Bệnh của tôm nuôi và phương pháp phòng bệnh - Chương 2

Bïi Quang TÒ 21 Ch−¬ng 2 BiÖn ph¸p phßng bÖnh tæng hîp cho t«m 1. T¹i sao ph¶i phßng bÖnh cho t«m. ¾ T«m sèng trong n−íc nªn vÊn ®Ò phßng bÖnh kh«ng gièng gia sóc trªn c¹n. ¾ Mçi khi trong ao t«m bÞ bÖnh, kh«ng thÓ ch÷a tõng con mµ ph¶i tÝnh c¶ ao hay träng l−îng c¶ ®µn ®Ó ch÷a bÖnh nªn tÝnh l−îng thuèc khã chÝnh x¸c, tèn kÐm nhiÒu. ¾ C¸c lo¹i thuèc ch÷a bÖnh ngo¹i ký sinh cho t«m th−êng phun trùc tiÕp xuèng n−íc chØ ¸p dông víi c¸c ao diÖn tÝch nhá, cßn c¸c thuû vùc cã diÖn tÝch mÆt n−ãc lín kh«ng sö dông ®−îc. ¾ C¸c lo¹i thuèc ch÷a bÖnh bªn trong c¬ thÓ t«m th−êng ph¶i trén vµo thøc ¨n, nh−ng lóc bÞ bÖnh, t«m kh«ng ¨n, nªn dï cã sö dông lo¹i thuèc tèt sÏ kh«ng cã hiÖu qu¶. ¾ Cã mét sè thuèc khi ch÷a bÖnh cho t«m cã thÓ tiªu diÖt ®−îc nguån gèc g©y bÖnh nh−ng kÌm theo ph¶n øng phô. §Æc biÖt nh÷ng con khoÎ m¹nh còng ph¶i dïng thuèc lµm ¶nh h−ëng ®Õn sinh tr−ëng. ¾ V× vËy c¸c nhµ nu«i trång thuû s¶n lu«n lu«n ®Æt vÊn ®Ò phßng bÖnh cho t«m lªn hµng ®Çu hay nãi mét c¸ch kh¸c phßng bÖnh lµ chÝnh, ch÷a bÖnh khi cÇn thiÕt. C«ng t¸c phßng bÖnh cho t«m cÇn ph¶i sö dông c¸c biÖn ph¸p tæng hîp nh− sau: ) C¶i t¹o vµ vÖ sinh m«i tr−êng nu«i t«m ) Tiªu diÖt nguån gèc g©y bÖnh cho t«m - mÇm bÖnh ) T¨ng c−êng søc ®Ò kh¸ng cho c¬ thÓ t«m – vËt nu«i. 2. BiÖn ph¸p phßng bÖnh tæng hîp cho t«m nu«i. 2.1. C¶i t¹o vµ vÖ sinh m«i tr−êng nu«i t«m. 2.1.1. X©y dùng tr¹i nu«i vµ ao nu«i t«m ph¶i phï hîp víi ®iÒu kiÖn phßng bÖnh §Þa ®iÓm thiÕt kÕ x©y dùng c¸c tr¹m tr¹i nu«i t«m, lý t−ëng nhÊt phÝa tr−íc khu vùc nu«i t«m nªn cã rõng ngËp mÆn ®Ó läc c¸c chÊt « nhiÔm tõ biÓn vµo vµ läc c¸c chÊt th¶i ra tõ c¸c ao nu«i t«m ra. Nguån n−íc cã quanh n¨m vµ n−íc s¹ch, kh«ng ®éc h¹i. Kh«ng cã c¸c nguån n−íc th¶i ®æ vµo, nhÊt lµ nguån n−íc th¶i c¸c nhµ m¸y c«ng nghiÖp, nÕu cã ph¶i tÝnh ®Õn kh¶ n¨ng c¶i t¹o ®Ó tr¸nh t«m khái bÞ dÞch bÖnh vµ chÕt ng¹t bëi thiÕu oxy. §Êt ®Ó x©y dùng bê vµ ®¸y ao, chóng ta cÇn ph¶i chó ý nÒn ®¸y ao, ®Êt kh«ng cã nhiÒu chÊt h÷u c¬ nh− dÔ c©y rõng ngËp mÆn (h×nh 10). §Êt kh«ng x× phÌn vµ ph¶i gi÷ ®−îc n−íc, tèt nhÊt lµ ®Êt thÞt pha c¸t. H×nh 10: §¸y ao mµu ®en do cã nhiÒu rÔ c©y (mïn b·), kh«ng nªn dïng lµm ®¸y ao nu«i t«m Download» BÖnh cña t«m nu«i vµ biÖn ph¸p phßng trÞ 22 X©y dùng hÖ thèng c«ng tr×nh nu«i t«m gi÷a c¸c ao nªn cã hÖ thèng m−¬ng dÉn n−íc vµo tho¸t n−íc ra ®éc lËp. Nh− vËy gi¸ trÞ c«ng tr×nh cã cao h¬n nh−ng phï hîp víi c«ng t¸c phßng vµ trÞ bÖnh cho t«m. Mçi khi cã mét ao t«m bÞ bÖnh dÔ dµng c¸ch ly kh«ng l©y nhiÔm bÖnh cho c¸c ao kh¸c. Nªn sö dông mét diÖn tÝch nhÊt ®Þnh ®Ó chøa c¸c chÊt th¶i sau mçi chu kú nu«i, ng¨n chÆn c¸c mÇm bÖnh lan truyÒn ra xung quanh. §èi víi c¸c khu vùc nu«i t«m th©m canh (c«ng nghiÖp) cÇn ph¶i x©y dùng ao chøa (ao l¾ng vµ läc) diÖn tÝch chiÕm tõ 15- 20% vµ ao xö lý n−íc th¶i (10-15% diÖn tÝch). 2.1.2. C¶i t¹o ao nu«i t«m: TÈy dän ao tr−íc khi −¬ng nu«i: Th¸o c¹n, vÐt bïn (röa ®¸y ao), ph¬i kh« (hoÆc röa chua) vµ khö trïng ao víi môc ®Ých: • DiÖt ®Þch h¹i vµ sinh vËt lµ vËt nu«i trung gian sinh vËt c¹nh tranh thøc ¨n cña t«m, c¸. nh− c¸c loµi c¸ d÷, c¸ t¹p, gi¸p x¸c, c«n trïng, nßng näc, sinh vËt ®¸y.. • DiÖt sinh vËt g©y bÖnh cho t«m, nh− c¸c gièng loµi vi sinh vËt: Vi khuÈn, nÊm vµ c¸c loµi ký sinh trïng. • C¶i t¹o chÊt ®¸y lµm t¨ng c¸c muèi dinh d−ìng, gi¶m chÊt ®éc tÝch tô ë ®¸y ao. • §¾p l¹i lç rß rØ, tr¸nh thÊt tho¸t n−íc trong ao, xo¸ bá n¬i Èn nÊp cña sinh vËt h¹i t«m. H×nh 11: Th¸o c¹n ®¸y ao H×nh 12: Hót bïn ®¸y ao H×nh 13: Röa ®¸y ao b»ng b¬m ¸p lùc cao H×nh 14: Cµo ®¸y ao ®Ó ph¬i kh« Download» Bïi Quang TÒ 23 H×nh 15: KiÓm tra ®¸y ao sau khi ph¬i kh« 2.1.3. C¸c biÖn ph¸p khö trïng ao: Dïng v«i nung (CaO) ®Ó khö trïng : Ao sau khi ®· th¸o c¹n n−íc, vÐt bïn, ph¬i kh« th× dïng v«i nung (v«i bét hoÆc v«i t«i) ®Ó khö trïng (h×nh 16). LiÒu l−îng dïng phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn m«i tr−êng th«ng th−êng dïng 700 – 1.500 kg/ha. V«i r¶i kh¾p ®¸y ao vµ xung quanh bê (h×nh 17). Sau khi bãn v«i mét ngµy cÇn dïng bµn trang hoÆc bõa ®¶o ®Òu råi ph¬i n¾ng mét tuÇn míi th¶ t«m vµo −¬ng nu«i. Cã mét sè ao qu¸ tròng kh«ng th¸o c¹n ®−îc th× cho v«i xuèng ao cßn ®Çy n−íc, nÕu n−íc s©u 1m, dïng kho¶ng 200 kg - 220 kg v«i/ha. NÕu ®¸y ao x× phÌn th× ph¶i röa chua 3- 5 lÇn, sau ®ã bãn v«i kh¾p ®¸y ao. Dïng v«i nung khö trïng ao kh«ng nh÷ng tiªu diÖt ®−îc mÇm bÖnh mµ cßn cã t¸c dông c¶i t¹o ®¸y ao, pH cña n−íc æn ®Þnh, lµm giµu chÊt dinh d−ìng trong m«i tr−êng nu«i. §èi víi lång bÌ nu«i t«m, cã thÓ dïng n−íc v«i lo·ng, quÐt trong vµ ngoµi ®Ó khö trïng. V«i nung dÔ kiÕm, rÎ tiÒn vµ dÔ sö dông, cã hiÖu qu¶ kinh tÕ cao. H×nh 16: bãn v«i khö trïng ®¸y ao nu«i t«m H×nh 17: V«i ®−îc r¶i kh¾p ®¸y vµ bê ao Download» BÖnh cña t«m nu«i vµ biÖn ph¸p phßng trÞ 24 Dïng Clorua v«i Ca(OCl)2 hoÆc c¸c lo¹i thuèc cã ho¹t chÊt lµ Clo khö trïng ao vµ dông cô nu«i LiÒu l−îng dïng c¨n cø vµo khèi l−îng n−íc trong ao, th−êng dïng 50gam/m3 (50 ppm) cho Ca(OCl)2 vµo s« nhùa ®Ó cho tan sau ®ã phun xuèng ao vµ dïng qu¹t n−íc ®Ó Ca(OCl)2 trén ®Òu ph¸t huy t¸c dông tèt h¬n. Sau khi phun xuèng 1 tuÇn cã thÓ th¶ t«m v× ®éc lùc ®· gi¶m, nÕu cã ®iÒu kiÖn dïng test thö d− l−îng clo cßn trong n−íc. C¸c bÓ, dông cô −¬ng nu«i Êu trïng khö trïng b»ng Ca(OCl)2 nång ®é 200-220ppm (200-220gam/m 3 n−íc) thêi gian ng©m qua 1 ®ªm. Ca(OCl)2 cã kh¶ n¨ng diÖt vi khuÈn, sinh vËt g©y bÖnh, diÖt c¸ t¹p, nßng näc, trai èc, c«n trïng. Ca(OCl)2 cã t¸c dông diÖt trïng, diÖt t¹p nh− v«i nung, dïng sè l−îng Ýt, nh−ng ®éc lùc gi¶m nhanh, kh«ng cã t¸c dông cÊp chÊt dinh d−ìng cho thuû vùc nu«i t«m. Dïng qu¶ bå hßn, rÔ c©y thuèc c¸, saponin Dïng qu¶ bå hßn vµ c©y thuèc c¸ diÖt t¹p hiÖu qu¶ cao v× trong chóng cã ®éc tè ph¸ vì hång cÇu cña c¸ t¹p. Ao ®· t¸t c¹n dïng 40kg/ha NÕu ao n−íc s©u 1m dïng 60 - 75kg/ha. RÔ c©y thuèc c¸ dïng 4gam kh«/m3n−íc. Saponin dïng kho¶ng 10-15g/m3 n−íc. 2.1.4. VÖ sinh m«i tr−êng trong qu¸ tr×nh nu«i t«m VÖ sinh m«i tr−êng nu«i b»ng c¬ häc: Trong qu¸ tr×nh nu«i t«m th−¬ng phÈm thøc ¨n thõa vµ ph©n t«m ®· g©y « nhiÔm m«i tr−êng nu«i, ®Æc biÖt lµ thêi gian cuèi chu kú nu«i. Nh÷ng s¶n phÈm khÝ ®éc nh−: H2S, NH3 ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn søc khoÎ cña t«m nu«i. BiÖn ph¸p dïng hÖ thèng m¸y qu¹t n−íc (h×nh 18) ®Ó t¨ng c−êng hµm l−îng oxy hoµ tan trong ao, ®Æc biÖt lµ tÇng ®¸y, t¹o ®iÒu kiÖn cho vi sinh vËt hiÕu khÝ ph¸t triÓn sÏ lµm gi¶m thiÓu l−îng khÝ ®éc trong ao. Sôc khÝ m¹nh còng sÏ lµm c¸c khÝ ®éc tho¸t ra khái ao, ®ång thêi gom c¸c chÊt th¶i trong ao vµo mét n¬i nhÊt ®Þnh, gióp si ph«ng ®¸y rót c¸c c¸c chÊt th¶i ra khái ao nu«i tèt h¬n. VÖ sinh m«i tr−êng b»ng ho¸ d−îc: VÖ sinh m«i tr−êng n−íc nu«i t«m th−êng xuyªn b»ng v«i bét (v«i nung ®Ó h¶) tuú theo pH cña n−íc ao. V«i cã t¸c dông cung cÊp Ca++ cho ao, æn ®Þnh pH, khö trïng lµm s¹ch n−íc ao. NÕu pH <7 dïng 2 kg v«i/100m3; pH tõ 7-8,0 cã thÓ dïng 1 kg v«i/100m3, ®Þnh kú bãn tõ 2-4 lÇn/th¸ng; pH >8,0 dïng bét ®¸ v«i (CaCO3) hoÆc v«i ®en-CaMg(CO3)2 ®Ó bãn lµ 1kg/100m 3. §èi víi ao nu«i th©m canh cã thÓ dïng v«i ®en- Dolomite (Ca vµ Mg), chó ý chÊt l−îng v«i ®en vµ nguån gèc. Trong qu¸ tr×nh nu«i t«m nªn th−êng xuyªn bãn v«i 2-4 lÇn/th¸ng víi liÒu l−îng 1-2kg/100m3 n−íc(100-200kg/ha víi ®é s©u 1m). H×nh 18: m¸y qu¹t n−íc trong ao nu«i t«m Dïng mét sè ho¸ d−îc cã tÝnh oxy ho¸ m¹nh phun vµo ao: thuèc tÝm (KMnO4) nång ®é 2- 5g/m3 hoÆc Benzalkonium Chloride (BKC) nång ®é tõ 0,1-0,5 g/m3 ®Ó tham gia vµo qu¸ tr×nh oxy ho¸ c¸c khÝ ®éc (H2S, NH3) thµnh c¸c vËt chÊt ®¬n gi¶n kh«ng ®éc. Download» Bïi Quang TÒ 25 VÖ sinh m«i tr−êng b»ng sinh häc: Khi nu«i t«m n¨ng suÊt cao cã thÓ dïng mét sè chÕ phÈm sinh häc ®Ó c¶i thiÖn m«i tr−êng nu«i t«m. T¸c dông cña chÕ phÈn sinh häc (xem môc 5.4 ch−¬ng 3): - C¶i thiÖn chÊt n−íc, æn ®Þnh pH, c©n b»ng hÖ sinh th¸i trong ao. - Lo¹i c¸c chÊt th¶i chøa nitrogen trong ao nu«i, nh÷ng chÊt th¶i nµy g©y ®éc cho ®éng vËt thñy s¶n. Sau ®ã chóng ®−îc chuyÓn hãa thµnh sinh khèi lµm thøc ¨n cho c¸c ®éng vËt thñy s¶n. - Gi¶m bít bïn ë ®¸y ao. - Gi¶m c¸c vi khuÈn g©y bÖnh nh−: Vibrio spp, Aeromonas spp vµ c¸c lo¹i virus kh¸c nh− g©y bÖnh MBV, ®èm tr¾ng, ®Çu vµng… - H¹n chÕ sö dông hãa chÊt vµ kh¸ng sinh cho t«m nu«i. 2.2. Tiªu diÖt nguån gèc g©y bÖnh cho t«m 2.2.1. Khö trïng c¬ thÓ t«m. Ao ®· ®−îc tÈy dän s¹ch sÏ vµ khö trïng ®¸y ao, n−íc míi th¸o vµo ao còng ®· läc kü nh−ng t«m gièng cã thÓ mang mÇm bÖnh vµo ao hå. Do vËy nguån t«m gièng th¶ vµo thuû vùc cÇn tiÕn hµnh kiÓm dÞch, nÕu cã sinh vËt g©y bÖnh ký sinh trªn c¬ thÓ t«m th× tuú theo kÕt qu¶ kiÓm tra mµ chän thuèc trÞ bÖnh cho thÝch hîp. Th−êng dïng cho t«m b»ng c¸c lo¹i thuèc sau: - Formalin 100-200ppm t¾m thêi gian 30-60 phót - Xanh Malachite 1-4ppm t¾m thêi gian 30-60 phót 2.2.2. Khö trïng thøc ¨n Thøc ¨n lµ ®éng vËt t−¬i nªn röa s¹ch, tèt nhÊt lµ nÊu chÝn. Ph©n h÷u c¬ cÇn ñ víi 1% v«i sau ®ã míi sö dông. Xung quanh n¬i cho ¨n, thøc ¨n thõa thèi r÷a g©y nhiÔm bÈn, t¹o ®iÒu kiÖn cho sinh vËt g©y bÖnh ph¸t triÓn. Do ®ã thøc ¨n thõa ph¶i vít bá hoÆc lµm s¹ch vµ khö trïng ®Þa ®iÓm cho ¨n. Lµm s¹ch n¬i t«m ®Õn ¨n cã thÓ dïng thuèc nµo hay sè l−îng nhiÒu Ýt cßn tuú thuéc vµo chÊt n−íc, ®é s©u, nhiÖt ®é n−íc, diÖn tÝch n¬i cho t«m ¨n vµ t×nh h×nh ph¸t sinh bÖnh t«m cña c¬ së trong mÊy n¨m gÇn ®©y. Tèt nhÊt lµ ®¸y ao nu«i t«m lu«n ph¶i lµm s¹ch b»ng c¬ häc, hãa d−îc hoÆc sinh häc môc 2.1.4 ®· nªu. 2.2.3. Khö trïng dông cô. Sinh vËt g©y bÖnh cã thÓ theo dông cô l©y lan bÖnh tõ ao bÓ bÞ bÖnh sang ao, bÓ t«m khoÎ. V× vËy dông cô cña nghÒ nu«i nªn dïng riªng biÖt tõng ao, bÓ. NÕu thiÕu th× sau ®ã khi sö dông xong ph¶i cã biÖn ph¸p khö trïng míi ®em dïng cho ao, bÓ kh¸c. Dông cô ®¸nh b¾t dông cô b»ng gç, quÇn ¸o khi léi ao ph¶i dïng dung dÞch Ca(OCl)2 200ppm ®Ó ng©m Ýt nhÊt 1 giê vµ röa s¹ch míi dïng. 2.2.4. Dïng thuèc phßng tr−íc mïa ph¸t triÓn bÖnh. §¹i bé phËn c¸c lo¹i bÖnh cña t«m ph¸t triÓn m¹nh trong c¸c mïa vô nhÊt ®Þnh, th−êng m¹nh nhÊt vµo mïa xu©n ®Çu hÌ bÖnh cña t«m ph¸t triÓn, cuèi chu kú nu«i t«m th−¬ng phÈm bÖnh còng ph¸t triÓn m¹nh, do ®ã ph¶i cã biÖn ph¸p dïng thuèc phßng ngõa dÞch bÖnh. h¹n chÕ ®−îc tæn thÊt. Dïng thuèc ®Ó phßng c¸c bÖnh ngo¹i ký sinh: Tr−íc mïa ph¸t sinh bÖnh dïng thuèc r¾c kh¾p ao ®Ó phßng bÖnh, th−êng ®¹t kÕt qu¶ tèt. §Þnh kú dïng thuèc ®óng nång ®é ®Ó tiªu diÖt c¸c mÇm bÖnh pht¸ triÓn ë m«i tr−êng vµ trªn th©n t«m. Download» BÖnh cña t«m nu«i vµ biÖn ph¸p phßng trÞ 26 Dïng thuèc phßng c¸c bÖnh néi ký sinh: Thuèc ®Ó phßng c¸c lo¹i bÖnh bªn trong c¬ thÓ t«m ph¶i qua ®−êng miÖng vµo èng tiªu ho¸. Nh−ng víi t«m kh«ng thÓ c−ìng bøc nªn trén vµo thøc ¨n ®Ó cho ¨n tuú theo yªu cÇu phßng ngõa tõng lo¹i bÖnh mµ tÝnh sè l−îng thuèc. Sè lÇn cho ¨n vµ chän lo¹i thuèc nµo cho thÝch hîp ®Ó cã hiÖu qu¶ cao. Dïng thuèc ®Ó phßng ngõa c¸c bÖnh bªn trong c¬ thÓ cÇn l−u ý: - Thøc ¨n nªn chän lo¹i t«m thÝch ¨n, nghiÒn thµnh bét trén thuèc vµo, tuú theo tÝnh ¨n cña t«m mµ chÕ t¹o lo¹i thøc ¨n næi hay ch×m. - §é dÝnh thÝch hîp, nÕu ¨n thøc ¨n Ýt ®é dÝnh thuèc vµo n−íc sÏ tan ngay nh−ng ng−îc l¹i ®é dÝnh qu¸ cao thøc ¨n vµo ruét chØ dõng l¹i thêi gian ng¾n thuèc ch−a kÞp hÊp thu ®· bµi tiÕt ra ngoµi ®Òu kh«ng cã hiÖu qu¶. - KÝch th−íc thøc ¨n lín nhá theo cì miÖng b¾t måi cña t«m. - TÝnh sè l−îng thøc ¨n cho chÝnh x¸c, th−êng bá thøc ¨n xuèng ao c¨n cø theo träng l−îng t«m. - Cho ¨n sè l−îng Ýt h¬n b×nh th−êng ®Ó ngµy nµo hÕt ngµy ®ã sau ®ã t¨ng dÇn nhÊt lµ khi t«m bÞ bÖnh ®−êng ruét. 2.3. T¨ng c−êng søc ®Ò kh¸ng bÖnh cho t«m Nguyªn nh©n g©y bÖnh x©m nhËp vµo nh÷ng c¬ thÓ cã ph¸t sinh ra bÖnh hay kh«ng cßn tuú thuéc vµo yÕu tè m«i tr−êng vµ b¶n th©n c¬ thÓ vËt nu«i. NÕu vËt nu«i cã søc ®Ò kh¸ng tèt cã kh¶ n¨ng chèng ®ì l¹i yÕu tè g©y bÖnh nªn kh«ng m¾c bÖnh hoÆc bÖnh nhÑ. Ng−îc l¹i kh¶ n¨ng chèng ®ì yÕu, dÔ dµng nhiÔm bÖnh. Do ®ã mét trong nh÷ng kh©u quan träng ®Ó phßng bÖnh cho t«m ph¶i t¨ng c−êng søc ®Ò kh¸ng cho t«m. 2.3.1. KiÓm tra chÊt l−îng vµ bÖnh cña t«m gièng tr−íc khi nu«i T«m gièng tr−íc khi nu«i ph¶i ®−îc kiÓm tra theo c¸c tiªu chuÈn ngµnh 28TCN 101: 1997 (quy tr×nh kiÓm dÞch ®éng vËt thuû s¶n) vµ 28TCN 124:1998 (T«m biÓn - T«m gièng PL15 - Yªu cÇu kü thuËt) 2.3.2. C¶i tiÕn ph−¬ng ph¸p qu¶n lý, nu«i d−ìng t«m: Nu«i lu©n canh Trong mét ao nu«i hay mét khu vùc nu«i t«m qu¸ tr×nh nu«i ®· tÝch luü nhiÒu chÊt th¶i vµ c¸c mÇm bÖnh. Nh÷ng chÊt th¶i vµ c¸c mÇm bÖnh nµy sÏ ¶nh h−ëng vµ g©y bÖnh cho c¸c chu kú nu«i tiÕp. Dùa vµo c¸c ®Æc tÝnh mïa vô cña c¸c ®èi t−îng nu«i chóng ta cã thÓ nu«i lu©n canh trªn mét ao nu«i, gióp cho c¸c ®èi t−îng nu«i míi kh«ng bÞ nhiÔm nh÷ng mÇm bÖnh cña c¸c chu kú nu«i tr−íc vµ chóng cã thÓ tiªu diÖt ®−îc c¸c mÇm bÖnh ®ã. Nh− mét ao nu«i t«m nhiÒu vô sÏ tÝch luü nhiÒu mÇm bÖnh cña t«m ë ®¸y ao, nÕu chóng ta khi nu«i t«m tÈy dän ao kh«ng s¹ch th× dÔ dµng m¾c bÖnh. Nh−ng sau mét chu kú nu«i t«m, chóng ta nu«i c¸ r« phi hay trång rong c©u, chóng cã thÓ dän vµ lµm gi¶m c¸c mÇm bÖnh trong ®¸y ao, v× nh÷ng mÇm bÖnh virus ë t«m kh«ng g©y bÖnh cho c¸ r« phi vµ rong c©u. ë nh÷ng khu vùc khÝ hËu thay ®æi lín nh− miÒn B¾c ViÖt Nam chóng ta nªn nu«i t«m só ë c¸c ®Çm n−ãc lî tõ th¸ng 5 - 8, sau ®ã ta nu«i r« phi vµ mïa ®«ng nu«i cua th× sÏ ®¶m b¶o cho c¸c ®èi t−îng nu«i ®Òu ph¸t triÓn tèt vµ kh«ng nhiÔm bÖnh. Bëi v× th¸ng 5 - 8 thêi tiÕt Êm vµ æn ®Þnh ta cã thÓ nu«i t«m só rÊt phï hîp. Tõ th¸ng 8 - 11 thêi tiÕt m−a nhiÒu, n¾ng nãng nªn ta chØ cã thÓ nu«i r« phi chóng cã thÓ chÞu ®−îc vµ dän c¸c mÇm bÖnh cña t«m th¶i ra. Mïa ®«ng vµ mïa xu©n tõ th¸ng 12 - 4 sang n¨m, cua cã thÓ chÞu ®ùng ®−îc nhiÖt ®é l¹nh nªn chóng cã thÓ sinh tr−ëng vµ kh«ng bÞ bÖnh n¾ng nãng mïa hÌ. Download» Bïi Quang TÒ 27 Cho t«m ¨n theo ph−¬ng ph¸p "4 ®Þnh": Thùc hiÖn biÖn ph¸p kü thuËt cho t«m ¨n theo "4 ®Þnh", t«m Ýt bÖnh tËt, nu«i t«m ®¹t n¨ng suÊt cao 1. §Þnh chÊt l−îng thøc ¨n: Thøc ¨n dïng cho t«m ¨n ph¶i t−¬i, s¹ch sÏ kh«ng bÞ mèc, «i thèi, kh«ng cã mÇm bÖnh vµ ®éc tè. Thµnh phÇn dinh d−ìng thÝch hîp ®èi víi yªu cÇu ph¸t triÓn c¬ thÓ t«m trong c¸c giai ®o¹n. 2. §Þnh sè l−îng thøc ¨n: Dùa vµo träng l−îng t«m ®Ó tÝnh l−îng thøc ¨n, th−êng sau khi cho ¨n sau 2 giê kiÓm tra t«m ¨n hÕt lµ l−îng võa ph¶i. T«m ¨n thõa nªn gi¶m bít lÇn sau, nÕu thiÕu th× t¨ng lÇn sau, chó khi t«m lét x¸c th× ¨n Ýt. 3. §Þnh vÞ trÝ ®Ó cho ¨n: Khi cho t«m ¨n r¶i ®Ò kh¾p ao, trõ vïng tËp trung nhiÒu cÆn b· (nh− ë gi÷a ®¸y ao khi nu«i th©m). Thøc ¨n r¶i ®Òu kh¾p ao ®Ó t«m dÔ b¾t måi, ph¸t triÓn ®ång ®Òu. Kh¸c víi c¸ cho ¨n mét n¬i cè ®Þnh ®Ó tËp cho c¸ cã thãi quen ®Õn ¨n tËp trung t¹i mét ®iÓm nhÊt ®Þnh. 4. §Þnh thêi gian cho ¨n: nh÷ng th¸ng ®Çu nu«i t«m hµng ngµy cho t«m ¨n 2 lÇn, nh÷ng th¸ng cuèi chu kú nu«i cã thÓ cho t«m ¨n 4-5lÇn/ngµy. VÝ dô nu«i t«m th©m canh, mËt ®é dµy th¸ng thø 3-4 cho ¨n 5 lÇn/ngµy. Khi nu«i t«m cã thÓ dïng ph©n h÷u c¬ bãn xuèng thuû vùc bæ sung chÊt dinh d−ìng ®Ó cho sinh vËt phï du ph¸t triÓn cung cÊp nguån thøc ¨n tù nhiªn cho t«m. Th−êng xuyªn ch¨m sãc qu¶n lý: Hµng ngµy nªn cã chÕ ®é th¨m ao theo dâi ho¹t ®éng cña t«m ®Ó kÞp thêi ph¸t hiÖn bÖnh vµ xö lý ngay kh«ng cho bÖnh ph¸t triÓn vµ kÐo dµi. CÇn quan s¸t biÕn ®æi chÊt n−íc (h×nh 19-21), bæ sung nguån n−íc míi ®¶m b¶o ®Çy ®ñ oxy vµ h¹n chÕ c¸c chÊt ®éc. §Ó t¹o m«i tr−êng t«m sèng s¹ch sÏ cÇn dän s¹ch cá t¹p, ng¨n chÆn vµ tiªu diÖt ®Þch h¹i, vËt nu«i trung gian, vít bá x¸c sinh vËt vµ t«m chÕt, c¸c thøc ¨n thõa, tiªu ®éc n¬i t«m ®Õn ¨n ®Ò h¹n chÕ sinh vËt g©y bÖnh sinh s¶n vµ l©y truyÒn bÖnh. Thao t¸c ®¸nh b¾t, vËn chuyÓn nªn nhÑ nhµng. Trong n−íc lu«n lu«n tån t¹i c¸c sinh vËt g©y bÖnh cho t«m, v× vËy trong qu¸ tr×nh −¬ng nu«i vËn chuyÓn ®¸nh b¾t thao t¸c ph¶i thËt nhÑ nhµng nÕu ®Ó t«m bÞ th−¬ng lµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho sinh vËt g©y bÖnh x©m nhËp vµo c¬ thÓ . 2.3.3. Chän gièng t«m cã søc ®Ò kh¸ng tèt: Qua thùc tiÔn s¶n xuÊt, cho thÊy hiÖn t−îng mét sè ao nu«i t«m bÞ bÖnh, ®a sè t«m trong ao bÞ chÕt nh−ng cã mét sè con cã kh¶ n¨ng ®Ò kh¸ng mét sè bÖnh vµ sinh tr−ëng tèt, qua ®ã chøng tá søc ®Ò kh¸ng cña t«m trong cïng mét ®µn t«m cã sù sai kh¸c rÊt lín, tõ ®ã ng−êi ta lîi dông ®Æc tÝnh nµy ®Ó chän gièng cã søc ®Ò kh¸ng víi bÖnh. B»ng ph−¬ng ph¸p nµy ë Nam Mü ®· chän nh÷ng t«m bè mÑ ch©n tr¾ng (Litopenaeus vannamei) cã søc ®Ò kh¸ng víi bÖnh Taura (Taura symdrom virus-TSV) ®Ó s¶n xuÊt gièng t«m s¹ch bÖnh Taura. Dïng ph−¬ng ph¸p ®¬n gi¶n vµ dÔ lµm lµ g©y sèc b»ng Formalin ®Ó chän ®µn t«m gièng khoÎ vµ Ýt nhiÔm bÖnh. Th¶ 150-200 Êu trïng t«m vµo dung dÞch Formalin 100-200 ppm (100- 200ml Formalin 36-38%/m3 n−íc) trong thêi gian 30-60 phót. NÕu tû lÖ Êu trïng t«m sèng sau khi sèc > 95% lµ ®µn t«m gièng khoÎ Ýt nhiÔm bÖnh virus. Khi nu«i th©m canh hoÆc b¸n th©m canh, tèt nhÊt nªn kiÓm tra tû lÖ nhiÔm c¸c mÇm bÖnh virus (MBV- h×nh 26,27, bÖnh ®èm tr¾ng) b»ng ph−¬ng ph¸p m« bÖnh häc vµ PCR. Chän t«m bét (Postlarvae) cã h×nh d¹ng b×nh th−êng, chuú, c¸c phÇn phô (r©u, ch©n b¬i, ch©n bß, ®u«i) kh«ng gÉy hoÆc ¨n mßn cã mµu ®en. T«m post larvae 15-20 cã sè l−îng gai trªn trïy tõ 4-6 chiÕc (h×nh 22). Tû lÖ gi÷a ®é dµy ruét vµ ®é dµy c¬ ë ®èt bông thø 6 lµ 1:4 (®é dµy cña ruét b»ng 1/4 ®é dµy cña c¬- h×nh 24, 25), ruét t«m cã thøc ¨n. T«m bét khoÎ, ®u«i cã c¸c s¾c Download» BÖnh cña t«m nu«i vµ biÖn ph¸p phßng trÞ 28 tè (h×nh 23), c¸c phÇn phô ®u«i më réng. Tr¹ng th¸i cña t«m bét khoÎ khi b¬i c¬ thÓ th¼ng, ph¶n øng nhanh víi t¸c ®éng tõ bªn ngoµi, b¬i chñ ®éng ng−îc dßng khi khuÊy n−íc. Khi dßng n−íc khuÊy yªn tÜnh, t«m cã xu h−íng b¸m vµo thµnh chËu nhiÒu h¬n bÞ n−íc cuèn vµo gi÷a chËu. T«m yÕu ho¹t ®éng lê ®ê, ph¶n øng chËm, c¬ thÓ cong dÞ h×nh vµ kh«ng ®Òu. Ngoµi ra theo Chalor Limsuwan (2000) ®· ®Ò xuÊt nªn dïng t«m só bè mÑ ®¸nh b¾t ë ®é s©u 60-120m, kÝch th−íc tõ 26-30cm, chóng Ýt bÞ nhiÔm bÖnh ®èm tr¾ng (WSBV) h¬n t«m ®¸nh b¾t ë vïng n−íc n«ng ven bê. H×nh 19: Mµu xanh n©u cña n−íc ao nu«i t«m tèt H×nh 20: mµu xanh d−¬ng cña n−íc ao nu«i t«m ch−a tèt H×nh 21: n−íc ao nu«i t«m cuèi chu kú, cã nhiÒu t¶o chÕt næi v¸ng H×nh 22: Sè gai trªn chñy t«m tr−ëng thµnh lµ 7 chiÕc H×nh 23 A: Post 15 cã sè gai trªn chñy 6 chiÕc Download» Bïi Quang TÒ 29 H×nh 23 B: Post 12 cã sè gai trªn chñy 3-4 chiÕc H×nh 24: T«m kháe tû lÖ gi÷a ®é dµy cña c¬ (Ö) vµ cña ruét (Î) lµ 4:1 ë ®èt bông thø 6 H×nh 25: T«m yÕu ®é dµy cña c¬ (Ö) teo l¹i vµ ruét (Î) lín h¬n ë ®èt bông thø 6 H×nh 26: Gan tôy t«m kh«ng nhiÔm bÖnh MBV; H×nh 27: Gan tôy t«m nhiÔm bÖnh MBV Ð × Ý Ó Download»