Đặc điểm tai nạn trẻ em nhập khoa cấp cứu bệnh viện nhi đồng 2 năm 2010

Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012 Chuyên Đề Sức khỏe Sinh sản và Bà Mẹ - Trẻ em 8 ĐẶC ĐIỂM TAI NẠN TRẺ EM NHẬP KHOA CẤP CỨU BỆNH VIỆN NHI ĐỒNG 2 NĂM 2010 Phạm Lê Duy*, Đoàn Thị Ngọc Diệp* TÓM TẮT Mục tiêu: Mô tả các đặc điểm dịch tễ, lâm sàng và kết quả điều trị của các trẻ em bị tai nạn nhập Khoa Cấp Cứu Bệnh Viện Nhi Đồng 2 từ ngày 01/01/2010 đến 31/12/2010. Phương pháp nghiên cứu: Mô tả hàng loạt ca. Kết quả: Trong thời gian từ ngày 01/01/2010 đến 31/12/2010 có tất cả 397 trẻ bị tai nạn nhập Khoa Cấp Cứu Bệnh Viện Nhi Đồng 2. Tai nạn thường gặp nhất là ngộ độc (131; 32,9%), sau đó là tai nạn giao thông (117; 29,5%), té ngã (74; 18,6%), động vật cắn (46; 11,6%), ngạt nước (15; 3,8%), bỏng (3; 0,8%), tai nạn khác (11;2,8%). Đa số các trẻ bị tai nạn nhập viện cư ngụ tại TP.Hồ Chí Minh (73%). Trẻ dưới 5 tuổi (239; 60,2%) chiếm đa số và tỉ lệ nam:nữ là 1,4:1. Các đặc điểm về dịch tễ, lâm sàng và kết quả điều trị khác nhau ở từng loại tai nạn. Kết luận: Tai nạn trẻ em có thể gây ra các tổn thương nghiêm trọng ảnh hưởng đến sức khỏe và tính mạng của trẻ. Tai nạn trẻ em có thể xảy ra ở tất cả các lứa tuổi và bất kỳ nơi nào trẻ lui tới. Để phòng tránh tai nạn cho trẻ, cần phải giáo dục người dân biết cách đề phòng các nguy cơ gây tai nạn và cách sơ cấp cứu khi trẻ bị tai nạn để hạn chế hậu quả nặng nề. Từ khóa: Tai nạn trẻ em, ngộ độc, tai nạn giao thông, té ngã, động vật cắn, ngạt nước, bỏng. ABSTRACT FEATURES OF CHILDREN ACCIDEN AT EMERGENCY DEPARTMENT OF HOSPITAL 2 IN 2010 Pham Le Duy, Doan Thi Ngoc Diep * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 16 - Supplement of No 1 – 2012: 8 - 17 Objectives: To describe the epidemic, clinical features and the treatment results of children accident at Emergency Department of Hospital 2 in 2010. Method: Case series report. Results: There were 397 cases of children accident hospitalized in Emergency Department of the Children’s Hospital No2 from 1st January to 31st December in 2010. The most common cause is poisoning (131; 32.9%), follows by traffic accident (117; 29.5%), fall (74; 18.6%), animal bite (46; 11.6%), drowning (15; 3.8%), burn (3; 0.8%), others (11; 2.8%). Most of cases came from Ho Chi Minh city (73%). Children under 5 years old (239; 60.2%) were over-represented among the cases and gender ratio boy:girl is 1.4:1. The epidemic, clinical features and treatment results is various among those kinds of accident. Conclusion: Children accident can cause severe injuries affecting badly to health and even death. Accident can occur in any year of old and any place where children frequent. To prevent accident, people need to be educated the methods to reduce accidental risk and the first aid steps to limit worse consequences. Key words: Children accident, poisoning, traffic accident, fall, animal bite, drowning, burn. * Bộ môn Nhi, Đại học Y Dược TP.HCM. Tác giả liên lạc: BS Phạm Lê Duy ĐT: 01226915595 Email: drduypham@yahoo.com Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012 Nghiên cứu Y học Nhi Khoa 9 ĐẶT VẤN ĐỀ Tai nạn trẻ em từ lâu đã trở thành một vấn đề y tế công cộng nghiêm trọng của cả thế giới. Ước tính mỗi năm trên thế giới có 830.000 trẻ tử vong do tai nạn không chủ ý, nghĩa là có khoảng 2.000 trẻ tử vong trong một ngày(10). Quan trọng hơn, 89% các trường hợp tai nạn trẻ em xảy ra ở những nước đang phát triển, trong đó có Việt Nam(1). Theo một nghiên cứu của Quỹ Nhi Đồng Liên Hiệp Quốc (UNICEF) năm 2004 tại 6 nước Châu Á, thấy rằng, tai nạn là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu ở trẻ em 1 tuổi trở lên. Ở các nước phát triển, tỉ lệ tử vong do tai nạn ở trẻ em là 135/100.000 trẻ, còn ở các nước đang phát triển, tỉ lệ này là 1000/100.000 trẻ(4). Tại Việt Nam, tai nạn cũng là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu ở trẻ em. Tai nạn trẻ em có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng, ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe, tâm lý và có thể gây tử vong cho trẻ. Tuy nhiên, tại nạn có thể phòng tránh được. Để phòng tránh tai nạn cho trẻ, chúng ta cần phải biết các đặc điểm của từng loại tai nạn để đưa ra các biện pháp phòng tránh thích hợp. Do đó, chúng tôi đã tiến hành nghiên cứu tại Khoa Cấp Cứu Bệnh Viện Nhi Đồng 2 với mục tiêu sau: Mục tiêu tổng quát Mô tả các đặc điểm dịch tễ, lâm sàng và kết quả điều trị các trẻ em bị tai nạn nhập Khoa Cấp Cứu Bệnh Viện Nhi Đồng 2 từ ngày 01/01/2010 đến ngày 31/12/2010. Mục tiêu chuyên biệt Xác định tỉ lệ các loại tai nạn trẻ em nhập Khoa Cấp Cứu Bệnh Viện Nhi Đồng 2 trong năm 2010. Xác định tỉ lệ các đặc điểm dịch tễ, lâm sàng, kết quả điều trị của từng loại tai nạn trẻ em nhập Khoa Cấp Cứu Bệnh viện Nhi Đồng 2 trong năm 2010. ĐỐI TƯỢNG - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Đối tượng nghiên cứu Dân số mục tiêu Trẻ em bị tai nạn điều trị tại Khoa Cấp Cứu Bệnh viện Nhi Đồng 2. Dân số chọn mẫu Trẻ em bị tai nạn điều trị tại Khoa Cấp cứu Bệnh viện Nhi Đồng 2 từ ngày 01/01/2010 đến ngày 31/12/2010. Thiết kế nghiên cứu Mô tả hàng loạt ca. Phương pháp chọn mẫu Lấy trọn không xác suất. Tiêu chuẩn chọn bệnh Các trường hợp trẻ em bị tai nạn không chủ ý điều trị tại Khoa Cấp Cứu Bệnh viện Nhi Đồng 2. Tiêu chuẩn loại trừ Các trường hợp tai nạn trẻ em mà hồ sơ có <80% tổng các biến số cần thu thập. Xử lý số liệu Phần mềm SPSS 17.0 và Excell. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU Đặc điểm chung Tỉ lệ các loại tai nạn Bảng 1. Các loại tai nạn trẻ em nhập Khoa Cấp cứu Bệnh viện Nhi Đồng 2 năm 2010 (n=397) Loại tai nạn Số ca (n) Tỉ lệ (%) Ngộ độc 131 32,9 Tai nạn giao thông 117 29,5 Té ngã 74 18,6 Động vật cắn 46 11,6 Ngạt nước 15 3,8 Bỏng 3 0,8 Tai nạn khác 11 2,8 Tổng cộng 397 100 Các nguyên nhân gây tai nạn nhập viện nhiều nhất là ngộ độc (131; 32,9%) , tai nạn giao thông (117; 29,5%) và té ngã (74; 18,6%). Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012 Chuyên Đề Sức khỏe Sinh sản và Bà Mẹ - Trẻ em 10 Nơi cư ngụ Trong 397 trẻ bị tai nạn nhập Khoa Cấp Cứu Bệnh Viện Nhi Đồng 2, có 290 trẻ (73%) cư ngụ ở TP.Hồ Chí Minh. Trong đó có 259 trẻ (65,2%) ở các quận nội thành và 31 trẻ (7,8%) ở các huyện ngoại thành. Có 107 trẻ (27%) chuyển đến từ các tỉnh. Trong đó có 92 trẻ ở các tỉnh Miền Đông Nam Bộ (23,2%), 12 trẻ ở các tỉnh Miền Tây Nam Bộ (3,0%) và 3 trẻ ở các tỉnh khác. Tuổi Trong số 397 trẻ bị tai nạn nhập Khoa Cấp Cứu Bệnh Viện Nhi Đồng 2. Có 239 trẻ (60,2%) dưới 5 tuổi. Trong đó có 218 trẻ (55%) nằm trong độ tuổi từ 1- 5 tuổi và 21 trẻ dưới 1 tuổi (5,2%). Có 158 trẻ (39,8%) trong độ tuổi từ 5-15 tuổi. Giới tính Trong tổng số 397 trẻ bị tai nạn nhập viện, có 233 trẻ nam (58,7%) và 164 trẻ nữ (41,3%). Tỉ số nam:nữ = 1,4:1. Đặc điểm các loại tai nạn Ngộ độc Giới tính Trong số 131 trẻ bị ngộ độc nhập viện, có 71 trẻ nam (54,2%) và 60 trẻ nữ (45,8%), tỉ số nam:nữ = 1,2:1. Sự phân bố giới tính không có sự khác biệt (2, p > 0,05). Tuổi Trong 131 trẻ bị ngộ độc nhập viện, có 3 trẻ dưới 1 tuổi (2,3%), 109 trẻ từ 1 đến 5 tuổi (83,2%) và 19 trẻ từ 5-15 tuổi (14,5%). Các trường hợp trẻ dưới 1 tuổi bị ngộ độc đều do người thân cho uống thuốc quá liều hay uống nhầm thuốc. Tác nhân gây ngộ độc Bảng 2. Các tác nhân gây ngộ độc ở trẻ nhập Khoa Cấp cứu Bệnh viện Nhi Đồng 2 năm 2010 Tác nhân Số ca (n) Tỉ lệ (%) Thuốc 51 38,9 Hóa chất bay hơi 39 29,8 Tác nhân Số ca (n) Tỉ lệ (%) Hóa chất tẩy rửa 18 13,7 Chất chống ẩm 7 5,4 Thủy ngân nhiệt kế 6 4,6 Khác (long não, mực, keo dán giấy) 6 4,6 Thuốc diệt động vật 4 3,0 Tổng cộng 131 100 Tất cả các trường hợp ngộ độc đều xảy ra qua đường tiêu hóa. Tình huống ngộ độc Trong 131 trẻ ngộ độc nhập viện, có: 109 (83,2%) trẻ tự uống, trong đó có 103 (78,6%) trẻ nghịch thuốc hóa chất đặt trong tầm tay và 6 (4,6%) trẻ uống nhầm hóa chất đặt trong chai nước uống; 22 (16,8%) trẻ ngộ độc do người nhà cho uống nhầm thuốc hay hóa chất. Thương tổn và biến chứng Trong 131 trẻ ngộ độc nhập viện có 15 trẻ (11,5%) viêm phổi hít do hóa chất bay hơi và 1 trẻ (0,8%) loét họng.do uống nhầm Javel. Kết quả điều trị Tất cả các trẻ bị ngộ độc nhập viện đều được điều trị bình phục. Tai nạn giao thông Trong năm 2010 có 117 trẻ bị tai nạn giao thông (TNGT) nhập Khoa Cấp Cứu Bệnh Viện Nhi Đồng 2. Giới tính Trong tổng số 117 trẻ nhập viện vì tai nạn giao thông, có 61 trẻ nam (52,1%) và 56 trẻ nữ (47,9%). Tỉ số nam: nữ = 1:1. Tuổi Có 112 trẻ (95,7%) từ 2 - 14 tuổi và số ca tai nạn giao thông rải đều giữa các tuổi. Có 4 trẻ (3,4%) dưới 2 tuổi và 1 (0,9%) trẻ 15 tuổi. Tình huống xảy ra tai nạn giao thông Bảng 3. Các tình huống TNGT ở trẻ em nhập Khoa Cấp Cứu Bệnh viện Nhi Đồng 2 năm 2010 Tình huống tai nạn giao thông Số ca (n) Tỉ lệ (%) Được chở bằng xe hai bánh 46 39,3 Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012 Nghiên cứu Y học Nhi Khoa 11 Tình huống tai nạn giao thông Số ca (n) Tỉ lệ (%) Đi bộ 45 38,5 Tự điều khiển xe đạp 19 16,2 Tự điều khiển xe máy 7 6,0 Tổng cộng 117 100 Các tổn thương và biến chứng trong TNGT Bảng 4. Các tổn thương và biến chứng do TNGT ở trẻ em nhập Khoa Cấp cứu Bệnh viện Nhi Đồng 2 năm 2010 Loại tổn thương và biến chứng Số ca (n=117) Tỉ lệ (%) Tổn thương phần mềm 114 97.4 Chấn thương sọ não 48 41,0 Gãy xương chi 29 24,8 Xương sườn + xương đòn 9 7,7 Sốc chấn thương 7 6,0 Chấn thương hàm mặt 6 5,1 Vỡ tạng bụng 4 3,4 Gãy xương chậu 1 0,9 Đứt lìa chi 1 0,9 Kết quả điều trị Bảng 5. Kết quả điều trị của trẻ bị TNGT nhập Khoa Cấp Cứu Bệnh viện Nhi Đồng 2 năm 2010 Kết quả Số ca (n) Tỉ lệ (%) Bình phục 106 90,6 Tử vong 4 3,4 Di chứng 4 3,4 Chuyển viện 3 2,6 Tổng cộng 117 100 Trong đó, 4/4 ca di chứng và 2/4 ca tử vong chấn thương sọ não. Té ngã Có tất cả 74 trẻ bị té ngã nhập Khoa Cấp Cứu Bệnh Viện Nhi Đồng 2 trong năm 2010. Giới tính Trong số các trẻ té ngã nhập viện, có 46 trẻ nam (62,2%) và 28 trẻ nữ (37,8%). Tỉ số nam: nữ = 1,6:1. Tuổi Trong 74 trẻ bị té ngã chúng tôi ghi nhận, có 43 trẻ dưới 5 tuổi (58,1%) và 31 trẻ từ 5-15 tuổi (41,9%). Tình huống té ngã Bảng 6. Các tình huống té ngã ở trẻ em nhập Khoa Cấp Cứu Bệnh viện Nhi Đồng 2 năm 2010 Tình huống té ngã Số ca (n) Tỉ lệ (%) Té lầu, gác, cầu thang 40 54,1 Té do leo trèo các đồ vật khác 20 27,0 Chơi đùa với bạn 6 8,1 Bồng ẵm không cẩn thận 6 8,1 Té do sàn nhà trơn trượt 2 2,7 Tổng cộng 74 100 Các loại thương tổn và biến chứng Bảng 7. Các tổn thương và biến chứng của trẻ bị té ngã nhập Khoa Cấp Cứu Bệnh viện Nhi Đồng 2 năm 2010 Loại tổn thương và biến chứng Số ca (N=74) Tỉ lệ % Tổn thương phần mềm 53 71,6 Chấn thương sọ não 21 28,4 Gãy xương chi 7 9,5 Chấn thương hàm mặt 2 2,7 Đứt lìa chi 1 1,4 Vỡ 1 thận 1 1,4 Sốc chấn thương 1 1,4 Kết quả điều trị Bảng 8. Kết quả điều trị của trẻ bị té ngã nhập Khoa Cấp Cứu Bệnh viện Nhi Đồng 2 năm 2010 Kết quả Số ca (n) Tỉ lệ (%) Bình phục 68 91,9 Di chứng 5 6,8 Tử vong 1 1,4 Tổng cộng 74 100 Động vật cắn Trong năm 2010, có 46 trẻ bị động vật cắn, chiếm 11,6% trong tổng số trường hợp bị tai nạn nhập Khoa Cấp Cứu Bệnh Viện Nhi Đồng 2. Các loại động vật gây tổn thương Bảng 9. Các loại động vật gây tổn thương ở trẻ nhập Khoa Cấp Cứu Bệnh viện Nhi Đồng 2 năm 2010 Các loại động vật Số ca(n) Tỉ lệ (%) Ong 21 45,7 Côn trùng khác 14 30,4 Rết 6 13,0 Rắn 3 6,5 Bò cạp 1 2,2 Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012 Chuyên Đề Sức khỏe Sinh sản và Bà Mẹ - Trẻ em 12 Các loại động vật Số ca(n) Tỉ lệ (%) Chó 1 2,2 Tổng cộng 46 100 Giới tính Bảng 10. Sự phân bố giới tính ở các trẻ bị động vật cắn nhập Cấp Cứu Bệnh viện Nhi Đồng 2 năm 2010 Loại động vật Nam Nữ Số ca (n) Số ca (n) Ong 19 2 Côn trùng khác 10 4 Rết 2 4 Rắn 2 1 Bò cạp 1 0 Chó 1 0 Tổng cộng 35 11 Tuổi Trong 46 trường hợp trẻ bị động vật cắn nhập Khoa Cấp Cứu Bệnh Viện Nhi Đồng 2, chúng tôi ghi nhận: Nhóm trẻ bị ong đốt có tuổi trung bình là 5,7 tuổi ( 5,7± 0,9 tuổi), tuổi trung vị là 5 tuổi, tuổi nhỏ nhất là 11 tháng tuổi, tuổi lớn nhất là 15 tuổi. Nhóm trẻ bị côn trùng khác cắn có tuổi trung bình là 3,8 tuổi (3,8± 0.8 tuổi), tuổi trung vị là 3,5 tuổi, tuổi nhỏ nhất là 8 tháng, tuổi lớn nhất là 11 tuổi. Nhóm trẻ bị rết cắn có tuổi trung bình là 4 tuổi (4,0± 2,2 tuổi), tuổi trung vị là 2,5 tuổi, tuổi nhỏ nhất là 5 tháng, tuổi lớn nhất là 14 tuổi. Nhóm trẻ bị rắn cắn có 2 trẻ dưới 5 tuổi (12 tháng tuổi và 5 tuổi) và 1 trẻ 11 tuổi. Có 1 trẻ 17 tháng tuổi bị bò cạp cắn và 1 trẻ 21 tháng tuổi bị chó cắn. Tình huống động vật cắn Trong số 21 trẻ bị ong đốt, có 15/21 trường hợp trẻ tình cờ bị ong bay vào người đốt khi đang đi chơi ở công viên hoặc đang chơi ở vườn quanh nhà, 4/21 trường hợp trẻ chọc phá tổ ong và 2/21 trường hợp trẻ bắt ong để chơi. 14 trường hợp côn trùng cắn đều do trẻ tình cờ bị côn trùng bay vào người cắn. Tất cả 6 trường hợp rết cắn đều xảy ra khi trẻ đang ngủ và nằm dưới đất. Trong đó có 5/6 trẻ bị cắn vào buổi khuya và 1/6 trẻ bị cắn vào lúc 13 giờ. Trong 3 trường hợp bị rắn cắn, có 2 trường hợp xảy ra do trẻ tình cờ dẫm phải con rắn khi chơi ở quanh nhà và 1 trường hợp trẻ thò tay vào hang rắn do tò mò. Trường hợp bò cạp cắn xảy ra khi trẻ đang ngủ dưới đất vào ban đêm. Trường hợp chó cắn xảy ra khi trẻ đùa giỡn với con chó. Các tổn thương và biến chứng Trong 46 trường hợp trẻ em bị động vật cắn phải nhập viện, chúng tôi ghi nhận: Trong 21 trường hợp bị ong đốt, có 21 trẻ bị tổn thương phần mềm (100%), 3 trẻ bị phản ứng phản vệ (14,3%), 2 trẻ bị sốc phản vệ (9,5%) và 1 trẻ suy thận cấp (4,8%). Trong 14 trẻ bị côn trùng khác cắn, có 14 trẻ bị tổn thương phần mềm (100%) và 1 trẻ bị phản ứng phản vệ (7,1%). 6 trẻ bị rết cắn, 3 trẻ bị rắn cắn, 1 trẻ bị bò cạp cắn và 1 trẻ bị chó cắn đều chỉ có tổn thương phần mềm. Riêng trường hợp chó cắn có tổn thương rách phần mềm nặng nề ở mặt của trẻ. Kết quả điều trị Bảng 11. Kết quả điều trị của trẻ bị động vật cắn nhập Cấp Cứu Bệnh viện Nhi Đồng 2 năm 2010 Kết quả Số ca (n) Tỉ lệ (%) Bình phục 44 95.6 Tử vong 1 2.2 Di chứng 1 2.2 Tổng cộng 46 100.0 Ngạt nước Có 15 trẻ bị ngạt nước, chiếm 3,8% tổng số trẻ bị tai nạn nhập Khoa Cấp Cứu Bệnh Viện Nhi Đồng 2 năm 2010. Giới tính Trong 15 trẻ bị ngạt nước nhập viện, có 12 trẻ nam (80%) và 3 trẻ nữ (20%), tỉ số nam: nữ = 4:1. Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012 Nghiên cứu Y học Nhi Khoa 13 Tuổi Trong nghiên Cứu của chúng tôi, có 1 trẻ dưới 1 tuổi (6,7%), 12 trẻ từ 1-5 tuổi (79,9%), 2 trẻ từ 5 - 15 tuổi (13,4%) bị ngạt nước. Nơi xảy ra ngạt nước Bảng 12. Nơi xảy ra ngạt nước ở trẻ nhập Khoa Cấp Cứu Bệnh viện Nhi Đồng 2 năm 2010 Nơi xảy ra tai nạn Số ca (n) Tỉ lệ (%) Trong nhà 7 46,7 Sông, ao hồ quanh nhà 5 33,3 Hồ bơi 2 13,3 Nhà trẻ 1 6,7 Tổng cộng 15 100 Tình huống xảy ra ngạt nước Trong 15 trường hợp ngạt nước nhập viện, có 8/15 trẻ bị ngạt nước do té vào vật chứa nước như xô, chậu đựng nước không được che đậy. Trong đó, có 7 trẻ bị tai nạn ở nhà và 1 trẻ bị tai nạn ở nhà giữ trẻ. Có 5/15 trẻ bị té ao, hồ, sông quanh nhà và 2/15 trẻ bị ngạt ở hồ bơi công cộng. Các tổn thương và biến chứng Bảng 13. Các tổn thương và biến chứng ở trẻ ngạt nước nhập Khoa Cấp Cứu Bệnh viện Nhi Đồng 2 năm 2010 Loại tổn thương và biến chứng Số ca (n=15) Tỉ lệ % Suy hô hấp 12 80,0 Viêm phổi 10 66,7 Phù phổi 3 20,0 Sốc 3 20,0 Kết quả điều trị Bảng 14. Kết quả điều trị của trẻ bị ngạt nước nhập Khoa Cấp Cứu Bệnh viện Nhi Đồng 2 năm 2010 Kết quả Số ca (n) Tỉ lệ (%) Bình phục 11 73,3 Tử vong 3 20,0 Di chứng 1 6,7 Tổng cộng 15 100 Bỏng Chúng tôi ghi nhận có 3 trường hợp bỏng, chiếm 0,8% tổng số trẻ bị tai nạn nhập Khoa Cấp Cứu Bệnh Viện Nhi Đồng 2. Trong đó: Có 1 trẻ nam, 6 ngày tuổi bị bỏng lúc 19 giờ do nổ bình ga mini khi được mẹ bế và ngồi chung bàn ăn của gia đình. Diện tích bỏng 18%, bỏng độ 2. Có 1 trẻ nam, 4 tháng tuổi bị bỏng lúc 11 giờ do té vào nồi nước sôi được mẹ đặt dưới đất chưa kịp đậy nắp. Bỏng độ 2, diện tích bỏng 9%. Có 1 trẻ nữ, 10 tháng tuổi bị điện giật lúc 21 giờ khi đút ngón tay vào ổ điện di động đặt dưới đất. Bỏng độ 1, diện tích bỏng 1%. Tất cả các trẻ bị bỏng này đều chỉ có tổn thương phần mềm và đều được điều trị bình phục. Các tai nạn khác Có 11 trường hợp trẻ bị một số tai nạn khác, chiếm 2,8% tổng số trẻ bị tai nạn nhập Khoa Cấp Cứu Bệnh Viện Nhi Đồng 2 năm 2010. Bảng 15. Các loại tai nạn khác ở trẻ nhập Khoa Cấp Cứu Bệnh viện Nhi Đồng 2 năm 2010 Tình huống Số ca (n) Tỉ lệ (%) Vật rơi trúng đầu 8 72,7 Vật đè lên người 2 18,2 Máy mài dao cắt chi 1 9,1 Tổng cộng 11 100 Giới tính Trong 11 trẻ bị các loại tai nạn khác nhập viện, có 6 trẻ nam và 5 trẻ nữ. Loại tai nạn Nam (n) Nữ (n) Vật rơi trúng đầu 4 4 Vật đè lên người 1 1 Máy mài dao cắt đứt chi 1 0 Tình huống xảy ra tai nạn Trong 8 trường hợp trẻ bị vật rơi trúng đầu nhập viện, chúng tôi ghi nhận: Có 5/8 trường hợp trẻ bị vật dụng trong nhà rơi trúng đầu do trẻ lôi kéo các vật này từ trên cao xuống, gồm các vật dụng như tivi, máy đĩa, máy dệt. Có 3/8 trường hợp trẻ bị vật rơi trúng đầu một cách tình cờ. Trong đó có 1 trường hợp cánh quạt máy đang quay bị rơi ra chém trúng đầu trẻ, 1 trường hợp trẻ bị cành cây rơi trúng và 1 trường hợp trẻ bị trái dừa rơi trúng. Trong 2 trường hợp trẻ bị vật đè lên người, có 1 trẻ 10 tháng tuổi bị tủ gỗ đè lên người do Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012 Chuyên Đề Sức khỏe Sinh sản và Bà Mẹ - Trẻ em 14 người thân lấy đồ trong tủ không cẩn thận làm tủ ngã xuống. Có 1 trẻ 11 tuổi kéo cửa sắt làm cửa sắt rơi ra đè lên người. Có 1 trường hợp trẻ nghịch máy mài dao và bị máy cắt đứt các ngón tay. Các loại tổn thương và biến chứng Trong những trường hợp nhập Khoa Cấp Cứu Bệnh Viện Nhi Đồng 2 vì các loại tai nạn khác, chúng tôi ghi nhận: Trong 8 trẻ bị vật rơi trúng đầu, có 8/8 trẻ bị tổn thương phần mềm, 5/8 trẻ bị chấn thương sọ não và 1/8 trẻ bị chấn thương hàm mặt. Tất cả 2 trẻ bị vật đè lên người đều chỉ bị tổn thương phần mềm. Có 1 trẻ bị máy mài dao cắt đứt lìa các ngón tay 2,3,4 của bàn tay phải. Kết quả điều trị Trong các trường hợp bị tai nạn khác được điều trị tại Bệnh Viện Nhi Đồng 2, có 8 trẻ được điều trị bình phục (72,7%) và 3 trẻ bị di chứng (27,3%). Trong số trẻ bị di chứng, có 2/3 trẻ bị liệt thần kinh sọ VII sau khi bị trái dừa và ti vi rớt trúng đầu, 1/3 trẻ bị cụt các ngón tay do máy mài dao cắt đứt. BÀN LUẬN Đặc điểm dân số nghiên cứu Nguyên nhân tai nạn trẻ em Theo nghiên cứu của chúng tôi, ba nguyên nhân gây tai nạn nhiều nhất ở trẻ nhập Bệnh Viện Nhi Đồng 2 là ngộ độc (131 ca; 32,9%), tai nạn giao thông (117 ca; 29,5%) và té ngã (74 ca; 18,6%). Trong nghiên cứu của Linnan và cộng sự về tai nạn trên 52.923 trẻ em dưới 18 tuổi tại 8 vùng sinh thái của Việt Nam, cũng như nghiên cứu của Lê Vũ Anh và cộng sự trên 17.893 trẻ tại 6 tỉnh Hải Phòng, Hải Dương, Quảng Trị, Thừa Thiên Huế, Cần Thơ, Đồng Tháp, ba nguyên nhân tai nạn trẻ em thường gặp nhất là té ngã, tai nạn giao thông và động vật cắn với thứ tự có thể khác nhau. Ngộ độc là nguyên nhân tai nạn đứng thứ 4 hoặc thứ 5 trong các nghiên cứu và điều tra trên(3,6). Như vậy, có sự khác nhau về nguyên nhân tai nạn trẻ em ở những nơi nghiên cứu khác nhau. Có thể nguyên nhân tai nạn trẻ em phân bố khác nhau ở các vùng sinh thái khác nhau trong nước. Sự khác biệt về giới tính Trẻ em bị tai nạn nhập viện nhiều hơn trẻ nữ với tỉ số nam: nữ là 1,4: 1. Các nghiên cứu khác cũng cho thấy tỉ lệ trẻ nam bị tai nạn nhiều hơn trẻ nữ và tỉ số nam:nữ thay đổi từ 1,7:1 đến 3:1(2,4,5,8). Trẻ nam thường dễ bị tai nạn hơn trẻ nữ do chúng tinh nghịch, hiếu động và có những hoạt động thể lực ở mức độ cao hơn trẻ nữ. Tuổi Trong các trẻ bị tai nạn nhập viện, thường gặp nhất là nhóm trẻ 1 đến 5 tuổi (218 trẻ, chiếm 55%). Sự phân bố ưu thế của nhóm tuổi này cũng tương tự với các nghiên cứu(1,4,7). Trẻ 1-5 tuổi bắt đầu phát triển các hoạt động thể chất và tư duy. Trẻ có thể di chuyển, leo trèo và có thể cầm nắm, lôi kéo các đồ vật trong tầm tay của chúng. Trẻ ở lứa tuổi này hay tò mò và thích khám phá môi trường xung quanh, nhưng chưa nhận thức đến các mối nguy hiểm nên dễ bị tai nạn. Đặc điểm các loại tai nạn Ngộ độc Nghiên cứu của chúng tôi cho thấy không có sự khác biệt trong phân bố giới tính ở các trường hợp ngộ độc. Kết quả này cũng tương tự với nghiên cứu của Bùi Quốc Thắng, Lam(3) và Linnan(5). Như vậy, ngộ độc có thể xảy ra cho cả trẻ nam và trẻ nữ. Qua nghiên cứu chúng tôi thấy, ngộ độc gặp nhiều nhất là ở trẻ 1 đến dưới 5 tuổi (109 ca; 83,2%). Kết quả này cũng phù hợp với các nghiên cứu(8,9). Điều này giải thích do sự phát triển khả năng vận động của trẻ trong lứa tuổi này nhanh hơn sự nhận thức của trẻ. Ba loại tác nhân gây ngộ độc nhiều nhất trong nghiên cứu này là thuốc (51 ca; 38,9%), sau Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012 Nghiên cứu Y học Nhi Khoa 15 đó là các loại hóa chất bay hơi như xăng, dầu (39 ca; 29,8%) và hóa chất tấy rửa trong nhà (18 ca; 13,7%). Thứ tự của các nguyên nhân này tương tự như các nghiên cứu(3) Có đến 109 trẻ (83,2%) bị ngộ độc do trẻ tự uống nhầm các loại thuốc và hóa chất. Trong đó, có 6 trường hợp (4,6%) trẻ uống nhầm xăng dầu được chứa trong chai nước suối và trà xanh vì chúng lầm tưởng đó là nước có thể uống được. Các trường hợp ngộ độc còn lại đều xảy ra do trẻ nghịch phá các chai lọ đựng hóa chất hoặc bốc các loại thuốc nằm trong tầm tay của chúng. Việc cất giữ, quản lý thuốc sơ sài của gia đình cũng như đặt các chai lọ đựng hóa chất trong tầm tay của trẻ hay bảo quản trong các vật chứa không đúng quy định đã tạo ra nguy cơ ngộ độc. Có 22 trẻ (16,8%) bị người thân cho uống thuốc quá liều hay nhầm thuốc. Sự không cẩn thận của cha mẹ và người thân khi cho trẻ uống thuốc cũng gây ngộ độc cho trẻ. Tai nạn giao thông Tỉ lệ trẻ em ở hai giới bị TNGT trong nghiên cứu này là như nhau. Các nghiên cứu và báo cáo khác lại cho thấy tỉ lệ trẻ nam bị tai nạn giao thông nhiều hơn trẻ nữ(2,5). Như vậy, sự phân bố giới tính trong tai nạn giao thông khác nhau ở nhiều nghiên cứu. Nhiều tác giả cho rằng, trẻ nam dễ bị tai nạn giao thông hơn do tính cách của chúng hiếu động hơn và có nhiều hành vi nguy hiểm khi tham gia giao thông hơn trẻ nữ(2,5).Tuy nhiên trong số trẻ bị TNGT mà chúng tôi ghi nhận, tỉ lệ trẻ nam và trẻ nữ là như nhau. Trẻ bị tai nạn giao thông nhập viện chủ yếu khi trẻ được chở bằng xe hai bánh (46 ca; 39,3%) và khi trẻ đi bộ ( 45 ca; 38,5%). Theo chúng tôi, trẻ nhỏ thường di chuyển bằng hai hình thức: đi bộ hoặc được người thân chở. Cho nên, tai nạn giao thông xảy ra trong hai tình huống trên thường gặp hơn các tình huống khác. Trong các trường hợp tai nạn giao thông nhập viện, chúng tôi nhận thấy ba tổn thương gặp nhiều nhất là tổn thương phần mềm (114 ca; 97,4%), chấn thương sọ não (48 ca; 41%) và gãy xương chi (29 ca; 24,8%). Tỉ lệ bình phục sau khi điều trị tại Bệnh viện Nhi Đồng 2 là 90,6%, tỉ lệ tử vong là 3,4% và di chứng là 3,4%. Trong đó, có 2/4 trẻ tử vong và 4/4 trẻ di chứng có liên quan đến chấn thương sọ não. Như vậy, chấn thương sọ não thường gặp trong TNGT và có thể gây ra những hậu quả nặng nề như tử vong và di chứng thần kinh về sau. Té ngã Chúng tôi nhận thấy, tỉ lệ trẻ nam bị té ngã cao hơn trẻ nữ, tỉ số nam:nữ = 1,6:1. Như vậy trẻ em nam có xu hướng bị té ngã nhiều hơn trẻ nữ. Điều này được lý giải bằng sự khác biệt về tính cách giữa hai giới tính. Trong nghiên cứu này, nhóm tuổi bị té ngã nhiều nhất là dưới 5 tuổi (43 trẻ, chiếm 58,1%). Trẻ dưới 5 tuổi phát triển khả năng di chuyển và tính tò mò nhưng nhận thức về sự nguy hiểm chưa hoàn thiện. Trong nghiên cứu của chúng tôi, trẻ bị té cầu thang, lầu gác chiếm tỉ lệ cao nhất (40 ca; 54,1%). Trong báo cáo của Tổ Chức Y Tế Thế Giới, ở các nước có thu nhập thấp và trung bình, trẻ em thường bị té ngã từ cầu thang hay những tầng nhà cao, những ban công không có rào chắn(8). Trong nghiên cứu của chúng tôi, hơn một phần tư trẻ bị té ngã có chấn thương sọ não (21 ca; 28,4%) và có 7 trẻ (9,5%) bị gãy xương chi. Đa số các trường hợp té ngã được điều trị bình phục (68 ca; 91,9%), có 5 trường hợp di chứng (6,8%) gồm đứt lìa chi và di chứng thần kinh. Tử vong có 1 trường hợp (1,4%). Như vậy, té ngã có thể để lại những tàn tật cho trẻ, ảnh hưởng đến tâm lý và sức khỏe lâu dài. Động vật cắn Côn trùng là loài gây tai nạn đáng được quan tâm trong nghiên cứu này (35 ca; 76,1%). Theo chúng tôi, có lẽ do môi trường đô thị không thuận lợi cho các động vật khác sinh sống và phát triển, còn côn trùng có khả năng thích nghi cao với các môi trường khác nhau. Trong các trường hợp động vật cắn nhập viện, số trẻ em nam nhiều hơn trẻ em nữ ở hầu Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012 Chuyên Đề Sức khỏe Sinh sản và Bà Mẹ - Trẻ em 16 hết các tai nạn do các loài động vật khác nhau gây ra. Điều này giải thích do trẻ nam tinh nghịch hơn trẻ nữ. Các trẻ bị động vật cắn nhập viện có thể ở mọi lứa tuổi từ 5 tháng đến 14 tuổi. Trong đó, hơn 50% số trẻ bị các loài động vật khác nhau tấn công đều nhỏ hơn 6 tuổi. Điều này thể hiện ở số tuổi trung bình và trung vị của từng trường hợp động vật cắn. Tuổi trung bình thay đổi từ 3,8 đến 5,7 tuổi. Tuổi trung vị thay đổi từ 2,5 đến 5 tuổi. Trẻ ở lứa tuổi nhỏ thường tinh nghịch và không nhận thức được các mối nguy hiểm gây ra từ động vật. Các tình huống động vật cắn có thể do trẻ nghịch phá tổ ong, hang rắn và các loài động vật khác hoặc do trẻ tình cờ bị tấn công. Trong đó có 5/6 trường hợp trẻ bị rết cắn và 1 trường hợp bò cạp cắn xảy ra khi trẻ đang ngủ dưới đất và vào ban đêm. Việc cho trẻ ngủ dưới đất đã tạo điều kiện cho các loài động vật sống dưới đất và ẩn nấp trong nhà tấn công trẻ. Ngạt nước Trong nghiên cứu của chúng tôi, có 12/15 trẻ bị ngạt nước thuộc lứa tuổi 1-5 tuổi. Sự ưu thế của trẻ bị ngạt nước ở lứa tuổi này cũng giống với nhiều nghiên cứu khác(5,8). Trẻ từ 1-5 tuổi có khả năng di chuyển nhiều và có tính tò mò, hiếu động nhưng lại chưa đủ nhận thức về sự nguy hiểm xung quanh. Ngạt nước có thể xảy ra rất sớm ngay từ khi trẻ bắt đầu có thể tự mình di chuyển và khám phá môi trường xung quanh trẻ. Chúng tôi ghi nhận có 1 trẻ 11 tháng bị ngạt nước do té vào xô nước trong nhà. Chúng tôi ghi nhận có đến 8/15 trường hợp ngạt nước (53.4%) do trẻ té vào các vật chứa nước. Trong đó có 7/8 trường hợp ngạt nước xảy ra ở nhà và 1/8 trường hợp xảy ra ở nhà giữ trẻ. Khi chơi trong nhà, trẻ có thể tìm đến các vật chứa nước không được đậy nắp để trong tầm tay của trẻ và bị té vào đó. Nhiều trường hợp cha mẹ hay cô bảo mẫu chuẩn bị tắm cho trẻ nhưng vì lơ là nên trẻ bị té vào chậu nước mà không được phát hiện sớm nên bị ngạt. Khả năng trẻ bị ngạt nước ngay trong nhà vẫn chưa được người dân chú ý đề phòng. Gần đây, nhiều trường hợp trẻ bị té vào xô, chậu nước rồi bị ngạt ngay trong nhà đã xảy ra và đã được báo chí ghi nhận. Vì thế, phải chú ý phòng tránh các nguy cơ tai nạn cho trẻ ở mọi lúc mọi nơi, đặc biệt là đối với các trẻ mới chập chững biết đi, biết bò. Một số loại tai nạn khác Có 8 trường hợp trẻ bị vật rời trúng đầu do lôi kéo các đồ vật trong tầm tay và 1 trường hợp máy mài dao cắt chi do trẻ nghịch phá máy. Việc đặt để các đồ vật nguy hiểm trong tầm tay của trẻ đã tạo ra nguy cơ tai nạn. KẾT LUẬN Năm 2010 có tất cả 397 trẻ bị tai nạn nhập Khoa Cấp Cứu Bệnh Viện Nhi Đồng 2. Trong đó, ngộ độc, tai nạn giao thông, té ngã là 3 nguyên nhân tai nạn nhiều nhất. Các trẻ bị tai nạn nhập viện thường ở lứa tuổi 1-5 tuổi, trẻ nam nhiều hơn trẻ nữ. Trẻ có thể bị tai nạn ngay tại nhà do sự tinh nghịch của trẻ hoặc do người lớn bất cẩn trong việc cất giữ các loại thuốc, hóa chất hoặc các đồ vật nguy hiểm trong tầm tay của trẻ. Các tai nạn xảy ra cho trẻ có thể để lại những hậu quả nặng nề như tử vong hay tàn tật. Chính vì vậy, cần phải giáo dục các bậc phụ huynh, các cô bảo mẫu về các nguy cơ tai nạn trẻ em và cách phòng tránh các nguy cơ đó. Ngoài ra, việc tập huấn về cách sơ cứu trẻ bị tai nạn tại hiện trường cũng góp phần giảm thiểu những hậu quả nặng nề mà tai nạn để lại. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Bener A, El-Rufaie OEF & Al-Suweidi NEK (1996). “Pediatric injuries in an Arabian Gulf country”. Injury Prevention, 3, pp. 224-226. 2. Boufous S. và cộng sự (2010). "Báo cáo tổng hợp về phòng chống tai nạn thương tích trẻ em ở Việt Nam". UNICEF và Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội, Hà Nội. 3. Lam LT (2003). “Childhood and adolescene poisoning in NSW, Australia: an analysis of age, sex, geographic, and poison types”. Injury Prevention, 9(4), pp. 338-342. 4. Lê Vũ Anh và cộng sự (2004). "Chấn thương trẻ em và các yếu tố ảnh hưởng ở trẻ dưới 18 tuổi tại các tỉnh: Hải Phòng, Hải Dương, Quảng Trị, Thừa Thiên Huế, Cần Thơ, Đồng Tháp, 2003". Bộ Y Tế, Trường Đại Học Y Tế Công Cộng, Hà Nội. 5. Linnan M, et al. (2003). Report to UNICEF on the Vietnam Multi-center Injury Survey. Ha Noi School of Public Health, Ha Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012 Nghiên cứu Y học Nhi Khoa 17 Noi. 6. Linnan M, Giersing M, Linnan H, et al. (2004). ”Child mortality and injury in Asia: policy and programme implications”. Innocenti working papers 2007-07, UNICEF Innocent Research Center, Florence, Italy. 7. McGeehan J, Shields BJ, III JRW & Smith AKF (2006). “Escalator-Related Injuries Among Children in the United States, 1990-2002”. Pediatrics, 118 (2),pp. 279-285. 8. Peden M, Oyegbite K, Ozanne-Smith J, et al. (2008). World report on child injury prevention. WHO and UNICEF, Geneva, Switzerland. 9. Schmertmann M, Williamson A & Black D (2008). “Stable age pattern supports role of development in unintentional childhood poisoning”. Injury Prevention, 14, pp. 30-33. 10. World Health Organization (2008). The global burden of disease: 2004 update. World Health Organization: Geneva, Switzerland.