Chuyên đề Các giải pháp tăng cường quản trị rủi ro tín dụng tại ngân hàng Techcombank Hà Nội

thu nhập của ngân hàng là có giới hạn dưới dạng lãi suất các khoản cho vay hoặc lãi suất trái phiếu, ngược lại ngân hàng thường mất toàn bộ phần lãi suất và có thể một phần hay toàn bộ vốn gốc, điều này còn phụ thuộc vào khả năng bồi hoàn của tài sản thế chấp và kết quả của việc thanh lý tài sản trong trường hợp người đi vay phá sản. Khái niệm về quản lý rủi ro tín dụng : Trước hết, rủi ro tín dụng là khả năng mà khách hàng không trả hoặc trả không đúng hạn, hoặc không trả đầy đủ gốc và lãi cho ngân hàng. Rủi ro tín dụng không chỉ ở hoạt động cho vay ( là hoạt động quan trọng, có quy mô lớn nhất của ngân hàng ) mà nó còn gồm những hoạt động có tính chất tín dụng khác như : tín dụng thuê mua, bảo lãnh, tài trợ thương mại, cam kết, đồng tài trợ, cho vay ở thị trường liên ngân hàng … Khi thực hiện một hoạt động tài trợ cụ thể, ngân hàng sẽ cố gắng phân tích các yếu tố của người vay sao cho độ an toàn là cao nhất, và thông thường thì ngân hàng chỉ cho vay khi thấy rằng sẽ không xảy ra rủi ro tín dụng. Tuy vậy, để có thể dự đoán được một cách chính xác các vấn đề sẽ xảy ra thì không một nhà kinh doanh ngân hàng nào có thể làm được, và do đó ta có thể thấy rủi ro tín dụng là bạn đường trong kinh doanh ngân hàng, chỉ có thể đề phòng, hạn chế chứ không thể loại trừ. Như vậy, làm thế nào để quản lý được rủi ro tín dụng, đó là câu hỏi mà trong kinh doanh ngân hàng, các nhà quản lý thường đặt ra. Trước hết, chúng ta nên coi rủi ro tín dụng là một hiện tượng có thể xảy ra một cách ngoài mong muốn của ngân hàng khi ngân hàng thực hiện hoạt động cho vay đối với khách hàng. Như vậy, theo quan niệm này, ngân hàng cần phải cố gắng lường trước những rủi ro có thể xảy ra mỗi khi bắt đầu xem xét một khoản tín dụng. Điều này chính là cơ sở hình thành nên ý tưởng quản lý rủi ro tín dụng của ngân hàng thương mại. Tuy nhiên, rủi ro tín dụng không phải bao giờ cũng sẽ xảy ra mỗi khi ngân hàng thực hiện hoạt động cho vay đối với khách hàng, nó là một hiện tượng tiềm ẩn. Nhưng trong khá nhiều tình huống, do rủi ro có tính lặp lại nên người ta có thể nhận biết được tính quy luật của nó. Và như vậy thì ngân hàng có thể tìm ra những giải pháp nhằm quản lý và hạn chế khả năng rủi ro tín dụng có thể xảy ra và giảm thiểu những tổn thất mà rủi ro tín dụng gây ra. Tóm lại, quản lý rủi ro tín dụng là một trong những nội dung quản lý của Ngân Hàng Thương Mại, quản lý rủi ro tín dụng bao gồm : nhận biết và đánh giá mức độ rủi ro, thực hiện các biện pháp hạn chế khả năng xảy ra rủi ro và giảm thiểu tổn thất khi rủi ro tín dụng xảy ra. Nguyên nhân gây ra rủi ro tín dụng : Nguyên nhân gây ra rủi ro tín dụng rất đa dạng. Các khoản cho vay lỗ thường có nguồn gốc từ việc không trả nợ đúng hạn do việc mất khả năng trả nợ hoặc không tự nguyện của khách hàng. Bên cạnh đó, ngân hàng cũng có thể lỗ do sự giảm giá trị danh mục, chất lượng tín dụng suy giảm. Đặc biệt, về lãi suất, rủi ro tín dụng thường xảy ra rất lớn do chênh lệch giữa thời gian thay đổi lãi suất và thời gian của dòng tiền được hình thành từ những thay đổi bất lợi khi có sự biến động của tỷ giá. Ngay cả những trường hợp giao dịch giao ngay và có kỳ hạn của từng ngoại tệ cũng có thể gây ra chênh lệch. Do đó, ngân hàng còn phải chịu các khoản lỗ do sự giảm giá của ngoại tệ. Đầu tiên phải kể đến là việc ngân hàng không chấp hành nghiêm túc chế độ tín dụng và điều kiện cho vay. Ví dụ, tại Tp.HCM, tại một thời điểm, qua khảo sát cho thấy có nhiều ngân hàng cho vay một khách hàng vượt quá 10% vốn tự có. Trong đó, Eximbank là 74%, Sacombank là 48%, Sài Gòn công thương là 33%..., do vậy đã cho vay tập trung vốn quá lớn cho một số khách hàng, khi những doanh nghiệp này thua lỗ thì ngân hàng chịu rủi ro lớn. Trường hợp của Epco, Minh Phụng là những ví dụ điển hình. Quy chế cho vay của TCTD đối với khách hàng ban hành kèm theo Quyết định số 1627/2001/QĐ-NHNN ngày 31 tháng 12 năm 2001 của Thống đốc Ngân hàng Nhà nước, Nghị định số 178/1999/NĐ-CP ngày 29 tháng 12 năm 1999 của Chính phủ về bảo đảm tiền vay của các tổ chức tín dụng và các văn bản khác có liên quan đến các vấn đề trên đến nay được ban hành tương đối đầy đủ. Đây chính là hành lang pháp lý để các tổ chức tín dụng làm cơ sở xem xét, quyết định cho vay và thực hiện bảo đảm tiền vay. Đặc biệt, những quy định về điều kiện để được vay vốn trong Quy chế cho vay; những quy định về điều kiện áp dụng cho từng biện pháp bảo đảm tiền vay trong Nghị định 178 là rất quan trọng. Theo đó, để được vay vốn thì tùy theo từng đối tượng khách hàng mà họ phải đảm bảo năng lực pháp luật dân sự, năng lực hành vi dân sự như quy định. Đồng thời, khách hàng còn phải có khả năng tài chính đảm bảo trả nợ trong thời hạn cam kết; có dự án đầu tư, phương án sản xuất kinh doanh, dịch vụ khả thi và có hiệu quả hoặc có dự án đầu tư, phương án phục vụ đời sống khả thi và phù hợp với quy định của pháp luật; mục đích sử dụng vốn vay hợp pháp và thực hiện các quy định về bảo đảm tiền vay theo quy định của Chính phủ và hướng dẫn của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam. Nếu nhận thức đầy đủ, thực hiện nghiêm túc các quy định trên, nhất là thẩm tra chặt chẽ khả năng tài chính, hiệu quả của phương án sản xuất kinh doanh, các điều kiện về bảo đảm tiền vay của khách hàng rồi mới quyết định đầu tư thì khả năng thu hồi vốn là rất lớn. Ngược lại, nếu dễ dãi, buông lỏng quản lý hoặc thẩm tra chưa đến nơi, đến chốn đã quyết định đầu tư thì mức độ rủi ro sẽ gia tăng, thậm chí có khi mất vốn. Thực tế cho thấy, có khách hàng sản xuất kinh doanh thua lỗ, năng lực tài chính yếu kém, vốn nhỏ bé trong đó nhà, cửa đất đai lại chưa có giấy tờ chứng nhận quyền sở hữu, quyền quản lý nhưng để có vốn hoạt động họ đã nâng khống vốn tự có rồi lập nhiều dự án, có cả dự án thuộc lĩnh vực mà họ chưa từng có kinh nghiệm để đi vay. Vậy mà, có tổ chức tín dụng không những đã quyết định cho vay mà còn nhận bảo đảm tiền vay bằng tài sản hình thành từ vốn vay. Hậu quả là dự án kém hiệu quả, nợ tồn đọng khó có khả năng thu hồi, vì thế không những nguy cơ tổn thất cho tổ chức tín dụng là khá lớn mà uy tín của tổ chức tín dụng cũng bị giảm sút nghiêm trọng. Nguyên nhân thứ hai là chính sách và quy trình cho vay còn lỏng lẻo, chưa chú trọng đến phân tích khách hàng để tính toán điều kiện và khả năng trả nợ hoặc phương pháp xem xét, phân tích còn hạn chế, chưa chính xác. Ngoài ra, trình độ và đạo đức nghề nghiệp của các cán bộ, nhân viên tín dụng của ngân hàng cũng là một trong những nguyên nhân gây ra rủi ro tín dụng cho ngân hàng. Đành rằng rủi ro, thiệt hại trong cho vay là không thể tránh khỏi, thậm chí có trường hợp phải chấp nhận như rủi ro, tổn thất do thiên tai, dịch bệnh gây ra. Nhưng, nếu cán bộ, đặc biệt là cán bộ có liên quan đến công tác cho vay nêu cao phẩm chất, đạo đức, tinh thần trách nhiệm sẽ góp phần quan trọng hạn chế được rủi ro. Nhờ chú trọng đến công tác cán bộ, nhất là luôn bồi dưỡng cho họ về phẩm chất, đạo đức, ý thức trách nhiệm nên nhiều ngân hàng có đội ngũ cán bộ tận tuỵ với công việc; vì vậy, không những kết quả kinh doanh năm sau luôn cao hơn năm trước mà còn tạo ra bầu không khí lao động, thi đua sôi nổi với quyết tâm “biến cơ hội thành lợi thế, biến thách thức thành động lực phát triển“. Nếu cán bộ sa sút về phẩm chất, đạo đức, thiếu trách nhiệm, tiêu cực thì tai họa cho ngân hàng là không thể tránh khỏi. Thực tế cho thấy, một số món vay lớn kém chất lượng, tồn đọng không có khả năng thu hồi và đang có nguy cơ bị mất trắng nhiều tỷ đồng đều xuất phát từ số cán bộ này. Vì vụ lợi, buông lỏng quản lý nên trong quá trình thẩm tra, xét duyệt cho vay, quản lý vốn vay không những họ đã không tuân thủ các quy định hiện hành mà còn dễ dãi, tạo kẻ hỡ cho khách hàng lợi dụng. Đã có chi nhánh ngân hàng thương mại tuy sai phạm chỉ do một số người gây ra nhưng tính chất nghiêm trọng, mức độ tổn thất thật nặng nề đến nỗi khó có khả năng tự bù đắp được. Trước thực trạng này, thay vì phải làm rõ trách nhiệm, có biện pháp xử lý nhằm ngăn chặn, tránh tái phạm thì một số nơi không những chưa quan tâm đến xử lý cá nhân có sai phạm mà còn lạm dụng nguồn dự phòng để xử lý rủi ro. Phổ biến nhất là: khách hàng là tổ chức, doanh nghiệp chưa bị giải thể, phá sản nhưng nợ tồn đọng của họ tại ngân hàng lại được xử lý rủi ro đưa ra khỏi nội bảng; vì vậy, không những sai quy định, phản tác dụng mà còn làm phát sinh tâm lý ỷ lại. Chính điều này, đã làm cho một số cán bộ có sai phạm chủ quan, chưa tích cực tìm biện pháp để khắc phục hậu quả do họ đã gây ra mà thường chờ đợi sự cứu giúp từ cấp trên. Vì thế, khoản vay này chưa khắc phục được thì khoản vay khác cũng sai phạm tương tự lại tiếp tục phát sinh làm cho tỷ lệ nợ xấu thực chất chiếm trong tổng dư nợ của một số ngân hàng luôn ở mức cao hơn rất nhiều so với mức cho phép.  Về phía người vay nợ, có những nguyên nhân khách quan và cả chủ quan. Nguyên nhân khách quan xuất phát từ những tác động bên ngoài như thiên tai, hỏa hoạn, do sự ổn định của nền kinh tế chưa chắc chắn, chính sách quản lý kinh tế thay đổi đột ngột, do hành lang pháp lý chưa phù hợp, do biến động của thị trường trong và ngoài nước, do quan hệ cung cầu hàng hóa thay đổi. Nguyên nhân chủ quan là vốn tự có tham gia sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp còn rất ít so với nhu cầu. Năng lực điều hành còn hạn chế, thiếu thông tin thị trường và các đối tác, trong đó cũng phải kể đến việc thiếu thiện chí trả nợ vay ngân hàng ngay từ khi xin vay vốn. Như vậy có rất nhiều nguyên nhân gây ra rủi ro tín dụng, và nếu rủi ro tín dụng xảy ra nó sẽ gây ra những tác động và hậu quả xấu đối với ngân hàng. Sự cần thiết của quản trị rủi ro tín dụng và những tác động xấu do rủi ro tín dụng gây ra : Rủi ro tín dụng có thể xuất hiện bất cứ lúc nào trong hoạt động của ngân hàng. Khi rủi ro tín dụng xảy ra nó sẽ dẫn đến những tổn thất về tài chính của ngân hàng, về uy tín của ngân hàng, đặc biệt hơn nó có thể dẫn đến sự phá sản của ngân hàng hay những khủng hoảng về kinh tế, tài chính, xã hội… Chính vì vậy, quản trị rủi ro tín dụng là một hoạt động mà các ngân hàng phải thực hiện để có thể giảm thiểu, hạn chế đến mức tối đa những rủi ro về tín dụng và những tổn thất xấu do nó gây ra. Về cơ bản, rủi ro tín dụng có thể gây ra một số hậu quả hay tác động xấu như làm giảm khả năng thanh toán, làm giảm lợi nhuận của ngân hàng, làm giảm uy tín của người đi vay đối với ngân hàng, doanh nghiệp đi vay vốn của ngân hàng sẽ bị giảm uy tín trên thương trường… Những thiệt hại từ rủi ro tín dụng : - Đối với nền kinh tế: Hoạt động ngân hàng liên quan đến hoạt động doanh nghiệp, các ngành và các cá nhân, vì vậy khi một ngân hàng gặp phải rủi ro tín dụng hay bị phá sản thì người gởi tiền ở các ngân hàng khác hoang mang lo sợ và kéo nhau ồ ạt đến rút tiền ở các ngân hàng khác, làm cho toàn bộ hệ thống ngân hàng gặp khó khăn. Ngân hàng phá sản sẽ ảnh hưởng đến tình hình sản suất kinh doanh của doanh nghiệp, không có tiền trả lương dẫn đến đời sống công nhân gặp khó khăn. Hơn nữa, sự hoảng loạn của các ngân hàng ảnh hưởng rất lớn đến toàn bộ nền kinh tế. Nó làm cho nền kinh tế bị suy thoái, giá cả tăng, sức mua giảm, thất nghiệp tăng, xã hội mất ổn định. Ngoài ra, rủi ro tín dụng cũng ảnh hưởng đến nền kinh tế thế giới vì ngày nay nền kinh tế mỗi quốc gia đều phụ thuộc vào nền kinh tế khu vực và thế giới. Kinh nghiệm cho ta thấy cuộc khủng hoảng tài chính châu Á (1997) và mới đây là cuộc khủng hoảng tài chính Nam Mỹ (2001-2002) đã làm rung chuyển toàn cầu. Mặt khác, mối liên hệ về tiền tệ, đầu tư giữa các nước phát triển rất nhanh nên rủi ro tín dụng tại một nước ảnh hưởng trực tiếp đến nền kinh tế các nước có liên quan. - Đối với ngân hàng: Khi gặp rủi ro tín dụng, ngân hàng không thu được vốn tín dụng đã cấp và lãi cho vay, nhưng ngân hàng phải trả vốn và lãi cho khoản tiền huy động khi đến hạn, điều này làm cho ngân hàng mất cân đối trong việc thu chi. Khi không thu được nợ thì vòng quay vốn tín dụng giảm làm ngân hàng kinh doanh không có hiệu quả. Khi gặp phải rủi ro tín dụng ngân hàng thường rơi vào tình trạng mất khả năng thanh khoản, làm mất lòng tin người gửi tiền, ảnh hưởng đến uy tín của ngân hàng, bị cấp trên khiển trách. Đối với cấp dưới, do gặp phải rủi ro tín dụng nên không có tiền trả lương cho nhân viên vì thế những người có năng lực sẽ thuyên chuyển công tác, gây khó khăn cho ngân hàng. Nói tóm lại, rủi ro tín dụng của một ngân hàng xảy ra ở mức độ khác nhau: nhẹ nhất là ngân hàng bị giảm lợi nhuận khi không thu hồi được lãi cho vay, nặng nhất khi ngân hàng không thu được vốn lãi, nợ thất thu với tỷ lệ cao dẫn đến ngân hàng bị lỗ và mất vốn. Nếu tình trạng này kéo dài không khắc phục được, ngân hàng sẽ bị phá sản, gây hậu quả nghiêm trọng cho nền kinh tế nói chung và hệ thống ngân hàng nói riêng. Chính vì vậy đòi hỏi các nhà quản trị ngân hàng phải hết sức thận trọng và có những biện pháp thích hợp nhằm giảm thiểu rủi ro trong cho vay. 1.2. Quy trình quản trị rủi ro tín dụng : Do những đổi thay không ngừng trên thị trường mà việc quản trị rủi ro cũng trở thành một quá trình biến hoá liên tục các phương pháp phòng chống rủi ro, dựa trên dự báo về mức độ biến động của giá cả, môi trường kinh doanh, điều kiện chính trị, kinh tế xã hội trong nước và quốc tế. Mặc dù vậy, quy trình quản trị rủi ro không thể bỏ qua những bước căn bản sau đây: 1.2.1. Nhận diện rủi ro tín dụng Trước hết ngân hàng cần phải nhận biết được những rủi ro tín dụng có thể xảy ra khi cho vay. Để làm được việc này, đòi hỏi các nhân viên, cán bộ tín dụng cần phải chú ý xem xét các nguồn thông tin về khách hàng và các phương án cho vay dựa trên một số tiêu thức như sự hợp lệ của hồ sơ khách hàng, hồ sơ vay vốn, khả năng tài chính của khách hàng… Để nhận biết rủi ro tín dụng khi cho vay, các cán bộ tín dụng cần làm theo các bước sau : Tiến hành xem xét, đánh giá hồ sơ vay vốn của khách hàng xem có hợp lệ hay không. Xem xét và phân tích khả năng , tình hình tài chính của khách hàng. Xem xét tính khả thi của phương án cho vay vốn và khả năng có thể trả nợ của khách hàng. Thẩm tra tình hình của tài sản đảm bảo ( nếu có ) Phân tích các nhân tố phi tài chính khác. 1.2.2. Đo lường rủi ro tín dụng : Để đánh giá mức rủi ro tín dụng trong các quyết định cho vay và đầu tư, các ngân hàng cần có các phương pháp nhằm xác định khả năng trả nợ của khách hàng. Điều này phụ thuộc vào khối lượng thông tin về khách hàng mà các ngân hàng có thể thu thập được. Đối với cấp tín dụng bán lẻ, phần lớn nguồn thông tin thu thập được là do sự điều tra của ngân hàng hoặc mua từ các tổ chức phân loại và đánh giá tín dụng bên ngoài. Đối với tín dụng bán buôn, nguồn thông tin về khách hàng được công bố rộng rãi cho thị trường thông qua các báo cáo kế toán, tài chính, qua giá cổ phiếu và trái phiếu hoặc qua các báo cáo tổng hợp của các nhà phân tích. Khả năng thu thập thông tin dễ dàng, giá bình quân cho việc thu thập thông tin giảm cho phép các ngân hàng sử dụng các biện pháp kiểm soát rủi ro tín dụng thiên về hướng khối lượng và phức tạp hơn cho cấp tín dụng bán buôn. Tuy nhiên, lợi thế của công nghệ thông tin đang làm cho sự đánh giá rủi ro tín dụng về mặt lượng thậm chí của một khách hàng nhỏ cũng trở nên có tính khả thi và chi phí thấp. Về mặt nguyên tắc, các ngân hàng có thể sử dụng các phương pháp và các mô hình tương tự để đánh giá khả năng trả nợ của khách hàng cho cả các khoản tín dụng và trái phiếu. Bởi lẽ, cả hai đều là các hợp đồng mà trong đó người đi vay hứa trả theo định kỳ cho người cho vay một số tiền xác định thông qua lãi suất, cả hai đều được xếp trên vốn cổ phần của công ty trong trật tự thanh toán nếu khách hàng vay bị phá sản, cả tín dụng và trái phiếu đều là đối tượng của các điều khoản hạn chế được ghi trong hợp đồng nhằm ảnh hưởng đến khả năng trả nợ của khách hàng ( ví dụ, người cho vay đặt điều kiện hạn chế số lượng lợi tức cổ phần mà công ty trả cho các cổ đông ), cuối cùng cả lãi suất tín dụng và tỷ lệ thu nhập của trái phiếu đều phản ánh mức phần thưởng rủi ro ( m), đến lượt nó m thay đổi phụ thuộc vào sự đánh giá của thị trường về khả năng thanh toán của người đi vay, vào chất lượng của tài sản thế chấp và các đảm bảo khác cho các khoản nợ. Với những lý do trên, việc phân tích xác suất của rủi ro tín dụng theo các mô hình sau được áp dụng cho cả các khoản tín dụng và các khoản đầu tư vào trái phiếu. Các nhà kinh tế, các ngân hàng và các nhà phân tích đã sử dụng nhiều mô hình khác nhau để đánh giá rủi ro tín dụng cho các khoản tín dụng và trái phiếu. Các mô hình đánh giá này rất đa dạng, bao gồm các mô hình phản ánh về mặt số lượng và cả những mô hình phản ánh về mặt chất lượng của rủi ro tín dụng. Hơn nữa, các mô hình này không loại trừ lẫn nhau, nên một tổ chức đầu tư có thể sử dụng nhiều mô hình để phản ánh rủi ro tín dụng từ nhiều góc độ khác nhau. Mô hình chất lượng : Trong trường hợp các thông tin có liên quan đến chất lượng của người vay vốn không được công bố rộng rãi, các ngân hàng phải thu thập thông tin từ các nguồn đơn lẻ như các hồ sơ về tín dụng và tiền gửi, hoặc mua thông tin từ các nguồn bên ngoài như các tổ chức phân loại và đánh giá khách hàng. Những thông tin này giúp các ngân hàng đánh giá xác suất rủi ro của người vay và trên cơ sở đó định giá các khoản vay hoặc các khoản nợ một cách chính xác. Nói chung số lượng thông tin cần thu thập cho mỗi khoản đầu tư phụ thuộc vào quy mô của khoản đầu tư và chi phí thu thập thông tin. Tuy nhiên, các yếu tố chủ yếu liên quan đến các quyết định đầu tư được chia thành 2 nhóm : nhóm yếu tố liên quan đến cá nhân người vay vốn và nhóm yếu tố liên quan đến thị trường ảnh hưởng đến tất cả những người vay vốn vào thời điểm quyết định cho vay. Các yếu tố liên quan đến người vay vốn : Danh tiếng : Danh tiếng của người vay vốn được thể hiện thông qua lịch sử đi vay và trả nợ của họ. Nếu trong suốt thời gian quan hệ với các ngân hàng, người vay thường xuyên trả nợ đầy đủ và đúng hạn, họ sẽ có sức hấp dẫn lớn đối với các ngân hàng này. Mối quan hệ lâu dài và tin tưởng người đi vay và người cho vay có thể tạo nên các hợp đồng ngầm về vay vốn và trả nợ mà các điều khoản của nó có thể vượt ra khỏi các hợp đồng chuẩn. Tuy nhiên, mức độ quan trọng của yếu tố danh tiếng lại gây nên bất lợi cho các khách hàng nhỏ và mối quan hệ của nó với các ngân hàng. Đó là lý do tại sao các chứng khoán phát hành lần đầu ra công chúng thường đòi hỏi một tỷ lệ thu nhập cao hơn các chứng khoán được phát hành bởi các công ty đã có danh tiếng hoặc đã được niêm yết trên sở giao dịch chứng khoán. Cơ cấu vốn : Cơ cấu vốn thể hiện thông tỷ lệ giữa vốn nợ với vốn tự có của các tổ chức vay vốn. Tỷ lệ này phản ánh xác suất của rủi ro không thu được nợ bởi lẽ tỷ trọng vốn huy động – thể hiện dưới hình thức trái phiếu hay các khoản tín dụng – càng cao, mức lãi suất các tổ chức đi vay phải trả càng lớn, khả năng đáp ứng các nghĩa vụ nợ từ các luồng lưu ngân càng giảm, một tỷ lệ thấp giữa vốn huy động và vốn tự có sẽ không gây nên ảnh hưởng đáng kể nào đến xác suất của việc trả nợ. Nhưng khi tỷ lệ này vượt quá một mức nhất định nào đó, thì xác suất của phá sản tăng lên và kéo theo xác suất của rủi ro không thu được nợ tăng lên. Vì thế các công ty có tỷ trọng vốn nợ lớn thường được yêu cầu trả mức phần thưởng rủi ro cao hơn cho các khoản vay của nó nhằm bù đắp rủi ro tiềm năng mang lại từ cơ cấu vốn. Mức độ biến động của thu nhập : Với bất kỳ cơ cấu vốn nào, sự biến động của thu nhập cũng sẽ ảnh hưởng đến khả năng trả nợ của người đi vay bao gồm gốc và các khoản lãi cố định. Chính vì thế, đối với các tổ chức cho vay, các khách hàng là các công ty mới được tổ chức lại hoặc các công ty kinh doanh trong lĩnh vực công nghệ hiện đại với mức thu nhập không ổn định sẽ ít hấp dẫn hơn các công ty có lịch sử thu nhập ổn định thường xuyên và lâu dài. Tài sản thế chấp : Một điều kiện chủ yếu trong bất kỳ một quyết định cho vay nào là mức độ của tài sản thế chấp hoặc tài sản làm đảm bảo cho các khỏan vay. Có những khoản vay ( hoặc trái phiếu ) có đảm bảo bằng các tài sản cụ thể như nhà xưởng, thiết bị nhưng cũng có những khoản vay ( hoặc trái phiếu ) không có đảm bảo. Hiển nhiên, khả năng thu hồi nợ của các khoản vay có đảm bảo chắc chắn hơn các khoản vay không có đảm bảo. Điều đó không có nghĩa là các khoản vay có thế chấp không chứa đựng rủi ro tín dụng tiềm năng, trừ khi giá trị thị trường của tài sản thế chấp luôn vượt một cách đáng kể giá trị khoản vay. Ngay cả trong trường hợp này thì việc siết nợ các tài sản thế chấp cũng mất nhiều thời gian, tốn kém và đôi khi gặp những phiền toái không lường trước được. Vì thế trong mọi trường hợp tài sản thế chấp chỉ được coi là nguồn trả nợ dự phòng. Các yếu tố liên quan đến thị trường Về chu kỳ kinh tế : Vị trí của nền kinh tế trong chu kỳ kinh tế có ảnh hưởng rất quan trọng đến sự đánh giá của ngân hàng về xác suất rủi ro tín dụng. Chẳng hạn, trong thời kỳ suy thoái kinh tế, các doanh nghiệp trong sản xuất hàng hóa tiêu dung cao cấp với độ bền cao như ô tô, tủ lạnh, nhà ở… thường rơi vào tình trạng bất lợi hơn so với các doanh nghiệp sản xuất các loại hàng hóa cho nhu cầu thiết yếu như thuốc lá, thực phẩm … Trong thời kỳ này người tiêu dung thường cắt giảm các khoản chi tiêu cho những nhu cầu cao cấp và duy trì các nhu cầu chi tiêu thiết yếu như thực phẩm. Vì thế các doanh nghiệp trong khu vực sản xuất hàng tiêu dùng cao cấp thường bị đe dọa bởi rủi ro tín dụng tiềm năng trong thời kỳ kinh tế giảm sút. Và để chống đỡ lại ảnh hưởng tiêu cực của chu kỳ kinh tế, các ngân hàng đưa ra các điều kiện khắt khe trong các hợp đồng tín dụng nhằm giảm bớt rủi ro tín dụng. Điều này, đến lượt nó, lại gây hậu quả cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ, những người không có khả năng ( hoặc hạn chế ) tiếp cận với các thị trường tín dụng khác như thị trường thương phiếu. Mức lãi suất : Mức lãi suất cao là kết quả tất yếu của chính sách thắt chặt tiền tệ của ngân hàng trung ương. Điều này không chỉ dẫn đến tình trạng khan hiếm nguồn vốn đầu tư, mà nói chung, mức lãi suất cao thường gắn liền với mức rủi ro tín dụng cao hơn. Trong điều kiện giá vốn đắt, người đi vay có thể bị hấp dẫn bởi những dự án đầu tư mạo hiểm nhưng hứa hẹn mang lại mức lợi nhuận cao hoặc chỉ có những khách hàng có mức rủi ro cao mới sẵn sàng vay với mức lãi suất cao. Trên đây là một số nhân tố cơ bản mà người quản lý ngân hàng phải tính đến khi xác định xác suất rủi ro mất vốn cho bất kỳ một khoản tín dụng hay trái phiếu nào. Điều quan trọng là mức độ ảnh hưởng của từng nhân tố phải được lượng hóa. Các mô hình số lượng sau đây sẽ giúp để lượng hóa mức độ tác động của từng nhân tố, qua đó mà đo lường mức độ rủi ro tín dụng một cách cụ thể. Mô hình xác suất tuyến tính : Mô hình xác suất tuyến tính sử dụng số liệu quá khứ, chẳng hạn các số liệu kế toán, làm dữ liệu đầu vào để giải thích quá khứ chi trả cho các khoản đã vay. Mức độ quan trọng tương đối của các yếu tố được sử dụng để giải thích quá trình chi trả trong quá khứ sẽ được sử dụng để dự đoán xác suất chi trả cho các khoản vay mới ( pi). Giả sử các khoản vay cũ ( i ) được chia thành hai nhóm : nhóm có rủi ro mất vốn ( Zi = 1 ) và nhóm không có rủi ro ( Zi = 0 ). Chúng ta thiết lập mối quan hệ giữa các nhóm này với các nhân tố ảnh hưởng tương ứng ( Xij ) phản ánh đặc điểm của người vay thứ I ( như cơ cấu vốn hay thu nhập… ) theo mô hình đường thẳng tuyến tính với công thức như sau : Zi = ∑ βј Xij + sai số Trong đó βј phản ánh mức độ quan trọng của chỉ tiêu thứ j ( ví dụ cơ cấu vốn ) trong việc giải thích quá khứ chi trả của người vay. Lấy các giá trị của βј nhân với các nhân tố Xij của một người vay mới chúng ta sẽ dự tính được giá trị của Zi. Giá trị này phản ánh xác suất bình quân rủi ro mất vốn của người vay E(Zi) = ( 1- pi ) ; pi là xác suất trả nợ khoản vay. Kỹ thuật này được thực hiện một cách đơn giản khi các số liệu phản ánh đặc điểm của người vay được cung cấp. Tuy nhiên điểm yếu của nó là ở chỗ xác suất rủi ro mất vốn rất dễ nằm ngoài khoảng từ 0 đến 1. Các mô hình logit và probit sau đây sẽ khắc phục được nhược điểm này bằng cách giới hạn phạm vi dự tính xác suất rủi ro nằm trong khoảng từ 0 đến 1. Mô hình logit : Mô hình logit giới hạn xác suất lũy kế của rủi ro mất vốn đối với một khoản tín dụng nằm trong khoảng từ 0 đến 1 và giả sử xác suất này được phân bố theo dạng hàm số : F( Zi ) = 1/ 1( 1+ e mũ –Zi ) Trong đó e là cơ số tự nhiên, F( Zi ) là xác suất lũy kế của mức rủi ro đối với một khoản vay, và Zi được tính toán theo mô hình đường thẳng tuyến tính tương tự như mô hình trên. Như vậy, chúng ta có thể xác định giá trị dự tính của Zi theo hàm số tuyến tính cho một người vay mới, sau đó thay thế giá trị Zi vào bên phải hàm số logit để xác định giá trị của F ( Zi ) ( xác suất lũy kế của rủi ro tín dụng ). Hạn chế chủ yếu của phương pháp này là giả thiết rằng xác suất lũy kế của rủi ro mất vốn được phân bổ theo một dạng hàm số logit cụ thể. Mô hình probit : Mô hình probit cũng hạn chế xác suất rủi ro tín dụng dự tính trong khoảng từ 0 đến 1, nhưng nó khác với mô hình trên khi giả thiết rằng xác suất của rủi ro có dạng phân bổ chuẩn ( normal distribution ) chứ không phân bổ theo hàm số logit. Tuy nhiên, khi được nhân với một yếu tố cố định thì giá trị logit có thể trở thành giá trị probit gần đúng. Mô hình phân biệt tuyến tính : Trong khi các mô hình xác suất tuyến tính, logit và probit đều dự tính mức xác suất của rủi ro tín dụng đối với một khoản tín dụng được cấp, thì mô hình này có tác dụng phân loại những người vay căn cứ vào mức độ rủi ro có liên quan đến các chỉ tiêu ( Xj ) phản ánh các đặc điểm tài chính và kinh doanh của họ. Thí dụ sau đây xem xét mô hình phân biệt tuyến tính được xây dựng bởi E.I.Altman giành cho các công ty sản xuất của Mỹ. Chỉ số biến động Z đo lường toàn bộ mức độ rủi ro của người vay. Chỉ số này phụ thuộc vào giá trị của các chỉ số tài chính phản ánh tình trạng tài chính của người vay ( Xj ) và mức độ quan trọng của các chỉ số này trong việc quyết định mức độ rủi ro của người vay. Các giá trị này, đến lượt nó được xác định thông qua kinh nghiệm phân tích và so sánh giữa hai nhóm người vay có rủi ro và không có rủi ro được rút ra từ một mô hình phân biệt. Hàm số phân biệt của Altman có dạng sau : Z = 1,2X1 + 1,4X2 + 3,3X3 + 0,6X4 + 1,0X5 Trong đó : X1 : Tỷ lệ giữa vốn lưu động và tổng tài sản có X2 : Tỷ lệ giữa lợi nhuận tích lũy và tổng tài sản có X3 : Tỷ lệ giữa lợi nhuận trước thuế và lãi suất trên tổng tài sản có X4 : Tỷ lệ giữa giá trị thị trường của cổ phiểu và giá kế toán của các khoản nợ dài hạn. X5 : Tỷ lệ giữa doanh thu và tổng tài sản có Giá trị của Z càng lớn thì mức độ rủi ro dự tính của người vay càng nhỏ. Giá trị của Z nhỏ hoặc là âm có thể là căn cứ để xếp loại người vay vào nhóm có rủi ro cao. Giả sử các chỉ số tài chính của một khách hàng tiềm năng có các giá trị sau : X1 = 0,20 ; X2 = 0 ; X3 = -0,20 ; X4 = 0,10 ; X5 = 2,0. Chỉ số X2 = 0 và X3 < 0 cho thấy khách hàng đang bị lỗ trong giai đoạn hiện tại; chỉ số X4 = 10% chứng tỏ tỷ lệ vốn nợ cao. Tuy nhiên, chỉ số phản ánh mức độ thanh khoản ( X1 ) và tỷ lệ doanh thu ( X5 ) lại tương đối khả quan. Tổng hợp lại, giá trị Z sẽ cho thấy một chỉ số chung phản ánh mức độ rủi ro tín dụng dự tính của một khách hàng trên cơ sở kết hợp cả 5 chỉ số, có tính đến mức độ quan trọng của từng chỉ số trong việc giải thích quá khứ trả nợ của khách hàng. Giá trị cụ thể của Z là : Z = 1,2 ( 0,2 ) + 1,4 ( 0 ) + 3,3 ( -0,2) + 0,6 ( 0,1 ) + 1,0 ( 2,0 ) Z = 1,64 Theo mô hình của Altman, bất kỳ khách hàng nào có điểm số Z nhỏ hơn 1,81 sẽ bị xếp vào khu vực có rủi ro cao. Trong trường hợp cụ thể này các ngân hàng không nên cấp tín dụng cho đến khi khách hàng cải thiện được chỉ số thu nhập của họ. Cơ cấu thời hạn của rủi ro tín dụng Phương pháp đo lường xác suất của rủi ro tín dụng này dựa trên cơ sở các yếu tố thị trường. Nó phân tích yếu tố phần thưởng rủi ro vốn có trong cơ cấu thu nhập hiện hành từ các chứng khoán nợ hoặc các khoản tín dụng được cấp đối với công ty trong cùng nhóm phân loại rủi ro. Các tổ chức đánh giá và phân loại doanh nghiệp đã sử dụng 7 mức phân loại căn cứ vào chất lượng đầu tư của từng doanh nghiệp theo nhận thức của thị trường – người đầu tư. Bốn mức phân loại đầu là AAA, AA, A và BBB phản ánh người vay có mức độ tín nhiệm cao. BB, B và CCC phản ánh những người vay có khả năng trả các khoản thu nhập cao nhưng kèm theo đó mức rủi ro lớn. Sự khác biệt giữa các nhóm phân loại phản ánh mức độ biến động của thu nhập trái phiếu công ty so với thu nhập của chứng khoán chính phủ ( được coi là khoản đầu tư không có rủi ro ). Thử xem xét sự khác nhau về lãi suất hoàn vốn của các trái phiếu có phiếu lợi tức của Mỹ trong những năm 1980. Bởi vì các loại trái phiếu này là loại trái phiếu chiết khấu theo thời gian từ giá trị danh nghĩa của nó nên yếu tố phần thưởng rủi ro có thể được xác định từ các số liệu của mức lãi suất thị trường. Như vậy, sự khác biệt về tỷ lệ thu nhập giữa các trái phiếu không không có phiếu lợi tức được phát hành bởi kho bạc ( trái phiếu không có rủi ro ) và các công ty ( với mức độ rủi ro khác nhau ) có thể phản ánh mức độ rủi ro tín dụng tại các thời điểm khác nhau trong tương lai theo đánh giá của thị trường đối với từng công ty phát hành. Sau đây, chúng ta sẽ nghiên cứu trường hợp xác định mức phần thưởng rủi ro – ngụ ý xác suất của rủi ro mất vốn – đơn giản nhất khi một tổ chức tài chính mua một trái phiếu 1 năm hoặc cấp 1 khoản tín dụng 1 năm cho 1 khách hàng có rủi ro. Chúng ta cũng xem xét đến các khoản tín dụng và trái phiếu dài hạn. Trong mỗi trường hợp chúng ta sẽ nhận thấy có thể xác định mức phần thưởng rủi ro đối với từng khách hàng theo đánh giá của thị trường như thế nào. Xác suất rủi ro tín dụng đối với các công cụ nợ thời hạn 1 năm : Giả sử một ngân hàng yêu cầu một mức thu nhập dự tính của một chứng khoán nợ do công ty phát hành ít nhất bằng mức thu nhập không có rủi ro của trái phiếu kho bạc thời hạn một năm. Gọi p là xác suất khoản nợ công ty được hoàn trả đầy cả vốn và lãi; và 1-p là xác suất của rủi ro tín dụng. Giả sử rằng nếu khách hàng có rủi ro, ngân hàng sẽ mất hoàn toàn cả vốn và lãi khoản vay. Đặt 1+k là thu nhập hứa hẹn của chứng khoán nợ công ty thời hạn một năm và 1+I là thu nhập của trái phiếu chính phủ có cùng thời hạn. Người đầu tư sẽ không cần tính toán giữa hai phương án đầu tư này khi : P ( 1+k ) = 1 + i hoặc thu nhập dự tính của chứng khoán nợ công ty bằng mức lãi suất không có rủi ro. Giả sử i = 10% và k = 15,8%, điều này có nghĩa là xác suất hoàn trả vốn theo đánh giá của thị trường là : p = ( 1 + i ) / ( 1 + k ) = 1,000/ 1,158 = 0,95 Nếu xác suất của việc hoàn trả nợ là 0,95 thì xác suất của rủi ro mất vốn ( 1- p ) là 0,05. Trong trường hợp cụ thể này, với xác suất rủi ro tín dụng là 5% tổ chức tài chính yêu cầu 1 mức phần thưởng rủi ro 5,8% Ф = k - i = 5,8% Khi xác suất của hoàn trả nợ p giảm thì xác suất của rủi ro 1-p tăng lên, yêu cầu mức phần thưởng rủi ro Ф cao hơn ( hay sự chênh lệch giữa k và i tăng lên ). Để đảm bảo mức thu nhập dự tính của trái phiếu công ty ngang bằng với mức thu nhập không rủi ro của trái phiếu kho bạc, ta có công thức sau : ¥ ( 1 + k )( 1 – p ) + p ( 1 + i ) = 1 + i Trong đó, ¥ ( 1 + k )( 1 – p ) phản ánh mức thu hồi vốn và lãi trong trường hợp khách hàng bị rủi ro. Nếu một khoản vay có thế chấp ( ¥ > 0 ) thì tỷ lệ phần thưởng rủi ro yêu cầu cho khoản vay sẽ giảm với bất kỳ mức độ rủi ro tín dụng nào. Yêu cầu thế chấp thực chất là phương pháp kiểm soát rủi ro mất vốn, nó đóng vai trò thay thế cho mức phần thưởng rủi ro trong việc hình thành lãi suất cho vay. Để thấy rõ điều này, chúng ta xác định mức phần thưởng rủi ro Ф theo công thức sau : k – I = Ф = ( 1 + i ) / ( γ + p – pγ ) – ( 1 + i ) Xác suất rủi ro tín dụng đối với các công cụ nợ dài hạn : Chúng ta có thể mở rộng sự phân tích trên đây để xác định xác suất mất vốn theo đánh giá của thị trường cho các khoản tín dụng dài hạn. Đối với các khoản tín dụng có một kỳ hạn nợ, xác suất của rủi ro mất vốn ( 1 – p ) là : ( 1 – p ) = 1 – [( 1 + i ) / ( 1 + k )] Tuy nhiên, đối với khoản tín dụng thời hạn hai năm, xác suất rủi ro biên tế trong năm thứ hai ( 1 – p2 ) khác với tỷ lệ ( 1 – p1 ) của năm thứ nhất. Mô hình quyền chọn trong rủi ro tín dụng : Trong những năm gần đây, chúng ta đã nhận ra rằng khi một công ty tăng vốn kinh doanh bằng cách phát hành trái phiếu hoặc vay ngân hàng có nghĩa là no đang sở hữu một quyền lựa chọn trả nợ hoặc không trả được nợ rất có giá trị. Có nghĩa là nếu một dự án đầu tư của người vay bị thất bại và họ không có khả năng thực hiện nghĩa vụ nợ đối với người sở hữu trái phiếu và ngân hàng thì những người vay này có quyền lựa chọn không thực hiện nghĩa vụ nợ một cách đầy đủ và thay vào đó họ chỉ có thể chi trả toàn bộ phần tài sản còn lại của công ty ( nếu có ) cho các chủ nợ. Căn cứ vào đó, người ta đã thể hiện giá trị thị trường của một khoản vay có rủi ro đối với một người vay cụ thể như sau : F ( π) = Be mũ –ir [(1/d)N(h1) + N(h2)] Trong đó : Π : thời hạn còn lại của khoản nợ d : cơ cấu vốn của người vay, giá trị thị trường của các khoản nợ được tính tại mức lãi suất i, lãi suất ko có rủi ro. N(h) : giá trị được tính từ bảng thống kê của dạng phân bổ chuẩn, nó phản ánh xác suất của sự biến động giá trị của h Về mặt lý thuyết, mô hình quyền chọn có thể được coi là một công cụ chính xác để xác định xác suất của rủi ro và mức phần thưởng rủi ro. Nó cũng có ý nghĩa thực tiễn quan trọng khi chỉ ra những yếu tố chủ yếu quyết định đến khả năng rủi ro của một khoản vay ( chẳng hạn cơ cấu vốn d ). Tuy vậy mô hình này có một số hạn chế gây khó khăn trong việc áp dụng nó trong thực tế. Có lẽ điểm thực tiễn nhất của mô hình này là giả thiết rằng các khoản nợ ( mà nguồn thu của nó là từ việc sử dụng tài sản của người vay ) sẽ được định giá thường xuyên thông qua trao đổi. Trong thực tế, nhiều khoản vay không bao giờ, hoặc là rất hiếm khi được trao đổi, nên giả thiết này rất khó để được chấp nhận trong thực tiễn. 1.2.3. Thực hiện hạn chế các hậu quả, tổn thất do rủi ro tín dụng gây ra : Trích lập quỹ dự phòng rủi ro : quỹ dự phòng rủi ro thường được trích ra từ lợi nhuận sau thuế, để có thể bù đắp những thiệt hại khi có rủi ro tín dụng xảy ra. Đây là một hình thức dự trữ tài chính chuyên dùng, là một công việc cần thiết để bảo đảm an toàn cho các hoạt động của ngân hàng. Mua bảo hiểm tín dụng : Khi ngân hàng mua bảo hiểm tín dụng, thì khoản vay đã được ngân hàng mua bảo hiểm sẽ được các công ty bảo hiểm có nhiệm vụ bồi thường cho ngân hàng khi rủi ro tín dụng xảy ra. Do đó ngân hàng sẽ được bù đắp một cách kịp thời, nhanh chóng để có thể tạo điều kiện cho các hoạt động khác diễn ra một cách ổn định. Phương thức chia sẻ rủi ro với các ngân hàng thương mại khác : khi ngân hàng nhận thấy khó có thể xác định mức độ rủi ro dự tính của khoản cho vay hoặc không đủ khả năng thì ngân hàng sẽ tiến hành kết hợp với một hoặc một vài ngân hàng khác để cho vay. Như vậy, nếu rủi ro tín dụng xảy ra, tổn thất sẽ được chia sẻ cho các bên tham gia. Ngoài ra ngân hàng có thể sử dụng các biện pháp phân tán rủi ro tín dụng để có thể hạn chế một cách tối đa các tổn thất khi rủi ro tín dụng xảy ra. Như vậy, các ngân hàng cần hết sức coi trọng vấn đề quản lý rủi ro tín dụng đặc biệt là cần phân tích và đánh giá khách hàng một cách thận trọng trước khi cho vay để có thể hạn chế được phần nào nếu có rủi ro tín dụng xảy ra. Chương 3 :Các giải pháp giảm rủi ro tín dụng tại ngân hàng Techcombank Hà Nội Thực trạng rủi ro tín dụng tại ngân hàng Techcombank Hà Nội : Quản trị rủi ro là một trong các công tác có tầm quan trọng hàng đầu đối với hoạt động kinh doanh Techcombank từ năm 2004, nhằm mục tiêu nâng cao chất lượng hoạt động kinh doanh tại từng chi nhánh và trong toàn hệ thống. Tiếp tục hoàn thiện chính sách và các quy trình quản trị rủi ro, hòan thiện tổ chức và các hoạt động kiểm tra kiểm soát là các hoạt động chính của công tác quản trị rủi ro. Các rủi ro về tín dụng bao gồm các rủi ro do khách hàng không trả hoặc không mong muốn thực hiện các nghĩa vụ của mình. Ngoài ra còn có các rủi ro khác liên quan đến thanh tóan và việc mua bán các cổ phiếu/trái phiếu.Hệ thống quản trị rủi ro tín dụng được Techcombank xây dựng và thực hiện nhất quán trong toàn hệ thống, đó là cơ sở nâng cao chất lượng công tác thẩm định đánh giá, cấp tín dụng và giám sát trong toàn hệ thống Techcombank đồng bộ và hiệu quả. Các hoạt động chính của quản trị rủi ro tín dụng trong năm 2004 tập trụng vào việc phân loại và đánh giá khách hàng, phân loại khoản vay, hệ thống phê duyệt và kiểm soat tín dụng. Đến cuối ngày 31/12/2004, tỷ lệ nợ quá hạn trước dự phòng rủi ro trong tổng dư nợ của Techcombank đạt 3,34% tổng dư nợ giảm so với cùng thời điểm năm 2003 (3,68%). Tỷ lệ nợ quá hạn sau dự phòng tính đến cuối ngày 31/12/2004 là 0,61%. Trong năm 2005, quản trị rủi ro là một trong những công tác có tầm quan trọng hàng đầu đối với hoạt động kinh doanh của Techcombank. Trong năm 2005, Techcombank tiếp tục hoàn thiện chính sách và các quy trình quản trị rủi ro tín dụng, hoàn thiện tổ chức và các hoạt động kiểm tra kiểm soát để tăng cường hơn nữa khả năng quản trị rủi ro tín dụng, đáp ứng tốt hơn yêu cầu đặt ra của sự phát triển. Hệ thống quản trị rủi ro tín dụng được Techcombank xây dựng và thực hiện nhất quán trong toàn hệ thống, đó là cơ sở để nâng cao chất lượng công tác thẩm định, đánh giá, cấp tín dụng và giám sát trong toàn hệ thống Techcombank đồng bộ và hiệu quả. Năm 2005, Techcombank tiếp tục phân loại và đánh giá khách hàng, phân loại khoản vay, tăng cường hệ thống phê duyệt và kiểm soát tín dụng. Tính đến thời điểm 31/12/2005, tỷ lệ nợ quá hạn trước dự phòng rủi ro tín dụng trong tổng dư nợ của Techcombank đạt 2,92% tổng dư nợ. Tổng dư nợ tín dụng tính đến 31/09/06 của Techcombank đạt khoảng hơn 7.301 tỷ đồng. Techcombank cũng là một trong những ngân hàng sớm nhất áp dụng đầy đủ quy định mới của Ngân hàng Nhà nước về trích dự phòng theo phân loại nợ và tuân thủ các tỷ lệ an toàn. Các giải pháp tăng cường quản trị rủi ro tín dụng tại ngân hàng Techcombank Hà Nội : Đẩy mạnh công tác kiểm soát nội bộ : Ngân hàng Techcombank đang đẩy mạnh công tác kiểm soát nội bộ với mục tiêu quan trọng xây dựng được hệ thống tìm kiếm những xu hướng tiềm ẩn tiêu cực, bất ổn và thiếu sót trong hoạt động của ngân hàng để đưa ra biện pháp chấn chỉnh.  Khi xây dựng chiến lược hoạt động cần phân tích, tính toán các điều kiện kinh tế vĩ mô, xu hướng phát triển của thị trường dịch vụ nói chung, thị trường vốn nói riêng, trong đó có tính đến tình hình quốc tế. Chỉ chấp nhận các loại rủi ro cho phép đối với từng nghiệp vụ sau khi đã phân tích chi tiết trên tất cả các khía cạnh luật pháp và kinh tế. Khi quyết định thực hiện các nghiệp vụ, cần phân chia phù hợp nguồn vốn của ngân hàng với mức độ rủi ro cho phép...". Đẩy mạnh công tác tổ chức và đào tạo cán bộ quản lý và nhân viên tín dụng : Xuất phát từ tình hình thực tế, để hạn chế rủi ro tín dụng, ngân hàng Techcombank cần phải chú trọng nhiều hơn, đòi hỏi cao hơn, có thái độ rõ ràng hơn đối với các cán bộ tín dụng. Một là, về năng lực công tác: yêu cầu mỗi cán bộ tín dụng của Techcombank, đặc biệt cán bộ có liên quan đến công tác cho vay không những phải thường xuyên nghiên cứu, học tập nắm vững và thực hiện đúng các quy định hiện hành mà còn phải không ngừng nâng cao năng lực công tác, nhất là khả năng phát hiện ngăn chặn những thủ đoạn lợi dụng của khách hàng. Mỗi cán bộ tín dụng cần phải nắm vững những vấn đề sau : Thực hiện tái thẩm định tất cả các khoản cho vay thể nhân theo sản phẩm xác khoản vay ngắn hặn, chiết khấu, mở L/C, bảo lãnh thuộc hạn mức khách hàng được cấp có thẩm quyền phê duyệt.  - Tiếp nhận hồ sơ vay từ nhân viên tín dụng. Kiểm tra tất cả các hồ sơ nhận được để đảm bảo tính hợp lệ và đầy đủ của các tài liệu do khách hàng cung cấp. Hoàn trả những hồ sơ không đạt yêu cầu hoặc chưa hoàn tất, lập bảng liệt kê chứng từ, yêu cầu bổ sung những chứng từ thiếu. Ghi nhận tình trạng hồ sơ vào hệ thống nội bộ.  - Kiểm tra thông tin của khách hàng trên hệ thống TCBS nhằm xác định sơ bộ tình hình tài chính và lịch sử quan hệ tín dụng của khách hàng với Techcom Bank (nếu có).  - Kiểm tra quan hệ tín dụng của khách hàng từ CIC để có các thông tin về các khoản vay khác của khách hàng (nếu có).  - Phân tích thu nhập của khách hàng, xác minh các thông tin trong hồ sơ vay của khách hàng và thu thập các thông tin bổ sung về khách hàng nhằm đưa ra đề xuất tín dụng một cách chính xác và an toàn.  - Xem xét khả năng trả nợ của khách hàng có nằm trong phạm vi quy định của ngân hàng hay không để có đề xuất thích hợp tạo điều kiện cho việc thanh toán nợ vay của khách hàng một cách hợp lý.  - Đưa ra quyết định từ chối cho vay và chuyển hồ sơ cho nhân viên tín dụng. Đối với những hồ sơ đề xuất cho vay, soạn tờ trình phê duyệt tín dụng để trình Ban tín dụng phê duyệt.  - Lập và phân tích các báo cáo liên quan đến họat động tín dụng và theo yêu cầu công việc. Hai là, về phẩm chất đạo đức, ý thức trách nhiệm: yêu cầu mỗi cán bộ tín dụng phải luôn tự tu dưỡng về phẩm chất đạo đức, nêu cao ý thức trách nhiệm công việc. Cán bộ ở cương vị càng cao, càng phải gương mẫu trong việc thực hiện quy chế cho vay; quy định về bảo đảm tiền vay; quy định về phân loại nợ, trích lập và sử dụng dự phòng để xử lý rủi ro tín dụng trong hoạt động ngân hàng và các văn bản có liên quan khác. Có như vậy, không những giữ vững được phẩm chất đạo đức mà ý thức trách nhiệm cũng được nâng lên, xử lý công việc hiệu quả hơn, khắc phục được tư tưởng ỷ lại, trông chờ tạo ra chuyển biến tích cực trong quản lý. Ba là, cần quan tâm nhiều hơn đến việc đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao trình độ và tạo điều kiện thuận lợi cho cán bộ trong công tác, đồng thời phải căn cứ vào kết quả công tác của họ để có đãi ngộ, đối xử công bằng: Đối với cán bộ có thành tích xuất sắc, cần biểu dương, khen thưởng cả về vật chất lẫn tinh thần tương xứng với kết quả họ mang lại, kể cả việc nâng lương trước hạn hoặc đề bạt lên đảm nhiệm ở vị trí cao hơn; đối với cán bộ có sai phạm, tuỳ theo tính chất, mức độ mà có thể giáo dục thuyết phục hoặc phải xử lý kỷ luật. Có như vậy, không những kỷ cương trong hoạt động tín dụng và uy tín của ngân hàng sẽ ngày càng nâng cao mà chất lượng tín dụng chắc chắn sẽ được cải thiện đáng kể. Cung cấp dịch vụ tư vấn tín dụng cho khách hàng một cách đầy đủ và chính xác : Khách hàng chính là yếu tố quan trọng nhất giúp cho ngân hàng có thể tồn tại và phát triển. Chính vì vậy, để hoạt động tín dụng của ngân hàng có thể diễn ra một cách hiệu quả thì ngân hàng Techcombank đã vô cùng chú trọng tới việc cung cấp dịch vụ tư vấn tín dụng cho khách hàng. Về tín dụng bán lẻ, Techcombank cung cấp cho khách hàng 13 phương thức , bao gồm : Tín dụng cho vay học phí : Cho vay học phí là sản phẩm cho vay tín chấp của Techcombank dưới hình thức trả dần theo định kỳ nhằm mục đích hỗ rợ cho người có đủ khả năng chi trả học phí khi bản thân người vay hoặc thân nhân của người vay theo học các khóa học của các đơn vị đào tạo tại Việt Nam. Tín dụng gia đình trẻ : Techcombank cung ứng gói tín dụng tối đa lên tới 800 triệu đồng đáp ứng nhu cầu trọn gói của cá nhân và gia đình về nhà ở, trang bị đồ dùng gia đình, ô tô, và các sản phẩm dịch vụ về thẻ để tạo dựng một cuộc sống tiện nghi và ổn định. Tín dụng nhà mới : Ngân hàng sẽ hỗ trợ tối đa tới 70% tổng nhu cầu vốn của khách hàng. Nhưng không quá 2 tỷ đồng đối với xây, sửa nhà và không quá 7 tỷ đồng đối với trường hợp mua nhà, chuyển quyền thuê lại nhà của nhà nước và chuyển quyền sử dụng đất. Mức tối thiểu cho mỗi khoản vay theo chương trình Nhà mới là 30 triệu đồng. - Tín dụng du học nước ngoài : Chương trình "Hỗ trợ du học nước ngoài" của Techcombank cung cấp nguồn tài chính để hỗ trợ các du học sinh theo học các chương trình đào tạo tại nước ngoài - Tín dụng du học tại chỗ : Chương trình "Du học tại chỗ" của Techcombank cung cấp nguồn tài chính để hỗ trợ các du học sinh  tham dự các khoá cao học của nước ngoài tại các trường Đại học và các trung tâm đào tạo danh tiếng tại Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh. - Tín dụng ô tô xịn : Chương trình Ôtô xịn của Techcombank nhằm giúp đỡ khách hàng vay vốn để có thể sở hữu và sử dụng một chiếc ôtô mới, đẹp, hiện đại phục vụ nhu cầu tiêu dùng hoặc kinh doanh. - Tín dụng ứng trước tài khoản cá nhân : Sản phẩm F@stAdvance cho phép khách hàng chi tiêu vượt số tiền có trên tài khoản tiền gửi thanh toán bằng VND của mình mở tại Techcombank trong một hạn mức nhất định, giúp khách hàng luôn có một khoản tiền dự phòng cho những nhu cầu chi tiêu bất chợt. Tín dụng vay nhanh bằng cầm cố chứng từ có giá và vàng Tín dụng hỗ trợ kinh doanh cá thể : Chương trình "Hỗ trợ kinh doanh cá thể" giúp các cá nhân, hộ gia đình, tổ hợp tác tư nhân, doanh nghiệp tư nhân...vay vốn để đầu tư hoạt động sản xuất kinh doanh mang tính cá thể làm giàu cho bản thân, gia đình và xã hội. - Tín dụng cho vay kinh doanh chứng khoán : Techcombank cho nhà đầu tư vay bằng đồng Việt Nam để kinh doanh chứng khoán và ứng trước tiền bán chứng khoán đã được khớp lệnh Công ty chứng khoán. Tín dụng cho vay ứng trước tiền bán chứng khoán : Techcombank sẵn sàng cho khách hàng vay một khoản tiền nhỏ hơn tổng giá trị thị giá các loại chứng khoán khách hàng đã khớp lệnh bán nhưng đang trong thời gian chờ được thanh toán Tín dụng vay đảm bảo bằng chứng khoán niêm yết : Dành cho các tổ chức và cá nhân sở hữu chứng khoán niêm yết có nhu cầu vay vốn phục vụ các mục đích tiêu dùng, kinh doanh của mình Tín dụng ứng tiền nhanh : Với ứng tiền nhanh, Techcombank tạo điều kiện để các khách hàng là hộ kinh doanh cá thể được chi vượt số tiền trên tài khoản tiền gửi bằng đồng Việt Nam tại Techcombank để chi trả tiền hàng hoá, dịch vụ. Về tín dụng doanh nghiệp, Techcombank cung cấp cho khách hàng 2 phương thức chủ yếu : Tín dụng cho vay ngắn hạn + Tài trợ vốn lưu động: tín dụng đáp ứng nhu cầu vốn lưu động ngắn hạn của các doanh nghiệp + Thấu chi doanh nghiệp : Thấu chi doanh nghiệp là dịch vụ mà Techcombank cung cấp cho khách hàng doanh nghiệp, trong đó Techcombank thỏa thuận bằng văn bản chấp thuận cho khách hàng chi vượt số tiền có trên tài khoản tiền gửi bằng VND tại Techcombank tới một giá trị nhất định trong 1 khoảng thời gian nhất định Tín dụng cho vay trung và dài hạn : Tín dụng theo hình thức khoản vay theo hạn mức, đáp ứng nhu cầu đầu tư theo dự án của khách hàng. Thời hạn của khoản vay từ 1 đến 10 năm. Thông tin khách hàng cần được đánh giá đầy đủ và chính xác : Thông tin về khách hàng chính là yếu tố quan trọng khi thực hiện công tác quản trị rủi ro tín dụng. Người cán bộ quản lý có thể sử dụng những thông tin của khách hàng để đưa ra những quyết định cần thiết về khoản vay. Tuy nhiên, ngoài các thông tin mà khách hàng cung cấp, Techcombank còn thu thập thêm từ các cơ quan cung cấp thông tin tín dụng như : Trung tâm thông tin tín dụng của Ngân hàng Nhà nước... Qua các thông tin mà khách hàng cung cấp và qua các thông tin mà Techcombank thu thập được, từ đó Techcombank có thể đưa ra các quyết định về tín dụng một cách chính xác nhất. Tập trung quyền phán quyết những món cho vay lớn lên Hội sở : Tập trung quyền phán quyết những món cho vay lớn lên Hội sở chính là biện pháp quan trọng mà Techcombank áp dụng để hạn chế lạm dụng quyền lực và động cơ xấu của các cán bộ ngân hàng ( cho vay dự án của địa phương để lấy thành tích, được bầu vào cấp ủy… ) Đây là một biện pháp rất tích cực mà Techcombank áp dụng. Quyền phán quyết về các vấn đề tín dụng sẽ được tập trung lên Hội sở. Các quyết định về tín dụng sẽ được các cán bộ tín dụng ở các chi nhánh trình lên Hội sở, sau đó sẽ được các cán bộ cấp cao xét duyệt một cách kỹ lưỡng trước khi đưa ra quyết định cuối cùng. Giải pháp này giúp cho Techcombank có thể tránh được rủi ro tín dụng khi các nhân viên tín dụng của các chi nhánh còn thiếu kinh nghiệm về công việc hoặc thiếu đạo đức nghề nghiệp. Đây là một trong những giải pháp quan trọng và hiệu quả của Techcombank. Lập quỹ dự phòng rủi ro tín dụng : Trước hết là lập quỹ dự phòng rủi ro tín dụng. Vấn đề xây dựng, vận dụng một cách hợp lý quỹ dự phòng rủi ro tín dụng của Techcombank là vô cùng quan trọng và cần thiết đối với ngân hàng. Hiện Techcombank đang thực hiện theo quy định hiện hành là cần phải lập một quỹ dự phòng và bù đắp rủi ro tín dụng khi rủi ro tín dụng xảy ra, quỹ dự phòng rủi ro được trích ra từ lợi nhuận sau thuế, để có thể bù đắp những thiệt hại khi có rủi ro tín dụng xảy ra. Đây là một hình thức dự trữ tài chính chuyên dùng, là một công việc cần thiết để bảo đảm an toàn cho các hoạt động của ngân hàng. Việc lập quỹ dự phòng là một công việc quan trọng, nhưng cũng có hạn chế, nếu lập quỹ không hợp lý sẽ dẫn đến việc sử dụng chúng không hiệu quả, gây ra khó khăn cho ngân hàng trong công tác đảm bảo an toàn cho các hoạt động của ngân hàng. Chính vì vậy , việc trích lập quỹ dự phòng rủi ro tín dụng một cách hợp lý cũng là một vấn đề quan trọng mà Techcombank đang thực hiện. Kết luận Như vậy, qua chuyên đề tốt nghiệp với kết cấu 3 phần này, em mong rằng người đọc sẽ có thêm những kiến thức về vấn đề quản trị rủi ro tín dụng trong kinh doanh ngân hàng và những giải pháp nhằm nâng cao quản trị rủi ro tín dụng nói chung cũng như của ngân hàng Techcombank nói riêng. Quản trị rủi ro tín dụng sẽ là một vấn đề mà các ngân hàng luôn phải quan tâm và cố gắng hoàn thiện để có thể đảm bảo tính an toàn trong kinh doanh ngân hàng. Tuy nhiên, điều này đòi hỏi các nhà kinh doanh ngân hàng cần quan tâm chú trọng đến các giải pháp nhằm nâng cao khả năng quản trị rủi ro tín dụng cũng như hạn chế tối đa rủi ro tín dụng và khắc phục những hậu quả một cách hợp lý nhất. Mong rằng chuyên đề tốt nghiệp này sẽ đóng góp được phần nào kiến thức để giải quyết những vấn đề trên trong nền kinh doanh ngân hàng tại Việt Nam hiện nay. Danh mục tài liệu tham khảo Luật các tổ chức tín dụng Quản trị rủi ro trong kinh doanh ngân hàng – PTS Nguyễn Văn Tiến Tạp chí ngân hàng Thời báo kinh tế Việt Nam ( báo điện tử ) Thời báo kiểm toán Việt Nam : Thời báo bảo hiểm tiền gửi Việt Nam : Quản trị ngân hàng – NXB Thống kê Thời báo ngân hàng Nhà nước Việt Nam : www.sbv.gov.vn Tạp chí phát triển kinh tế các số từ năm 2003 đến 2006