Chuyên đề Công tác tổ chức và quản lý thu BHXH tại cơ quan BHXH thị xã Phủ Lý- Tỉnh Hà Nam

toàn diện và lâu dài. Trải qua một thời kỳ dài đến nay BHXH Việt Nam trong điều kiện kinh tế thị trường đã có nhiều sửa đổi, bổ sung cho phù hợp với từng giai đoạn phát triển. Sự sửa đổi bổ sung đó được thể hiện thông qua việc ban hành các Nghị định và các chế độ mà thể hiện thông qua việc ban hành các Nghị định và các chế độ mà thể hiện rõ nhất là Nghị định 12/CP ngày 26/1/1996, trong đó, các chế độ BHXH được quy định lại với 5 chế độ: 1/ Trợ cấp ốm đau: người lao động là người tạo ra sản phẩm cho xã hội, là động lực chính thúc đẩy xã hội phát triển, vì vậy, khi họ ốm đau phải được xét trợ cấp BHXH trong thời gian ốm đau, mức trợ cấp phụ thuộc vào 3 yếu tố: - Tình trạng sức khoẻ và thời gian công tác. - Tiền lương thực tế đang làm. - Phụ thuộc vào ngành nghề công tác của người đó. 2/ Trợ cấp thai sản: lao động nữ chiếm quá một nửa lực lượng lao động xã hội. Họ không chỉ tạo ra sản phẩm vật chất mà còn tạo ra nhiều sản phẩm tinh thần cho xã hội, vì vậy, khi họ sinh đẻ phải được nghỉ ngơi an dưỡng và nuôi con, họ phải được xét trợ cấp BHXH thay vì tiền lương trong thời gian nghỉ đẻ, mức lương được hưởng trợ cấp thông thường là bằng mức tiền lương và phụ thuộc rất nhiều vào điều kiện kinh tế xã hội của quốc gia đó. 3/ Trợ cấp tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp: Người lao động không may bị tai nạn lao động hoặc bệnh nghề nghiệp, Nhà nước cơ quan doanh nghiệp phải có trách nhiệm xét trợ cấp bảo hiểm cho họ để họ tiếp tục ổn định và duy trì cuộc sống, mức độ trợ cấp phụ thuộc vào 4 yếu tố: - Tình trạng thương tật và sức khoẻ thông qua giám định y khoa. - Tiền lương thực tế. - Thời gian làm việc. - Ngành nghề công tác của người đó. 4/ Trợ cấp hưu trí: người lao động khi hết tuổi lao động họ phải được nghỉ ngơi an dưỡng, khi đó có một số nhu cầu không những giảm đi mà còn tăng lên, vì vậy, họ vẫn phải được xét trợ cấp BHXH dưới hình thức tiền hưu trí, mức trợ cấp phụ thuộc vào 5 yếu tố: - Tiền lương thực tế bình quân một số năm trước khi nghỉ hưu. - Phụ thuộc vào thời gian công tác. - Phụ thuộc vào mức đóng BHXH. - Phụ thuộc vào ngành nghề công tác và độ tuổi khi nghỉ hưu. - Phụ thuộc vào tuổi thọ bình quân của quốc gia. Tuy vậy, mức được hưởng lương thấp nhất phải bằng mức sống tối thiểu của quốc gia đó. 5/ Trợ cấp tử tuất: người lao động không may bị chết, Nhà nước và cơ quan doanh nghiệp phải có trách nhiệm còn sống trong gia đình họ: bố mẹ già không nơi nương tựa, con cái chưa đến tuổi trưởng thành, mức được hưởng phụ thuộc vào 3 yếu tố: - Toàn bộ chi phí mai táng chôn cất hồi hương. - Hoàn cảnh thực tế gia đình người lao động. - Tiền lương của người lao động trước khi bị chết. Tuy vậy, mức được hưởng cao nhất không vượt quá tiền lương thực tế đang làm trước khi bị chết. Từ khi bắt đầu hoạt động đến nay, BHXH vừa tiến hành sửa đổi cho phù hợp với từng thời kỳ, vừa tiến hành thực hiện các chế độ BHXH rất nhiều khó khăn, nhất là việc chồng chéo khi thực hiện chế độ BHXH. Nói chung thực trạng BHXH Việt Nam từ trước đến nay thể hiện qua các mặt sau: a) Đối tượng BHXH: ở Việt Nam, cũng như đại đa số các nước trên thế giới mới chỉ thực hiện được ở những người lao động làm công ăn lương. Đặc biệt những nước mới tiến hành triển khai BHXH, đối tượng làm công ăn lương bao giờ cũng được hưởng lương trước khi nền kinh tế phát triển, trình độ dân trí ngày càng nâng cao, các quốc gia mới triển khai ở tất cả các đối tượng lao động. Từ khi Nhà nước ta thực hiện chính sách mở cửa nền kinh tế và thấy rõ được vai trò của các thành phần kinh tế khác, nhất là kinh tế tư nhân và kinh tế cá thể thì Nhà nước mới cho phép mở rộng đối tượng BHXH cho mọi người lao động theo Nghị định 43/CP và Nghị định 12/CP để đảm bảo công bằng cho người lao động. Theo Nghị định 43/CP và Nghị định 12/CP thì đối tượng BHXH là người lao động và người có nhu cầu về việc làm, tuy nhiên, việc thực hiện BHXH cho người có nhu cầu đến nay vẫn chưa được triển khai thực hiện. b) Mức lương BHXH. Trong chiến tranh, các chế độ BHXH mang tính chất cấp phát bình quân không căn cứ vào mức đóng góp cũng như tiền lương. Dần dần chế độ trợ cấp về BHXH được sửa đổi, cụ thể là chế độ BHXH căn cứ vào mức đóng góp tiền lương của người lao động, mức lương trợ cấp BHXH luôn luôn thấp hơn tiền lương khi đang làm việc nhưng phải đảm bảo một mức sinh hoạt tối thiểu. Mức đãi ngộ cho mỗi người dựa theo nguyên tắc '' hưởng theo lao động...'' có phân biệt tuỳ theo cống hiến, thành tích, thời gian công tác nhiều hay ít và có ưu đãi với những người làm các công việc có tính chất độc hại, đặc biệt nặng nhọc... Mức đãi ngộ cao hay thấp, phạm vi thi hành rộng hay hẹp tuỳ thuộc vào tình hình kinh tế, chính trị, xã hội của nước ta trong từng thời kỳ. Các mức hưởng BHXH của từng chế độ đều ghi rõ trong các Nghị định, thông tư và văn bản hướng dẫn thực hiện. c) Mức đóng góp. Trợ cấp BHXH và thực hiện trích nộp BHXH gắn trực tiếp và rất chặt chẽ với tiền lương cá nhân và quỹ tiền lương của các đơn vị, tổ chức. Tuy nhiên, ở nước ta từ năm 1926 đến 1987 quỹ BHXH được hình thành từ 2 nguồn: - Các xí nghiệp sản xuất vật chất đóng góp từ 4,7% so với tổng quỹ lương của xí nghiệp. - Phần còn lại do ngân sách Nhà nước đài thọ. Từ năm 1988 đến 1993 thì tỷ lệ đóng góp của xí nghiệp tăng 15% và người lao động vẫn không phải đóng góp vào quỹ BHXH. Cơ chế này không xác định rõ mối quan hệ tài chính của chính sách BHXH, không thể hiện được trách nhiệm của người lao động trong việc tự bảo hiểm đồng thời còn là một gánh nặng cho ngân sách. Vì vậy trong cơ chế mới theo Nghị định 12/CP mức đóng góp được quy định ở điều 36 như sau: (1) Người sử dụng lao động đóng góp bằng 15% so với tổng quỹ lương của đơn vị, trong đó, 10% để chi trả các chế độ hưu trí, tử tuất và 5% để chi trả các chế độ ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp. (2) Người lao động đóng góp bằng 5% tiền lương tháng để chi trả các chế độ hưu trí, tử tuất. (3) Nhà nước hỗ trợ thêm để đảm bảo thực hiện các chế độ BHXH đối với người lao động. (4) Các nguồn thu khác. d) Chế độ quản lý. Quỹ BHXH là một quỹ tiền tệ độc lập thuộc ngân sách Nhà nước. Việc quản lý quỹ qua các giai đoạn như sau: Trước đây do Bộ lao động - thương binh và xã hội thu và quản lý 8% để chi 3 chế độ là hưu trí, mất sức lao động và mất người nuôi dưỡng. Còn Tổng liên đoàn lao động Việt Nam thu 5% để chi 3 chế độ ốm đau, thai sản, tai nạn lao động hay bệnh nghề nghiệp. Hiện nay hai nhánh đã sát nhập thành một tổ chức BHXH Việt Nam. BHXH Việt Nam được đặt dưới sự chỉ đạo trực tiếp của Chính phủ, sự quản lý của các cơ quan Nhà nước có liên quan, nhằm giúp cho Chính phủ thực hiện tốt các chế độ, chính sách đối với người lao động. BHXH Việt Nam là cơ quan hạch toán thu chi độc lập, tuy nhiên trong bước đầu hoạt động, Nhà nước cần phải ủng hộ và giúp đỡ đầu tư về mọi mặt. Phần II: Công tác tổ chức và quản lý thu BHXH tại cơ quan BHXH thị xã Phủ Lý- Hà Nam. I. Vài nét về cơ quan BHXH thị xã Phủ Lý. 1. Lịch sử ra đời và quá trình phát triển của cơ quan. Bảo hiểm xã hội Việt Nam được thành lập theo Nghị định số 19/CP ngày 16/2/1995 của Chính phủ, ngày 16/2 cũng là ngày truyền thống của ngành BHXH Việt Nam. BHXH thị xã Hà Nam (nay là BHXH thị xã Phủ Lý) cùng với BHXH các huyện, thành phố Nam Định tỉnh Nam Hà được thành lập theo Quyết định số 83/QĐ-TCCB ngày 1/8/1995 của tổng giám đốc BHXH Việt Nam. Sau 6 năm hoạt động, công tác, thực hiện nhiệm vụ chính trị được giao mặc dù còn gặp nhiều khó khăn song BHXH thị xã đã phấn đấu vươn lên, khắc phục những khó khăn đó là: những tháng, năm đầu mới được thành lập, cán bộ công chức vừa thiếu, vừa yếu, vừa chưa có kinh nghiệm trong công tác BHXH. Cơ sở vật chất, trụ sở làm việc thiếu thốn, tạm bợ, cho đến nay cũng chưa có chỗ làm việc ổn định. Bên cạnh những khó khăn thì cũng có những thuận lợi cơ bản, BHXH là một chính sách lớn của Đảng và Nhà nước; BHXH vừa mang tính kinh tế, vừa mang tính chính trị, xã hội sâu sắc. Chính vì vậy mà Đảng và Nhà nước rất quan tâm. Bộ chính trị trung ương Đảng đã chỉ thị số 15/CT-TW ngày 26/5/1997 về tăng cường lãnh đạo thực hiện các chế độ BHXH. BHXH được cấp uỷ Đảng và chính quyền các cấp quan tâm ngay từ ngày đầu tỉnh Hà Nam mới được tái lập. Thường vụ tỉnh uỷ đã có chỉ thị số 11/CT-TW về tăng cường lãnh đạo thực hiện các chính sách BHXH. Với khoảng thời gian đó, BHXH thị xã Phủ Lý dần dần từng bước được tăng cường đủ số lượng cán bộ, công chức. Cán bộ công chức được đi đào tạo và đào tạo lại, tích luỹ kinh nghiệm trong quá trình công tác, từng bước khắc phục những khó khăn. Có sự lãnh đạo, chỉ đạo trực tiếp của chi bộ Đảng, BHXH thị xã cùng nhau đoàn kết phấn đấu thực hiện nhiệm vụ chính trị, thực hiện nhiệm vụ chỉ tiêu kế hoạch năm sau cao hơn năm trước. 2. Những đặc điểm kinh tế- xã hội của thị xã ảnh hưởng đến tình hình hoạt động của BHXH: Sau khi được thành lập, BHXH đã nhanh chóng triển khai thực hiện các nghiệp vụ BHXH được giao theo Điều lệ BHXH quy định và tiếp nhận bàn giao theo Nghị đinh 19/CP ngày 16/2/1995 của Chính phủ. Ngay sau khi điều lệ BHXH được ban hành kèm theo Nghị định 12/CP của Chính phủ ngày 26/1/1995, UBND thị xã Phủ Lý đã chủ động triển khai nội dung Nghị định và Điều lệ đến các cấp, các ngành thuộc thị xã nhằm quán triệt nội dung, tinh thần điều lệ BHXH trước khi quán triệt đến cơ sở. Đây là một điều thuận lợi cho BHXH thị xã trong việc triển khai thực hiện các nghiệp vụ BHXH của mình. Từ khi thành lập, cơ quan chịu trách nhiệm quản lý chi trả lương hưu trợ cấp BHXH và thực hiện chi trả trợ cấp TBXH do Chính phủ yêu cầu đến hết ngày 31/12/1997. Sau đó chi trả chế độ của đối tượng chính sách bàn giao lại cho ngành lao động TBXH tự chi trả quản lý. Cùng với những mặt thuận lợi đó, BHXH thị xã cũng còn gặp nhiều bất cập, đó là sự chia tách tỉnh Hà Nam và tỉnh Nam Định đã có gây khó khăn trong việc quản lý và tổ chức công tác BHXH. Do địa phận thị xã đa phần là thuộc ngoại thị, do đó việc hiểu biết và nhu cầu về BHXH vẫn chưa được thông thái. Với lại, cùng với việc thành lập tỉnh, bộ máy tổ chức vẫn chưa được ổn định, các công trình xây dựng mới bắt đầu xây lên, các đơn vị tham gia BHXH chưa được quyết toán đầy đủ, việc đóng BHXH cũng rất chậm trễ. Hơn thế nữa, đến năm 2000, BHXH Phủ Lý có nhiều biến động. Quý I đồng chí giám đốc được nghỉ chế độ; Quý IV: tiếp nhận đối tượng thuộc 4 xã: Châu Sơn, Phù Vân, Lam Hạ, Liêm Chung sát nhập về thị xã theo Nghị định 53 của Chinh phủ. Cũng từ sự biến động đó mà làm cho công tác BHXH có sự bận rộn hơn trong việc điều hành các công việc. Công việc bộn bề song được sự quan tâm chỉ đạo thường xuyên của thị uỷ, HĐND, UBND thị xã Phủ Lý, BHXH Phủ Lý đã phấn đấu hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ kế hoạch. Và cùng với sự phát triển của nền kinh tế, thị xã Phủ Lý sẽ càng phải cố gắng hơn trong việc điều hành bộ máy tổ chức, góp phần giúp cho việc BHXH ngày càng hoàn thiện và phát triển. II. Công tác tổ chức và quản lý thu BHXH của BHXH Phủ Lý. 1. Các đối tượng tham gia BHXH Trước đây ở Việt Nam, BHXH chỉ được áp dụng cho công nhân viên chức Nhà nước, các đối tượng khác không được quan tâm. Cùng với sự phát triển của nền kinh tế đất nước, các thành phần kinh tế đều được Nhà nước coi trọng, thêm vào đó, Điều lệ BHXH ra đời nhằm hoàn thiện hơn hệ thống BHXH Việt Nam thì đối tượng áp dụng BHXH cũng được mở rộng ra trong toàn bộ nền kinh tế, trong đó có địa bàn thị xã Phủ Lý. Theo điều lệ BHXH của Chính phủ quy định thì đối tượng áp dụng bắt tham gia BHXH bao gồm: - Người lao động làm việc trong các doanh nghiệp Nhà nước; - Người lao động Việt Nam làm việc trong các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, khu chế xuất, khu công nghiệp, trong các cơ quan, tổ chức nước ngoài hoặc tổ chức quốc tế mà cộng hoà XHCN Việt Nam ký kết hoặc tham gia có quy định khác. - Người lao động làm việc trong các tổ chức kinh doanh dịch vụ thuộc cơ quan hành chính, sự nghiệp, cơ quan Đảng, đoàn thể. - Người lao động làm việc trong các doanh nghiệp, các tổ chức dịch vụ thuộc lực lượng vũ trang. - Người giữ chức vụ dân cử, bầu cử làm việc trong các cơ quan quản lý Nhà nước, Đảng, đoàn thể từ trung ương đến cấp huyện. - Công chức, viên chức Nhà nước làm việc trong các cơ quan hành chính sự nghiệp; người làm việc trong các cơ quan Đảng, đoàn thể từ trung ương đến cấp huyện; Các đối tượng trên đi học, thực tập, công tác, điều dưỡng trong và ngoài nước mà vẫn hưởng tiền lương hoặc tiền công thì cũng thuộc đối tượng thực hiện BHXH bắt buộc. Như vậy, đối tượng của BHXH thị xã Phủ Lý cũng như đối tượng BHXH Việt Nam noi chung được mở rộng ra. Điều này là do sự phát triển của nền kinh tế- xã hội mang lại, là một yêu cầu cấp thiết của một nền kinh tế phát triển. Tuy nhiên trong thực tế, việc huy động, động viên các đối tượng thuộc các doanh nghiệp ngoài kinh tế quốc doanh là rất khó khăn, gặp nhiều cản trở trong thực hiện công việc. Do đó hiện nay, chủ yếu đối tượng vẫn là công nhân viên chức thuộc thành phần kinh tế quốc dân. Đến hết năm 1999 đã có 25 đơn vị tham gia BHXH đăng ký với danh sách là: 1.20 6 lao động cùng với quỹ lương trích nộp BHXH 1.198.738.240đ. Những năm trước đây, hai nghiệp vụ thu và chi BHXH tách biệt nhau, mức chi BHXH không dựa vào thu BHXH, nhiệm vụ thu chưa đáp ứng được yêu cầu chi trong công tác chi BHXH thường dựa vào ngân sách Nhà nước là chủ yếu. Do đó, đối tượng áp dụng thu BHXH không được quan tâm, chú ý một cách đúng đắn. Sau khi được thành lập, cơ quan BHXH được giao cho nhiệm vụ hạch toán thu chi độc lập. Do đó đối tượng thu phải được giám sát chặt chẽ, đây cũng là một trong những yêu cầu mà nhiệm vụ được giao đặt ra, thêm vào đó, cán bộ BHXH phải đi sát đối tượng. Đây là một lý do làm tăng đối tượng BHXH theo lẽ tự nhiên của nhiệm vụ đặt ra. Thị xã Phủ Lý là một địa bàn quản lý rộng nhất tỉnh Hà Nam. Trên địa bàn thị xã lại có nhiều cơ quan, đơn vị thuộc các cấp, các ngành đóng trên địa bàn hoạt động. Cùng với sự phát triển của nền kinh tế, việc nhận thức của người lao động ngày càng được nâng cao, trong đó nhận thức của người lao động về BHXH ngày càng hoàn chỉnh hơn. Để đáp ứng với sự phát triển của nền kinh tế- xã hội thì pháp luật Nhà nước ta cũng chặt chẽ,ít kẽ hở hơn. Có thể nói đây là hai lý do thúc đẩy người lao động tham gia đóng BHXH theo hai tính chất là tình nguyện và cưỡng chế của pháp luật. Trình độ xã hội ngày càng cao, nhu cầu tự bảo vệ mình trong những trường hợp khó khăn trở nên là nhu cầu cấp thiết, thêm vào đó, pháp luật thừa nhận nhu cầu đó không phải do người sử dụng lao động đóng góp. Để thực hiện được quyền lợi đó thì người lao động có trách nhiệm yêu cầu người sử dụng lao động phải đáp ứng nhu cầu đó - nhu cầu BHXH phải thể hiện trong các văn bản hợp đồng lao động mà Nhà nước quy định. Trong kế hoạch thu cho những năm tới, cơ quan BHXH cần có những biện pháp để lôi kéo những đơn vị chưa đăng ký danh sách đóng BHXH trên cơ sở tận thu trong địa bàn thị xã nhằm góp phần giảm bớt gánh nặng cho ngân sách Nhà nước về việc bù đắp cho quỹ BHXH, để ngân sách Nhà nước sử dụng các khoản này vào các công việc đầu tư, kiến thiết đất nước, phát triển một nền kinh tế - xã hội ở mức cao, hoà nhập vào cộng đồng thế giới. Mức thu BHXH cũng có nhiều thay đổi, trước đây Nhà nước chỉ quy định các doanh nghiệp sản xuất vật chất góp 4,7% so với tổng quỹ lương của đơn vị, trong đó, người sử dụng lao động chịu trách nhiệm đóng 15% và người lao động có trách nhiệm đóng 5% so với mức lương tháng của mình. Đối tượng thu BHXH tăng lên, mức thu cũng tăng lên, đây là hai lý do chính làm tăng mức thu của cơ quan BHXH thị xã Phủ Lý trong năm 2000. 2. Công tác tổ chức thu BHXH. Công tác tổ chức thu BHXH được đánh giá là nhiệm vụ trọng tâm. Nhận thức rõ tầm quan trọng của công tác này, cán bộ được phân công đảm nhiệm đã cố gắng đôn đốc, tuyên truyền chế độ chính sách với các đơn vị sử dụng lao động từng bước đưa công tác tổ chức thu vào nề nếp. BHXH thị xã quản lý thu BHXH trực tiếp từng đơn vị sử dụng lao động theo danh sách lao động và quỹ lương trích nộp BHXH, BHXH thị xã có trách nhiệm phối hợp với các cơ quan ban, ngành liên quan ở các cấp, tranh thủ sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp uỷ, chính quyền địa phương, nắm các đơn vị, các đối tượng phải tham gia BHXH bắt buộc, tổ chức quản lý, đôn đốc, kiểm tra, thanh tra công tác thu nộp BHXH của các đối tượng tham gia BHXH. Trước ngày 10 tháng đầu của quý, BHXH thị xã trực tiếp quản lý thu BHXH của đơn vị sử dụng lao động kiểm tra đối chiếu: Danh sách lao động và quỹ tiền lương trích nộp BHXH; Danh sách lao động điều chỉnh mức lương và phụ cấp nộp BHXH cho các tháng trong quý báo cáo; Danh sách điều chỉnh tăng, giảm nộp BHXH cho các quý trước quý báo cáo; Các Quyết định điều chỉnh tăng, giảm lương, phụ cấp, các Quyết định chuyển đi, chuyển đến, các Quyết định hưởng chế độ BHXH và nghỉ không nộp BHXH... xác nhận đã kiểm tra vào Danh sách lao động và quỹ tiền lương trích nộp BHXH và các danh sách điều chỉnh mức lương, phụ cấp, mức nộp BHXH, kiểm tra số tiền BHXH các đơn vị sử dụng lao động đã nộp, sau đó xác nhận vào bảng đối chiếu thu BHXH của quý. Khi kiểm tra đối chiếu số nộp BHXH với đơn vị sử dụng lao động nếu đơn vị nộp thiếu tiền thu BHXH các quý trước thì phải thanh toán số nợ cũ, nếu đơn vị không còn nợ của các quý trước và đã nộp 1/3 số phải thu BHXH trong quý đối chiếu thì xác nhận lao động trong danh sách lao động và quỹ tiền lương trích nộp BHXH của đơn vị sử dụng lao động đã đóng đến tháng thứ nhất của quý, đã nộp 2/3 số phải thu BHXH trong quý đối chiếu thì xác nhận đóng đến tháng thứ 2 của quý, nếu đã nộp đủ số phải thu BHXH trong quý đối chiếu thì xác nhận đóng đến tháng thứ 3 của quý. BHXH trực tiếp quản lý đơn vị sử dụng lao động có trách nhiệm kiểm tra, xác nhận tên người lao động, số sổ BHXH, mức nộp, thời gian tham gia BHXH của từng lao động và đối chiếu với kế toán về số đã thu, đã nộp BHXH để vào sổ theo dõi. Thực hiện mở đủ các sổ quản lý thu theo quy định để theo dõi tiến độ thu, nộp BHXH trong từng kỳ, đảm bảo cập nhật đầy đủ, kịp thời, liên tục, có hệ thống. Định kỳ BHXH thị xã phải tiến hành kiểm tra số lao động theo biên chế, kế hoạch lao động, số lao động hợp đồng ngắn hạn, hợp đồng dài hạn, học nghề, thử việc, đối chiếu với lao động trong danh sách đóng BHXH, kiểm tra mức lương, tổng quỹ lương làm căn cứ nộp BHXH, kiểm tra mức đóng của từng lao động và đơn vị sử dụng lao động. Đối chiếu giữa số kê khai đăng ký nộp thực tế, số đã nộp với số phải nộp để đôn đốc thu kịp thời, đảm bảo không để sót nguồn thu, không sai quy định. Do vậy đòi hỏi cán bộ thu phải có kế hoạch thu BHXH ở từng đơn vị sao cho hợp lý, chính xác và hiệu quả. Tuy nhiên do có tính bảo thủ, trì trệ nên có một số đơn vị tham gia BHXH rất uể oải trong việc đóng BHXH, có khi cán bộ thu phải đến thúc giục nhiều lần thì mới thu hết. Vì thế mà làm ảnh hưởng rất nhiều đến công tác thu, công tác chi trả cho các đơn vị tham gia BHXH. Do đó, cán bộ thu phải có những biện pháp cương quyết đối với những hành vi đó để cho công tác thu được tiến triển một cách nhanh chóng, kịp thời và chính xác, tạo được niềm tin cho khách hàng, nâng cao uy tín, năng lực của BHXH. 3. Công tác quản lý thu BHXH. Công tác quản lý thu BHXH được xác định giữ vị trí quan trọng xuyên suốt trong quá trình hoạt động công tác BHXH gắn quyền lợi và nghĩa vụ của người lao động và chủ sử dụng lao động. Cơ quan BHXH không chỉ đơn thuần về quản lý thu BHXH mà còn có trách nhiệm bảo vệ quyền lợi chính đáng cho người lao động có tham gia BHXH và thực hiện các chính sách BHXH. Khác với BHXH các huyện trong tỉnh về công tác quản lý thu, BHXH thị xã Phủ lý luôn luôn có sự biến động về công tác phân cấp quản lý. ở thời điểm 1995-1996, BHXH Nam Hà phân cấp quản lý tất cả các đơn vị hành chính sự nghiệp, các đơn vị doanh nghiệp trên địa bàn thị xã Hà Nam (cũ) và công ty xi măng Bút Sơn với số 36 đơn vị có 1.703 lao động (trong đó: khối hành chính sự nghiệp là 703 lao động, khối doanh nghiệp là 1000 lao động) với tổng số quỹ lương một năm là 5.339.646.245đ (trong đó khối hành chính sự nghiệp là: 2.316.383.325đ, khối doanh nghiệp là: 3.023.462.920đ). ở thời điểm năm 1997 và quý I năm 1998, tỉnh Hà Nam đã được tái lập song BHXH tỉnh Hà Nam chưa được thành lập, BHXH thị xã Phủ Lý lại được BHXH Hà Nam phân cấp quản lý tất cả các đơn vị hành chính sự nghiệp, doanh nghiệp trung ương, của tỉnh, của địa phương trên địa bàn thị xã Phủ Lý. ở thời điểm này, Bảo hiểm thị xã quản lý là 106 đơn vị, số lao động là 6.280 người tham gia nộp BHXH (trong đó: khối hành chính sự nghiệp là 3.521, khối doanh nghiệp là 2.759 lao động) với quỹ lương là 19 tỷđồng một năm (trong đó khối hành chính sự nghiệp là: 11.500.000.000đ, khối doanh nghiệp là: 7.500.000.000đ). ở thời điểm từ quý II năm 1998 đến năm 1999 sau khi BHXH tỉnh Hà Nam được thành lập, về phân cấp quản lý thu BHXH lại có sự thay đổi, các đơn vị của trung ương, của tỉnh trên địa bàn thị xã Phủ Lý, BHXH tỉnh Hà Nam trực tiếp quản lý. BHXH thị xã Phủ Lý được BHXH tỉnh phân cấp quản lý các đơn vị thuộc thị xã, quản lý với số đơn vị là 25 và 1158 lao động (trong đó: khối hành chính sự nghiệp là 690 người kể cả cán bộ phường,xã; khối doanh nghiệp là 464 người) quỹ lương là 4.500 triệu đồng (trong đó: khối hành chính sự nghiệp là 2.760 triệu đồng, khối doanh nghiệp là 1.740 triệu đồng). Về công tác quản lý thu, nộp BHXH, BHXH thị xã coi đây là công tác trọng tâm xuyên suốt trong cả quá trình thực hiện nhiệm vụ chính trị của mình. Mặc dù có nhiều biến động, thay đổi trong công tác phân cấp quản lý của BHXH cấp trên, song trong công tác quản lý thu BHXH, BHXH thị xã đã bám sát, nắm chắc số lao động, quỹ lương, số phải nộp BHXH của từng đơn vị. Hàng năm vào dịp đầu năm hiệp y, giao kế hoạch số phải nộp cho từng đơn vị, cuối năm đối chiếu quyết toán với từng đơn vị, thường xuyên kiểm tra, nhắc nhở những đơn vị có khó khăn trong sản xuất kinh doanh nộp chậm, nộp thiếu, để nợ đọng nhiều, đồng thời cũng thường xuyên động viên những đơn vị chấp hành tốt nộp BHXH. Chính vì vậy mà công tác quản lý thu BHXH qua các năm đều hoàn thành và hoàn thành vượt chỉ tiêu của BHXH cấp trên giao, cụ thể là: Năm 1996, thu 1.067 triệu; năm1997 thu 4.262 triệu; năm 1998 thu 1.005 triệu; năm 1999 thu 980 triệu; năm 2000 thu 1304 triệu. 4. Thực trạng thu và quản lý thu BHXH trong thời gian qua ở BHXH thị xã Phủ Lý. Để rút kinh nghiệm trong công tác quản lý thu BHXH , thực hiện chức năng kiểm tra toàn diện các mặt nghiệp vụ quản lý thu , nhằm rút ra những ưu điểm để phát huy, những thiếu sót nhược điểm để khắc phục đưa công tác thu đi dần vào nề nếp góp phần thực hiện thu đúng thu đủ của đối tượng tham gia BHXH, giải quyết tốt hơn quyền lợi của người lao động. Bên cạnh đó đề ra những biện pháp kịp thời chấn chỉnh ngăn ngừa những việc làm sai trái với chế độ nguyên tắc , quy định của BHXH cấp trên . a. Kiểm điểm số phải thu BHXH (Phân tích chi tiết theo loại hình quản lý ) - BHXH thị xã Phủ lý hiện đang quản lý 38 đơn vị đống trên địa bàn thị với số lượng lao động là 4.148 lao động. Nhưng thực tế số đơn vị sử dụng lao động tham gia BHXH là 37 và số lao động tham gia nộp BHXH thấp hơn số số lao động đã đăng ký. Nguyên nhân chủ yếu dẫn đến tình trạng trên là do ở một số doanh nghiệp công nhân còn chưa có việc làm, hoặc có việc làm nhưng không thường xuyên, có việc làm nhưng không tham gia BHXH. Cụ thể như: Bảng 2: Tình hình thu nộp BHXH thị xã Phủ Lý. STT Tên đơn vị Số LĐ đăng ký Số LĐ thực tế nộp BHXH Số LĐ không nộp BHXH 1 Nhà máy cơ điện nông nghiệp 3. 134 91 43 2 Công ty khách sạn dịch vụ. 134 110 24 3 Nhà máy cơ khí Hà nam. 126 63 63 4 Công ty may 277. 110 55 55 5 Công ty thương mại. 142 114 28 6 Công trình giao thông 820. 272 111 161 7 Công ty xây dựng II. 134 80 54 Cộng 1052 624 428 Chiếm tỷ lệ % - 59.32 40.68 (Nguồn: BHXH thị xã Phủ Lý - Tỉnh Hà Nam) Dẫn đến tình trạng đóng BHXH cho người lao động còn chưa được thường xuyên, gián đoạn, tháng nộp tháng không nộp hoặc điều chỉnh tăng giảm một cách tuỳ tiện. Đối với trường hợp này, BHXH thị xã đã hướng dẫn cho các đơn vị lập danh sách theo dõi riêng số lao động thường xuyên biến động không lập chung với số lao động ổn định đang tham gia nộp BHXH, để tạo điều kiện thuận lợi cho việc theo dõi chính xác số lao động thực tế tham gia nộp BHXH, quản lý đúng đủ thời gian tham gia BHXH của người lao động. - Về quỹ lương làm căn cứ tính số thực thu BHXH qua kiểm tra cho thấy ở một số doanh nghiệp có tình trạng một số lao động có mức lương trong danh sách nộp BHXH thấp hơn mức lương ghi trong quyết định ở cùng thời điểm, BHXH thị xã đã chấn chỉnh kịp thời, điều chỉnh lại mức đóng BHXH. Nguyên nhân do chủ sử dụng một mặt ngại điều chỉnh, nhưng mặt khác chủ yếu để trốn nộp BHXH ở mức lương cao. Gây khó khăn, thiệt thòi trong việc giải quyết quyền lợi chính đáng của người lao động (Công ty thương mại thị xã Phủ Lý). - Về ý thức chấp hành công tác thu nộp BHXH ở một số doanh nghiệp như nhà máy cơ khí Hà Nam, Công ty bia nước giải khát, Công ty may 277 còn chưa tốt. Người lao động đã nộp đầy đủ cho chủ sử dụng lao động không những 5% mà cả 20%. Ngoài ra tiền BHXH đã được tính vào giá thành và phí lưu thông, đã trích từ sản phẩm đã tiêu thụ nhưng chủ sử dụng lao động không chịu nộp lên cơ quan BHXH mà chiếm dụng tiền BHXH sử dụng sai mục đích dẫn đến vi phạm pháp luật, gây nhiều khó khăn, phiền hà trong việc giải quyết quyền lợi cho người lao động. Dẫn đến tình trạng nợ đọng BHXH rất lớn. Chỉ tính riêng khối doanh nghiệp số nợ đọng đến 30/6/1998 là 1.269.759.739đ. Điển hình như Công ty may 277 nợ tồn đọng là 112.075.000đ, ứng với 25 tháng không nộp BHXH. Công ty khách sạn dịch vụ nợ 180.937.000đ, ứng với 20 tháng. Công trình giao thông 820 nợ 97.380.000đ, ứng với 13,5 tháng. Công ty bia nước giải khát nợ 78.619.000đ, ứng với 15 tháng. Nhà máy cơ khí Hà Nam nợ 70.503.000đ, ứng với 16 tháng. Công ty sản xuất KDVLXD thị xã nợ 36.773.000đ, ứng với 20,6 tháng... Bên cạnh đó phải kể đến nguyên nhân một số đơn vị do việc sản xuất kinh doanh còn gặp nhiều khó khăn, thua lỗ, công trình chưa thanh quyết toán được do bên A còn nợ (Công ty XDCTGT 820), sản phẩm dở dang, sản phẩm khó tiêu thụ... mặc dù những đơn vị này ý thức chấp hành tốt nhưng chưa thể ngay một sớm một chiều mà phải có một khoảng thời gian nhất định để tháo gỡ dần nợ đọng trên. - Đối với khối hành chính sự nghiệp, công tác thu nộp có thuận lợi hơn, việc thu nộp thường xuyên hơn, đầy đủ kịp thời hơn. Thực hiện tốt chế độ báo cáo và làm đối chiếu định kỳ. BHXH thị xã Phủ Lý thường xuyên xuống đơn vị đôn đốc thu nộp, cùng với chủ sử dụng lao động giải thích cho người lao động hiểu rõ quyền lợi và trách nhiệm của người lao động trong việc tham gia BHXH để người lao động hiểu được việc đóng BHXH quan trọng như thế nào. Từ đó người lao động sẽ tự giác tham gia tạo thuận lợi tốt trong công tác thu nộp. Đối với những chủ sử dụng lao động có tính dây dưa, BHXH thị xã sẽ báo cáo UBND thị xã phối kết hợp với các ban ngành như: Công đoàn thị...để giải quyết. Thực hiện đúng luật lao động và Nghị định 12/CP của Chính phủ về Điều lệ BHXH. b) Kiểm tra số thực thu về BHXH. - Tính đến năm 2000, số tiền BHXH thị xã thực tế thu là 1.304.055.078đ. - Số tiền thực nộp BHXH tỉnh là 1.304.055.078đ. c) Kiểm tra công tác quản lý thu BHXH. Việc mở sổ sách theo dõi chi tiết, tổng hợp kịp thời, ghi chép cập nhật thường xuyên đúng quy định. Hàng quý đối chiếu tiền thu nộp BHXH đối với đơn vị để xác định số thừa thiếu, số tồn đọng để có biện pháp đôn đốc kịp thời. Chế độ báo cáo nhanh, báo cáo tháng, quý, chấp hành đầy đủ, kịp thời, đúng tiến độ. d) Đối với công tác cấp và ghi sổ BHXH. Chấp hành Quyết định số 113/BHXH-QĐ ngày 22/6/1996 quy định về cấp và quản lý sổ BHXH. BHXH thị xã Phủ Lý đã triển khai xuống từng đơn vị, phổ biến cụ thể, rõ ràng, chi tiết trong việc thẩm định hồ sơ, làm tờ khai, viết sổ, có đối chiếu kiểm tra từng trường hợp theo hồ sơ, danh sách đóng BHXH một cách chính xác tránh tình trạng sai sót có thể xảy ra đảm bảo quyền lợi hợp pháp của người lao động. Hàng năm, BHXH thị xã thông báo cho từng đơn vị mang sổ BHXH vào cơ quan BHXH thị xã để đối chiếu xác nhận thời gian tham gia BHXH. Kịp thời điều chỉnh nếu có chênh lệch về mức đóng BHXH. Tuy nhiên, công tác cấp và ghi sổ cũng còn một số hạn chế nhất định. Người lao động do di chuyển công tác nhiều nơi, hồ sơ lưu giữ bị thất lạc mặc dù người lao động có quá trình công tác lâu dài, liên tục nhưng vẫn chưa được cấp sổ. Lại có những lao động đã có sổ BHXH nhưng chủ sử dụng lao động không nộp BHXH kịp thời nên sổ BHXH chưa ký xác nhận theo từng năm được... Đối với những lao động di chuyển công tác đi hoặc đến, BHXH thị xã đều kiểm tra giấy xác nhận nộp BHXH. Sổ BHXH để xác nhận kịp thời chính xác không gây phiền hà cho người lao động. Đến nay đã cấp được 2.387 sổ BHXH cho người lao động có tham gia BHXH. 5. Những kết quả đạt được trong công tác thu BHXH. Từ khi thành lập, BHXH thị xã thực hiện nghiệp vụ thu của BHXH tỉnh giao cho. Công tác thu được triển khai theo điều lệ BHXH, tức là thu 15% tổng quỹ lương của các đơn vị sử dụng lao động và 5% mức lương tháng của người lao động. Đơn vị sử dụng lao động phải tập hợp đủ 20% rồi nộp cho cơ quan BHXH. Trình tự của nghiệp vụ thu phí như sau: - Cơ quan sử dụng lao động lập danh sách lao động, mức lương hàng tháng cùng với tổng quỹ lương của đơn vị làm còn có thu. Danh sách này được lập thành 3 bản: một bản nộp cho BHXH tỉnh Hà Nam, 1 bản đơn vị sử dụng lao động giữ và 1 bản do UBND thị xã Phủ Lý, khi có sự thay đổi về lao động phải báo cáo cho cơ quan BHXH bằng văn bản quy định. Báo cáo này cũng được lập làm 3 bản nộp theo 3 cơ quan trên, danh sách và báo cáo thay đổi lao động phải có sự chứng nhận của thủ trưởng đơn vị. - Căn cứ vào danh sách lao động và mức lương cơ quan BHXH tiến hành thu 15% so với tổng quỹ lương của đơn vị, phần này do cơ quan đóng góp. Thu của người lao động là 5% mức lương tháng. - Yêu cầu chủ đơn vị tập hợp đủ 20% tổng quỹ lương của đơn vị (15% do cơ quan chịu, 5% do người lao động chịu), sau đó nộp cho cơ quan BHXH thị xã Phủ Lý. Sau đó, đơn vị sử dụng lao động cùng với cán bộ thu BHXH đối chiếu danh sách đóng và mức đóng với mức lương. - Thanh quyết toán thu - chi vào cuối kỳ thu BHXH với cơ quan Bảo hiểm xã hội tỉnh. - Lưu trữ và quản lý hồ sơ. Mặc dù công tác thu BHXH ở cơ quan BHXH thị xã mới được triển khai thực hiện nhưng đến nay đã có một số kết quả thu đáng kể. Bảng3: Kết quả thu phí BHXH thị xã Phủ Lý năm 1998 Đơn vị: đồng Khối loại hình quản lý. Số đơn vị đóng BHXH Số lao động Quỹ tiền lương 1998 Kết quả thu 1998 Khối doanh nghiệp. 6 473 1.740.329.139 432.814.700 Khối hành chính sự nghiệp. 13 632 2.651.100.295 553.338.192 Khối phường xã. 6 53 145.493.600 19.532.900 Tổng số 25 1158 4.536.923.034 1.005.685.792 Từ bảng số liệu trên ta thấy rằng mức đóng BHXH chủ yếu là từ khối hành chính sự nghiệp, tức là tỷ trọng của nó chiếm phần lớn trong tổng mức thu BHXH thị xã Phủ Lý. Do đó, kế hoạch thu BHXH không thể không có những chính sách biện pháp để thực hiện tốt đối với đối tượng này. Thị xã Phủ Lý là nơi có mức thu cao so với những huyện trong địa bàn tỉnh Hà Nam. Điều đó nói lên rằng thu BHXH ở thị xã Phủ Lý có một vị trí quan trọng không thể thiếu được đối với BHXH tỉnh Hà Nam. Để khuyến khích được điều đó thì BHXH tỉnh phải quan tâm đầu tư đúng mức cho công tác thu BHXH ở địa bàn thị xã, trong đó có cả vấn đề khuyến khích vật chất cho các cán bộ thu nói riêng và các cán bộ thực hiện chế độ BHXH thị xã Phủ Lý nói chung. Bảng 4: Tốc độ phát triển thu BHXH ở BHXH thị xã Phủ Lý. Năm Mức thu (tr/đ) Tốc độ phát triển (%) 1996 1067 - 1997 4262 399,43 1998 1005 23,58 1999 980 97,51 2000 1304 133,06 Qua bảng trên cho thấy tốc độ phát triển thu BHXH ở thị xã Phủ Lý là rất cao. Đặc biệt năm 1997, BHXH vẫn thuộc BHXH thị xã Hà Nam nên mức thu cao, do đó tốc độ phát triển cũng cao. Từ năm 1998 trở đi, BHXH thị xã được độc lập, do đó mức thu giảm một cách nhanh chóng, dẫn theo tốc độ phát triển giảm. Sau đó dần dần khôi phục, mức thu của BHXH thị xã tăng dần theo các năm do số đơn vị tham gia đóng BHXH tăng lên, dẫn đến tốc độ phát triển tăng vọt theo thời gian. Trong vấn đề thu BHXH có rất nhiều yếu tố ảnh hưởng đến mức thu đó là: - Tỷ lệ quy định của Nhà nước: Theo điều lệ BHXH, tỷ lệ thu BHXH tăng 20% (tỷ lệ cũ là 13%) so với tổng quỹ lương của đơn vị sử dụng. -Mức lương của người lao động: Mức lương cao thì thu phí Bảo hiểm xã hội cũng cao. - Kết cấu mức lương thay đổi thì kết quả thu BHXH cũng thay đổi theo. Tỷ lệ mức lương cao trên mức lương thấp ở mức cao thì kết quả thu được sẽ cao hơn và ngược lại. - Tốc độ phát triển lao động: Nền kinh tế ngày càng phát triển, nhu cầu sử dụng ngày càng cao, nên tốc độ phát triển lao động trên địa bàn thị xã Phủ Lý nói riêng và nền kinh tế nói chung ở mức độ cao. Điều này dẫn đến mức thu BHXH đạt kết quả cao. Bảng 5: Kết quả thu phí BHXH thị xã Phủ Lý năm 1999. Khối loại hình quản lý. Số đơn vị đóng BHXH Số lao động (người) Quỹ tiền lương 1999 (đ) Kết quả thu 1999 (đ) Khối doanh nghiệp. 6 494 1.694.765.560 362.719.920 Khối hành chính sự nghiệp. 13 654 2.901.180.205 591.547.172 Khối phường xã 6 58 157.781.200 25.741.460 Tổng số 25 1206 4.753.726.965 980.008.552 Qua bảng trên ta thấy, mặc dù số đơn vị đóng BHXH của năm 1999 so với năm 1998 không có gì thay đổi, vẫn là 25 đơn vị, song số lao động cũng có phần thay đổi tăng từ 1158 đến 1206 số lao động. Do đó, quỹ tiền lương tăng lên nhưng mức thu BHXH lại giảm đi vì do một số đơn vị không chịu đóng BHXH cho cơ quan BHXH. Vì thế cần phải có những biện pháp cụ thể cho những đối tượng này để cho công tác thu đạt kết quả cao hơn. Bảng 6: Kết quả thu phí BHXH thị xã Phủ Lý năm 2000 . Khối loại hình quản lý Số đơn vị đóng BHXH Số lao động (người) Quỹ tiền lương 2000 (đ) Kết quả thu 2000 (đ) Tỷ lệ hoàn thành kế hoạch (%) Khối doanh nghiệp 6 566 2.357.720.605 485.287.445 103 Khối hành chính sự nghiệp 28 704 3.824.095.400 790.287.478 112 Khối phường xã 6 62 209.245.500 28.480.155 100 Tổng số 40 1332 6.391.061.505 1.304.055.078 Như vậy nguyên nhân chính để tăng số thu BHXH là khối hành chính sự nghiệp tăng thêm số người tham gia BHXH: Y tế xã phường tăng 2 người, giáo viên hợp đồng tăng gần 100 người, trường Phổ thông trung học B Phủ Lý mới được thành lập. Nhiều đơn vị sử dụng lao động đã tự giác nộp BHXH đều đặn hàng tháng: Khối nhà trường, nhiều doanh nghiệp làm tốt công tác BHXH như Công ty thương mại Phủ Lý, Công ty công trình đô thị. Tuy nhiên cũng còn một số đơn vị gặp khó khăn trong công tác tham gia BHXH như Công ty khách sạn dịch vụ, đặc biệt Công ty sản xuất kinh doanh vật liệu xây dựng. Năm 2000, BHXH Phủ Lý đã có cố gắng lớn, hoàn thành xuất sắc các nhiệm vụ được giao. Trên các mặt công tác đều có sự vươn lên rõ rệt. Tuy nhiên cũng còn một số hạn chế: - Chưa mở rộng được đối tượng thu đặc biệt là lao động thuộc khu vực doanh nghiệp ngoài quốc doanh. - Công tác chi trả còn một số xã phường chưa sát sao như có một số đối tượng đi vắng không có giấy uỷ quyền nhưng vẫn phát lương. - Công tác kiểm tra chưa được tiến hành thường xuyên. - Một số cán bộ tiếp xúc, giải quyết chế độ với đối tượng còn thiếu mềm dẻo. * Nguyên nhân của tồn tại: - Việc tuyên truyền chế độ chính sách BHXH cho người lao động chưa sâu sắc, tỉ mỉ, phần lớn chủ doanh nghiệp ngoài quốc doanh chưa thấy rõ trách nhiệm bắt buộc tham gia BHXH cho người lao động. Sự phối hợp giữa các ngành chưa đồng bộ, chưa tạo được sức mạnh cần thiết buộc các đơn vị sử dụng lao động thực hiện đúng luật lao động. - Việc thực hiện chi trả ở xã, phường còn tình trạng e dè, nể nang. - Một số cán bộ công chức chưa phát huy hết tinh thần trách nhiệm với công việc, còn tư tưởng trông chờ, ỷ nại. - Ngoài ra, trình độ của các địa phương còn hạn chế, hệ thống BHXH của nước ta lại vừa mới thành lập nên không thể tránh khỏi những yếu kém về quản lý nghiệp vụ, cũng như trong việc tổ chức thực hiện. Sự chủ động phối hợp của BHXH các ngành, các cấp chưa được mạnh, nhịp nhàng. * Một số bài học kinh nghiệm: - Cán bộ làm công tác thu BHXH trước hết cần phải có hiểu biết về chế độ chính sách BHXH và chính sách khác có liên quan, đồng thời phải bám sát cơ sở, phải biết vận dụng linh hoạt các chế độ, chính sách BHXH trong từng trường hợp cụ thể. Phải biết làm công tác vận động quần chúng làm cho mỗi người lao động hiểu biết và tự giác chấp hành việc đóng BHXH. - Cơ quan Bảo hiểm phải biết tranh thủ sự chỉ đạo của các cấp từ trung ương tới địa phương, sự phối hợp giữa các ban ngành có liên quan như ngành LĐ - TBXH, Bộ tài chính, Thanh tra, Kiểm soát... Tăng cường và nâng cao hiệu lực công tác thanh tra, kiểm tra thu - chi trả BHXH, tăng cường quản lý chặt chẽ hồ sơ và đối tượng, theo dõi chặt chẽ số đối tượng, đặc biệt số đối tượng hàng năm. - Coi trọng công tác đào tạo và bồi dưỡng nâng cao năng lực và trình độ nghiệp vụ của đội ngũ cán bộ và tăng cường công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, trách nhiệm nghề nghiệp, chống thói quan liêu cửa quyền, ban phát đối với người lao động. - Đẩy mạnh công tác thông tin, tuyên truyền bằng nhiều hình thức, biện pháp để cho người lao động và các đơn vị sử dụng lao động nhận thức được ý nghĩa và tầm quan trọng của công tác BHXH theo cơ chế mới cũng như các quy định về chế độ, chính sách BHXH của Đảng và Nhà nước. Phần III: Một số ý kiến đề xuất nhằm nâng cao hiệu quả công tác thu và quản lý thu BHXH trên địa bàn thị xã Phủ Lý. I. Một số bất cập trong công tác thu và quản lý thu BHXH Qua thời gian nghiên cứu học tập tại trường, cùng với thời gian thực tập thực tế tại cơ quan BHXH thị xã Phủ Lý, được sự hướng dẫn tận tình của chú Trịnh Văn Hiền - Giám đốc BHXH thị xã Phủ Lý và cô Đỗ Thị Hải - Cán bộ thu BHXH thị xã Phủ Lý cũng như toàn thể cán bộ công nhân viên trong cơ quan về tình hình ra đời, hoạt động, phương pháp làm việc và một số kết quả được phân tích trong thời gian qua, em thấy rằng thực hiện nghiệp vụ thu BHXH ở cơ quan còn rất nhiều những khó khăn, tồn tại. Chính những khó khăn, tồn tại này gây ra rất nhiều cản trở, ảnh hưởng rất lớn tới kết quả thu. Điển hình như có những đơn vị tham gia đóng BHXH nhưng lại rất chậm trễ trong việc đóng BHXH cho cơ quan làm công tác thu bị gián đoạn và nó làm ảnh hưởng rất nhiều đến các hoạt động khác. ở đây không nói đến việc người sử dụng lao động phải đóng BHXH cho cơ quan BHXH mà người lao động đã đóng không những 5% mà còn đóng đủ 20% nhưng người sử dụng lao động vẫn không đóng lên cơ quan BHXH mà lại đem sử dụng vào công việc khác. Dẫn đến làm mất lòng tin của người lao động đối với BHXH. Không những thế mà còn làm ảnh hưởng đến công tác BHXH: Cán bộ thu không thể vào sổ và cấp sổ BHXH cho người lao động được nhanh chóng, kịp thời. Vì thế mà việc giải quyết các chế độ chính sách cho người lao động cũng không hiệu quả. Chính những khó khăn, tồn tại này gây ra rất nhiều cản trở, ảnh hưởng rất lớn tới kết quả thu. Để thực hiện tốt nghiệp vụ thu thì cần thiết phải khắc phục được những khó khăn, tồn tại này. II. Những ý kiến đề xuất. 1. Về mức thu và đối tượng thu. Thực hiện theo đối tượng và mức thu BHXH theo điều lệ BHXH đã quy định. Tức là đối tượng thu được áp dụng theo Điều 3 chương I điều lệ BHXH Việt Nam. Mức thu quy định 20% so với tổng quỹ lương của đơn vị, trong đó, người sử dụng lao động đóng 15%, còn lại do người lao động đóng 5% so với mức lương tháng của mình. áp dụng được vấn đề này sẽ nâng cao được tính cưỡng chế pháp luật trong BHXH, dựa vào pháp luật để thực hiện nghiệp vụ thu được tốt hơn. Hơn nữa áp dụng được đối tượng trên sẽ phù hợp với nguyên tắc BHXH là '' nhiều người góp lại trợ giúp một người khi gặp khó khăn''. Mục đích sử dụng của quỹ BHXH là chi trả cho các chế độ đã đóng BHXH trước đây, do đó nhiều người tham gia thì mức đóng lớn, giảm được sự bù đắp của ngân sách cho công tác chi trả các chế độ BHXH. Trong thực tế chưa có các đơn vị ngoài quốc doanh nào đăng ký BHXH, nếu thực hiện theo điều lệ tức là dựa vào pháp luật (Pháp luật quy định đóng BHXH của các đơn vị) thì việc lôi những đối tượng này sẽ trở nên dễ dàng hơn. Từ đó ngày càng mở rộng được đối tượng tham gia BHXH trên địa bàn thị xã Phủ Lý. 2. Về phương pháp thu. Trước đây công tác thu BHXH do sở Tài chính và Cục thuế đảm nhiệm. Người sử dụng cũng có danh sách lao động, cũng có mức lương nhưng trên thực tế mức thu không được căn cứ vào mức lương và tổng quỹ lương, mà đến kỳ quy định thì người sử dụng lao động đóng cho Cục thuế và sở Tài chính một khoản tiền (Khoản tiền này gần như được gộp vào trong thuế) nào đó. Việc thay đổi lao động cũng không được thông báo một cách kịp thời... Chính điều này đã làm cho nghiệp vụ thu BHXH thực hiện một cách cứng nhắc nhưng cũng rất tuỳ tiện dễ gây thất thoát quỹ BHXH, gây ảnh hưởng công việc chi trả các chế độ. Để khắc phục được tồn tại này của cơ quan, cán bộ thu phải có những biện pháp yêu cầu người sử dụng đăng ký danh sách lao động một cách kịp thời chính xác nếu có sự thay đổi về lao động, mức lương phải báo cho cơ quan BHXH một cách kịp thời bằng văn bản. Yêu cầu đơn vị sử dụng lao động tập hợp đầy đủ mức đóng trước khi nộp cho cơ quan BHXH sau đó đóng vào tài khoản BHXH mà BHXH thị xã đã quy định tại kho bạc Nhà nước thị xã. Sau khi đóng xong vào tài khoản thì yêu cầu người sử dụng lao động đến cơ quan BHXH thị xã để đối chiếu mức phải đóng và mức đóng cùng với danh sách đóng BHXH của người lao động trong đơn vị. Thực hiện được điều này thì công tác thu BHXH sẽ dễ dàng hơn, chặt chẽ hơn, giải toả được nhiều thời gian làm việc cho cán bộ thực hiện thu. Trong khi làm việc, cán bộ phải thực hiện một cách nghiêm túc và yêu cầu người thực hiện phải có thái độ đúng đắn, vì đóng BHXH là nghĩa vụ của họ. Có như vậy mới đạt được kết quả cao, giải quyết một cách nhanh chóng, thuận tiện cho đối tượng BHXH. Tạo cảm giác tin tưởng cho người lao động, thu hút ngày một đông đối tượng tham gia. 3. Về cán bộ thu. Hiện nay cán bộ thu ở cơ quan BHXH thị xã rất ít lại chưa thành thạo với những yêu cầu của nghiệp vụ. Trong thời gian tới, cơ quan nên bổ sung thêm cán bộ, nhất là những cán bộ trẻ, có trình độ năng lực và tổ chức đào tạo thêm nghiệp vụ cho những cán bộ hiện tại. Có như vậy mới đáp ứng được yêu cầu nghiệp vụ trong thời gian tới và trong thời đại mới. 4. Điều kiện làm việc. Nơi cơ quan làm việc ở đây quá chật hẹp, điều kiện vật chất ở đây quá nghèo nàn gây nên những khó khăn rất lớn cho khách đến làm việc. Trong thời gian tới, cơ quan nên có những kiến nghị lên cấp trên mở rộng địa bàn làm việc, trang bị thêm các thiết bị, cơ sở vật chất nhằm phục vụ cho khách hàng một cách tốt hơn, thuận tiện hơn. 5. Về cơ chế quản lý. Trong thực tế, quản lý theo ngành dọc có rất nhiều ưu điểm thúc đẩy sự phát triển cả hệ thống BHXH nói chung. Tuy nhiên hệ thống quản lý này vẫn còn mang tính chất tạm thời nên mức độ hoàn chỉnh còn thấp, việc quản lý còn nặng về công tác hành chính, bao cấp nên năng lực làm việc của cán bộ chưa được phát huy. Cần có những đề tài nghiên cứu sửa đổi thêm phần hoàn thiện cơ chế quản lý, đây là một vấn đề chung cho toàn hệ thống. Trong thực hiện phải thống nhất từ cơ quan BHXH cho đến từng cơ sở đơn vị, không để hiện tượng ''thiếu sót'' rồi tính lại rồi ''truy thu'' thu các đơn vị thì phải có các văn bản chỉ đạo, hướng dẫn xuống các cơ sở để họ cùng hợp tác giải quyết một cách thuận tiện, không gây nên sự khó chịu cho cả hai bên trong công việc ''truy thu''. Trong công tác quản lý thu có quản lý hồ sơ và quản lý quỹ, cũng cần có những biện pháp sao cho tránh được thất thoát quỹ, hồ sơ quản lý phải dễ xử lý, tránh những trường hợp đáng tiếc có thể xảy ra trong việc lưu trữ và quản lý hồ sơ. 6. Thực hiện BHXH theo phương pháp cấp sổ BHXH cho từng người. Theo phương pháp, mỗi người lao động tại đơn vị (đang tham gia đóng BHXH) sẽ được phát sổ BHXH. Trên mỗi sổ cần có các thông tin như sau: Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam Độc lập - tự do - hạnh phúc. -------- Sổ Bảo hiểm xã hội Số...... Họ và tên: nam, nữ Ngày sinh:................................ tháng năm Nơi sinh: Dân tộc: Quốc tịch: Địa chỉ thường trú: Cơ quan, đơn vị làm việc (nơi cấp thẻ): Giấy chứng minh nhân dân số:...................Nơi cấp: Ngày......tháng.......năm Người được cấp sổ Giám đốc BHXH (ký, ghi rõ họ tên) (ký tên và đóng dấu). Như vậy lúc này quản lý thu BHXH đối với từng lao động trong từng tháng (tuy nhiên cách thức đóng cho BHXH vẫn là cơ quan tập hợp đủ phí BHXH sau đó nộp cho cơ quan BHXH). Sau khi cơ quan sử dụng lao động nộp đủ phí BHXH thì cơ quan BHXH xác nhận là đã đóng BHXH tháng thứ nào rồi giao cho cơ quan sử dụng lao động quản lý sổ. Thực hiện được điều này rất khó khăn, tốn kém nhưng lại thuận lợi cho công tác quản lý về thực hiện thu, kể cả trong việc di chuyển lao động từ đơn vị này đến đơn vị khác. Sau khi hết thời gian lao động, người lao động được giao sổ và quyết định nghỉ việc từ cơ quan làm việc đến cơ quan BHXH đổi ''Phiếu lĩnh lương hưu trợ cấp BHXH'' và được cơ quan BHXH xác nhận chi trả theo hướng đã quy định (tuỳ thuộc vào số tháng và mức đóng BHXH của người lao động), quy cách phiếu như sau: BHXH Việt Nam Phiếu lĩnh lương hưu trợ cấp BHXH Mã số: Họ tên: Địa chỉ: Số sổ: Chế độ: Lĩnh tiền từ tháng...năm: Tại đại diện chi trả số: Xã, phường, thị trấn: Quận, huyện: Mức lương hàng tháng: Giám đốc BHXH quận, huyện (ký tên đóng dấu) Thực hiện được phương pháp này rất thuận lợi cho công tác thu, tránh được thất thoát quỹ và tránh được sự gian lận trong công việc hưởng trợ cấp BHXH. Thực tế cần nghiên cứu kỹ hơn trước khi đi vào thực hiện. 7. Sớm nghiên cứu, ban hành luật BHXH. Luật nói chung và luật về lĩnh vực BHXH nói riêng là văn bản có tính pháp lý, thống nhất, cưỡng chế cao trong việc điều chỉnh các mối quan hệ thuộc phạm vi cho phép. Qua thực trạng quản lý thu BHXH thị xã Phủ Lý ta thấy việc ban hành luật BHXH sẽ giúp việc thực hiện quản lý thống nhất về BHXH trong cả nước, giúp cho cơ quan BHXH một cách đắc lực trong hoạt động sự nghiệp BHXH: Pháp luật BHXH quy định nhiệm vụ, quyền hạn của các bên tham gia BHXH một cách chặt chẽ, cùng với những chế tài đủ mạnh trong việc xử phạt đối với các bên tham gia BHXH khi vi phạm. Từ đó, làm cho người tham gia, đặc biệt là người lao động có ý thức hơn trong việc thực hiện các quy định trong luật BHXH như vấn đề đóng phí BHXH cho cơ quan BHXH cũng như việc thực hiện quyền lợi cho người lao động. Có thể nói : Luật BHXH là hành lang pháp lý quan trọng nhất trong lĩnh vực BHXH khi lĩnh vực này phát triển, từ đó đảm bảo quyền lợi cho các bên tham gia. Nói tóm lại, trong điều kiện hiện nay việc thực hiện ban hành luật BHXH là rất cần thiết, nhưng để luật BHXH có hiệu quả trong việc điều chỉnh các mối quan hệ về BHXH, trong quá trình xây dựng luật cần đảm bảo tính khoa học, tính thống nhất, tính hiện đại, phù hợp với đặc điểm tình hình kinh tế đất nước, tính lô gích, tính pháp lý và tính cưỡng chế cao. Kết luận BHXH là một trong những chính sách xã hội lớn của quốc gia, chính sách này thể hiện trình độ văn minh, tiềm lực và sức mạnh của nền kinh tế, khả năng tổ chức và quản lý của Nhà nước. Việc phân tích tình hình công tác thu và quản lý thu trong quỹ BHXH của đề tài qua các thời kỳ đã khẳng định được tầm quan trọng của cơ quan BHXH là hết sức cần thiết và đúng đắn, khẳng định vai trò chính sách BHXH dựa trên nguyên tắc ''có đóng BHXH mới được hưởng các quyền lợi BHXH''. Để khắc phục và hoàn thiện công tác thu và quản lý thu BHXH hiện nay, đề tài này đã đưa ra một số vấn đề cơ bản, để thực hiện các vấn đề đó được tốt hơn, cần thiết phải làm công tác tuyên truyền, phổ biến các chính sách BHXH nói chung và công tác thu BHXH nói riêng, đồng thời cần sự hỗ trợ tích cực của các cấp chính quyền, sự phối hợp chặt chẽ của các ban, ngành liên quan từ đó nâng cao hiệu quả hoạt động BHXH công tác thu và quản lý thu BHXH, góp phần phát triển nền kinh tế, ổn định tình hình chính trị, trật tự và an toàn xã hội. Qua thời gian học tập tại trường và thực tập tại cơ quan BHXH thị xã Phủ Lý, em xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ tận tình của thầy giáo: TS- Nguyễn Văn Định, các thầy cô trong Bộ môn Bảo hiểm, cung toàn thể cán bộ cơ quan BHXH thị xã Phủ Lý. Mặc dù bản thân em đã có nhiều cố gắng nhưng chuyên đề không tránh khỏi những thiếu sót, kính mong thầy cô và các cán bộ trong cơ quan BHXH thị xã Phủ Lý tận tình chỉ bảo. Sinh viên thực hiện Trần Thị Thương Huyền Danh mục tài liệu tham khảo 1. Giáo trình kinh tế Bảo hiểm - Trường Đại học KTQD. 2. Tạp chí BHXH. 3. Bài giảng của TS- Nguyễn Văn Định. 4. Báo cáo tổng kết hoạt động năm 1996 - 1997 của BHXH thị xã Phủ Lý-Hà Nam. 5. Các văn bản pháp luật của Nhà nước về BHXH. Mục lục Trang Lời nói đầu 1 Phần I: Lý luận chung về bảo hiểm xã hội 3 I/ Sự cần thiết của BHXH 3 1. BHXH trong đời sống kinh tế xã hội của người lao động 3 2. Sự ra đời của BHXH 5 II. Những nội dung cơ bản về BHXH 9 1. Bản chất, chức năng và nhiệm vụ của BHXH 9 2. Quỹ bảo hiểm xã hội 14 3. Hệ thống các chế độ BHXH 20 III. BHXH ở Việt Nam trong điều kiện kinh tế thị trường 23 Phần II: Công tác tổ chức và quản lý thu BHXH tại cơ quan BHXH thị xã Phủ lý – Hà Nam 28 I. Vài nét về cơ quan BHXH thị xã Phủ Lý 28 1. Lịch sử ra đời và quá trình phát triển của cơ quan 28 2. Những đặc điểm kinh tế – xã hội của thị xã ảnh hưởng đến tình hình hoạt động của BHXH 29 II. Công tác tổ chức và quản lý thu BHXH của BHXH Phủ Lý 30 1. Các đối tượng tham gia BHXH 30 2. Công tác tổ chức thu BHXH 32 3. Công tác quản lý thu BHXH 34 4. Thực trạng thu và quản lý thu BHXH trong thời gian qua ở BHXH thị xã Phủ lý 35 5. Những kết quả đạt được trong công tác thu BHXH 39 Phần III: Một số ý kiến đề xuất nhằm nâng cao hiệu quả công tác thu và quản lý thu BHXH trên địa bàn thị xã Phủ Lý 46 I. Một số bất cập trong công tác thu và quản lý thu BHXH 46 II. Những ý kiến đề xuất 47 1. Về mức thu và đối tượng thu 47 2. Về phương pháp thu 47 3. Về cán bộ thu 48 4. Điều kiện làm việc 48 5. Về cơ chế quản lý 48 6. Thực hiện BHXH theo phương pháp cấp sổ BHXH cho từng người 49 7. Sớm nghiên cứu, ban hành luật BHXH 51 Kết luận 52 Tài liệu tham khảo 53