Chuyên đề Quản lý thu thuế xuất nhập khẩu tại Chi Cục Hải quan Cửa khẩu Cảng (Cửa Lò, Nghệ An)

ế, và xác định mã số hàng hoá là phù hợp nhất. Đây là cơ sở, căn cứ pháp lý, khoa học của việc áp dụng áp thuế suất trong quá trình đưa ra số thu thuế tại cơ quan Hải quan trước khi thông báo số thu thuế cho các doanh nghiệp, tổ chức cá nhân phải chịu thuế Nguyên tắc áp thuế suất: Phải căn cứ vào mã số hàng hoá sau khi kiểm hoá và phân loại hàng hoá. Nếu hoạt động kiểm hoá không xác định được chất lượng hàng hoá thì cơ quan giám định xác định chất lượng làm cơ sở để xác định mã hàng. Trên cơ sở kết quả kiểm hoá và giám định, xác định mã số hàng đối chiếu với biểu thuế để xác định thuế suất. 1.2.3. Nội dung cơ bản của công tác quản lý thu thuế Xem xét trên quan điểm vĩ mô, quản lý thu thuế xuất nhập khẩu là một trong ba lĩnh vực lập pháp hành pháp và tư pháp về thuế xuất nhập khẩu của công tác quản lý thuế. Có thể nói đây là một khâu quan trọng đóng vai trò quyết định hiệu quả của việc sử dụng công cụ thuế. Nội dung của công tác này bao gồm: 1.2.3.1Quản lý đối tượng nộp thuế Thường các doanh nghiệp khi đăng kí kinh doanh thì cơ quan thuế phải tiến hành đăng kí đối tượng nộp thuế, trên cơ sở đó sẽ quản lý và thu thuế đối với đối tượng này. Có hai phương thức cơ bản: Phương thức thủ công: theo phương pháp này, mỗi đối tượng được cấp cho một sổ thuế riêng, mọi thông tin cần thiết về đối tượng nộp thuế được lưu giữ và quản lý trong cuốn sổ này. Tuy nhiên phương thức này chỉ phù hợp với đối tượng nộp thuế là ít và khá tập trung, bởi nếu số lượng đối tượng tăng lên quá lớn thì việc quản lý đối tượng nộp thuế bằng phương pháp này sẽ phức tạp dễ gây nhầm lẫn, mất nhiều công sức, cập nhật thông tin thấp, mà hiệu quả không cao Phương thức quản lý bằng mạng vi tính: Cơ quan thuế, cơ quan Hải quan quản lý đối tượng thu thuế thông qua hệ thống mã số thuế gắn kèm với từng doanh nghiệp được thống nhất trong cả nước. Thường các doanh nghiệp khi mới thành lập, hay mở tờ khai Hải quan trước sự cho phép của pháp luật phải đăng kí một mã số thuế cho cơ quan thuế hay cơ quan Hải quan. Trên cơ sở đó các cơ quan này tiến hành hoạt động quản lý thuế của mình (kiểm tra, giám sát, hướng dẫn, thu thuế). Xây dựng và lựa chọn quy trình quản lý thu thuế Quy trình quản lý thu thuế là chuỗi các hoạt động được quy định trong luật quản lý thuế nhằm tập hợp đầy đủ kịp thời số thuế phải nộp vào ngân sách nhà nước. Nói chung quy trình nộp thuế có thuể chia làm hai cơ chế cơ bản như sau: + Cơ quan thuế, cơ quan Hải quan tính thuế và ra thông báo số thuế phải nộp. Đây là 1 quy trình nộp thuế truyền thống. Định kì theo thời gian hoặc theo chuyến hàng, trên cơ sở những quy định trong luật thuế và các hoạt động sản xuất kinh doanh, các đối tượng nộp thuế phải kê khai thuế và nộp tờ khai thuế cho cơ quan Hải quan. Cơ quan thuế, cơ quan Hải quan + Đối tượng nộp thuế phải tự kê khai, tự tính thuế, và nộp thuế.Cơ chế này hoạt động khá hiệu quả nếu có sự giám sát và hướng dẫn 1 cách hiệu quả. Số thuế phải nộp căn cứ vào thông báo nộp thuế của các cơ quan Hải quan.Cơ quan Hải quan có trách nhiệm kiểm tra sự chính xác trong kê khai và tính thuế của đối tượng nộp thuế, trên cơ sở đó phát hành thông báo thuế. Tính thuế Phương pháp tính thuế tuỳ thuộc vào từng loại thuế (thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu, thuế tiêu thụ đặc biệt, thuế giá trị gia tăng), tính chất hoạt động sản xuất kinh doanh (ví dụ như ngành sản xuất ôtô, có 2 loại nhập khẩu: nhập linh kiện phụ tùng lắp ráp, nhập nguyên chiếc)… có các phương pháp tính thuế sau: + Phương pháp đánh giá hành chính: Số thuế được tính theo những căn cứ khách quan, rõ ràng, không cần phải điều tra hoặc tranh cãi nhiều + Phương pháp tính theo thuế khoán: trong một khoảng thời gian cụ thể, dựa trên những cơ sở khách quan do người sản xuất kinh doanh cung cấp và trên các biện pháp thanh tra của cán bộ thuế, cơ quan thuế sẽ ra quyết định thuế về một mức doanh thu cụ thể cố định. + Phương pháp tính thuế theo kê khai thực tế: dựa trên tờ khai với các số liệu thực tế về tình hình sản xuất kinh doanh mà có phương pháp tính thuế phù hợp. Đối với thuế xuất nhập khẩu, việc tính thuế dựa trên phương pháp khai thực tế, và số thu thuế phải nộp căn cứ vào mức thuế suất quy định trong biểu thuế suất. 1.2.3.4 Tổ chức thu nộp tiền thuế Thuế xuất nhập khẩu được nộp trực tiếp vào kho bạc nhà nước dưới hình thức chuyển khoản, séc hoặc tiền mặt. Đối với những hàng hoá phi mậu dịch, thuế được nộp trực tiếp cho các cán bộ thu thuế tại các cửa khẩu. 1.3. Quản lý thu thuế quan tại các đơn vị cơ sở trong xu hướng hội nhập kinh tế thế giới ở Việt Nam Một đặc điểm trong chính sách thương mại của các nước đang phát triển là tăng cường tự do hoá, đặc biệt trong khu vực và toàn cầu. Quá trình Việt Nam gia nhập AFTA và thực hiện tiến trình giảm thuế nhập khẩu các mặt hàng xuống từ 0% - 5%, hay loại bỏ hàng rào phi thuế quan đối với hàng hoá là một trong những diễn biến ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình quản lý thu thuế của nước ta. Năm 1996 – 2000, Việt Nam đã đưa 4200 dòng thuế nhưng chủ yếu là các dòng thuế có lợi cho xuất khẩu và 60% trong số thuộc diện cắt giảm này đã có thuế suất 0% - 5%. Hoạt động quản lý thu thuế của các Chi Cục Hải quan có nhiều thay đổi đáng kể, về cả cơ chế hoạt động, quá trình kiểm tra, giám sát hàng hoá, …. 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ THU THUẾ TẠI CHI CỤC HẢI QUAN CỬA KHẨU CẢNG (Cửa Lò, Nghệ An) 2.1. Giới thiệu tổng quan về Chi Cục Hải quan cửa khẩu Cảng (Cửa Lò, Nghệ An) Chi cục Hải quan Cửa Khẩu Cảng là một bộ phận có thu thuộc Cục Hải quan địa phương Nghệ An. Được thành lập từ năm 1983, Hải quan Cửa khẩu Cảng lúc đầu mang tên Hải quan Cửa khẩu Cảng Nghệ Tĩnh. Từ năm 1991 đến năm 2003 , Hải quan Cửa khẩu Cảng Nghệ Tĩnh đổi tên thành Hải quan Cửa khẩu Cảng. Từ năm 2003 tới nay, đổi tên thành Chi Cục Hải quan Cửa Khẩu Cảng. Chi Cục Hải quan Cửa khẩu Cảng đóng tại phường Nghi Tàm, thị xã Cửa Lò, Nghệ An, cách Vinh 15 km, bao gồm một trụ sở chính và một trạm kiểm soát. Theo đó, cơ cấu của Chi Cục được phân chia thành hai bộ phận cơ bản: bộ phận nghiệp vụ chuyên phụ trách các vấn đề nghiệp vụ hải quan của Chi Cục như kiểm hoá, kiểm tra giám sát các mặt hàng xuất nhập khẩu, và đội thuế chuyên phụ trách những vấn đề về tính thuế, ra thông báo số thuế phải nộp và trực tiếp thu thuế tại Chi Cục (xem phụ lục 3). Hiện nay, Chi Cục đang cố gắng phấn đấu thực hiện được Chiến lược của Đảng là hiện đại hoá Hải quan theo tiêu chuẩn quốc tế, tăng nguồn thu cũng như hiệu quả trong khâu kiểm soát cửa khẩu với mục tiêu: Thuận lợi - tận tuỵ - chính xác Trong dài hạn, Chi Cục Hải quan cửa khẩu Cảng đang cố gắng thực hiện theo phương hướng, tầm nhìn, chiến lược, tuyên ngôn mà toàn ngành đã đề ra. Tầm nhìn toàn ngành đến năm 2010 – 2020 Quản lý Hải quan hướng tới tạo điều kiện cho hoạt động suất khẩu, nhập khẩu đầu tư và dịch vụ; thực hiện Hải quan điện tử, cơ quan Hải quan hoạt động có tính chuyên nghiệp, minh bạch và liêm chính. Tuyên ngôn và nhiệm vụ toàn ngành Quản lý có hiệu quả các hoạt động xuất nhập khẩu và giao lưu quốc tế, tạo điều kiện cho thương mại và sản xuất phát triển + Bảo vệ và góp phần tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển nền kinh tế thế giới + Đảm bảo nguồn thu cho ngân sách + Chống buôn lậu, gian lận thương mại, bảo vệ lợi ích người tiêu dùng + Góp phần bảo vệ chủ quyền kinh tế, an ninh quốc gia, an toàn xã hội + Phục vụ quản lý kinh tế xã hội Về mục tiêu trong ngắn hạn của Hải quan Nghệ An là từng bước hiện đại hoá các thủ tục Hải quan, đào tạo 1 lớp đội ngũ cán bộ đầy đủ năng lực… thông quan các chương trình dự án như: thủ tục Hải quan “1 cửa”, khai Hải quan từ xa thông qua mạng Internet… nhằm thu hút các doanh nghiệp mở tờ khai, cũng như xuất nhập hàng hoá qua cửa khẩu hoàn thành tốt chỉ tiêu mà nhà nước đã đặt ra. Hiện nay, cảng Nghệ An đang trong quá trình nâng cấp và cải tạo nhằm nâng năng lực bốc xếp hàng thông qua cảng trên 1.2 triệu tấn/1 năm vào năm 2010. Đây là một định hướng tạo cơ hội cho Chi Cục Hải quan Cửa Khẩu Cảng có điều kiện phát huy năng lực của mình trong quá trình hội nhập kinh tế thế giới. 2.2. Thực trạng quản lý thu thuế tại Chi Cục Hải quan Cửa Khẩu Cảng 2.2.1. Quản lý đối tượng nộp thuế Đối tượng nộp thuế là các cá nhân, tổ chức có các hoạt động xuất khẩu, nhập khẩu hàng hoá (các hàng hoá quá cảnh qua Cửa khẩu ở Việt Nam không bị đánh thuế) qua cửa khẩu, biên giới Việt Nam hoặc được đưa từ thị trường trong nước vào khu phi thuế quan và từ khu phi thuế quan vào thị trường trong nước. Trong nền kinh tế thị trường, khách hàng là thượng đế đối với các doanh nghiệp thì việc quản lý đối tượng nộp thuế chính là quản lý nguồn thu của các Chi Cục Hải quan. Trong những năm gần đây Chi Cục Hải quan Cửa Khẩu Cảng Cửa Lò quản lý từ 10 – 15 doanh nghiệp thường xuyên có các hoạt động xuất nhập khẩu tại Chi Cục. Có thể kể đến như: Công ty cổ phần công nghiệp tầu thuỷ và xe máy Vinashin Công ty cổ phần thương mại Nghệ An Công ty dầu thực vật Tường An Công ty kinh doanh xuất nhập khẩu Bắc Nghệ An Công ty SHELL Việt Nam Công ty trách nhiệm hữu hạn xây lắp TH Miền Trung …. Bộ phận quản lý thu thuế tại Chi Cục Hải quan Cửa khẩu Cảng Cửa Lò, Nghệ An khá đơn giản (theo phụ lục 3). Trong đó, đội đăng kí phụ trách vấn đề đăng kí thuế, khai thuế; đội kiểm hoá phụ trách mảng kiểm tra hàng hoá; đội thuế phụ trách mảng ấn định thuế, làm thủ tục hoàn thuế, miễn thuế và giảm thuế, xoá nợ tiền thuế, tiền phạt cũng như quản lý thông tin người nộp thuế. Ngoài ra, Chi Cục Hải quan Cửa khẩu Cảng còn bao gồm: tổ phụ trách mảng công nghệ thông tin và hiện đại hoá, tạp vụ, nhà ăn …. Những năm gần đây áp dụng cơ chế tự khai, tự tính và tự nộp thuế, gánh nặng đối với các bộ phận này giảm đi nhiều. Đội đăng kí có nhiệm vụ như là một bộ phận tư vấn cho các doanh nghiệp tự kê khai, tính thuế; trên cơ sở đó đội kiểm hoá có trách nhiệm là kiểm tra hàng hoá, kiểm tra tính chính xác của thông tin của người khai thuế; còn đội thuế xử lý các vấn đề như ra thông báo thuế, thủ tục hoàn thuế, xét miễn giảm thuế, xoá nợ tiền thuế tiền phạt, cũng như thu thuế thông qua Chi Cục hoặc giử chuyển khoản ngân hàng. Theo đó, việc quản lý đối tượng nộp thuế cũng có nhiều thay đổi. Đối tượng nộp thuế đăng kí mã số thuế cho cơ quan hải quan thay thế cho công tác quản lý sổ thuế của các doanh nghiệp khá phức tạp trên toàn địa bàn. Việc quản lý thông qua hệ thống mạng nội bộ và mạng Internet trong các khâu khai báo, giám sát các hoạt động nộp thuế các doanh nghiệp, tổ chức. Khi chưa áp dụng công nghệ thông tin vào quá trình hải quan, hàng ngày Chi Cục Hải quan Cửa khẩu Cảng báo cáo về số thuế đã thu trong ngày, danh sách các đơn vị chưa nộp thuế quá thời hạn cho phép (danh sách cưỡng chế) và những biện pháp chế tài buộc các đơn vị này nộp thuế cho Hải quan Nghệ An. Hiện nay các thông tin được cập nhật nhanh chóng thông qua mạng nội bộ của toàn ngành Hải quan. 2.2.2. Xây dựng và lựa chọn quy trình quản lý thu thuế Quy trình quản lý thu thuế là một chuỗi các hoạt động thu và quản lý thu của Chi Cục thực hiện nhằm mang lại hiệu quả thu thuế tối ưu. Quy trình quản lý thu thuế tại các Chi Cục là tương đối giống nhau bao gồm những bước cơ bản sau: Mở tờ khai hải quan Kiểm tra hàng hoá Tính thuế Thanh toán tiền thuế Đội thuế làm thủ tục hoàn thuế, miễn giảm thuế cho các doanh nghiệp sau khi đã đầy đủ hồ sơ (C/O) 2.2.2.1. Mở tờ khai hải quan Nếu một đơn vị hoặc một cá nhân (chủ hàng muốn xuất nhập khẩu hàng hoá) thì đơn vị cá nhân đó phải khai báo các thông tin liên quan tới lô hàng (số lượng mặt hàng, trị giá, trọng lượng, tiền thuế) thông qua tờ khai hải quan. Các thủ tục để mở tờ khai hải quan thường được thực hiện tại Chi Cục, nhưng hiện nay cơ chế này khá mở. Các doanh nghiệp hiện nay có thể khai báo trực tiếp tại Chi Cục hoặc có thể đăng kí mở tờ khai hải quan qua mạng theo địa chỉ trang web Việc đăng kí thông qua mạng được thực hiện trong quý I năm 2008 tại Chi Cục Hải quan Cửa khẩu Cảng. Đây là một điểm thu hút các doanh nghiệp trong nước cũng như nước ngoài. Khi việc tin học hoá hải quan điện tử thực sự thành công, các thủ tục hải quan được rút ngắn, giảm bớt chi phí hành thu của cơ quan hải quan và chi phí của các doanh nghiệp khi tham gia vào hoạt động xuất nhập khẩu tại Chi Cục. 2.2.2.2. Kiểm tra hàng hoá Là một khâu trong quy trình quản lý và giám sát hải quan. Hàng hoá sau khi được kê khai và ghi rõ những thông tin liên quan được phân loại hàng hoá thành 3 luồng xanh, vàng và đỏ; tuỳ thuộc vào hàng hoá thuộc phân luồng nào thì có một cách thức kiểm tra hàng hoá theo thông tư hướng dẫn của chính phủ. Quá trình kiểm hoá đưa ra các thông tin thực sự chính xác về lô hàng mà doanh nghiệp đã kê khai. từ đó là cơ sở để cơ quan hải quan ra thông báo thuế. Thực hiện tin học hoá hải quan, khâu kiểm hoá thực hiện phân luồng hàng hoá theo 3 luồng xanh, vàng và đỏ thông qua hệ thống máy vi tính từ đầu năm 2007. Đến nay, hoạt động kiểm tra hàng hoá trở nên thực sự dễ dàng hơn cho các cán bộ thuộc bộ phận kiểm hoá. Các loại mặt hàng thuộc luồng xanh và luồng vàng thì không phải qua quá trình kiểm tra hàng hoá; còn các mặt hàng thuộc luồng đỏ thì buộc phải kiểm tra thí điểm (5%) hoặc toàn bộ tuỳ thuộc vào mặt hàng xuât nhập khẩu và sự thực hiện của doanh nghiệp. 2.2.2.3. tính thuế Đội thuế so sánh kết quả kiểm hoá với tờ khai tính thuế do doanh nghiệp cung cấp, từ đó đưa ra thông báo thuế đối với các doanh nghiệp. Đây là khâu quan trọng quyết định số thu từ thuế đối với các đơn vị có hàng hoá xuất nhập khẩu là bao nhiêu. 2.2.2.4. Thanh toán thuế Doanh nghiệp nộp thuế ngay hoặc theo thời gian ân hạn mà các doanh nghiệp có được đối với từng loại hàng hoá Các lý do nợ thuế: Nợ do loại hình xuất nhập khẩu Nợ do được bảo lãnh Nợ do cán bộ có trách nhiệm cho phép (Bộ Tài Chính, Chính phủ, …) 2.2.2.5. Thông quan Khi các doanh nghiệp hoàn thành những thủ tục trên thì tuỳ theo mặt hàng mà các cơ quan hải quan ra quyết định thông quan hàng hoá được bảo quản trong kho vận của hệ thống. Ví dụ: mặt hàng xe máy đòi hỏi phải có: LIST OF FRAME NUMBER AND ENGINE NUMBER; CERTIFICATION OF USING NON-LEAD (PB) PETROL, Đặc biệt, phải có giấy đăng kí kiểm tra chất lượng mô tô xe gắn máy và động cơ mô tô xe gắn máy nhập khẩu. 2.2.2.5 Xét miễn thuế, hoàn thuế, truy thu thuế Sau khi thông quan, các hàng hoá có chế độ miễn thuế, hoàn thuế do chỉ thị hướng dẫn thì sẽ được cơ quan tính toán lại và hoàn lại thuế cho các doanh nghiệp. Trong trường hợp các mặt hàng xuất nhập khẩu bị đánh với mức thuế suất cao hơn so với trước đó nhưng các văn bản, thông tư trước vẫn còn hiệu lực thì cơ quan thuế thực hiện công tác truy thu thuế, với mức giá tính thuế theo giá trị sử dụng còn lại của các mặt hàng xuất nhập khẩu Trong thời gian qua Chi Cục sử dụng quy trình quản lý thu thuế kèm cùng với quy trình thủ tục hải quan của toàn Chi Cục. Sau khi cải cách, áp dụng công nghệ thông tin vào quy trình hải quan và kế toán thu thuế xuất nhập khẩu thì thời gian hoàn thành thủ tục hành chính của một lô hàng rút ngắn đáng kể. Trước khi thực hiện cải cách các lô hàng hoàn thành xong ngay trong ngày thường chiếm tỉ lệ thấp, thường phải mất từ 2 đến 3 ngày thì lô hàng mới được thông quan. Sau khi thực hiện đề án cải cách thời gian cho một lô hàng được thông quan giảm rõ rệt. Đối với các lô hàng thuộc luồng xanh (phụ lục 4), thời gian tiếp nhận hay đăng kí tờ khai từ 5 – 10 phút, và thông quan sau khoảng từ 2 – 4 giờ; đối với các lô hàng thuộc luồng vàng, thời gian tiếp nhận đăng kí tờ khai từ 10 – 15 phút, giải phóng hàng sau 4 – 6 giờ; đối với mặt hàng thuộc luồng đỏ, thời gian đăng kí tờ khai tuỳ trường hợp cụ thể và thời gian giải phóng hàng có thể chậm hơn. 2.2.3 Tính thuế Phương pháp tính thuế xuất nhập khẩu dựa trên phương pháp khai thực tế. Hay dựa trên các tờ khai, các số liệu sản xuất kinh doanh mà có một phương pháp tính thuế phù hợp. Số thu thuế căn cứ vào mức thuế suất quy định trong biểu thuế, số lượng, chủng loại, cũng như xuất xứ của hàng hoá. Hoạt động tính thuế và thực thi thu thuế trong Chi Cục trong những năm qua có nhiều thay đổi. Chế độ kế toán tính và thu thuế Chế độ kế toán các khoản thu từ thuế với ngành Hải quan được ban hành theo chỉ thị số 978/CHQ-GQK ngày 13/12/1969. Theo đó từ khi thành lập đến năm 1993, Chi Cục Hải quan thực hiện chế độ kế toán đầu tiên này. Năm 1993, tình hình thế giới có nhiều biến động, khối chủ nghĩa xã hội tan rã, và xu hướng hội nhập nền kinh tế thế giới của Việt Nam tăng lên. Các chính sách xuất nhập khẩu và chế độ thuế quan trở nên lỗi thời. Ngày 01/04/1993, theo quyết định số 07/TCQH-TC ngày 16/02/1993, chế độ kế toán thuế xuất nhập khẩu ban hành theo quy định này thay đổi cơ bản so với chế độ thu thuế trước đây. Đây là lần đầu tiên chế độ kế toán tại Chi Cục sử dụng phương pháp kế toán kép, đồng thời hệ thống hoá các nghiệp vụ liên quan. Phương pháp ghi sổ kép theo hình thức Nhật kí sổ cái nhằm ghi chép phản ánh trung thực, chính xác, đầy đủ các nghiệp vụ thu thuế và thu khác đối với các mặt hàng xuất nhập khẩu. Chế độ kế toán thuế xuât nhập khẩu này đã thực sự phát huy vai trò công cụ quản lý nguồn thu của các cơ quan nhà nước trong lĩnh vực thuế và thu khác đối với hàng hoá xuất nhập khẩu. Cụ thể: thông qua việc sử dụng hệ thống sổ sách, chứng từ kế toán đã quản lý được tất cả các khoản phí, lệ phí, phụ thu, thu phạt vi phạm hành chính, thu tiền bán hàng tịch thu … không có một khoản thu không được hoạch toán vào trong sổ sách; cung cấp tương đối đầy đủ, kịp thời, chính xác số liệu và tình hình thu thuế giúp cho ngành Hải quan nắm được thường xuyên số thu của từng đơn vị theo chỉ tiêu: Số thuế phải thu Số đã nộp cho ngân sách nhà nước Số thuế còn nợ đọng theo từng sắc thuế Từ đó quản lý điều hành dự toán thu. Chính sách thu thuế xuất nhập khẩu Luật thuế xuất nhập khẩu có nhiều sự thay đổi. Trong khoản 2, Điều 28, Luật thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu ban hành ngày 14 tháng 6 năm 2005 ghi rõ: “Bãi bỏ Luật thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu năm 1991, Luật sửa đổi, bổ xung một số điều của Luật thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu năm 1993, Luật sửa đổi bổ xung một số điều của Luật thuế xuất khẩu, nhập khẩu năm 1998; bãi bỏ quy định về thuế…”. Có thể không quá 15 năm, Luật thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu đã được sửa đổi bổ sung 4 lần, đây chính là sự quan tâm của Đảng và nhà nước đối với ngành Hải quan nói chung và công cuộc cải cách ngành Hải quan nói riêng. Tuy nhiên thủ tục Hải quan vẫn còn đang cố gắng hoàn thiện. Ví dụ: việc hoàn thuế trong thực tế cần bổ xung về nghiệp vụ kế toán xử lý những trường hợp khách hàng được hoàn thuế ở một nước khác và xin khấu trừ thuế phải nộp ở một nơi khác. Cơ chế quản lý tài chính về các khoản thu nộp theo quyết định của Bộ Tài chính có khác so với trước như: Thu bán hàng tịch thu phải nộp 100% chuyển vào tài khoản của Sở Tài Chính mở tại kho bạc Nhà nước. Thu phạt hành chính trong lĩnh vực thuế, nộp 100% vào tài khoản của Hải quan mở tại Kho bạc. Trích thưởng khấu trừ chi phí chỉ thực hiện sau khi quyết toán các khoản thu chi. Trong quá trình hội nhập nền kinh tế thế giới,bản thân chế độ kế toán thuế xuất nhập khẩu ban hành theo quyết định số 07/1993/TCHQ-TC có nhiều điểm không phù hợp với thực tiễn: Phân loại tài khoản Tên tài khoản cũ không còn phù hợp với hệ thống phân loại tài khoản, tên tài khoản, số hiệu tài khoản theo chế độ kế toán nhà nước đã cải cách, những chứng từ kế toán, sổ sách, mẫu biểu kế toán không còn phù hợp với quyết định mới của Bộ Tài chính và yêu cầu quản lý của ngành Hải quan. Tài khoản kế toán có tài khoản thiếu, có tài khoản thừa. Hệ thống biểu mẫu báo cáo còn phức tạp, chưa sát yêu cầu quản lý của các cấp để khắc phục những mặt còn tồn tại nói trên. Ngày 15/11/2000, Tổng Cục Trưởng Tổng cục Hải quan đã ban hành chế độ kế toán thuế xuất nhập khẩu theo quyết định số 559/QĐ-TCHQ thay thế chế độ kế toán thuế số 07/2003/TCHQ. Chế độ thuế xuất khẩu này được áp dụng thống nhất trong hệ thống mạng thông tin điện tử. Đây là một bước tiến quan trọng trong sự phát triển của Ngành hải quan trong tiến trình hội nhập nền kinh tế thế giới hiện nay 2.2.4 Tổ chức thu nộp tiền thuế Chi Cục Hải quan Nghệ An là đơn vị có thu thuộc Cục Hải quan tỉnh Nghệ An. Hàng năm nguồn thu thuế xuất nhập khẩu tại Chi Cục cho Cục Hải quan Nghệ An là nguồn thu lớn nhất so với các Chi Cục hay đội kiểm soát khác của Tỉnh. Theo báo cáo tình hình hoạt động của Chi Cục thì từ ngày 01/01/2003 đến ngày 31/12/2007 thì Chi Cục Hải quan Nghệ An đã thu được 79.234 nghìn USD từ hoạt động xuất khẩu và 240.139 nghìn USD từ hoạt động nhập khẩu. Đây có thể coi như là một nguồn thu rất lớn cho Cục Hải quan Nghệ An nói riêng và Ngân sách nhà nước nói chung. Theo số liệu báo cáo số thu thuế, hay số nộp ngân sách nhà nước của Chi Cục qua 3 năm gần đây, số thuế xuất nhập khẩu hàng hoá thường chiếm phần lớn từ 63,77% đến 71,93%(phụ lục). Do vậy khi xét nguồn thu từ quản lý thuế tại Chi Cục trong chuyên đề tôi chỉ xét đến Về các hoạt động xuất khẩu Các sản phẩm xuất khẩu thường là đá trắng Block, đá xây dựng các loại, gỗ và các sản phẩm gỗ, và các mặt hàng khác. Thường các hàng hoá xuất khẩu có thuế xuất thấp (theo bảng 1) Biểu thuế xuất khẩu Các mặt hàng QĐ39/2006/QĐ-BTC QĐ106/2007/QĐ-BCT Đá trắng Block 0% 0% Đá xây dựng các loại 7% 7% Quặng các loại - Chưa thuê kết - Đã thiêu kết và đã nung 67% 67% 15% 7% Gỗ và các sản phẩm gỗ 10% 10% Biểu 1: Biểu thuế xuất khẩu đối với những hàng hoá xuất khẩu tại Chi Cục Hải quan Cửa Khẩu Cảng (Xem chi tiết tại các Biểu thuế tương ứng) Các mặt hàng xuất khẩu của Việt Nam chủ yếu là các nguyên vật liệu, và các sản vật mới qua sơ chế. Các mức thuế này là không cao, cao nhất là các loại quặng (67%). Theo quyết định số 106/2007/QĐ-BTC của Bộ Tài chính thì mức thuế suất mới đối với các loại quặng có nhiều thay đổi, do quặng và các loại quặng được đưa vào Hiệp định AFTA/CEPT. Thuế suất đối với quặng chưa thiêu kết hay chưa nung (sắt), hay quặng thô (niken, kẽm,…) đã giảm xuống còn 15%, còn đối với các loại quặng đã thiêu kết hay nung (sắt) hay đã được tinh chế thì mức thuế suất còn 7%. Đây có thể nói là một số giảm rất lớn đối với các loại quặng. Nó có thể gây ra nguy cơ cạn kiệt nguồn tài nguyên của nước ta như trong mức thuế suất trước đây đã đạt được. Tuy nhiên việc phân các loại quặng ra thành kết tinh hoặc chưa kết tinh, thô hoặc tinh chế để đánh thuế tạo điều kiện giúp cho các ngành luyện kim phát triển. Chính sách giảm thuế đối với các mặt hàng xuất nhập khẩu mới được áp dụng trong quý I trong năm 2008, nên các con số tính toán có thể thâm hụt nguồn thu do giảm thuế gây ra chưa được xác định. Tuy nhiên, khi giảm thuế xuất khẩu các mặt hàng xuống tạo điều kiện thúc đẩy hoạt động ngoại thương tăng mạnh hơn, ngoài ra một hy vọng nữa là nguồn thu từ nhập khẩu hàng hoá giúp cân bằng nguồn thu của Chi Cục Hải quan Cửa khẩu Cảng. Nguồn thu trong năm 2003 – 2004 từ các mặt hàng xuất khẩu được kê khai chi Chi Cục Hải quan Cửa khẩu Cảng là một con số khá ấn tượng (bảng 2) STT Mặt hàng Đơn vị tính Số lượng Trị giá USD 1 2 3 4 5 Đá trắng Block Đá xây dựng các loại Quặng các loại Gỗ và sản phẩm gỗ Hàng hoá khác M3 Tấn Tấn USD USD 3130.64 151.565 129.006 811.557.67 1.484.560 10.043.108,26 34.797.884,13 22.137.933 Bảng 2: Thu từ hàng hoá xuất nhập khẩu trong năm 2003 – 2004 Trong đó: Quyết định số 39/2006/QĐ- BTC là quyết định về việc ban hành Biểu thuế xuất khẩu và thuế nhập khẩu ưu đãi, được quốc hội thông qua vào ngày 28/07/2006 Quyết định số 106/2007/QĐ-BTC là quyết định về việc ban hành Biểu Thuế xuất khẩu và thuế nhập khẩu ưu đãi đã được sửa đổi vào ngày 20/12/2007 Qua bảng có thể thấy, khối lượng các mặt hàng xuất khẩu đi Việt Nam rất lớn. Khi thuế suất đối với các mặt hàng này là không cao, có thể một nguy cơ ảnh hưởng rất lớn đến tài nguyên thiên nhiên môi trường của Việt Nam, đặc biệt khi công tác kiểm tra Hải quan đối với các mặt hàng này vẫn còn nhiều lỗ hổng (hoạt động buôn lậu gỗ vẫn thường xuyên xảy ra) Các hoạt động nhập khẩu Các loại mặt hàng nhập khẩu chủ yếu tại Chi Cục Hải quan cửa khẩu Cảng bao gồm: ô tô, xe máy, dầu thực vật, nhựa lỏng Shell với mức thuế suất như bảng Các mức thuế Các mặt hàng Thuế phổ thông (Biểu thuế NK) Thuế nhập khẩu ưu đãi Thuế ưu đãi đặc biệt (QĐ26) QĐ39 QĐ 106 QĐ69, QĐ 70 Xe máy 120% 90% 90% - 80 Ô tô 120% 90% 90% - 80 Dầu thực vật Dầu thô Dầu chưa tinhchế 7.5% 45% 5% 30% 3% 25% - 20% - 5% Nhựa lỏng Shell 1% 0% 0% 0% Bảng 3: Thuế nhập khẩu đối với các mặt hàng nhập khẩu vào của khẩu Cảng Trong đó: Biểu thuế xuất khẩu ban hành Căn cứ Nghị quyết số 977/2005/NQ-UBTVQH11 ngày 13 tháng 12 năm 2005 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội theo danh mục nhóm hàng chịu thuế Quyết định số 39/2006/QĐ- BTC (như trên) Quyết định số 106/2007/QĐ-BTC (như trên) Quyết định 69/2007/QĐ-BTC, quyết định 70/2007/QĐ-BTC ban hành nhằm quy định mức thuế xuất nhập khẩu ưu đãi đối với một số mặt hàng trong biểu thuế xuất nhập khẩu ưu đãi, ban hành nhằm giảm mức thuế các mặt hàng lương thực, thực phẩm, hàng tiêu dùng thiết yếu khi giá lương thực thực phẩm tăng cao. Quyết định số 26/2007/QĐ-BTC là quyết định về việc ban hành Biểu thuế xuất nhập khẩu ưu đãi đặc biệt của Việt Nam để thực hiện Khu vực mậu dịch tự do ASEAN – Trung Quốc ban hành ngày 16 tháng 4 năm 2007. Các mặt hàng nhập khẩu vào Cửa Khẩu Cảng Cửa Lò không đa dạng về nhóm các mặt hàng. Trong đó có ôtô và xe máy là có mức đánh thuế cao nhất.Theo số liệu năm 2003 – 2004, các mặt hàng nhập khẩu có số lượng tương đối lớn (bảng 4) STT Mặt hàng Đơn vị tính Số lượng 1 2 3 4 5 6 Dầu mỡ động thực vật Xăng dầu các loại Phân bón Xe máy Clinker Ô tô nguyên chiếc các loại Tấn Tấn Tấn chiếc Tấn chiếc 11.235159,53 180.731,55 1.484.235,04 47.545 500 120 Bảng 4: Các mặt hàng nhập khẩu chủ yếu vào Chi Cục Nguồn thu từ thuế nhập khẩu ôtô xe máy là nguồn thu lớn nhất. Trong báo cáo gần đây nhất, Cục Hải quan Nghệ An đã đề nghị Chính phủ cho nhập khẩu ôtô cũ nhằm tăng mức thu cho ngân sách nhà nước hoàn thành đúng chỉ tiêu đã đề ra. 2.3. Đánh giá công tác quản lý thu thuế 2.3.1. Kết quả đạt được Cơ chế quản lý thu thuế của Chi Cục có nhiều thay đổi cho phù hợp với những điều kiện và theo sự chỉ đạo của Cục Hải quan tỉnh Nghệ An Từ năm 1983 – 1999, quản lý thu thuế theo cơ chế: đối tượng nộp thuế khai báo thông qua tờ khai Hải quan, cơ quan Hải quan tính thuế và gia thông báo số thuế phải nộp và kiểm tra thực hiện chính sách thuế. Phương pháp này có ưu điểm là tính thuế đúng ngay cả đối với các doanh nghiệp, tổ chức mới được thành lập hay không cập nhật kịp thông tin của Chính phủ. Tuy nhiên việc quản lý theo cơ chế này không phát huy được tính tự chủ cũng như trách nhiệm của các doanh nghiệp tổ chức trong quá trình tham gia vào cơ chế này. Đặc biệt, khi lượng doanh nghiệp, tổ chức tham gia vào hoạt động xuất nhập khẩu lớn, các cơ quan Hải quan tốn nhiều công sức làm tăng chi phí hành thu cũng như làm sao nhãng công tác kiểm tra, giám sát. Từ năm 1999 tới nay, thực hiện theo xu hướng “đơn giản hoá” các thủ tục hải quan, Chi Cục Hải quan cửa khẩu Cảng chuyển đổi sang cơ chế doanh nghiệp tự khai báo,tự tính thuế và tự nộp thuế. Phương pháp này khá mở, các doanh nghiệp tham gia hoạt động xuất nhập khẩu phải chủ động thực hiện mọi công việc thực hiện nộp thuế như: tự khai báo, tính thuế, làm hồ sơ xin miễn giảm thuế, hoàn thuế và chịu trách nhiệm về tính chính xác, kịp thời cũng như kết quả thực hiện nghĩa vụ thuế của mình. Tuy nhiên số thuế phải nộp do cơ quan Hải quan xác định và ra thông báo thuế. Các cơ quan Hải quan cung câp dịch vụ tư vấn về thuế cho đối tượng nộp thuế, hướng dẫn giải thích các chính sách, cung cấp thông tin. Hiện nay việc thực hiện chính sách này chưa hiệu quả sự triển khai không đồng bộ về việc cung cấp các thông tin. Tuy việc thực hiện công khai hoá các thủ tục Hải quan, chính sách, chủ trương mới của chính phủ qua báo chí, văn bản và đặc biệt là các trang Web của chính phủ (trang ; …) nhưng các doanh nghiệp vẫn chưa thực sự hoạt động hiệu quả theo cơ chế này. 2.3.1.1. Thủ tục Hải quan Thủ tục Hải quan dựa trên cơ sở nghị quyết 38/CP ngày 4/5/1994 của Chính phủ về cải cách thủ tục hành chính. Từ năm 1995 đến nay, toàn ngành không ngừng cải cách thủ tục, quy trình Hải quan theo 3 hướng: Đơn giản hoá, công khai hoá, và hiện đại hoá Trong đó: Đơn giản hoá có nghĩa là bỏ hết tất cả các khâu thủ tục, các giấy tờ không cần thiết khi làm thủ tục Hải quan, hợp lý hoá các quy trình thủ tục Hải quan cho từng loại hình xuất nhập khẩu Công khai hoá có nghĩa là công khai các quy định về thủ tục Hải quan, lệ phí Hải quan, các quy định về chính sách bộ ngành có liên quan đến hàng hoá xuất nhập khẩu, làm cho tất cả các đối tượng làm thủ tục Hải quan đều nắm rõ được một cách đầy đủ và hiểu về chính sách đó. Hiện đại hoá là từng bước đưa tiên bộ khoa học kĩ thuật vào áp dụng cho công tác thủ tục Hải quan: khai báo điện tử, khai báo qua mạng, tin học hoá quy trình Hải quan. Theo đó, Chi Cục Hải quan cửa khẩu Cảng đã đạt được những thành quả rất đáng được ghi nhận như sau Công tác thực thi, áp dụng các văn bản mới Chi Cục luôn cố gắng thực hiện, áp dụng một cách nhanh chóng các văn bản pháp luật mới được ban hành, luôn cật nhật đóng góp ý kiến của Chi Cục nhằm hoàn thiện các văn bản, cũng như giảm tình trạng chồng chéo, trùng lặp các thủ tục hành chính. Các hồ sơ làm thủ tục Hải quan đơn giản hơn, giảm bớt một số giấy tờ không cần thiết như: bản dịch hợp đồng, L/C, lệnh giao hàng, bảng kê chi tiết đối với hàng hoá đồng nhất, một số giấy tờ khác (giấy chứng nhận kinh doanh trước đây muôn làm thủ tục cho lô hàng nào cũng phải nộp bản sao, nay chỉ nộp khi làm thủ tục Hải quan lần đầu) Ứng dụng khai báo Hải quan điện tử Áp dụng khai báo Hải quan điện tử, khai báo Hải quan qua mạng trong quy trình thủ tục Hải quan tại Chi Cục thực hiện đồng bộ trong quý I, năm 2008 (cơ sở vật chất hạ tầng, đào tạo đội ngũ cán bộ) Thời gian hoàn thành thủ tục hành chính của một lô hàng rút ngắn đáng kể. Trước khi thực hiện cải cách các lô hàng hoàn thành xong ngay trong ngày thường chiếm tỉ lệ thấp, thường phải mất từ 2 đến 3 ngày thì lô hàng mới được thông quan. Sau khi thực hiện đề án cải cách thời gian cho một lô hàng được thông quan giảm rõ rệt. Đối với các lô hàng thuộc luồng xanh (phụ lục 4), thời gian tiếp nhận hay đăng kí tờ khai từ 5 – 10 phút, và thông quan sau khoảng từ 2 – 4 giờ; đối với các lô hàng thuộc luồng vàng, thời gian tiếp nhận đăng kí tờ khai từ 10 – 15 phút, giải phóng hàng sau 4 – 6 giờ; đối với mặt hàng thuộc luồng đỏ, thời gian đăng kí tờ khai tuỳ trường hợp cụ thể và thời gian giải phóng hàng có thể chậm hơn. Các hiện tượng sách nhiễu gây phiền hà của một số cán bộ Hải quan đối với chủ hàng cũng giảm so với trước đây. Theo báo cáo trong 5 năm trở lại đây thì số người vi phạm có xu hướng giảm từ 20 – 45% số vụ vi phạm. Quy trình thủ tục Hải quan Quy trình thủ tục Hải quan cũng có những thay đổi đáng kể. Trước năm 1999, quản lý thu thuế chủ yếu bằng cơ chế doanh nghiệp khai báo, cơ quan Hải quan tính thuế và thu thuế. Sau năm 1999, thì các cơ quan phải tự kê khai thuế, tính thuế nộp thuế, chịu trách nhiệm trước cơ quan Hải quan về tính chính xác trong việc khai báo Hải quan của mình. Cơ chế tự khai, tự nộp được thí điểm từ năm 2004 đối với cục thuế Quảng Ninh, Tp.HCM và từ ngày 1/1/2005 mở rộng ra với cục thuế Hà Nội, Bà Rịa-Vũng Tàu, Đồng Nai. Từ ngày 1/9/2005 đến nay, cơ chế này đã được triển khai thêm ba bước, gồm: tăng số doanh nghiệp, cá nhân tự khai tự nộp ở cục thuế Tp.HCM; thực hiện tự khai, tự nộp với tất cả các sắc thuế; áp dụng tự khai tự nộp đối với một số chi cục thuế địa phương quy mô vừa. Trong hai năm 2006-2007, cơ chế tự khai, tự nộp dự kiến được mở rộng địa bàn áp dụng và nâng số đối tượng thực hiện. Mục tiêu đến cuối năm 2007 là hầu hết doanh nghiệp sẽ được quản lý theo cơ chế mới và số thu từ việc nộp thuế theo cơ chế mới chiếm khoảng 80% số thu từ doanh nghiệp toàn quốc. Theo đó Chi Cục đã thực hiện thử nghiệm khai báo Hải quan điện tử và kế toán Hải quan điện tử. Cơ chế tự khai, tự nộp không thể thực hiện đồng loạt, ngay lập tức mà phải nâng dần trình độ và khả năng quản lý của các cán bộ trong Chi Cục. Chi Cục xác định đây là một vấn đề lâu dài cần phải có sự đầu tư thích đáng của chính phủ. Những đối tượng có thể nộp thuế theo cơ chế mới sẽ được quản lý theo hệ thống cơ sở dữ liệu tin học. Với những đối tượng còn lại, cơ quan thuế thực hiện cơ chế giám sát, quản lý chặt chẽ đầu ra, ấn định thuế, khấu trừ tại nguồn, ủy nhiệm thu Tuy nhiên, sự vận hành của một cơ chế quản lý mới đòi hỏi những điều kiện đi kèm không thể thiếu như trang bị kiến thức về thuế cho mọi người, công khai và phổ biến trình tự, thủ tục tính, kê khai, nộp thuế và đặc biệt là dịch vụ về thuế. 2.3.1.2. Công tác kế toán thu thuế trong đơn vị Chi Cục đã xây dựng, vận hành và đưa chế độ kế toán thuế xuất nhập khẩu mới thay thế cho chế độ kế toán cũ áp dụng trong thời bao cấp; chất lượng công tác kế toán thuế xuất nhập khẩu được nâng cao một bước mới thích ứng với cơ chế thị trường và cơ chế quản lý mới, đáp ứng được sự điều hành và quản lý vĩ mô đối với hoạt động xuất nhập khẩu hàng hoá Đã tạo lập được các tiền đề, điều kiện để từng bước lập lại kỉ cương, trật tự trong công tác kế toán thuế xuất nhập khẩu trong Chi Cục Hải quan. Chế độ kế toán xuất nhập khẩu đã nâng lên một bước Xây dựng và hoàn thiện công tác kế toán thuế xuất nhập khẩu, công tác kiểm tra kế toán cũng đã từng bước được Chi Cục quan tâm và đổi mới Hạn chế Việc triển khai thực hiện đề án cải cách ở đơn vị nhìn chung là chậm, một số cán bộ còn chưa thấy hết được ý nghĩa, tầm quan trọng của công cuộc cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực Hải quan Chất lượng cán bộ trong vai trò chỉ đạo, tham mưu còn chưa cao Một bộ phận nhỏ các cán bộ nhân viên Hải quan còn hạn chế về chuyên môn nghiệp vụ và trình độ chưa đáp ứng được nhu cầu Hiện tượng gây nhũng nhiễu đã giảm nhưng chưa loại trừ triệt để, nhiều vướng mắc ở khâu nghiệp vụ vẫn chưa được giải quyết kịp thời Trang thiết bị kĩ thuật còn yếu, việc áp dụng công nghệ tin học vào công tác quản lý Hải quan tại các khâu như đăng kí tờ khai, quản lý hàng gia công, hàng xuất nhập khẩu tuy được kiểm tra nhưng kết quả còn hạn chế Quy trình thu thuế tuy được cải tiến nhưng với việc Hải quan ra thông báo thuế bổ sung khi có kết quả kiểm tra thực tế hàng hoá xuất nhập khẩu gây phức tạp cho công tác quản lý và tốn kém chi phí hành thu Những yếu kém trong công tác kế toán thuế xuất nhập khẩu hiện nay trước đòi hỏi của cơ chế thị trường Việc bố trí cán bộ còn tuỳ tiện và không ổn định , thay đổi thường xuyên do tính chất ngành (2 năm chuyển đơn vị công tác một lần) Chất lượng cán bộ có tăng nhưng việc trang bị cơ sở vật chất phục vụ cho công tác kế toán còn thấp Việc quản lý theo dõi thuế xuất nhập khẩu, nợ đọng còn thực hiện thủ công, do đó không đảm bảo quản lý chặt chẽ và kịp thời, tình trạng nợ đọng thuế kéo dài còn lớn, tính đến thời diểm 31/12/08 số nợ đọng thuế của Chi Cục Hải quan khoảng 85.6 triệu 3. MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN THU THUẾ 3.1. Phướng hoàn thiện quản lý thu thuế tại Chi Cục Nghị quyết Đại hội Đảng lần 9 chỉ rõ: “tiếp tục cải cách hệ thống thuế phù hợp với tình hình của đất nước và các cam kết quốc tế, nôi dưỡng nguồn thu, thu đủ theo quy định của pháp luật”. Với chủ chương ba mục tiêu: “Đơn giản hoá”, “công khai hoá”, “hiện đại hoá” nhằm tăng cường công tác quản lý thu của các cơ quan hải quan. Trước những mục tiêu của toàn ngành, công tác quản lý thuế tại Chi Cục hải quan Cửa Khẩu Cảng có định hướng phát triển như sau: 3.1.1. Về tài chính: Thường xuyên xem xét, báo cáo các nguồn thu từ hàng hoá xuất nhập khẩu 3.1.2. Về xã hội: Công khai hoá các thủ tục cũng như các nghị định thông tư mà Chính phủ ban xuống, động viên các thành phần kinh tế tham gia hoạt động xuất nhập khẩu 3.1.3. Về pháp lý: Có sự thực hiện một cách nhất quán rõ ràng từ Luật thuế tới nghị định, thông tư, đảm bảo được cách hiểu và cách làm thống nhất; thực hiện cưỡng chế đối với các đối tượng nộp thuế 3.1. 4. Về tổ chức quản lý: Khẩn trương thực hiện cải cách thủ tục hành chính theo hướng khắc phục các thủ tục gây phiền hà, không cần thiết cho các đối tượng nộp thuế, nhưng điều đó không có nghĩa là buông lỏng quản lý, tạo sơ hở cho các doanh nghiệp lợi dụng trốn thuế 3.2. Một số kiến nghị hoàn thiện 3.2.1. Nâng cao hiệu quả cơ chế đối tượng nộp thuế tự khai tự tính và tự nộp thuế . Một phương pháp nâng cao khá hiệu quả và được nhà nước sử dụng chủ yếu là sử dụng phương pháp tuyên truyền, giáo dục và đặc biệt thực hiện tốt công tác làm dịch vụ tư vấn về thuế xuất nhập khẩu cho các đối tượng nộp thuế. Từ đó, các đối tượng này có thể thực hiện một cách chính xác những thông tin cung cấp cho Chi Cục khi xuất hoặc nhập khẩu hàng hoá tại Cửa Khẩu Cảng, đồng thời nâng cao tính tự giác và trách nhiệm của đối tượng nộp thuế. 3.2.2. Đẩy mạnh tin học hoá vào các quy trình quản lý thu thuế xuất nhập khẩu tại Chi Cục Hải quan Cửa Khẩu Cảng Trong quý I năm 2008, Chi Cục Hải quan thực hiện quy trình hải quan điện tử đã cẩn thận từng bước thực hiện từ năm 2007. Đây là cơ hội cho Chi Cục hoàn thiện cơ chế khai hải quan điện tử, thực hiện tin học hoá Chi Cục theo hướng xây dựng một hệ thống thu thập và xử lý số liệu tờ khai hải quan, hệ thống quản lý đối tượng nộp thuế và theo dõi nợ thuế, hệ thống quản lý thông tin vi phạm hải quan, hệ thống các doanh nghiệp bị cưỡng chế thuế, hệ thống thông tin dữ liệu giá tính thuế. 3.2.3. Tuyên truyền và nâng cao nhận thức cho mọi cá nhân, tổ chức trong xã hội. Nhờ đó các cơ quan hải quan có thể quản lý các đối tượng nộp thuế một cách dễ dàng hơn. Đồng thời các cơ quan, tổ chức cá nhân khác có trách nhiệm giúp đỡ các cơ quan hải quan và các đối tượng nộp thuế thực hiện tốt nghĩa vụ của mình. Các cơ quan, tổ chức như: uỷ ban nhân dân, ngành thuế, ngành hải quan, các cơ quan thông tin đại chúng … 3.2.4. Hoàn thiện và thực hiện đúng quy trình thu thuế xuất nhập khẩu Hiện nay, Chi Cục đã áp dụng quy trình thu thuế xuất nhập khẩu theo quy trình doanh nghiệp tự khai, tự tính và tự nộp thuế, tuy nhiên việc kiểm tra lại các tờ khai và ra quyết định thông báo thuế gây nhiều chi phí hành thu của Chi Cục. Có thể sử dụng giải pháp: áp dụng thí điểm cho các doanh nghiệp làm ăn đứng đắn, ít sai sót trong khai báo với thực tế hàng xuất nhập khẩu, không cần ra thông báo thuế đối với trường hợp này. Chỉ kiểm tra thực tế hàng hoá khi kiểm tra thực tế hàng hoá xuất nhập khẩu đối với các trường hợp được ân hạn về thời gian nộp thuế. Tuy nhiên các chính sách bộ luật còn thiếu những khoản xử lý vi phạm loại này chính vì vậy khi áp dụng thí điểm đối với một số doanh nghiệp cần được sự đồng ý của Cục hải quan hoặc Tổng Cục Hải quan nhằm tránh tình trạng các doanh nghiệp lợi dụng sơ hở để trốn, lậu thuế. 3.2.5. Tăng cường hiệu quả quản lý của chế độ kế toán thuế xuất nhập khẩu Triển khai áp dụng đồng bộ tin học vào công tác kế toán, tiêu chuẩn hoá và ổn định các cán bộ làm công tác kế toán, đầu tư nâng cao chất lượng các cán bộ làm công tác kế toán, đầu tư nâng cấp máy móc thiết bị, phương tiện vật chất phục vụ cho công tác kế toán, đồng thời có những khuyến khích vật chât, tinh thần đối với cán bộ làm công tác này 3.2.6. Cải tiến nội dung và quy trình ở khẩu kiểm hoá Khi cơ chế doanh nghiệp tự khai, tự tính và tự nộp thuế thì khâu kiểm hoá chiếm vị trí quan trọng số 1 và là cơ sở để các khâu sau. Đây cũng chính là nghiệp vụ quan trọng của ngành hải quan , sự thất thu thuế về lượng hàng, gian lận thương mại có ngăn chặn được hay không cũng nhờ khâu kiểm hoá Về thủ tục kiểm hoá: Để đảm bảo thông thoáng trong thủ tục hải quan, hiện nay tại Chi cục đã sử dụng phân loại các hàng hoá thành 3 luồng: luồng đỏ, luồng vàng và luồng xanh. Tuy nhiên cần đảm bảo thực hiện cải tiến các khâu trong hải quan. Hàng nguyên đai kiện, mặt hàng đóng thống nhất, hàng nhập khẩu nguyên liệu, gia công nước ngoài,… đều được phép kiểm đại diện (5% kiện hàng), giải phóng hàng nhanh những vẫn phải đảm bảo quản lý chặt chẽ. Các lô hàng có dấu hiệu sai phạm hoặc chủ hàng thường sai phạm thì có thể kiểm tra từ 10% hoặc 100% lô hàng, và theo dõi trên mạng vi tính của toàn Cục. Mặt khác đối với các mặt hàng mà nhà nước quy định phải dán tem nhập khẩu thì đương nhiên phải kiểm hoá 100% (rượu, các sản phẩm ô tô, xe máy …) Quy trình kiểm hoá: Hàng đóng trong container cần hai cán bộ kiểm hoá cùng với chủ hàng hay người đại diện nhận hàng, kiểm tra niêm phong kẹp chì của nhà sản xuất nước ngoài và kẹp chì kho bãi hải quan, nếu còn nguyên đai kiện thì tiến hành mở kiểm, tuỳ từng loại hàng, từng trường hợp cụ thể có thể kiểm đại diện hoặc toàn bộ, tránh gây phiền nhiễu cho khách hàng Phương tiện kiểm hoá: Tiếp tục thực hiện phân loại hàng hoá theo 3 luồng: luồng xanh, luồng đỏ, luồng vàng thông qua mạng máy vi tính đang được các cán bộ tại Chi Cục sử dụng. Mặt hàng nào không xác định hoặc theo quy định của nhà nước phải trưng cầu giám định, yêu cầu chủ hàng lấy mẫu đưa giám định. Người kiểm hoá: Nên thường xuyên có các cuộc tập huấn, lớp tập huấn về nghiệp vụ kiểm hoá giúp cập nhật kịp thời hơn cho các cán bộ kiểm hoá. Tổ chức thanh tra sau kiểm hoá: Tăng cường công tác thanh tra sau kiểm hoá là một biện pháp quan trọng chống thất thu thuế xuất nhập khẩu vì công tác thanh tra kiểm tra thuế là một công tác phức tạp, việc sai sót là có thể xảy ra. Ngoài ra tổ chức thanh tra sau kiểm hoá cùng với các hoạt động khác tạo thành một thể thống nhất với quá trình quản lý thu thuê 3.2.7. Xử lý truy thu thuế còn nợ đọng Số nợ đọng của các doanh nghiệp có thể phân thành nhiều loại và các tính huống xử lý như sau: Nợ của các doanh nghiệp đang hoạt động bình thường, và việc nộp chậm không có lý do khách quan. Đối với loại nợ này cần phải có thái độ kiêm quyết buộc các doanh nghiệp nộp thuế như: trích từ tài khoản tiền gửi của doanh nghiệp mở tại các ngân hàng, thu các hàng hoá xuất nhập khẩu, kê biên tài sản, cưỡng chế làm thủ tục hải quan (kiểm tra 100% lô hàng) … Nợ được khoanh, được giãn. Đối với trường hợp này doanh nghiệp phải có những cam kết và lập kế hoạch trả nợ đúng hạn. tuy nhiên khi doanh nghiệp phát sinh nợ quá hạn thì có thể áp dụng những chế độ tài chính như đã nói ở trên Nợ được xoá. Đối với một số trường hợp các khoản nợ của doanh nghiệp, tổ chức đủ điều kiện để tiến hành xoá nợ thì xoá nợ ngay lập tức. Nợ của các doanh nghiệp đã phá sản, giải thể. Tuỳ từng trường hợp, lý do mà doanh nghiệp giải thể, phá sản; đối với các doanh nghiệp phá sản theo quy định của Luật phá sản khi vẫn còn nợ đọng thuế thì cho phép xoá nợ. Trường hợp các doanh nghiệp giải thế, chia tách hay sát nhập thì lượng thuế này vẫn được thu theo quy định nhà nước. Nợ của các doanh nghiệp không còn địa chỉ. Đối với loại nợ này, Chi Cục phải phối hợp với các cơ quan chức năng khác như: Sở kế hoạch và đầu tư, Công An, Thuế …để xử lý, truy thu thuế đối với các cá nhân là người đại diện doanh nghiệp, hoặc chủ doanh nghiệp (người đầu tư vốn thành lập doanh nghiệp) Nợ của các doanh nghiệp làm ăn thua lỗ hoặc không có khả năng thu do nguyên nhân khách quan. Đối với loại nợ này theo quy định cho phép khoanh nợ Nợ của các doanh nghiệp không thanh toán do nguyên nhân chủ quan. Đối với các trường hợp này Chi Cục phải có sự đồng ý của Cục Hải quan Nghệ An để có thể sử dụng những biện pháp mạnh như: phong toả tài khoản ngân hàng, kê biên tài sản, đưa lên các phương tiện thông tin đại chúng. Nếu doanh nghiệp vẫn tiếp tục không chụi nộp thuế, có thể truy tố ra toà án về tội trốn thuế … 3.3. Một số điều kiện để thực thi kiến nghị thành công 3.3.1. Con người Điều kiện tiên quyết bao trùm có ý nghĩa quyết định đến việc thực thi các giải pháp chính sách nhằm tăng cường quản lý thuế xuất nhập khẩu đó là yếu tố con người. Do, mọi công tác suy cho cùng là quản lý con người, chính vì vậy cần một sự đầu tư toàn diện, thoả đáng cho con người trong bộ máy quản lý, thi hành thuế xuất nhập khẩu. Đây là một sự đầu tư bền vứng 3.3.2. Trang thiết bị cơ sở vật chất Điệu kiện cơ sở vật chất trang thiết bị kĩ thuật phải được đặt ra khi điều kiện con người đã được thoả mãn (một phần hoặc hoàn toàn, người giỏi chuyên môn nghiệp vụ, trong sáng về đạo đức, có bản lĩnh, có lập trường tư tưởng vững vàng …). Nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả của công tác quản lý thu thuế tại Chi Cục. Đầu tư trang thiết bị cơ sở vật chất tạo điều kiện cho quy trình quản lý thu thuế hiệu quả và nhanh chóng. 3.3.3. Nâng cao vai trò chỉ đạo, điều hành của các cấp chính quyền Phối hợp với các cơ quan ban ngành địa phương và việc hoàn thiện cũng như nâng cao bản thân vai trò chỉ đạo điều hành của các cấp chính quyền (ở đây là UBND, Cục Hải quan Nghệ An) là điều kiện tiên quyết đối với công tác quản lý thu thuế xuất nhập khẩu trên địa bàn quản lý, cũng như sự ủng hộ của quần chúng nhân dân. Các đơn vị căn cứ vào nội dung, lộ trình và phân công chủ động xây dựng đề án tổ chức triển khai theo đúng yêu cầu đề ra; Đề án xây dựng cần chú ý xác định một cách đầy đủ các điều kiện đảm bảo thực thi từ đó có kế hoạch bố trí nguồn lực cho phù hợp. KẾT LUẬN Trong những năm qua, hoạt động quản lý thuế tại Chi Cục Hải quan Cửa khẩu Cảng đã và đang đạt được những kết quả rất đáng khích lệ. Những thay đổi trong công tác thu và quản lý thu thuế của Chi Cục là những thay đổi phù hợp với sự thay đổi của nền kinh tế và sự phát triển của đất nước hội nhập với nền kinh tế thế giới và khu vực Quá trình “đơn giản hóa”, “minh bạch hoá”,“hiện đại hoá” theo chủ chương của Đảng và Nhà nước có ảnh hưởng rất lớn tới quá trình thu và quản lý thu thuế tại Chi Cục. Theo đó, từ năm 2007, Chi Cục đã từng bước triển khai và hoàn thiện. Đây có thể coi là một bước tiến trong quá trình đồng bộ đưa tin học hoá hải quan trên các mặt khai hải quan điện tử, thu và quản lý thu thuế, kiểm hóa, quản lý các tổ chức, các doanh nghiệp trên hệ thống mạng thông tin hải quan trong toàn quốc. Vấn đề mà Chi Cục đang gặp phải lúc này là việc áp dụng công nghệ thông tin vào quá trình thu thuế, thực hiện công tác kiểm tra giám sát hải quan mới được áp dụng trong Quý I năm 2008. Vấn đề đó trở nên khó khăn phức tạp hơn do tính quan liêu và bộ máy hành chính với quá nhiều cơ quan tham gia vào quá trình hoạt động của công tác quản lý thu thuế xuất nhập khẩu. Điều này làm cho việc hiện đại hoá chậm, gây khó khăn và cản trở cho công tác quản lý thu của Chi Cục cũng như của các doanh nghiệp bước đầu tiếp xúc với quy trình mới này. Hai hoạt động thu thuế và hoạt động kế toán thu thuế là 2 hoạt động đi liền và có mối quan hệ tương hỗ lẫn nhau. Chính vì vậy, khi áp dụng quá trình quản lý thu thuế theo hướng hải quan điện tử phải quan tâm tới cả 2 quy trình phải thực hiện song song đó là hiện đại hoá quy trình khai báo, kiểm tra, giám sát, quản lý đối tượng nộp thuế bên cạnh quá trình áp dụng tin học vào kế toán trong ngành hải quan. Quá trình tin học hoá này đòi hỏi sự quan tâm một cách sát xao của Tỉnh, Hải quan Nghệ An nhằm đưa ra những giải pháp tốt nhất cho Chi Cục khi gặp phải các vướng mắc trong quá trình áp dụng. MỤC LỤC PHỤ LỤC Phụ lục 1: Phần thuế người tiêu dùng phải nộp thuế khi tiêu dùng hàng hoá xuất nhập khẩu Ở hình bên biểu thị khi đánh thuế xuất nhập khẩu là t thì đường cung hàng hoá trong nền kinh tế dịch chuyển sang bên trái. Nền kinh tế cân bằng tại Eo(Q0,P0) dịch chuyển sang điểm cân bằng E1(Q1,P1), và người tiêu dùng phải chụi thêm 1 khoản thuế đóng cho chính phủ là t = P1 – P0. Và số thuế mà người tiêu dùng trả cho Nhà nước khi tiêu dùng hàng hoá này là diện tích P1P0E0E1 D Q S S’ P P1 P0 Q1 Q0 E1 E0 Phụ lục 2: Giá tính thuế đối với hàng hoá xuất nhập khẩu đã đưa vào sử dụng tại Việt Nam Giá tính thuế hàng hoá tính theo giá trị sử dụng còn lại tại thời điểm truy thu thuế, và được giám định theo kết quả giám định chất lượng hàng hoá của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền Giá trị sử dụng còn lại (%) < 30 30 -50 50 -70 70-85 >85 Tỉ lệ giá tính thuế đối với giá nhập khẩu hàng mới (%) 10 20 30 45 60 TỔNG CỤC HẢI QUAN Cục giám sát và quản lý Cục kiểm tra và thu thuế xuất nhập khẩu Cục điều tra chống buôn lậu Cục CNTT và thống kê hải quan Các vụ chức năng(TCCB, pháp chế …) CỤC HẢI QUAN TỈNH THÀNH PHỐ Phòng nghiệp vụ Phòng điều tra chống buôn lậu Phòng tổng hợp tin học HẢI QUAN CỬA KHẨU CẢNG, KCX, SÂN BAY, CẢNG Đội dăng kí và đội kiểm hoá Đội thuế Phụ lục 3: CƠ CẤU TỔ CHỨC CỦA NGÀNH HẢI QUAN Phụ lục 4: CÁC KHOẢN THU TẠI CHI CỤC HẢI QUAN CỬA KHẨU CẢNG (Năm 2006 - 2008) (Đơn vị: Tỷ đồng) Năm Các khoản thu 2006 2007 01/01/08 đến 14/01/08 Tổng các khoản thu Thuế xuất khẩu Thuế nhập khẩu Thuế giá trị gia tăng Thuế tiêu thụ đặc biệt 328.131 - 235.972 81.655 10.391 520.387 278.217 332.102 147.996 40.280 62.3637 54.62 0.0605 40.5 13.8 Phụ lục 5: CÁC KHOẢN NỘP NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC (2006 - 2008) CỦA CHI CỤC HẢI QUAN CỬA KHẨU CẢNG (Đơn vị: Tỷ đồng) Năm Các khoản 2006 2007 01/01/2008 đến 01/2008 Tổng số nộp ngân sách Thuế xuất khẩu Thuế nhập khẩu Thuế giá trị gia tăng Thuế tiêu thụ đặc biệt 328.034 - 235.972 81.655 10.391 520.706 0.278217 332.103 147.996 40.2798 0.077 11.331 7.3 >4 Số hiệu tài khoản TÊN TÀI KHOẢN, TIỂU KHOẢN Số dư đầu kỳ Số phát sinh trong kỳ Luỹ kế phát sinh Số dư cuối kỳ Nợ Có Nợ Có Nợ Có Nợ Có CÁC TÀI KHOẢN TRONG BẢNG 111 Tiền mặt 112 Tiền gửi kho bạc 113 Tiền đang chuyển 314 Thanh toán với đối tượng nộp thuế 315 Phải thu về thuế tạm thu 316 Thuế tạm thu thanh khoản 318 Thanh toán với đối tượng nộp thuế 319 Thanh toán vi phạm hành chính 333 Thanh toán thu nộp với ngân sách 334 Ghi thu ngân sách 335 Phải hoàn thuế tạm thu 336 Phải hoàn thuế chuyên thu và thu khác 338 Các khoản phải trả 343 Thanh toán vãng lai với đơn vị dự toán 344 Thanh toán vãng lai với sở tài chính 354 Điều chỉnh giảm số phải thu 355 Số chuyển đến khấu trừ 715 Số thu thuế tạm thu 716 Số thu thuế 717 Số truy thu thuế 718 Số thu phí, lệ phí hải quan 719 Số thu phạt 720 Số thu bán tiền, hàng tịch thu PHỤ LỤC 6: BẢNG CÂN ĐỐI TÀI KHOẢN KẾ TOÁN THUẾ