Đề án Chính sách đào tạo và phát triển nguồn nhân lực Việt Nam trong tiến trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế

p. Dµnh ng©n s¸ch Nhµ n­íc tho¶ ®¸ng ®Ó cö nh÷ng ng­êi giá, cã phÈm chÊt ®¹o ®øc tè ®i ®µo t¹o vµ båi d­ìng vÒ nh÷ng ngµnh nghÒ, lÜnh vùc then chèt ë nh÷ng n­íc cã nÒn khoa häc, c«ng nghÖ ph¸t triÓn. Song song víi viÖc ph¸t huy néi lùc bªn trong lµ tËn dông cã hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc bªn ngoµi. §ã lµ Nhµ n­íc khuyÕn khÝch ®i häc n­íc ngoµi b»ng con ®­êng tù tóc, h­¬ng vµo nh÷ng ngµnh mµ ®Êt n­íc ®ang cÇn, theo quy ®Þnh cña Nhµ n­íc. KhuyÕn khÝch ng­êi ViÖt nam ë n­íc ngoµi cã kh¶ n¨ng vÒ tham gia gi¶ng d¹y, ®µo t¹o, më tr­êng häc, gióp ®ì tµi chÝnh theo quy ®Þnh cña Nhµ n­íc. Sö dông mét phÇn vèn vay vµ viÖn trî cña n­íc ngoµi ®Ó x©y dùng c¬ së vËt chÊt gi¸o dôc, ®µo t¹o. HÖ thèng ph¸t thanh, truyÒn h×nh giµnh thêi l­îng thÝch ®¸ng ph¸t c¸c ch­¬ng tr×nh vÒ gi¸o dôc. C¸c ngµnh v¨n ho¸, nghÖ thuËt, th«ng tÊn, b¸o chÝ cã tr¸ch nhiÖm cung cÊp nh÷ng s¶n phÈm tinh thÇn cã néi dung tèt cho viÖc gi¸o dôc thÕ hÖ trÎ. §Þnh kú tæ chø héi nghÞ gi¸o dôc c¸c cÊp ®Ó kiÓm ®iÓm rót kinh nghiÖm, bµn biÖn ph¸p ph¸t triÓn gi¸o dôc, khen th­ëng c¸ nh©n vµ ®¬n vÞ cã thµnh tÝch. TiÕp tôc ph¸t triÓn c¸c tr­êng d©n lËp ë tÊt c¶ c¸c bËc häc. Nhµ n­íc hç trî, h­íng dÉn, qu¶n lý thèng nhÊt ch­¬ng tr×nh, néi dung, chÊt l­îng gi¶ng d¹y vµ häc tËp ë c¸c tr­êng d©n lËp, t­ thôc. Khung häc phÝ ë c¸c tr­êng d©n lËp, t­ thôc do Nhµ n­íc quy ®Þnh. 2.2. chÝnh s¸ch ®èi víi c¸c tr­êng häc. §èi víi c¸c tr­êng phæ th«ng (®­îc quy ®Þnh t¹i môc 2/ch­¬ng2/luËt gi¸o dôc-sè 11/1998/Q§ 10-ngµy2-12-1998) Tr­íc hÕt lµ yªu cÇu vÒ néi dung, ph­¬ng ph¸p gi¸o dôc phæ th«ng: Néi dung gi¸o dôc phæ th«ng ph¶i ®¶m b¶o tÝnh phæ th«ng, c¬ b¶n , toµn diÖn , h­íng nghiÖp vµ hÖ thèng; g¾n víi thùc tiÔn cuéc sèng , phï hîp víi t©m sinh lý cña løa tuæi häc sinh, ®¸p øng môc tiªu gi¸o dôc ë mæi bËc häc , cÊp häc. Gi¸o dôc tiÓu häc ph¶i b¶o ®¶m cho häc sinh cã hiÓu biÕt ®¬n gi¶n, cÇn thiÕt vÒ tù nhiªn, x· héi , con ng­êi, cã kü n¨ng c¬ b¶n vÒ nghe , ®äc , nãi , viÕt vµ tÝnh to¸n ; cã thãi quen rÌn luyÖn th©n thÓ , gi÷ g×n vÖ sinh , cã hiÓu biÕt ban ®Çu vÒ h¸t , móa , ©m nh¹c , mü thuËt. Gi¸o dôc trung häc c¬ së ph¶i cñng cè , ph¸t triÓn nh÷ng néi dung ®· häc ë tiÓu häc , b¶o ®¶m cho häc sinh cã nh÷ng hiÓu biÕt phæ th«ng c¬ b¶n vÒ tiÕng viÖt , to¸n , lÞch sö d©n téc , kiÕn thøc kh¸c vÒ khoa häc x· héi , khoa häc tù nhiªn , ph¸p luËt , tin häc , ngo¹i ng÷ , cã nh÷ng hiÓu biÕt cÇn thiÕt tèi thiÓu vÒ kü thuËt vµ h­íng nghiÖp. Gi¸o dôc trung häc phæ th«ng ph¶i cñng cè , ph¸t triÓn nh÷ng néi dung ®· häc ë trung häc c¬ së , hoµn thµnh néi dung gi¸o dôc phæ th«ng . Ngoµi néi dung chñ yÕu nh»m ®¶o b¶o chuÈn kiÕn thø phæ th«ng , c¬ b¶n , toµn diÖn vµ h­íng nghiÖp cho häc sinh cßn cã néi dung n©ng cao ë mét sè m«n häc ®Ó ph¸t triÓn n¨ng lùc , ®¸p øng nguyÖn väng cña häc sinh. Nhµ n­íc qu¶n lý viÖc xuÊt b¶n , in vµ ph¸t hµnh s¸ch gi¸o khoa,vÒ c¬ së gi¸o dôc phæ th«ng : chÊm døt t×nh tr¹ng líp häc ba ca.§¶m b¶o diÖn tÝch ®Êt ®ai vµ s©n ch¬i , b·i tËp cho c¸c tr­êng theo ®óng quy ®Þnh cña Nhµ n­íc . TÊt c¶ c¸c tr­êng phæ th«ng ®Òu ph¶i cã tñ s¸ch , th­ viÖn vµ c¸c trang bÞ tèi thiÓu ®Ó thùc hiÖn c¸c thÝ nghiÖm trong ch­¬ng tr×nh. §èi víi c¸c tr­êng trung häc chuyªn nghiÖp , cao ®¼ng , ®¹i häc vµ sau ®¹i häc, Yªu cÇu néi dung vµ ph­¬ng ph¸p ®µo t¹o Víi c¸c tr­êng trung häc chuyªn nghiÖp : néi dung cña gi¸o dôc ph¶i tËp trung vµo ®µo t¹o n¨ng lùc nghÒ nghiÖp , coi träng gi¸o dôc ®¹o ®øc , rÌn luyÖn søc khoÎ , n©ng cao tr×nh ®é häc vÊn theo yªu cÇu ®µo t¹o. Ph­¬ng ph¸p gi¸o dôc nghÒ nghiÖp ph¶i kÕt hîp gi¶ng d¹y lý thuyÕt víi rÌn luyÖn kü n¨ng thùc hµnh, b¶o ®¶m ®Ó sau khi tèt nghiÖp ng­êi häc cã kh¶ n¨ng hµnh nghÒ. Víi c¸c tr­êng cao ®¼ng , ®¹i häc vµ sau ®¹i häc: Néi dung cña g¸o dôc ®¹i häc ph¶i cã tÝnh hiÖn ®¹i vµ ph¸t triÓn ; b¶o ®¶m c¬ cÊu hîp lý gi÷a kiÕn thø khoa häc c¬ b¶n víi kiÕn thøc chuyªn ngµnh vµ c¸c bé m«n khoa häc M¸c-Lªnin , t­ t­ëng hå chÝ minh. §µo t¹o tr×nh ®é cao ®¼ng ph¶i ®¶m b¶o cho sinh viªn cã nh÷ng kiÕn thøc khoa häc c¬ b¶n vµ chuyªn ngµnh cÇn thiÕt . §µo t¹o tr×nh ®é ®¹i häc ph¶i ®¶m b¶o cho sinh viªn cã nh÷ng kiÕn thøc khoa häc vµ chuyªn ngµnh t­¬ng ®èi hoµn chØnh , cã ph­¬ng ph¸p lµm viÖc khoa häc , cã n¨ng lùc vËn dông lý thuyÕt vµo c«ng t¸c chuyªn m«n . Ph­¬ng ph¸p gi¸o dôc ®¹i häc ph¶i coi träng viÖc båi d­ìng n¨ng lùc tù häc , tù nghiªn cøu, t¹o ®iÒu kiÖn cho ng­êi häc ph¸t huy t­ duy s¸ng t¹o , rÌn luyÖn kü n¨ng thùc hµnh. Néi dung cña gi¸o dôc sau ®¹i häc : §µo t¹o th¹c sÜ ph¶i b¶o ®¶m cho häc viªn ®­îc bæ sung , n©ng cao kiÕn thøc ®· häc ë tr×nh ®é ®¹i häc ; t¨ng c­êng kiÕn thøc liªn ngµnh . §µo t¹o tiÕn sÜ ph¶i b¶o ®¶m cho nghiªn cøu sinh n©ng cao vµ hoµn chØnh kiÕn thøc c¬ b¶n ; cã hiÓu biÕt s©u réng kiÕn thøc chuyªn ngµnh . Ph­¬ng ph¸p ®µo t¹o : KÕt hîp c¸c h×nh thøc häc trªn líp , tù häc , tù nghiªn cøu. VÒ c¬ së vËt chÊt : thay thÕ , bæ sung c¬ së vËt chÊt vµ thiÕt bÞ cho c¸c tr­êng d¹y nghÒ , trung häc chuyªn nghiÖp vµ ®¹i häc . X©y dùng thªm vµ qu¶n lý tèt c¸c ký tóc x¸ cña häc sinh , sinh viªn. X©y dùng mét sè phßng thÝ nghiÖm vµ tr¹m s¶n xuÊt thö. Ngoµi nh÷ng tr­êng nªu trªn th× chÝnh s¸ch cña nhµ n­íc cßn quy ®Þnh ®èi víi c¸c tr­êng ®µo t¹o kh«ng chÝnh quy nh­ trung t©m gi¸o dôc th­êng xuyªn . Tuy nhiªn dï ë h×nh thøc ®µo t¹o nµo th× nhµ tr­êng ®Òu cã mét quyÒn h¹n , nhiÖm vô nhÊt ®Þnh (§­îc nªu ë môc 2/ch­¬ng3/luËt gi¸o dôc sè 11/1998/QH 10) - Tæ chøc gi¶ng d¹y , häc tËp vµ c¸c ho¹t ®éng gi¸o dôc kh¸c theo môc tiªu , ch­¬ng tr×nh gi¸o dôc. - Qu¶n lý nhµ gi¸o c¸n bé , nh©n viªn. - TuyÓn sinh vµ qu¶n lý ng­êi häc. - Qu¶n lý , sö dông ®Êt ®ai , tr­êng së, trang thiÕt bÞ vµ tµi chÝnh theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. - Phèi hîp víi gia ®×nh ng­êi häc , tæ chøc , c¸ nh©n trong ho¹t ®éng gi¸o dôc. - Tæ chøc cho gi¸o viªn , c¸n bé , nh©n viªn , ng­êi häc tham gia c¸c ho¹t ®éng x· héi. - §èi víi c¸c tr­êng ®¹i häc , cao ®¼ng cã quyÒn tù chñ , tù chÞu tr¸ch nhiÖm. - X©y dùng ch­¬ng tr×nh , gi¸o tr×nh ,kÕ ho¹ch gi¶ng d¹y , häc tËp ®èi víi c¸c ngµnh nghÒ ®­îc phÐp ®µo t¹o. - Tæ chøc tuyÓn sinh theo chØ tiªu cña bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o c«ng nhËn tèt nghiÖp vµ cÊp v¨n b»ng theo thÈm quyÒn. - Tæ chøc bé m¸y nhµ tr­êng. - Huy ®éng , qu¶n lý , sö dông c¸c nguån lùc nh»m thùc hiÖn môc tiªu gi¸o dôc. - Hîp t¸c víi c¸c tæ chøc kinh tÕ , gi¸o dôc , v¨n ho¸, thÓ dôc , thÓ thao , y tÕ ; nghiªn cøu khoa häc trong n­íc vµ n­íc ngoµi theo quy ®Þnh cña chÝnh phñ. - HiÖn nay nhµ n­íc ta cã nh÷ng chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ­u tiªn thµnh lËp c¸c lo¹i tr­êng chuyªn biÖt . Cô thÓ lµ : Nhµ n­íc thµnh lËp c¸c tr­êng phæ th«ng d©n téc néi tró, tr­êng phæ th«ng d©n téc b¸n tró , tr­êng dù bÞ ®¹i häc cho con em d©n téc thiÓu sè , con em c¸c gia ®×nh d©n téc ®Þnh c­ l©u dµi t¹i vïng cã ®iÒu kiÖn kinh tÕ-x· héi ®Æc biÖt khã kh¨n nh»m gãp phÇn t¹o nguån ®µo t¹o c¸n bé cho c¸c vïng nµy. Tr­êng phæ th«ng d©n téc néi tró , tr­êng phæ th«ng d©n téc b¸n tró , tr­êng dù bÞ ®¹i häc ®­îc ­u tiªn bè trÝ gi¸o viªn , c¬ së vËt chÊt thiÕt bÞ vµ ng©n s¸ch. Nhµ n­íc thµnh lËp vµ khuyÕn khÝch tæ chøc , c¸ nh©n thµnh lËp tr­êng , líp dµnh cho ng­êi tµn tËt nh»m gióp c¸c ®èi t­îng nµy phôc håi chøc n¨ng , häc v¨n ho¸ , häc nghÒ , hoµ nhËp víi céng ®ång. Tr­êng gi¸o d­ëng cã nhiÖm vô gi¸o dôc ng­êi ch­a thµnh niªn vi pha ph¸p luËt ®Ó c¸c ®èi t­îng nµy rÌn luyÖn , ph¸t triÓn lµnh m¹nh , trë thµnh ng­êi l­¬ng thiÖn , cã kh¶ n¨ng t¸i héi nhËp vµo ®êi sèng x· héi. 2.3.ChÝnh s¸ch ®èi víi nhµ gi¸o: §­îc nªu t¹i môc 3/ch­¬ng4/luËt gi¸o dôc sè 11/1998/QH10 ngµy 2-12-1998 . Cô thÓ lµ : Nhµ n­íc cã chÝnh s¸ch båi d­ìng nhµ gi¸o vÒ chuyªn m«n , nghiÖp vô ®Ó n©ng cao tr×nh ®é , båi d­ìng chuyªn m«n ,nghiÖp vô ®­îc h­ëng l­¬ng vµ phô cÊp theo ®óng quy ®Þnh cña nhµ n­íc. Kh«ng thu häc phÝ vµ thùc hiÖn chÕ ®é häc bæng ­u ®·i ®èi víi häc sinh , sinh viªn ngµnh s­ ph¹m . Cã chÝnh s¸ch thu hót häc sinh kh¸ giái vµo ngµnh s­ ph¹m . §µo t¹o gi¸o viªn g¾n víi ®Þa chØ vµ cã chÝnh s¸ch sö dông hîp lý. Thang bËc l­¬ng cña nhµ gi¸o lµ mét trong nh÷ng thang, bËc l­¬ng cao nhÊt trong hÖ thèng thang, bËc l­¬ng hµnh chÝnh sù nghiÖp cña n«ng nghiÖp. Nhµ gi¸o ®­îc h­ëng phô cÊp nghÒ nghiÖp vµ c¸c phô cÊp kh¸c theo quy ®Þnh cña ChÝnh phñ. Nhµ gi¸o, c¸n bé qu¶n lý gi¸o dôc c«ng t¸c t¹i c¸c chuyªn, tr­êng n¨ng khiÕu, tr­êng d©n téc néi tró, tr­êng phæ th«ng d©n téc b¸n tró, tr­êng dù bÞ ®¹i häc, tr­êng dµnh cho ng­êi tµn tËt, tr­êng gi¸o d­ìng hoÆc c¸c tr­êng chuyªn biÖt kh¸c ®­îc h­ëng phô cÊp vµ c¸c chÕ ®é ­u ®·i kh¸c theo quy ®Þnh cña ChÝnh phñ. Nhµ gi¸o, c¸n bé qu¶n lý gi¸o dôc c«ng t¸c t¹i vïng cã ®iÒu kiÖn kinh tÕ-x· héi ®Æc biÖt khã kh¨n ®­îc UBND c¸c cÊp t¹o ®iÒu kiÖn vÒ chç ë, ®­îc h­ëng chÕ ®é phô cÊp vµ c¸c chÝnh s¸ch ­u ®·i kh¸c theo quy ®Þnh cña ChÝnh phñ. Nhµ n­íc cã chÝnh s¸ch lu©n chuyÓn nhµ gi¸o c«ng t¸c t¹i c¸c vïng cã ®iÒu kiÖn kinh tÕ-x· héi ®Æc biÖt khã kh¨n, khuyÕn khÝch vµ ­u ®·i nhµ gi¸o ë vïng thuËn lîi ®Õn c«ng t¸c t¹i c¸c vïng cã ®iÒu kiÖn kinh tÕ-x· héi ®Æc biÖt khã kh¨n, t¹o ®iÒ kiÖn ®Ó nhµ gi¸o ë vïng nµy an t©m c«ng t¸c. 2.4. ChÝnh s¸ch ®èi víi ng­êi häc. Häc sinh, sinh viªn lµ thÕ hÖ sÏ lµm chñ ®Êt n­íc trong t­¬ng lai, sù nghiÖp x©y dùng ®Êt n­íc g¾n liÒn víi sù nghiÖp ®µo t¹o thÕ hÖ trÎ. Do ®ã Nhµ n­íc ta ®· cã nhiÒu chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch häc sinh, sinh viªn häc tËp, nghiªn cøu. Cô thÓ c¸c chÝnh s¸ch nµy ®­îc nªu t¹i môc 2/ ch­¬ng IV/ LuËt Gi¸o dôc sè 11/1998/QH10 (02/12 /1998). Nhµ n­íc cã chÝnh s¸ch cÊp häc bæng khuyÕn khÝch häc tËp cho ng­êi häc cã kÕt qu¶ häc tËp, rÌn luyÖn tõ lo¹i kh¸ trë lªn ë c¸c c¬ së gi¸o dôc nghÒ nghiÖp, gi¸o dôc ®¹i häc, sau ®¹i häc, cÊp häc bæng chÝnh s¸ch cho sinh viªn hÖ cö tuyÓn, häc sinh tr­êng dù bÞ ®¹i häc, tr­êng phæ th«ng d©n téc néi tró, tr­êng d¹y nghÒ dµnh cho th­¬ng binh, ng­êi tµn tËt. Nhµ n­íc cã chÝnh s¸ch trî cÊp vµ miÔn gi¶m häc phÝ cho ng­êi häc lµ ®èi t­îng ®­îc h­ëng chÝnh s¸ch x· héi, ng­êi d©n téc thiÕu sè t¹i c¸c vïng cã ®iÒu kiÖn kinh tÕ-x· héi ®Æc biÖt khã kh¨n, ng­êi må c«i kh«ng n¬i n­¬ng tùa, ng­êi tµn tËt khã kh¨n vÒ kinh tÕ, ng­êi cè hoµn c¶nh kinh tÕ ®Æc biÖt khã kh¨n v­ît khã häc tËp. Häc sinh, sinh viªn ngµnh s­ ph¹m, ng­êi theo häc c¸c kho¸ ®µo t¹o nghiÖp vô s­ ph¹m kh«ng ph¶i ®ãng häc phÝ, ®­îc ­u tiªn trong viÖc xÐt cÊp häc bæng, trî cÊp x· héi. Nhµ n­íc khuyÕn khÝch tæ chøc, c¸ nh©n cÊp häc bæng hoÆc trî cÊp cho ng­êi häc theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Nhµ n­íc thùc hiÖn tuyÓn sinh vµo ®¹i häc, trung häc chuyªn nghiÖp theo chÕ ®é cö tuyÓn ®èi víi con em c¸c d©n téc t¹i c¸c vïng cã ®iÒu kiÖn kinh tÕ-x· héi ®Æc biÖt khã kh¨n ®Ó ®µo t¹o c¸n bé, c«ng chøc cho vïng nµy. Ng­êi häc theo chÕ ®é cö tuyÓn sau khi tèt nghiÖp ph¶i chÊp hµnh sù ®iÒu ®éng cña c¬ quan Nhµ n­íc cã thÈm quyÒn cö ®i häc. Thêi gian c«ng t¸c tèi thiÓu t¹i ®Þa ph­¬ng do UBNN cÊp tØnh n¬i cö ®i häc quy ®Þnh. NÕu kh«ng chÊp hµnh sù ®iÒu ®éng vµ bè trÝ c«ng t¸c, ng­êi häc ph¶i båi hoµn häc bæng vµ chi phÝ ®µo t¹o theo quy ®Þnh cña ChÝnh phñ. C¬ quan cö ng­êi ®i häc cã tr¸ch nhiÖm tiÕp nhËn vµ bè trÝ c«ng t¸c cho ng­êi ®i häc sau khi tèt nghiÖp. Ng­êi häc t¹i c¸c c¬ së gi¸o dôc nghÒ nghiÖp, gi¸o dôc ®¹i häc vµ sau ®¹i häc cã khã kh¨n vÒ kinh tÕ ®­îc quü tÝn dông vÒ häc tËp cña ng©n hµng cho vay ®Ó häc tËp . Häc sinh, sinh viªn ®­îc h­ëng chÕ ®é miÔn, gi¶m phÝ khi sö dông c¸c dÞch vô c«ng céng y tÕ, giao th«ng, gi¶i trÝ, khi tham quan viÖn b¶o tµng, di tÝch lÞch sö, c«ng tr×nh v¨n ho¸ theo quy ®Þnh cña ChÝnh phñ. 2.5. ChÝnh s¸ch qu¶n lý gi¸o dôc. T¨ng c­êng c«ng t¸c dù b¸o vµ kÕ ho¹ch ho¸ sù ph¸t triÓn gi¸o dôc. Cã chÝnh s¸ch ®iÒu tiÕt quy m« vµ c¬ cÊu ®µo t¹o phï hîp víi nhu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, kj¾c phôc t×nh tr¹ng mÊt c©n ®èi hiÖn nay. KhuyÕn khÝch thµnh lËp c¸c trung t©m th«ng tin t­ vÊn, h­íng nghiÖp cho häc sinh chän ngµnh nghÒ vµ t×m viÖc lµm sau khi tèt nghiÖp. Ban hµnh chÕ ®é nghÜa vô c«ng t¸c sau khi tèt nghiÖp c¸c tr­êng. Xö lý nghiªm c¸c hiÖn t­îng tiªu cùc trong ngµnh gi¸o dôc. Hoµn thiÖn hÖ thèng thanh tra gi¸o dôc, t¨ng c­êng hÖ thèng thanh tra tËp trung vµo thanh tra chuyªn m«n. Qu¶n lý tèt néi dung v¸ chÊt l­îng ®µo t¹o cña c¸c ®¹i häc më, ®¹i häc d©n lËp vµ c¸c lo¹i h×nh kh«ng chÝnh quy. Ph©n cÊp cho UBND tØnh, thµnh phè trùc thuéc trung ­¬ng qu¶n lý toµn diÖn gi¸o dôc mÇm non, gi¸o dôc phæ th«ng, trung häc chuyªn nghiÖp vµ d¹y nghÒ. §Þnh râ tr¸ch nhiÖm vµ, t¨ng thªm quyÒn chñ ®éng cho c¸c c¬ së ®µo t¹o, nhÊt lµ c¸c tr­êng ®¹i häc. §æi míi, më réng h¬n n÷a quan hÖ hîp t¸c gi¸o dôc- ®µo t¹o víi n­íc ngoµi. Trªn ®©y lµ nh÷ng chÝnh s¸ch c¬ b¶n mµ Nhµ n­íc ta ®ang chñ tr­¬ng thùc hiÖn ®èi víi gi¸o dôc ®µo t¹o. Nh÷ng chÝnh s¸ch nµy ®­îc ®Ò ra vµ thùc hiÖn nh»m t¹o ra mét ®éi ngò lao ®éng ph¸t triÓn c¶ vÒ chÊt vµ l­îng lµm nßng cèt cho qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu còng nh­ sù ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc nãi chung. III. Néi dung cña qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ vµ c¸c yÕu tè ¶nh h­ëng ®Õn qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ. Néi dung cña qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ. Mét sè m« h×nh chuyÓn dÞch kinh tÕ trªn thÕ giíi. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo h­íng kÕt hîp khai th¸c nguån lùc trong n­íc víi më réng quan hÖ kinh tÕ víi bªn ngoµi. M« h×nh chung nhÊt cña ®a sè c¸c n­íc trªn thÕ giíi lµ mét m« h×nh kinh tÕ n¨ng ®éng: c«ng nghiÖp ho¸ cïng víi sù ph¸t triÓn c©n ®èi gi÷a c¸c ngµnh, ph¸t triÓn hÖ thèng tµi chÝnh, t¨ng c­êng c¸c mèi quan hÖ t¸i chÝnh nh»m khuyÕn khÝch ®¹t tû lÖ ®Çu t­ cao vai trß cña ChÝnh phñ trong viÖc ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch ®iÒu chØnh, cã kh¶ n¨ng ®èi phã víi nh÷ng biÕn ®éng bÊt th­êng trong n­íc còng nh­ n­íc ngoµi. M« h×nh nµy kh«ng ñng hé chiÕn l­îc ph¸t triÓn mét ngµnh duy nhÊt. Nã kh¼ng ®Þnh ®Çu t­ lµ mét yÕu tè quan träng quyÕt ®Þnh ph¸t triÓn, ®Ó hoµ nhËp víi quèc tÕ. Trong m« h×nh nµy, vai trß vµ nhiÖm vô cña Nhµ n­íc thÓ hiÖn lµ: Nhµ n­íc b¶o ®¶m nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n vÒ kinh tÕ x· héi. X©y dùng c¸c thÓ chÕ cho mét khu vùc Nhµ n­íc cã n¨ng lùc. KiÕm chÕ hµnh ®éng ®éc ®o¸n chuyªn quyÒn cña Nhµ n­íc vµ n¹n tham nhòng. §­a Nhµ n­íc tíi gÇn d©n h¬n. T¹o ®iÒu kiÖn dÔ dµng cho ho¹t ®éng tËp thÓ quèc tÕ. ChiÕn l­îc cña chÝnh s¸ch ®iÒu chØnh. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ kinh tÕ theo m« h×nh h­íng ngo¹i M« h×nh h­íng ngo¹i lµ m« h×nh víi chÝnh s¸ch chuyÓn dÞch c¬ cÊu ®­a nÕn kinh tÕ ph¸t triÓn theo h­íng më cöa nhiÒu h¬n, cã thÓ thóc ®Èy th­¬ng m¹i vµ c¸c luång t­ b¶n ®æ vµo, khuyÕn khÝch lîi nhuËn gi÷a viÖc s¶n xuÊt cho thÞ tr­êng trong n­íc hay thÞ tr­êng ngoµi n­íc, t¹o ra kh¶ n¨ng sinh l·i cao h¬n trong s¶n xuÊt hµng ho¸ xuÊt khÈu. Cè hai lo¹i h×nh cña chiÕn l­îc kinh tÕ më cöa, ®ã lµ: Thø nhÊt, t¹o ra c¸c khuyÕn khÝch vÒ gi¸ c¶ mét c¸ch tÝch cùc theo h­íng cã lîi cho xuÊt khÈu( ch¼ng h¹n th«ng qua trî cÊp cho xuÊt khÈu). Thø hai, t¹o ra sù trung lËp thÝch hîp vÒ gi¸ c¶ gi÷a s¶n xuÊt cho thÞ tr­êng trong n­íc vµ thÞ tr­êng ngoµi n­íc. Tøc lµ khuyÕn khÝch theo h­íng cã lîi cho sù më cöa. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo m« h×nh h­íng ngo¹i rÊt cã ý nghÜa ®èi víi thuÕ quan vµ c¸c h×nh thøc kh¸c cña chÝnh s¸ch b¶o hé mËu dÞch, chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i vµ qu¶n lý kinh tÕ vÜ m« trong n­íc. Tuy nhiªn chiÕn l­îc kinh tÕ më cöa sÏ mang l¹i cho ChÝnh phñ n­íc ®ã Ýt cã kh¶ n¨ng hµnh ®éng theo ý m×nh h¬n, cã t¸ ¸c xÊu tíi c«ng nghÖ trong n­íc, do ®ã ph¶i dùa vµo t­ liÖu s¶n xuÊt vµ c«ng nghÖ nhËp khÈu, ®Æc biÖt lµ c¸c n­íc nhá cã thu nhËp thÊp mµ nÒn kinh tÕ cña hä ë vµo vÞ thÕ kh«ng thuËn lîi. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo m« h×nh h­íng néi M« h×nh h­íng néi lµ chÝnh s¸ch chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ cã xu h­íng h­íng néi,, cã chiÕn l­îc ®ãng cöa nhiÒu h¬n. nã khuyÕn khÝch theo h­íng s¶n xuÊt cho thÞ tr­êng trong n­íc, nhÊn m¹nh viÖc thay thÕ nhËp khÈu, tù tóc vÒ l­¬ng thùc, vµ cã thÓ cã c¶ c¸c mÆt hµng phi mËu dÞch. Víi chÝnh s¸ch h­íng néi, ChÝnh phñ c¸c n­íc nµy thùc hiÖn t¨ng c­êng s¶n xuÊt l­¬ng thùc, c¸c n«ng s¶n vµ kho¸ng s¶n,c¸c biÓu thuÕ nhËp khÈu hoÆc qua ta nhËp khÈu l­¬ng thùc ®­îc thùc hiÖn. C¸c chÝnh s¸ch trªn sÏ ®em ®Õn sù më réng cho c¸c ngµnh c«ng nghiÖp nhá víi sù trî cÊp thÝch hîp vµ dÇn µan khuyÕn khÝch nÒn c«ng nghiÖp ho¸ thay thÕ nhËp khÈu, cã tªn lµ nÒn c«ng nghiÖp non trÎ. ChiÕn l­îc ®ãng cöa lµ thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ theo h­íng thay thÕ nhËp khÈu nóp ®¾ng sau bøc t­êng b¶o hé mËu dÞch. Do vËy Ýt t¹o ra søc Ðp vÒ c¹nh tranh h¬n, lµm cho c¬ cÊu s¶n xuÊt Ýt nh¹y bÐn h¬n, ®«ng cøng h¬n. ngoµi ra, mét chiÕn l­îc dùa trªn c¬ së b¶o hé mËu dÞch vµ thay thÕ nhËp khÈu cã xu h­íng kÌm theo sù hèi lé, ®éc ®o¸n vµ g©y tr× trÖ trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, ¶nh h­ëng kh«ng nhá ®Õn t¨ng tr­ëng vµ GDP Qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ë ViÖt Nam. §Æc ®iÓm qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ë n­íc ta. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Ó ®¶m b¶o héi nhËp cã hiÖu qu¶ lµ qu¸ tr×nh cã tÝnh quy luËt phæ biÕn ë c¸c n­íc, song trong mçi giai ®o¹n kh¸c nhau cña sù ph¸t triÓn, qu¸ tr×nh nµy còng cã nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng, ®ßi hái ph¶i ®­îc c¸c chñ thÓ nhËn thøc ®óng ®¾n vµ cã nh÷ng øng xö phï hîp. ë n­íc ta ®ang trong giai ®o¹n ®Çu cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, tuy r»ng trong thêi gian qua chóng ta ®· cã nh÷ng b­íc chuyÓn biÕn m¹nh mÏ. BiÓu hiÖn chñ yÕu cña ®Æc ®iÓm nµy lµ n«ng nghiÖp vÉn chiÕm tû lÖ lín trong c¬ cÊu kinh tÕ nãi chung, tû lÖ c«ng nghiÖp cã t¨ng song ch­a ®¹t møc mong muèn. Trong néi bé c¸c nhãm ngµnh, ®Æc biÖt lµ trong n«ng-l©m-ng­ nghiÖp, tr×nh ®é trang bÞ kü thuËt cßn thÊp, n¨ng suÊt c©y trång, vËt nu«i ch­a cao, chÊt l­îng hµng ho¸ cßn thÊp ®· h¹n chÕ kh¶ n¨ng xuÊt khÈu ra thÞ tr­êng thÕ giíi. Trong c«ng nghiÖp, m¸y mãc thiÕt bÞ ®· Ýt vÒ chñng lo¹i l¹i l¹c hËu vÒ c«ng nghÖ, phÇn lín thuéc thÕ hÖ cò, trang bÞ ch¾p v¸. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ë n­íc ta theo h­íng héi nhËp víi nÒn kinh tÕ khu vùc, thÕ giíi diÔn ra trong bèi c¶nh cña giai ®o¹n chuyÓn ®æi c¬ chÕ qu¶n lý. Trong giai ®o¹n nµy, mét sè yÕu tè cña c¬ chÕ míi tõng b­íc ®­îc h×nh thµnh, song vÉn cßn thêi gian ®Ó cñng cè, kh¼ng ®Þnh, c¸c yÕu tè cña c¬ chÕ cò vÉn cßn hiÑn diÖn vµ vÉn cßn ph¸t huy t¸c dông cña nã trong nÒn kinh tÕ, nhiÒu yÕu tè qu¶n lý ë tÇm chiÕn l­îc vÉn cßn ch­a ®­îc ®Þnh h×nh râ nÐt. Thªm vµo ®ã, chóng ta cßn gÆp khã kh¨n v× thiÕu vèn, tr×nh ®é kü thuËt c«ng nghÖ thÊp kÐm, lao ®éng tr×nh ®é thÊp. ViÖt nam ®i vµo thêi kú c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ trong thêi ®iÓm thÕ giíi ®ang diÔn ra nh÷ng thay ®æi vÒ chÝnh trÞ vµ kinh tÕ . Xu thÕ hoµ b×nh vµ hîp t¸c ®Ó ph¸t triÓn ngµy cµng trë thµnh ®ßi hái bøc xóc , toµn cÇu ho¸ vµ khu vùc ho¸ ®êi sèng kinh tÕ ®· trë thµnh mét trong nh÷ng xu thÕ ph¸t triÓn chñ yÕu cña quan hÖ quèc tÕ hiÖn nay . N¾m râ ®Æc ®iÓm nµy chóng ta ®ang ra søc qu¸n triÖt c¸c ®Þnh h­íng cña c¸c kú ®¹i héi ®Ó chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ®óng h­íng vµ cã hiÖu qu¶. Néi dung chñ yÕu cña chuyÓn dÞch c¬ cÊu ë n­íc ta: C«ng nghiÖp ho¸ , hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n: + Ph¸t triÓn toµn diÖn n«ng , l©m , ng­ nghiÖp , h×nh thµnh c¸c vïng tËp trung chuyªn canh , cã c¬ cÊu hîp lý vÒ c©y trång , vËt nu«i , cã s¶n phÈm hµng ho¸ nhiÒu vÒ sè l­îng , tèt vÒ chÊt l­îng , ®¶m b¶o an toµn vÒ l­¬ng thùc trong x· héi , ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña c«ng nghiÖp chÕ biÕn vµ cña thÞ tr­êng trong , ngoµi n­íc. + Ph¸t triÓn c¸c ngµnh nghÒ , lµnh nghÒ truyÒn thèng vµ c¸c ngµnh nghÒ míi bao gåm tiÓu thñ c«ng nghiÖp , thñ c«ng nghiÖp , c«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng tiªu dïng , hµng xuÊt khÈu , c«ng nghiÖp khai th¸c vµ chÕ biÕn c¸c nguån nguyªn liÖu phi n«ng nghiÖp , c¸c lo¹i h×nh dÞch vô phôc vô s¶n xuÊt vµ ®êi sèng nh©n d©n. - Cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch vµ trî gióp n«ng d©n trong x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng, chuyÓn giao c«ng nghÖ, gi¶i quyÕt khã kh¨n vÒ vèn, vÒ gi¸ c¶ vËt t­ n«ng nghiÖp vµ hµng n«ng s¶n, vÒ thÞ tr­êng tiªu thô s¶n phÈm. - Ph¸t triÓn c«ng nghiÖp, ­u tiªn c¸c ngµnh chÕ biÕn l­¬ng thùc , thùc phÈm, s¶n xuÊt hµng tiªu dïng, hµng xuÊt khÈu,c«ng nghiÖp ®iÖn tö vµ c«ng nghÖ th«ng tin. Ph¸t triÓn chän läc mét sè c¬ së c«ng nghiÖp nÆng. - Ph¸t triÓn nhanh du lÞch ,c¸c dÞch vô hµng kh«ng, hµng h¶i , b­u chÝnh viÔn th«ng, th­¬ng m¹i, vËn t¶i, tµi chÝnh, ng©n hµng, kiÓm to¸n , b¶o hiÓm, c«ng nghÖ , ph¸p lý , th«ng tin…vµ c¸c dÞch vô phôc vô cuéc sèng nh©n d©n. Tõng b­íc ®­a ®Êt n­íc ta trë thµnh mét trung t©m du lÞch dÞch vô, th­¬ng m¹i cã tÇm cì trong khu vùc. Ph¸t triÓn hîp lý c¸c vïng l·nh thæ: + ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ l·nh thæ trªn c¬ së khai th¸c triÖt ®Ó c¸c lîi thÕ,. TiÒm n¨ng cña tõng vïng, liªn kÕt hç trî nhau, lµm cho c¸c vïng ®Òu ph¸t triÓn. + §Çu t­ ë møc cÇn thiÕt cho c¸c vïng träng ®iÓm ®Ó thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña toµn bé nÒn kinh tÕ. Dµnh nguån lùc thÝch ®¸ng cho viÖc gi¶i quyÕt nh÷ng nhu cÇu cÊp b¸ch, ®Æc biÖt kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ x· héi, ®Ó nh÷ng vïng cßn kÐm ph¸t triÓn, nhÊt lµ nh÷ng vïng cao, biªn giíi, h¶i ®¶o, vïng d©n téc Ýt ng­êi, vïng s©u, vïng c¨n cø c¸ch m¹ng cã b­íc tiÕn nhanh h¬n, dÇn dÇn gi¶m bít sù chªnh lÖch qu¸ lín vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi gi÷a c¸c vïng, coi ®©y lµ träng t©m chØ ®¹o cña c¸c ngµnh, c¸c cÊp. §Æc biÖt quan t©m ph¸t triÓn kinh tÕ biÓn, kÕt hîp víi an ninh- quèc phßng. Më réng vµ n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ ®èi ngo¹i + §Èy m¹nh xuÊt khÈu, coi ®©y lµ träng t©m cña kinh tÕ ®èi ngo¹i. Gi¶m tû träng s¶n phÈm th« vµ s¬ chÕ, t¨ng tû träng s¶n phÈm chÕ biÕn s©u, tinh chÕ. + §iÒu chØnh c¬ cÊu thÞ tr­êng ®Ó võa héi nhËp khu vùc võa héi nhËp toµn cÇu, xö lý ®óng ®¾nlîi Ých gi÷a ta víi c¸c ®èi t¸c. + Chñ ®éng tham gia céng ®ång th­¬ng m¹i thÕ giíi, c¸c tæ chøc, c¸c ®Þnh chÕ quèc tÕ mét c¸ch chän läc, thÝch hîp. Nh÷ng chuyÓn biÕn c¬ b¶n trong chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ë n­íc ta. VÒ c¬ cÊu ngµnh: Tõ n¨m 1991-1997 c¬ cÊu ngµnh theo ba nhãm ngµnh lín, n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp, dÞch vô ®· cã sù chuyÓn biÕn tÝch cùc, tû träng n«ng nghiÖp trong GDP gi¶m dÇn, tû träng c«ng nghiÖp vµ dÞch vô t¨ng hµng n¨m. B»ng sè liÖu sau thÓ hiÖn xu thÕ biÕn ®æi tÝch cùc cña nÒn kinh tÕ. B¶ng 1: C¬ cÊu GDP theo ba nhãm ngµnh trong nh÷ng n¨m 1991-1997: §¬n vÞ: % Nhãm ngµnh 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 Tæng céng 100 100 100 100 100 100 100 C«ng nghiÖp 23.0 27.3 28.9 29.6 30.1 30.7 31.2 N«ng nghiÖp 39.5 33.9 29.9 28.7 27.5 27.2 26.2 DÞch vô 37.5 38.8 41.2 41.7 42.4 42.1 42.6 (Nguån: Tæng côc thèng kª.) Nh×n vµo b¶ng sè liÖu trªn ta thÊy tèc ®é t¨ng tr­ëng b×nh qu©n cña c¸c ngµnh lín cña nÒn kinh tÕ kh¸c nhau, t¨ng tr­ëng nhanh nhÊt thuéc vÒ nhãm ngµnh c«ng nghiÖp, sau ®ã lµ dÞch vô vµ c¸c ngµnh n«ng nghiÖp. §©y lµ mét sù chuyÓn biÕn tÝch cùc, do sù t¸c ®éng cña nhiÒu nh©n tè. C«ng nghiÖp ngoµi quèc doanh cã nhiÒu b­íc nh¶y vät t¹o ra 1/3 gi¸ trÞ s¶n xuÊt toµn ngµnh víi tèc ®é ph¸t triÓn ngµy cµng cao: n¨m 91- 7,6%; n¨m 97- 9,5%; tan­ sè l­îng xÝ nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi trong ngµnh c«ng nghiÖp; chÝnh s¸ch ®óng h­íng cña Nhµ n­íc còng gãp phÇn quan träng cho sù chuyÓn biÕn tÝch cùc nµy. VÒ c¬ cÊu vïng, l·nh thæ. C¬ cÊu vïng ®ang h×nh thµnh tõng b­íc theo quy ho¹ch kinh tÕ x· héi cña c¸c ®Þa ph­¬ng, c¸c ®« thÞ, c¸c ®Þa bµn l·nh thæ, ®Æc biÖt lµ c¸c vïng kinh tÕ träng ®iÓm. C¸c khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt ®· vµ ®ang ®­îc x©y dùng. Mét sè ®Þa bµn kinh tÕ, ®Æc biÖt lµ mét sè thµnh phè lín, ph¸t huy lîi thÕ cña m×nh ®· thóc ®Èy m¹nh ®Çu t­, ®¹t nhÞp ®é t¨ng tr­ëng cao. Mét sè vïng n«ng th«n ®· cã b­íc ph¸t triÓn nhanh nhê chuyÓn dÞch c¬ cÊu s¶n xuÊt theo h­íng khai th¸c lîi thÕ so s¸nh, g¾n víi thÞ tr­êng. §¶ng vµ Nhµ n­íc ®· chñ tr­¬ng ph¸t triÓn ba vïng kinh tÕ träng ®iÓm, ®ã lµ: Hµ Néi- H¶i Phßng- Qu¶ng Ninh( miÒn B¾c) TP. Hå ChÝ Minh- §ång Nai- Bµ Rþa Vòng Tµu(miÒn Nam) TP. §µ N½ng- Dung QuÊt( miÒn Trung) VÒ c¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ Chóng ta ®· thùc hiÖn ®a d¹ng ho¸ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ trong ®ã kinh tÕ Nhµ n­íc chñ yÕu tËp trung ®Çu t­, ph¸t triÓn trong nh÷ng ngµnh, nh÷ng lÜnh vùc kinh tÕ träng yÕu cña nÒn kinh tÕ quèc d©n nh­ kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ, x· héi, hÖ thèng tµi chÝnh, ng©n hµng, b¶o hiÓm, nh÷ng c¬ së s¶n xuÊt vµ th­¬ng m¹i, dÞch vô quan träng, mét sè doanh nghiÖp thùc hiÖn mét sè nhiÖm vô cã quan hÖ ®Õn quèc phßng, an ninh… Khu vùc kinh tÕ ngoµi Nhµ n­íc ®­îc khuyÕn khÝch ph¸t triÓn m¹nh mÏ, dÇn dÇn chiÕm tû träng cao trong GDP cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. C¸c yÕu tè ¶nh h­ëng ®Õn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ. 2.1. Sù ph¸t triÓn c¸c lo¹i thÞ tr­êng trong n­íc vµ thÞ tr­êng quèc tÕ. ThÞ tr­êng cã ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn viÖc h×nh thµnh vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, tr­íc hÕt lµ c¬ cÊu ngµnh. Bëi lÏ thÞ tr­êng lµ yÕu tè h­íng dÉn vµ ®iÒu tiÕt c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt – kinh doanh cña doanh nghiÖp. Mæi doanh nghiÖp ph¶i h­íng ra thÞ tr­êng, xuÊt ph¸t tõ quan hÖ cung cÇu, hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng ®Ó ®Þnh h­íng chiÕn l­îc vµ chÝnh s¸ch kinh doanh cña m×nh. Sù h×nh thµnh vµ biÕn ®æi nhiÖm vô s¶n xuÊt-kinh doanh cña doanh nghiÖp ®Ó thÝch øng víi c¸c ®iÒu kiÖn cña thÞ tr­êng dÉn tíi tõng b­íc thóc ®Èy h×nh thµnh vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ. Trong c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n ký cña nhµ n­íc, nhµ n­íc t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn ®ång bé, ®iÒu tiÕt c¸c lo¹i thÞ tr­êng vµ t¹o m«i tr­êng, ®iÒu kiÖn cho thÞ tr­êng vµ cho c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh th«ng qua c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« 2.2. C¸c nguån lùc vµ lîi thÕ so s¸nh cña ®Êt n­íc. Tr­íc hÕt, viÖc x¸c ®Þnh c¸c ngµnh mòi nhän, c¸c ngµnh cÇn ­u tiªn ph¸t triÓn ph¶i dùa trªn c¬ së x¸c ®Þnh lîi thÕ so s¸nh vµ c¸c nguån lùc. Tµi nguyªn thiªn nhiªn( kho¸ng s¶n, h¶i s¶n, l©m s¶n, nguån n­íc…) vµ c¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn( khÝ hËu, thêi tiÕt, bê biÓn…) phong phó vµ thuËn lîi t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn c¸c c«ng nghiÖp du lÞch, ng­ nghiÖp, n«ng nghiÖp. Th«ng th­êng ë mçi giai ®o¹n ph¸t triÓn, ng­êi ta tËp trung khai th¸c c¸c tµi nguyªn cã lîi thÕ, cã tr÷ l­îng lín, gi¸ trÞ kinh tÕ cao, nhu cÇu thÞ tr­êng lín vµ æn ®Þnh. D©n sè, lao ®éng ®­îc xem lµ nguån lùc quan träng cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ. Sù t¸c ®éng cña nh©n tè nµy lªn qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ®­îc xem xÐt trªn c¸c mÆt sau: + KÕt cÊu d©n c­ vµ tr×nh ®é d©n trÝ, kh¶ n¨ng tiÕp thu khao häc, kü thuËt míi… lµ c¬ së quan trong ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp kü thuËt cao vµ n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh trong c¸c ngµnh ®ang ho¹t ®éng, lµ nh©n tè thóc ®Èy tiÕn bé khoa häc kü thuËt trong s¶n xuÊt cña c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n. + Quy m« d©n sè, kÕt cÊu d©n c­ vµ thu nhËp cña hä cã ¶nh h­ëng ®Õn quy m« vµ c¬ cÊu nhu cÇu thÞ tr­êng. §ã lµ c¬ së ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp vµ c¸c ngµnh phôc vô tiªu dïng. + TËp qu¸n, truyÒn thèng, phong tôc cña mét ®Þa ph­¬ng, céng ®ång ng­êi ¶nh h­ëng ®Õn sù ph¸t triÓn c¸c ngµnh nghÒ truyÒn thèng trong c«ng nghiÖp còng nh­ c¸c ngµnh nghÒ kh¸c. 2.3. TiÕn bé khoa häc- c«ng nghÖ. Tr­íc hÕt tiÕn bé khoa häc c«ng nghÖ t¹o ra nh÷ng kh¶ n¨ng s¶n xuÊt míi,®Èy nhanh tèc ®é ph¸t triÓn mét sè ngµnh lµm t¨ng tû träng cña chóng trong tæng thÓ nÒn kinh tÕ lµm chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ. TiÕn bé khoa häc- c«ng nghÖ t¹o ra nh÷ng nhu cÇu míi, ®ßi hái sù xuÊt hiÖn mét sè ngµnh c«ng nghiÖp non trÎ, c«ng nghÖ tiªn tiÕn, do ®ã cã triÓn väng ph¸t triÓn m¹nh trong t­¬ng lai. Trong ®iÒu kiÖn më cöa vµ héi nhËp, tiÕn bé khoa häc kü thuËt cho phÐp t¹o ra nh÷ng s¶n phÈm míi chÊt l­îng cao, chi phÝ kinh doanh h¹, do ®ã cã søc c¹nh tranh m¹nh trªn thÞ tr­êng trong n­íc vµ quèc tÕ. KÕt qu¶ lµ lµm chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ nãi chung theo h­íng xuÊt khÈu. IV.Mèi quan hÖ gi÷a chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ víi chÝnh s¸ch ®µo t¹o ph¸t triÓn nguån nh©n lùc. TiÕn tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ víi chÝnh s¸ch ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc cã mèi quan hÖ h÷u c¬ chÆt chÏ víi nhau. Nguån nh©n lùc lµ mét yÕu tè quan träng t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ. Ng­îc l¹i, qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ l¹i ®Æt ra nh÷ng ®ßi hái míi cho nguån nh©n lùc do ®ã t¸c ®éng ®Õn chÝnh s¸ch ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ t¸c ®éng ®Õn chÝnh s¸ch ®µo t¹o, ph¸t triÓn nguån nh©n lùc. C¬ cÊu kinh tÕ kh¸c nhau ®Æt ra nh÷ng nhu cÇu kh¸c nhau vÒ nguån nh©n lùc. C¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp l¹c hËu th× ®ßi hái vÒ tr×nh ®é nguån nh©n lùc thÊp, ng­êi lao ®éng chØ cÇn cã søc khoÎ, cã kinh nghiÖm lµ cã kh¶ n¨ng lµm tèt c«ng viÖc cña m×nh. Cïng víi sù ph¸t triÓn cña khoa häc, nh÷ng kü thuËt míi ®­îc ®­a vµo s¶n xuÊt, lóc nµy ®ßi hái vÒ l­îng lao ®éng thñ c«ng gi¶m dÇn do ®ã l­îng lao ®éng trong n«ng nghiÖp bÞ d«i d­. Ph¸t triÓn c«ng nghiÖp, dÞch vô trë thµnh mét tÊt yÕu kh¸ch quan, phï hîp víi quy luËt cña sù ph¸t triÓn. T­ mét nÒn n«ng nghiÖp l¹c hËu muèn trë thµnh th× tÊt yÕu ph¶i dùa vµo hai yÕu tè s¶n xuÊt chÝnh lµ con ng­êi vµ khoa häc kü thuËt, trong ®ã con ng­êi lµ träng t©m, lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh. Do vËy tiÕn tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ cã ¶nh h­ëng s©u s¾c, trùc tiÕp ®Õn chÝnh s¸ch ®µo t¹o, ph¸t triÓn nguån nh©n lùc cña bÊt kú quèc gia nµo. Tr­íc hÕt khi chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ gi÷a ba nhãm ngµnh n«ng nghiÖp- c«ng nghiÖp- dÞch vô ®· ®Æt ra nh÷ng nhu cÇu míi ®èi víi nguån nh©n lùc do ®ã ®ßi hái chÝnh s¸ch ®µo t¹o ph¶i cã sù thay ®æi. Khi ®Êt n­íc muèn t¨ng tû träng c«ng nghiÖp, dÞch vô th× ph¶i t¨ng quy m« ®µo t¹o nghÒ, khoa häc kü thuËt, th­¬ng m¹i, kinh tÕ… vµ thu hót lùc l­îng häc sinh, sinh viªn vµo c¸c tr­êng nµy. Tuy nhiªn viÖc ®æi míi ch­¬ng tr×nh gi¸o dôc, ®µo t¹o ®Ó phôc vô tèt tiÕn tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ph¶i ®­îc thùc hiÖn ®ång bé ë tÊt c¶ c¸c cÊp häc. Ch­¬ng tr×nh gi¸o dôc phæ th«ng ph¶i nh»m n©ng cao chÊt l­îng gi¸o dôc toµn diÖn thÕ hÖ trÎ, ®¸p øng yªu cÇu ph¸t triÓn nguån nh©n lùc, t¹o tiÒn ®Ò v÷ng ch¾c, ®Þnh h­íng cho ®µo t¹o nghÒ nghiÖp. §Æc biÖt ®èi víi c¸c tr­êng ®µo t¹o nghÒ nghiÖp ph¶i t¨ng c­êng tÝnh thùc tiÔn, kü n¨ng thùc hµnh, n¨ng lùc tù häc , bæ sung nh÷ng thµnh tùu khoa häc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i phï hîp víi yªu cÇu míi. Nh­ vËy nh÷ng chuyÓn biÕn trong c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n ®· ®Æt ra nhiÒu yªu cÇu cÊp b¸ch cho ®µo t¹o, ph¸t triÓn nguån nh©n lùc. Nh÷ng yªu cÇu nµy ®ßi hái chÝnh s¸ch quèc gia vÒ ®µo t¹o, ph¸t triÓn nguån nh©n lùc ph¶i cã nh÷ng ®Þnh h­íng phï hîp thùc tiÔn trong tõng giai ®o¹n. Cô thÓ nh­ ë ViÖt nam hiÖn nay. Víi môc tiªu lµ trë thµnh mét n­íc c«ng nghiÖp. Khi mµ hiÖn t¹i lùc l­îng lao ®éng trong n«ng nghiÖp chiÕm kho¶ng 68% tæng lao ®éng x· héi th× râ rµng chóng ta ph¶i cã mét chiÕn l­îc ®µo t¹o hîp lý ®Ó cã thÓ chuyÓn dÞch ®­îc c¬ cÊu lao ®éng nµy. Tr­íc hÕt cÇn ph¶i ®µo t¹o nh÷ng ngµnh cÇn nhiÒu lao ®éng nh­ dÖt may da giµy…®Ó bè trÝ lùc l­îng lao ®éng nµy ®¸p øng nguån nh©n lùc. KÕ tiÕp lµ cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ®µo t¹o nh÷ng ngµnh cã hµm l­îng khoa häc, kü thuËt cao bëi lÏ sÏ lµm nßng cèt cho c¸c ngµnh kh¸c. Du lÞch ë ViÖt nam ®­îc xem lµ mét ngµnh cã nhiÒu tiÒm n¨ng ph¸t triÓn. Khi c¬ cÊu kinh tÕ chuyÓn dÞch cã thiªn h­íng nghiªng vÒ ngµnh c«ng nghiÖp kh«ng khãi nµy th× râ rµng lùc l­îng lao ®éng phôc vô cho ngµnh nµy ®ang ®­îc ra søc ®µo t¹o. ChØ míi chôc n¨m gÇn ®©y khoa Du lÞch ë c¸c tr­êng §¹i häc ®· ®­îc më vµ ph¸t triÓn ngµy mét toµn diÖn vµ thu hót ®«ng ®¶o häc sinh, sinh viªn. Chóng ta quyÕt t©m thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, ph¸t triÓn ®Êt n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, tiÕn lªn s¸nh vai cïng bÌ b¹n n¨m ch©u nh­ b¸c Hå tõng mong muèn, ®ång thêi còng cÇn thÊy tr­íc r»ng trong ®iÒu kiÖn c¸ch m¹ng c«ng nghÖ hiÖn nay, thÕ m¹nh t­¬ng ®èi vÒ nguån lao ®éng ®¬n gi¶n hoÆc tay nghÒ thÊp sÏ ngµy cµng mÊt dÇn ®i ý nghÜa cña nã vµ lîi thÕ sÏ thuéc vÒ c¸c quèc gia cã nguån nh©n lùc trÝ tuÖ cao, kü n¨ng v÷ng vµng, kh¶ n¨ng s¸ng t¹o theo kÞp sù ph¸t triÓn cña khoa häc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i. §iÒu ®ã ®Æt ra cho c¸c tr­êng ®¹i häc c«ng nghÖ trong c¶ n­íc ph¶i ®æi míi s©u s¾c, toµn diÖn nh»m ®µo t¹o ®éi ngò c¸n bé khoa häc c«ng nghÖ,c¸n bé qu¶n lý cã b¶n lÜnh chÝnh trÞ v÷ng vµng, cã ý chÝ v­¬n lªn, cã ®¹o ®øc trong s¸ng, cã kh¶ n¨ng trÝ tuÖ n¾m b¾t, lµm chñ nh÷ng thµnh tùu míi nhÊt cña khoa häc c«ng nghÖ thÕ giíi ®Ó vËn dông vµo n­íc ta, ®ång thêi ®­îc båi ®­îc båi d­ìng ph­¬ng ph¸p, n¨ng lùc s¸ng t¹o, kh¶ n¨ng tù ®µo t¹o, cã thÓ häc tËp vµ cèng hiÕn suèt ®êi v× n­íc v× d©n. §Ó ®¸p øng ®­îc sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸- hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc hÖ thèng c¸c tr­êng ®¹i häc ngoµi nhiÖm vô ®µo t¹o chÝnh quy ph¶i quan t©m thÝch ®¸ng ®Õn nhiÖm vô gi¸o dôc th­êng xuyªn. Ngµy nay c«ng nghÖ ®æi míi mau lÑ, nh÷ng ®iÒu häc ®­îc trong nhµ tr­êng trë lªn l¹c hËu rÊt nhanh, ng­êi lao ®éng muèn lµm viÖc tèt th× tr×nh ®é ph¶i th­êng xuyªn ®­îc cËp nhËt. Do ®ã c¸c tr­êng ®¹i häc, cao ®¼ng ph¶i lµm nßng cèt trong viÖc gi¸o dôc th­êng xuyªn. Cïng víi chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo ngµnh, chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo vïng còng ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Òu ®Þnh h­íng, chÝnh s¸ch ®µo t¹o cña nhµ n­íc. §Ó ph¸t triÓn kinh tÕ ®ång ®Òu gi÷a c¸c vïng th× nguån lùc vÒ vèn vµ con ng­êi còng ph¶i ®ång ®Òu. Mét ®Þa ph­¬ng muèn chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ cña m×nh, tho¸t khái ®éc canh n«ng nghiÖp th× ph¶i cã nh÷ng chiÕn l­îc cô thÓ thay ®æi c¬ cÊu kinh tÕ cña m×nh trong ®ã chiÕn l­îc nh©n lùc ®­îc ®Æt ë vÞ trÝ hµng ®Çu v× ®©y lµ lùc l­îng lµm chñ s¶n xuÊt. Do ®ã khi nhµ n­íc cã chÝnh s¸ch ­u tiªn phÊt triÓn c¸c vïng kinh tÕ míi ht× nhµ n­íc ph¶i cã chiÕn l­îc, chÝnh s¸ch nguån nh©n lùc ë nh÷ng vïng nµy. Cô thÓ lµ x©y dùng, më réng quy m« c¸c tr­êng häc, tr­êng ®­îc¹y nghÒ, trung t©m gi¸o dôc…t¹i c¸c vïng ®­îc x¸c ®Þnh lµ träng ®iÓm cña khu vùc, chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch, hç trî cho con em ®ång bµo d©n téc vïng s©u, vïng xa ®­îc ®¶m b¶o ®iÒu kiÖn häc tËp ë c¸c tr­êng phæ th«ng, cao ®¼ng, ®¹i häc còng lµ mét h×nh thøc ®¶m b¶o sù ph¸t triÓn gi¸o dôc céng ®ång trong c¶ n­íc. H×nh thøc chia ra c¸c cÊp häc phÝ trong c¸c tr­êng ®¹i häc, cao ®¼ng còng lµ mét h×nh thøc gióp ®ì con em gia ®×nh khã kh¨n cã ®iÒu kiÖn häc tËp. Nh­ vËy chÝnh s¸ch ®µo t¹o, phÊt ph¸t nguån nh©n lùc cña c¸c khu vùc trong c¶ n­íc lu«n chÞu sù chi phèi bëi sù thay ®æi c¬ cÊu kinh tÕ ë mçi vïng trong giai ®o¹n ph¸t triÓn. 2. ChÝnh s¸ch ®µo t¹o,ph¸t triÓn nguån nh©n lùc ¶nh h­ëng tíi qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ. Nguån nh©n lùc lµ yÕu tè trung t©m, quyÕt ®Þnh sù ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi cña ®Êt n­íc. ChÝnh v× vËy chÝnh s¸ch, ®µo t¹o, ph¸t triÓn nguån nh©n lùc t¸c ®éng trùc tiÕp tíi qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, nãi c¸ch kh¸c chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ phô thuéc vµo chÝnh s¸ch ®µo t¹o ph¸t triÓn nguån nh©n lùc. §Ó n©ng cao chÊt l­îng nguån nh©n lùc phôc vô cho sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸-hiÖn ®¹i ho¸ th× chÝnh s¸ch cho lÜnh vùc ®µo t¹o, ph¸t triÓn nguån nh©n lùc ®­îc xem xÐt trªn nhiÒu gãc ®é. Víi chÝnh s¸ch n©ng cao tr×nh ®é v¨n ho¸ cho ng­êi lao ®éng chóng ta sÏ t¹o ®­îc nhiÒu chuyÓn biÕn tÝch cùc. XuÊt phÊt tõ nhËn thøc tr×nh ®é v¨n ho¸ lµ c¬ së quan träng ®Ó n©ng cao chÊt l­îng nguån nh©n lùc .Mét ­íc muèn trë thµnh n­íc c«ng nghiÖp cÇn cã tr×nh ®é v¨n ho¸ cao lµm c¬ së ®Ó n©ng cao tr×nh ®é chÝnh trÞ- chuyªn m«n-kü thuËt … cho ng­êi lao ®éng, n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng. Do ®ã khi cã mét hÖ thèng gi¸o dôc thèng nhÊt, toµn diÖn víi néi dung ch­¬ng tr×nh gi¶ng d¹y phï hîp sÏ n©ng cao tr×nh ®é v¨n ho¸ cho ng­êi lao ®éng. Cã tr×nh ®é v¨n ho¸ ng­êi lao ®éng sÏ cã ®iÒu kiÖn tèt tiÕp thu nh÷ng kiÕn thøc nghÒ nghiÖp tiªn tiÕn vµ tõ ®ã míi cã tay nghÒ, tr×nh ®é chuyªn m«n thùc hiÖn c«ng viÖc. ChÝnh s¸ch phæ cËp tiÓu häc,tiÕn tíi phæ cËp THCS lµ mét trong nh÷ng chÝnh s¸ch n©ng cao tr×nh ®é v¨n ho¸ mµ ViÖt Nam ®ang thùc hiÖn kh¸ tèt. ChÝnh nh÷ng chÝnh s¸ch nµy ®· t¹o c¬ së bÒn v÷ng cho nh÷ng chuyÓn biÕn kinh tÕ trong t­¬ng lai. ChÝnh s¸ch ®Èy m¹nhc«ng tóc bæ tóc v¨n ho¸ cho ng­êi lao ®éng trong ®é t­¬i b»ng c¸ch më réng m¹ng l­íi bæ tóc v¨n ho¸ kh¾p mäi miÒn ®Êt n­íc, cã chÕ ®é hîp lý víi gi¸o viªn kiªm nhiÖm gi¶ng d¹y bæ tóc v¨n ho¸ …®· trùc tiÕp gióp nh÷ng ng­êi lao ®éng më mang ®­îc kiÕn thøc, tiÕp thu tèt h¬n quy tr×nh c«ng nghÖ, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng. N©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt cho nguån nh©n lùc lµ yÕu tè quan träng nhÊt cho tiÕn tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ. Tr­íc hÕt cÇn kh¼ng ®Þnh r»ng ®Ó ®i tõ s¶n xuÊt thñ c«ng ®Õn s¶n xuÊt b»ng m¸y mãc thiÕt bÞ hiÖn ®¹i con ng­êi ph¶i cã mét sù thay ®æi lín trong t­ duy lao ®éng cho ®Õn kü n¨ng,kü x¶o. Tr­íc kia lao ®éng dùa vµo kinh nghiÖm, søc c¬ b¾p lµ chñ yÕu cßn khi ®­a m¸y mãc tiÕt bÞ vµo s¶n xuÊt th× trÝ lùc ®­îc ®­a lªn vÞ trÝ hµng ®Çu. ChÝnh v× vËy kh¶ n¨ng trang bÞ kiÕn thøc khoa häc kü thuËt cho ng­êi lao ®éng quyÕt ®Þnh kh¶ n¨ng thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸-hiÖn ®¹i ho¸. Khoa häc kü thuËt ph¸t triÓn sÏ nhanh chãng ®­a nÒn s¶n xuÊt cã n¨ng suÊt cao, hiÖu qu¶ kinh tÕ lín. ChÝnh s¸ch ®µo t¹o hîp lý, c©n ®èi gi÷a c¸c ngµnh khoa häc kü thuËt, cã chÝnh s¸ch phï hîp khuyÕn khÝch ng­êi d¹y, ng­êi häc sÏ gãp phÇn n©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt cña ng­êi lao ®éng. Nh÷ng chÝnh s¸ch trong ®æi míi c«ng t¸c gi¸o dôc ®¹i häc, cao ®¼ng vµ trung häc chuyªn nghiÖp, ®æi míi c¬ cÊu kiÕn thøc, trang bÞ c¸c kiÕn thøc cÇn thiÕt cña c«ng nghiÖp ho¸, g¾n liÒn ®µo t¹o víi sö dông ®­îc vµ tõng b­íc ®­a ng­êi lao ®éng nhanh chãng tiÕp cËn c«ng nghÖ hiÖn ®¹i. Víi chÝnh s¸ch ®µo t¹o hîp lý chóng ta cã lùc l­îng lao ®éng cã tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt t¨ng lªn theo c¸c n¨m: n¨m 1996 tû lÖ lao ®éng cã chuyªn m«n kü thuËt lµ 12,31% - ®Õn n¨m 2000 con sè nµy lµ 20%.Cïng víi tû lÖ t¨ng nµy th× tû träng c«ng nghiÖp trong GDP còng t¨ng lªn. §iÒu ®ã cho thÊy chÝnh s¸ch ®µo t¹o t¸c ®éng s©u s¾c ®Õn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ. Víi chÝnh s¸ch ­u tiªn ph¸t triÓn gi¸o dôc miÒn nói , vïng s©u, vïng xa chÝnh s¸ch x©y dùng hÖ thèng ®µo t¹o nghÒ ë c¸c tØnh lÎ ®· vµ ®ang t¹o ®µ chuyÓn dÞch kinh tÕ ë nh÷ng vïng nµy. Do ®­îc tiÕp cËn víi nh÷ng kiÕn thøc, kinh nghiÖm míi mµ b¶n th©n ng­êi lao ®éng cã sù thay ®æi ph­¬ng ch©m s¶n xuÊt, hä trë nªn n¨ng ®éng h¬n s¸ng t¹o h¬n trong viÖc ¸p dông ph­¬ng tiÖn, c«ng nghÖ s¶n xuÊt míi, ®­a n¨ng suÊt lao ®éng t¨ng lªn. T¹i c¸c tØnh lÎ ®· b¾t ®Çu cã kÕ ho¹ch ®Çu t­ nh÷ng khu c«ng nghiÖp míi thu hót vèn ®Çu t­ trong vµ ngoµi n­íc t¹o chuyÓn dÞch kinh tÕ cho ®Þa ph­¬ng vµ tËn dông nguån nh©n c«ng vµ vËt liÖu néi t¹i trong ®Þa ph­¬ng ®ã. Nh­ vËy chÝnh s¸ch ®µo t¹o ®· ®Þnh h­íng cô thÓ chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ. Mét chÝnh s¸ch ®µo t¹o, ph¸t triÓn nguån nh©n lùc tèt sÏ thóc ®Èy nhanh chãng tiÕn tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo h­íng tÝch cùc. Ng­îc l¹i mét chÝnh s¸ch ®µo t¹o, ph¸t triÓn nguån nh©n lùc kÐm n¨ng ®éng, kh«ng thÝch øng ®iÒu kiÖn míi sÏ k×m h·m sù ph¸t triÓn nãi chung vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ nãi riªng. V. §¸nh gi¸ c¸c chÝnh s¸ch ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc viÖt nam hiÖn nay. Thµnh tùu vµ ­u ®iÓm. §Ó ®¸nh gi¸ nh÷ng ­u ®iÓm cña chÝnh s¸ch ®µo t¹o,ph¸t triÓn nguån nh©n lùc viÖt nam trong thêi gian võa qua, chóng ta cã thÓ ®iÓm qua nh÷ng thµnh tùu næi bËt cña sù nghiÖp ®µo t¹o, ph¸t triÓn nguån nh©n lùc trong chÆng ®­êng võa qua: Thùc hiÖn nghÞ quyÕt c¸c ®¹i héi VI, VII, VIII vµ nhÊt lµ ®¹i héi IX trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, gi¸o dôc – ®µo t¹o cã nh÷ng tiÕn bé: M¹ng l­íi tr­êng häc ph¸t triÓn réng kh¾p, hÇu hÕt c¸c x· trong c¶ n­íc , kÓ c¶ c¸c x· vïng cao, vïng s©u, vïng xa, biªn giíi h¶i ®¶o ®· cã tr­êng líp tiÓu häc. C¸c vµ nhiÒu huyÖn ®ång bµo d©n téc ®· cã hÖ thèng tr­êng d©n téc néi tró.cã ®­îc sù chuyÓn biÕn lín nµy lµ do chÝnh s¸ch ­u tiªn cho ph¸t triÓn gi¸o dôc cña §¶ng, Nhµ n­íc cô thÓ lµ nh÷ng chÝnh s¸ch: Thanh to¸n n¹n mï ch÷, phæ cËp gi¸o dôc tiÓu häc, t¨ng ng©n s¸ch cho gi¸o dôc . §· ng¨n chÆn ®­îc sù gi¶m sót quy m« vµ cã b­íc t¨ng tr­ëng kh¸. N¨m häc 1996-1997 c¶ n­íc cã h¬n 20 triÖu häc sinh. Gi¸o dôc mÇm non, nhÊt lµ mÉu gi¸o 5 tuæi ®ang ph¸t triÓn. C«ng cuéc chèng mï ch÷ vµ phæ cËp tiÓu häc ®­îc ph¸t triÓn khai trong c¶ n­íc. HiÖn ®· cã 16 tØnh thµnh trong c¶ n­íc trong ®ã cã 3 tØnh miÒn nói, 57% sè huyÖn,76% sè x· ®­îc c«ng nhËn ®¹t tiªu chuÈn quèc gia vÒ xo¸ mï ch÷ vµ phæ cËp tiÓu häc . Tû lÖ häc sinh l­u ban bá häc ®· gi¶m nhiÒu. Gi¸o dôc sau ®¹i häc ®· ®µo t¹o ®­îc sè l­îng ®¸ng kÓ, c¸n bé cã tr×nh ®é cao mµ tr­íc ®©y chñ yÕu ph¶i dùa vµo n­íc ngoµi. Gi¸o dôc – ®µo t¹o ®· gãp phÇn qu©n träng n©ng cao d©n trÝ, ®µo t¹o ®éi ngò lao ®éng cã tr×nh ®é häc vÊn cao phôc vô c¸c nhu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi vµ an ninh quèc phßng. Trong n«ng nghiÖp,c«ng nghiÖp vµ mét sè c¸c ngµnh kh¸c ®éi ngò c¸n bé vµ c«ng nh©n n­íc ta cã kh¶ n¨ng n¾m b¾t vµ øng dông nhanh chãng mét sè c«ng nghÖ míi. Nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ trªn lµ do chÝnh s¸ch ®Çu t­ thÝch ®¸ng cho gi¸o dôc, t¨ng c­êng ng©n s¸ch nhµ n­íc cho gi¸o dôc, ®µo t¹o theo nhÞp ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ, hiÖn ®¹i ho¸ hÖ thèng tr­êng d¹y nghÒ, khuyÕn khÝch ph¸t triÓn hÖ thèng tr­êng líp d¹y nghÒ d©n lËp vµ t­ thôc. Më réng hîp lý quy m« gi¸o dôc ®¹i häc, lµm chuyÓn biÕn râ nÐt vÒ chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ ®µo t¹o. Nhê nh÷ng chÝnh s¸ch nh­: hç trî ®Æc biÖt nh÷ng häc sinh cã n¨ng khiÕu, hoµn c¶nh sèng khã kh¨n ®­îc theo häc ë c¸c cÊp bËc cao, chÝnh s¸ch chän ng­êi giái ®Æc biÖt lµ con em c«ng nh©n vµ n«ng d©n, ®Ó ®µo t¹o ë ®¹i häc, thùc hiÖn chñ tr­¬ng x· héi ho¸ gi¸o dôc, ph¸t triÓn ®a d¹ng c¸c h×nh thøc ®µo t¹o ®Èy m¹nh viÖc x©y dùng c¸c quü khuyÕn khÝch tµi n¨ng, c¸c tæ chøc khuyÕn häc, b¶o trî gi¸o dôc… Cho ®Õn nay chÊt l­îng gi¸o dôc ®µo t¹o cã nhiÒu tiÕn bé, ë mét sè n¬i ®· h×nh thµnh phong trµo häc tËp s«i næi. C¸c gia ®×nh, ®oµn thÓ nh©n d©n, c¸c tæ chøc x· héi ®· ch¨m lo cho gi¸o dôc nhiÒu h¬n tr­íc. Sè häc sinh kh¸ giái, ®o¹t gi¶i cao trong c¸c kú thi quèc gia vµ quèc tÕ ngµy cµng t¨ng. Víi nh÷ng chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch vËt chÊt vµ tinh thÇn ®èi víi gi¸o viªn, khuyÕn khÝch ng­êi giái lµm nghÒ d¹y hä. Cã chÝnh s¸ch ­u ®·i ®Æc biÖt vÒ tiÒn l­¬ng vµ phô cÊp ®èi víi gi¸o viªn d¹y ë nh÷ng vïng cao, vïng s©u, h¶i ®¶o vµ mét sè vïng miÒn nói. ChÝnh s¸ch thu hót nh÷ng häc sinh giái vµo häc ë c¸c tr­êng s­ ph¹m, t¨ng møc ®Çu t­ vµ t¨ng c­êng cØ ®¹o t¹o ra nh÷ng chuyÓn biÕn vÒ chÊt ë c¸c tr­¬ng s­ ph¹m. §éi ngò gi¸o viªn ®· tõng b­íc lín lªn vÒ quy m« vµ chÊt l­îng, ®©y thùc sù lµ lùc l­îng tiªn phong dÉn d¾t thÕ hÖ trÎ h­íng theo con ®­êng häc tËp kh«ng ngõng víi kÕt qu¶ tèt. C¸c hiÖn t­îng tiªu cùc trong ngµnh gi¸o dôc cã xu h­íng gi¶m do ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý, s¾p xÕp, chÊn chØnh vµ n©ng cao n¨ng lùc cña bé m¸y qu¶n lý gi¸o dôc, nh÷ng ®æi míi vÒ néi dung,quy tr×nh, ph­¬ng ph¸p gi¸o dôc, ®¸nh gi¸, ®Òu dùa trªn c¬ së nghiªn cøu vµ tr¶i qua thùc nghiÖm, phï hîp víi thùc tiÔn viÖt nam. Trªn ®©y lµ nh÷ng ®¸nh gi¸ vÒ mÆt tÝch cùc mµ nh÷ng chÝnh s¸ch cô thÓ trong ®µo t¹o ,ph¸t triÓn nguån nh©n lùc mang l¹i .Ngoµi nh÷ng thµnh tùu c¬ b¶n,nhµ næi bËt th× chÝnh s¸ch ®µo t¹o,ph¸t triÓn nguån nh©n lùc viÖt nam cßn cã nhiÒu yÕu kÐm vµ khuyÕt ®iÓm 2. Nh÷ng h¹n chÕ, tiªu cùc. Gi¸o dôc –®µo t¹o n­íc ta cßn nhiÒu yÕu kÐm bÊt cËp vÒ quy m«, c¬ cÊu, nhÊt lµ chÊt l­îng, hiÖu qu¶ ch­a ®¸p øng kÞp nh÷ng ®ßi hái lín vµ ngµy cµng cao vÒ nh©n lùc cña c«ng cuéc ®æi míi kinh tÕ – x· héi, thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸-hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc: HiÖn nay n­íc ta cßn 9% d©n sè mï ch÷, tû lÖ sinh viªn trªn d©n sè cßn thÊp; tû lÖ lao ®éng qua ®µo t¹o míi ®¹t h¬n 10%, nÕu nÒn kinh tÕ quèc d©n cßn cã nhiÒu lao ®éng vµ c¸n bé cã tay nghÒ vµ tr×nh ®é kü thuËt, nghiÖp vô cao. C¬ cÊu ngµnh nghÒ , c¬ cÊu tr×nh ®é, c¬ cÊu x· héi vµ c¬ cÊu vïng cña sinh viªn, häc sinh c¸c tr­êng ®¹i häc vµ chuyªn nghiÖp chua hîp lý. Mét sè ngµnh rÊt cÇn thiÕt cho sù ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc l¹i cã qu¸ Ýt häc sinh ®¨ng ký theo häc. Quy m« ®µo t¹o nghÒ cßn nhá bÐ, tr×nh ®é thiÕt bÞ ®µo t¹o l¹c hËu, kh«ng ®¸p øng ®­îc nhu cÇu c«ng nghiÖp ho¸-hiÖn ®¹i ho¸. Tr×nh ®é kiÕn thøc, kü n¨ng thùc hµnh, ph­¬ng ph¸p t­ duy khoa häc, tr×nh ®é ngo¹i ng÷ vµ thÓ lùc cña ®a sè häc sinh cßn yÕu. ë nhiÒu häc sinh ra tr­êng, kh¶ n¨ng vËn dông kiÕn thøc vµo s¶n xuÊt vµ ®êi sèng cßn h¹n chÕ. Sè ®«ng sinh viªn tèt nghiÖp ch­a cã kh¶ n¨ng thÝch øng víi nh÷ng biÕn ®æi nhanh chãng trong nghÒ vµ c«ng nghÖ. Nh÷ng biÓu hiÖn tiªu cùc, thiÕu kû c­¬ng trong gi¸o dôc vÉn x¶y ra ¶nh h­ëng xÊu ®Õn sù ph¸t triÓn toµn diÖn cña häc sinh vµ quan hÖ thÇy trß. Mét sè tr­êng cã hiÖn t­îng mua b¸n ®iÓm vµ mua b¸n b»ng, nhiÒu tr­êng ®· t¨ng quy m« tuyÓn sinh v­ît qu¸ kh¶ n¨ng ®µo t¹o, më qu¸ nhiÒu líp t¹i chøc ë c¸c ®Þa ph­¬ng vµ kh«ng thùc hiÖn ®óng quy chÕ, ®óng ch­¬ng tr×nh, kh«ng ®¶m b¶o chÊt l­îng ®µo t¹o. Ch­a thùc hiÖn tèt c«ng b»ng x· héi trong gi¸o dôc, c¸c tr­êng ®¹i häc tû lÖ sinh viªn lµ con em nhµ nghÌo, con em xuÊt th©n tõ c«ng nh©n, nhÊt lµ n«ng d©n ë vïng s©u vïng xa, vïng d©n téc thiÓu sè gi¶m dÇn. Nguyªn nh©n cña nh÷ng hiÖn t­îng yÕu kÐm trªn lµ: C«ng t¸c qu¶n lý gi¸o dôc - ®µo t¹o cã nh÷ng mÆt yÕu kÐm, bÊt cËp. Cã nhiÒu chñ tr­¬ng ®æi míi gi¸o dôc nh­ng mét sè chñ tr­¬ng ch­a ®­îc nghiªn cøu chuÈn bÞ chu ®¸o tr­íc khi ¸p dông. Më réng quy m« ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn nhiÒu lo¹i h×nh gi¸o dôc – ®µo t¹o nh­ng cã nhiÒu thiÕu sãt trong viÖc qu¶n lý ch­¬ng tr×nh, néi dung vµ chÊt l­îng. C«ng t¸c thanh tra gi¸o dôc cßn qu¸ yÕu kÐm, thiÕu nh÷ng biÖn ph¸p h÷u hiÖu ®Ó kiÓm tra, ®¸nh gi¸ chÊt l­îng ®µo t¹o, ®Æc biÖt lµ ®èi víi c¸c h×nh thøc tr­êng më, b¸n c«ng, ©n lËp… C¬ chÕ qu¶n lý cña ngµnh gi¸o dôc – ®µo t¹o ch­a hîp lý, bu«ng láng chøc n¨ng qu¶n lý Nhµ n­íc, ch­a thùc hiÖn sù qu¶n lý thèng nhÊt, ch­a phÊt huy quyÒn chñ ®éng vµ tr¸ch nhiÖm cña ®Þa ph­¬ng vµ nhµ tr­êng. Néi dung gi¸o dôc vµ ®µo t¹o võa thõa nhiÒu võa ch­a ch­a g¾n liÒn víi cuéc sèng. C«ng t¸c gi¸o dôc chÝnh trÞ t­ t­ëng, ®¹o ®øc vµ nh©n c¸ch còng nh­ viÖc gi¶ng d¹y c¸c m«n khoa häc vµ nh©n v¨n, gi¸o dôc thÓ chÊt , gi¸o dôc thÈm mü bÞ xem nhÑ. C«ng t¸c gi¸o dôc h­íng nghiÖp ë bËc phæ th«ng ch­a ®­îc chó ý ®óng møc. Gi¸o dôc – ®µo t¹o ch­a kÕt hîp chÆt chÏ víi lao ®éng s¶n xuÊt, nhµ tr­êng ch­a g¾n víi gia ®×nh, x· héi. Ho¹t ®éng gi¸o dôc –®µo t¹o ch­a g¾n mËt thiÕt víi c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt vµ nghiªn cøu khoa häc. ChÝnh phñ vµ c¸c c¬ quan Nhµ n­íc ch­a cã nh÷ng quyÕt ®Þnh ®ñ m¹nh vÒ chÝnh s¸ch, c¬ chÕ vµ biÖn ph¸p tæ chøc thùc hiÖn ®Ó thùc hiÖn ®Çy ®ñ quan ®iÓm coi gi¸o dôc – ®µo t¹o lµ quèc s¸ch hµng ®Çu. + C¸c chÝnh s¸ch ®· ban hµnh ch­a ®ñ khuyÕn khÝch nghÒ d¹y häc vµ nh÷ng gi¸o viªn, gi¶ng viªn giái cã tr×nh ®é cao. TiÒn l­¬ng gi¸o viªn ch­a tho¶ ®¸ng. HÖ thèng c¸c tr­êng s­ ph¹m tuy ®· ®­îc quan t©m ®Çu t­ h¬n tr­íc nh­ng vÉn ch­a ®ñ søc lµm tèt c«ng t¸c ®µo t¹o vµ båi d­ìng gi¸o viªn. ChÝnh s¸ch thu hót häc sinh kh¸ giái vµo häc s­ ph¹m chua ®ñ m¹nh. Tû lÖ ng©n s¸ch ®Çu t­ cho gi¸o dôc cßn thÊp, c¬ së vËt chÊt, ph­¬ng tiÖn d¹y vµ häc cña c¸c tr­êng nh×n chung chËm c¶i tiÕn. + Kh«ng Ýt cÊp uû ®¶ng vµ cÊp chÝnh quyÒn nhËn thøc vÒ vai trß cña gi¸o dôc – ®µo t¹o ch­a ®ñ s©u s¾c, ch­a thÊy hÕt tr¸ch nhiÖm cña m×nh ®èi víi sù nghiÖp ®µo t¹o – ph¸t triÓn nguån nh©n lùc . ThËm chÝ mét sè n¬i cßn c¾t xÐn kinh phÝ cña gi¸o dôc – ®µo t¹o. C. PhÇn kÕt luËn Nh÷ng môc tiªu, chiÕn l­îc, chÝnh s¸ch trong bµi viÕt nµy ®· cho thÊy hÕt vÞ trÝ quèc s¸ch hµng ®Çu cña sù nghiÖp gi¸o dôc vµ ®µo t¹o. §¶ng vµ nh©n d©n ta rÊt tù hµo vÒ thÕ hÖ trÎ ViÖt Nam, hÕt søc ch¨m lo ®Õn sù nghiÖp trång ng­êi. ChÝnh v× vËy tuæi trÎ viÖt nam ph¶i ý thøc râ tr¸ch nhiÖm lµm chñ ®Êt n­íc, ®­a d©n téc v÷ng b­íc tiÕn vµo thÕ kû míi-thÕ kû cña c«ng nghÖ, cña kinh tÕ vµ tri thøc. §øng tr­íc nh÷ng thµnh c«ng cã tÝnh b­íc ngoÆt cña c«ng t¸c ®µo t¹o, ph¸t triÓn nguån nh©n lùc, mét lÇn n÷a ®· kh¼ng ®Þnh vai trß to lín cña chÝnh s¸ch ®µo t¹o – ph¸t triÓn nguån nh©n lùc. §¶ng nhµ n­íc ta trong suèt nh÷ng n¨m qua ®· kh«ng ngõng c¶i tiÕn, söa ®æi, bæ sung . NhiÒu chÝnh s¸ch ®Ó khuyÕn khÝch, ®éng viªn x· héi häc tËp, n©ng cao tr×nh ®é v¨n ho¸, chuyªn m«n, khoa häc kü thuËt ®¸p øng ®ßi hái cña thêi kú chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ trong c¶ n­íc. Tuy chÝnh s¸ch ®µo t¹o, ph¸t triÓn nguån nh©n lùc cßn chøa ®ùng mét sè bÊt cËp nh­ng kh«ng lµm mÊt ®i tÝnh hiÖu lùc trong qu¶n lý cña Nhµ n­íc. Con ®­êng ®æi míi sù nghiÖp gi¸o dôc – ®µo t¹o ch¾c ch¾n cßn nhiÒu thö th¸ch quyÕt liÖt nh­ng chóng ta tin r»ng víi nh÷ng chÝnh s¸ch chØ ®¹o s¸ng suèt cña §¶ng vµ Nhµ n­íc, d­íi sù ®oµn kÕt nhÊt trÝ phÊt huy søc m¹nh cña nh©n d©n ta ch¾c ch¾n chóng ta sÏ giµnh ®­îc nhiÒu th¾ng lîi h¬n n÷a. Trong bµi viÕt nµy em ®· tËp trung nghiªn cøu nh÷ng chÝnh s¸ch tæng qu¸t còng nh­ cô thÓ vÒ gi¸o dôc ®µo t¹o, ph¸t triÓn nguån nh©n lùc. Bµi viÕt ch­a khai th¸c triÖt ®Ó yªu cÇu cña ®Ò tµi mµ míi chØ ®i s©u vµo phÇn néi dung chÝnh s¸ch ®µo t¹o, ph¸t triÓn nguån nh©n lùc lµ chñ yÕu. MÆc dï vËy em hi väng sÏ ®ãng gãp mét phÇn kiÕn thøc, sù t×m tßi ®Ó ®Ò tµi nµy ®­îc s¸ng tá h¬n. Mét lÇn n÷a em xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù h­íng dÉn, gióp ®ì tËn t×nh cña thÇy gi¸o: PGS-TS TrÇn Xu©n CÇu. Danh môc tµi liÖu tham kh¶o PGS.TS. Ph¹m §øc Thµnh vµ PGS.TS. Mai Quèc Ch¸nh - Gi¸o tr×nh kinh tÕ lao ®éng - NXB gi¸o dôc - 1998. GS.PTS. Vò ThÞ Ngäc Phïng - Gi¸o tr×nh kinh tÕ ph¸t triÓn - NXB thèng kª – 1999 Lª Du Phong - ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ trong ®iÒu kiÖn héi nhËp víi khu vùc vµ thÕ giíi - NXB chÝnh trÞ quèc gia – 2002 Gi¸o dôc vµ ®µo t¹o trong thêi kú ®æi míi, chñ tr­¬ng, thùc hiÖn, ®¸nh gi¸. - NXB chÝnh trÞ quèc gia – 1996 §Æng H÷u - ChÝnh s¸ch ph¸t triÓn nguån lùc con ng­êi cho c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ trªn c¬ së tiÕp tôc ®æi míi gi¸o dôc - ®µo t¹o TrÇn Minh Ngäc - ChuyÓn dÞch lao ®éng trong nghµnh kinh tÕ quèc d©n Lª Anh vò - C¸c nh©n tè ¶nh h­ëng tíi chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ Vò thiÖn v­¬ng - Ph¸t triÓn gi¸o dôc ®µo t¹o víi t­ c¸ch ®iÒu kiÖn kiªn quyÕt ®Ó ph¸t huy nguån lùc con ng­êi LuËt gi¸o dôc sè 11/1998/QH 10 ngµy 1-12-1998. T¹p chÝ khoa häc x· héi sè 1/2003 V¨n kiÖn ®¹i héi §¶ng lÇn thø VIII - NXB chÝnh trÞ quèc gia – 1996 Môc lôc Trang A.phÇn më ®Çu 1 B. phÇn néi dung 3 I. c¸c kh¸i niÖm 3 1.Nguån nh©n lùc . 3 2. §µo t¹o vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc. 3 3. ChÝnh s¸ch ®µo t¹o 5 4. ChuyÓn dÞch vµchuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ 5 II. Néi dung cña chÝnh s¸ch ®µo t¹o vµ 6 ph¸t triÓn nguån nh©n lùc. Môc tiªu, quan ®iÓm chØ ®¹o vµ chÝnh s¸ch tæng qu¸t 7 2. ChÝnh s¸ch cô thÓ 10 III. Néi dung cña qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ vµ c¸c yÕu tè ¶nh h­ëng ®Õn chuyÓn dich c¬ cÊu kinh tÕ. 20 Néi dung cña qu¸ tr×nh chuyÓn dich c¬ cÊu kinh tÕ. 20 C¸c yÕu tè ¶nh h­ëng ®Õn chuyÓn dich c¬ cÊu kinh tÕ. 27 IV. Mèi quan hÖ gi÷a chuyÓn dich 22 c¬ cÊu kinh tÕ víi chÝnh s¸ch ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc. 29 ChuyÓn dich c¬ cÊu kinh tÕ t¸c ®éng ®Õn chÝnh s¸ch ®µo t¹o 29 vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc. ChÝnh s¸ch ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc 32 ¶nh h­ëng tíi tiÕn tr×nh chuyÓn dich c¬ cÊu kinh tÕ. V. §¸nh gi¸ c¸c chÝnh s¸ch ®µo t¹o vµ 35 ph¸t triÓn nguån nh©n lùc ViÖt Nam hiÖn nay. Thµnh tùu vµ ­u ®iÓm. 35 Nh÷ng h¹n chÕ, tiªu cùc. 37 c. phÇn kÕt luËn. 40