Container hoá trong vận tải biển ở Việt Nam

Lêi nãi ®Çu ViÖt Nam cã bê biÓn dµi trªn 3.000km, lµ ®iÒu kiÖn hÕt søc thuËn lîi ®Ó ph¸t triÓn hµng h¶i. §©y lµ c«ng nghÖ ®em l¹i nh÷ng hiÖu qu¶ to lín mµ nhiÒu n­íc ®· sö dông nh­ ngµnh mòi nhän ®Ó ®i lªn c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸. VËy, sau dÇu khÝ, dÖt may, tin häc - ®iÖn tö... t¹i sao chóng ta l¹i kh«ng chän hµng h¶i lµ ngµnh ph¸t triÓn mòi nhän trong t­¬ng lai !? §Ó tr¶ lêi ®­îc c©u hái trªn, cÇn ph¶i cã sù nç lùc chung cña toµn ngµnh, còng nh­ sù hç trî cña nhµ n­íc. Trong khu«n khæ bµi viÕt nµy, em xin tr×nh bµy vÒ vÊn ®Ò : “Container ho¸ trong vËn t¶i biÓn ë ViÖt Nam”. Container ho¸ trong vËn t¶i biÓn ®­îc coi lµ xu h­íng chung cña vËn t¶i biÓn quèc tÕ trong giai ®o¹n hiÖn nay vµ trong nh÷ng n¨m tíi. V× vËy, ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng, t×m ra nguyªn nh©n vµ ®Ò ra c¸c yªu cÇu, gi¶i ph¸p cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña Container ho¸ trong vËn t¶i biÓn ë n­íc ta lµ néi dung chÝnh mµ bµi viÕt ®­a ra nh»m gãp phÇn t¹o ®éng lùc ph¸t triÓn cho ngµnh hµng h¶i ViÖt Nam. Th«ng qua bµi viÕt, em xin ®­îc ch©n thµnh c¶m ¬n sù chØ b¶o, h­íng dÉn nhiÖt t×nh cña thÇy gi¸o: PGS.TS Hoµng §øc Th©n vµ c¸c thÇy, c« gi¸o trong khoa Th­¬ng m¹i. Ch¾c ch¾n néi dung bµi viÕt cßn nhiÒu khiÕm khuyÕt, sai sãt. V× vËy, em rÊt mong tiÕp tôc cã ®­îc sù h­íng dÉn cña c¸c thµy, c« gi¸o ®Ó bµi viÕt ®­îc hoµn thiÖn h¬n. A> PhÇn I : lý luËn chung vÒ qu¸ tr×nh Container ho¸ trong vËn t¶i biÓn Sù cÇn thiÕt vµ hiÖu qu¶ cña vËn t¶i b»ng container 1> Sù cÇn thiÕt cña vËn t¶i b»ng Container LÞch sö ®· chøng minh r»ng nh÷ng cuéc c¸ch m¹ng khoa häc - kü thuËt diÔn ra trong ®êi sèng cña loµi ng­êi ®Òu ®­îc ph¶n ¸nh trong c¸c ngµnh vËn t¶i. Cho ®Õn nay, ®· cã ba cuéc c¸ch m¹ng khoa häc - kü thuËt diÔn ra trong ngµnh giao th«ng vËn t¶i. Cuéc c¸ch m¹ng khoa häc - kü thuËt lÇn thø I ®· diÔn ra vµ ®Çu thÕ kû XIX. ®Æc tr­ng cña cuéc c¸ch m¹ng nµy lµ ¸p dông m¸y h¬i n­íc vµo c«ng cô vËn t¶i. ViÖc ¸p dông ®éng c¬ ®èt trong vµ ®éng c¬ ®iÖn vµo ngµnh giao th«ng ë cuèi thÕ kû XIX ®­îc coi lµ cuéc c¸ch m¹ng khoa häc - kü thuËt lÇn II. Tõ nh÷ng n¨m 60 cña thÕ kû XX ®· b¾t ®Çu ¸p dông mét dông cô vËn t¶i ®Æc biÖt, ®­îc gäi lµ Container vµo viÖc chuyªn chë hµng ho¸. Sö dông réng r·i Container vµo chuyªn chë hµng ho¸ ®· lµm thay ®æi s©u s¾c vÒ nhiÒu mÆt, kh«ng nh÷ng trong b¶n th©n ngµnh giao th«ng vËn t¶i mµ c¶ trong c¸c ngµnh kinh tÕ kh¸c cã nhu c©ï chuyªn chë hµng ho¸. Ph­¬ng ph¸p chuyªn trë hµng ho¸ b»ng Container mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ - x· héi rÊt lín. ChÝnh v× vËy, ng­êi ta coi Container hµng ho¸ lµ ®Æc tr­ng cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc - kü thuËt lÇn thø III trong ngµnh giao th«ng vËn t¶i. Nguyªn nh©n ra ®êi cña Container hµng ho¸ lµ g× ? Nh­ chóng ta ®Òu biÕt, vËn t¶i hay nãi ®óng h¬n hµ qu¸ tr×nh vËn t¶i lu«n lu«n ®­îc c¶i tiÕn vµ hoµn thiÖn. Môc ®Ých chñ yÕu cña tiÕn bé kü thuËt vµ tæ chøc qu¶n lý trong vËn t¶i lµ rót ng¾n thêi gian chuyªn chë, b¶o ®¶m an toµn cho ®èi t­îng chuyªn chë vµ gi¶m ®i chi phÝ ®Õn møc thÊp nhÊt. Thêi gian chuyªn chë th­êng gåm hai bé phËn : Thêi gian c«ng cô ch¹y trªn ®­êng vËn chuyÓn vµ thêi gian c«ng cô ®ç ë c¸c ®iÓm vËn t¶i ®Ó tiÕn hµnh xÕp, dì vµ lµm c¸c nghiÖp vô kh¸c. ViÖc t¨ng tèc ®é kü thuËt cña c«ng cô vËn t¶i sÏ kh«ng ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ cao nÕu kh«ng gi¶m ®­îc thêi gian ®ç ë c¸c ®iÓm vËn t¶i. YÕu tè c¬ b¶n nhÊt ®Ó gi¶m thêi gian xÕp, dì lµ t¨ng c­êng c¬ giíi ho¸ kh©u xÕp, dì c¸c ®iÓm vËn t¶i. Mét biÖn ph¸p quan träng ®Ó gi¶i quyÕt ®­îc c¬ giíi ho¸ toµn bé c¸c kh©u xÕp, dì hµng ho¸ lµ t¹o ra c¸c kiÖn hµng ho¸ lín thÝch hîp vµ ®­îc tiªu chuÈn ho¸ nhÊt ®Þnh. BiÖn ph¸p nµy trong vËn t¶i ®­îc gäi lµ “®¬n vÞ hµng ho¸” (Unitization). - Qu¸ tr×nh “®¬n vÞ hµng ho¸” diÔn ra tõ thÊp ®Õn cao, tõ ®¬n gi¶n ho¸ ®ªn phøc t¹p. H×nh thøc ®¬n gi¶n nhÊt lµ t¹o ra nh÷ng kiÖn hµng ho¸ nhá b»ng c¸ch dïng c¸c lo¹i bao b× th«ng th­êng nh­: hßm ®ùng che, cµ phª b»ng gç v¸n Ðp, giÊy cøng; kiÖn b«ng Ðp chÆt bäc v¶i; phuy gç, phuy s¾t ®ùng x¨ng, dÇu... - Ph­¬ng ph¸t thø hai lµ dïng Pallet, t¹m dÞch lµ “khay hµng” ®Ó t¹o ra mét ®¬n vÞ hµng ho¸ lín h¬n trong vËn t¶i. Pallet lµ mét c«ng cô ®Ó kÕt hîp nhiÒu kiÖn hµng nhá thµnh mét kiÖn hµng lín nh»m môc ®Ých lµm thuËn tiÖn cho viÖc xÐp, dì, b¶o qu¶n vµ chuyªn cë hµng ho¸. Dïng Pallet vµ chuyªn chë hµng ho¸ ®· t¹o ®iÒu kiÖn h¹ gi¸ thµnh vËn t¶i nhiÒu h¬n so víi ph­¬ng ph¸p bao gãi th«ng th­êng. - Ph­¬ng ph¸p thø ba t¹o ra ®¬n vÞ hµng ho¸ trong vËn t¶i lµ dïng Container. Container cïng víi hµng ho¸ xÕp trong ®ã t¹o thµnh mét ®¬n vÞ hµng ho¸ lín trong qu¸ tr×nh vËn t¶i. §ã lµ mét ph­¬ng ph¸p “®¬n vÞ hµng ho¸” hoµn thiÖn nhÊt vµ mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao trong vËn t¶i néi ®Þa, còng nh­ trong vËn t¶i quèc tÕ. - VËy, “b¶n chÊt cña Container hµng ho¸ lµ viÖc chuyªn chë, xÕp, dì vµ b¶o qu¶n hµng ho¸ trong suèt qu¸ tr×nh vËn t¶i b»ng mét dông cô vËn t¶i ®Æc biÖt, ®ã lµ Container, cã kÝch th­íc tiªu chuÈn, dïng ®­îc nhiÒu lÇn vµ søc trë lín”. Nã lµ mét biÓu hiÖn tiÕn bé cña qu¸ tr×nh “®¬n vÞ hµng ho¸” nh»m n©ng cao chÊt l­îng phôc vô cña chuyªn chë hµng ho¸. 2) HiÖu qu¶ cña vËn t¶i hµng ho¸ b»ng Container Container ho¸ trong vËn t¶i quèc tÕ lµ mét cuéc c¸ch m¹ng. Kinh nghiÖm thùc tÕ cña nhiÒu n­íc cã hÖ thèng vËn t¶i Container ph¸t triÓn ®· chøng minh tÝnh ­u viÖt cña nã so víi ph­¬ng ph¸p chuyÓn hµng ho¸ b»ng bao gãi th«ng th­êng hay dïng Pallet. §Ó ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh tÕ cña chuyªn chë hµng ho¸ b»ng Container, cã thÓ nh×n nhËn tõ nhiÒu gãc ®é kh¸c nhau : 2.1) §èi víi toµn bé x· héi - Gi¶m ®­îc chi phÝ vËn t¶i trong toµn x· héi. Tõ ®ã gãp phÇn gi¶m chi phÝ l­u th«ng cña toµn x· héi vµ h¹ gi¸ thµnh vËn t¶i. - T¹o ®iÒu kiÖn hiÖn ®¹i ho¸ c¬ së vËt chÊt kü thuËt cña hÖ thèng vËn t¶i trong mçi n­íc còng nh­ trong ph¹m vi toµn thÕ giíi. - Gãp phÇn t¨ng n¨ng xuÊt lao ®éng x· héi, n©ng cao chÊt l­îng phôc vô cña ngµnh vËn t¶i, tho¶ m·n nhu cÇu chuyªn chë ngµy cµng t¨ng cña x· héi. 2.2) §èi víi ng­êi chuyªn chë hµng ho¸ HiÖu qu¶ kinh tÕ cña chuyªn trë hµng ho¸ b»ng Container ®­îc thÓ hiÖn râ nhÊt lµ do : - ¸p dông Container vµo chuyªn chë hµng ho¸ lµ biÖn ph¸p hµng ®Çu ®Ó gi¶m gi¸ thµnh vËn t¶i . Theo tÝnh to¸n, gi¸ thµnh chuyªn chë b»ng Container thÊp h¬n 30-40% so víi gi¸ thµnh chuyªn chë hµng ho¸ bao gãi th«ng th­êng. - Sö dông tèt nhÊt thêi gian khai th¸c c¸c c«ng cô vËn t¶i. Mét chiÕc tµu Container cã thÓ thay thÕ kho¶ng 4 - 8 chiÕc tµu chë th«ng th­êng, tuú theo tõng tuyÕn ®­êng vËn chuyÓn. - Cã ®iÒu kiÖn c¬ giíi ho¸ toµn bé kh©u xÕp, dì ë c¶ng, ga, tr¹m Container. - Chuyªn chë hµng ho¸ b»ng Container lµ ph­¬ng ph¸p an toµn nhÊt. Do ®ã, ng­êi chuyªn chë gi¶m nhÑ ®­îc tr¸ch nhiÖm ®èi víi tæn thÊt hµng ho¸ vµ ®ì ph¶i gi¶i quyÕt kh©u khiÕu l¹i båi th­êng tæn thÊt ®èi víi nhiÒu chñ hµng. 2.3) §èi víi ng­êi chñ hµng (Ng­êi göi hµng vµ ng­êi chñ hµng) Lµ nh÷ng ng­êi ®­îc h­ëng hiÖu qu¶ kinh tÕ cña chuyªn chë Container nhiÒu nhÊt. HiÖu qu¶ nµy ®­îc thÓ hiÖn ë c¸c mÆt chñ yÕu sau : - Gi¶m chi phÝ vËn t¶i, tr­íc hÕt lµ gi¶m chi phÝ thùc tÕ. HiÖn nay, c­íc chuyªn chë hµng ho¸ b»ng Container thÊp h¬n nhiÒu so víi gi¸ c­íc chuyªn chë hµng ho¸ bao gãi. - Gi¶m chi phÝ bao b× cña hµng ho¸, b»ng c¸ch : tiÕt kiÖm nguyªn liÖu, søc lao ®éng trong s¶n xuÊt bao b×, thay thÕ b»ng nh÷ng nguyªn liÖu nhÑ rÎ tiÒn, cã thÓ dïng l¹i bao b× nhiÒu lÇn. - Hµng ho¸ ®­îc chuyªn chë an toµn h¬n nhiÒu. Chuyªn chë hµng ho¸ b»ng Container gi¶m ®­îc 30% hao hôt, mÊt m¸t, h­ háng cña hµng hãa so víi chuyªn chë hµng ho¸ bao gãi th«ng th­êng. - Chuyªn chë Container rót ng¾n thêi gian hµng ho¸ n»m trong qu¸ tr×nh vËn t¶i. Rót ng¾n thêi gian l­u th«ng cña hµng ho¸ lµm cho ®ång vèn quay vßng nhanh. - Ngoµi ra, ng­êi chñ hµng cã thÓ sö dông Container lµm kho t¹m, phÝ b¶o hiÓm b»ng Container thÊp, gi¶m bít sè l­îng hµng dù tr÷ trong kho... 3) ý nghÜa vµ xu h­íng vËn t¶i b»ng Container : Ph­¬ng thøc vËn t¶i Container ®· cã søc sèng qua hai thËp kû vµ ph¸t triÓn réng r·i trªn toµn thÕ giíi, v× nã tiÕt kiÖm thêi gian, chi phÝ vËn chuyÓn,... NhiÒu n­íc nhanh chãng x©y dùng c¸c c¶ng biÓn ®ãn nhËn tµu Container hiÖn ®¹i, còng nh­ ph¸t triÓn ®éi tµu nµy. HiÖn nay, n­íc ta ®ang ë giai ®o¹n ®Çu cña qu¸ tr×nh Container ho¸. Ngo¹i th­¬ng n­íc ta ®· vµ ®ang sö dông Container vµ viÖc chuyªn chë hµng ho¸ xuÊt nhËp kh©u b»ng ®­êng biÓn. Tr­íc yªu cÇu cña tiÕn bé khoa häc - kü thuËt trong vËn t¶i quèc tÕ vµ ®ßi hái cña kh¸ch hµng n­íc ngoµi, ch¾c ch¾n Container ho¸ cña n­íc ta sÏ ph¸t triÓn. Ngo¹i th­¬ng ®ãng mét vai trß kh«ng nhá trong qu¸ tr×nh Container ho¸ cña n­íc ta. Tr­íc m¾t, nh÷ng hiÖu qu¶ kinh tÕ cña Container ho¸ ch­a ph¸t huy ®Çy ®ñ vµ m¹nh mÏ trong chuyªn chë hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu cña n­íc ta. Cïng víi qu¸ trÜnh ph¸t triÓn cña Container ho¸, hiÖu qu¶ kinh tÕ cña nã ngµy cµng ®­îc thÓ hiÖn râ. §iÒu ®ã sÏ mang l¹i cho c¸c chñ hµng nãi chung vµ chñ hµng ngo¹i th­¬ng nãi riªng nh÷ng lîi Ých kinh tÕ rÊt lín. X©y dùng hÖ thèng c¶ng Container vµ ®éi tµu Container hiÖn ®¹i ®ang lµ yªu cÇu cÊp b¸ch ®Æt ra vµ gi¶i quyÕt ®èi víi ngµnh hµng h¶i n­íc ta. ChØ cã vËy, chóng ta míi cã thÓ hoµ nhËp víi xu thÕ chung vÒ Container ho¸ trong vËn t¶i biÓn quèc tÕ. Néi dung vµ nghiÖp vô cña chuyªn chë hµng ho¸ b»ng Container 1) C¸c yÕu tè kü thuËt cña hÖ thèng vËn t¶i Container §Ó h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn hÖ thèng vËn t¶i Container ®ßi hái ph¶i cã c¸c yÕu tè nhÊt ®Þnh. Trong c¸c yÕu tè kü thuËt cña hÖ thèng vËn t¶i Container, cÇn quan t©m ®Õn c¸c yÕu tè chñ yÕu sau : - Container. - C«ng cô chuyªn dông ®Ó vËn chuyÓn Container. - C«ng cô chuyªn dông ®Ó xÕp, dì Container. - HÖ thèng ga, c¶ng chuyªn dïng ®Ó phôc vô chuyªn chë Container. 1.1) Container lµ g× ? HiÖn nay, c¸c n­íc trªn thÕ giíi ®Òu lÊy ®Þnh nghÜa tæng qu¸t vÒ Container cña uû ban kü thuËt ISO ®­a ra, th¸ng 6 n¨m 1964. Theo ®Þnh nghÜa nµy, Container lµ mét dông cô vËn t¶i cã nh÷ng ®Æ ®iÎm sau : - Cã h×nh d¸ng cè ®Þnh vµ bÒn ch¾c ®Ó sö dông nhiÒu lÇn. - Cã cÊu t¹o ®Æc biÖt ®Ó thuËn tiÖn cho viÖc chuyªn trë b»ng mét hay nhiÒu ph­¬ng thøc vËn t¶i mµ kh«ng ph¶i xÕp, dì hµng ho¸ ë däc ®­êng. - Cã thiÕt bÞ riªng ®Ó thuËn tiÖn cho viÖc s¾p xÕp vµ thay ®æi tõ c«ng cô vËn t¶i nay sang c«ng cô vËn t¶i kh¸c. - Cã cÊu t¹o ®Æc biÖt ®Ó thuËn tiÖn cho viÖc s¾p xÕp hµng ho¸ vµo vµ dì hµng ho¸ ra khái Container vµ b¶o qu¶n, s¾p xÕp hµng ho¸ trong Container. - Cã dung tÝch hµng ho¸ kh«ng Ýt h¬n 1m3. Tõ ®Þnh nghÜa trªn ta thÊy Container kh«ng ph¶i lµ mét laäi bao b× v©n jtaØo th«ng th­êng, còng kh«ng ph¶i lµ c«ng cô vËn t¶i mµ nã chØ lµ mét dông cô vËn t¶i lu«n g¾n liÒn víi c«ng cô vËn t¶i chÝnh. Container lµ t­¬ng ®èi thuª m­ín trªn thØt­êng v©n t¶i. 1.2) C«ng cô vËn t¶i Container Chuyªn chë Container ®ßi hëi ph¶i cã nh÷ng c«ng cô vËn t¶i ®Æc biÖt. C«ng cô vËn t¶i ë mçi ph­¬ng thøc vËn t¶i cã nh÷ng ®Æc ®iÓm kinh tÕ - ký thuËt kh¸c nhau. ë ®©y chóng ta chØ ®i x©u nghiªn cøu vÒ c«ng cô vËn t¶i Container trong vËn t¶i ®­êng biÓn. C«ng cô vËn t¶i Container trong vËn t¶i ®­êng biÓn lµ tµu trë Container. Trong thùc tÕ chuyªn chë, chóng ta th­êng gÆp c¸c lo¹i tµu Container chñ yÕu sau : - Tµu b¸n Container : Lµ tµu chuyªn chë hµng ho¸ bao gãi th«ng th­êng, võa cã thÓ chuyªn chë mét sè Container nhÊt ®Þnh. - Tµu Container kiÓu tæ ong : Lµ tµu cã cÊu t¹o nhiÒu hÇm gièng nh­ tæ ong ®Ó ch­ac Container. - Tµu Container kiÓu LO - LO : Lµ tµu chuyªn dông ®Ó chuyªn chë Container. Ph¬­ng ph¸p xÕp, dì Container lªn xuèng tµu b»ng cÇn cÈu cña tµu hoÆc cña c¶ng theo chiÒu th¼ng ®øng tøc lµ “n©ng lªn ®Æt xuèng”. - Tµu Container kiÓu RO - RO : Lµ tµu cã cÊu t¹o nhiÒu Boong cã hÖ thèng cÇu dÉn nghiªng: ph­¬ng ph¸p xÕp dì Container lªn xuèng b»ng m¸y kÐo vµ gi¸ xe Container theo chiÒu n»m ngang th«ng qua hÖ thèng cöa ë mòi tµu, m¹n tµu hay ®u«i tµu. - Tµu ContainÎ kiÓu LASH : Lµ tµu chë mét sè sµ lan, mçi sµ lan cã träng t¶i trung b×nh 300 - 1.000 tÊn. Sµ lan cã thÓ chë c¸c lo¹ hµng ho¸ th«ng th­êng hoÆc Container. 1.3) C«ng cô xÕp, dì Container Quy tr×nh kü thuËt xÕp, dì Container lªn xuèng c«ng cô vËn t¶i hoÆc ë c¸c kho b·i kh¸c h¼n quy tr×nh xÕp, dì hµng ho¸ th«ng th­êng. Container cã kÝch th­íc, träng l­îng lín ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng c«ng cô xÕp, dì chuyªn dông. C¨n cø vµo c«ng dông, cã thÓ ph©n thµnh ba nhãm : - C«ng cô xÕp, dì phôc vô viÖc xÕp, dì container lªn xuèng c«ng cô vËn t¶i nh­ : C¸c lo¹i cÇn cÈu Container cì lín. - C«ng cô xÕp, dì phôc vô s¾p xÕp Container t¹i c¸c kho b·i Container nh­ : CÇn cÈu tù hµnh, cÇn cÈu ch¹y trªn ray, xe n©ng, m¸y kÐo,... - C«ng cô xÕp, dì phôc vô viÖc xÕp, dì hµng ho¸ ra vµo Container t¹i c¸c tr¹m nhËn tr¶ hµng nh­ : xe n©ng hµng cì nhá. 1.4) Ga, C¶ng Container C¸c ®iªm vËn t¶i phôc vô chuyªn chë Container lµ c¸c ga ®­êng s¾t, c¶ng biÓn, tr¹m ®­êng bé. Trong vËn t¶i ®­êng s¾t h×nh thµnh c¸c ga Container. Ga Container ®­îc bè trÝ ë c¸c trung t©m kinh tÕ lín. Nã ®ßi hái ph¶i cã diÖn tÝch réng vµ cã c¸c thiÕt bÞ chuyªn dïng ®Ó xªp, dì, s¾p ®Æt Container. Cßn trong vËn t¶i ®­êng bé (¤ t«) cã c¸c tr¹m Container. Tr¹m Container lµ n¬i giao nhËn, b¶o qu¶n hµng ho¸ vµ b¶o qu¶n Container, ®ång thêi tiÕn hµnh c¸c nghiÖp vô söa ch÷a Container. Tr¹m Container con lµ n¬i tiÕn hµnh c¸c thñ tôc h¶i quan, kiÓm tra hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu. HiÖn nay, trªn thÕ giíi ®· cã hµng tr¨m c¶ng biÓn cã thÓ phôc vô c¸c lo¹i tµu Container. Trong sè ®ã chØ cã mét sè Ýt c¸c c¶ng ®­îc x©y dùng míi vµ cã tÝnh chÊt chuyªn dïng ®Ó phôc vô chuyªn chë Container. Cßn phæ biÕn trßn c¸c c¶ng biÓn, ng­êi ta c¶i t¹o vµ x©y dùng mét khu vùc riªng biÖt ®Ó phôc vô chuyªn chë Container, ®­îc gäi lµ “Container Terminal”. Trong ph¹m vi “Container Terminal” cña c¸c c¶ng Container cã hai khu vùc quan träng lµ “Container Yard” (CY) vµ “Container Freight Station” (CFS). - “Container Yard” : Lµ n¬i tiÕn hµnh giao nhËn, b¶o qu¶n Container cã hµng vµ Container rçng, th­êng ®­îc bè trÝ gi¸p víi bÕn Container. - “Container Freight Station” : Lµ n¬i phôc vô cho viÖc göi hµng lÎ b»ng Container. T¹i ®©y tiÕn hµnh nhËn hµng ®Ó xÕp vµ Container vµ tiÕp tôc chuyªn chë, hoÆc dì hµng ra khái Container ®Ó giao cho ng­êi nhËn hµng. 2) NghiÖp vô chuyªn chë hµng ho¸ b»ng Container 2.1) Ph­¬ng ph¸p göi hµng b»ng Container 2.1.1) Ph­¬ng ph¸p göi hµng nguyªn Container FCL/FCL (Full Container Load) Khi göi hµng cã khèi l­îng hµng ho¸ lín vµ ®ång nhÊt ®ñ chøa ®Çy mét hoÆc nhiÒu Container th× ¸p dông ph­¬ng ph¸p FCL/FCL. Theo ph­¬ng ph¸p nµy, tr¸ch nhiÖm cña c¸c bªn tham gia ®­îc ph©n ®Þnh nh­ sau : * §èi víi ng­êi göi hµng (Shipper) : - ChÞu chi phÝ yªu cÇu ng­êi chuyªn chë cung cÊp Container rçng hoÆc ®­a vÒ kho cña m×nh ®Ó ®ãng hµng - §ãng hµng vµo Container ®óng yªu cÇu kü thuËt ®Ó ®¶m b¶o an toµn cho hµng ho¸ vµ b¶n th©n Container trong qu¸ tr×nh chuyªn chë. - Mêi h¶i quan ®Õn lµ thñ tôc kiÓm tra vµ liªm phong, kÑp ch× tõng Container - VËn chuyÓn Container ®· ®ãng tõ kho cña m×nh ®Õn “Container Yard” hoÆc Terminal cña c¶ng theo sù h­íng dÉn cña ng­êi chuyªn chë vµ t¹i ®ã giao cho ng­êi chuyªn chë. * §èi víi ng­êi chuyªn chë (Carrier) : - NhËn Container cã hµng t¹i CY hoÆc Terminal cña c¶ng ®· ®­îc qui ®Þnh. KÓ tõ ®ã ng­êi chuyªn chë cã tr¸ch nhiÖm b¶o qu¶n, vËn chuyÓn Container ®Õn n¬i qui ®Þnh vµ giao cho ng­êi nhËn hµng trong ®iÒu kiÖm liªm phong, kÑp ch×. - XÕp vµ dì Container cã hµng lªn, xuèng c«ng cô vËn t¶i kÓ c¶ chi phÝ vËn chuyÓn Container tõ CY hoÆc Terminal ra cÇu c¶ng - Cung cÊp Container rçng trong ®iÒu kiÖn kü thuËt tèt cho ng­êi göi hµng (nÕu cã). * §èi víi ng­êi nhËn hµng (Consignec) - Lµm thñ tôc h¶i quan ®Ó nhËn hµng. - NhËn Container cã hµng tõ ng­êi chuyªn chë tõ CY hoÆc Terminal cña c¶ng qui ®Þnh, trong ®iÒu kiÖn liªm phong, kÑp ch×. - Chuyªn chë Container tõ CY hoÆc Terminal cña c¶ng vÒ kho riªng; dì hµng ra khái Container vµ nhanh chãng hoµn tr¶ Container rçng cho ng­êi chuyªn chë hoÆc cho ng­êi ®· cho thuª Container. §Æc ®iÓm cña ph­¬ng ph¸p FCL/FCL lµ : tr¸ch nhiÖm cñang­êi chñ hµng nÆng nÒ h¬n so víi ng­êi chuyªn chë; giao nhËn hµng ho¸ gi÷a c¸c ben theo nguyªn t¾c “kÑp ch×, liªm phong”, ®¹t hiÖu qu¶ cao trong viÖc tæ chøc vËn t¶i ®a ph­¬ng thøc. 2.1.2) Ph­¬ng ph¸p göi hµng lÎ b»ng Container LCL/LCL Ph­¬ng ph¸p göi hµng cã khèi l­îng hµng ho¸ nhá, kh«ng ®ñ xÕp ®Çy mét Container, th× ¸p dông ph­¬ng ph¸p LCL/LCL. Trong ph­¬ng ph¸p göi hµng lÎ b»ng Container, tr¸ch nhiÖm cña ng­êi chñ hµng nhÑ nhµng h¬n. Thùc chÊt nã còng nh­ c¸ch göi hµng bao gãi th«ng th­êng tr­íc ®©y. Ng­êi chñ mang hµng ®Õn c¸c CFS giao cho ng­êi chuyªn chë. T¹i ®ã, ng­êi chuyªn chë nhËn hµng ho¸, sau ®ã ®ãng hµng vµo Container vµ chuyªn chë tíi n¬i qui ®Þnh vµ giao hµng trùc tiÕp cho ng­êi nhËn hµng. §Ó t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ng­êi chñ hµng, còng nh­u ng­êi chuyªn chë, ng­êi giao nhËn ®øng ra kinh doanh göi hµng le b»ng Container (®­îc gäi lµ gom hµng). Hä tËp hîp nh÷ng l« hµng lÎ cña nhiÒu chñ hµng thµnh l« hµng hç hîp ®ãng vµo Container vµ tiÕn hµnh tæ chøc chuyªn ch¬ theo ph­¬ng thøc FCL/FCL 2.1.3) Ph­¬ng ph¸p göi hµng b»ng Container kÕt hîp (FCL/LCL - LCL/FCL) Tuú theo ®iÒu kiÖn cô thÓ, ng­êi chñ hµng (hoÆc ng­êi giao nhËn) cã thÓ tho¶ thuËn víi ng­êi chuyªn chë ¸p dông ph­¬ng ph¸p göi hµng kÕt hîp nh­: FCL/LCL hoÆc LCL/FCL. §ã lµ ph­¬ng ph¸p kÕt hîp gi÷a hai ph­¬ng ph¸p göi hµng chÝnh ë trªn. Do ®ã, tr¸ch nhiÖm cña ng­êi chñ hµng vµ ng­êi chuyªn chë còng thay ®æi cho phï hîp. 2.2) Gi¸ c­íc vµ chi phÝ chuyªn chë hµng ho¸ b»ng Container Gi¸ c­íc chuyªn chë hµng ho¸ b»ng Container cã ®Æc ®iÓm lµ : - ThÊp h¬n so víi gi¸ c­íc chë hµng ho¸ b»ng bao gãi th«ng th­êng, nh»m môc ®Ých khuyÕn khÝch kh¸ch hµng sö dông ph­¬ng ph¸p chuyªn chë míi nµy. - Gi¸ c­íc th­êng ®­îc tÝnh gép toµn bé c¸c lo¹i chi phÝ trong suèt qu¸ tr×nh chuyªn chë tõ kho ®Õn kho. - C¸c b¶ng gi¸ c­íc th­êng ®­îc x©y dùng theo xu h­íng ®¬n gi¶n ho¸, t¹o ®iÒu kiÖn dÔ dµng cho viÖc tÝnh to¸n tiÒn c­íc. Chi phÝ chuyªn chë hµng ho¸ xÕp trong Container th­êng bao gåm c¸c kho¶n sau : - C­íc phÝ chuyªn chë Container trªn chÆng ®­êng vËn t¶i chÝnh vµ trªn ®­êng vËn t¶i phô - Chi phÝ xÕp, dì Container ë c¸c ®iÓm vËn t¶i - Chi phÝ thue Container rçng ®Ó xÕp hµn, chi phÝ söa ch÷a h­ h¶ng cña Container (nÕu cã). - C­íc phÝ chuyªn chë Container rçng tõ n¬i dì hµng ®Õn ®Þa ®iÓm thuª Container. - Chi phÝ l­u tr÷ Container vµ c¸c chi phÝ phô kh¸c. 2.3) Nh÷ng ®iÒu cÇn chó ý khi xÕp hµng vµo Container Qui tr×nh kü thuËt xÕp hµng vµo Container phô thuéc vµo c¸c yÕu tè sau ®©y : - Lo¹i hµng ho¸, ®Æc ®iÓm cña bao b× vµ sè l­îng hµng hãa cÇn xÕp vµo Container. - Lo¹i c«ng cô vËn t¶i dïng vµo viÖc chuyªn chë Container. - KiÓu, lo¹i, cì Container dïng ®Ó xÕp hµng. - Ph­¬ng tiÖn dïng ®Ó xÕp hµng vµo Container... Qui tr×nh xÕp hµng vµo Container ®­îc tiÕn hµnh tuÇn tù theo c¸c b­íc nghiÖp vô chñ yÕu sau : - ChuÈn bÞ hµng ho¸ : bao b× hµng ho¸ ph¶i gän nhÑ, kÝch th­íc bao gãi ph¶i phï hîp víi kÝch th­íc cña Container. - Lùa chän kiÓu lo¹i, sè l­îng Container cho phï hîp víi ®Æc ®iÓm vµ khèi l­îng hµng ho¸ cÇn chuyªn chë. - KiÓm tra sè l­îng, chÊt l­îng cña hµng ho¸ tr­íc khi xÕp vµo Container d­íi sù kiÓm tra, gi¸m s¸t cña c¬ quan h¶i quan. - S¾p xÕp hµng ho¸ trong Container ph¶i ®¹t yªu cÇu : §¶m b¶o an toµn cho hµng ho¸ vµ b¶n th©n Container; cã träng lùc thÊp vµ c©n b»ng; tËn dông tèi ®a dung tÝch vµ träng t¶i cña Container. - §ãng chÆt cöa Container vµ tiÕn hµnh liªm phong, kÑp ch× b»ng dÊu riªng hoÆc dÊu cña c¬ quan h¶i quan. - XÕp Container cã chøa hµng lªn c«ng cô vËn t¶i ®Ó chuyªn chë ®Õn CY ®Õn Terminal giao cho ng­êi chuyªn chë. B> PhÇn II : Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p ph¸t triÓn cña qu¸ tr×nh Container ho¸ trong vËn t¶i biÓn ë ViÖt Nam Thùc tr¹ng cña qu¸ tr×nh Container ho¸ trong vËn t¶i biÓn ë ViÖt Nam 1) NhÞp ®é ph¸t triÓn 1.1) Tõ nh÷ng b­íc khëi ®Çu Cã thÓ nãi, vËn t¶i biÓn b»ng Container ®­îc thùc hiÖn ë n­íc ta tõ n¨m 1989 víi viÖc ra ®êi Cty Liªn Doanh VËn T¶i BiÓn Germatrans. Trong vßng n¨m n¨m ®Çu ho¹t ®éng, doanh thu cña Cty nµy ®· t¨ng 10 lÇn. Tõ ®ã c¸c h·ng vËn t¶i Container n­íc ngoµi t¨ng c­êng ®Çu t­ vµo ViÖt Nam. HiÖn nay, cã kho¶ng ba m­¬i c«ng ty vËn t¶i biÓn n­íc ngoµi ho¹t ®éng t¹i c¸c biÓn ViÖt Nam, trong ®ã cã nhiÒu h·ng vËn t¶i Container lín nh­ : EverGreen, APL, Maersk Lines,... Doanh nghiÖp vËn t¶i biÓn hµng ®Çu cña quèc gia lµ Tæng c«ng ty hµng h¶i ViÖt Nam còng b¾t nhÞp theo xu thÕ nµy. N¨m 1996, Tcty ®· ®Çu t­ h¬n 61 triÖu USD mua thªm 9 con tµu víi träng t¶i 135.000 DWT, trong ®ã cã 4 tµu chë Container. Trong 3 n¨m qua, tæng Cty còng ®· ®Çu t­ h¬n 100 triÖu USD ®Ó ph¸t triÓn ®éi tµu biÓn, trong ®ã ®· mua 6 tµu Container víi søc chë tæng céng kho¶ng 3.500 TEU. HiÖn t¹i, tæng Cty ®· giµnh 30% thÞ phÇn vËn t¶i Container n­íc ta. Trong nh÷ng n¨m tíi, tæng Cty sÏ ®Çu t­ mua thªm 6 tµu lo¹i cã søc trë 1.000 TEU/chiÕc. 1.2) KÕt hîp ®Çu t­ c¸c c¶ng biÓn Cïng víi ho¹t ®éng kinh doanh vËn t¶i biÓn, c¸c ho¹t ®éng dÞch vô hµng h¶i vµ khai th¸c c¶ng biÓn còng ®­îc quan t©m ®Çu t­ ph¸t triÓn. ChÝnh phñ ®· phª duyÖt nhiÒu dù ¸n n©ng cÊp, c¶i t¹o c¸c c¶ng biÓn lín (trong ®ã cã x©y dùng c¸c bÕn Container) nh­ : H¶i Phßng, Sµi Gßn, §µ N½ng. C¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi còng quan t©m ®Çu t­ x©y dùng c¸c c¶ng biÓn. Cã thÓ kÓ rÊt nhiÒu tr­êng hîp ë ®©y nh­ : Mét lo¹t c¸c c¶ng liªn doanh trªn s«ng ThÞ V¶i (Vòng Tµu), Liªn doanh x©y dùng c¶ng chuyªn dïng t¹i khu c«ng nghiÑp §×nh Vò (H¶i Phßng) hay ë khu c«ng nghiÖp HiÖp Ph­íc (TP Hå ChÝ Minh). §¸ng l­u ý lµ c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®ang quan t©m ®Çu t­ x©y dùng c¸c c¶ng Container. VÝ dô nh­ : H·ng tµu biÓn Nepturn Orient Lines (Singapore) ®· liªn doanh x©y dùng mét c¶ng Container (Hai bÕn) cã tªn viÕt t¾t lµ Vict t¹i TP Hå ChÝ Minh mµ nÕu hoµn thµnh c¶ hai giai ®o¹n, sÏ cã c«ng xuÊt bèc xÕp kho¶ng 600.000 TEU/n¨m vµ mét dù ¸n x©y dùng c¶ng ®a n¨ng mµ chñ yÕu lµ c¸c bÕn Container ®ang ®­îc xóc tiÕn bëi mét tËp ®oµn cña BØ t¹i vïng C¸i MÐp (Vòng Tµu). 1.3) KÕt qña thùc hiÖn cho ®Õn nay: N¨m 1998, tæng sè hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu cña c¶ n­íc qua ®­êng biÓn kho¶ng 31,6 triÖu tÊn. §éi tµu cña Tæng C«ng ty Hµng h¶i ViÖt Nam (Vinalines) vËn chuyÓn ®­îc 11,13% (xuÊt khÈu chiÕm 11,6%, nhËp khÈu chiÓm 16%), vËn chuyÓn mét sè mÆt hµng xuÊt khÈu cã khèi l­îng lín nh­: g¹o kho¶ng 30%, dÇu th« 5%, than 1,5%, hµng nhËp khÈu nh­: ph©n bãn 13,4%, Clinker 4,5%, x¨ng dÇu 12,5%, hµng Container chiÕm 25%. N¨m 1998, C¶ng Sµi Gßn ®¹t s¶n l­îng 7,6 triÖu tÊn hµng th«ng qua doanh thu 380 tû ®ång, l·i 57 tû ®ång, t­¬ng tù C¶ng H¶i Phßng ®¹t s¶n l­îng 5,7 triÖu tÊn hµng th«ng qua, doanh thu 284 tû ®ång, l·i 50 tû ®ång, C¶ng Qu¶ng Ninh ®¹t trªn 1 triÖu tÊn ... Riªng vÒ sè l­îng Container ®­îc bèc xÕp ë c¸c C¶ng ViÖt Nam, cã thÓ thÊy t¨ng nhanh trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y: B¶ng sè liÖu : N¨m 1994 1995 1996 1997 1998 Søc chë (TEU) 400.000 550.000 600.000 700.000 820.000 Nguån : Tæng c«ng ty hµng h¶i ViÖt Nam Tèc ®é t¨ng tr­ëng b×nh qu©n kho¶ng 17%/n¨m. Râ rµng lµ xu thÕ Container ë n­íc ta còng ®­îc c¸c nhµ ®Çu t­ trong vµ ngoµi n­íc tiÕn hµnh mét c¸ch nhanh chãng. 2) §¸nh gi¸ thùc tr¹ng vËn t¶i biÓn b»ng Container ë n­íc ta 2.1) Nh÷ng mÆt yÕu kÐm vµ nguyªn nh©n 2.1.1 VÒ c¶ng biÓn §Ó ®¸p øng xu thÕ Container ho¸ ë n­íc ta, viÖc x©y dùng c¸c c¶ng biÓn n­íc s©u cho c¸c tµu Container hiÖn ®¹i cÇn ®i tr­íc mét b­íc. Tuy nhiªn, nh×n vµo thùc tr¹ng hÖ thèng c¶ng biÓn n­íc ta cßn nhiÒu bÊt cËp: c¶ n­íc hiÖn cã kho¶ng 80 c¶ng biÓn nh­ng c¸c c¶ng cña n­íc ta chñ yÕu lµ c¶ng nhá, trang thiÕt bÞ l¹c hËu, kh«ng ®ång bé. Tæng l­îng hµng ho¸ th«ng qua qua C¶ng biÓn n­íc ta chñ yÕu n¨m 1998 ®¹t 56,5 triÖu tÊn (t¨ng 17,4% so víi n¨m 1997) trong ®ã chØ cã 5 c¶ng cã c«ng suÊt bèc xÕp hµng n¨m h¬n 1 triÖu tÊn/n¨m lµ: C¶ng H¶i Phßng (5,4 triÖu), C¶ng Sµi Gßn (7,6 triÖu), T©n C¶ng (4,3 triÖu), BÕn NghÐ (2,3 triÖu), §µ N½ng (1 triÖu). Muèn ®¸nh gi¸ t×nh h×nh n¨ng lùc s¶n xuÊt cã thõa hay kh«ng, ng­êi ta kh«ng thÓ chØ nh×n qua con sè thèng kª s¶n l­îng hµng ho¸ th«ng qua C¶ng mçi n¨m cao mµ ph¶i xem hÖ sè c«ng suÊt cña C¶ng b»ng tæng l­îng hµng ho¸ th«ng qua chia cho tæng mÐt chiÒu dµi cña cÇu C¶ng. ë ®©y cã thÓ thÊy râ qua b¶ng thèng kª n¨m 1998 vÒ ho¹t ®éng cña 22 C¶ng thuéc khu vùc Thµnh phè Hå ChÝ Minh: C¶ng Sµi Gßn cã s¶n l­îng hµng ho¸ th«ng qua cao nhÊt nh­ng chØ cã hÖ sè c«ng suÊt lµ 3.206 T/m cÇu; trong khi ®ã T©n C¶ng (C¶ng chuyªn bèc xÕp tµu Container) hÖ sè c«ng suÊt lµ 6.130 T/m cÇu; cßn s¶n l­îng C¶ng BÕn NghÐ lµ 2,3 triÖu tÊn, hÖ sè c«ng suÊt lµ 4.166 T/m cÇu ... Nh­ vËy hÖ thèng C¶ng khu vùc Thµnh phè Hå ChÝ Minh nãi riªng vµ cña ViÖt Nam nãi chung hiÖn nay vÉn ë t×nh tr¹ng thõa n¨ng lùc. Trong khi ®ã tû lÖ Container ho¸ (tû lÖ gi÷a hµng ho¸ vËn chuyÓn b»ng Container trªn tæng l­îng hµng ho¸ vËn chuyÓn) ë n­íc ta hiÖn nay rÊt thÊp, chØ kho¶ng 20%. So víi tû lÖ nµy cña thÕ giíi 60%, c¸c n­íc Ch©u ¸ lµ 65%. Theo dù b¸o, víi tèc ®é t¨ng tr­ëng cña GDP 5-7% th× vµo n¨m 2010 cã kho¶ng 150 triÖu tÊn hµng qua c¸c C¶ng ViÖt Nam, nÕu lóc ®ã tû lÖ Container ho¸ ë n­íc ta vµo kho¶ng 30-35% th× sè l­îng hµng ho¸ ph¶i chuyªn chë b»ng Container qua c¸c C¶ng ë n­íc ta còng ®¹t 45 triÖu tÊn , t­¬ng ®­¬ng kho¶ng 4-5 triÖu TEU, gÊp 4-5 lÇn so víi hiÖn nay. §iÒu ®ã cho thÊy viÖc ph¸t triÓn C¶ng Container hiÖn ®¹i ë n­íc ta lµ rÊt cÇn thiÕt. Sau khi ®¸nh gi¸ nh÷ng mÆt yÕu kÐm kÓ trªn cña hÖ thèng C¶ng biÓn ViÖt Nam, chóng ta cã thÓ nªu nªn nh÷ng nguyªn nh©n c¬ b¶n sau: Thø nhÊt, hÖ thèng C¶ng biÓn n­íc ta phÇn lín ®­îc x©y dùng tr­íc n¨m 1975 víi thiÕt bÞ bèc xÕp, vËn chuyÓn th« s¬, l¹c hËu, kh«ng ®ång bé, n¨ng suÊt thÊp l¹i kh«ng phï hîp víi c¬ cÊu vµ khèi l­îng hµng ho¸ míi, ®Æc biÖt lµ hµng ho¸ vËn chuyÓn b¨ng Container. Thø hai, do ch¹y theo lîi nhuËn, c¸c C¶ng ®· ®Çu t­ chång chÐo lÉn nhau, g©y l·ng phÝ bÕn b·i, c¸c ph­¬ng tiÖn bèc xÕp vµ ph­¬ng tiÖn vËn t¶i. DÉn ®Õn t×nh tr¹ngc¹nh tranh hçn lo¹n, thõa n¨ng lùc s¶n suÊt ... Thø ba, ë n­íc ta hiÖn nay ch­a cã mét c¶ng quèc gia nµo ®­îc trang bÞ hoµn chØnh ®Ó bèc xÕp Container theo ®óng nghÜa, mµ chØ lµ c¸c bÕn Container ®­îc ho¸n c¶i trong c¸c C¶ng hiÖn cã. Nh­ trªn ®· nãi, cho ®Õn nay, Thñ t­íng ChÝnh phñ ®· phª duyÖt nhiÒu dù ¸n n©ng cÊp c¶i t¹o c¸c C¶ng biÓn lín nh­: Sµi Gßn, H¶i Phßng, §µ N½ng, T©n C¶ng. C¸c c¶ng nµy ®Òu cã 1 hoÆc 2 bÕn Container ®­îc ho¸n c¶i tõ c¸c bÕn dµnh cho bèc xÕp hµng tæng hîp. Cuèi cïng, cã thÓ nªu mét nguyªn nh©n n÷a lµ do h¹ tÇng giao th«ng kh«ng ®­îc ph¸t triÓn ®ång bé nªn viÖc gi¶i phãng hµng còng nh­ viÖc nhËp hµng ho¸ chËm lµm cho C¶ng ViÖt Nam kÐm hÊp dÉn. §ã lµ mét thiÖt thßi lín cho nÒn kinh tÕ. 2.1.2 VÒ ®éi tµu biÓn: Cïng víi C¶ng biÓn th× viÖc ®Çu t­ ®æi míi, hiÖn ®¹i ho¸ ®éi tµu biÓn ViÖt Nam còng lµ yªu cÇu cÊp b¸ch ®Ó chóng ta cã thÓ tiÕn kÞp víi xu thÕ vËn t¶i biÓn b»ng Container ho¸ hiÖn nay. Cã thÓ nãi, ®éi tµu biÓn ViÖt Nam yÕu c¶ vÒ l­îng lÉn vÒ chÊt. ViÖt Nam hiÖn cã kho¶ng 590 con tµu chë hµng c¸c lo¹i víi tæng träng t¶i h¬n 1 triÖu DWT, l¹i qu¸ giµ nua, tuæi b×nh qu©n lµ 20 n¨m (trong khi quy ®Þnh quèc tÕ chØ cho sö dông tµu cã tuæi tèi ®a lµ 20 n¨m). Cò ký, l¹c hËu ®ßi hái chi phÝ tu söa lín tµu ViÖt Nam míi ®ñ ®é an toµn ®i biÓn, mÆt kh¸cl¹i kh«ng phï hîp víi nhu cÇu vËn t¶i quèc tÕ hiÖn nay. VÒ c¬ cÊu, l¹i cµng kh«ng phï hîp víi nhu cÇu vËn t¶i hiÖn nay. Chóng ta cã thÓ thÊy râ ®iÒu ®ã th«ng qua b¶ng sè liÖu sau: Träng t¶i (DWT) Sè l­îng (chiÕc) Trªn 100.000 3 Trªn 50.000 1 Trªn 10.000 30 5.000 - 10.000 19 2.000 - d­íi 5.000 32 D­íi 2.000 505 Tæng 590 Nguån: Tæng c«ng ty Hµng h¶i ViÖt Nam Nh­ vËy, trong xu thÕ vËn t¶i b¨ng Container vµ c¸c tµu cã träng t¶i lín ®ang dÇn chiÕm lÜnh th× ®éi tµu ViÖt Nam chØ cã kho¶ng 3% tû träng lµ tµu vËn chuyÓn Container, tµu trªn 10.000 DWT chØ chiÓm 5,67%. ChÝnh v× vËy mµ n¨m 1996, ngµnh Hµng h¶i c¶ n­íc chØ vËn chuyÓn ®­îc 14,25% tæng l­îng hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu, con sè nµy tôt xuèng 12,68% n¨m 1997 vµ chØ cßn kho¶ng 13,4%n¨m 1998. Nh­ vËy, tæng träng t¶i cña ®éi tµu t¨ng nh­ng thÞ phÇn vËn chuyÓn hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu l¹i gi¶m, theo ®¸nh gi¸ cña c¸c nhµ nghiªn cøu lµ do c¸c nguyªn nh©n chñ yÕu sau: Do ¶nh h­íng cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh, kh«ng nh÷ng gi¸ c¶ nhiÒu mÆt hµng gi¶m m¹nh mµ cßn kÐo theo sù mÊt c©n ®èi vÒ luång hµng ®Õn vµ ®i ë tõng khu vùc, g©y ra t×nh tr¹ng thõa tµu. Do thõa tµu, c¸c h·ng ®· å ¹t ®­a tµu cò vµo khai th¸c ë thÞ tr­êng ViÖt Nam, h¹ gi¸ c­íc vËn t¶i ®Ó c¹nh tranh víi møc gi¶m b×nh qu©n 20-30% so víi tr­íc khi x¶y ra khñng ho¶ng khiÕn cho ®éi tµu ViÖt Nam cµng khã c¹nh tranh h¬n. Cuéc khñng ho¶ng cßn lµm cho viÖc xuÊt khÈu hµng ViÖt Nam thªm khã kh¨n, phÝa ViÖt Nam trong rÊt nhiÒu tr­êng hîp ®· bÞ c¸c kh¸ch hµng n­íc ngêi Ðp ph¶i b¸n hµng theo gi¸ FOB giao ngay t¹i C¶ng ViÖt Nam nªn quyÒn chØ ®Þnh ng­êi vËn chuyÓn tuét khái tay chñ hµng ViÖt Nam. C¸c tµu ViÖt Nam th­êng ch¹y Ýt tuyÕn, l¹i kh«ng cã nh÷ng tuyÕn ®i xa, ChÝnh v× vËy, muèn chuyÓn hµng ®i Ch©u ¢u th­êng l¹i ph¶i chuyÓn tiÕp qua Singapore, Hång K«ng ... §©y còng lµ mét trë ng¹i lµm cho c¸c chñ hµng kh«ng ®Õn víi c¸c hµng tµu ViÖt Nam. 2.2) Nh÷ng yªu cÇu ®Æt ra: Cã thÓ thÊy r»ng, trong t×nh h×nh hiÖn nay, ngµnh hµng h¶i ë n­íc ta cßn cã rÊt nhiÒu khã kh¨n cÇn ph¶i gi¶i quyÕt. Víi tèc ®é t¨ng sè l­îng Container ®­îc bèc xÕp b×nh qu©n hµng n¨m lµ 17%, yªu cÇu ®Æt ra ®èi víi ngµnh Hµng h¶i n­íc ta lµ: 1. Kh¾c phôc t×nh tr¹ng thiÕu c¸c C¶ng Container hiÖn ®¹i ®Ó ®¸p øng ®­îc nhu cÇu vËn t¶i quèc tÕ hiÖn nay. 2. Tr¸nh t×nh tr¹ng ®Çu t­ c¶ng biÓn chång chÐo, l·ng phÝ vÒ vèn, g©y c¹nh tranh hçn lo¹n 3. Ph¸t triÓn h¹ tÇng giao th«ng ®ång bé, hîp lý. 4. §Çu t­, ph¸t triÓn ®éi tµu chuyªn chë hµng ho¸ quèc tÕ, ®Æc biÖt lµ c¸c tµu chuyªn chë Container cã träng t¶i lín. 5. N©ng cao ®­îc uy tÝn cña ®éi tµu ViÖt Nam trªn lÜnh vùc vËn t¶i quèc tÕ 6. Liªn kÕt chÆt chÏ víi c¸c chñ hµng xuÊt nhËp khÈu ®Ó giµnh quyÒn thuª tµu cho ®éi tµu ViÖt Nam. 7. N©ng cao tr×nh ®é tay nghÒ cña c¸c thuyÒn viªn c«ng nh©n C¶ng, qu¶n lý ... II > Gi¶i ph¸p ph¸t triÓn cho qu¸ tr×nh Container ho¸ trong vËn t¶i biÓn ë ViÖt Nam: 1> Gi¶i ph¸p ®èi víi ngµnh vËn t¶i: Cã thÓ thÊy r»ng, hiÖn nay kinh doanh vËn t¶i biÓn ë n­íc ta ®ang trong qóa tr×nh canh tranh gay g¾t, ®Æc biÖt lµ trong lÜnh vùc vËn t¶i biÓn b»ng Container. §Ó n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh còng nh­ ®Èy nhanh qu¸ tr×nh Container ho¸ trong vËn t¶i biÓn, ngµnh Hµng h¶i mµ cô thÓ lµ Tæng côc Hµng h¶i ViÖt Nam cÇn thùc hiÖn ®­îc c¸c gi¶i ph¸p sau: TiÕp tôc ­u tiªn ph¸t triÓn ®éi tµu viÔn d­¬ng ®Ó ngµy cµng cã nhiÒu kh¶ n¨ng ®¸p øng nhu cÇu vËn chuyÓn hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu trong nh÷ng n¨m tíi. Cô thÓ lµ, tíi n¨m 2000 ngµnh sÏ n©ng tæng träng t¶i ®éi tµu lªn 1,2 triÖu DWT, ®¸p øng vËn chuyÓn 20% khèi l­îng hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu vµ giai ®o¹n 2001-2010 sÏ ®Çu t­ trªn d­íi 1,5 tû USD ®Ó ®Õn n¨m 2010 tæng träng t¶i ®¹t møc 5,8 triÖu DWT, ®¸p øng 40% nhu cÇu vËn chuyÓn hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu. §Ó thùc hiÖn môc tiªu trªn vµ chuyÓn biÕn c¬ cÊu ®éi tµu theo xu h­íng vËn t¶i biÓn quèc tÕ, ®Çu t­ tËp trung mua c¸c tµu cã träng t¶i lín tõ 80.000-90.000 DWT vµ tµu Container tõ 350-6.000 TEU ... Liªn doanh víi c¸c c«ng ty vËn t¶i biÓn quèc tÕ cã uy tÝn trong lÜnh vùcvt biÓn b»ng Container. TiÕn hµnh s¸p nhËp hoÆc gi¶i thÓ c¸c doanh nghiÖp, c¸c c«ng ty lµm ¨n thua lç ®Ó h×nh thµnh nªn c¸c c«ng ty vËn t¶i quèc tÕ m¹nh ®ñ søc c¹nh tranh. Tæng côc Hµng h¶i cÇn phèi kÕt hîp víi Bé th­¬ng m¹i, Tæng c«ng ty B¶o hiÓm ViÖt Nam vµ c¸c ngµnh kh¸c nh­: Tæng côc H¶i quan, Tæng côc thuÕ ... ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c chñ h·ng xuÊt nhËp khÈu giµnh ­u thÕ trong quyÒn vËn chuyÓn cho ®éi tµu quèc gia. Tæng côc Hµng h¶i cÇn ban hµnh c¸c v¨n b¶n yªu cÇu c¸c hµng tµu kinh doanh ®Þnh tuyÕn ph¶i ®¨ng ký gi¸ sµn nh»m chèng viÖc c¸c hµng tµu ®­a tµu vµo tù do, hót hµng, khuynh ®¶o gi¸ c­íc. Ngµnh Hµng h¶i ViÖt Nam cÇncã quan hÖ hîp t¸c víi ngµnh Hµng h¶i c¸c n­íc trong khu vùc vµ quèc tÕ. §Èy m¹nh thiÕt lËp quan hÖ víi c¸c tËp ®oµn th­¬ng m¹i lín, c¸c ®¹i lý vËn t¶i quèc tÕ cã uy tÝn ®Ó t¹o nªn ch©n rÕt khai th¸c nguån hµng v÷ng ch¾c, l©u dµi. 2> Gi¶i ph¸p ®èi víi doanh nghiÖp vËn t¶i: Doanh nghiÖp vËn t¶i lµ nh©n tè quan träng , quyÕt ®Þnh nhÊt ®Ó n©ng cao thÞ phÇn vËn t¶i biÓn quèc tÕ cña ViÖt Nam. §Ó n©ng cao chÊt l­îng phôc vô, chÊt l­îng qu¶n lý c¸c doanh nghiÖp vËn t¶i biÓn nãi chung vµ c¸c doanh nghiÖp vËn t¶i biÓn b»ng Container nãi riªng cÇn ph¶i ®æi míi trªn mäi lÜnh vùc ho¹t ®éng cña m×nh mµ cô thÓ lµ: VÒ vËn t¶i: tiÕp tôc quan hÖ tèt víi c¸c chñ hµng xuÊt nhËp khÈu (nhÊt lµ c¸c Tæng c«ng ty lín) ®Ó ký hîp ®ång vËn chuyÓn. T¨ng c­êng chë thuª cho n­íc ngoµi nh»m sö dông n¨ng lùc ®éi tµu ch­a cã nguån hµng xuÊt nhËp khÈu vËn chuyÓn ®Ó ®¶m b¶o cã viÖc lµm. VÒ tµi chÝnh doanh nghiÖp: Huy ®éng nguån vèn nhµn rçi vµo quü tËp trung ®Ó cho c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn, c¸c ®éi tµu vay vèn kinh doanh vµ ®Çu t­ míi, gãp vèn vµo liªn doanh ... t¹o thµnh nguån vèn tÝn dông tuÇn hoµn, sö dông quü tËp trung ®Ó mua tµu Container hiÖn ®¹i, träng t¶i lín 35.000 T ®Ó cho c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn thuª l¹i nh»m t¨ng søc c¹nh tranh vµ chèng nguy c¬ ph¸ s¶n. VÒ x©y dùng c¬ chÕ chÝnh s¸ch: c¸c doanh nghiÖp cÇn tÝch cùc tham gia x©y dùng chÝnh s¸ch ngµnh nh­: ®Þnh h­íng ph¸t triÓn ®éi tau, chÕ ®é thuyÒn viªn, chÕ ®é khuyÕn khÝch ®Çu t­ ®éi tau ... sao cho phï hîp víi yªu cÇu ®ßi hái thùc tÕ cña vËn t¶i b»ng Container hiÖn nay vµ trong thêi gian tíi. VÒ nh©n lùc: ph¶i cè g¾ng gi÷ vµ ®µo t¹o ®éi ngò lao ®éng ký thuËt cã chuyªn m«n, lµnh nghÒ. V× ®Ó ®µo t¹o mét thuyÒn viªn ph¶i mÊt 5-7 n¨m, ®Ó ®µo t¹o mét thuyÒn tr­ëng ph¶i mÊt 10 n¨m. Kh«ng nh÷ng vËy, cÇn ph¶i ®µo t¹o l¹i nh÷ng c¸n bé, thuyÒn viªn ®Ó hä ®ñ tr×nh ®é vÒ ph¸p luËt quèc tÕ trong vËn t¶i biÓn, qu¶n lý vµ sö dông nh÷ng con tµu Container míi kh¸ hiÖn ®¹i. VÒ bèc xÕp: thùc hiÖn chiÕn l­îc kinh doanh chung, x©y dùng ®Çu mèi ®Ó nèi m¹ng víi c¸c C¶ng Asean nh»m thùc hiÖn viÖc tiÕp thÞ tõ ngoµi vµo VÒ dÞch vô: Tæ chøc l¹i cæ phÇn ho¸, cho n­íc ngoµi mua cæ phÇn ®Ó gi÷ ®Çu vµo vµ t¹o cÇu nèi cho viÖc ®Çu t­ ra n­íc ngoµi ®Ó chia xÎ thÞ tr­êng khu vùc. VÒ ho¹t ®éng qu¶ng c¸o, xóc tiÕn: c¸c doanh nghiÖp vËn t¶i biÓn còng cÇn ph¶i t¨ng c­êng qu¶ng c¸o trªn c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng, trªn Internet ... hay cã chÝnh s¸ch gi¶m gi¸ ®èi víi kh¸ch hµng truyÒn thèng, .... 3> Gi¶i ph¸p tõ phÝa Nhµ n­íc §Ó ®Èy nhanh qu¸ tr×nh Container ho¸ nãi riªng còng nh­ ph¸t triÓn ngµnh hiÖn nayµg h¶i ViÖt Nam nãi chung th× c¸c gi¶i ph¸p, chÝnh s¸ch vÜ m« cña Nhµ n­íc lµ hÕt søc quan träng. Bao gåm: 1. N©ng cÊp, c¶i t¹o vµ x©y dùng míi c¸c C¶ng Container: viÖc ph¸t triÓn c¶ng Container ë n­íc ta nªn theo tõng giai ®o¹n ®Ó phï hîp víit×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ vµ mèi t­¬ng quan vËn t¶i biÓn, kinh doanh c¶ng biÓn trong khu vùc. Cã thÓ chia lµm 3 giai ®o¹n nh­ sau: VÒ ng¾n h¹n (trong vµi ba n¨m tíi): §Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng thiÕu c¸c bÕn Container vµ ®¸p øng nhu cÇu tr­íc m¾t, Thñ t­íng ChÝnh phñ ®· phª duyÖt ®Çu t­ mét sè dù ¸n C¶ng biÓn trong ®ã cã c¸c c¶ng bèc xÕp Container n­: C¶ngC¸i L©n (1 bÕn cho tµu 1.500TEU), C¶ng H¶i Phßng(1 bÕn cho tµu 600TEU), C¶ng §µ N½ng (1 bÕn cho tµu 1.500TEU), Nh­ vËy, ®Õn n¨m 2003-2004, c¸c c¶ng Container n­í ta cã thÓ bèc xÕp ®­îc kho¶ng 2 triÖu TEU, ®¸p øng ®­îc nhu cÇu vËn t¶i Container. VÒ trung h¹n (®Õn n¨m 2010): ChÝnh phñ cÇn ®Çu t­ c¸c C¶ng Container cì võa (mçi c¶ng cã c«ng suÊt kho¶ng 10 triÖu T/n¨m) ë c¶ 3 vïng vÞnh kinh tÕ träng ®iÓm B¾c - Trung - Nam. ë phÝa B¾c, chó träng ®Çu t­ tiÕp cho C¶ng C¸i L©n (Qu¶ng Ninh) - giai ®o¹n 2 b»ng vèn vay. ë miÒn Trung, cã thÓ ph¸t triÓn C¶ng míi ë Liªn ChiÓu (§µ N½ng) hoÆc Ch©n M©y (Thõa Thiªn HuÕ). ë miÒn Nam, c¸c C¶ng x©y dùng ë giai ®o¹n nµylµ c¶ng Container liªn doanh víi BØ t¹i bê s«ng C¸i MÐp (Bµ RÞa - Vòng Tµu) hoÆc dù ¸n C¶ng tæng hîp quèc gia t¹i Phó Mü - Bµ RÞa - Vòng Tµu (dù tÝnh cã 4-6 bÕn Container) ®ang t×m nguån tµi nguån ®Çu t­. VÒ ph¸t triÓn dµi h¹n (sau 2010): C¨n cø vµo t×nh h×nh ph¸t triÓn c¸c C¶ng trong giai ®o¹n ng¾n h¹n vµ trung h¹n, còng nh­ t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ khu vùc, ChÝnh phñ sÏ x©y dùng mét C¶ng trung chuyÓn Container cì lín, c«ng suÊt bèc xÕp cã thÓ lªn tíi kho¶ng 40-50triÖu T/n¨m (t­¬ng ®­¬ng 4-5 triÖu TEU/n¨m), cã thÓ tiÕp nhËn c¸c tµu Container ®Õn 5.000 TEU. Dèi víi n­íc ta, nªn x©y dùng mét C¶ng trung chuyÓn Container quèc tÕ ë MiÒn Trung v× cã c¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn thuËn lîi, gåm c¸c tuyÕn Hµng h¶i quèc tÕ ViÔn §«ng- Ch©u ¢U vµ ViÔn D­¬ng - §«ng Nam ¸ , kh«ng canh tranh víi C¶ng ®· ®­îc ®Çu t­ ë 2 khu kinh tÕ träng ®iÓm B¾c - Nam, g¾n víi mét khu kinh tÕ më ®Ó ¸p dông chÝnh s¸ch th«ng tho¸ng ... 2. ChÝnh phñ cÇn nhanh chãng phª duyÖt “NghÞ ®Þnh vÒ qu¶n lý thÞ tr­êng vËn t¶i, khuyÕn khÝch ®Çu t­ ph¸t triÓn vµ b¶o hé ®éi tµu quèc gia”. NghÞ ®Þnh nµy cïng víi NghÞ ®Þnh vÒ mua b¸n tµu biÓn sÏ hîp thµnh c«ng cô qu¶n lý cña Nhµ n­íc vÒ “§Çu t­ ph¸t triÓn vµ qu¶n lý thÞ tr­êng ” cho ngµnh Hµng h¶i. 3. ChÝnh phñ vµ Bé Giao th«ng vËn t¶i nªn cho phÐp c¸c doanh nghiÖp n­íc ngoµi më thªm tuyÕn, ®­a thªm tµu vµo khai th¸c thÞ tr­êng ViÖt Nam, ®Æc biÖt lµ vËn t¶i Container, c«ng bè gi¸ c­íc sµn ®Ó c¹nh tranh ph¸ gi¸, ®ång thêi khuyÕn khÝch liªn doanh vµo mét sè kh©u dÞch vô hµng ho¸. 4. ChÝnh phñ cÇn cã c¬ chÕ khuyÕn khÝch sù phèi hîp chÆt chÏ, v× lîi Ých chung gÜ÷a chñ hµng xuÊt nhËp khÈu víi c¸c h·ng tµu, Ng©n hµng vµ C«ng ty B¶o hiÓm ... ®Ó giµnh quyÒn chØ ®Þnh ng­êi vËn chuyÓn, chØ ®Þnh c¬ quan b¶o hiÓm ®èi víi hµng xuÊt nhËp khÈu cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam. 5. ChÝnh phñ vµ Bé Giao th«ng vËn t¶i cÇn tæ chøc phèi hîp quy ho¹ch gi­u· c¸c ngµnh ®­êng biÓn, ®­êng s«ng vµ ®­êng bé, nhÊt lµ trong viÖc x©y dùng c¸c khu ®Çu mèi giao th«ng nh»m t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc ¸p dông khÐp kÝn c¸c quy tr×nh c«ng nghÖ míi mét c¸ch cã hiÖu qu¶ cho toµn ngµnh Hµng h¶i. 6. Ngoµi ra ChÝnh phñ cã thÓ thùc hiÖn chÝnh s¸ch ­u ®·i vÒ thuÕ, tµi trî ®Çu t­ tµu... Lêi kÕt So víi c¸c quèc gia kh¸c kh«ng cã ®­êng biÓn th× ViÖt Nam còng nh­ c¸c quèc gia cã ®­êng biÓn trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi cã rÊt nhiÒu lîi thÕ. Bëi lÏ, nã kh«ng chØ gióp ph¸t triÓn ngµnh vËn t¶i mµ cßn t¹o ®iÒu kiÖn thóc ®Èy sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n­íc. §Æc biÖt, ®èi víi n­íc ta trong nh÷ng n¨m tíi, ngµnh Hµng h¶i cã rÊt nhiÒu c¬ héi ph¸t triÓn. §ã lµ thÞ tr­êng ngµy cµng lín vÒ dung l­îng vµ chÊt l­îng, tèc ®é t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu håi phôc, nÒn kinh tÕ khu vùc ®ang héi nhËp vùc dËy sau khñng ho¶ng ... ChÝnh v× vËy, ®Èy nhanh qu¸ tr×nh Container ho¸ trong vËn t¶i biÓn võa mang tÝnh cÊp b¸ch, võa mang tÝnh chiÕn l­îc l©u dµi cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña ngµnh. ChÝnh phñ, ngµnh Hµng h¶i vµ c¸c doanh nghiÖp vËn t¶i ®· ®Ò ra ®­îc c¸c kÕ ho¹ch, chiÕn l­îc cho tõng giai ®o¹n cô thÓ. Nh­ng viÖc cã thùc hiÖn ®­îc hay kh«ng cßn phô thuéc nhiÒu yÕu tè. Trong ®ã, quan träng nhÊt vÉn lµ ph¶i ph¸t huy ®­îc néi lùc cña ngµnh, cïng víi sù hîp t¸c, phèi hîp liªn ngµnh th× chóng ta míi cã thÓ tiÕn nhanh theo xu h­íng ph¸t triÓn chung cña khu vùc vµ thÕ giíi. Mong r»ng vµo thÕ kû míi, con tµu viÔn d­¬ng ViÖt Nam sÏ cã mÆt hÇu hÕt ë c¸c h¶i c¶ng næi tiÕng trªn thÕ giíi. Tµi liÖu tham kh¶o: T¹p chÝ Giao th«ng vËn t¶i sè 7/1999 T¹p chÝ Kinh tÕ Sµi Gßn sè 17/2999 T¹p chÝ Kinh tÕ vµ dù b¸o sè 3/2999 T¹p chÝ Nghiªn cøu kinh tÕ sè 11/1999 B¸o Nh©n d©n sè ngµy 31/10/1999 Gi¸o tr×nh “Qu¶n trÞ kinh doanh th­¬ng m¹i quèc tÕ ” - tr­êng §¹i häc KTQD Hµ néi T¹p chÝ “Th­¬ng nghiÖp vµ thÞ tr­êng ViÖt Nam ” sè 7/1997 Gi¸o tr×nh “VËn t¶i vµ b¶o hiÓm trong ngo¹i th­¬ng ” - Nhµ xuÊt b¶n Gi¸o dôc, 1994. Môc Lôc