Đầu tư chứng khoán - Chương 1: Tổng quan thị trường chứng khoán

1 TỔNG QUAN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁNGV: TS. Trần Thị Mộng TuyếtChương 1Nội dung:Nguyên tắc, chức năng, vai trò của TTCKCác chủ thể tham gia TTCK tập trungTTCK - Phân loại TTCKNhững mặt hạn chế của TTCK.1. THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN31.1 Cơ sở hình thành và phát triển TTCKNhu cầu giao lưu vốnSự xuất hiện các giấy tờ có giáCác nước trên thế giới đều có những chính sách kinh tế -tài chính nhằm thúc đẩy sự hình thành và phát triển củaTTCK, và được thể hiện: + Xây dựng luật, cải cách thuế, + Hình thành nhiều công cụ tài chính mới + Phát triển thị trường phi tập trung (OTC – Over The Counter) + Có sự đổi mới mạnh mẽ về mặt kỹ thuật + Thành lập các thị trường chứng khoán phái sinh (Derivatives) + Mở rộng sự tham gia của các trung gian tài chính.1.2. Khái niệm TTCK4+ Theo Giaùo sö Freùdeùric Teulon – Vocabulaire moneùtaire et financier – 1993, TTCK laø nôi giao dòch nhöõng coå phieáu, traùi phieáu vaø nhöõng saûn phaåm phaùi sinh. Cuøng vôùi heä thoáng ngaân haøng, TTCK taïo moät doøng chaûy taøi chính trong neàn kinh teá.+ Theo Longman – Dictionary of Business English – 1985, TTCK laø moät thò tröôøng coù toå chöùc, laø nôi caùc chöùng khoaùn ñöôïc mua baùn tuaân theo nhöõng quy taéc ñaõ ñöôïc aán ñònh. 5Thị trường chứng khoán là nơi mua bán các loại chứng khoán trung và dài hạn thông qua cơ chế chuyển dịch các luồng vốn trực tiếp từ nhà đầu tư sang nhà phát hành.1.3. Đặc trưng của TTCK6 - TTCK xuaát hieän khi caùc chöùng khoaùn ñöôïc phaùt haønh vaø trao ñoåi. - TTCK laø thò tröôøng voán trung vaø daøi haïn. - TTCK laø thò tröôøng maø ôû ñoù khoâng coù söï can thieäp, ñoäc ñoaùn hay cöôõng cheá veà giaù caû. Giaù mua baùn treân TTCK hoaøn toaøn do cung caàu quy ñònh. - TTCK laø hình thöùc phaùt trieån cao cuûa neàn saûn xuaát haøng hoaù, thò tröôøng naøy chæ toàn taïi vaø phaùt trieån trong cô cheá kinh teá thò tröôøng. Thị trường sơ cấp2.1 Căn cứ vào quy trình lưu thông chứng khoánThị trường thứ cấp2. Cơ cấu TTCK82.1.1 Thị trường sơ cấp Là thị trường trong đó các công cụ tài chính được phát hành lần đầu và được bán cho người đầu tiên mua chúng. (còn gọi là thị trường cấp 1)92.1.2 Thị trường thứ cấpLà thị trường giao dịch các công cụ tài chính sau khi chúng đã được phát hành trên thị trường sơ cấp. (còn gọi là thị trường cấp 2)102.2. Caên cöù vaøo phöông thöùc giao dòch, TTCK ñöôïc phaân chia thaønh 2 lọai:+ Thò tröôøng taäp trung: laø thò tröôøng coù toå chöùc, trong ñoù caùc chöùng khoaùn ñöôïc giao dòch mua baùn taïi moät nôi goïi laø SGDCK hay TTGDCK. + Thò tröôøng phi taäp trung: thò tröôøng giao dòch ngoaøi quaày (thò tröôøng OTC – Over The Counter) 11Đặc điểm thị trường OTC:TT OTC giao dịch mua bán CK thông qua hệ thống điện thoại và vi tính nối mạng.CK niêm yết trên TT OTC có điều kiện niêm yết không quá nghiêm ngặt, chỉ cần được phép phát hành là có thể giao dịch  mức độ tín nhiệm không cao.Quản trị TT OTC: Hiệp hội các nhà kinh doanh CK quốc gia.122.3 Caên cöù vaøo kyø haïn giao dòch, TTCK coù theå ñöôïc phaân chia thaønh: + Thò tröôøng trao ngay Thò tröôøng trao ngay ( coøn goïi laø thò tröôøng thôøi ñieåm ) laø thò tröôøng maø vieäc giao dòch mua baùn chöùng khoaùn theo giaù thoûa thuaän khi kyù hôïp ñoàng, nhöng thanh toaùn vaø giao nhaän chöùng khoaùn seõ dieãn ra tieáp theo sau ñoù moät hoaëc hai ngaøy. + Thò tröôøng giao dòch kyø haïn Thò tröôøng giao dòch kyø haïn laø thò tröôøng giao dòch theo giaù thoûa thuaän khi kyù hôïp ñoàng, nhöng thanh toaùn vaø giao nhaän chöùng khoaùn seõ dieãn ra sau moät khoaûng thôøi gian nhaát ñònh theo quy ñònh trong hôïp ñoàng. + Thò tröôøng giao dòch töông lai. Thò tröôøng giao dòch töông lai laø thò tröôøng mua baùn chöùng khoaùn theo moät loaïi hôïp ñoàng ñònh saün, giaù caû ñöôïc thöïc hieän trong ngaøy giao dòch nhöng vieäc giao nhaän vaø thanh toaùn seõ dieãn ra trong moät kyø haïn nhaát ñònh trong töông lai. Thị trường CK nợ - Trái phiếuThị trường CK vốn – Cổ phiếuThị trường CK phái sinh2.4 Căn cứ vào hàng hóa giao dịch 3. Các chủ thể tham gia TTCK tập trungĐịnh chếTrung gianUBCKQGSGDCKNhà phát hành CKNhà Đầu tưTTCK153.1 UÛy Ban Chöùng Khoaùn Quoác Gia.UÛy Ban Chöùng Khoaùn Quoác Gia laø cô quan quaûn lyù ñieàu tieát vó moâ veà TTCK do Chính phuû thaønh laäp.16Chức năng:Thực hiện các quy định quản lý ngành CK, điều hành và giám sát có hiệu quả hoạt động của TTCKKiểm soát mọi vấn đề trong hoạt động thị trường.Quản lý trực tiếp các tổ chức tự quản.Thanh tra đối với cá nhân hay tổ chức để bảo vệ lợi ích chung của công chúng.173.2 Sôû giao dòch chöùng khoaùn ( SGDCK). SGDCK laø nôi gaëp gôõ giöõa caùc thaønh vieân cuûa TTCK ñeå thöông löôïng ñaáu giaù mua baùn chöùng khoaùn, vaø laø cô quan phuïc vuï cho hoaït ñoäng giao dòch mua baùn chöùng khoaùn. 18SGDCK ñöôïc thaønh laäp theo quy ñònh cuûa phaùp luaät, laø moät toå chöùc coù tö caùch phaùp nhaân, coù theå ñöôïc toå chöùc theo moät trong nhöõng loaïi hình sôû höõu cô baûn sau:+ Sôû höõu Nhaø nöôùc.+ Sôû höõu tö nhaân: bao gồm sôû höõu thaønh vieân vaø sôû höõu cuûa caùc coå ñoâng ngoaøi SGDCK19Chức năng:Điều hành các hoạt động diễn ra trên Sở GD.Giám sát, theo dõi các giao dịch giữa các Cty thành viên và khách hàng của họ.Hoạt động điều hành và giám sát của Sở GD phải được thực hiện trên cơ sở phù hợp với các quy định pháp luật có liên quan đến ngành CK.3.3 Caùc nhaø phaùt haønh chöùng khoaùn.Chính quyeànTWvaø chính quyeànñòa phöôngChính phuûNgaân haøng, Cty BH,Cty ñaàu tö, Cty taøi chínhCaùc ñònh cheá taøi chínhCoâng ty coå phaàn vaø doanh nghieäp Nhaø nöôùcDoanh nghieäp213.4 Caùc nhaø ñaàu tö chöùng khoaùn.+ Nhaø ñaàu tö caù nhaân: laø coâng chuùng, moät loaïi chuû theå coù khaû naêng cung öùng moät khoái löôïng tieàn teä raát lôùn. + Caùc toå chöùc ñaàu tö: bao goàm caùc quyõ höu boãng, quyõ töông hoã, caùc coâng ty baûo hieåm, caùc ngaân haøng thöông maïi, caùc coâng ty ñaàu tö quoác gia, caùc quyõ taøi chính coâng, caùc quyõ baûo hieåm xaõ hoäi, quyõ cöùu trôï 223.5 Caùc ñònh cheá taøi chính trung gian (financial intermediaries).+ Nhöõng ñònh cheá kyù thaùc (depository institutions) bao goàm caùc ngaân haøng thöông maïi, ngaân haøng tieát kieäm, hieäp hoäi tieát kieäm vaø cho vay. + Nhöõng ñònh cheá tieát kieäm hôïp ñoàng (contractual saving institutions) goàm coù nhöõng coâng ty baûo hieåm (insurance companies), caùc quyõ trôï caáp höu boång (pension funds). + Caùc coâng ty ñaàu tö (investment companies) + Caùc coâng ty taøi chính (financial companies)+ Caùc coâng ty kinh doanh vaø moâi giôùi chöùng khoaùn (security brokers and dealers) 4. Nguyên tắc hoạt động, chức năng và vai trò của TTCK234.1 Nguyên tắc hoạt động:Nguyên tắc trung gian. 24 Đây là nguyên tắc căn bản với vai trò của các Cty CK, các nhà môi giới làm cầu nối giữa cung và cầu CK. Trên thị trường sơ cấp, NĐT không mua trực tiếp CK từ tổ chức phát hành mà từ các nhà bảo lãnh phát hành. Trên thị trường thứ cấp khách hàng mua bán các CK thông qua các nghiệp vụ môi giới, kinh doanh của Cty CKNguyên tắc cạnh tranh:25Theo nguyên tắc này, giá cả trên TTCK phản ảnh quan hệ cung cầu về CK và thể hiện tương quan cạnh tranh giữa các Cty.26 Trên thị trường sơ cấp, các nhà phát hành cạnh tranh nhau để bán CK cho NĐT, còn NĐT tự do lựa chọn CK theo mục tiêu của mình. Trên thị trường thứ cấp, các NĐT cũng cạnh tranh tự do để tìm kiếm cho mình lợi nhuận cao nhất27Nguyên tắc công khai:Nguyên tắc này nhằm đảm bảo lợi ích cho tất cả những người tham gia thị trường, thể hiện tính công bằng có nghĩa là mọi người tham gia thị trường đều phải tuân thủ những quy định, được bình đẳng trong việc chia sẻ thông tin và trong việc gánh chịu các hình thức xử phạt nếu vi phạm vào những quy định đó. Nguyên tắc này nhằm bảo vệ NĐT, đồng thời NĐT phải chịu trách nhiệm về các quyết định đầu tư của mình.284.2 Chức năng của TTCK:Huy động VĐT cho nền KT. Thông qua việc mua CK do các cty phát hành hoặc từ Cphủ, chính quyền địa phương, NĐT đã cung ứng một lượng vốn lớn cho hoạt động SXKD và góp phần mở rộng sản xuất xã hội. 29Cung cấp môi trường ĐT cho công chúng. TTCK cung cấp cho công chúng môi trường đầu tư lành mạnh với cơ hội lựa chọn phong phú (thông qua tính chất, thời hạn, độ rủi ro của CK)30Tạo môi trường giúp CPhủ thực hiện chính sách kinh tế vĩ mô. Các chỉ báo của TTCK phản ảnh động thái của nền kinh tế một cách nhạy bén và chính xác, là công cụ giúp Cphủ thực hiện các chính sách kinh tế vĩ mô.4.3. Vai trò của thị trường chứng khoán2Đánh giá hoạt động của các DN.4Thu hút VĐT nước ngoài. 3Hỗ trợ và thúc đẩy các CTyCP ra đời và phát triển.1Tạo tính thanh khoản cho các CK.5. Nhöõng maët haïn cheá của TTCK.32 * TTCK luoân tieàm aån khaû naêng luõng ñoaïn thò tröôøng vaø coù theå gaây neân khuûng hoaûng thò tröôøng.33* TTCK coù theå taïo ra caùc hieän töôïng giao dòch noäi giaùn.34* TTCK coù theå phaùt sinh caùc thoâng tin khoâng ñuùng veà hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp hoaëc moät loaïi chöùng khoaùn.