Đầu tư chứng khoán - Chương 2: Thị trường cổ phiếu

THỊ TRƯỜNG CỔ PHIẾUGV: TS Trần Thị Mộng TuyếtCHƯƠNG 211. Khái niệmCoå phieáu laø giaáy chöùng nhaän caáp cho coå ñoâng ñeå chöùng nhaän soá coå phaàn maø coå ñoâng ñoù ñaõ mua ôû moät CtyCP, chöùng thöïc veà vieäc ñoùng goùp vaøo CtyCP, ñem laïi cho ngöôøi chuû cuûa noù quyeàn chieám höõu moät phaàn lôïi nhuaän döôùi hình thöùc lôïi töùc coå phaàn vaø ñöôïc quyeàn tham gia quaûn lyù coâng ty. 2Theo Luật Chứng Khóan VN, cổ phiếu là lọai CK xác nhận quyền và lợi ích hợp pháp của người sở hữu đối với một phần vốn cổ phần của tổ chức phát hành.3Ngoaøi ñaëc tröng chung cuûa chöùng khoaùn laø coù tính thanh khoaûn vaø tính sinh lôïi, coå phieáu coù nhöõng ñaëc tröng rieâng nhö: - Coå phieáu laø chöùng khoaùn voán do ñoù khoâng coù kyø haïn vaø khoâng hoaøn voán; - Coå töùc khoâng ñöôïc xaùc ñònh tröôùc maø phuï thuoäc vaøo keát quaû kinh doanh cuûa CtyCP; - Coå phieáu coù tính ruûi ro cao theo ruûi ro cuûa CtyCP.4Đặc điểm CPTính thanh khoản Tính lưu thông Tính tư bản giảTính rủi roMoät CtyCP coù theå phaùt haønh hai loaïi coå phieáu :* Coå phieáu thöôøng * Coå phieáu öu ñaõi. 62. Coå phieáu thöôøng (Common stock) a/. Khái niệmGiấy chứng nhận cổ phần, theå hieän quyeàn lôïi sôû höõu cuûa coå ñoâng trong coâng ty, quyeàn sôû höõu ñöôïc boû phieáu cuûa coâng ty vaø nhöõng coå phieáu naøy vónh vieãn toàn taïi cuøng vôùi quaõng ñôøi hoaït ñoäng cuûa coâng ty.7b/. Nghĩa vụ và Quyền lợi của cổ đông thường+ Trách nhiệm:Phần vốn góp xem như góp vĩnh viễn, không được rút lại.Trách nhiệm của cổ đông đối với việc làm ăn thua lỗ hay tình trạng phá sản của Cty chỉ giới hạn trên phần vốn góp trên cổ phiếu.8+ Quyền lợi:Quyền có thu nhập. Quyền được chia tài sản thanh lý. Quyền bỏ phiếu. Quyền mua cổ phiếu mới. 9c/. Các loại giá Cổ phiếuMệnh giá (Par-value) là giá trị ghi trên giấy chứng nhận CP.Mệnh giá CP mới phát hành = VĐL của CtyCP / Tổng số CP phát hành 10Ví dụ: Năm 2005, Cty cổ phần A thành lập với số VĐL là 30 tỷ đồng, số cổ phần đăng ký phát hành là 3.000.000  Mệnh giá mỗi CP 11Thư giá (Book value) là giá CP ghi trên sổ sách kế tóan, phản ánh tình trạng vốn cổ phần của Cty ở một thời điểm nhất định.Giá trị sổ sách mỗi cổ phần = Vốn cổ phần/số cổ phần thường đang lưu hànhVới: Vốn CP = Tổng TS - Nợ - Cổ phần ưu đãi12Ví dụ: Cty A (theo ví dụ trên) năm 2008 quyết định tăng thêm vốn bằng cách phát hành thêm 1 triệu cổ phiếu, mệnh giá mỗi CP vẫn là 10.000đ nhưng giá bán CP trên thị trường lúc này là 25.000đ. Biết rằng quỹ tích lũy dùng cho đầu tư còn lại tính đến cuối năm 2008 là 10 tỷ đ. 13Giá trị nội tại (Intrinsic value) là giá trị thực của CP ở thời điểm hiện tại. 14Thị giá (market value) là giá cả CP trên thị trường tại một thời điểm nhất định. ** Tùy theo quan hệ cung cầu mà thị giá có thể thấp hơn, cao hơn hoặc bằng giá trị thực của CP.15d/. Các lọai CP thường:CP thường loại “A”CP phát hành ra công chúng, được hưởng cổ tức nhưng không có quyền bầu cử.CP thường loại “B”CP sáng lập viên, có quyền bầu cử nhưng chỉ được hưởng cổ tức khi khả năng sinh lợi của Cty đã đến một giai đoạn tăng trưởng nhất định.CP thường có gộp lãiCổ đông này không nhận cổ tức bằng tiền mặt mà nhận bằng một số CP - có giá trị tương đương – mới phát hành mà không phải góp thêm vốn16CP thường khác:CP “thượng hạng” (blue chip stocks)CP tăng trưởng (Growth stocks)CP thu nhập (Incom stocks)CP chu kỳ (Cyclical stocks)CP theo mùa (Seasonal stocks)17e/. Cổ tức (Dividend)Cổ tức là tiền chia lời cho cổ đông trên mỗi CP thường, căn cứ vào kết quả có thu nhập từ họat động SXKD của Cty.Cổ tức thường được trả sau khi đã trả cổ tức cố định cho CP ưu đãi.Cổ tức được công bố theo năm và trả theo Quý185. Chính sách cổ tức (Dividend policy)5.1 Các chỉ tiêu đánh giá chính sách cổ tức:19Chính sách chia cổ tức của Cty phụ thuộc vào:Kết quả họat động SXKD của Cty trong năm, căn cứ là thu nhập ròng của Cty sau khi trừ lãi và thuế.Số CPƯĐ chiếm trong tổng số vốn cổ phần.Chính sách tài chính trong năm tới.Hạn mức của quỹ tích lũy dành cho ĐT.Giá trị thị trường của CP Cty. 20f/. Lợi tức và rủi roLợi tức của CP: Từ 2 nguồn:Cổ tức * phụ thuộc vào kết quả KD và chính sách chia cổ tức của Cty * Cty có thể trả bằng tiền hoặc bằng CPLợi tức do chênh lệch giá21Rủi ro của Cổ phiếuRủi ro Cổ PhiếuRủi ro hệ thốngRủi ro thị trườngRủi ro lãi suấtRủi ro lạm phátRủi ro không hệ thốngRủi ro thanh toán22g/. Các nhân tố ảnh hưởng giá CPNhân tố kinh tế: * Mức thu nhập DN * Lãi suất thị trường * Xu hướng KDNhân tố phi kinh tế: Thay đổi điều kiện chính trị, cơ cấu quản lý hành chính, điều kiện tự nhiên, điều kiện văn hóaNhân tố thị trường: * Biến động thị trường * Tác động quan hệ cung – cầu * Nhân tố khác: yếu tố tâm lý đầu tư theo phong trào, hành vi tiêu cực trên TTCK233. Coå phieáu öu ñaõi ( Preferred stock ) a/. Khái niệm:Cổ phiếu ưu đãi là loại cổ phiếu đặc biệt trong một công ty cổ phần, người sở hữu cổ phiếu này được hưởng một mức cổ tức cố định hàng năm, cho dù công ty đó kinh doanh thua lỗ hay có lợi nhuận cao. b/. Đặc điểm:Đặc điểm giống CP thường: Cũng là CK vốn, không kỳ hạn, không hoàn vốn.Người nắm giữ CPƯĐ cũng là cổ đông đồng sở hữu của Cty.Đặc điểm giống TP:Cổ tức của CPƯĐ được ấn định một tỷ lệ lãi cố định tính trên mệnh giá.25c/. Phân loại:- Coå phieáu öu ñaõi coù luyõ keá laõi (cumulative preferred stocks) Neáâu moät naêm naøo ñoù, coâng ty khoâng coù laõi ñeå chi traû thì coå töùc ñoù ñöôïc nôï laïi cho naêm tôùi vaø seõ ñöôïc traû goäp luoân vôùi coå töùc naêm tôùi hay seõ ñöôïc traû vaøo moät naêm naøo ñoù maø coâng ty coù ñuû tieàn ñeå traû. 26 - Coå phieáu öu ñaõi khoâng luyõ keá laõi (non cumulative preferred stocks) Trong tröôøng hôïp coâng ty laøm aên thua loã, coâng ty khoâng coù tieàn traû coå töùc cho coå phieáu öu ñaõi loaïi naøy thì khoaûn coå töùc ñoù seõ bò maát luoân. Qua kyø hoaït ñoäng tieáp theo, duø coâng ty laøm aên raát hieäu quaû, coù lôøi cao, khoaûn coå töùc chöa chi traû cuûa kyø tröôùc cuõng khoâng ñöôïc truy lónh maø chæ ñöôïc chi traû khoaûn coå töùc cuûa kyø hieän haønh. 27- Coå phieáu öu ñaõi döï phaàn (participating preferred stocks)Ngöôøi chuû sôû höõu loaïi coå phieáu naøy ngoaøi vieäc nhaän coå töùc ñaõ coâng boá coù theå nhaän theâm khoaûn coå töùc ñaëc bieät, neáu coå töùc cuûa coå phieáu thöôøng vöôït quaù moät löôïng tieàn nhaát ñònh. 28- Coå phieáu öu ñaõi khoâng döï phaàn (non participating preferred stocks) Ngöôøi chuû sôû höõu noù khoâng ñöôïc höôûng theâm phaàn lôïi töùc naøo vaøo nhöõng naêm coâng ty laøm aên phaùt ñaït vöôït möùc. 29 Ví dụ: Cty cổ phần H ngoài số CP phổ thông, có phát hành các loại CPƯĐ sau đây với tỷ lệ cổ tức quy định:CPƯĐ có tích luỹ cổ tức 8%CPƯĐ không tích luỹ cổ tức 10%CPƯĐ tham dự chia phần 8%, loại này không tích luỹ.30 Tình trạng kinh doanh của Cty qua các năm như sau:Năm 2003, Cty gặp khó khăn, phần lãi ròng không có, do đó không có nguồn để trả cổ tức cho CPƯĐ và CP thường.Năm 2004, tình trạng KD có tiến bộ hơn nhưng Cty chỉ có khả năng trả cổ tức cho cổ tức CPƯĐ 50% cổ tức đã quy định.Năm 2005, Cty làm ăn phát đạt, dành ra một quỹ để trả phần cổ tức còn thiếu cho cổ đông ưu đãi tích luỹ, trước khi trả cổ tức theo quy định cho CPƯĐ và trả cổ tức cho CP thường 5% mệnh giá.Năm 2006, Cty tiếp tục tăng trưởng nên trả đầy đủ các khoản cổ tức như quy định cho CPƯĐ, CP thường được hưởng cổ tức 20% mệnh giá. Sau khi trích quỹ, số lợi nhuận dôi ra được chia đều cho số CP thường và số CPƯĐ dự phần, mỗi cổ phần được thêm 2000đ.31Kết quả phân phối cổ tức như sau:Năm Tình trạng KDCPƯĐ tích lũy 8%CPƯĐ ko tích lũy 10%CPƯĐ dự phần 8%CP thường2003Khó khăn2004LN ít2005LN khá2006LN nhiều32- Coå phieáu öu ñaõi ñöôïc chuyeån ñoåi (convertible preferred stocks) Ngöôøi chuû sôû höõu loaïi coå phieáu naøy ñöôïc pheùp chuyeån ñoåi noù thaønh moät soá löôïng nhaát ñònh coå phieáu thöôøng theo moät tyû leä chuyeån ñoåi hoaëc giaù chuyeån ñoåi ñaõ aán ñònh tröôùc. 33- Coå phieáu öu ñaõi coù theå thu hoài (redeemable preferred stocks) Coâng ty coù theå thu hoài loaïi coå phieáu naøy baèng caùch boài hoaøn moät soá tieàn coäng theâm moät khoaûn thöôûng nhaát ñònh cho ngöôøi sôû höõu.34 Ví dụ:Công ty T phát hành CPƯĐ với tỷ lệ chuyển đổi ½ . Cổ phiếu này có mệnh giá 100.000đ. Hiện nay Cty đề nghị chuộc lại với giá 110.000đ và trên thị trường giá CP thường đang là 180.000đ. Hãy tính toán các khả năng để NĐT có thể thực hiện để tìm kiếm lợi nhuận chênh lệch giá.354. Định giá cổ phiếuĐịnh giá CP là việc xác định giá trị nội tại của CP, là căn cứ xác định giá trị thực của CP vào thời điểm mua bán36a. Định giá CP theo pp chiết khấu cổ tức.Giá CP thường được xem như là hiện giá dòng tiền tệ thu nhập tạo ra cho nhà đầu tư từ CP. Nói cách khác, giá CP hiện tại là giá trị quy về hiện tại của toàn bộ cổ tức trong tương lai. Do đó mô hình định giá CP thường nói chung có dạng như sau:37Po: Giá CPDt : cổ tức năm thứ t.n : năm nhận cổ tức.r : lãi suất chiết khấu.38Các mô hình tăng trưởng: a1. Mô hình tăng trưởng bằng không (Mô hình không tăng trưởng)Mô hình này cho nhà đầu tư được hưởng phần chia lời cố định với thời hạn là vĩnh viễn (t  ∞)39Mô hình này áp dụng cho các loại CP:+ Cổ phiếu ưu đãi: là loại cp mà cổ đông được hưởng cổ tức xác định trước và cũng với thời hạn vĩnh viễn.Ví dụ: Ngân hàng CP ABC phát hành cp ưu đãi mệnh giá 100.000 đ, suất cổ tức 9%. Tỷ lệ lãi yêu cầu (lãi suất kỳ vọng) trên cp là 14%. Giá trị của cp này hiện nay là bao nhiêu ?40+ Cổ phiếu thường không tăng: là cp của Cty mà tốc độ tăng trưởng g = 0 hay chính sách chia cổ tức của Cty là cổ tức cố định.Ví dụ: CtyCP M hiện đang trả lãi cho cổ đông 4.000 đ/cp trong vài năm nay và dự tính sẽ duy trì mức chia lời trong những năm tới. Nếu nhà đầu tư yêu cầu tỷ lệ lãi 15% thì giá cp hiện nay trên thị trường là bao nhiêu ?41a2. Mô hình tăng trưởng đều.Tốc độ tăng trưởng g không đổi (g < r) Trong trường hợp này mô hình định giá cp như sau:42Ví dụ: CtyCP N vừa chia cổ tức là 20.000 đ/cp. Cổ tức này được kỳ vọng tăng 5% trong tương lai. Hỏi giá cp là bao nhiêu nếu nhà đầu tư kỳ vọng lãi suất là 15% ?43a3. Mô hình tăng trưởng nhiều giai đoạn:Sự tăng trưởng của 1 Cty trong thực tế diễn ra trong nhiều giai đoạn. Giả sử giai đoạn đầu Cty tăng trưởng với tốc độ g trong n năm. Giai đoạn này nhà đầu tư nắm giữ cp và hưởng n lần cổ tức.Từ năm n+1 trở đi, Cty tăng đều với tốc độ tăng trưởng không đổi. Nhà đầu tư bán cp ở cuối năm thứ n với giá Pn.Như vậy tất cả thu nhập mà nhà đầu tư nhận được trên cp bao gồm hai phần: phần thứ nhất là các cổ tức được chia từ năm thứ 1 đến năm thứ n; phần thứ hai là tiền bán cp thu về với giá Pn.44Vậy giá trị cp hiện nay là tổng hiện giá của các phần thu nhập mà nhà đầu tư hưởng trên cp.45Ví dụ: Lợi tức cổ phần hiện hành 1$, suất sinh lời yêu cầu là 8%, g =10% trong 3 năm. Tốc độ tăng trưởng sau 3 năm là 6%.D0 = 1$D1= 1 x 1,1 = 1,1$D2 = 1,1 x 1,1 = 1,21$D3 = 1,21 x 1,1 = 1,33$D4 = 1,33 x 1,06 = 1,41$46b. Phương pháp sử dụng tỷ số P/EP/E = Thị giá mỗi cp / EPS Giá mỗi cp = P/E X EPSEPS: thu nhập mỗi cp47