Bệnh của tôm nuôi và phương pháp phòng bệnh - Chương 5

BÖnh cña t«m nu«i vµ biÖn ph¸p phßng trÞ 90 3. BÖnh ký sinh trïng 3.1. BÖnh trïng hai tÕ bµo ë t«m Gregarinosis. 3.1.1. T¸c nh©n g©y bÖnh. Gregarine thuéc líp trïng 2 tÕ bµo: Eugregarinida Gregarine ký sinh chñ yÕu trong ruét ®éng vËt kh«ng x−¬ng sèng tËp trung ë ngµnh ch©n ®èt Arthropoda vµ giun ®èt Annelia (John vµ ctv,1979). Gregarines th−êng ký sinh ë trong ruét t«m sèng trong tù nhiªn. Gregarine ký sinh ë t«m he cã Ýt nhÊt 3 gièng: Nematopsis spp (h×nh 90), Cephalolobus spp, Paraophiodina spp. CÊu t¹o Gregarine ë giai ®o¹n tr−ëng thµnh hay thÓ dinh d−ìng gåm cã 2 tÕ bµo. TÕ bµo phÝa tr−íc (Protomerite - P) cã cÊu t¹o phøc t¹p gäi lµ ®èt tr−íc (Epimerite - E) nã lµ c¬ quan ®Ýnh cña ký sinh trïng vµ tÕ bµo phÝa sau (Deutomerite - D). H×nh 90: Trïng hai tÕ bµo- Nematopsis sp: A,B- thÓ dinh d−ìng trong ruét t«m só, t«m thÎ ë H¶i Phßng 12/1995; C- H¹t b¶o tö (Sporozoit); D- KÐn giao tö (Gametocyst); E- ThÓ dinh d−ìng (Î) trong d¹ dµy t«m só (mÉu c¾t m« d¹ dµy) NghÖ An 7/2002. A D E Î Î Î Ï C B Download» Bïi Quang TÒ 91 3.1.2. Chu kú sèng cña Gregarine trong t«m. PhÇn lín Gregarine cã chu kú sèng trùc tiÕp (John vµ ctv,1979) tuy nhiªn cã 1 sè loµi g©y bÖnh trªn ®éng vËt gi¸p x¸c cã vËt chñ trung gian lµ th©n mÒm. Khi t«m ¨n thøc ¨n lµ vËt nu«i trung gian ®· nhiÔm bµo tö (spore) cña Gregarine. Bµo tö trong thøc ¨n nÈy mÇm thµnh h¹t bµo tö (Sporozoite) b¸m vµo thµnh vµ tÕ bµo biÓu m« cña ruét tr−íc. Trong giai ®o¹n c¸ thÓ dinh d−ìng (Trophozoite), chóng qua 3 giai ®o¹n sinh tr−ëng (Trophont) sÏ h×nh thµnh mét sè bµo tö vµ chóng l¹i phãng bµo tö vµo ruét vµ d¹ dµy, di chuyÓn vÒ ruét sau, tiÕp tôc giai ®o¹n bµo tö cña ký sinh trïng. Ruét sau mçi bµo tö ph¸t triÓn thµnh mét kÐn giao tö (Gametocyst) gåm cã c¸c giao tö nhá vµ giao tö lín. Khi kÐn giao tö vì ra, c¸c giao tö trén lÉn vµ h×nh thµnh c¸c hîp tö (Zygote) ®−îc phãng ra ngoµi m«i tr−êng. C¸c hîp tö (Zygospore ) lµ thøc ¨n cña nhuyÔn thÓ hai vá vµ giun ®èt (Polydora cirrhosa) chóng lµ c¸c ®éng vËt sèng ë ®¸y ao t«m. Ruét cña nhuyÔn thÓ hoÆc giun ®èt b¾t ®Çu nhiÔm Gregarine vµ h×nh thµnh c¸c bµo tö trong tÕ bµo biÓu m«. KÐn bµo tö (Sporocyste) phãng vµo ph©n gi¶ cña nhuyÔn thÓ lµ thøc ¨n cña t«m hoÆc c¸c giun ®èt nhiÔm kÐn bµo tö lµ thøc ¨n cña t«m. TiÕp tôc h¹t bµo tö ®−îc phãng vµo ruét d¹ dµy cña t«m vµ tiÕp tôc mét chu kú míi cña Gregarine. Nh÷ng h¹t bµo tö ph¸t triÓn ë giai ®o¹n thÓ dinh d−ìng trong ruét (Nematopsis spp vµ Paraophioidina spp) hoÆc d¹ dµy sau (Cephalolobus spp) cña t«m. 3.1.3. DÊu hiÖu bÖnh lý T«m nhiÔm trïng hai tÕ bµo c−êng ®é nhÑ kh«ng thÓ hiÖn râ dÊu hiÖu bÖnh lý râ rµng, th−êng thÓ hiÖn t«m chËm lín. Khi t«m bÞ bÖnh nÆng Nematopsis sp víi c−êng ®é > 100 h¹t bµo tö/con, d¹ dµy vµ ruét cã chuyÓn mµu h¬i vµng hoÆc tr¾ng, cã c¸c ®iÓm tæn th−¬ng ë ruét t¹o ®iÒu kiÖn cho vi khuÈn Vibrio x©m nhËp g©y ho¹i tö thµnh ruét, t«m cã thÓ th¶i ra ph©n tr¾ng, nªn ng−êi nu«i t«m gäi lµ bÖnh ph©n tr¾ng, bÖnh cã thÓ g©y cho t«m chÕt r¶i r¸c. 3.1.4. Ph©n bè lan truyÒn cña bÖnh. BÖnh Gregarine xuÊt hiÖn ë t«m biÓn nu«i ë Ch©u ¸, Ch©u Mü. BÖnh th−êng x¶y ra ë c¸c hÖ thèng −¬ng gièng vµ ao nu«i t«m thÞt. Theo Tseng (1987) cho biÕt Gregarine ®· g©y bÖnh ë t«m só (P. monodon) nu«i trong ao. Møc ®é nhiÔm bÖnh cña t«m nu«i rÊt cao cã tr−êng hîp tû lÖ nhiÔm bÖnh 100%. BÖnh ®· g©y hËu qu¶ lµm gi¶m n¨ng suÊt nu«i, do Gregarine ®· lµm cho t«m sinh tr−ëng chËm. ë ViÖt Nam kiÓm tra t«m thÎ, t«m só nu«i cã nhiÔm Nematopsis sp ë ruét vµ d¹ dµy, møc ®é nhiÔm rÊt cao, tû lÖ tõ 70-100%, bÖnh ®· x¶y ra nhiÒu trong c¸c ao nu«i t«m só b¸n th©m canh ë cuèi chu kú nu«i (theo Bïi Quang TÒ, 1998, 2002). Th¸ng 6-7 n¨m 2002 ë huyÖn Tuy Hßa, Phó Yªn cã kho¶ng 450 ha (60%) t«m bÞ bÖnh ph©n tr¾ng, chÕt r¶i r¸c, phßng trÞ kh«ng ®¹t yªu cÇu (theo b¸o c¸o cña chi côc b¶o vÖ nguån lîi thñy s¶n Phó Yªn th¸ng 7/2002). BÖnh ph©n tr¾ng ë t«m nguyªn nh©n ®Çu tiªn do trïng hai tÕ bµo lµm g©y tæn th−¬ng thµnh ruét, d¹ dµy cña t«m kÕt hîp víi m«i tr−êng « nhiÔm l−îng Vibrio ph¸t triÓn gia t¨ng, t«m ¨n thøc ¨n nhiÔm Vibrio vµo d¹ dµy ruét, vi khuÈn nh©n c¬ héi g©y ho¹i tö thµnh ruét cã mµu vµng hoÆc tr¾ng. 3.1.5. ChÈn ®o¸n bÖnh KiÔm tra d−íi kÝnh hiÓn vi ®é phãng ®¹i thÊp 100 lÇn) ph¸t hiÖn thÓ dinh d−ìng, bµo tö vµ kÐn bµo tö ký sinh trong d¹ dµy, ruét. 3.1.6. Phßng vµ trÞ bÖnh. Phßng trÞ bÖnh Gregarine ®ang nghiªn cøu, nh−ng ®Ó phßng bÖnh chóng ta ¸p dông biÖn ph¸p phßng bÖnh tæng hîp. Trong c¸c ao tr¹i −¬ng t«m gièng, thøc ¨n t−¬i sèng cã chøa mÇm bÖnh nh− nhuyÔn thÓ, cÇn ph¶i khö trïng b»ng c¸ch nÊu chÝn. VÖ sinh ®¸y bÓ, ao th−êng xuyªn ®Ó diÖt c¸c mÇm bÖnh cã trong ph©n t«m. Download» BÖnh cña t«m nu«i vµ biÖn ph¸p phßng trÞ 92 3.2. BÖnh t«m b«ng (Cotton shrimp disease). 3.2.1. T¸c nh©n g©y bÖnh. Cã 3 gièng th−êng ký sinh g©y bÖnh ë t«m: Gièng Thelohania Hennguy, 1892 (cßn gäi Agmasoma) (h×nh 91A) Gièng Pleistophora Gurley,1893 (cßn gäi Plistophora) (h×nh 91 B-E) Gièng Ameson (cßn gäi Nosema) C¸c gièng bµo tö ký sinh ë t«m cÊu t¹o c¬ thÓ h×nh trßn hay h×nh bÇu dôc. CÊu t¹o c¬ thÓ rÊt ®¬n gi¶n, bªn ngoµi cã mµng do chÊt kitin t¹o thµnh, cã cùc nang h×nh d¹ng gièng bµo tö, bªn trong cã sîi t¬. Trong tÕ bµo chÊt cã h¹ch h×nh trßn vµ tÕ bµo chÊt còng cã h×nh trßn. ChiÒu dµi bµo tö kho¶ng 1-8 µm. §Æc ®iÓm cña mçi gièng kh¸c nhau, giai ®o¹n tÕ bµo giao tö (Sporont) hay gäi bµo nang. Sè l−îng bµo tö trong bµo nang cña tõng gièng kh¸c nhau: • Ameson (= Nosema), kÝch th−íc bµo tö 2,0 x 1,2 µm, trong bµo nang cã ®¬n bµo tö. • Pleistophora: kÝch th−íc bµo tö 2,6 x2,1 µm, trong bµo nang cã 16-40 bµo tö. • Agmasoma (= Thelohamia) penaei: kÝch th−íc bµo tö 3,6 x 5,0 hoÆc 5,0 x 8,2 µm, trong bµo nang cã 8 bµo tö. • Agmasoma (= Thelohamia) luorara: KÝch th−íc bµo tö 3,6 x 5,4 µm, trong bµo nang cã 8 bµo tö H×nh 91: Vi bµo tö trong t«m: A- Agmasoma sp; B- Pleistophora sp; C- Pleistophora sp; D- Pleistophora sp trong mang t«m só ë NgÖ An 7/2002 (X100); E- Pleistophora sp phãng ®¹i tõ D (X1000) 3.2.2. Chu kú sèng cña bµo tö trïng. Vi bµo tö g©y bÖnh cho t«m, cã chu kú ph¸t triÓn phøc t¹p qua vËt chñ trung gian. T«m lµ vËt chñ trung gian cña vi bµo tö. VËt chñ cuèi cïng lµ mét sè loµi c¸ ¨n t«m. Ph©n hoÆc ruét c¸ A B C D E Download» Bïi Quang TÒ 93 nhiÔm vi bµo tö vµ ph¸t triÓn ë vËt chñ trung gian. C¸ ¨n t«m ®· nhiÔm vi bµo tö vµ ph¸t triÓn ë vËt chñ cuèi cïng. 3.2.3. DÊu hiÖu bÖnh lý vµ ph©n bè. Vi bµo tö ký sinh trong c¸c tæ chøc cña t«m, chóng b¸m vµo c¬ v©n g©y nªn nh÷ng vÕt tæn th−¬ng lín lµm ®ôc mê c¬ v× thÕ nªn gäi lµ bÖnh t«m “b«ng” (h×nh 92). Vi bµo tö ký sinh ë nhiÒu loµi t«m he: P. monodon, P. merguiensis, P. setiferus,... 3.2.4. Phßng vµ trÞ bÖnh. Phßng trÞ bÖnh vi bµo tö ¸p dông theo ph−¬ng ph¸p phßng bÖnh tæng hîp. Kh«ng dïng t«m bè mÑ nhiÔm vi bµo tö, ph¸t hiÖn sím lo¹i bá nh÷ng con t«m bÞ nhiÔm vi bµo tö. Khi thu ho¹ch ph¶i lùa chän nh÷ng t«m nhiÔm bÖnh vi bµo tö kh«ng cho ph¸t t¸n vµ b¸n ngoµi chî. H×nh 92: BÖnh t«m b«ng: A,B- T«m nhiÔm Agmasoma duorara, t«m tr¾ng hÕt phÇn bong; C- PhÇn ®Çu ngùc t«m só, nhiÔm Agmasoma sp, trong c¬ liªn kÕt cã nèt s−ng tÊy d−íi vá kitin; D- T«m só tr¾ng toµn th©n (mÉu thu ë Qu¶ng Ninh 8/2001) 3.3. BÖnh sinh vËt b¸m 3.3.1. T¸c nh©n g©y bÖnh. Epistylis, Zoothamnium, Tokophrya, Acineta, Vorticella (h×nh 93) lµ ký sinh trïng ®¬n bµo d¹ng h×nh loa kÌn, chóng cã thÓ sèng ®¬n lÎ hoÆc h×nh thµnh tËp ®oµn, kÝch th−íc tÕ bµo nhá kho¶ng tõ 60-100 µm. 3.3.2. DÊu hiÖu bÖnh lý - T«m yÕu, ho¹t ®éng khã kh¨n. - Trªn vá, phÇn phô, mang sinh vËt b¸m ®Çy. - Sinh vËt b¸m lµm c¶n trë sù ho¹t ®éng vµ lµm mÊt chøc n¨ng h« hÊp cña t«m, ®Æc biÖt g©y t¸c h¹i l¬n ë Êu trïng t«m vµ t«m nhiÔm bÖnh virus. Download» BÖnh cña t«m nu«i vµ biÖn ph¸p phßng trÞ 94 H×nh 93: A,B- Epistylis vµ Zoothamnium ký sinh trªn phÇn phô cña t«m (mÉu t−¬i); C-F- Epistylis vµ Zoothamnium ký sinh trªn mang cña t«m (mÉu m« häc); G-I- T«m bÞ bÖnh sinh vËt b¸m phñ ®Çy toµn th©n. 3.3.3. Ph©n bè vµ lan truyÒn bÖnh - GÆp ë c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn cña t«m he, t«m cµng xanh. E F G H I C D A B Download» Bïi Quang TÒ 95 - Ph¸t bÖnh nhiÒu vµo mïa xu©n, mïa thu, mïa ®«ng. 3.3.4. Phßng vµ trÞ bÖnh - Läc kü vµ khö trïng nguån n−íc. - Phun mét sè ho¸ chÊt : Xanh Malachite, Formalin vµo bÓ, ao −¬ng. 3.4. BÖnh giun trßn ë t«m 3.4.1. T¸c nh©n g©y bÖnh Êu trïng cña giun trßn Ascarophis sp thuéc hä Rhabdochonidae, bé Spirudidea. KÝch th−íc cña Êu trïng rÊt nhá, chiÒu dµi 0,3 -0,4mm (h×nh 94A,B). KÝch th−íc bµo nang 01 x 0,2mm (h×nh 94C). H×nh 94: A,B- Êu trïng giun trßn Ascarophis sp ký sinh trong mang t«m ë Qu¶ng Nam (mÉu thu 7/2002); C- bµo nang Êu trïng giun trßn trong mang t«m (mÉu c¾t m« häc cña t«m nu«i ë NghÖ An- 2002) . 3.4.2. DÊu hiÖu bÖnh lý Êu trïng giun trßn ký sinh ë mang t«m, ph¸ ho¹i t¬ mang lµm cho t«m ng¹t thë, ngoµi ra chóng cßn ký sinh trong ruét tÞt phÝa tr−íc cña t«m. Giun trßn kh«ng lµm cho t«m chÕt, nh÷ng ¶nh h−ëng ®Õn sinh tr−ëng cña t«m. 3.4.3. Ph©n bè vµ lan truyÒn bÖnh Chóng t«i ®· kiÓm tra mét ao nu«i t«m ë Qu¶ng Nam (7/2002), tû lÖ nhiÔm Êu trïng giun trßn 100%, c−êng ®é rÊt nhiÒu Êu trïng trong mang t«m. T«m nu«i trong ao chËm lín, c¬ thÓ chuyÓn mµu ®en x¸m, ®ång thêi cã nhiÒu sinh vËt b¸m trªn vá, mang vµ phÇn phô. Cã thÓ giun trßn lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n lµm cho yÕu, chem. ph¸t triÓn. Theo Paruchin (1976) cho biÕt giun trßn Ascarophis sp tr−ëng thµnh ký sinh trong ruét mét sè loµi c¸ biÓn (nh− c¸ Ðp- Echeneis naucrates) ë biÓn Nam Trung Hoa vµ VÞnh B¾c Bé. Trøng giun trßn th¶i ra biÓn vµ x©m nhËp vµo t«m ph¸t triÓn thµnh Êu trïng ký sinh ë vËt chñ trung gian thø nhÊt lµ t«m. C¸ ¨n t«m nhiÔm Êu trïng giun trßn sÏ kÐp kÝn vßng ®êi cña chóng. Êu trïng giun trßn Ascarophis sp còng ®· t×m thÊy ë t«m ven biÓn B¾c vµ Nam Mü (Susan Bower, 1996) 3.4.4. Phßng trÞ bÖnh A B C Download» BÖnh cña t«m nu«i vµ biÖn ph¸p phßng trÞ 96 Ch−a nghiªn cøu phßng trÞ bÖnh, nh−ng chóng ta cã thÓ ¸p dông biÖn ph¸p phßng bÖnh tæng hîp vµ chó ý lÊy n−íc vµo ao nu«i t«m ph¶i qua ao l¾ng läc ®· xö lý. 3.5. BÖnh rËn t«m. 3.5.1. T¸c nh©n g©y bÖnh. G©y bÖnh lµ gièng Probopyrus; Loµi Probopyrus buitendijki. C¬ thÓ h×nh ovan, gÇn ®èi xøng. ChiÒu dµi c¬ thÓ nhá h¬n chiÒu réng (H×nh 95). §Çu nhá th−êng g¾n s©u trong ®èt ngùc thø 1. §èt ngùc thø 2 ®Õn thø 4 cã chiÒu réng lín nhÊt. C¸c ®èt bông lång vµo phÇn ngùc, hÑp h¬n nhiÒu. §èt bông cuèi cïng d¹ng b»ng ph¼ng 2 bªn ph©n 2 nh¸nh ®u«i. Kh«ng cã l«ng cøng ph¸t triÓn. KÝch th−íc phô thuéc theo vËt nu«i. Con c¸i lín h¬n nhiÒu so víi con ®ùc. H×nh 95: RËn t«m Probopyrus buitendijki ký sinh trong xoang mang t«m cµng xanh. (D- MÆt l−ng; V- MÆt bông) 3.5.2. Chu kú ph¸t triÓn, t¸c h¹i, ph©n bè RËn t«m Probopyrus ký sinh bªn trong xoang mang cña t«m trªn bÒ mÆt mang, d−íi líp vá ®Çu ngùc. Nh÷ng vÞ trÝ mµ rËn ký sinh d−íi líp vá biÕn mµu ®en. Chu kú ph¸t triÓn cña rËn t«m gi¸n tiÕp th«ng qua vËt nu«i trung gian. Copepoda lµ vËt nu«i trung gian, t«m lµ vËt nu«i cuèi cïng. ë ViÖt Nam t«m sèng tù nhiªn ë s«ng, cöa s«ng, ven biÓn. T«m cµng xanh, t«m he... ®Òu xuÊt hiÖn rËn Probopyrus ký sinh, tû lÖ c¶m nhiÔm tõ 10-30%. 3.5.3. Phßng trÞ bÖnh. ¸p dông ph−¬ng ph¸p phßng trÞ bÖnh tæng hîp. Download» Bïi Quang TÒ 97 4. BÖnh dinh d−ìng vµ m«i tr−êng ë t«m. 4.1. BÖnh thiÕu Vitamin C - héi chøng chÕt ®en. 4.1.1. T¸c nh©n g©y bÖnh. C¸c ®µn t«m nu«i th©m canh dïng thøc ¨n tæng hîp cã hµm l−îng Vitamin C thÊp kh«ng ®ñ l−îng bæ sung cho sinh tr−ëng cña t«m, t¶o vµ nguån kh¸c trong hÖ thèng nu«i. 4.1.2. DÊu hiÖu bÖnh lý vµ ph©n bè. DÊu hiÖu ®Çu tiªn thÊy râ vïng ®en ë c¬ d−íi ë líp vá kitin cña phÇn bông, ®Çu ngùc, ®Æc biÖt c¸c khíp nèi gi÷a c¸c ®èt. BÖnh nÆng vïng ®en xuÊt hiÖn trªn mang t«m vµ thµnh ruét. T«m bá ¨n, chËm lín. §µn t«m m¾c bÖnh m¹n tÝnh thiÕu Vitamin C cã thÓ bÞ chÕt tõ 1-5% hµng ngµy. Tû lÖ hao hôt tæng céng rÊt lín 80-90%. HiÖn t−îng bÖnh lý gièng bÖnh ¨n mßn, chØ kh¸c ë chç vá kitin kh«ng bÞ ¨n mßn. C¸c loµi t«m biÓn, t«m cµng xanh khi nu«i dïng thøc ¨n tæng hîp kh«ng ®ñ hµm l−îng Vitamin C cung cÊp cho t«m hµng ngµy. 4.1.3. Ph−¬ng ph¸p phßng trÞ bÖnh. Dïng thøc ¨n tæng hîp nu«i t«m cã hµm l−îng Vitamin C 2-3 g/1 kg thøc ¨n c¬ b¶n. L−îng Vitamin C ®−îc tÝch luü trong t«m lín h¬n 0,03 mg/1 g m« c¬, t«m sÏ tr¸nh ®−îc bÖnh chÕt ®en vµ cã søc ®Ò kh¸ng cao. Th−êng xuyªn bæ sung t¶o vµo hÖ thèng nu«i lµ nguån Vitamin C tù nhiªn rÊt tèt cho t«m. 4.2. BÖnh mÒm vá ë t«m thÞt. BÖnh mÒm vá ë t«m lµ do mét sè nguyªn nh©n: - Thøc ¨n h«i thèi, kÐm chÊt lîng (nÊm Aspergillus trong thøc ¨n) hoÆc thiÕu thøc ¨n - Th¶ gièng mËt ®é cao - pH thÊp - Hµm l−îng l©n trong n−íc thÊp - Thuèc trõ s©u Nh−ng nguyªn nh©n ®¸ng quan t©m lµ c¸c muèi kho¸ng Canxi vµ Photphat trong n−íc vµ thøc ¨n thiÕu. Cho t«m ¨n b»ng thÞt ®éng vËt nhuyÔn thÓ t−¬i víi tû lÖ 14% trong khÈu phÇn thøc ¨n ®· cho kÕt qu¶ tèt, lµm cho vá cøng l¹i, c¶i thiÖn ®−îc t×nh tr¹ng mÒm vá (Baticatos, 1986). BÖnh th−êng x¶y ra ë t«m thÞt 3-5 th¸ng tuæi. Sau khi lét x¸c vá kitin kh«ng cøng l¹i ®−îc vµ rÊt mÒm nªn ng−êi ta gäi lµ héi chøng bÖnh t«m, nh÷ng con t«m mÒm vá yÕu, ho¹t ®éng chËm ch¹p vµ bÞ sinh vËt b¸m dµy ®Æc, t«m cã thÓ chÕt r¶i r¸c ®Õn hµng lo¹t. BÖnh mÒm vá cã thÓ ¶nh h−ëng lín tíi n¨ng suÊt, s¶n l−îng vµ gi¸ trÞ th−¬ng phÈm cña t«m nu«i. BÖnh x¶y ra tõ cuèi th¸ng nu«i thø 2 ®Õn ®Çu th¸ng nu«i thø 3 vµ th−êng xuÊt hiÖn ë t«m nu«i mËt ®é cao 15-30 con/m3. BÖnh th−êng gÆp ë c¸c ao nu«i cña 3 miÒn B¾c, Trung, Nam. 4.3. T«m bÞ bÖnh bät khÝ. ë trong n−íc, c¸c lo¹i khÝ qu¸ b·o hoµ cã thÓ lµm cho t«m bÞ bÖnh bät khÝ, t«m cµng nhá cµng dÔ mÉn c¶m, th−êng bÖnh bät khÝ hay x¶y ra ë t«m Êu trïng, t«m gièng. Nguyªn nh©n lµm cho chÊt khÝ trong n−íc b·o hoµ rÊt nhiÒu, th−êng ë thuû vùc n−íc tÜnh. Trong ao hå cã nhiÒu t¶o lo¹i, buæi tr−a trêi n¾ng nhiÖt ®é cao t¶o quang hîp m¹nh th¶i ra Download» BÖnh cña t«m nu«i vµ biÖn ph¸p phßng trÞ 98 nhiÒu O2, lµm cho O2 trong n−íc qu¸ b·o hoµ. Lóc O2 ®¹t ®é b·o hoµ 150% cã thÓ g©y bÖnh bät khÝ. Do ph©n bãn qu¸ nhiÒu ph©n ch−a ñ kü nªn khi bãn vµo ao vÉn tiÕp tôc ph©n huû tiªu hao nhiÒu O2 g©y thiÕu O2 ®ång thêi th¶i ra rÊt nhiÒu bät khÝ nhá H2S, NH3, CH4, CO2...l¬ löng trong n−íc lÉn víi c¸c sinh vËt phï du, t«m nuèt vµo g©y bÖnh bät khÝ. Mét sè thuû vùc hµm l−îng CO2 qu¸ cao còng g©y bÖnh bät khÝ. Trong qu¸ tr×nh vËn chuyÓn b¬m O2 qu¸ nhiÒu còng cã thÓ g©y bÖnh bät khÝ. NhÊt lµ lóc nhiÖt ®é lªn cao, c¸c chÊt hoµ tan vµo n−íc cµng m¹nh dÉn nhanh ®Õn ®é b·o hoµ g©y bÖnh bät khÝ. Bät khÝ vµo c¬ thÓ t«m qua miÖng, qua mang khuyÕch t¸n ®Õn m¹ch m¸u lµm cho khÝ trong m¹ch m¸u b·o hoµ, trong m¸u qu¸ nhiÒu thÓ khÝ di ®éng mµ g©y ra bÖnh bät khÝ. TriÖu chøng bÖnh bät khÝ. Êu trïng t«m bät khÝ b¸m vµo c¸c phÇn phô, mang lµm chóng mÊt th¨ng b»ng b¬i kh«ng ®Þnh h−íng vµ næi trªn tÇng mÆt sau ®ã sÏ chÕt (h×nh 96). BiÖn ph¸p phßng: §Ó phßng bÖnh bät khÝ chñ yÕu lµ kh«ng cho c¸c chÊt khÝ qu¸ b·o hoµ ë trong c¸c thuû vùc, nguån n−íc cho vµo ao ph¶i chän lùa n−íc kh«ng cã bät khÝ. A B H×nh 96: A- Êu trïng t«m bät khÝ b¸m xung quanh; B- Mang t«m cã bät khÝ b¸m ®Çy Ao −¬ng nu«i khi qu¸ nhiÒu chÊt mïn b· h÷u c¬, kh«ng dïng ph©n ch−a ñ kü ®Ó bãn xuèng ao. L−îng ph©n bãn vµ thøc ¨n cho xuèng ao ph¶i thÝch hîp. ChÊt n−íc trong ao th−êng mµu xanh nh¹t, pH: 7,5-8,5; ®é trong cña n−íc thÝch hîp (30-40cm) ®Ó thùc vËt phï du kh«ng ph¸t triÓn qu¸ m¹nh. NÕu ph¸t hiÖn bÖnh bät khÝ, cÇn kÞp thêi thay ®æi n−íc cò ra, b¬m n−íc míi vµo, t«m bÞ bÖnh nhÑ cã thÓ th¶i bät khÝ ra vµ håi phôc c¬ thÓ trë l¹i b×nh th−êng. 4.4. Sinh vËt h¹i t«m. 4.4.1.T¶o Mycrocystis (H×nh 97) Th−êng trong c¸c ao nu«i t«m, t¶o Mycrocystis aeruginosa vµ M. flosaguae ph¸t triÓn m¹nh t¹o thµnh, líp v¸ng. T¶o M. aeruginosa cã mµu xanh lam, t¶o M. flosaguae cã mµu xanh vµng nh¹t. D−íi kÝnh hiÓn vi ®ã lµ c¸c tËp ®oµn quÇn thÓ ngoµi cã mµng keo. QuÇn thÓ lóc cßn non cã d¹ng chuçi tÕ bµo xÕp sÝt nhau, h×nh cÇu, khi lín lªn do sinh tr−ëng mµ trong tËp ®oµn sinh ra c¸c lç khæng lín nªn h×nh d¹ng vµ kÝch th−íc cã d¹ng thay ®æi. Mycrocystis ph©n bè vµ ph¸t triÓn trong c¸c thuû vùc n−íc tÜnh nhiÒu mïn b· h÷u c¬, pH tõ 8-9,5. Lóc Mycrocystis ph¸t triÓn m¹nh vÒ ®ªm do nã h« hÊp nªn s¶n sinh ra nhiÒu CO2 vµ tiªu hao nhiÒu O2, mçi khi l−îng O2 trong ao kh«ng ®¸p øng ®−îc, nã sÏ chÕt, nhÊt lµ thêi gian vµo gi÷a ®ªm. Khi chÕt Mycrocystis ph©n gi¶i tiªu hao mét l−îng lín oxy ®ång thêi th¶i ra m«i tr−êng CO2 vµ c¸c chÊt ®éc nh−: NH3 , H2S... g©y ®éc h¹i cho t«m. Th−êng trong 1 lÝt n−íc cã 5x105 quÇn thÓ Mycrocystis cã thÓ lµm cho t«m bÞ tróng ®éc. T¶o Mycrocystis bªn ngoµi cã mµng bäc nªn t«m ¨n vµo kh«ng tiªu ho¸ ®−îc. Download» Bïi Quang TÒ 99 A B H×nh 97: Mycrocystis aeruginosa (A- ®é phãng ®¹i 100 lÇn; B- ®é phãng ®¹i 400 lÇn), mÉu thu ë ao nu«i t«m (T− NghÜa, Qu¶ng Ng·i, 7/2002). Ph−¬ng ph¸p phßng trÞ: Trong c¸c ao −¬ng nu«i t«m cÇn chó ý n¹o vÐt bít bïn ao vµ th−êng xuyªn vÖ sinh ®¶m b¶o m«i tr−êng trong s¹ch h¹n chÕ Mycrocystis ph¸t triÓn. NÕu ph¸t hiÖn trong ao ph¸t triÓn nhiÒu t¶o Mycrocystis cã thÓ dïng formalin víi nång ®é 10- 15 ppm phun kh¾p ao, khi dïng formalin cÇn chó ý oxy hßa tan trong ao. 4.4.2. T¶o Psymnesium (H×nh 98). Gièng t¶o Psymnesium g©y ®éc cho ®éng vËt thuû s¶n cã c¸c loµi sau: Psymnesium saltans Massart Psymnesium parvum Carter Psymnesium minutum Carter T¶o Psymnesium ph¸t triÓn m¹nh trong c¸c ao nu«i lµm cho t«m chÕt. Psymnesium saltans cã v¸ch tÕ bµo máng, d−íi kÝnh hiÓn vi ®iÖn tö cã thÓ thÊy phiÕn v¶y máng nhá ®Ëy lªn bÒ mÆt c¬ thÓ lóc cßn sèng h×nh d¹ng biÕn ®æi cã lóc h×nh bÇu dôc, lóc h×nh trøng, h×nh ®Õ dµy, h×nh trßn... kÝch th−íc c¬ thÓ 6-7 x 6-11 µm. §o¹n tr−íc c¬ thÓ cã 3 tiªn mao: Tiªn mao gi÷a ng¾n kh«ng ho¹t ®éng, 2 tiªn mao bªn dµi gÊp r−ìi chiÒu dµi c¬ thÓ lµ c¬ quan di ®éng, gèc cña tiªn mao cã bäc co bãp. Hai bªn c¬ thÓ cã 2 d¶i s¾c tè mµu vµng. Ph−¬ng thøc sinh s¶n th−êng ph©n däc theo c¬ thÓ vµ tiÕn hµnh sinh s¶n vµo ban ®ªm nªn ban ngµy Ýt nh×n thÊy. Psymnesium ph¸t triÓn trong ®iÒu kiÖn m«i tr−êng pH cao, nhiÖt ®é cao vµ ®é muèi réng (1- 30%o ) nh−ng thÝch hîp ë ®é muèi trªn d−íi 30%o. Psymnesium cã kh¶ n¨ng ph©n tiÕt ra ®éc tè vµ chÊt lµm vì tÕ bµo m¸u. Theo Uitzur vµ Shilo 1970 ®éc tè cña gièng t¶o nµy lµ 1 chÊt mì protein (Protio lipid). HiÖn nay còng cã mét sè nhµ khoa häc cho ®éc tè lµ chÊt glucolipid vµ galacto lipid (mì ®−êng). ë trong n−íc Psymnesium ph¸t triÓn ë mËt ®é 3,75 - 62,50. 106 tÕ bµo/lÝt n−íc ®Òu cã thÓ lµm cho t«m chÕt, n−íc trong thuû vùc cã mµu vµng n©u. Nh÷ng t¶o nµy në hoa g©y nªn triÒu ®á ë mét sè vïng biÓn bÞ « nhiÔm nÆng ®· g©y ®éc cho t«m c¸ sèng trong vïng ®ã. Download» BÖnh cña t«m nu«i vµ biÖn ph¸p phßng trÞ 100 H×nh 98: T¶o Psymnesium saltas Kutz 4.4.3. Mét sè gièng t¶o gi¸p (H×nh 97). T¶o gi¸p g©y ®éc cho t«m c¸ th−êng gÆp mét sè gièng sau ®©y: Pyrodinium, Gymnodinium, Ceratium. T¶o gi¸p gi÷a tÕ bµo cã mét r·nh ngang vµ mét r·nh däc rÊt râ, mçi r·nh mäc mét tiªn mao. - Gièng Pyrodinium: V¸ch tÕ bµo cã m¶nh gi¸p, mµu vµng n©u, c¬ thÓ h×nh trøng, h×nh ®a gi¸c, v¸ch tÕ bµo dµy, d−íi v¸ch cã c¸c u låi nhá, r·nh ngang nhá, r·nh däc mê. - Gièng Gymnodinium: TÕ bµo t¶o h×nh gÇn trßn, gi÷a tÕ bµo 2 r·nh rÊt râ, cã 2 tiªn mao mäc tõ chç giao nhau gi÷a 2 r·nh, v¸ch tÕ bµo lé râ, mµu c¬ thÓ xanh lam. - Gièng Ceratium: C¬ thÓ phÇn tr−íc vµ phÇn sau cã gai, h×nh d¹ng tÕ bµo h¬i gièng má neo, m¶nh gi¸p dµy vµ râ th−êng cã v©n hoa chia gi¸p ra nhiÒu m¶nh. C¸c gièng t¶o gi¸p trªn ph¸t triÓn m¹nh ë ®iÒu kiÖn nhiÖt ®é cao, cã nhiÒu mïn b· h÷u c¬, pH cao, ®é cøng lín. H×nh 99: T¶o gi¸p: A- Gymnodinium; B- Pyrodinium; C- Gyrosigma; D- Ceratium; E-Dinophysis; 4.4.4. Søa (Scyphozoa): A B C D E Download» Bïi Quang TÒ 101 Søa thuéc ngµnh ruét khoang Coelenterata lµ c¸c loµi søa sèng tr«i næi ë biÓn, ven biÓn n«ng vµ cöa s«ng (h×nh 100-102). ë biÓn n−íc ta cã nhiÒu loµi søa, phæ biÕn lµ søa miÖng rÔ (Rhizostomida); doi biÓn, søa löa, søa chØ (Chiropsalmus) vµ søa vu«ng (Charybdea) kÝch th−íc nhá (kh«ng qu¸ vµi cm) chóng g©y ngøa. Søa xuÊt hiÖn vµo mïa hÌ, ®Æc biÖt th¸ng 4-7, theo n−íc triÒu vµo vïng n−íc lî cöa s«ng. Søa ®¬n tÝnh, tÕ bµo sinh dôc khi chÝn qua miÖng søa ra ngoµi, thô tinh råi ph¸t triÓn thµnh Êu trïng planula “trøng n−íc” cã l«ng b¬i. Sau mét thêi gian b¬i trong n−íc, Êu trïng b¸m ®Çu tr−íc xuèng ®¸y, ®Çu ®èi diÖn thñng thµnh lç miÖng råi mäc vµnh tua miÖng bao quanh, chuyÓn thµnh d¹ng thuû tøc cã cuèng dµi (scyphistoma) cã kh¶ n¨ng mäc chåi. Vßng tua miÖng sau ®ã rông ®i vµ b¾t ®Çu qu¸ tr×nh c¾t ®o¹n ®Ó cho mét chång c¸ thÓ cã lç miÖng h−íng lªn phÝa trªn xÕp nh− chång ®Üa, mçi c¸ thÓ gäi lµ mét ®Üa søa. LÇn l−ît tõ trªn xuèng d−íi ®Üa søa chuyÓn sang sèng tr«i næi b»ng c¸ch lËt ngöa trë l¹i, lç miÖng chuyÓn xuèng d−íi (h×nh 101). Trøng hoÆc Êu trïng søa theo n−íc vµo c¸c ao nu«i t«m ph¸t triÓn thµnh søa tr−ëng thµnh, chóng ¨n sinh vËt phï du vµ c¸ con lµm gi¶m chÊt l−îng m«i tr−êng n−íc, ®ång thêi khi chÕt tiÕt ra chÊt ®éc cã h¹i cho ao nu«i t«m. VÝ dô th¸ng 4-5/2001 (theo Bïi Quang TÒ) mét sè ao nu«i t«m só ë Qu¶ng X−¬ng, HËu Léc- Thanh Ho¸, Kim S¬n- Ninh B×nh, Yªn H−ng- Qu¶ng Ninh søa ®· ph¸t triÓn dµy ®Æc trong ao nu«i g©y ®éc vµ lµm chÕt t«m. H×nh 100: S¬ ®å cÊu t¹o søa (theo Dogiel): 1- thuú miÖng; 2- lç miÖng; 3- tua bê dï; 4- r«pali; 5- èng vÞ vßng; 6- èng vÞ phãng x¹; 8- d©y vÞ; 9- khoan vÞ; 10- mÆt trªn dï; 11- mÆt d−íi dï; 12- tÇng keo. Download» BÖnh cña t«m nu«i vµ biÖn ph¸p phßng trÞ 102 H×nh 101: Vßng ®êi cña søa Aurelia aurita (theo Pechenik): 1- Planula; 2- Scyphistoma (d¹ng thuû tøc cã cuèng); 3- Strobila (d¹ng chång ®Üa); 4- Ephyra (®Üa søa); 5,6- Søa c¸i vµ søa ®ùc tr−ëng thµnh; 7- TuyÕn sinh dôc; 8- No·n; 9- Tinh trïng; 10- Trøng; 11- Chåi; 12- Tua miÖng. H×nh 102: Mét sè loµi søa gÆp ë biÓn nhiÖt ®íi: A- Rhizostoma pulmo (1. h×nh d¹ng chung; 2. s¬ ®å c¾t däc); B- Aurelia aurita; C- Charybdea sp; D- Nausithoe pnuctata (søa cã r·nh); E- Lucernaria sp (søa cã cuèng). 4.4.5. Thñy triÒu ®á (Red tite) D E C Download» Bïi Quang TÒ 103 “Thñy triÒu ®á” hay “t¶o në hoa” lµ hiÖn t−îng t¶o biÓn ph¸t triÓn bïng næ vÒ sè l−îng. Khi t¶o në hoa cã thÓ lµm cho n−íc biÓn cã mµu ®á (nªn gäi lµ “thñy triÒu ®á”) hoÆc mµu xanh ®en hoÆc mµu xanh x¸m. T¶o në hoa lµ do vïng biÓn bÞ « nhiÔm vµ t¶o chÕt ®· g©y ®éc cho t«m c¸ sèng trong vïng ®ã (h×nh 103). Vïng biÓn ViÖt Nam ®· cã hiÖn t−îng triÒu ®á tõ ®Çu nh÷ng n¨m 90 cña thÕ kû 20, n¨m 1993- 1994 ë vïng biÓn Sãc Tr¨ng, mòi Cµ Mau ng− d©n ®¸nh c¸ cho biÖt cã hiÖn t−îng n−íc biÓn ®á nh− n−íc phï sa. §Çu thÕ kû 21 pháng vÊn nh÷ng ng−êi ®i ®¸nh c¸ trªn biÓn th× cã 60% ng− d©n nãi lµ cã gÆp n−íc biÓn ®á (triÒu ®á). TriÒu ®á xuÊt hiÖn ë biÓn B×nh ThuËn trung tuÇn th¸ng 7/2002 vµ biÓn Nha Trang cuèi th¸ng 7/2002. BiÓn B×nh ThuËn tõ Cµ N¸ ®Õn Phan RÝ triÒu ®á lan réng kho¶ng 30km, khu vùc thiÖt h¹i nhÊt dµi kho¶ng 15km réng 5km tÝnh tõ bê. N−íc biÓn ®Æc qu¸nh nh− n−íc ch¸o lo·ng, ®Çu tiªn lµ mµu ®á sau chuyÓn mµu xanh ®en. T¶o (Phaeocystis globosa- mËt ®é lªn tíi 25 triÖu tÕ bµo/lÝt) në hoa t¸p vµo bê vµ tµn lôi, t¹o thµnh líp bïn dµy 5-10cm. ChØ tÝnh riªng c¸ song, t«m hïm nu«i lång chÕt hµng lo¹t, −íc tÝnh thiÖt h¹i hµng chôc tû ®ång (theo b¸o Thanh Niªn 30/7/2002). H×nh 103: triÒu ®á H×nh 104: lång nu«i c¸ chÕt do triÒu ®á H×nh 105: c¸ chÕt do triÒu ®á (biÓn B×nh ThuËn 7/2002) H×nh 106: c¸ chÕt do triÒu ®á Download» BÖnh cña t«m nu«i vµ biÖn ph¸p phßng trÞ 104 4.5. T«m bÞ tróng ®éc DÊu hiÖu t«m kÐo ®µn b¬i lªn mÆt ao hoÆc ch¹y hµng ®µn xung quanh ao, kh«ng chÞu ®¸y b¾t måi. Nguyªn nh©n do hµm l−îng oxy hoµ tan trong ao thÊp (<2mg/l), hiÖn t−îng nµy th−êng s¶y vµo nöa ®ªm vÒ s¸ng, hoÆc nh÷ng ngµy ©m u kh«ng cã n¾ng, ao nu«i mËt ®é cao, t¶o ph¸t triÓn m¹nh. §¸y ao bÈn cã nhiÒu khÝ ®éc (H2S, NH3), hµm l−îng oxy tÇng ®¸y thÊp, t«m kh«ng thÓ xuèng ®¸y b¾t måi. CÇn ph¶i x¸c ®Þnh râ nguyªn nh©n ®Ó xö lý kÞp thêi. CÇn ¸p dông mét sè biÖn ph¸p thay n−íc míi, t¨ng c−êng sôc khÝ vµ qu¹t n−íc lµm t¨ng hµm l−îng oxy ë c¸c tÇng n−íc. Dïng men vi sinh ®Ó lµm s¹ch nÒn ®¸y, sau 5-7 ngµy cho BKC xuèng ao víi nång ®é 0,1-0,5 g/m3 (0,1- 0,5ppm) ®Ó tiªu bít chÊt ®éc vµ mÇm bÖnh.; bãn v«i nung ®Ó t¶ hoÆc v«i ®en (Dolomite) æn ®Þnh pH kho¶ng 7,5-8,5 lµm mÊt ®éc tÝnh cña khÝ ®éc (H2S, NH3). B¶ng 14: Mét sè yÕu tè lý ho¸ häc thÝch hîp cho ao nu«i t«m C¸c yÕu tè Møc ®é Yªu cÇu NhiÖt ®é 28 - 320 C Dao ®éng trong ngµy < 30C pH 7,5 - 8,5 Dao ®éng trong ngµy < 0,5 Oxy hoµ tan > 5 mg/lÝt Kh«ng ®Ó thÊp d−íi 3mg/lÝt §é kiÒm (CaCO3) > 80 mg/lÝt Phô thuéc vµo dao ®éng cña pH §é mÆn 15 – 25 ‰ Dao ®éng trong ngµy < 5‰ Ammonia (NH3) < 0,1 mg/lÝt G©y ®éc khi pH vµ nhiÖt ®é cao Nitrite (NO2) < 0,25 mg/lÝt H2S < 0,02 mg/lÝt G©y ®éc khi pH thÊp (axÝt) BOD, COD (tiªu hao oxy sinh häc vµ ho¸ häc) < 5 mg/lÝt §é trong 30 - 40 cm Download» Bïi Quang TÒ 105 Tµi liÖu tham kh¶o Bïi Quang TÒ, 1996 . BÖnh t«m c¸ vµ gi¶i ph¸p phßng trÞ.T¹p chÝ thuû s¶n sè 4/1996 Bïi Quang TÒ, 1997. T×nh h×nh bÖnh t«m c¸ trong thêi gian qua vµ biÖn ph¸p phßng trÞ bÖnh.T¹p chÝ khoa häc kü thuËt thó y - Héi thó y ViÖt nam, tËp IV, sè 2/1997. Bïi Quang TÒ, 1998. Gi¸o tr×nh bÖnh cña ®éng vËt thuû s¶n. NXB N«ng nghiªp.,Hµ Néi,1998. 192 trang. Bïi Quang TÒ, 2001. BÖnh cña t«m nu«i vµ biÖn ph¸p phßng trÞ. Tæ chøc Aus. AID xuÊt b¶n. 100 trang. Chanratchakool et all, 1994. Health Management in shirmp ponds.Published by Aquatic Animal Health Research Institute Department of Fisheries Kasrtsart University Campus. Jatujak. Bangkok. Thailand. Claude E. Boyd, 1996. Water Quality in Ponds for Aquculture. Copyright by Claude E. Boyd Ph.D. Auburn University. Auburn Alabana 36849 USA. Printed 1996 by Shrimp Mart (Thai) Co. Ltd. 40-41 Chaiyakul Soi. 1, Hatyai, Songkhla Thailand. Christopher F. Knud-Hansen, 1998. Pond fertilization: Ecological Approach anh Practical Applications. The pond dynamics/ Aquaculture CRSP O regon State University Corvallis OR 97331 – 1641 USA.  1998 PD/A CRSP §ç ThÞ Hoµ, 1996. Nghiªn cøu mét sè bÖnh chñ yÕu trªn t«m só (Penaeus monodon Fabricius, 1978) nu«i ë khu vùc Nam Trung Bé. LuËn v¨n PTS khoa häc n«ng nghiÖp. Lightner.D.V, 1996. A Handbook of shirmp pathology and diagnostic procedures for diseases of cultured Penaeid shirmp. Published by: the world Aquaculture Society. T.W. Flegel, 1998. Advances in Shrimp Biotechnology. Proceedings to the Special Session on Shrimp Biotechnology. 5th Asian Fisheries Forum Chiengmai, Thailand, 11-14 November 1998.  1998 Multimedia A sia Co., Ltd All Rights Research. Download» BÖnh cña t«m nu«i vµ biÖn ph¸p phßng trÞ 106 Phô lôc 1 Hãa chÊt, kh¸ng sinh vµ chÕ phÈm sinh häc cÊm sö dông trong nu«i trång thñy s¶n hoÆc giíi h¹n ©m tÝnh trong s¶n phÈm thñy s¶n B¶ng 15: Danh môc mét sè chÊt, kh¸ng sinh cÊm sö dông trong s¶n xuÊt kinh doanh thuû s¶n (Q§ 01/2002/Q§-BTS ngµy 22/01/02) TT Tªn chÊt Ph¹m vi cÊm 1 Aristolochia spp. vµ c¸c chÕ phÈm cña chóng 2 Chloramphenicol 3 Chloroform 4 Chlorpromazine 5 Colchicine 6 Dapsone 7 Dimetridazole 8 Metronidazole 9 C¸c Nitrofuran (bao gåm Furazolidone) 10 Ronidazole Thøc ¨n, thuèc thó y, hãa chÊt, chÊt xö lý m«i tr−êng, chÊt tÈy röa, kem b«i da tay trong tÊt c¶ c¸c kh©u s¶n xuÊt gièng, nu«i trång thñy s¶n, dÞch vô nghÒ c¸ vµ b¶o qu¶n, chÕ biÕn thñy s¶n. B¶ng 16: Danh môc mét sè chÊt, kh¸ng sinh cÊm trong nhËp khÈu, kinh doanh vµ sö dông thuèc thó y. (QuyÕt ®Þnh sè 29/2002/Q§/BNN, ngµy 24/4/2002) TT Tªn thuèc Tªn kh¸c 1 Choloramphenicol Choloromycetin, Cholornitromycin, Laevomycin, Chlorocid, Leukomycin 2 Furazolidon và mét sè dÉn xuÊt nhãm Nitrofuran Nitrofuran, Furacillin, Nitrofurazon, Furacin, Nitrofurantoin, Furoxon, Orafuran, Furadonin, Furadantin, Furaltadon, Payzone, Furazolin, Nitrofurmethon, Nitrofuridin, Nitrovin 3 Dimetridazole Emtryl 4 Metronidazole Trichomonacid, Flagyl, Klion, Avimetronid 5 Dipterex Metriphonat, Trichlorphon, Neguvon, Chlorophos, DTHP; DDVP (Tªn kh¸c: Dichlorvos; Dichlorovos) B¶ng 17: C¸c lo¹i kh¸ng sinh cÊm nhiÔm trong thùc phÈm ThÞ tr−êng Hãa chÊt vµ kh¸ng sinh cÊm EU (Quy ®Þnh sè 508/1999 ngµy 4/3/1999) 1- Aristtolochia spp vµ c¸c chÕ phÈm cña chóng 2- Chloramphenicol 3- Chloroform 4- Chlopromazine 5- Colchicine 6- Dapsone 7- Dimetridazole 8- Nitrofurans (kÓ c¶ furazolidone) 9- Metronidazole 10- Ronidazole Download» Bïi Quang TÒ 107 Mü (LuËt Liªn bang: Môc 21, tËp 6, söa ®æi ngµy 1/4/2001) 1- Chloramphenicol 2- Chenbuterol 3- Diethystilbestrol 4- Dimetridazole 5- Ipronidazole 6- C¸c Nitroimidazoles 7- Furazolidone 8- Nitrofurazone và c¸c Nitrofurnas kh¸c 9- D−îc phÈm Sulfonamide dïng ®Ó kÝch thÝch tiÕt s÷a (ngo¹i trõ Sulfadimethoxine, Sulfabromomethazine và Sulfaethoxypyridazine ®−îc phÐp dïng) 10- Fluoroquinolones 11- Glycopeptides FAO/WHO (Codex: CAC/GL 16-1993) - CÊm sö dông hoµn toµn Chloramphenicol trong thùc phÈm - Kh«ng cã giíi h¹n d− l−îng nµo ®−îc chÊp nhËn víi ®éc tÝnh cña Chloramphenicol Th¸i Lan (®· yªu cÇu ViÖt nam chøng nhËn kh«ng cã d− l−îng trong thùc phÈm) - Nitrofuran - Chloramphenicol - Oxytetracycline - Oxolinic axit - Nhãm chÊt Sulfa Canada (®· cã v¨n b¶n th«ng qua b¸o kiÓm tra vµ kh«ng ®−îc phÐp cã d− l−îng trong s¶n phÈm) - Chloramphenicol Hµn Quèc (®· cã v¨n b¶n yªu cÇu chøng nhËn tõ 15/7/2002) - Chloramphenicol B¶ng 18: Danh s¸ch kh¸ng sinh vµ hãa d−îc vµ møc ®é d− l−îng cho phÐp trong s¶n phÈm thñy s¶n. (theo h«i th¶o cña chÝnh phñ, c¸c nhµ NTTS vµ xuÊt khÈu thñy s¶n Ên §é, häp ngµy 18 th¸ng 5 n¨m 2002) STT Kh¸ng sinh vµ hãa d−îc Møc ®é d− l−îng cho phÐp cao nhÊt (ppm) 1 Chloramphenicol ©m tÝnh 2 Nitrofuran bao gåm: Furazolidone, ©m tÝnh 3 Neomycin ©m tÝnh 4 Tetracycline 0,1 5 Oxytetracycline 0,1 6 Trimethoprim 0,05 7 Acid Oxolinic 0,3 8 Acid Nalidixic ©m tÝnh 9 Sulphamethodazole ©m tÝnh 10 Aristolochia spp vµ chÕ phÈm cña chóng ©m tÝnh 11 Chloroform ©m tÝnh 12 Chlorpromazine ©m tÝnh 13 Colchicine ©m tÝnh 14 Dapsone ©m tÝnh 15 Dimetridazole ©m tÝnh 16 Metronidazole ©m tÝnh Download» BÖnh cña t«m nu«i vµ biÖn ph¸p phßng trÞ 108 17 Ronidazole ©m tÝnh 18 Ipronidazole ©m tÝnh 19 Nitroimidazole kh¸c ©m tÝnh 20 Clenbuterol ©m tÝnh 21 Diethylstilbestrol ©m tÝnh 22 Sulfonamide (trõ Sulfadimethroxine, Sulfabromomethazine và Sulfaethoxypyridazine) ©m tÝnh 23 Fluroquinolone ©m tÝnh 24 Glycopeptide ©m tÝnh B¶ng 19: Danh s¸ch kh¸ng sinh vµ hãa d−îc vµ møc ®é d− l−îng cho phÐp trong hµng xuÊt khÈu. (theo h«i th¶o cña chÝnh phñ, c¸c nhµ NTTS vµ xuÊt khÈu thñy s¶n Ên §é, häp ngµy 18 th¸ng 5 n¨m 2002) STT Kh¸ng sinh vµ hãa d−îc Møc ®é d− l−îng cho phÐp cao nhÊt (ppm) 1 Chloramphenicol ©m tÝnh 2 Nitrofuran bao gåm: Furazolidone, ©m tÝnh 3 Neomycin ©m tÝnh 4 Acid Nalidixic ©m tÝnh 5 Sulphamethodazole ©m tÝnh 6 Aristolochia spp vµ chÕ phÈm cña chóng ©m tÝnh 7 Chloroform ©m tÝnh 8 Chlorpromazine ©m tÝnh 9 Colchicine ©m tÝnh 10 Dapsone ©m tÝnh 11 Dimetridazole ©m tÝnh 12 Metronidazole ©m tÝnh 13 Ronidazole ©m tÝnh 14 Ipronidazole ©m tÝnh 15 Nitroimidazole kh¸c ©m tÝnh 16 Clenbuterol ©m tÝnh 17 Diethylstilbestrol ©m tÝnh 18 Sulfonamide (trõ Sulfadimethroxine, Sulfabromomethazine và Sulfaethoxypyridazine) ©m tÝnh 19 Fluroquinolone ©m tÝnh 20 Glycopeptide ©m tÝnh Download» Bïi Quang TÒ 109 Phô lôc 2 BÖnh cña t«m só nu«i th−¬ng phÈm theo th¸ng nu«i TT BÖnh Th¸ng thø nhÊt Th¸ng thø 2 Th¸ng thø 3 Th¸ng thø 4 1 MBV +++ ++ + - 2 §èm tr¾ng + +++ +++ + 3 §Çu vµng - + ++ + 4 Ho¹i tö m¾t - + ++ + 5 Vibriosis + ++ +++ +++ 6 NÊm - + +++ +++ 7 Sinh vËt b¸m ++ ++ +++ +++ 8 Gregarine - ++ +++ +++ 9 T«m b«ng - - + + 10 ChÕt ®en - - + + 11 MÒm vá - + ++ + 12 Tróng ®éc (NH3, H2S) - ++ +++ +++ Ghi chó: “-“ rÊt Ýt gÆp; “+” Ýt gÆp; “++” gÆp møc ®é trung b×nh; “+++” gÆp nhiÒu vµ g©y thµnh dÞch bÖnh lµm t«m chÕt. Phô lôc 3 Hái ®¸p C©u 1 Hái: Trong qu¸ tr×nh nu«i t«m th−¬ng phÈm cÇn chó ý yÕu tè nµo nhÊt ? Tr¶ lêi: T«m lµ ®éng vËt bËc thÊp (®éng vËt kh«ng cã x−¬ng sèng), søc kháe cña t«m lu«n lu«n phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè m«i tr−êng. Trong ®ã yÕu tè nhiÖt ®é lµ quan träng hµng ®Çu v× nhiÖt ®é c¬ thÓ t«m lu«n biÕn ®æi theo nhiÖt ®é m«i tr−êng. T«m só −a nhiÖt ®é Êm, nhiÖt ®é thÝch hîp nhÊt lµ 28-320C, do ®ã khi nu«i t«m cÇn chó ý mïa vô cã nhiÖt ®é phï hîp víi chóng, hay nãi c¸ch kh¸c tïy theo tõng vïng nu«i t«m ph¶i cã mïa vô nu«i nhÊt ®Þnh. Tuy trong giíi h¹n nhiÖt ®é thÝch hîp, nÕu trong mét ngµy ®ªm nhiÖt ®é biÕn ®ái qu¸ nhiÒu (biªn ®é biÕn thiªn qu¸ 30C/ngµy ®ªm) sÏ g©y sèc cho t«m, cho nªn ao nu«i nªn gi÷ ®−îc nhiÖt ®é æn ®Þnh. Muèn gi÷ ®−îc nhiÖt ®é æn ®Þnh ao nu«i t«m ph¶i cã ®é s©u nhÊt ®Þnh, nÕu mùc n−íc qu¸ n«ng (s©u 0,4-0,6m) khi nhiÖt ®é kh«ng khÝ trong ngµy biÕn ®æi nãng qu¸ hoÆc l¹nh qu¸ sÏ kÐo theo nhiÖt ®é n−íc thay ®æi. T−¬ng tù ao nhá qu¸ khèi l−îng l−îng n−íc trong ao Ýt, c¸c yÕu tè m«i tr−êng còng dÔ biÕn ®æi, trong ®ã cã nhiÖt ®é. Khi nhiÖt ®é trong ao nu«i biÕn ®æi còng sÏ kÐo theo hµng lo¹t c¸c yÕu tè kh¸c biÕn ®æi: pH, Oxy hßa tan, NH3, H2S… g©y h¹i cho søc kháe cña t«m nu«i. Tãm l¹i nu«i t«m só nhiÖt ®é lµ yÕu tè tiªn quyÕt, yÕu tè quyÕt ®Þnh vµ lµ yÕu tè thµnh hoÆc b¹i khi nhiÖt ®é n−íc trong ao kh«ng gi÷ ®−îc æn ®Þnh vµ trong giíi h¹n thÝch hîp cho t«m nu«i. Download» BÖnh cña t«m nu«i vµ biÖn ph¸p phßng trÞ 110 C©u 2 Hái: Ph−¬ng ph¸p phßng bÖnh hiÖu qu¶ nhÊt trong nu«i t«m th−¬ng phÈm nh− thÕ nµo? Tr¶ lêi: T«m bÞ bÖnh ph¶i cã ®ñ 3 yÕu tè g©y bÖnh: m«i tr−êng xÊu, cã mÇm bÖnh vµ t«m yÕu. Dùa vµo 3 yÕu tè g©y bªnh chóng ta ®−a ra quy t¾c phßng bÖnh tæng hîp cho t«m nu«i nh− sau: 1- C¶i t¹o vµ vÖ sinh m«i tr−êng nu«i - X©y dùng hÖ thèng nu«i - C¶i t¹o ao nu«i - Khö trïng khu vùc nu«i - VÖ sinh m«i tr−êng nu«i 2- Dïng thuèc tiªu diÖt mÇm bÖnh - Khö trïng c¬ thÓ t«m - Khö trïng thøc ¨n cho t«m - Khö trïng dông cô - Dïng thuèc phßng tr−íc mïa ph¸t triÓn bÖnh 3- T¨ng c−êng søc ®Ò kh¸ng cho t«m nu«i - KiÓm tra con gièng tr−íc khi nu«i - Qu¶n lý ch¨m sãc theo ®óng kü thuËt - Chän gièng t«m cã søc ®Ò kh¸ng tèt Muèn nu«i t«m n¨ng suÊt cao cÇn ph¶i t¸c ®éng kü thuËt gi¶i quyÕt ®ång bé yÕu tè g©y bÖnh cho t«m. C©u 3 Hái: Sö dông thuèc vµ hãa chÊt cho nu«i t«m nh− thÕ nµo lµ hîp lý? Tr¶ lêi: HiÖn nµy cã rÊt nhiÒu lo¹i hãa chÊt, kh¸ng sinh vµ chÕ phÈm sinh häc ®−îc dïng cho nu«i trång thñy s¶n nãi chung vµ nu«i t«m nãi riªng. Dùa vµo tÝnh n¨ng t¸c dông cña chóng cã thÓ chia ra mét nhãm sau: - Thuèc c¶i t¹o vµ c¶i thiÖn m«i tr−êng nu«i: c¸c lo¹i v«i (CaO, CaCO3, CaMg(CO3)2, Zeolite…), hãa chÊt cã gèc Chlo (Chlorine, BKC, TCCA…), formalin, thuèc tÝm, iodine - Thuèc phßng bÖnh virus: Bªta Glucan, enzyme, kh¸ng thÓ, vitamin - Thuèc phßng trÞ bÖnh vi khuÈn, nÊm: kh¸ng sinh, xanh malachite - Thuèc phßng trÞ bÖnh ký sinh trïng: formalin, xanh malachite, thuèc tÝm, - Thuèc t¨ng c−êng søc ®Ò kh¸ng: c¸c lo¹i enzyme, c¸c lo¹i vitamin, kho¸ng vi l−îng, kh¸ng thÓ… §èi víi nu«i t«m quan ®iÓm chung phßng bÖnh lµ chÝnh, ®Æc biÖt c¸c bÖnh virus kh«ng cã thuèc nµo ch÷a ®−îc mµ chØ cã thuèc phßng. Khi nu«i th©m canh chóng ta cÇn ph¶i cã biÖn ph¸p phßng bÖnh, kh«ng thÓ chê t«m cã bÖnh råi míi ch÷a th× kh«ng ®¹t yªu cÇu. Do ®ã chóng sö dông thuèc hãa chÊt phôc vô cho mét yªu cÇu sau: ) Dïng c¸c lo¹i hãa chÊt vµ chÕ phÈm sinh häc ®Ó c¶i t¹o vµ c¶i thiÖn m«i tr−êng nu«i æn ®Þnh vµ c©n b»ng sinh häc. Nh− dïng c¸c lo¹i v«i; chÕ phÈm vi sinh; enzyme ph©n gi¶i c¸c chÊt h÷u c¬, chÊt ®éc; c¸c hãa chÊt khö trïng. Kh«ng ®−îc dïng qu¸ liÒu chØ ®Þnh. ) Dïng thuèc t¨ng c−êng søc ®Ò kh¸ng cho t«m ®Ó phßng bÖnh truyÒn nhiÔm: c¸c enzyme, kh¸ng thÓ kÝch tiªu hãa, kÝch thÝch hÖ miÔn dÞch, dïng ®óng liÒu l−îng vµ thêi gian. Download» Bïi Quang TÒ 111 ) H¹n chÕ dïng kh¸ng sinh trÞ bÖnh vi khuÈn cho t«m, v× dÔ tÝch lòy d− l−îng kh¸ng sinh trong s¶n phÈm. Kh«ng ®−îc dïng kh¸ng sinh ®Ó phßng bÖnh v× dÔ g©y ra “nhên thuèc” cña c¸c vi khuÈn g©y bÖnh trªn t«m. C©u 4 Hái: T¹i sai ph¶i dïng v«i cho t«m nu«i th−¬ng phÈm? Tr¶ lêi: HiÖn nay cã mét sè läaÞ v«i: v«i nung- CaO; v«i t«i- Ca(OH)2; bét ®¸ v«i- CaCO3; v«i ®en- dolomite- CaMg(CO3)2; bét vá sß (hµu); Zeolite- Cao, SiO2, Al2O3, Fe2O3…V«i bãn cho ao nu«i t«m cã t¸c dông: cung cÊp c¸c ion Ca2+, Mg2+ lµm t¨ng ®é kiÒm HCO3 -, OH-, CO3 2-, SiO3 4- t¸c ®éng ®Õn hÖ ®Öm c©n b»ng pH. Khi dïng Zeolite ®Ó hÊp thô NH3, H2S, NO2. Dïng v«i nung CaO ®Ó khö trïng ®¸y ao. Tãm l¹i dïng v«i sÏ cung cÊp dinh d−ìng cho ao, t¹o thµnh hÖ ®Öm cÇn b»ng pH vµ khö trïng cho ao nu«i, hÊp phô ®−îc c¸c chÊt ®éc ë ao nu«i. V«i ë ViÖt Nam dÔ kiÕm, rÎ tiÒn, dÔ sö dông vµ kinh tÕ. Hay nãi mét c¸ch kh¸c nu«i t«m th©m canh “dïng v«i lµ bÊt kh¶ kh¸ng” C©u 5 Hái: ChÕ phÈm sinh häc dïng cho t«m nu«i th−¬ng phÈm? Tr¶ lêi: Khi nu«i t«m th©m canh n¨ng xuÊt cao th× vÊn ®Ò gi÷ ®−îc m«i tr−êng æn ®Þnh vµ cÇn b»ng sinh häc lµ mét ®iÒu rÊt khã kh¨n. N¨ng xuÊt cµng cao th× cuèi chu kú nu«i m«i tr−êng ao nu«i cµng bÞ « nhiÔm. Nu«i th©m canh th× tû lÖ sèng cña t«m ph¶i ®¹t cao, do ®ã t«m ph¶i sinh tr−ëng nhanh vµ cã søc ®Ò kh¸ng víi c¸c bÖnh… Dïng chÕ phÈm sinh häc sÏ gi¶i quyÕt ®−îc c¸c vÊn ®Ò nµy. ChÕ phÈm sinh häc cã t¸c dông : - C¶i thiÖn chÊt n−íc, æn ®Þnh pH, c©n b»ng hÖ sinh th¸i trong ao. - Lo¹i c¸c chÊt th¶i chøa nitrogen trong ao nu«i, nh÷ng chÊt th¶i nµy g©y ®éc cho ®éng vËt thñy s¶n. Sau ®ã chóng ®−îc chuyÓn hãa thµnh sinh khèi lµm thøc ¨n cho c¸c ®éng vËt thñy s¶n. - Gi¶m bít bïn ë ®¸y ao. - Gi¶m c¸c vi khuÈn g©y bÖnh nh−: Vibrio spp, Aeromonas spp vµ c¸c lo¹i virus kh¸c nh− g©y bÖnh MBV, ®èm tr¾ng, ®Çu vµng… - H¹n chÕ sö dông hãa chÊt vµ kh¸ng sinh cho t«m nu«i. ChÕ phÈm cã mét sè nhãm: - Nhãm vi sinh vËt (tù d−ìng, c¹nh tranh vµ ph©n gi¶i) cã lîi cho ao nu«i vµ trong t«m. - C¸c enzyme ph©n gi¶i c¸c chÊt h÷u c¬ vµ gióp cho t«m tiªu hãa c¸c chÊt protein, Lipid, ®−êng… - ChiÕt xuÊt thùc vËt: øc chÕ hoÆc tiªu diÖt c¸c mÇm bªnh, diÖt c¸ t¹p. - Bªta Glucan, kh¸ng thÓ: kÝch thÝch hÖ miÔn dÞch t¨ng c−êng søc ®Ò kh¸ng cho t«m. C©u 6 Hái: Nh÷ng bÖnh virus ë t«m, bÖnh nµo lµ nguy hiÓm nhÊt, biÖn ph¸p sö lý? Tr¶ lêi: HiÖn nay t«m nu«i cã Ýt nhÊt 15-16 lo¹i bÖnh virus ®· ®−îc x¸c ®Þnh. BÖnh nguy hiÓm vµ khã kiÓm so¸t lµ héi chøng bÖnh ®èm tr¾ng- WSSV, bÖnh MBV, bÖnh ®Çu vµng- YHD, cßn c¸c bÖnh kh¸c Ýt gÆp hoÆc gÆp ë tõng giai ®o¹n nhÊt ®Þnh. BÖnh ®èm tr¾ng lµ bÖnh nguy hiÓm nhÊt vµ khã kiÓm so¸t. BÖnh l©y lan ë hÇu hÕt gi¸p x¸c sèng ë n−íc lî mÆn vµ kÓ c¶ Êu trïng c«n trïng. Lan truyÒn bÖnh theo ®−êng n»m ngay chÝnh. Download» BÖnh cña t«m nu«i vµ biÖn ph¸p phßng trÞ 112 BÖnh ë d¹ng cÊp tÝnh, khi xuÊt hiÖn dÊu hiÖu bÖnh ®èm tr¾ng th× trong vßng tõ 3-10 ngµy bÖnh ph¸t tíi 100%. BÖnh kh«ng cã dÊu hiÖu bÖnh lý râ rµng, th−êng chØ thÊy t«m chËm lín, th©n chuyÓn mµu xanh hoÆc xanh x¸m. BÖnh MBV kh«ng lµm cho t«m chÕt hµng lo¹t nh−ng bÖnh chÕt r¶i r¸c vµ dån tÝch tíi 70% vµ cã khi cßn cao h¬n. Khi nu«i th©m canh n¨ng xuÊt cao khã ®¹t yªu cÇu. BÖnh ®Çu vµng th−êng chØ gÆp ë t«m nu«i th©m canh vµ th¸ng thø 3 vµ thø 4 bÖnh th−êng hay xuÊt hiÖn. BÖnh ®Çu vµng lµ bÖnh cÊp tÝnh, t«m bÞ bÖnh chÕt rÊt nhanh trong vßng 3-5 ngµy t«m chÕt 100%. BiÖn ph¸p sö lý cÇn chó ý nh÷ng ®iÓm sau ®©y: ) T¹o m«i tr−êng nu«i t«m æn ®Þnh, n−íc nu«i t«m cã thÓ dïng c¸c lo¹i hãa chÊt, chÕ phÈm sinh häc cÇn b»ng ®−îc sinh th¸i trong ao nu«i t«m. ) Nguån n−íc cÊp cho ao nu«i t«m nhÊt thiÕt ph¶i ®−îc l¾ng läc vµ khö trïng. ) Chän gièng t«m kh«ng nhiÔm mÇm bÖnh WSSV, MBV, YHD, tøc lµ tr−íc khi th¶ t«m nªn kiÓm tra c¸c bÖnh trªn b»ng c¸c ph−¬ng ph¸p m« häc ®èi víi bÖnh MBV, ph−¬ng ph¸p PCR víi bÖnh WSSV vµ YHD. ) Trong qu¸ tr×nh nu«i cho t«m ¨n c¸c chÊt dinh d−ìng cã søc ®Ò kh¸ng víi bÖnh nh− vitamin C vµ c¸c enzyme tiªu hãa, enzyme kh¸ng bÖnh… ) Khi ao bÞ bÖnh nhÊt thiÕt ph¶i xö lý ao tr−íc khi th¸o n−íc ra ngoµi, ®Ó kh«ng l©y lan cho ao bªnh c¹nh. C©u 7 Hái: Nh÷ng bÖnh vi khuÈn ë t«m, biÖn ph¸p sö lý? Tr¶ lêi: T«m th−êng gÆp nhãm vi khuÈn Vibrio spp, Aeromonas sp, Pseudomonas sp g©y bÖnh khi ®iÒu kiÖn m«i tr−êng « nhiÔm, søc kháe t«m yÕu do m«i tr−êng hoÆc nhiÔm bÖnh virus. BÖnh ph¸t s¸ng g©y h¹i chñ yÕu ë t«m gièng do Vibrio parahaemolyticus, V. harveyi. G©y bÖnh ®á däc th©n ë Êu trïng t«m do Vibrio alginolyticus. G©y bÖnh ®á th©n ë t«m th−¬ng phÈm do nhãm Vibrio spp, th−êng kÕt hîp víi héi chøng ®èm tr¾ng lµm t«m bÖnh nÆng h¬n. G©y bÖnh ¨n mßn vá kitin do nhãm Vibrio spp, Pseudomonas sp, Proteus sp. Nhãm Vibrio spp kÕt hîp víi trïng hai tÕ bµo Gregarine g©y bÖnh ph©n tr¾ng ë t«m th−¬ng phÈm; Vibrio spp kÕt hîp víi virus h×nh que vµ h×nh cÇu g©y bÖnh ho¹i tö m¾t ë t«m th−¬ng phÈm. BiÖn ph¸p sö lý: Vi khuÈn g©y bÖnh ë t«m lµ nhãm t¸c nh©n c¬ héi, khi m«i tr−êng « nhiªm, t«m bÞ sèc, dinh d−ìng kÐm th× g©y thµnh bÖnh vµ lµm t«m chÕt. Do ®ã ph¶i gi÷ ®−îc m«i tr−êng æn ®Þnh vµ c©n b»ng sinh th¸i, lu«n, cung cÊp cho ®ñ dinh d−ìng th× bÖnh sÏ gi¶m hoÆc hÕt. Nu«i t«m th−¬ng phÈm lu«n ph¶i ¸p dông ®Çy ®ñ biÖn ph¸p phßng bÖnh tæng hîp. Download» Bïi Quang TÒ 113 C©u 8 Hái: BÖnh ký sinh trïng vµ biÖn ph¸p phßng trÞ? Tr¶ lêi: §èi víi t«m nu«i cÇn chó nhãm ký sinh trïng g©y bÖnh ngo¹i ký sinh (bÖnh sinh vËt b¸m hay bÖnh ®ãng rong). Khi t«m cã bÖnh sinh vËt b¸m lµ thÓ hiÖn m«i tr−êng bÞ « nhiÔm hoÆc t«m nhiÔm mÇm bÖnh virus (MBV), bÖnh nÊm, bÖnh vi khuÈn. HÇu hÕt t«m nu«i th−¬ng phÈm nhiÔm trïng hai tÕ bµo (Gregarine) tû lÖ rÊt cao tíi 100%. NÕu t«m ¨n nhuyÔn thÓ sèng th× c−êng ®é nhiÔm trïng hai tÕ bµo rÊt cao. BÖnh trïng hai tÕ bµo lµm cho t«m chËm lín, tiªu tèn nhiÒu thøc ¨n, trïng g©y tæn th−¬ng hÖ tiªu hãa t¹o c¬ h«i cho Vibrio spp g©y bÖnh ph©n tr¾ng ë t«m nÆng thªm. Ngoµi ra t«m cßn gÆp mét sè ký sinh trïng ký sinh ë mang nh− Êu trïng giun trßn, rËn t«m còng ¶nh h−ëng ®Õn søc kháe cho t«m nu«i. BiÖn ph¸p sö lý: ®èi víi bÖnh sinh vËt b¸m, ®Þnh kú dïng thuèc khö trïng phßng bÖnh ngo¹i ký sinh nh− Formalin, thuèc tÝm. BÖnh trïng hai tÕ bµo biÖn ph¸p tèt nhÊt diÖt hÕt nhuyÔn thÓ trong ao vµ kh«ng cho ¨n nhuyÔn thÓ sèng. C©u 9 Hái: Sinh vËt g©y nguy hiÓm cho t«m nu«i th−¬ng phÈm? Tr¶ lêi: Ngoµi nh÷ng bÖnh th−êng gÆp g©y nguy hiÓm cho t«m, trong qu¸ tr×nh nu«i t«m cßn gÆp mét sè sinh vËt g©y h¹i cho t«m. T¶o ®éc: Mycrocystic, Psymnesium, Pyrodinium, Ceratium, Dinophysis… c¸c t¶o nµy ph¸t triÓn m¹nh (t¶o në hoa) trong ao nu«i sÏ g©y ®éc t«m v× chóng cã thÓ tiÕt ra ®éc tè hoÆc chÕt ®i sÏ lÊy nhiÒu oxy ®Ó ph©n hñy. Søa xuÊt hiÖn trong ao nu«i còng lµ mèi nguy cho t«m, chóng lÊy thøc ¨n tù nhiªn vµ khi chÕt g©y « nhiÔm vµ cã thÓ g©y ®éc trong ao nu«i. TriÒu ®á (t¶o në hoa) thÓ hiÖn vïng biÓn ®ã bÞ « nhiÔm vµ t¶o chÕt g©y ®éc cho t«m c¸ sèng trong vïng ®ã. Download»