Đánh giá về tình hình xuất khẩu gạo ở Việt Nam trong giai đoạn 1989-2003

ä ngoµi viÖc s¶n xuÊt lóa g¹o ra hä kh«ng cßn cã c¸ch nµo kh¸c ®Ó kiÕm sèng trªn m¶nh ®Êt cña m×nh vµ ®©y còng lµ vÊn ®Ò cÇn quan t©m vµ ®¸ng chó ý ®èi víi §¶ng vµ Nhµ n­íc ®Ó ®Þnh h­íng cho viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc trªn con ®­êng ®æi míi cña m×nh. Nh­ vËy m« h×nh hµm cung vÒ s¶n l­îng cã thÓ lo¹i biÕn ZX(-1) ra khái m« h×nh vµ m« h×nh lóc nµy nh­ sau: S_LUONG = B1 + B2* D_TICH + ui ============================= LS // Dependent Variable is S_LUONG Date: 05/13/01 Time: 01:10 Sample: 1991 2001 Included observations: 12 ------------------------------------------------------------------------- Variable Coefficient Std. Error t-Statistic Prob. D_TICH 7.453819 0.322747 23.09493 0.0000 C -25895.74 2204.543 -11.74653 0.0000 -------------------------------------------------------------------------------------R-squared 0.981597 Mean dependent var 24823.33 Adjusted R-squared 0.979756 S.D. dependent var 4689.358 S.E. of regression 667.2056 Akaike info criterion 13.15721 Sum squared resid 4451633. Schwarz criterion 13.23803 Log likelihood -93.97051 F-statistic 533.3756 Durbin-Watson stat 1.164572 Prob(F-statistic) 0.000000 ------------------------------------------------------------------------------------- Theo m« h×nh nµy th× ta thÊy xÐt vÒ ý nghÜa cña c¸c hÖ sè trong m« h×nh th× c¶ vÒ lý thuyÕt kinh tÕ lÉn lý thuyÕt th«ng kª ®Òu cã ý nghÜa nã biÓu hiÖn nh­ sau: M« h×nh cho thÊy gi÷a tû sè t vµ gi¸ trÞ Prob ®Òu cho r»ng diÖn tÝch cã t¸c ®éng ®Õn (¶nh h­ëng) ®Õn s¶n l­îng s¶n xuÊt lóa g¹o M« h×nh cßn cho biÕt râ h¬n lµ khi mµ diÖn tÝch t¨ng lªn mét ha th× s¶n l­îng t¨ng lµ 7,453819 t¹ nh­ vËy con sè nµy phï hîp víi hiÖn thùc ®èi víi viÖc s¶n xuÊt lóa hiÖn nay ë n­íc ta. VËy ph­¬ng tr×nh ­íc l­îng lµ S_LUONG = - 25895,74 + 7,453819*D_TICH (*) Nh­ vËy viÖc ®¸nh gi¸ vÒ s¶n xuÊt lóa g¹o ë n­íc ta hiÖn nay cã thÓ dïng m« h×nh (*) ®Ó ®¸nh gi¸. 2. M« h×nh hµm c©ï vÒ s¶n l­îng g¹o xuÊt khÈu cña ViÖt Nam: M« h×nh hµm cÇu vÒ s¶n l­îng g¹o xuÊt khÈu phô thuéc vµo gi¸ g¹o xuÊt khÈu vµ tû gi¸ håi ®o¸i vµ ®Ó chøng tá ®iÒu nµy chóng ta xÐt m« h×nh sau: M« h×nh bao gåm c¸c biÕn s¶n l­îng g¹o xuÊt khÈu (SL_XKHAU) lµ biÕn phô thuéc vµ c¸c biÕn tû gi¸ hèi ®o¸i (EXCH) vµ gi¸ g¹o xuÊt khÈu trung b×nh cña ViÖt Nam (ZX) lµ hai biÕn gi¶i thÝch trong m« h×nh vµ kÕt qu¶ ­íc l­îng b»ng EVIEWS nh­ sau: Dependent Variable: Y Method: Least Squares Date: 04/01/05 Time: 14:26 Sample: 1989 2003 Included observations: 15 Variable Coefficient Std. Error t-Statistic Prob. ZX 7.592557 4.952351 1.533122 0.1512 EXCH 0.266799 0.055359 4.819430 0.0004 C -1989.627 1314.444 -1.513665 0.1560 R-squared 0.672091 Mean dependent var 2706.613 Adjusted R-squared 0.617440 S.D. dependent var 1112.692 S.E. of regression 688.2163 Akaike info criterion 16.08294 Sum squared resid 5683701. Schwarz criterion 16.22455 Log likelihood -117.6220 F-statistic 12.29777 Durbin-Watson stat 1.311075 Prob(F-statistic) 0.001243 Nhê kÕt qu¶ m« h×nh ta thÊy gi¸ g¹o xuÊt khÈu cña ViÖt Nam kh«ng cã ¶nh h­ëng g× ®Õn sè l­îng g¹o xuÊt khÈu ®iÒu nµy nãi nªn r»ng ng­êi n«ng d©n s¶n xuÊt lóa g¹o kh«ng cã mét kú väng nµo cho t­¬ng lai mµ thùc chÊt cã thÓ gi¸ cña thêi kú tr­íc ®ã l¹i cã t¸c ®éng lín ®èi víi s¶n l­îng g¹o xuÊt khÈu cña ta vµ ®©y còng lµ lý vÊn ®Ò cÇn ph¶i quan t©m ®èi víi nh÷ng ng­êi thùc chÊt lµm ra h¹t g¹o. Chóng ta cã thÓ xem l¹i m« h×nh trªn b»ng m« h×nh sau: SL_XKHAU = B1 + B2 * EXCH +B3 * ZX +ui B»ng EVIEWS ta cã kÕt qu¶ íc l­îng nh­ sau: ============================== Dependent Variable: Y Method: Least Squares Date: 04/01/05 Time: 14:35 Sample(adjusted): 1990 2003 Included observations: 14 after adjusting endpoints Variable Coefficient Std. Error t-Statistic Prob. ZX(-1) 14.65786 3.433104 4.269564 0.0013 EXCH 0.301022 0.046177 6.518945 0.0000 C -4034.735 946.3386 -4.263522 0.0013 R-squared 0.847591 Mean dependent var 2799.586 Adjusted R-squared 0.819880 S.D. dependent var 1092.561 S.E. of regression 463.6885 Akaike info criterion 15.30371 Sum squared resid 2365077. Schwarz criterion 15.44065 Log likelihood -104.1260 F-statistic 30.58711 Durbin-Watson stat 1.787449 Prob(F-statistic) 0.000032 Theo kÕt qu¶ ­íc l­îng th× thùc chÊt gi¸ g¹o ë thêi tú t -1 ®· ¶nh h­ëng mét c¸ch cã ý nghÜa ®çi víi s¶n l­îng g¹o xuÊt khÈu vµ tû gi¸ hèi ®o¸i còng cã t¸c ®éng t­¬ng tù. Qua c¸c hÖ sè ë m« h×nh th× thùc tÕ TY_GIA còng nh ZX t¸c ®éng mét c¸ch cã ý nghÜa ®èi víi SL_XKHAU vµ b»ng mét sè kiÓm ®Þnh ®èi víi d¹ng hµm, còng nh­ t­¬ng quan chuçi, ph­¬ng sai, tÝnh chuÈn, vµ tÝnh dõng cña c¸c biÕn trong m« h×nh kÕt qu¶ nµy ®­îc thÓ hiÖn trong phô lôc 1,2,3,4,5,6 th× thÊy m« h×nh lµ hîp lý. Nh­ vËy m« h×nh hµm cÇu vÒ s¶n l­îng g¹o xuÊt khÈu cña n­íc ta lµ: SL_XKHAU = 4034.735 + 14.6578*ZX(-1) + 0.30122*EXCH (**) VËy qua viÖc ph©n tÝch vµ x©y dùng m« h×nh hµm cung vÒ s¶n l­îng g¹o s¶n xuÊt còng nh­ m« h×nh hµm cÇu vÒ s¶n l­îng g¹o xuÊt khÈu cña n­íc ta th× cã thÓ ®a ra c¸c m« h×nh cã thÓ dïng ®Ó ph©n tÝch ®èi víi mét sè chÝnh s¸ch ph¸t triÓn trong t­¬ng lai nh­ sau: + M« h×nh hµm cung vÒ s¶n l­îng s¶n xuÊt lóa g¹o lµ: S_LUONG = - 25895,74 + 7,453819*D_TICH (*) + M« h×nh hµm cÇu vÒ s¶n l­îng xuÊt khÈu lµ: SL_XKHAU = 4034.735 + 14.65786*ZX(-1) + 0.301022*EXCH (**) III. Ph­¬ng h­íng vµ mét sè biÖn ph¸p chñ yÕu ®Èy m¹nh vµ n©ng cao hiÖu qu¶ xuÊt khÈu g¹o cña n­íc ta giao ®o¹n 2005 - 2010 Qua ph©n tÝch thùc tr¹ng, nh÷ng tån t¹i, nguyªn nh©n cña nh÷ng tån t¹i vµ qua viÖc x©y dùng m« h×nh th× viÖc ®Þnh h­íng cung nh­ c¸c gi¶i ph¸p cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ nãi chung vµ cho ngµnh n«ng nghiÖp nãi riªng ®Æc biÖt lµ lóa n­íc lµ rÊt quan träng vµ chóng ta ®i nghiÖn cøu vÒ vÊn ®Ò nµy. 1. §Þnh h­íng chiÕn l­îc cho s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu g¹o cña n­íc ta trong thêi gian tíi. 1.1. §Þnh h­íng vÒ s¶n xuÊt . + T¨ng c­êng th©n canh t¨ng n¨ng suÊt lóa g¹o, kÕt hîp víi khai hoang, t¨ng vô ë nh÷ng n¬i cã ®iÒu kiÖn. Trong ®ã th©m canh t¨ng n¨ng suÊt lóa lµ h­íng chñ yÕu, l©u dµi. §Þnh h­íng nµy xuyªn suèt trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn s¶n xuÊt lóa g¹o ë n­íc ta kh«ng chØ trong thêi gian tr­íc m¾t mµ cßn vÒ l©u dµi. §Þnh h­íng nµy cho phÐp chóng ta ®¶m b¶o an ninh l­¬ng thùc quèc gia, võa t¨ng gia ®­îc s¶n l­îng g¹o xuÊt khÈu, võa cã thÓ chuyÓn ®­îc mét sè diÖn tÝch trång lóa kÐm hiÖu qu¶ sang s¶n xuÊt mét sè mÆt hµng kh¸c + §a d¹ng ho¸ s¶n xuÊt lóa g¹o. §Þnh h­íng nµy ®­îc hiÓu lµ ®a d¹ng ho¸ chñng lo¹i g¹o c¸c lo¹i g¹o th«ng th­êng, c¸c lo¹i g¹o ®Æc s¶n cao cÊp, ®a d¹ng ho¸ c¸c gièng lóa g¹o, ®a d¹ng ho¸ nguån s¶n xuÊt lóa g¹o cho xuÊt khÈu, víi c¸c lo¹i lóa g¹o th«ng th­êng cã thÓ quy vïng s¶n xuÊt lóa g¹o. Nh­ng ®a d¹ng ho¸ ph¶i ®­îc c¨n cø vµo nhu cÇu cña thÞ tr­êng, trªn c¬ së nhu cÇu cña thÞ tr­êng quèc tÕ ®Ó bè trÝ s¶n xuÊt lóa g¹o. + TÝch cùc øng dông c¸c thµnh tùu khoa häc kü thuËt míi vµo s¶n xuÊt ®Ó võa t¨ng n¨ng suÊt vµ s¶n l­îng lóa g¹o cho tiªu dïng vµ cho xuÊt khÈu, võa kh«ng ngõng n©ng cao chÊt l­îng g¹o xuÊt khÈu, võa b¶o vÖ ®­îc m«i tr­êng sinh th¸i. Nh­ vËy nÕu qu¸n triÖt ®­îc c¸c môc tiªu trªn n­íc ta cã thÓ s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu ®­îc møc cao h¬n hiÖu t¹i vµ cã thÓ t×m ®­îc mét sè thÞ tr­êng æn ®Þnh h¬n t¹o ®µ cho sù ph¸t triÓn cña ngµnh n«ng nghiÖp nãi riªng vµ nÒn kinh tÕ quèc d©n nãi chung. 1.2. §Þnh h­íng vÒ xuÊt khÈu g¹o. Trong kh©u xuÊt khÈu cÇn ph¸t triÓn theo nh÷ng h­íng sau: + §a d¹ng ho¸ chñng lo¹i g¹o xuÊt khÈu ®¸p øng nhu cÇu ®a d¹ng cña thÞ tr­êng g¹o thÕ giíi ; nãi ®a d¹ng ho¸ chñng lo¹i, cÊp lo¹i kh«ng cã nghÜa lµ cµng nhiÒu chñng lo¹i, cµng nhiÒu cÊp lo¹i cµng tèt mµ sù ®a d¹ng ®ã còng ph¶i tu©n theo nhu cÇu cña thÞ tr­êng. S½n sµng ®¸p øng mäi nhu cÇu cña kh¸ch cho dï ®ã lµ yªu cÇu lo¹i g× ? cÊp lo¹i nµo ? quy m« lín hay nhá ?. Ngoµi ra nãi ®a d¹ng ho¸ xuÊt khÈu chñng lo¹i g¹o cÊp lo¹i g¹o nh­ng ph¶i theo h­íng t¨ng dÇn tû träng g¹o ®Æc s¶n chÊt l­îng cao, g¹o cã cÊp lo¹i cao trong tæng l­îng g¹o xuÊt khÈu cña n­íc ta. + §a d¹ng ho¸ thÞ tr­êng tiªu thô g¹o, trong ®ã chó ý ®Õn nh÷ng thÞ tr­êng t­¬ng ®èi æn ®Þnh vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng g¹o xuÊt khÈu. CÇn coi träng nh÷ng thÞ tr­êng chiÕn l­îc vµ cã nh÷ng ­u tiªn nhÊt ®Þnh ®èi víi kh¸ch hµng truyÒn thèng. Víi nh÷ng thÞ tr­êng kh«ng æn ®Þnh, cÇn coi ®ã lµ thÞ tr­êng thêi c¬ ®Ó cã chÝnh s¸ch, hÖ thèng tæ chøc thÝch hîp nh»m s½n sµng chiÕm lÜnh khi cã c¬ héi. + §a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc tæ chøc tham gia xuÊt khÈu g¹o ®Ó cã thÓ ®¸p øng ®­îc nhu cÇu mäi lóc, mäi n¬i, quy m« lín hay nhá cña kh¸ch hµng. Nh­ vËy hÖ thèng tæ chøc xuÊt khÈu g¹o vµ c¬ chÕ qu¶n lý vÜ m« cÇn võa cã doanh nghiÖp chñ ®¹o, võa cã doanh nghiÖp hç trî, võa cã c¬ chÕ cøng võa cã c¬ chÕ mÒn ®Ó hÖ thèng nµy ho¹t ®éng mét c¸ch linh ho¹t, thÝch øng kÞp thêi nh÷ng biÕn ®éng cña thÞ tr­êng. VÊn ®Ò lµ cÇn cã sù ph©n chia, ph©n cÊp thÞ tr­êng cho c¸c lo¹i h×nh xuÊt khÈu g¹o mét c¸ch hîp lý. 1.3. §Þnh h­íng vÒ thÞ tr­êng xuÊt khÈu g¹o. ThÞ tr­êng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ngµy cµng ®­îc më réng. Thêi gian ®Çu, g¹o cña n­íc ta th­êng ph¶i b¸n qua trung gian, thÞ tr­êng kh«ng æn ®Þnh. §Õn n¨m 1992, g¹o ViÖt Nam ®· xuÊt sang trªn 20 n­íc, n¨m 1994 vµ 1995 ®· xuÊt trªn 50 n­íc vµ ®Õn nay ®· cã mÆt trªn 80 n­íc vµ cã mÆt ë c¶ 5 ch©u lôc. Trong thêi gian tíi, ®Þnh h­íng vÒ thÞ tr­êng xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam nh­ sau: + ThÞ tr­êng ASEAN: §©y lµ thÞ tr­êng xuÊt khÈu g¹o lín nhÊt cña ViÖt Nam. Kim ng¹ch xuÊt khÈu cña c¸c n­íc nµy kho¶ng 600 tû USD, trong ®ã bu«n b¸n gi÷a c¸c n­íc trong khèi chiÕm kho¶ng 20% tæng kim ng¹ch. GÇn 1/3 kim ng¹ch xuÊt khÈu cña n­íc ta lµ vµo c¸c n­íc ASEAN. MÆt hµng g¹o cña ViÖt Nam gÆp ph¶i sù c¹nh tranh gay g¾t víi g¹o Th¸i Lan. Tuy nhiªn, t¹i thÞ tr­êng nµy, ta vÉn cã ®­îc nh÷ng n­íc nhËp khÈu lín, æn ®Þnh. + ThÞ tr­êng Trung Quèc: §©y lµ mét thÞ tr­êng réng lín. C¸c mÆt hµng chñ yÕu xuÊt khÈu sang Trung Quèc lµ dÇu th«, cao su, rau qu¶, h¶i s¶n, than ®¸ vµ c¸c lo¹i quÆng kim lo¹i. Riªng vÒ mÆt xuÊt khÈu g¹o sang Trung Quèc gÆp nhiÒu khã kh¨n do cã sù ®ång nhÊt vÒ mïa mµng. Nh÷ng n¨m phÝa b¾c bÞ mÊt mïa th× c¸c ®Þa ph­¬ng ë phÝa nam Trung Quèc còng bÞ ¶nh h­ëng t­¬ng tù khi ®ã nhu cÇu nhËp khÈu cña Trung Quèc lµ rÊt lín. Do ®ã trong chiÕn l­îc xuÊt khÈu g¹o th× chóng ta cÇn cã nh÷ng b­íc ®i thÝch hîp ®Ó cã thÓ xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng nµy. + ThÞ tr­êng NhËt B¶n: NhËt ®øng vÞ trÝ sè mét trong c¸c b¹n hµng cña ViÖt Nam hiÖn nay, NhËt ®· vµ ®ang cã nh÷ng thay ®æi trong chiÕn l­îc hîp t¸c vµ ®Çu t­ víi ViÖt Nam. Do ®ã khi NhËt gi¶m dÇn møc b¶o hé ®èi víi mÆt hµng n«ng s¶n nµy th× ®ßi hái c¸c Doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn ph¶i ®Çu t­ trang thiÕt bÞ hiÖn ®¹i, n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm th× míi cã thÓ th©m nhËp ®­îc vµo thÞ tr­êng nµy. + ThÞ tr­êng c¸c n­íc SNG vµ §«ng ¢u: §©y lµ thÞ tr­êng truyÒn thèng cña ViÖt Nam nh­ng tõ khi Liªn X« vµ C¸c n­íc XHCN sôp ®æ th× xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vµo thÞ tr­êng nµy gi¶m h¼n. Tuy nhiªn c¸c n­íc nµy ®ang dÇn æn ®Þnh l¹i, më ra tiÒm n¨ng lín ®Ó ph¸t triÓn quan hÖ bu«n b¸n gi÷a ViÖt Nam víi c¸c n­íc nµy. §Æc biÖt lµ bu«n b¸n víi Nga lµ rÊt lín. Do vËy ViÖt Nam cÇn ph¶i chñ ®éng vµ x©y dùng l¹i c¸c mèi quan hÖ b¹n hµng ®Ó xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng truyÒn thèng. + ThÞ Tr­êng EU: §©y lµ thÞ tr­êng xuÊt nhËp khÈu lín nhÊt thÕ giíi chiÕm 39% kim ng¹ch bu«n b¸n toµn cÇu. §èi víi thÞ tr­êng nµy c¸c Doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn ph¶i thùc sù n¨ng ®éng, t×m hiÓu thËt kü ®¶m b¶o chÊt l­îng hµng ho¸ vµ ®iÒu kiÖn quan träng nhÊt lµ ph¶i b¶o ®¶m ®­îc ch÷ tÝn trong quan hÖ bu«n b¸n, tõng b­íc xuÊt khÈu trùc tiÕp g¹o vµo thÞ tr­êng EU khi mét sè n­íc §«ng ¢u gia nhËp thÞ tr­êng nµy. + ThÞ tr­êng Mü: Lµ thÞ tr­êng lín nhÊt thÕ giíi. Kim ng¹ch xuÊt khÈu chiÕm 14% tæng kim ng¹ch toµn cÇu. Tõ khi Mü rì bá cÊm vËn ®èi víi ViÖt Nam th× quan hÖ ngo¹i giao ®­îc thiÕt lËp nhÊt lµ viÖc HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ®­îc ký gi÷a hai n­íc th× ®ã lµ c¬ héi cho c¸c nhµ xuÊt khÈu g¹o ViÖt Nam t×m kiÕm vµ më réng thÞ tr­êng. + ThÞ tr­êng T©y ¸, Trung CËn §«ng vµ ch©u Phi: §©y lµ thÞ tr­êng rÊt lín, cã thÓ chia khu vùc nµy thµnh 3 nhãm n­íc Ên §é: §©y lµ thÞ tr­êng lín giÇu tiÒm n¨ng, tuy nhiªn quan hÖ th­¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam vµ Ên §é cßn nhiÒu h¹n chÕ. Kim ng¹ch bu«n b¸n mçi n¨m ch­a vît qu¸ 100 triÖu USD, chñ yÕu lµ tr¶ nî. §©y võa lµ thÞ tr­êng lín võa lµ ®èi thñ c¹nh tranh cña ViÖt Nam trong chiÕn l­îc xuÊt khÈu g¹o, ®Æc biÖt lµ c¸c lo¹i g¹o cÊp cao. Trung CËn §«ng: §©y lµ nh÷ng n­íc giÇu, cã nhu cÇu còng nh­ kh¶ n¨ng thanh to¸n trong giao dÞch th­¬ng m¹i quèc tÕ. Tuy nhiªn, ta cha hiÓu biÕt nhiÒu vÒ thÞ tr­êng nµy. Kim ng¹ch bu«n b¸n gi÷a ViÖt Nam vµ c¸c n­íc Trung CËn §«ng ch­a ®¸ng kÓ. B­íc ®Çu, g¹o cña ta ®· cã chç ®øng vµ ­a dïng t¹i Iran, Ir¨c... ThÞ tr­êng ch©u Phi: §©y còng lµ thÞ tr­êng cã nhu cÇu lín nh­ng kh¶ n¨ng thanh to¸n vÞ h¹n chÕ, mÆt kh¸c l¹i lu«n x¶y ra c¸c xung ®ét phe ph¸i, s¾c téc. GÇn 2/3 l­îng g¹o xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vµo thÞ tr­êng nµy ®Òu b¸n qua trung gian, bÞ chi phèi ®iÒu tiÕt bëi nhiÒu n­íc vµ c¸c tæ chøc quèc tÕ. Tuy nhiªn khu vùc T©y ¸, Trung CËn §«ng vµ Ch©u Phi vÉn lµ khu vùc thÞ tr­êng ®Çy høa hÑn víi c¸c nhµ xuÊt khÈu g¹o. ViÖc khai th¸c thÞ tr­êng nµy trong thêi gian gÇn ®©y ®· ®em l¹i nh÷ng kÕt qu¶ kh¶ quan. 2. Mét sè biÖn ph¸p chñ yÕu ®Èy m¹nh vµ n©ng cao hiÖu qu¶ xuÊt khÈu g¹o ë n­íc ta trong giai ®o¹n 2005 - 2010 XuÊt khÈu lµ mét môc tiªu quan träng, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ vµ nhanh chãng héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi, xóc tiÕn xuÊt khÈu còng lµ tiÒn ®Ò quan träng ®Ó ®¸p øng nhu cÇu nhËp khÈu ngµy cµng t¨ng, chñ ®éng vÒ vèn trong ho¹t ®éng ®èi ngo¹i. Víi ý nghÜa ®ã, xuÊt khÈu cÇn ®­îc coi lµ "mòi nhän cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®èi víi môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ, ®ång thêi lµ kh©u chñ yÕu cña toµn bé nÒn kinh tÕ ®èi ngo¹i" (V¨n kiÖn ®¹i héi §¶ng lÇn thø VI). Do tÇm quan träng cña xuÊt khÈu g¹o, mäi ho¹t ®éng kinh tÕ cña ®Êt n­íc ®Òu ph¶i nh»m phôc vô cho chiÕn l­îc xuÊt khÈu, mÆt kh¸c ®Ó xuÊt khÈu hµng ho¸ nãi chung vµ xuÊt khÈu g¹o nãi riªng ë ViÖt Nam còng nh­ nhiÒu n­íc kh·c lu«n gÆp nhiÒu khã kh¨n. V× vËy, viÖc h×nh thµnh hÖ thèng c¸c biÖn ph¸p ®Èy m¹nh vµ n©ng cao hiÖu qu¶ xuÊt khÈu g¹o trë thµnh c«ng cô quan träng nhÊt ®Ó chiÕm lÜnh thÞ tr­êng n­íc ngoµi. Trªn c¬ së nµy, t«i xin ®Ò xuÊt mét sè biÖn ph¸p chñ yÕu nh»m ®Èy m¹nh vµ n©ng cao hiÖu qu¶ xuÊt khÈu ë n­íc ta A). C¸c biÖn ph¸p vÜ m« 1. Quy ho¹ch vïng s¶n xuÊt lóa g¹o xuÊt khÈu Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ chñ yÕu ®­îc ®iÒu tiÕt bëi c¬ chÕ thÞ tr­êng. Do vËy ®Ó xuÊt khÈu g¹o ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ cao cÇn ph¶i thùc hiÖn quy ho¹ch s¶n xuÊt lóa g¹o cho xuÊt khÈu nh»m + NÕu kh«ng quy ho¹ch th× sÏ t¹o ra sù s¶n xuÊt lóa g¹o trµn lan nªn cã lo¹i g¹o s¶n xuÊt thõa, cã lo¹i thiÕu lµm gi¶m hiÖu qu¶ s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu + Chñ ®éng t¹o nguån hµng lµm c¬ së ®Ó ký c¸c hîp ®ång xuÊt khÈu g¹o ®¸p øng nhu cÇu cña tõng thÞ tr­êng cô thÓ c¶ vÒ sè l­îng, chÊt l­îng vµ chñng lo¹i g¹o xuÊt khÈu vµ lµ c«ng cô c¹nh tranh n©ng cao ch÷ "tÝn" víi kh¸ch hµng quèc tÕ. + Quy ho¹ch vïng s¶n xuÊt lóa g¹o lµ ®iÒu kiÖn ®Ó Nhµ n­íc giao vµ qu¶n lý h¹n ng¹ch xuÊt khÈu g¹o tr¸nh t×nh tr¹ng mua b¸n vßng vÌo g©y rèi lo¹n t×nh t×nh kinh tÕ trong n­íc vµ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó Nhµ n­íc ph©n cÊp thÞ tr­êng cho c¸c Doanh nghiÖp xuÊt khÈu vµ cã h­íng ®Çu t­ ®óng ®¾n vµ triÓn khai c¸c thµnh tùu khoa häc c«ng nghÖ vµo s¶n xuÊt . + Quy ho¹ch vïng s¶n xuÊt g¹o xuÊt khÈu ®¶m b¶o sù phèi hîp ®ång bé c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt, chÕ biÕn, b¶o qu¶n vËn chuyÓn tõ ng­êi s¶n xuÊt ®Õn c¶ng xuÊt khÈu gãp phÇn gi¶m chi phÝ vµ t¨ng c­êng kh¶ n¨ng c¹nh tranh trong th­¬ng tr­êng quèc tÕ. §­¬ng nhiªn viÖc quy ho¹ch vïng s¶n xuÊt lóa g¹o xuÊt khÈu ph¶i ®¶m b¶o cho s¶n phÈm ®Çu ra tiªu thô ®­îc nhanh chãng víi møc gi¸ cã lîi. §ã lµ ®iÒu quan träng cã tÝnh quyÕt ®Þnh cho viÖc thùc thi c¸c ph­¬ng ¸n quy ho¹ch ®· ®­îc x©y dùng. VÒ tiÕn hµnh quy ho¹ch vïng s¶n xuÊt lóa g¹o xuÊt khÈu, nªn ®i theo mét sè h­íng cô thÓ sau. §èi víi vïng ®ång b»ng s«ng Cöu Long §©y lµ vïng lóa träng ®iÓm sè mét cña n­íc ta. Trong t­¬ng lai ®©y vÉn lµ vïng s¶n xuÊt lóa g¹o xuÊt khÈu chñ yÕu. Vïng nµy nªn quy ho¹ch ph¸t triÓn s¶n xuÊt lóa g¹o cã chÊt l­îng tèt, khèi l­îng xuÊt khÈu tèt. Tuy nhiªn, dï lµ vïng s¶n xuÊt lóa g¹o xuÊt khÈu lo¹i nµo, ®Òu ph¶i phÊn ®Êu tr­íc hÕt vÒ mÆt chÊt l­îng. §Ó n©ng cao phÈm cÊp g¹o xuÊt khÈu, cÇn chó ý quy ho¹ch hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng tõ s¶n xuÊt ®Õn chÕ biÕn lóa g¹o. Ngoµi ra ë vïng nµy nªn tiÕn hµnh khu vùc ho¸ mét sè gièng lóa chÊt l­îng cao cã thÓ nhËp néi. Tõng b­íc t¨ng dÇn, tû lÖ g¹o xuÊt khÈu chÊt l­îng cao vµ mét phÇn lóa ®Æc s¶n nh Lµng H­¬ng, Chî §µo... trong c¬ cÊu g¹o xuÊt khÈu cña vïng nµy. §èi víi ®ång b»ng s«ng hång §©y lµ vïng lóa träng ®iÓm thø hai cña n­íc ta. Tuy nhiªn, vïng nµy cã nh÷ng mÆt h¹n chÕ vÒ sè l­îng g¹o xuÊt khÈu do ®Êt chËt, ng­êi ®«ng, ®Êt canh t¸c lóa kh«ng ®­îc bæ sung ®é ph× nhiªu tù nhiªn hµng n¨m nh­ §ång B»ng S«ng Cöu Long. Nh­ng vïng nµy l¹i cã ­u thÕ vÒ chÊt ®Êt, nguån n­íc, thêi tiÕt khÝ hËu rÊt thuËn lîi cho ph¸t triÓn c¸c gièng lóa ®Æc s¶n chÊt l­îng cao nh­ T¸m Th¬m, Lóa Dù. §ã lµ c¸c s¶n phÈm cã thÓ nhanh chãng chiÕm lÜnh ®­îc c¸c thÞ tr­êng g¹o thÕ giíi, tr­íc hÕt lµ nh÷ng n­íc ph¸t triÓn B¾c Mü, T©y ¢u, NhËt B¶n vµ c¸c n­íc Nics. §ång thêi ®ã còng lµ lo¹i g¹o cã thÓ thu ®­îc l­îng ngo¹i tÖ kh¸ cao trªn ®¬n vÞ diÖn tÝch. Mçi tØnh mçi huyÖn trong vïng cÇn quy ho¹ch tõng tiÓu vïng, tõng huyÖn, tõng x· phôc håi l¹i c¸c gièng lóa truyÒn thèng cã chÊt l­îng cao phôc vô xuÊt khÈu. Ngoµi ra còng cÇn tiÕn hµnh thÝ ®iÓm khu vùc c¸c gièng lóa néi cã chÊt l­îng cao vµ gåm cã n¨ng suÊt kh¸ ë mét sè n­íc trong khu vùc. §iÒu ®ã lµm phong phó thªm chñng lo¹i g¹o cao cÊp cho xuÊt khÈu, khai th¸c tèt h¬n lîi thÕ cña vïng nµy trong s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu g¹o. §èi víi c¸c vïng kh¸c Nh×n chung nh÷ng vïng nµy kh«ng cã nhiÒu tiÒm n¨ng vÒ xuÊt khÈu g¹o v× c¸c vïng nµy diÖn tÝch Ýt, n¨ng suÊt thÊp th­êng bÞ thiÕu l­¬ng thùc. §èi víi nh÷ng vïng nµy cè g¾ng phÊn ®Êu s¶n xuÊt ®Ó cã thÓ tù tóc ®­îc nhu cÇu l­¬ng thùc, gãp phÇn tÝch cùc ®¶m b¶o bÒn v÷ng yªu cÇu an ninh l­¬ng thùc quèc gia. 2. N©ng cao hiÖu qu¶ c¸c nguån ®Çu vµo cho s¶n xuÊt lóa g¹o §¶m b¶o ®ñ gièng tèt vµ c¸c biÖn ph¸p canh t¸c tiªn tiÕn cho s¶n xuÊt §Çu t­ cho lÜnh vùc khoa häc, tËp chung nç lùc lùa chän lai t¹o, nh©n gièng míi chÊt l­îng cao ®Ó ®¶m b¶o cung cÊp ®Çy ®ñ cho c¸c vïng s¶n xuÊt lóa hµng ho¸. H­íng dÉn quy tr×nh canh t¸c míi cã n¨ng suÊt cao ®¶m b¶o sù ph¸t triÓn tèt cña c©y lóa ®Ó cã ®­îc s¶n phÈm cã chÊt l­îng sau mçi vô thu ho¹ch Nhµ n­íc ph¶i duy tr× quü quèc gia gièng dù phßng kho¶ng 10% nhu cÇu gièng c¶ n¨m B¶o ®¶m ®ñ ph©n bãn ho¸ häc, thuèc trõ s©u bÖnh vµ m¸y mãc n«ng nghiÖp cho s¶n xuÊt Nhu cÇu ph©n bãn ho¸ häc vµ thuèc trõ s©u bÖnh cho c©y trång cña c¸c n­íc rÊt lín. Hµng n¨m, tõ 1996 trë ®i cÇn kho¶ng 1,4 ®Õn 2 triÖu tÊn ure 1 ®Õn 2 triÖu tÊn ph©n l©n, 50 ®Õn 100 tÊn kali vµ 25 ®Õn 30 triÖu USD thuèc trõ s©u bÖnh h¹i c©y trång. HiÖn nay, c¸c lo¹i vËt t­ ph©n bãn cho s¶n xuÊt l­¬ng thùc vÉn cßn dùa vµo nhËp khÈu lµ chÝnh. V× vËy, Nhµ n­íc cÇn c¶i tiÕn h¬n n÷a hÖ thèng cung øng nµy. ChÝnh phñ nªn giao cho mét hoÆc mét vµi doanh nghiÖp vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp nµy ®ñ søc kinh doanh cung øng toµn bé vËt t­ ph©n bãn, nh»m th­êng xuyªn b¶o ®¶m æn ®Þnh cung cÇu vµ b×nh æn gi¸ ph©n trong c¶ n­íc. 3. §Çu t­ c¶i tiÕn c«ng nghÖ sau thu ho¹ch n©ng cao phÈm cÊp vµ chÊt l­îng g¹o xuÊt khÈu C«ng nghÖ sau thu ho¹ch lµ mét trong nh÷ng yÕu tè quyÕt ®Þnh ®Õn chÊt l­îng g¹o, tõ ®ã ¶nh h­ëng ®Õn gi¸ c¶ vµ søc mua cña mÆt hµng nµy trªn thÞ tr­êng. ChÝnh v× vËy viÖc c¶i tiÕn c«ng nghÖ sau thu ho¹ch lµ ®Æc ®iÓm quan träng ®Ó n©ng cao gi¸ trÞ xuÊt khÈu vµ ®Ó gi¶m tæn thÊt sau thu ho¹ch cña mÆt hµng g¹o. §Ó thùc hiÖn ®iÒu nµy, cÇn tËp trung kh¾c phôc nh÷ng nguyªn nh©n g©y ra trong c¸c kh©u ph¬i sÊy, b¶o qu¶n, xay x¸t lóa g¹o vµ nh­ vËy cÇn thµnh lËp c¸c xÝ nghiÖp xay x¸t lín vµ c¸c c¬ së kho l¾p ®Æt hÖ thèng m¸y sÊy do n­íc ngoµi s¶n xuÊt. Tuy nhiªn, c¸c thiÕt bÞ sÊy nhËp vµo ViÖt Nam ch­a thËt sù phï hîp do gi¸ thµnh cao, sö dông qu¸ nhiÒu nguyªn liÖu ®¾t, do ®ã mét mÆt nhËp c«ng nghÖ sÊy hiÖn ®¹i, mÆt kh¸c hoµn thiÖn, ph¸t triÓn nh©n réng mét sè m« h×nh thiÕt bÞ sÊy cã quy m« phï hîp, sö dông c¸c nguyªn liÖu s½n cã ë ®Þa ph­¬ng (nh­ r¬m, tre, nøa...) ®· ®­îc kiÓm chøng trong thùc tÕ. HÖ thèng sÊy nµy do viÖn nghiªn cøu c«ng nghÖ trong n­íc kÕt hîp víi mét sè ®¬n vÞ kh¸c chÕ t¹o. Cßn vÒ kho chøa th× hiÖn nay hÖ thèng kho chøa kh«ng thiÕu nh­ng bè trÝ ch­a hîp lý vµ nhiÒu kho ch­a ®¹t tiªu chuÈn do vËy nªn ch¨ng mét mÆt x¾p xÕp l¹i hÖ thèng kho tr÷ hiÖn nay cho phï hîp víi s¶n xuÊt lóa g¹o cña tõng vïng mÆt kh¸c cã thÓ thanh lý lo¹i bá nh÷ng kho kh«ng ®Æt tiªu chuÈn vµ x©y dùng thªm mét sè kho míi, hiÖn ®¹i ë mét sè n¬i träng ®iÓm. T¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho cÊt gi÷, b¶o qu¶n lóa g¹o ®Ó cung cÊp trong n­íc vµ xuÊt khÈu. VÒ b¶o qu¶n, ¸p dông c«ng nghÖ b¶o qu¶n kÝn g¹o x¸t tr¾ng, g¹o lËt b»ng c¸ch sö dông mµng PVC trong m«i tr­êng khÝ CO2 hoÆc khÝ N2 trong c¸c kho dù tr÷ quèc gia vµ dù tr÷ kinh doanh, ¸p dông c«ng nghÖ b¶o qu¶n m¸t thãc g¹o ë mét sè kho dù tr÷ quèc gia hiÖn ®¹i c«ng nghÖ nµy ®ßi hái vèn ®Çu t­ t­¬ng ®èi nhiÒu, s¶n xuÊt vµ ¸p dông mét sè chÕ phÈm vi sinh vËt, c¸c chÕ phÈm tõ thùc vËt cã t¸c dông diÖt c«n trïng mµ kh«ng g©y ®éc h¹i cho ng­êi vµ gia xóc, kh«ng lµm nhiÔm bÈn m«i tr­êng ®Ó b¶o qu¶n l­¬ng thùc trong kho tËp trung vµ ph­¬ng tiÖn cÊt gi÷ ë gia ®×nh. VÒ c«ng nghÖ xay x¸t, n©ng cÊp hÖ thèng xay x¸t hiÖn cã, x©y dùng thªm hÖ thèng xay x¸t míi, ®¸nh bãng t¸ch h¹t mÇu ®Ó n©ng cao phÈm cÊp g¹o, ®Æc biÖt ë c¸c vïng chuyªn canh xuÊt khÈu n»m trong quy ho¹ch, cÇn bæ sung vµo c¸c thiÕt bÞ hiÖn cã nh÷ng m¸y ph©n lo¹i. Chó träng tuyÓn chän vµ trang bÞ cho n«ng th«n nh÷ng m¸y xay x¸t nhá cã c«ng suèt tèt, phôc vô cho nhu cÇu ngµy cµng cao cña nh©n d©n vµ c¸c c¬ së t¸i chÕ ®Ó xuÊt khÈu. 4. C¸c biÖn ph¸p më réng thÞ tr­êng xuÊt khÈu g¹o ë ViÖt Nam 4.1. C¸c biÖn ph¸p ®Ó thÝch øng víi thÞ tr­êng ThÞ tr­êng g¹o tiªu thô nh×n chung kh«ng æn ®Þnh c¶ vÒ kh¸ch hµng vµ l­îng hµng. Thùc tÕ mét sè n­íc nhËp khÈu còng chÝnh lµ n­íc s¶n xuÊt nh­ ch­a tù tóc ®­îc l­¬ng thùc. Nh­ vËy ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ xuÊt khÈu g¹o cÇn n©ng cao kh¶ n¨ng thÝch øng víi nh÷ng biÕn ®éng cña thÞ tr­êng thÕ giíi. §Ó lµm ®­îc nh­ vËy cÇn ph¶i + KÕt hîp chuyªn m«n ho¸ vµ ®a d¹ng ho¸ c¸c Doanh nghiÖp xuÊt khÈu g¹o vÒ lo¹i h×nh Doanh nghiÖp, quy m« Doanh nghiÖp. + CÇn cã c¬ chÕ mÒn trong qu¶n lý vµ giao h¹n ng¹ch xuÊt khÈu g¹o cho c¸c Doanh nghiÖp ®ång thêi cÇn cã c¬ chÕ qu¶n lý vµ gi¸m s¸t chÆt chÏ xuÊt khÈu g¹o tiÓu ng¹ch qua c¸c n­íc l¸ng giÒng. + T¨ng c­êng c«ng t¸c nghiªn cøu thÞ tr­êng ®Ó n¾m b¾t kÞp thêi nhu cÇu g¹o, ®ång thêi kh«ng bÞ kh¸ch Ðp gi¸ + Quan hÖ chÝnh trÞ ®èi ngo¹i cÇn ®i tr­íc mét b­íc ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn th©m nhËp vµ më réng thÞ tr­êng. Trong thêi gian tíi cÇn ph¸t huy theo h­íng nµy ®Ó mëi réng thÞ tr­êng nhÊt lµ thÞ tr­êng ch©u Phi. 4.2. C¸c biÖn ph¸p chèng tranh giµnh b¸n g¹o ë thÞ tr­êng thÕ giíi. §Ó chèng tranh giµnh b¸n g¹o ë thÞ tr­êng thÕ giíi cÇn ph¶i: + Ph©n ®o¹n thÞ tr­êng theo khu vùc cho mét sè ®Çu mèi xuÊt khÈu g¹o lín. BiÖn ph¸p nµy nh»m t¹o h­íng chuyªn s©u vÒ thÞ tr­êng khu vùc cho c¸c Doanh nghiÖp, ®ång thêi tr¸nh ®­îc sù c¹nh tranh cña c¸c Doanh nghiÖp trong n­íc lµm thiÖt h¹i ®Õn lîi Ých quèc gia. + C¬ chÕ qu¶n lý gi¸ xuÊt khÈu g¹o hîp lý. VÝ dô: chØ cÇn giÊy phÐp xuÊt khÈu cho nh÷ng hîp ®ång víi gi¸ b¸n cho phÐp. + T¨ng c­êng c¸c tho¶ thuËn xuÊt khÈu g¹o cho c¸c n­íc ë cÊp chÝnh phñ. Sù ph©n bæ h¹n ng¹ch hµng n¨m cÇn h­íng vµo c¸c tho¶ thuËn nµy. 4.3. N©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh trong xuÊt khÈu §Ó t¨ng c­êng kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng g¹o thÕ giíi, cÇn tiÕn hµnh ®ång bé nhiÒu biÖn ph¸p, tr­íc hÕt lµ nh÷ng gi¶i ph¸p cÊp b¸ch vµ thiÕt thùc sau ®©y: + Kh«ng ngõng n©ng cao chÊt l­îng g¹o. Muèn vËy ph¶i hoµn thiÖn ngay tõ kh©u lai t¹o gièng lóa, x¸c ®Þnh c¬ cÊu gièng lïa phï hîp víi nhu cÇu thÞ tr­êng. TiÕp ®ã cÇn hoµn chØnh c¬ së vËt chÊt kü thuËt vµ c«ng nghÖ sau thu ho¹ch. H¬n n÷a cÇn n©ng cao tû träng c¸c lo¹i g¹o cÊp cao vµ ®Æc s¶n. §iÒu nµy cã liªn quan ®Õn vÊn ®Ò quy ho¹ch vïng s¶n xuÊt lóa g¹o trång lóa ®Æc s¶n. + VÒ quan hÖ ®èi ngo¹i cÇn t¨ng c­êng hîp t¸c víi c¸c n­íc xuÊt khÈu g¹o, tr­íc hÕt lµ Th¸i Lan, t¨ng c­êng víi c¸c n­íc viÖn trî g¹o theo ch­¬ng tr×nh cña céng ®ång quèc tÕ, t¨ng c­êng quan hÖ víi c¸c n­íc trung t©m tµi chÝnh quèc tÕ ®Èy m¹nh xuÊt khÈu g¹o trùc tiÕp, ®a ph­¬ng ho¸ c¸c h×nh thøc nh­ c¸c tho¶ thuËn xuÊt khÈu dµi h¹n, tÝn dông xuÊt khÈu, ®Êu thÇu xuÊt khÈu. Cïng víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ, tiÒm lùc tµi chÝnh cña n­íc ta sÏ ngµy cµng lín m¹nh, theo ®µ ®ã cÇn t¨ng c­êng trî cÊp cho xuÊt khÈu g¹o. Cã thÓ trong mét vµi thËp kû tíi, ý nghÜa cña viÖc xuÊt khÈu g¹o ®Ó thu ngo¹i tÖ vÒ tû träng sÏ gi¶m dÇn, nh­ng ý nghÜa vÒ t¹o c«ng ¨n viÖc lµm vµ thu nhËp cho hµng triÖu lao ®éng vÉn kh«ng bÞ suy gi¶m. §ång thêi, khi mét sè lîi thÕ vÒ s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu g¹o cña n­íc ta bÞ gi¶m dÇn, th× khi ®ã biÖn ph¸p trî cÊp xuÊt khÈu g¹o sÏ ph¶i t¨ng dÇn lªn vÒ møc ®é. T×nh h×nh ®ã cÇn ®­îc l­êng tr­íc ngay tõ b©y giê ®Ó cã thÓ ®Þnh h­íng ph¸t triÓn thÝch hîp. 5. Hoµn thiÖn hÖ thèng chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch xuÊt khÈu g¹o 5.1. ChÝnh s¸ch thuÕ xuÊt khÈu ThuÕ xuÊt khÈu cã t¸c ®éng m¹nh ®Õn viÖc khuyÕn khÝch hay h¹n chÕ xuÊt khÈu. Trong bèi c¶nh §¶ng vµ Nhµ n­íc ta ®ang cã chñ tr­¬ng gi¶m thuÕ n«ng nghiÖp nh»m khuyÕn khÝch n«ng d©n, viÖc ®¸nh thuÕ xuÊt khÈu g¹o sÏ lµm gi¶m gi¸ b¸n thãc cña n«ng d©n ë thÞ tr­êng néi ®Þa. Nh­ vËy v« h×nh dung chóng ta ®ang th­c thi hai chÝnh s¸ch triÖt tiªu ®éng lùc cña nhau. H¬n n÷a viÖc ®¸nh thuÕ nh­ vËy kh«ng thÓ chuyÓn cho ng­êi tiªu dïng n­íc ngoµi g¸nh chÞu nh­ thuÕ néi ®Þa, nh­ thÕ nã lµm gi¶m lîi thÕ c¹nh tranh cña ng­êi s¶n xuÊt g¹o. Nh­ vËy cÇn ®¸nh gi¸ l¹i c¸i ®­îc c¸i mÊt cña chÝnh s¸ch ®¸nh thuÕ xuÊt khÈu g¹o. Tõ thùc tÕ ®ã, chóng ta thÊy Nhµ n­íc gi¶m thuÕ xuÊt khÈu g¹o tõ 3% n¨m 1996 xuèng 1% n¨m 1997 vµ hiÖn nay lµ 0% lµ mét quyÕt ®Þnh hîp lý. 5.2. T¨ng c­êng tÝn dông ­u ®·i, b¶o trî s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu g¹o ý nghÜa cña viÖc gi¶i ph¸p: Trong c¸c h×nh thøc hç trî n«ng d©n th× h×nh thøc tÝn dông vèn cã ­u ®iÓm h¬n c¶. Do tÝnh chÊt b¾t buéc ph¶i hoµn tr¶ vèn, nªn buéc ng­êi vay ph¶i n¨ng ®éng, s¸ng t¹o t×m c¸ch ®Ó kinh doanh ®¹t hiÖu qña cao, kh¸c víi c¸c kho¶n trî cÊp cho kh«ng, ng­êi ®­îc trî cÊp th­êng cã thãi quen û l¹i, do ®ã ®Çu t­ sö dông tiÒn kh«ng hiÖu qu¶. Hç trî n«ng d©n d­íi h×nh thøc tÝn dông vèn sÏ gãp phÇn xo¸ bá thãi quen tr«ng chê vµo Nhµ n­íc theo kiÓu tËp trung bao cÊp, s¶n xuÊt lóa g¹o phô thuéc rÊt nhiÒu vµo ®iÒu kiÖn tù nhiªn, th­êng ph¶i chÞu rñ ro bÊt kh¶ kh¸ng. Trong t×nh h×nh ®ã,viÖc thùc thi chÝnh s¸ch b¶o chî cho s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu g¹o lµ cÇn thiÕt. B¶o trî s¶n xuÊt gióp cho s¶n xuÊt æn ®Þnh vµ lµ c¬ së ®Ó ®¶m b¶o nguån hµng xuÊt khÈu. B¶o trî cho kh©u xuÊt khÈu gióp cho c¸c Doanh nghiÖp tiªu thô s¶n phÈm cho n«ng d©n, ®¶m b¶o cho s¶n xuÊt kh«ng bÞ suy gi¶m ë vô sau, n¨m sau. 5.2.1. Trong s¶n xuÊt L·i suÊt tÝn dông cho n«ng d©n vay vèn s¶n xuÊt hiÖn nay cßn qu¸ cao, mÆt kh¸c kh«ng ph¶i ng­êi d©n nµo còng vay ®­îc vèn tÝn dông v× cßn nhiÒu thñ tôc phiÒn hµ, tiªu cùc xung quanh viÖc vay vèn. Do vËy, cÇn gi¶m bít c¸c thñ tôc nh»m ®¶m b¶o cho n«ng d©n vay vèn mét c¸ch dÔ dµng, víi l·i suÊt thÊp. Khi thÞ tr­êng vèn ®· ph¸t triÓn, sÏ cã nhiÒu vèn tÝn dông h¬n tham gia thÞ tr­êng vèn. theo luËt c¹nh tranh víi tÝnh tù do ngµy cµng cao dÉn ®Õn gi¶m bít sù ¸p ®Æt, l·i suÊt sÏ gi¶m dÇn. §èi víi c¸c vïng ®­îc quy ho¹ch s¶n xuÊt g¹o xuÊt khÈu, cÇn x©y dùng c¸c dù ¸n cô thÓ ®Ó cã thÓ thùc hiÖn cho vay theo dù ¸n víi quy m« t­¬ng ®èi lín. Cho vay theo dù ¸n ®­îc tiÕn hµnh ®ång bé (gièng thuû lîi, b¶o vÖ thùc vËt) nhê ®ã c¸c dù ¸n s¶n xuÊt g¹o xuÊt khÈu (kÓ c¶ g¹o ®Æc s¶n cã thÓ mau chãng ®­îc triÓn khai). Trong t­¬ng l¹i, ®Ó t¨ng thªm nguån vèn vay ®Õn hé n«ng d©n, Nhµ n­íc cÇn cã quy chÕ buéc c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i ph¶i dµnh mét tû lÖ vèn vay cho n«ng nghiÖp. Ng©n hµng nµo kh«ng ®Çu t­ cho n«ng nghiÖp ®­îc th× ph¶i uû th¸c cho ng©n hµng n«ng nghiÖp vay l¹i ®Ó cho n«ng d©n vay. §­¬ng nhiªn, phÇn tiÒn cho n«ng d©n vay víi l·i suÊt ­u ®· tho¶ ®¸ng. 5.2.2. Trong xuÊt khÈu ViÖc cÊp vèn cho xuÊt khÈu g¹o qua tÝn dông ­u ®·i lµ kh©u quyÕt ®Þnh, t¹o n¨ng lùc s¶n xuÊt míi vµ æn ®Þnh h¬n. Tuy nhiªn, toµn bé chu kú s¶n xuÊt - xuÊt khÈu g¹o sÏ kh«ng ®¹t hiÖu qu¶ nÕu kh©u xuÊt khÈu bÞ chôc trÆc. §Ó thóc ®Èy xuÊt khÈu g¹o còng rÊt cÇn cã chÕ ®é tÝn dông ­u ®·i, nh»m cung cÊp vèn l­u ®éng ®ñ sè l­îng, ®óng thêi h¹n cho c¸c Doanh nghiÖp xuÊt khÈu g¹o. Sù hç trî vèn l­u ®éng cho c¸c Doanh nghiÖp mua dù tr÷ thãc ®øng vÒ toµn côc còng rÊt cã lîi nh­. Thø nhÊt: T¨ng møc cÇu t¹i thÞ tr­êng néi ®Þa, æn ®Þnh gi¸ thãc theo h­íng cã lîi cho n«ng d©n. §ã lµ c¬ së æn ®Þnh gi¸ thãc g¹o xuÊt khÈu. Thø h¹i: Gióp cho c¸c Doanh nghiÖp cã g¹o ®Ó dù tr÷ trong kho, chñ ®éng ®µm ph¸n víi kh¸ch hµng vµo thêi ®iÓm gi¸ c¶ cã lîi nhÊt, ®¶m b¶o lîi Ých quèc gia vµ Doanh nghiÖp. CÇn t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c Doanh nghiÖp nh­: §¬n gi¶n ho¸ thñ tôc vay vèn, cho phÐp thuÕ chÊp b»ng hµng ho¸, dïng quü hç trî l·i suÊt vay tÝn dông khi ®­îc phÐp xuÊt khÈu tr¶ chËm ®Ó gi÷ thÞ tr­êng truyÒn thèng khi n­íc nhËp khÈu cã khã kh¨n trong thanh to¸n, hoÆc khi më ra thÞ tr­êng míi. 5.3. KhuyÕn khÝch vÖ tinh cña c¸c c¬ së s¶n xuÊt vµ thu mua g¹o xuÊt khÈu. KhuyÕn khÝch ®Çu t­ s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu trùc tiÕp chØ míi nh×n nhËn ®Õn ng­êi n«ng d©n trùc tiÕp s¶n xuÊt lóa g¹o. Trong thùc tÕ cßn cã rÊt nhiÒu c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá lµm nhiÖn vô cung øng vËt t­ cho n«ng nghiÖp vµ mua gom lóa hµng ho¸ cña n«ng d©n cung cÊp cho c¸c nhµ m¸y xay x¸t, chÕ biÕn g¹o xuÊt khÈu. C¸c Doanh nghiÖp võa vµ nhá ®ã còng nh­ c¸c nhµ m¸y xay x¸t chÕ biÕn g¹o xuÊt khÈu còng cã quyÒn ®­îc h­ëng c¸c ­u ®·i vÒ tµi chÝnh vµ tÝn dông còng nh­ c¸c Doanh nghiÖp ®Çu mèi xuÊt khÈu g¹o. ChÕ ®é khuyÕn khÝch nµy cã t¸c dông kÝch thÝch c¸c Doanh nghiÖp võa vµ nhá ph¸t triÓn, tõ ®ã kÐo theo sù ph¸t triÓn cña c¸c Doanh nghiÖp xuÊt khÈu g¹o còng nh­ t¹o ®iÒu kiÖn cho ng­êi n«ng d©n b¸n hÕt s¶n phÈm lóa hµng ho¸ cña m×nh víi gi¸ cao h¬n, t¹o ®iÒu kiÖn cho ngµnh s¶n xuÊt lóa g¹o ngµy cµng ph¸t triÓn. 6. C¶i tiÕn tæ chøc qu¶n lý vµ c¬ chÕ ®iÒu hµnh xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam 6.1. HÖ thèng tæ chøc xuÊt khÈu g¹o HÖ thèng tæ chøc xuÊt khÈu g¹o ®­îc thÓ hiÖn chñ yÕu ë hÖ thèng c¸c Doanh nghiÖp thu mua vµ xuÊt khÈu g¹o. N¨m 1996, chÝnh phñ ®· s¾p xÕp l¹i hÖ thèng quèc doanh thµnh hai tæng c«ng ty trung ­¬ng lµ: Tæng c«ng ty l­¬ng thùc miÒn, B¾c, tøc Vinafood Trung ­¬ng I vµ tæng c«ng ty l­¬ng thùc miÒn Nam, tøc Vinafood Trung ­¬ng II Tõ th¸ng 1 n¨m 1998, Bé th­¬ng m¹i ®· cã th«ng b¸o sè 13848/TM-XNK, theo ®ã c¸c Doanh nghiÖp ®­îc phÐp xuÊt khÈu g¹o ph¶i cã ba ®iÒu kiÖn sau: + §· ®­îc cÊp giÊy chøng nhËn kinh doanh xuÊt nhËp khÈu lo¹i h×nh "kinh doanh " cã ngµnh hµng phï hîp. + Lµ thµnh viªn cña HiÖp héi xuÊt nhËp khÈu l­¬ng thùc ViÖt Nam, ®­îc HiÖp héi ®Ò nghÞ Bé th­¬ng m¹i cho phÐp xuÊt khÈu g¹o. + §· kinh doanh xuÊt khÈu g¹o trùc tiÕp hoÆc qua uû th¸c xuÊt khÈu g¹o liªn tôc ba n¨m vµ ®¹t doanh thu hµng n¨m tèi thiÓu 50 tû ®ång. HiÖn nay, c¶ n­íc cã tÊt c¶ 20 Doanh nghiÖp ®Çu mèi xuÊt khÈu g¹o (gåm 13 Doanh nghiÖp ®Þa ph­¬ng, 4 Doanh nghiÖp trung ­¬ng vµ 3 Doanh nghiÖp gåm c«ng ty cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ Doanh nghiÖp kh¸c ë MiÒn B¾c). Ngoµi ra cã 11 Doanh nghiÖp ®Þa ph­¬ng vµ 2 Doanh nghiÖp Trung ­¬ng ®ù¬c giao chØ tiªu mua trªn 1 triÖu tÊn lóa hµng ho¸ t¹m tr÷ chê xuÊt khÈu. N¨m 2000 chÝnh phñ cßn cho phÐp c¸c Doanh nghiÖp ®Çu mèi, nÕu t×m ®­îc thÞ tr­êng vµ ký ®­îc hîp ®ång xuÊt khÈu g¹o víi gi¸ cao th× ®­îc trùc tiÕp xuÊt khÈu: c¸c Doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ho¹t ®éng trong lÜnh vùc s¶n xuÊt, chÕ biÕn lóa g¹o còng ®­îc tham gia xuÊt khÈu sè g¹o chÕ biÕn ®ã. §Ó khuyÕn khÝch xuÊt khÈu g¹o s¶n xuÊt ë c¸c tØnh phÝa B¾c, chÝnh phñ cßn cho phÐp c¸c Doanh nghiÖp ®­îc trùc tiÕp xuÊt khÈu hoÆc trao ®æi hµng víi Lµo. Thùc tÕ chøng minh ®©y lµ mét gi¶i ph¸p ®óng khi ng­êi s¶n xuÊt ®­îc chñ ®éng tham gia thÞ tr­êng, chñ ®éng ®iÒu tiÕt cung cÇu cña thÞ tr­êng cho môc ®Ých s¶n xuÊt vµ kinh doanh cña m×nh. Nh×n chung Nhµ n­íc cÇn hoµn thiÖn h¬n n÷a hÖ thèng tæ chøc xuÊt khÈu g¹o nh»m chèng tranh b¸n ë thÞ tr­êng n­íc ngoµi, chèng tranh mua ë thÞ tr­êng néi ®Þa, ®¶m b¶o kh¶ n¨ng thÝch øng kÞp thêi vµ linh ho¹t víi thÞ tr­êng ngoµi n­íc. NÕu tæ chøc theo h­íng: t¨ng c­êng tËp trung ho¸ vµ chuyªn m«n ho¸, kÕt hîp ®a d¹ng ho¸ Doanh nghiÖp t­ nh©n cã thùc lùc kinh tÕ, cã b¹n hµng vµ cã kinh nghiÖm trong lÜnh vùc xuÊt khÈu g¹o ®­îc tham gia trùc tiÕp vµo thÞ tr­êng xuÊt khÈu g¹o. 6.2. C¶i tiÕn c«ng t¸c qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh cña Nhµ n­íc vÒ ho¹t ®éng xuÊt khÈu g¹o §Ó phï hîp víi xu thÕ tù do ho¸ th­¬ng m¹i toµn cÇu, tõng b­íc më cöa thÞ tr­êng, gi¶m dÇn hµng rµo thuÕ quan vµ phi thuÕ quan còng nh­ gi¶m ®­îc quyÒn kinh doanh lóa g¹o... cÇn cã nh÷ng ®æi míi vÒ tæ chøc qu¶n lý còng nh­ ®iÒu hµnh vÜ m« linh ho¹t, phï hîp h¬n: + VÒ tæ chøc: Tæ chøc l¹i hÖ thèng c¸c Doanh nghiÖp kinh doanh lóa g¹o, thµnh lËp thªm tæng c«ng ty l­¬ng thùc miÒn T©y s«ng HËu, cho phÐp c¸c Doanh nghiÖp mäi thµnh phÇn kinh tÕ tham gia xuÊt khÈu l­¬ng thùc nÕu cã ®¨ng ký kinh doanh, t¹o ra sù c¹nh tranh lµnh m¹nh trªn thÞ tr­êng néi ®Þa. G¾n mçi Doanh nghiÖp kinh doanh xuÊt khÈu víi tõng vïng s¶n xuÊt lóa g¹o ®Ó c¸c Doanh nghiÖp phèi hîp víi ®Þa ph­¬ng (së n«ng nghiÖp, trung t©m khuyÕn n«ng) hç trî bao tiªu s¶n phÈm khi bµ con n«ng d©n chuyÓn ®æi gièng. Tæ chøc l¹i hiÖp héi xuÊt nhËp khÈu l­¬ng thùc thµnh HiÖp héi lóa g¹o, x©y dùng râ chøc n¨ng vµ c¬ chÕ ho¹t ®éng, th­êng xuyªn cung cÊp th«ng tin vÒ thÞ tr­êng, ®iÒu hoµ lîi Ých cña c¸c Doanh nghiÖp víi ng­êi s¶n xuÊt, chÕ biÕn, ®Ó xuÊt víi chÝnh phñ c¸c chÝnh s¸ch vÒ lóa g¹o. + §æi míi qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh vÜ m« vÒ xuÊt khÈu g¹o Tõng b­íc xo¸ bá viÖc chØ ®Þnh ®Çu mèi xuÊt khÈu, bá quota xuÊt khÈu, h×nh thµnh quü hç trî xuÊt khÈu nh»m hç trî l·i suÊt vèn vay khi cÇn thiÕt, b×nh æn gi¸ néi ®Þa... Tr­êng hîp xuÊt khÈu g¹o sang nh÷ng n­íc cã c¬ chÕ chØ giao cho mét tæ chøc cña n­íc ®ã ®éc quyÒn nhËp khÈu g¹o th× Bé th¬ng m¹i cã tr¸ch nhiÖm lËp ph­¬ng ¸n tr×nh Thñ T­íng chÝnh phñ ®Ó ®µm ph¸n, ký tho¶ thuËn chÝnh phñ vµ giao cho mét hoÆc mét sè Doanh nghiÖp ®Çu mèi ký hîp ®ång cô thÓ. Bé th­¬ng m¹i vµ ban ®iÒu hµnh chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ viÖc ph©n giao chØ tiªu thùc hiÖn c¸c hîp ®ång nµy cho c¸c Doanh nghiÖp ®Çu mèi xuÊt khÈu g¹o mét c¸ch c«ng khai, c«ng b»ng. Tr­êng hîp xuÊt khÈu g¹o sang c¸c n­íc tù do nhËp khÈu g¹o th× c¸c Doanh nghiÖp ®Çu mèi ®­îc chñ ®éng ký hîp ®ång b¸n hµng trùc tiÕp hoÆc b¸n hµng qua c«ng ty n­íc thø ba qua h¹n ng¹ch ®­îc giao vµ khung gi¸ chØ ®¹o cña Bé th¬ng m¹i. §èi víi g¹o xuÊt khÈu theo kÕ ho¹ch tr¶ nî vµ thanh to¸n hµng nhËp khÈu cña ChÝnh Phñ th× cÇn ®­îc thùc hiÖn theo c¬ chÕ ®Êu thÇu. Tr­êng hîp kh«ng ®ñ ®iÒu kiÖn ®Êu thÇu th× giao cho Bé KÕ ho¹ch vµ ®Çu t­ phèi hîp víi Bé tµi chÝnh vµ Bé Th­¬ng m¹i xem xÐt ph©n phèi cho c¸c Doanh nghiÖp ®Çu mèi thùc hiÖn tæng ng¹ch ®· giao cho c¸c ®Þa ph¬ng, Doanh nghiÖp. Kho¶n chªnh lÖch gi÷a gi¸ hîp ®ång vµ gi¸ tróng thÇu hoÆc gi¸ ph©n cho ®¬n vÞ ®Çu mèi thùc hiÖn ®­îc nhËp vµo Quü hç trî xuÊt khÈu g¹o. Cho phÐp c¸c Doanh nghiÖp thuéc mäi lÜnh vùc thµnh phÇn kinh tÕ cã kinh doanh hoÆc ®­îc phÐp kinh doanh tham gia xuÊt khÈu g¹o. Tõng b­íc xo¸ bá ®éc quyÒn cña c¸c Doanh nghiÖp Nhµ n­íc khi ®­îc chØ ®Þnh lµm ®Çu mèi xuÊt khÈu g¹o vµ ®­îc ph©n bæ h¹n ng¹ch xuÊt khÈu g¹o nh»m t¹o ra sù c¹nh tranh lµnh m¹nh gi÷a c¸c Doanh nghiÖp trong n­íc. C¸c Doanh nghiÖp xuÊt khÈu g¹o ®­îc tù do lùa chän c¬ quan kiÓm tra chÊt l­îng theo tho¶ thuËn víi kh¸ch hµng. C¬ quan kiÓm tra chÊt l­îng cña Nhµ n­íc tiÕn hµnh kiÓm tra th­ëng xuyªn ®Ó ®¶m b¶o chÊt l­îng vµ uy tÝn cña mÆt hµng g¹o ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. Nhµ n­íc dïng chÝnh s¸ch th­ëng ph¹t, c¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch kh¸c ®Ó thóc ®Èy c¸c Doanh nghiÖp xuÊt khÈu kh«ng ngõng n©ng cao chÊt l­îng vµ uy tÝn 6.3. Qu¶n lý chÊt l­îng g¹o xuÊt khÈu §Ó n©ng cao chÊt l­îng g¹o xuÊt khÈu, Nhµ n­íc cÇn cã v¶n b¶n quy ®Þnh nh÷ng c«ng nghÖ chÕ biÕn nµo ®­îc sö dông trong chÕ biÕn g¹o xuÊt khÈu. §ång thêi Nhµ n­íc giao cho côc chÕ biÕn - Bé n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n kiÓm ®Þnh vµ ®¸nh gi¸ l¹i toµn bé d©y truyÒn, c«ng nghÖ chÕ biÕn cña c¸c nhµ m¸y xÝ nghiÖp, c¸c Doanh nghiÖp chÕ biÕn g¹o xuÊt khÈu, Nhµ n­íc cÇn xem xÐt vµ sím cho phÐp c¸c c¬ së chÕ biÕn ®¹t tiªu chuÈn ViÖt Nam ®­îc cÊp giÊy chøng nhËn l« hµng ®¹t tiªu chuÈn ®Ó lµm c¨n cø cho c¬ quan gi¸m ®Þnh, cho c¬ quan gi¸m ®Þnh chÊt l­îng (VINACONTROL - c¬ quan kiÓm tra chÊt l­îng hµng ho¸ xuÊt khÈu) kiÓm ®Þnh vµ cho phÐp xuÊt. Nh­ vËy, sÏ gi¶m bít ®­îc viÖc ph¶i gi¸m ®Þnh tõng bao hµng, gi¶m bít kh©u trung gian trong viÖc kiÓm tra chÊt l­îng g¹o xuÊt khÈu vµ h¹n chÕ ®Õn møc thÊp nhÊt c¸c chi phÝ kh«ng cÇn thiÕt khi VINACONTROL ®­îc kh¸ch hµng uû nhiÖm quyÒn kiÓm ®Þnh, tõ ®ã n©ng cao uy tÝn cña g¹o ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. B. BiÖn ph¸p vi m« 1. Hoµn thiÖn tæ chøc qu¶n lý s¶n xuÊt trong c¸c doanh nghiÖp chÕ biÕn xuÊt khÈu lóa g¹o C¸c Doanh nghiÖp nµy cÇn ph¶i tæ chøc tèt m¹ng líi thu mua n«ng s¶n, chuÈn bÞ chu ®¸o cho xuÊt khÈu; kh¸c víi nh÷ng s¶n phÈm n«ng nghiÖp, viÖc s¶n xuÊt lóa g¹o diÔn ra trªn diÖn tÝch réng, c«ng t¸c thu mua l¹i diÔn ra trong thêi gian ng¾n, khèi l­îng lín. V× vËy, ®ßi hái c¸c Doanh nghiÖp ph¶i cã mét m¹ng líi thu mua lóa g¹o réng kh¾p. MÆc dï hiÖn nay nguån cung cÊp lµ t¬ng ®èi dåi dµo nh­ng ®Ó tr¸nh nh÷ng biÕn ®éng vÒ nguån hµng do diÖn tÝch gieo trång bÞ thu hÑp, cã nhiÒu Doanh nghiÖp ®­îc phÐp kinh doanh xuÊt khÈu, h¹n ng¹ch xuÊt khÈu gia t¨ng, c¸c Doanh nghiÖp còng cÇn kÕt hîp víi ng­êi s¶n xuÊt. Trong tr­êng hîp dù b¸o kh¶ n¨ng xuÊt khÈu cã nhiÒu thuËn lîi, gi¸ lóa gaä trªn thÞ tr­êng quèc tÕ sÏ t¨ng cao v× ngoµi viÖc kÕt hîp thu mua lóa g¹o cña n«ng d©n, c¸c Doanh nghiÖp còng nªn cè g¾ng cÊp vèn cho ng­êi s¶n xuÊt ®Ó hä më réng diÖn tÝch gieo trång, ®Çu t­ chiÒu s©u ®Ó n©ng cao n¨ng suÊt, chÊt l­îng s¶n phÈm Trong kh©u thu mua Doanh nghiÖp còng cÇn ph¶i thùc hiÖn gi¸m ®Þnh chÊt l­îng s¶n phÈm nghiªm tóc. V× ®©y lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh ®Õn chÊt l­îng g¹o xuÊt khÈu cña Doanh nghiÖp. KÕt thóc kh©u thu mua, Doanh nghiÖp ®Æc biÖt chó träng ®Õn b¶o qu¶n hµng ho¸. NhiÒu Doanh nghiÖp mÆc dï s¶n phÈm ®Çu vµo ®¹t phÈm cÊp tèt, nh­ng do b¶o qu¶n kh«ng tèt nªn chÊt l­îng s¶n phÈm xuèng cÊp, kh«ng ®ñ tiªu chuÈn ®Ó xuÊt khÈu. 2. §Èy m¹nh tiÕp thÞ xuÊt khÈu vµ më réng thÞ tr­êng xuÊt khÈu §Ó ®¹t ®­îc môc tiªu kim ng¹ch xuÊt khÈu, t¨ng thÞ phÇn cña ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng thÕ giíi, c¸c doanh nghiÖp nªn thùc hiÖn chiÕn l­îc ®a d¹ng ho¸ thÞ tr­êng xuÊt khÈu víi nh÷ng biÖn ph¸p sau: + Gi÷ v÷ng thÞ tr­êng quen thuéc vµ truyÒn thèng nh­ thÞ tr­êng Malaixia, §µi Loan, Ph¸p, Xingapore, Thôy §iÓn, Ch©u Phi. §Ó thùc hiÖn ®­îc môc tiªu nµy c¸c Doanh nghiÖp ph¶i t¹o vµ gi÷ v÷ng ®­îc uy tÝn cña m×nh th«ng qua viÖc nghiªn chØnh thùc hiÖn c¸c hîp ®ång ®· ký. + Chó träng c«ng t¸c nghiªn cøu thÞ tr­êng vµ khuyÕch tr­¬ng, qu¶ng c¸o s¶n phÈm vµ thay thÕ nh»m më réng thÞ tr­êng xuÊt khÈu, v­¬n líi nh÷ng thÞ tr­êng chÝnh ®Çy triÓn väng. §èi víi c¸c Doanh nghiÖp xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam ®©y chÝnh lµ ®iÓm yÕu c¨n b¶n. Sù yÕu kÐm nµy g©y ra t×nh tr¹ng phÇn lín ho¹t ®éng xuÊt khÈu diÔn ra mét c¸ch thô ®éng vµ th«ng qua trung gian, lµm ¶nh h­ëng ®Õn lîi Ých cña ®Êt n­íc còng nh­ cña Doanh nghiÖp, h¹n chÕ tÝnh linh ho¹t trong øng phã víi c¸c biÕn ®éng cña thÞ tr­êng. §Ó kh¾c phôc ®­îc t×nh tr¹ng nµy ®ßi hái c¸c Doanh nghiÖp ph¶i cã chiÕn l­îc ®óng ®¾n trong tiÕp thÞ tr­êng xuÊt khÈu. Bªn c¹nh ®ã hä còng nªn tham gia c¸c ho¹t ®éng hiÖp héi ngµnh hµng ®Ó cËp nhËt th«ng tin vÒ míi vÒ t×nh h×nh gi¸ c¶, cung cÇu trªn thÞ tr­êng c¹nh tranh. + T¨ng c­êng c¸c dÞch vô hç trî thÞ tr­êng nh­ th«ng tin, huÊn luyÖn vµ n©ng cao n¨ng lùc qu¶n lý, thµnh lËp c¸c tæ chøc th«ng tin thÞ tr­êng, cã hÖ thèng khai th¸c tõ c¬ së, cã ph­¬ng tiÖn vµ c¸n bé xö lý th«ng tin nhanh nhËy kÞp thêi, thiÕt lËp c¸c ch­¬ng tr×nh nghiªn cøu vÒ thÞ tr­êng cã hÖ thèng ®Çu t­ c¸n bé vµ kinh phÝ tho¶ ®¸ng cho nghiªn cøu, chuyÓn giao, khuyÕn c¸o. 3. N©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n cña ®éi ngò c¸n bé c«ng nh©n viªn. + Th­êng xuyªn göi c¸n bé c¸c nhµ Doanh nghiÖp trÎ cã n¨ng lùc ®i häc tËp, nghiªn cøu ë c¸c líp ®µo t¹o c¸n bé kinh doanh trong vµ ngoµi n­íc. + §µo t¹o chuyªn m«n cho ®éi ngò c¸n bé míi vµo nghÒ, gióp hä n©ng cao tr×nh ®é nghiÖp vô xuÊt nhËp khÈu. §Þnh kú göi c¸n bé ®i ®µo t¹o l¹i. + §µo t¹o ®éi ngò kü thuËt viªn ®Ó cã ®ñ n¨ng lùc kiÓm tra, gi¸m ®Þnh hµng ho¸, ®¶m b¶o chÊt l­îng hµng ho¸ theo ®óng yªu cÇu, tiªu chuÈn quèc tÕ. + Cö c¸n bé kinh doanh ra n­íc ngoµi ®Ó n¾m b¾t ®­îc nhu cÇu thÞ tr­êng, võa häc hái kinh nghiÖm võa lµm ¨n, g©y dùng c¸c mèi quan hÖ b¹n hµng. ViÖc n©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n cña ®éi ngò c¸n bé, nh©n viªn ®ßi hái c¸c Doanh nghiÖp ph¶i bá ra nh÷ng chi phÝ kh«ng nhá, song hiÖu qu¶ mµ nã ®em l¹i rÊt lín vµ nã quyÕt ®Þnh ®Õn sù thµnh b¹i trong kinh doanh cña Doanh nghiÖp. Bªn c¹nh n©ng cao nghiÖp vô chuyªn m«n cña c¸n bé cÇn trao dåi ®¹o ®øc cña b¶n th©n. §¹o ®øc trong kinh doanh quan träng kh«ng kÐm nghiÖp vô. Lîi Ých cña ®Êt n­íc còng nh­ Doanh nghiÖp phô thuéc chÆt chÏ vµo tinh thÇn tr¸ch nhiÖm cña b¶n th©n mçi c¸n bé trong Doanh nghiÖp. KÕt luËn vµ kiÕn nghÞ Tõ nh÷ng c¬ së lý thuyÕt, nh÷ng diÔn biÕn thùc cña viÖc s¶n xuÊt còng nh xuÊt khÈu lóa g¹o trªn thÞ tr­êng trong thêi kú 1989 - 2003, tõ nh÷ng ph©n tÝch ®Þnh tÝnh vµ cuèi cïng lµ sù ph©n tÝch ®Þnh l­îng nh÷ng t¸c ®éng cña c¸c yÕu tè ®Õn s¶n l­îng s¶n xuÊt còng nh­ s¶n l­îng g¹o xuÊt khÈu th× cã thÓ kh¼ng ®Þnh mét sè ®iÒu sau ®©y: + §èi víi nÒn s¶n xuÊt lóa g¹o cña chóng ta th× qua m« h×nh (*)ta thÊy viÖc t¨ng s¶n l­îng s¶n xuÊt lóa g¹o cã thÓ cã hai c¸ch lµ: T¨ng diÖn tÝch gieo trång hoÆc t¨ng n¨ng suÊt lóa trong nh÷ng n¨m tíi, tuy nhiªn trong ®iÒu kiÖn thùc tÕ hiÖn nay chóng ta vÉn ®ang nghiªn cøu ®Ó t¹o ra gièng lóa míi cã chÊt l­îng vµ n¨ng suÊt h¬n ®Ó cã søc c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng thÕ giíi cßn vÒ diÖn tÝch trång lóa th× hiÖn nay còng ®ang cã xu h­íng gi¶m. + §èi víi vÊn ®Ò xuÊt khÈu g¹o cña n­íc ta hiÖn nay ®ang gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n ®Æc biÖt lµ vÒ gi¸ vµ thÞ tr­êng tiªu thô s¶n phÈm nµy, qua ph©n tÝch th× tû gi¸ hèi ®o¸i cã t¸c ®éng ®Õn s¶n l­îng xuÊt khÈu nh­ng ¶nh h­ëng cña nã kh«ng cao vµ chÝnh gi¸ s¶n phÈm lµ cã t¸c ®éng m¹nh h¬n c¶. Qua ®ã sù ph©n tÝch vµ mét sè ®iÒu ®­îc rót ra th× em cã mét sè kiÕn nghÞ nh sau: Dùa vµ t×nh h×nh thùc tÕ hiÖn nay th× nªn ch¨ng gi¶m diÖn tÝch trång lóa cho n¨ng suÊt kh«ng cao sang mét sè ngµnh kh¸c nh­ viÖc nu«i trång thuû s¶n ë mét sè tØnh ven biÓn. §Çu t­ vµo viÖc nghiªn cøu ®Ó t¹o ra ®­îc mét sè gièng lóa míi cã chÊt l­îng ®Ó cã søc c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. Xem xÐt l¹i hÖ thèng chÝnh s¸ch ®èi víi vÊn ®Ò xuÊt khÈu lóa g¹o hiÖn nay t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho nh÷ng nhµ ho¹t ®éng trong lÜnh vøc nµy t¨ng hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña m×nh. §Çu t­ vµ n©ng cao hÖ thèng xö lý s¶n phÈm sau thu ho¹ch ®Ó gi÷a ®­îc chÊt l­îng s¶n phÈn kh«ng bÞ hao hôt trong c¸c c«ng ®o¹n nµy. C¸c Doanh nghiÖp ph¶i n©ng cao h¬n n÷a tr×nh ®é cña c¸c c¸n bé trong lÜnh vùc ho¹t ®éng xuÊt khÈu nµy. ViÖc s¶n xuÊt vµ suÊt khÈu lóa g¹o kh«ng nh÷ng thu vÒ ngo¹i tÖ cho ®Êt n­íc mµ nã cßn lµ chiÕn l­îc ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc ®Ó ®i lªn XHCN nã lµ kh©u mÊu chèt, khëi ®Çu cho sù ph¸t triÓn cña n­íc nhµ. Phô lôc B¶ng 1 obs Y ZX EXCH D.TÝch N¨ng xuÊt 1989 1405 225 4168 1990 1455 187 5133 5895.8 32.3 1991 989 228 8819 6027.7 31.9 1992 1860 161 11200 6303 31.1 1993 1725 210 10642 6475.3 33.3 1994 2024 208 10954 6559.4 34.8 1995 1988 268 11009 6598.6 35.7 1996 3003 285 11027 6765.6 37.2 1997 3575 245 11128 7003.8 37.7 1998 3730 273 12203 7099.7 38.8 1999 4508.3 255.3 13795 7362.4 39.6 2000 3476.7 209.1 14155 7648 41 2001 3729.5 179 14680 7914 42.3 2002 3241 197 14988 2003 3890 188 15708 N¨ng xuÊt: t¹/ha DiÖn tÝch :1000ha ZX(Gi¸ b×nh qu©n xuÊt khÈu):usd/tÊn Y(l­îng g¹o xuÊt khÈu):1000 tÊn EXCH :Tû gi¸ Phô lôc 1: KiÓm ®Þnh ph­¬ng sai cña sai sè F-statistic 1.279031 Probability 0.359756 Obs*R-squared 6.219603 Probability 0.285433 Test Equation: Dependent Variable: RESID^2 Method: Least Squares Date: 04/04/05 Time: 10:02 Sample: 1990 2003 Included observations: 14 Variable Coefficient Std. Error t-Statistic Prob. C -2367417. 2990648. -0.791607 0.4514 ZX(-1) 29793.64 19072.52 1.562124 0.1569 ZX(-1)^2 -74.80908 37.81223 -1.978436 0.0832 ZX(-1)*EXCH 0.383675 0.770867 0.497719 0.6321 EXCH -121.0621 233.5425 -0.518373 0.6182 EXCH^2 0.000879 0.005234 0.167918 0.8708 R-squared 0.444257 Mean dependent var 169198.9 Adjusted R-squared 0.096918 S.D. dependent var 181402.8 S.E. of regression 172388.2 Akaike info criterion 27.25041 Sum squared resid 2.38E+11 Schwarz criterion 27.52429 Log likelihood -184.7529 F-statistic 1.279031 Durbin-Watson stat 1.882798 Prob(F-statistic) 0.359756 Tõ KiÓm ®Þnh trªn ta thÊy ph­¬ng sai cña sai sè la ®ång ®Òu Phô lôc 2: KiÓm ®Þnh t­¬ng quan chuçi Breusch-Godfrey Serial Correlation LM Test: F-statistic 0.303410 Probability 0.745560 Obs*R-squared 0.884318 Probability 0.642647 Test Equation: Dependent Variable: RESID Method: Least Squares Date: 04/04/05 Time: 09:59 Presample missing value lagged residuals set to zero. Variable Coefficient Std. Error t-Statistic Prob. ZX(-1) 0.372473 3.745533 0.099445 0.9230 EXCH 0.008179 0.050858 0.160827 0.8758 C -188.9525 1059.543 -0.178334 0.8624 RESID(-1) -0.020676 0.336483 -0.061446 0.9523 RESID(-2) -0.266205 0.341750 -0.778946 0.4560 R-squared 0.063166 Mean dependent var -2.27E-13 Adjusted R-squared -0.353205 S.D. dependent var 426.8655 S.E. of regression 496.5614 Akaike info criterion 15.52574 Sum squared resid 2219159. Schwarz criterion 15.75398 Log likelihood -103.6802 F-statistic 0.151705 Durbin-Watson stat 1.744165 Prob(F-statistic) 0.957482 KÕt qu¶ cho thÊy kh«ng cã sù t­¬ng quan chuçi Phô lôc 4: KiÓm ®Þnh d¹ng hµm cña hµm cÇu s¶n l­îng xuÊt khÈu: Ramsey RESET Test: F-statistic 3.183895 Probability 0.104685 Log likelihood ratio 3.869753 Probability 0.049164 Test Equation: Dependent Variable: Y Method: Least Squares Date: 04/04/05 Time: 09:52 Sample: 1990 2003 Included observations: 14 Variable Coefficient Std. Error t-Statistic Prob. ZX(-1) -4.678094 11.27487 -0.414913 0.6870 EXCH -0.045214 0.198504 -0.227771 0.8244 C 2268.068 3634.430 0.624050 0.5466 FITTED^2 0.000241 0.000135 1.784347 0.1047 R-squared 0.884224 Mean dependent var 2799.607 Adjusted R-squared 0.849491 S.D. dependent var 1092.597 S.E. of regression 423.8780 Akaike info criterion 15.17172 Sum squared resid 1796726. Schwarz criterion 15.35431 Log likelihood -102.2021 F-statistic 25.45790 Durbin-Watson stat 1.860662 Prob(F-statistic) 0.000054 KÕt qu¶ cho thÊy d¹ng hµm lµ ®óng Phô lôc 4: KiÓm ®Þnh tÝnh dõng cña chuçi zx(-1): ====================================== ADF Test Statistic -3.141550 1% Critical Value* -3.0507 5% Critical Value -1.9962 10% Critical Value -1.6415 ---------------------------------------------------------------------------------- *MacKinnon critical values for rejection of hypothesis of a unit root. Augmented Dickey-Fuller Test Equation LS // Dependent Variable is D(zx(-1),3) Date: 05/15/01 Time: 09:26 Sample(adjusted): 1995 2001 Included observations: 7 after adjusting endpoints ------------------------------------------------------------------------------------- Variable Coefficient Std. Error t-Statistic Prob. D(zx(-2),2) -1.929678 0.6142 -3.141550 0.0256 D(zx(-2),3) 0.375222 0.316598 1.185167 0.2892 -------------------------------------------------------------------------------------- R-squared 0.787595 Mean dependent var 6.300000 Adjusted R-squared 0.745114 S.D. dependent var 74.83032 S.E. of regression 37.77900 Akaike info criterion 7.498463 Sum squared resid 7136.264 Schwarz criterion 7.483009 Log likelihood -34.17719 F-statistic 18.53995 Durbin-Watson stat 2.282972 Prob(F-statistic) 0.007673 ===================================================== Qua b¶ng kiÓm ®Þnh trªn th× theo tiªu chuÈn kiÓm ®Þnh DF th× ZX(-1) lµ ®ång liªn kÕt bËc hai. Phô lôc 5:: KiÓm ®Þnh tÝnh dõng cña TY_GIA ; =============================================== ADF Test Statistic -3.07677373377 1% Critical Value* -2.96767495573 5% Critical Value -1.9890499413 10% Critical Value -1.63822498918 ----------------------------------------------------------------------------------- *MacKinnon critical values for rejection of hypothesis of a unit root. Augmented Dickey-Fuller Test Equation LS // Dependent Variable is D(ZX,3) Date: 05/13/01 Time: 09:59 Sample(adjusted): 1994 2001 Included observations: 8 after adjusting endpoints --------------------------------------------------------------------------------- Variable Coefficient Std. Error t-Statistic Prob. D(EXCH(-1),2) -0.9304265 0.302403 -3.07677 0.0217 D(EXCH(-1),3) -0.0995407 0.144431 -0.68919 0.5164 ================================================== KÕt qu¶ kiÓm ®Þnh theo tiªu chuÈn DF cho thÊy chuçi sai ph©n bËc hai D(ZX,2) lµ chuçi dõng do vËy chuçi ZX lµ chuçi sai ph©n bËc hai. Tµi liÖu tham kh¶o - Gi¸o tr×nh kinh tÕ l­îng - Niªn gi¸m thèng kª 2003,2004 - Sè liÖu thèng kª N«ng - L©m nghiÖp - Thñy s¶n ViÖt Nam 1991-1999 vµ dù b¸o 2001 - Sè liÖu thèng kª 1989-2003 - Tæng côc thèng kª Hµ Néi - Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam - B¸o ngo¹i th¬ng - Hå s¬ c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. - Gi¸ c¶ thÞ tr­êng - Th«ng tin kinh tÕ x· héi - Ngiªn cøu kinh tÕ - Kinh tÕ vµ dù b¸o - Con sè vµ sù kiÖn - Kinh tÕ ph¸t triÓn Môc lôc