Đề án Một số giải pháp đẩy mạnh xuất khẩu gạo ở Việt Nam

g n¨m s¾p tíi cÇn t¨ng c­êng th©m canh thùc hiÖn t¨ng s¶n l­îng dùa vµo t¨ng n¨ng suÊt c©y trång chÝnh lµ chñ yÕu. 1.3.VÒ n¨ng suÊt Xu h­íng t¨ng cña n¨ng suÊt æn dÞnh h¬n so víi xu h­íng t¨ng cña diÖn tÝch. Tõ n¨m 1991-2003 n¨ng suÊt lu«n t¨ng trong ®ã n¨m 1992 møc t¨ng kh¸ cao 2.2 t¹ / ha – 7.07%, n¨m 2002 møc t¨ng 3 t¹/ha – 7% so víi n¨m tr­íc. Cã ®­îc møc t¨ng liªn tôc nh­ trªn lµ do n«ng nghiÖp n­íc ta ®· cã ®­îc nh÷ng ®Çu t­ vÒ vèn, khoa häc, kü thuËt cho s¶n xuÊt nh­ng møc s¶n l­îng nµy cßn thÊp so víi tiÒm n¨ng vµ so víi nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi. Do ®ã Viªt Nam cÇn chó ý ®Çu t­ vµo s¶n xuÊt h¬n. Theo t¹p chÝ con sè vµ sù kiÖn –7-2004. Trong 6 th¸ng ®Çu n¨m 2004 diÖn tÝch lóa ®«ng xu©n c¶ n­íc ­íc tÝnh ®¹t 2978,4 ngh×n ha , gi¶m 44,2 ngh×n ha vµ b»ng 98,5 % vô ®«ng xu©n n¨m 2003. C¸c ®Þa ph­¬ng phÝa B¾c ®¹t 1146 ngh×n ha b»ng 98,6%. Do ®Çu vô n¨m nay ë phÝa B¾c cã rÐt ®Ëm kÐo dµi vµ h¹n h¸n trªn diÖn réng lµm ¶nh h­ëng ®Õn tiÕn ®é gieo cÊy. C¸c tØnh phÝa Nam ®¹t 1814,4 ngh×n ha, b»ng 98,5 % do mét phÇn diÖn tÝch lóa n¨ng suÊt thÊp ®­îc chuyÓn sang nu«i trång thuû s¶n. Thêi tiÕt cuèi vô diÔn biÕn thuËn lîi h¬n t¹o ®iÒu kiÖn cho trµ lóa chÝnh vô ph¸t triÓn tèt vµ n¨ng suÊt kh¸. §Õn trung tuÇn th¸ng 6 c¸c ®Þa ph­¬ng phÝa b¾c thu ho¹ch 856 ngh×n ha chiÕm 74 % diÖn tÝch gieo trång, n¨ng suÊt ­íc ®¹t 57,8 t¹/ha, t¨ng 1,1 t¹/ha so víi vô ®«ng xu©n n¨m 2003, trong ®ã vïng ®ång b»ng s«ng Hång ®¹t 62,2 t¹/ha t¨ng 0,8 t¹/ha ,vïng trung bé ®· thu ho¹ch xong víi 56,6 t¹/ha t¨ng 2,2 t¹/ha, miÒn nói phÝa b¾c 49,4 t¹/ha, t¨ng 0,3 t¹/ha. S¶n l­îng lóa phia b¾c ­íc tÝnh ®¹t 6,73 triÖu tÊn, t¨ng 3,4 v¹n tÊn so víi vô ®«ng xu©n tr­íc. C¸c ®Þa ph­ong phÝa nam ®· thu ho¹ch xong víi n¨ng suÊt ®¹t 56,6 t¹/ha, t¨ng 1,6 t¹/ha ,s¶n l­îng ­íc tÝnh ®¹t 10,3 triªu t©n«ng d©n t¨ng 14 v¹n tÊn. Trong ®ã vïng §ång b»ng s«ng Cöu Long ®¹t 8,6 triÖu tÊn t¨ng 11,9 v¹n tÊn. TÝnh chung n¨ng suÊt lóa ®«ng xu©n n¨m nay c¶ n­íc ®¹t 57,1 t¹/ha t¨ng 1,4 t¹/ha so víi vô ®«ng xu©n n¨m 2003 vµ s¶n l­îng ®¹t 17 triÖu tÊn t¨ng 17,4 v¹n tÊn. Cã thÓ nãi triÓn väng n¨ng suÊt vµ s¶n l­îng sÏ ®¹t ë møc cao 2 . Thùc tr¹ng vÒ chÕ biÕn lóa g¹o Nh÷ng n¨m gÇn ®©y c«ng nghÖ sau thu ho¹ch cña n­íc ta ®· cã nh÷ng tiÕn bé ®¸ng kÓ. -Tæn thÊt sau thu ho¹ch gi¶m xuèng: tæn thÊt sau thu ho¹ch ( cßn gäi lµ “ mÊt mïa trong nhµ”) lµ tæn thÊt x¶y ra ë tÊt c¶ c¸c kh©u cña hÖ thèng sau thu ho¹ch tõ khi thu ho¹ch, s¬ chÕ , b¶o qu¶n, chÕ biÕn ®­a n«ng s¶n ra thÞ tr­êng cho ®Õn khi tiªu dïng. Theo sè liÖu thèng kª vµ sè liÖu ®iÒu tra nh÷ng n¨m tr­íc ®©y (1990-1991) cña viÖn c«ng nghÖ sau thu ho¹ch vµ tæng côc thèng kª th× tæn thÊt sau thu ho¹ch lóa ë ViÖt Nam tõ 13%-16% trªn tæng s¶n l­îng lóa thu ho¹ch , t­¬ng ®­¬ng 1-2% GDP hµng n¨m. Møc tæn thÊt ®­îc chi tiÕt cho c¸c kh©u sau: +Kh©u thu ho¹ch: 1.3-1.7% +Kh©u vËn chuyÓn:1.2-1.5% +Kh©u ®Ëp, tuèt lóa: 1.4-1.8% +Kh©u ph¬i sÊy, lµm s¹ch:1.9-2.1% +Kh©u b¶o qu¶n :3.2-3.9% +Kh©u xay x¸t:4-5% Theo ®iÒu tra cña viÖn c«ng nghÖ sau thu ho¹ch, trong gÇn 10 n¨m (1992-2002), nhê ¸p dông c«ng nghÖ sau thu ho¹ch cña lóa gi¶m xuèng 10-12%. Nh­ vËy trung b×nh ®· gi¶m ®­îc 3- 4% t­¬ng ®­¬ng 1 triÖu tÊn lóa. C¸c nhµ kinh tÕ ®· tÝnh to¸n r»ng cø 1% tæn thÊt t­¬ng ®­¬ng 7 triÖu USD hay 100 tû ®ång . ViÖc gi¶m tû lÖ tæn thÊt xuèng cßn 3- 4% t­¬ng øng viÖc t¨ng thªm 1-28 triÖu USD hay 300- 400 tû VND cho ®Êt n­íc. Gi¸ trÞ s¶n l­îng cña lóa g¹o t¨ng lrªn: Nhê ¸p dông c«ng nghÖ sau thu ho¹ch ®Æc biÖt c«ng nghÖ b¶o qu¶n, chÊt l­îng g¹o xuÊt khÈu thay ®æi theo h­íng tû träng g¹o cã chÊt l­îng cao t¨ng lªn , tû träng g¹o cã chÊt l­îng thÊp gi¶m xuèng. N¨m 1990 tû lÖ g¹o 40% tÊm chiÕm 55% tæng khèi l­îng g¹o xuÊt khÈu, g¹o phÈm chÊt cao 5% tÊm chØ chiÕm 3.3%. N¨m 1998 g¹o phÈm chÊt cao t¨ng lªn 27% tõ 1999 g¹o phÈm chÊt cao xuÊt khÈu chiÕm 35- 40%. C«ng nghÖ chÕ biÕn g¹o tiªn tiÕn ®Æc biÖt c«ng nghÖ t¸ch h¹t vµ ®¸nh bãng g¹o ®· gãp phÇn quan träng ®­a ViÖt Nam lªn hµng thø hai trong sè c¸c n­íc xuÊt khÈu g¹o. HÖ thèng m¸y xay x¸t lóa g¹o ë ViÖt Nam Sè m¸y Tæng c«ng suÊt (tÊn/ha) 1.Khèi c¬ së quèc doanh MiÒn B¾c MiÒn Nam 950 278 348 3600 2756 5844 2.Khèi c¬ së tù nhiªn 3890 17400 3.C¸c c¬ së kh¸c 160 10000 Tæng sè 5000 26000 Nguån : Bé n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n –2001 HiÖn nay c¸c c¬ së xay x¸t ®· ®ñ søc xay x¸t hÕt sè thãc cho tiªu dïng vµ xuÊt khÈu, trung b×nh mçi n¨m kho¶ng 13.5 triÖu tÊn tronmg ®ã §ång b»ng s«ng Hång lµ 4 triÖu tÊn, s«ng Cöu Long lµ 9 triÖu tÊn. C¸c c¬ së xay x¸t quèc doanh thùc hiÖn mét quy tr×nh xay x¸t khÐp kÝn tõ khö trÊu, x¸t tr¾ng ®¸nh bãng, t¹o mµu, ph©n lo¹i, ®ãng bao. C¸c c¬ së t­ nh©n chØ tiÕn hµnh 1 hay 2 c«ng ®o¹n cña qu¸ tr×nh xay x¸t g¹o nh­ng chiÕm 75% l­îng g¹o xay x¸t cña c¶ n­íc. II. Thùc tr¹ng xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam N¨m 1989 ViÖt Nam ®· cã møc t¨ng tr­ëng ®Çy Ên t­îng vÒ l­îng g¹o xuÊt khÈu . N¨m ®ã chóng ta xuÊt khÈu ®­îc h¬n 1.4 triÖu tÊn g¹o, thu vÒ 290 triÖu USD víi gi¸ b×nh qu©n 204 USD/tÊn trë thµnh n­íc xuÊt khÈu g¹o thø 3 thÕ giíi sau Th¸i Lan vµ Mü. Nh÷ng n¨m tiÕp theo l­îng g¹o xuÊt khÈu cã xu h­íng t¨ng ë møc æn ®Þnh vµ trë thµnh 1 trong 10 mÆt hµng xuÊt khÈu thu vÒ l­îng ngo¹i tÖ lín cho ®Êt n­íc . 10 nhµ xuÊt khÈu g¹o n¨m 2003 STT Tªn n­íc S¶n l­îng (tÊn) 1 Th¸i Lan 7,500,000 2 Ên §é 4,000,000 3 ViÖt Nam 3,500,000 4 Mü 2,950,000 5 Trung Quèc 2,250,000 6 Burma 1,500,000 7 Pakistan 800,000 8 Urugoay 650,000 9 «tr©ylia 500,000 10 Ai CËp 500,000 Nguån : B¸o c¸o thùc tr¹ng vµ tæng quan thÞ tr­êng g¹o thÕ giíi ®­îc bé n«ng nghiÖp Mü c«ng bè. TÝnh chung trong 15 n¨m, nø¬c ta tham gia thÞ tr­êng g¹o xuÊt khÈu, chóng ta ®· cung cÊp h¬n 40 triÖu tÊn, b×nh qu©n 2.7 triÖu tÊn/ n¨m, thu vÒ cho ®Êt n­íc h¬n 9 tû USD ®­a ViÖt Nam trë thµnh n­íc xuÊt khÈu g¹o ®øng thø hai trªn thÕ giíi sau Th¸i Lan. 1.Sè l­îng vµ kim ng¹ch xuÊt khÈu Do s¶n xuÊt t¨ng nhanh vµ æn ®Þnh, møc l­¬ng thùc b×nh qu©n nãi chung vµ lóa g¹o nãi riªng liªn tiÕp ®­îc c¶i thiÖn, ViÖt Nam kh«ng nh÷ng tù tóc ®­îc l­¬ng thùc trong n­íc, mµ cßn d­ thõa l­¬ng thùc ®Ó xuÊt khÈu. N¨m 1989 ®· ®¸nh dÊu mét b­íc ngoÆt lín ®èi víi nÒn kinh tÕ vµ ngo¹i th­¬ng n­íc ta. ViÖt Nam xuÊt hiÖn trªn thÞ tr­êng thÕ giíi víi vÞ trÝ lµ mét n­íc xuÊt khÈu thø 3. Trªn thùc tÕ, sè l­îng vµ kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam nh÷ng n¨m gÇn ®©y cµng gia t¨ng h¬n. B¶ng: Sè l­îng vµ kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam N¨m Sè l­îng (ngh×n tÊn) Gi¸ trÞ(triÖu USD) Sè l­îng % thay ®æi so víi n¨m tr­íc Gi¸ trÞ % thay ®æi so víi n¨m tr­íc 1989 1450 - 290 - 1990 1624 12.00 374 28.96 1991 1033 -36.39 234 -37.43 1992 1946 88.38 418 78.63 1993 1722 -11.51 362 -13.40 1994 1983 15.16 424 17.13 1995 1988 0.25 530 25.00 1996 3003 51.06 855 61.32 1997 3575 19.05 870 1.75 1998 3730 4.33 1024 17.70 1999 4508 20.86 1025 0.09 2000 3476 -22.89 672 -34.44 2001 3729 7.28 619 -7.89 2002 3240 13.11 726 17.28 2003 3890 20.06 734 1.10 Nguån: Tæng hîp tõ niªn gi¸m thèng kª Xu h­íng s¶n l­îng vµ kim ng¹ch xuÊt khÈu t¨ng nh­ng ®­îc chia lµm 3 giai ®o¹n kh¸ râ. Tõ n¨m 1989-1992 giai ®o¹n nµy l­îng xuÊt khÈu kh«ng ®Òu ®Õn n¨m 1991 gi¶m ë møc thÊp 1033 ngh×n tÊn kÐo theo kim ng¹ch còng ë møc thÊp gi¶m h¬n n¨m tr­íc(1990) lµ 37.43%. Khi ®ã Pakistan ®· giµnh mÊt vÞ trÝ thø 2 cña n­íc ta. Tuy nhiªn ®Õn n¨m 1992 n­íc ta nhanh chãng giµnh l¹i vÞ trÝ thø hai cña m×nh víi sè l­îng 1946 t¨ng gÇn 90%, kim ng¹ch t¨ng gÇn 80%. Tõ 1993-1999 l­îng xuÊt khÈu t¨ng ®Òu qua c¸c n¨m. Tuy n¨m 1993 l­îng xuÊt khÈu gi¶m so víi 1992-11.51%, kim ng¹ch gi¶m -13.4% nh­ng ®Õn 1994 l­îng xuÊt khÈu ®· t¨ng 1983 ngh×n tÊn lín h¬n1992, kim ng¹ch còng t¨ng lªn 424 triÖu USD (n¨m 1992 –418 triÖu USD). §Æc biÖt n¨m 1999 l­îng xuÊt khÈu t¨ng cao nhÊt 4508 ngh×n tÊn, kim ng¹ch xuÊt khÈu ®· ®¹t 1025 triÖu USD cao nhÊt tõ tr­íc tíi nay. Tuy nhiªn so víi c¸c n­íc xuÊt khÈu g¹o trªn thÕ giíi th× l­îng g¹o xuÊt khÈu cña n­íc ta ®­îc coi lµ kh¸ æn ®Þnh. Theo ®¸nh gi¸ cña FAO khu vùc Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng, ë Ch©u ¸ ngoµi c­êng quèc xuÊt khÈu g¹o µ Th¸i Lan, cßn cã 3 n­íc kh¸c cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh víi ViÖt Nam trong xuÊt khÈu g¹o lµ Ên §é, Pakistan, Trung Quèc. Song thêi gian qua s¶n l­îng g¹o xuÊt khÈu cña c¶ 3 n­íc ®Òu kh«ng æn ®Þnh: Ên §é cã n¨m xuÊt khÈu 5 triÖu tÊn (n¨m 1995) v­¬n lªn vÞ trÝ thø 2 sau Th¸i Lan, nh­ng c¸c n¨m kh¸c l¹i ®¹t rÊt thÊp phæ biÕn d­íi 1 triÖu tÊn g¹o:n¨m 1993 lµ 767 ngh×n tÊn; n¨m 1994 lµ 890 ngh×n tÊn ; n¨m 1997 d­íi 2 triÖu tÊn. Pakistan cao nhÊt 1.8 triÖu tÊn (1995), c¸c n¨m kh¸c d­íi 1 triÖu tÊn. Trung Quèc n¨m cao nhÊt lµ n¨m 1994 xuÊt 1.6 triÖu tÊn, n¨m 1998 s¶n l­îng l­¬ng thùc ®¹t møc kØ lôc 490 triÖu tÊn nh­ng xuÊt khÈu vÉn chØ ®¹t 1 triÖu tÊn. Kh¸c víi c¸c n­íc trong khu vùc 17 n¨m qua thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®æi míi toµn diÖn vµ s©u s¾c trong n«ng nghiÖp vµ kinh tÕ n«ng th«n, theo tinh thÇn cña nghÞ quyÕt 10 cña Bé chÝnh trÞ vµ c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ tµi chÝnh cña §¶ng vµ Nhµ n­íc s¶n xuÊt n«ng nghiÖp nãi chung vµ s¶n xuÊt lóa g¹o nãi riªng ë n­íc ta ph¸t triÓn æn ®Þnh vµ t¨ng tr­ëng nhanh. 2.ChÊt l­îng vÇ chñng lo¹i g¹o ChÊt l­îng g¹o trªn thÕ giíi ®­îc ph©n thµnh 5 lo¹i dùa trªn 9 chØ tiªu: TØ lÖ tÊm, kÝch th­íc h¹t, mµu g¹o, ®é Èm, møc ®é ®¸nh bãng, tû lÖ Amilaza, tû lÖ Protªin, nhiÖt ho¸, mïi th¬m. Cßn g¹o cña chóng ta chñ yÕu chØ quan t©m ®Õn 3 chØ tiªu ®Çu. Cïng víi sù t¨ng lªn vÒ sè l­îng chñng lo¹i, chÊt l­îng g¹o cña ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®­îc c¶i thiÖn ®¸ng kÓ. Trong nh÷ng n¨m ®Çu xuÊt khÈu g¹o, tû lÖ g¹o chÊt l­îng thÊp vµ trung b×nh chiÕm tíi 80-90%, ®Õn n¨m 1998 chØ cßn 47% vµ cuèi n¨m 2003 tû lÖ nµy lµ 40%. Tû lÖ g¹o chÊt l­îng cao( 5-10%) ®· t¨ng tõ 1% n¨m 1989 lªn 55% n¨m 2003 tû lÖ g¹o chÊt l­îng thÊp chØ cßn 21%. B¶ng : ChÊt l­îng g¹o xuÊt khÈu qua c¸c n¨m N¨m CÊp lo¹i g¹o(% tÊm ) 5 10 15 20 25 >25 1989 0.35 - - 2.22 5.02 92.41 1990 3.98 10.21 5.69 3.42 20.47 56.23 1991 7.51 27.58 4.98 5.58 25.85 28.50 1992 18.96 21.48 11.03 4.25 13.82 30.96 1993 25.62 25.62 13.24 8.23 19.08 16.21 1994 44.51 25.00 4.03 9.03 7.31 10.12 1995 30.50 24.58 12.02 10.73 18.11 4.06 1996 30.59 17.66 5.45 6.23 21.70 18.37 1997 27.63 16.20 7.11 1.27 35.98 12.08 1998 26.92 26.15 13.97 0.41 30.82 1.73 1999 18.30 15.80 22.30 1.40 35.10 7.10 Nguån: Bé N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n, vô kÕ ho¹ch vµ quy ho¹ch. 3.ThÞ tr­êng vµ gi¸ c¶ xuÊt khÈu 3.1.ThÞ tr­êng xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam B¶ng: ThÞ tr­êng xuÊt khÈu g¹o ViÖt Nam n¨m 2002-2003 Khu vùc N¨m 2002 N¨m 2003 Khèi l­îng (tÊn) % Khèi l­îng (tÊn) % Ch©u ¸ 2295.100 59 1.55.200 48 Ch©u Phi 778.000 20 324.000 10 Trung §«ng 350.000 9 939.600 29 Ch©u Mü 311.000 8 226.800 7 Ch©u ¢u 155.600 4 194.400 6 Nguån : Thêi b¸o kinh tÕ- Niªn gi¸m thèng kª Trong c¶ thêi kú 1991-2003 g¹o xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vµo thÞ tr­êng thÕ giíi lu«n chiÕm tû träng lín tõ 7-18%, do t¨ng s¶n l­îng xuÊt khÈu kû lôc 4.5 triÖu tÊn, ViÖt Nam chiÕm thÞ phÇn thÞ tr­êng g¹o thÕ giíi 18.2% vµ ®¹t kim ng¹ch xuÊt khÈu 1.025 triÖu USD. H¬n n÷a g¹o ViÖt Nam gi¸ rÎ phï hîp víi nhu cÇu c¸c thÞ tr­êng nh÷ng n­íc ®ang ph¸t triÓn. ThÞ tr­êng g¹o nhËp khÈu ViÖt Nam tõ n­íc n¨m 1991 më réng ra 80 n­íc vµ cã mÆt ë c¶ 5 ch©u lôc. B¶ng tû träng xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam N¨m 1990 1995 1999 2000 2001 2002 Tû träng So víi TG (%) 7.7 9.0 18.2 14.8 15.4 13.6 Nguån : Theo sè liÖu tæng côc Thèng kª 2002 N¨m 2003 thÞ tr­êngg¹o khu vùc Ch©u ¸ 59%, Ch©u Phi 20%, Trung §«ng 9%(n¨m 2002 c¸c sè liÖu t­¬ng øng 485, 10%,29%) . §©y lµ 3 thÞ tr­êngtiªu thô víi l­îng lín trong ®ã thÞ tr­êng Ch©u ¸ kh¸ æn ®Þnh, thÞ tr­êng Ch©u Phi vµ Trung §«ng møc dao ®éng kh¸ lín,thÞ tr­êng Ch©u Mü vµ Ch©u ¢u nhá h¬n nh­ng æn ®Þnh h¬n. ThÞ tr­êng Ch©u Phi tiªu thô chñyªó g¹o chÊt l­îng thÊp 25% tÊm, trong khi Trung §«ng l¹i nhËp khÈu g¹o víi chÊt l­îng trung b×nh 10-12% tÊm, Ch©u Mü vµ Ch©u ¢u nhËp khÈu g¹o chÊt l­îng g¹o chÊt l­îng cao 5% tÊm. Thùc tÕ cho thÊy, mét mÆt xu h­íng v¹n ®éng thay ®æi c¬ cÊu chÊt l­îng g¹o xuÊt khÈu cña ViÖt Nam lµ tÝch cùc (t¨ng g¹o chÊt l­îng kh¸vµ gi¶m lo¹i g¹o chÊt l­îng thÊp); mÆt kh¸c, sù thay ®æi c¬ cÊu thÞ tr­êng xuÊt khÈu l¹i cã nguy c¬ mÊt dÇn thÞ tr­êng Ch©u Phi vèn lµ thÞ tr­êng dÔ tÝnh, quen tiªu thô g¹o phÈm chÊt thÊp vèn phï hîp víi ®iÒu kiÖn ViÖt Nam. Gi¸ xuÊt khÈu g¹o ViÖt nam ®· cã sù tr­ëng thµnh râ rÖt trong viÖc n©ng cao chÊt l­îng g¹o còng nh­ tr×nh ®é nghiÖp vô th­¬ng m¹i quèc tÕ, trong viÖc ®µm ph¸n kÝ kÕt hîp ®ång xuÊt khÈu . Do vËy gi¸ xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam qua c¸c n¨m cã xu h­íng nhÝch dÇn gÇn l¹i víi gi¸ c¶ quèc tÕ. Kho¶ng chªnh lÖch gi÷a gi¸ xuÊt khÈu g¹o cña Th¸i Lan víi gi¸ g¹o cïng lo¹i cña ViÖt Nam bngµy cµng ®­îc thu nhá h¬n. B¶ng: Gi¸ g¹o xuÊt khÈu cña ViÖt Nam N¨m 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 Gi¸ BQ (USD/tÊn) 214 267 285 243 275 227 192 165 224 188 Nguån : Tæng hîp tõ niªn gi¸m thèng kª vµ thêi b¸o kinh tÕ Gi¸ g¹o b×nh qu©n cña ViÖt Nam ë c¸c thêi kú cña giai ®o¹n 1989-2003 nh­ sau: Thêi kú 1989-1993 lµ 208 USD/tÊn, tõ 1994-1998 lµ 256 USD/ tÊn, tõ 1999-2003 lµ 199 USD/ tÊn. Gi¸ b×nh qu©n c¶ thêi kú tõ 1989-2003 lµ 221 USD/tÊn. Tèc ®é t¨ng tr­ëng gi¸ b×nh qu©n 1994-1998 so víi 5 n¨m tr­íc lµ 1.23 lÇn vµ thêi kú 1999-2003 so víi 5 n¨m tr­íc lµ 0.77 lÇn. Gi¸ g¹o cña chóng ta nh÷ng n¨m ®Çu xuÊt khÈu th­êng thÊp h¬n gi¸ g¹o cña Th¸i Lan 40-50 USD/tÊn nh÷ng n¨m 1989-1994, xuèng cßn 20-24 USD/tÊn nh÷ng n¨m 1995-2000, ®«i khi gi¸ g¹o cña n­ícta cßn cao h¬n gi¸ g¹o cña Th¸i Lan. Tæng céng trong 15 n¨m xuÊt khÈu g¹o n­íc ta ®· thu vÒ trªn 8 tû USD, ®¹t møc b×nh qu©n 572 triÖu USD/n¨m, mét con sè ®¸ng tù hµo mµ tr­íc ®ã míi chØ lµ m¬ ­í. XÐt vÒ gi¸ trÞ ngo¹i tÖ m¹nh thu ®­îc, xuÊt khÈu g¹o ®øng thø hai sau dÇu th«, song xÐt vÒ tÝnh chÊt s¶n phÈm th× xuÊt khÈu g¹o cè nhiÒu ®iÓm tréi h¬n h¼n dÇu th«. Thø nhÊt, g¹o xuÊt khÈu lµ phÇn d­ cña n­íc ta sau khi ®· tho¶ m·n mäi tiªu dïng trong n­íc, kh¸c víi dÇu th« xuÊt khÈu toµn bé. Thø hai, g¹o xuÊt khÈu lµ s¶n phÈm 100% cña ViÖt Nam , kh¸c víi dÇu th« lµ s¶n phÈm cña liªn doanh.Thø ba dÇu l¶an phÈm khai th¸c tõ tµi nguyªn thiªn nhiªn, cµng xuÊt khÈu tµi nguyªn cµng c¹n kiÖt, trong khi ®ã g¹o lµ s¶n phÈm trång trät, sè l­îng vµ chÊt l­îng g¹o xuÊt khÈu chØ phô thuéc vµo kÕt qu¶ s¶n xuÊt vµ tr×nh®é th©m canh, xuÊt khÈu g¹o t¨ng, ®Çu ra cña lóa g¹o më réng t¹o ®éng lùc míi ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt theo huíng th©m canh cao (do kÝch thÝch gi¸ lóa t¨ng, n«ng d©n t¨ng thu nhËp, t¨ng møc ®Çu t­ th©m canh, t¨ng v¨ng suÊt vµ chÊt l­îng g¹o). Thø t­, hØÖu qu¶ kinh tÕ - x· héi – quèc phßng – an ninh vµ m«i tr­êng cña s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu g¹o cao h¬n nhiÒu so víi bÊt kú mét hµng xuÊt khÈu nµo cña nuíc ta. HiÖu qu¶ ®ã kh«ng chØ tr­íc m¾t mµ cßn l©u dµi v× nhu cÇu lóa g¹o cho an ninh l­¬ng thùc thÕ giíi ®ang cã xu h­íng t¨ng, h¹t g¹o ViÖt Nam cßn cã thÓ v­ît xa ®Õn nhiÒu n­íc so víi hiÖn nay. Thø n¨m, gi¸ g¹o trªn thÞ tr­êng thÕ gi¸i æn ®Þnh h¬n so víi c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu kh¸c do quan hÖ cung cÇu Ýt biÕn ®éng h¬n. XÐt trªn 5 gãc ®é ®ã, râ rµng xuÊt khÈu g¹o lµ lîi thÕ cña n­íc ta vµ lîi thÕ nµy nÕu biÕt khai th¸c hîp lý sÏ tån t¹i l©u da× vµ lµ mét h­íg lµm giµu cho ®Êt n­íc Ýt cã s¶n phÈm nµo s¸nh kÞp. II. §¸nh gi¸ chung vÒ s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu g¹o thêi gian qua 1.VÒ s¶n xuÊt – chÕ biÕn g¹o 1.1. VÒ s¶n xuÊt Trong nh­ng n¨m võa qua s¶n xuÊt lóa g¹o ViÖt Nam ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu to lín nh­ng bªn c¹nh ®ã cßn rÊt nhiÒt bÊt cËp tån t¹i: - S¶n xuÊt ch­a thùc sù trë thµnh ngµnh s¶n xuÊt hµng ho¸ lín,ch­a cã quy ho¹ch tæng thÓ vµ kÕ ho¹ch cô thÓ vÒ s¶n xuÊt lóa g¹o xuÊt khÈu (vïng nµo, ®Þa ph­¬ng, nµo bao nhiªu, c¬ cÊu gièng, ®Çu t­ th©m canh). Mét sèvïng vµ ®Þa ph­¬ng ®· h×nh thµnh vïng quy ho¹ch vµ kÕ ho¹ch nh­ng vÉn nÆng tÝnh tù ph¸t, côc békÓ c¶ vïng §ång b»ng s«ng Cöu Long vµ §ång b»ng s«ng Hång. - Trong vµi n¨m võa qua diÖn tÝch gieo trång cã xu h­íng gi¶m ®i, n¨ng xuÊt , s¶n l­îngt¨ng nh­ng ch­a t­¬ng xøng víi tiÒm n¨ng vèn cã. - S¶n xuÊt lóa g¹o ®Æc s¶n ch­a ®­íc chó träng mét c¸ch tho¶ ®¸ng. Nguyªn nh©n: - MÆc dï ®· cã nhiÒu cè g¾ng kh¾c phôc nh­ng t×nh tr¹ng kh«ng æn ®Þnh cña thêi tiÕt còng ®· cã ¶nh h­ëng lín tíi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®Æc biÖt cho s¶n xuÊt lóa g¹o. - HiÖn nay víi tr×nh ®é ®o thÞ ho¸ cao ®· lµm gi¶m mét l­îng lín diÖn tÝch gieo trång lóa g¹o. - Do sù dÞch chuyÓn c¬ cÊu gieo trång nªn nh÷ng diÖn tÝch trång lóa kÐm hiÖu qu¶ ®­îc chuyÓn sang gieo trång c¸c lo¹i c©y trång hiÖu qu¶ h¬n hoÆc nu«i trång thuû s¶n. - Tr×nh ®é th©m canh cña n­íc ta cßn thÊp, n¨ng suÊt lao ®éng ch­a cao; c«ng nghÖ s¶n xuÊt gièng l¹c hËu do ®ã gièng lóa chÊt l­îng kÐm, n¨ng xuÊt thÊp cßn phæ biÕn; tr×nh ®é c¬ giíi ho¸ thÊp chñ yÕu lµ lao ®éng thñ c«ng (®Æc biÖt vïng §ång b»ng s«ng Hång). - Víi sù ¶nh h­ëng cña mét thêi gian dµi chiÕn tranh, råi sang thêi kú kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung n­íc ta kh«ng chó träng tíi viÖc gi÷ g×n vµ ph¸t triÓn c¸c gièng lóa ®¾c s¶n nªn hiÖn nay lóa ¸c s¶n cña n­íc ta chÊt l­îng kh«ng cao, n¨ng xuÊt thÊp do ®ã kh«ng ®­îc chó träng trong tr«ng lóa xuÊt khÈu. 1.2. C«ng nghÖ sau thu ho¹ch - C¬ së vËt chÊt phôc vô chÕ biÕn, b¶o qu¶n xuÊt khÈu cßn yÕu kÐm l¹i ph©n bè kh«ng ®Òu. HÖ thèng nhµ m¸y xay x¸t, ®¸nh bãng g¹o xuÊt khÈu hiÖn nay tuy cã ®­íc trang bÞ thªm m¸y mãc, thiÕt bÞ hiÖn ®¹i h¬n nh­ng sè l­îng cßn Ýt, chñ yÕu ®­îc bè chÝ ë thµnh phè Hå ChÝ Minh, CÇn Th¬, Mü Tho. Trpng khi ®ã, nh÷ng vïng vµ ®Þa ph­¬ng cã nhiÒu lóa hµng ho¸ phôc vô xuÊt khÈu nh­ An Gianh, §ång Th¸p, Sãc Tr¨ng…l¹i kh«ng cã c¸c nhµ m¸y chÕ biÕn vµ ®¸nh bãng g¹o xuÊt khÈu hiÖn ®¹i. §Çu mèi xuÊt khÈu g¹o tËp chung qu¸ lín ë thµnh phè Hå ChÝ Minh, trong khi ®ã nguån g¹o lµ ë §ång b»ng s«ng Cöu Long, lµm t¨ng chÝ phÝ vËn chuyÓn vµ chÝ phÝ trung gian kh¸c. Vïng §ång b»ng s«ng Hång vµ Duyªn H¶i Nam Trung Bé tuy cã thõa lóa g¹o nh­ng thu gom, chÕ biÕn rÊt khã kh¨n nªn xuÊt khÈu kh«ng ®¸ng kÓ. - Tû lÖ tæn thÊt sau thu ho¹ch kh¸ cao 10 – 12%, trong khi ë c¸c n­íc tiªn tiÕn nh­ NhËt B¶n tû lÖ nµy lµ 3.9 – 5.6%. NÕu lÊy møc tæn thÊt trung b×nh lµ 10% vµ s¶n l­îng lóa n¨m 2001 lµ 32 triÖu tÊn th× møc tæn thÊt lµ 3.2 triÖu tÊn lóa, kho¶ng 1,92 triÖu tÊn g¹o vµ t­¬ng øng 460 triÖu USD. §Ó cã thªm 3.2 triÖu tÊn lóa cÇn cã ®­îc mét diÖn tÝch trång lóa lµ 640 ngh×n ha. §iÒu nµy lµ kh«ng thÓ cã ®­îc trong thùc tÕ. 1.3. HiÖn nay s¶n xuÊt lóa g¹o kh¸ ph¸t triÓn, xuÊt khÈu thu vÒ mét l­îng ngo¹i tÖ lín nh­ng ®êi sèng cña ng­êi n«ng d©n gÆp nhiÒu khã kh¨n. §Æc biÖt ë vïng §ång b»ng s«ng Cöu Long, träng ®iÓm lóa sè mét cña c¶ n­íc, xuÊt khÈu g¹o nhiÒu song còng lµ n¬i cã nhiÒu lò lôt mçi mïa n­íc ®Õn. Ë ®©y phÇn lín c¸c hé gia ®×nh ch­a cã nhµ kiªn cè, c¸c th«n, x· ch­a cã ®­êng « t«, c¬ së vËt chÊt kü thuËt thÊp, møc sèng cßn qu¸ nghÌo. Do vËy nhu cÇu vèn cho s¶n xuÊt vÉn lµ vÊn ®Ò næi cém. Do thu nhËp thÊp, do nhu cÇu vèn bøc b¸ch, n«ng d©n buéc ph¶i b¸n thãc cho t­ th­¬ng víi møc gi¸ bÊt lîi cho chÝnh hä. §iÒu ®ã ¶nh h­ëng kh«ng nhá ®Õn s¶n xuÊt lóa g¹o. 2. VÒ xuÊt khÈu XuÊt khÈu g¹o n­íc ta 14 n¨m qua dac ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ, ®ãng gãp mét l­îng ngo¹i tÖ lín cho nÒn kinh tÕ trong n­íc, nh­ng bªn c¹nh ®ã cßn rÊt nhiÒu vÊn ®Ò bÊt cËp cÇn gi¶i quyÕt. 2.1 VÒ thÞ tr­êng Chóng ta vÉn ch­a thiÕt lËp ®­îc hÖ thèng thÞ tr­êng thùc sù æn ®Þnh víi m¹ng l­íi kh¸ch hµng thùc sù tin cËy. Cho ®Õn nay, ph­¬ng thøc xuÊt khÈu qua kh©u trung gian vÉn cßn chiÕm tû träng kh¸ lín, mÆc dï chóng ta cã nhiÒu cè g¾ng ®Ó t¨ng c­êng xuÊt khÈu trùc tiÕp. §Æc biÖt viÖc xuÊt khÈu qua kh©u trung gian vµo Ch©u Phi vÉn cßn diÔn ra kh¸ phæ biÕn. Nguyªn nh©n do viÖc nghiªn cøu thÞ tr­êng xuÊt khÈu ch­a ®­îc chó träng, c¸c doanh nghiÖp tham gia xuÊt khÈu cÇn l¾m b¾t kÞp thêi mäi th«ng tin cËp nhËt, chÝnh x¸c nh»m b¶o ®¶m hiÖu qu¶ h¬n n÷a cho ho¹t ®éng xuÊt khÈu. NhiÒu n¨m qua, c¸c nguån vµ lo¹i tµi liÖu vÒ thÞ tr­êng g¹o thÕ giíi phôc vô ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt khÈu còng nh­ phôc vô cho c«ng t¸c qu¶n lý xuÊt khÈu vµ c«ng t¸c nghiªn cøu, nh×n chung cßn qu¸ Ýt ái ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu thùc tÕ. Trong khi ®ã, ho¹t ®éng xuÊt khÈu ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng th«ng tin s©u réng vÒ thÞ tr­êng ®Ó theo dâi kÞp thêi vÒ hÖ thèng vµ diÔn biÕn cung- cÇu vµ gi¸ c¶. 2.2. Gi¸ c¶ xuÊt khÈu HiÖn nay gi¸ xuÊt khÈu cña n­íc ta cßn thÊp h¬n gi¸ quèc tÕ còng nh­ gi¸ xuÊt khÈu ë c¸c n­íc kh¸c. B¶ng: Gi¸ g¹o xuÊt khÈu FOB ngµy 12-7-2001 cña 4 n­íc xuÊt khÈu. CÊp lo¹i g¹o Gi¸ xuÊt khÈu cña Th¸i Lan (gi¸ quèc tÕ) ViÖt Nam Ên ®é Pakixtan Gi¸ xuÊt khÈu Chªnh lÖch gi¸ so víi quèc tÕ Gi¸ xuÊt khÈu Chªnh lÖch gi¸ so víi quèc tÕ Gi¸ xuÊt khÈu Chªnh lÖch gi¸ so víi quèc tÕ 5% 168- 171 152- 153 -18 170 -1 168-170 +1 10% 159- 160 144- 146 -14 155 -5 158-169 0 15% 154- 156 136- 138 -18 138 -17 153-155 -1 Nguån: International Trade Centre (UNCTAD): “Market News Service, Rice”, isue, No. 10-2001. Qua b¶ng ta thÊy gi¸ g¹o xuÊt khÈu cña ViÖt Nam thÊp h¬n nhiÒu so víi gi¸ quèc tÕ, g¹o 5% tÊm lµ -18, 10% tÊm lµ-14, 15%tÊm lµ -18, trong khi ®ã gi¸ g¹o t­¬ng øng cña Ên §é lµ -1, -5, -17, cña Pakixtan lµ +1, 0, -1. Nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng trªn lµ do: - ChÊt l­îng g¹o ViÖt Nam thÊp - ®iÒu nµy do tr×nh ®é kü thuËt l¹c hËutõ kh©u t¹o gièng ®Õn kh©u chÕ biÕn chÝnh v× thÕ víi cïng cÊp g¹o nh­ng gi¸ g¹o cña ViÖt Nam lu«n thÊp h¬n so víi c¸c n­íc kh¸c. - G¹o ViÖt Nam ch­a cã ®­îc uy tÝn trªn thÞ tr­êng quèc tÕ, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ch­a biÕt qu¶ng b¸ x©y dùng mét th­¬ng hiÖu v÷ng m¹nh ®­îc ng­êi tiªu dïng tin t­ëng. 2.3. ChÊt l­îng vµ chñng lo¹i g¹o HiÖn nay chÊt l­îng g¹o ViÖt Nam cßn thÊp, g¹o xuÊt khÈu lo¹i cÊp cao n¨m 1993 lµ 51.2% ®Õn n¨m 1999 lµ 40% ng­îc l¹i g¹o cã phÈm chÊt thÊp l¹i t¨ng tõ 27.3% ®Õn 45%. Nguyªn nh©n chÝnh lµ do tr×nh ®é s¶n xuÊt vµ chÕ biÕn lóa g¹o hiÖn nay cßn qu¸ thÊp kh«ng theo kÞp yªu cÇu cña thÞ tr­êng thÕ giíi, kh«ng thÓ canh tranh víi c¸c n­íc xuÊt khÈu g¹o kh¸c trªn thÕ giíi. Do ch­a cã sù chó träng tíi chñng lo¹i g¹o xuÊt khÈu nªn chñng lo¹i g¹o xuÊt khÈu cßn nghÌo nµn, kh«ng phong phó so víi c¸c n­íc xuÊt khÈu kh¸c. 2.4 VÒ vÊn ®Ò tæ chøc -ViÖc ®iÒu hµnh xuÊt khÈu g¹o hiÖn nay ®ang béc lé nh÷ng nh­îc ®iÓm. H¹n ng¹ch xuÊt khÈu giao tõ ®Çu n¨m trong khi ch­a biÕt kÕt qu¶ s¶n xuÊt lóa trong n¨m nh­ thÕ nµo, do ®ã liªn tôc ph¶i ®iÒu chØnh kÕ ho¹ch, kÓ c¶ huû hîp ®ång ®· ký víi kh¸ch hµng. H¹n ng¹ch xuÊt khÈu g¹o giao cho tõng tØnh còng dÉn ®Õn c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh gi÷a c¸c ®Þa ph­¬ng. Tõ 2001 tuy ®· bá quota nh­ng tæ chøc thu mua xuÊt khÈu g¹o cßn nhiÒu bÊt cËp. §· xuÊt hiÖn t×nh tr¹ng mét sè tØnh b¸o c¸o s¶n l­îng lóa hµng ho¸ nhiÒu h¬n so víi thùc tÕ ®Ó xin h¹n ng¹ch xuÊt khÈu g¹o, sau ®ã l¹i ®i mua g¹o cña ®Þa ph­¬ng kh¸c vÒ “t¸i xuÊt”. Mét sè ®Þa ph­¬ng kh«ng cã lóa hµng ho¸ vÉn xin h¹n ng¹ch xuÊt khÈu g¹o vµ ®­îc cÊp. - ViÖc ph©n bè lîi nhuËn xuÊt khÈu g¹o gi÷a ng­êi n«ng d©n trång lóa víi c¸c doang nghiÖp chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu g¹o ch­a hîp lý, trong ®ã phÇn thiÖt thßi vÉn thuéc vÒ nhµ n­íc vµ nguêi n«ng d©n. N¨m 2001 nhµ n­íc ph¶i bï lç hµng tr¨m tû ®ång ®Ó mua t¹m tr÷ 2 triÖu tÊn lµ thÝ dô râ nÐt nhÊt. - C¸c bé, ngµnh chøc n¨ng, HiÖp héi l­¬ng thùc ViÖt Nam vµ c¸c ®Þa ph­¬ng ch­a chñ ®éng ®­a ra nh÷ng quyÕt ®Þnh qu¶n lý kÞp thêi vµo nh÷ng thêi ®iÓm thÞ tr­êng cã nh÷ng biÕn ®éng phøc t¹p. DÉn tíi nh÷ng hiÖn t­îng c¸c doanh nghiÖp tranh b¸n khi thÞ tr­êng tiªu thô khã kh¨n, tranh mua khi thÞ tr­êng xuÊt khÈu thuËn lîi th­êng xuyªn diÔn ra, ch­a kh¾c phôc ®­îc trong nh÷ng n¨m qua. Ch­¬ng 3 Mét sè gi¶i ph¸p c¬ b¶n ®Èy m¹nh xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam Nh»m thóc ®Èy s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu g¹o trong thêi kú míi, ph­¬ng h­íng chÝnh kh«ng ph¶i lµ phÊn ®Êu t¨ng diÖn tÝch, quy m« vµ doanh sè g¹o xuÊt khÈu, mµ cÇn tËp chung ®Çu t­ th©m canh vµ ¸p dông c¸c tiÕn bé khoa häc c«ng nghÖ, c¶i tiÕn chÊt l­îng vµ phÈm cÊp, tæ chøc tèt vµ khÐp kÝn c¸c kh©u thu mua, chÕ biÕn, marketinh b¸n hµng, ®¶m b¶o n©ng cao søc c¹nh tranh vµ hiÖu qu¶ còng nh­ æn ®Þnh thÞ tr­êng xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam. Cã nh÷ng nhãm gi¶i ph¸p sau: I. Hoµn thiÖn tæ chøc kh©u trång lóa cung cÊp cho xuÊt khÈu 1. Thùc hiÖn tèt quy ho¹ch ph©n vïng th©m canh trång lóa cho xuÊt khÈu Träng ®iÓm lµ c¸c §ång b»ng s«ng Hång vµ §ång b»ng s«ng Cöu Long vèn cã nh÷ng ®iÒu kiÖn ­u ®·i vÒ thæ nh÷ng, hÖ thèng kªnh m­¬ng t­íi tiªu néi ®ång kh¸ ph¸t triÓn còng nh­ tËp qu¸n – kinh nghiÖm canh t¸c lóa n­íc. - §èi víi vïng §ång b»ng s«ng Cöu Long. §©y lµ vïng lóa träng ®iÓm sè mét cña n­íc ta. Trong t­¬ng lai, ®©y vÉn lµ vïng s¶n xuÊt lóa g¹o xuÊt khÈu chñ yÕu. Vïng nµy nªn quy ho¹ch ph¸t triÓn s¶n xuÊt c¸c lo¹i g¹o cã chÊt l­îng tèt, khèi l­îng xuÊt khÈu lín. Tuy nhiªn, dï lµ vïng s¶n xuÊt g¹o xuÊt khÈu lo¹i nµo ®Òu ph¶i phÊn ®Êu tr­íc hÕt vÒ mÆt chÊt l­îng. §Ó n©ng cao phÈm chÊt g¹o xuÊt khÈu, cÇn chó ý quy ho¹ch tæng thÓ hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng tõ s¶n xuÊt ®Õn chÕ biÕn lóa g¹o. Ngoµi ra ë vïng nµy nªn tiÕn thÝ ®iÓm viÖc khu vùc ho¸ mét sè gièng lóa chÊt l­îng cao cã thÓ nhËp néi. Tõng b­íc t¨ng dÇn tû lÖ g¹o xuÊt khÈu chÊt l­îng cao vµ mét phÇn lóa g¹o ®Æc s¶n nh­ Nµng H­¬ng, Chî §µo… trong c¬ cÊu g¹o xuÊt khÈu cña vïng nµy. - §èi víi vïng §ång b»ng s«ng Hång. §©y lµ vïng lóa träng ®iÓm thø hai cña n­íc ta. Tuy nhiªn vïng nµy cã nh÷ng mÆt h¹n chÕ vÒ sè l­îng g¹o xuÊt khÈu do ®Êt chËt ng­êi ®«ng, ®Êt canh t¸c kh«ng ®­îc bæ sung ®é ph× nhiªu tù nhiªn hµng n¨m nh­ §BSCL. Nh­ng vïng nµy l¹i cã nh÷ng ­u thÕ vÒ mÆt chÊt ®Êt, nguån n­íc, thêi tiÕt khÝ hËu rÊt thuËn lîi cho ph¸t triÓn c¸c gièng lóa ®Æc s¶n chÊt l­îng cao nh­: T¸m Th¬m, lóa Dù… §ã lµ c¸c s¶n phÈm cã thÓ nhanh chãng chiÕm lÜnh ®­îc thÞ tr­êng thÕ giíi, tr­íc hÕt lµ nh÷ng n­íc ph¸t triÓn nh­ B¾c Mü, T©y ©u, NhËt B¶n. §ång thêi ®ã còng lµ lo¹i g¹o cã thÓ thu ®­îc l­îng ngo¹i tÖ kh¸ cao trªn mét ®¬n vÞ diªn tÝch. Mçi tØnh, mçi huyÖn trong vïng cÇn quy haäch tõng tiÓu vïng, tõng huyÖn, tõng x· phôc håi l¹i c¸c gièng lóa truyÒn thèng cã chÊt l­îng cao phôc vô xuÊt khÈu. Ngoµi ra, cÇn tiÕn hµnh thÝ ®iÓm khu vùc ho¸ c¸c gièng lóa nhËp néi cã chÊt l­îng cao, n¨ng suÊt kh¸ cña mét sè n­íc trong khu vùc. §iÒu ®ã lµm phong phó thªm chñng lo¹i g¹o cao cÊp cho xuÊt khÈu, khai th¸c tèt h¬n lîi thÕ cña vïng nµy trong s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu g¹o. - §èi víi c¸c vïng kh¸c Nh×n chung nh÷ng vïng nµy kh«ng cã nhiÒu tiÒm n¨ng vÒ xuÊt khÈu g¹o v× diÖn tÝch Ýt, n¨ng suÊt thÊp, th­êng bÞ thiÕu ®ãi l­¬ng thùc. §èi víi nh÷ng vïng nµy cè g¾ng phÊn ®Êu s¶n xuÊt lóa ®Ó cã thÓ tù tóc ®­îc nhu cÇu l­¬ng thùc, gãp phÇn tÝch cùc b¶o ®¶m bÒn v÷ng yªu cÇu an ninh l­¬ng thùc quèc gia. 2. Nhµ n­íc cÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch ­u ®·i vÒ tÝn dông, b¶o trî s¶n xuÊt Kh¸ ®éng nh÷ng ng­êi trång lóa xuÊt khÈu ë n­íc ta thuéc tÇng líp nghÌo cña x· héi. Nh÷ng hé gia ®×nh xÕp lo¹i trung b×nh cña n«ng th«n ®êi sèng còng rÊt khã kh¨n nªn th­êng xuyªn thiÕu vèn cho s¶n xuÊt. Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, ®Ó cã s¶n phÈm lóa g¹o xuÊt khÈu trong qu¸ tr×nh trång trät chÕ biÕn nhiÒu khi ph¶i tu©n thñ quy tr×nh kü thuËt ngÆt nghÌo vµ tèn kÐm, ®Æc biÖt lµ c¸c lo¹i lóa ®Æc s¶n chÊt l­îng cao. Trong t×nh h×nh ®ã cÇn cã sù hç trî vÒ vèn cho n«ng d©n. HiÖn nay víi sù æn ®Þnh cña nÒn kinh tÕ c¸c ng©n hµng cÇn t¨ng c­êng vèn cho n«ng d©n vay cã thÓ d­íi h×nh thøc ng¾n h¹n hay dµi h¹n, cã nh­ vËy c¸c hé gia ®×nh míi cã ®iÒu kiÖn ®Ó më réng quy m« s¶n xuÊt theo c¶ bÒ réng lÉn theo chiÒu s©u. Cïng víi t¨ng sè l­îng cho vay, cÇn cÊp tÝn dông kÞp thêi ®Õn hé n«ng d©n ®óng thêi vô s¶n xuÊt. Cã thÓ nãi, sù rµng buéc bëi nh÷ng quy ®Þnh hµnh chÝnh ®· kÐo dµi thêi gian lµm thñ tôc cho vay mçi lÇn ®Õn hé n«ng d©n. §ã còng lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n dÉn ®Õn m©u thuÉn: ng©n hµng Nhµ n­íc thõa tiÒn cho vay, hé n«ng d©n vÉn ph¶i ®i vay nãng ë c¸c thÞ tr­êng tÝn dông chî ®en. HiÖn nay chÕ ®é hµnh chÝnh ®· th«ng tho¸ng h¬n, Nhµ n­íc ®· chó ý nhiÒu h¬n tíi viÖc cho ng­êi n«ng d©n vay ph¸t triÓn s¶n xuÊt nh­ng vÉn cßn nhiÒu vÊn ®Ò næi cém cÇn kh¾c phôc. 3. Thùc hiÖn ®ång bé c¸c gi¶i ph¸p khoa häc - kü thuËt trong s¶n xuÊt g¹o xuÊt khÈu - Gi¶i ph¸p vÒ gièng lóa: §©y lµ gi¶i ph¸p cÇn ®i tr­íc mét b­íc, kÓ c¶ nghiªn cøu, triÓn khai vµ viÖc ¸p dông vµo thùc tiÔn, nh»m t¹o ra nh÷ng tiÒn ®Ò c¬ b¶n cho c¸c gi¶i ph¸p kü thuËt kh¸c ph¸t huy hiÖu qu¶ c¶i tiÕn c¬ cÊu s¶n xuÊt. + Xóc tiÕn nhanh viÖc b×nh tuyÓn c¸c lo¹i gièng lóa ®Æc s¶n cña c¸c ®Þa ph­¬ng, tõ ®ã h×nh thµnh quü gen vÒ gièng lóa chÊt l­îng cao ®Ó xuÊt khÈu. + Hoµn thiÖn hÖ thèng qu¶n lý nhµ n­íc vÒ gièng lóa theo h­íng: rót ng¾n thêi gian tõ kh©u thö nghiÖm ®Õn s¶n xuÊt ®¹i trµ, ®ång thêi vÉn gi÷ ®­îc ®é an toµn khi ®­a c¸c gièng míi ra s¶n xuÊt ®¹i trµ. + H×nh thµnh hÖ thèng nh©n gièng lóa thÝch hîp ®Ó th­êng xuyªn thay gièng lai t¹p b»ng gièng thuÇn cho n«ng d©n, do phÇn lín c¸c gièng lóa míi ®Òu bÞ xuèng cÊp nhanh, dÔ bÞ lai t¹p. + Mçi vïng, tØnh, huyÖn cÇn nghiªn cøu ®Õ x¸c ®Þnh ®­îc c¬ cÊu gièng lóa, chñng lo¹i lóa thÝch hîp víi nhu cÇu cña thÞ tr­êng ngoµi n­íc. HiÖn nay cã rÊt nhiÒu gièng lóa phÈm chÊt tèt: ng¾n ngµy, n¨ng suÊt cao, chÊt l­îng tèt, cã kh¶ n¨ng chèng chÞu ®­îc s©u bÖnh, hay thiªn tai nh­ CR203, OM 80-81,IR58, IR64, c¸c gièng lai Trung Quèc, hay c¸c gièng ®Æc s¶n… nh­ng thùc sù trong kh©u gièng ch­a cã ®­îc nh÷ng ®ét ph¸®¸ng kÓ, nguyªn nh©n lµ do khoa häc c«ng nghÖ kÐm ph¸t triÓn, vèn Ýt… Do ®ã nhµ n­íc cÇn chó ý tíi c«ng t¸c ®Çu t­ nghiªn cøu gièng ®ång thêi cÇn cã chÝnh s¸ch ­u ®·i ®«Ý víi c¸c nhµ khoa häc, tr¸nh t×nh tr¹ng c¸c nhµ khoa häc bá c«ng viÖc nghiªn cøu cña m×nh chØ v× vÊn ®Ò thu nhËp kh«ng tho¶ ®¸ng. - Gi¶i ph¸p vÒ ph©n bãn. §©y lµ gi¶i ph¸p kü thuËt cÇn tiÕn hµnh ®ång bé víi gi¶i ph¸p vÒ gièng lóa . V× r»ng, phÇn lín c¸c lo¹i gièng lóa míi kÓ c¶ mét sè gièng lóa ®Æc s¶n ®Òu chÞu ®­îc c­êng ®é th©m canh cao, vµ chØ trong ®iÒu kiÖn ®ã c¸c gièng lóa míi ®¹t hiÖu qu¶ kinh doanh cao. +Víi ®iÒu kiÖn kinh doanh hiÖn nay cÇn duy tr× viÖc sö dông ph©n h÷u c¬ truyÒn thèng (ph©n chuång, ph©n xanh…). Do c¸c lo¹i ph©n h÷u c¬ rÎ tiÒn, cã t¸c dông tèt víi c©y trång vµ ®Êt, cã s½n ®Æc biÖt t¹i c¸c vïng trång lóa. Sö dông lo¹i ph©n nµy lµ mét c¸ch tËn dông cã hiÖu qu¶ chÊt th¶i cña ngµnh ch¨n nu«i, l¹i cã t¸c dông b¶o vÖ m«i tr­êng. + CÇn chuyÓn dÞch c¬ cÊu ph©n bãn gi÷a c¸c lo¹i ph©n ho¸ häc vµ ph©n h÷u c¬ c«ng nghiÖp vµ ph©n vi sinh theo h­íng t¨ng dÇn tû träng ph©n h÷u c¬ c«ng nghiÖp vµ ph©n vi sinh. + T¨ng c­êng s¶n xuÊt ph©n trong n­íc kÕt hîp víi nhËp khÈu c¸c lo¹i ph©n ho¸ häc tæng hîp. C¸ch ®ã võa ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông ph©n bãn võa tr¸nh lèi bãn ph©n ®¬n ®iÖu kÕm hiÖu qu¶ cña n«ng d©n ta: chØ chý ý tíi bãn ph©n ®¹m, Ýt chý ý tíi c¸c lo¹i ph©n l©n, kali vµ c¸c yÕu tè vi l­îng kkh¸c. + CÇn chÊn chØnh l¹i c¬ chÕ qu¶n lý s¶n xuÊt vµ nhËp khÈu c¸c lo¹i ph©n bãn. + CÇn t¨ng c­êng qu¶n lý cña Nhµ n­íc vÒ lÜnh vùc kinh doanh ph©n bãn: ®¶m b¶o qu¶ng c¸o chÊt l­îng ph©n bãn trung thùc, s¶n xuÊt ®óng chÊt l­îng ®· ®¨ng ký, chèng s¶n xuÊt ph©n bãn gi¶… - Gi¶i ph¸p vÒ phßng trõ s©u bÖnh Khi sö dông thuèc trõ s©u cÇn chý ý nguyªn t¾c: ®óng chç, ®óng møc, ®óng c¸ch, ®óng lóc. HiÖn nay viÖc sö dông thuèc trõ s©u ®ang bÞ l¹m dông ¶nh h­ëng ®Õn vÊn ®Ò kinh tÕ vµ søc khoÎ cña ng­êi n«ng d©n. Do ®ã cÇn n©ng cao hiÓu biÕt cña ng­êi n«ng d©n vÒ c¸c lo¹i s©u bÖnh còng nh­ tÝnh n¨ng cña c¸c lo¹i ho¸ chÊt phßng trõ. Nhµ n­íc cÇn cã biÖn ph¸p qu¶n lý chÆt chÏ viÖc s¶n xuÊt vµ mua b¸n thuèc phßng trõ s©u bÖnh trªn thÞ tr­êng tr¸nh ®­îc hµng gi¶ x©m nhËp thÞ tr­êng. 4. CÇn cã nh÷ng c¶i tiÕn trong c¬ cÊu mïa vô, tËp qu¸n canh t¸c nh»m n©ng cao hÖ sè sö dông ruéng ®Êt, h¹n chÕ, tr¸nh nÐ ®­îc nh÷ng thiÖt h¹i do thêi tiÕt g©y ra. §Æc biÖt vïng §BSCL víi viÖc s¶n xuÊt lu«n chÞu ¶nh h­ëng lín cña thêi tiÕt th× viÖc tÝnh to¸n thêi vô lµ rÊt cÇn thiÕt. 5. §ång thêi víi viÖc thùc hiÖn quy ho¹ch, ph©n vïng th©m canh cµn kh¾c phôc t×nh tr¹ng manh món vµ chia nhá ruéng ®Êt nh­ hiÖn nay, khuyÕn khÝch ng­êi n«ng d©n “dån ®iÒn, ®æi thöa”, tÝch luü vµ tËp trung ruéng ®Êt theo quy ho¹ch ®Ó h×nh thµnh nh÷ng ®¬n vÞ trång lóa hµng ho¸ còng nh­ vïng trång lóa hµng ho¸ xuÊt khÈu lín. ChØ trªn c¬ së nµy míi cã thÓ ¸p dông nh÷ng tiÕn bé khoa häc c«ng nghÖ vµo th©m canh trång lóa, lµm t¨ng n¨ng suÊt, s¶n l­îng, chÊt l­îng, h¹ gi¸ thµnh vµ t¨ng tû suÊt lóa hµng ho¸ vïng s¶n xuÊt lóa xuÊt khÈu. ViÖc x¸c ®Þnh quy m« vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ tèi ­u trång lóa lµ phøc t¹p nh­ng vÉn cÇn nghiªn cøu ®Ó t×m lêi gi¶i ®¸p. §Æc biÖt ®Ó æn ®Þnh viÖc trång lóa vµ ®¶m b¶o lîi Ých cña ng­êi trång lóa xuÊt khÈu, cÇn cã nh÷ng biÖn ®iÒu phèi vÜ m« cña Nhµ n­íc, c¨n cø vµo tÝn hiÖu gi¸ c¶ thÞ tr­êng vµ møc chi phÝ b×nh qu©n (ATC). Theo mét ®iÒu tra cña Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n vµo n¨m 1998- 1999 th× ë vïng §BSH khi mèc gi¸ lóa xuèng 1500®/kg vµ §BSCL khi mèc gi¸ xuèng 1250®/kg, tøc lµ ë vµo thêi ®iÓm hoµ vèn, th× Nhµ n­íc ph¶i cã sù can thiÖp nhÊt ®Þnh. II. Hoµn thiÖn kh©u tæ chøc nguån hµng cho xuÊt khÈu Do tæn thÊt sau thu ho¹ch cßn kh¸ lín, mÊt m¸t ë c¸c c«ng ®o¹n nh­: thu ho¹ch, ph¬i sÊy, vËn chuyÓn, ®Ëp tuèt, b¶o qu¶n, xay x¸t, chÕ biÕn; ®iÒu nµy cã ý nghÜa gi¸ thµnh lóa g¹o t¨ng lªn mét c¸ch kh«ng cÇn thiÕt (12- 15%). NÕu møc tæn thÊt sau thu ho¹ch hîp lý lµ 5- 7% th× ®©y chÝnh lµ tiÒm n¨ng n©ng cao hiÖu qu¶, h¹ gi¸ thµnh s¶n xuÊt lóa g¹o xuÊt khÈu. HiÖn nay tæng l­îng b¶o qu¶n l­¬ng thùc c¶ n­íc lµ 1875 ngµn tÊn, nh­ng hiÖu suÊt sö dông míi ®¹t 57%. VÒ mÆt n¨ng lùc chÕ biÕn vµ c«ng nghÖ xay x¸t, c¬ b¶n chóng ta ®· ®¸p øng d­îc yªu cÇu cña c¸c thÞ tr­êng cÊp cao (c«ng suÊt xay x¸t thiªt kÕ lµ 15 triªô tÊn g¹o/n¨m víi c¸c trang thiÕt bÞ hiÖn ®¹i, ®ång bé cña NhËt vµ mét sè n­íc tiªn tiÕn kÓ c¶ thiÕt bÞ t¸ch tÊm, ph©n lo¹i, ®¸nh bãng g¹o…). Nh­ vËy, chÊt l­îng g¹o chÕ biÕn chØ cßn phô thuéc vµo chÊt l­îng nguyªn liÖu ®Çu vµo, thêi gian cÇn thiÕt ®Ó h¹t lóa cã thÓ chuyÓn ho¸ hoµn toµn tr­íc khi chÕ biÕn lµ 1,5- 2 th¸ng l­u kho. Nh­ng hÇu hÕt c¸c nhµ m¸y mua tíi ®©u chÕ biÕn tíi ®ã, kh«ng cã ®iÒu kiÖn kho b·i vµ kh¶ n¨ng dù tr÷. Trªn thùc tÕ chØ ®¸p øng 30- 35% tæng chÕ biÕn g¹o xuÊt khÈu. §©y cã thÓ lµ sù lÖch pha gi÷a s¶n xuÊt vµ yªu cÇu chÕ biÕn g¹o cho xuÊt khÈu cã nguån gèc tõ nguyªn liÖu. VÒ mÆt tæ chøc thu mua lóa g¹o cho xuÊt khÈu, hiÖn nay do chóng ta ®· b·i bá quy ®Þnh h¹n chÕ ®Çu mèi xuÊt khÈu g¹o, mµ sè l­îng c¸c ®¬n vÞ kinh doanh lªn tíi kho¶ng 100 doanh nghiÖp. §iÒu nµy t¹o nªn sù c¹nh tranh tÝch cùc trong viÖc thu mua lóa g¹o xuÊt khÈu. Trong ®ã tæng c«ng ty l­¬ng thùc miÒn B¾c (Vinafood I) vµ tæng c«ng ty l­¬ng thùc miÒn Nam (Vinafood II) lµ hai ®¬n vÞ Nhµ n­íc chñ lùc ®· xuÊt khÈu khèi l­îng lín c¸c hîp ®ång chÝnh phñ còng nh­ c¸c hîp ®ång th­¬ng maÞ thuÇn tuý. Tuy nhiªn, theo ®¸nh gi¸ th× hiÖn 80% l­îng lóa hµng ho¸ ë §BSCL l­îng mua chñ yÕu qua c¸c kªnh t­ nh©n ®Ó sau ®ã b¸n l¹i cho c¸c ®¬n vÞ kinh doanh xuÊt khÈu. V× v©y, lóa hµng ho¸ tõ sau khi thu ho¹ch vµ xay x¸t ®· liªn tôc ®­îc hcuyÓn quyÒn së h÷u ®¶o kho vËn chuyÓn vµ s¬ chÕ nhiÒu lÇn. §iÒu nµy kh¸c víi Th¸i Lan, lóa hµng ho¸ sau khi thu ho¹ch ®­îc ng­êi d©n ®em b¸n “t­¬i” cho c¸c c«ng ty chÕ biÕn, råi th«ng qua c¸c c«ng ty xuÊt khÈu ®Ó b¸n ra n­íc ngoµi. Trong khi ë ViÖt Nam, ng­êi n«ng d©n lu«n bÞ ®éng tr­íc gi¸ c¶ thÞ tr­êng, th× ng­êi xuÊt khÈu l¹i kh«ng ph¶i lµ ng­êi cã hµng, nªn x¶y ra t×nh tr¹ng tranh b¸n khi thÞ tr­êng tiªu thô khã kkh¨n, tranh mua khi tiªu thô thuËn lîi. HiÖn t­îng mét doanh nghiÖp cïng chµo b¸n cho mét kh¸ch hµng th­êng x¶y ra, ®©y lµ nguyªn nh©n g©y Ðp gi¸ vµ hiÖu qu¶ xuÊt khÈu lóa g¹o thÊp. Mét sè gi¶i ph¸p gi¶i quyÕt t×nh tr¹ng trªn: 1. HÖ thèng ph¬i sÊy Sö dông vµ l¾p ®Æt hÖ thèng m¸y sÊy phï hîp, tõ ®ã cÇn hoµn thiÖn kü thuËt vµ nh©n ra diÖn réng mét sè m« h×nh thiÕt bÞ sÊy cã quy m« phï hîp, sö dông c¸c lo¹i nguyªn liÖu rÎ tiÒn cã s½n t¹i ®Þa ph­¬ng (nh­ r¬m, trÊu, cñi, than…) do c¸c c¬ së trong n­íc nghiªn cøu vµ chÕ t¹o. 1.1. T¨ng c­êng c«ng nghÖ b¶o qu¶n thãc g¹o theo h­íng: - ¸p dông c«ng nghÖ vµ thiÕt bÞ b¶o qu¶n kÝn g¹o x¸t tr¾ng, g¹o lËt b»ng c¸ch sö dông mµng PVC trong m«i tr­êng khÝ CO2 hoÆc khÝ N2 trong c¸c kho dù tr÷ quèc gia vµ dù tr÷ kinh doanh. - S¶n xuÊt vµ ¸p dông mét sè chÕ phÈm vi sinh, c¸c chÕ phÈm tõ thùc vËt cã t¸c dông diÖt c«n trïng mµ kh«ng g©y ®éc h¹i cho ng­êi vµ gia sóc kh«ng lµm nhiÔm bÈn m«i tr­êng ®Ó b¶o qu¶n thãc ë c¸c kho lín vµ gia ®×nh. - S¶n xuÊt c¸c thiÕt bÞ kho chøa cã dung tÝch gia ®×nh tõ 200- 2000kg cho c¸c tØnh phÝa B¾c vµ 1000- 5000kg cho c¸c tØnh phÝa Nam. - N©ng cÊp hÖ thèng kho chøa, bÕn b·i t¹i c¸c ®Çu mèi thu mua thãc g¹o ë §BSCL. ®Çu t­ vµo hÖ thèng nµy võa lµm gi¶m tæn thÊt võa n©ng cao chÊt l­îng g¹o xuÊt khÈu, ®ång thêi lµm gi¶m thêi gian bèc xÕp t¹i c¸c bÕn b·i ®Çu mèi. 1.2. N©ng cao c«ng nghÖ xay x¸t §èi víi hÖ thèng m¸y mãc nhá d­íi 1 tÊn/giê, nªn c¶i tiÕn theo kiÓu NhËt B¶n: dïng m¸y xay qu¶ l« cao su, sµng ph©n ly kiÓu Yanmar vµ dïng m¸y x¸t Nada. §èi víi c¸c m¸y xay x¸t 15 tÊn/ca cÇn c¶i t¹o vµ bæ sung vµo ®o¹n cuèi d©y truyÒn c¸c thiÕt bÞ t¸ch tÊm, ®¸nh bãng, ph©n lo¹i g¹o. Trong t­¬ng lai gÇn, cÇn trang bÞ h¬n n÷a c¸c c«ng nghÖ xay x¸t tiªn tiÕn cña thÕ giíi. 1.3. Nhµ n­íc thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p tÝn dông hç trî xuÊt khÈu Nhµ n­íc cÇn t¨ng c­êng cÊp tÝn dông cho mét sè doanh nghiÖp vµ ®Þa ph­¬ng mua t¹m tr÷ lóa g¹o ®Î ®iÒu tiÕt cung- cÇu, lËp quü b×nh æn gi¸ c¶ trong n­íc x©y dùng h¹ tÇng nhµ kho, bÕn b·i, s©n ph¬i, tµu thuyÒn vËn t¶i phôc vô cho vËn chuyÓn vµ dù tr÷, b¶o qu¶n lóa g¹o xuÊt khÈu nghiªn cøu x©y dùng thÝ ®iÓm vµ ¸p dông mét c¬ chÕ khuyÕn khÝch n«ng d©n göi g¹o vµo kho chê tiªu thô, nh»m gióp ng­êi n«ng d©n b¶o qu¶n thãc, võa b¶o ®¶m cho doanh nghiÖp cã l­îng g¹o æn ®Þnh ®Ó xuÊt khÈu, ®¶m b¶o cho c¸c hîp ®ång xuÊt khÈu ®Õn cuèi n¨m víi gi¸ cao. §Ó cã thÓ tr¸nh “nghÞch c¶nh” nh­ hiÖn nay: nhu cÇu xuÊt khÈu g¹o trªn thÕ giíi ®ang t¨ng vµ c¸c hîp ®ång víi b¹n hµnh ®· cam kÕt, nh­ng gi¸ g¹o thu mua néi l¹i t¨ng lªn vßn vät, cã nguy c¬ thua lç cho c¸c nhµ xuÊt khÈu nÕu thùc hiÖn ®óng hîp ®ång. III. §Èy m¹nh ho¹t ®éng marketing trong xuÊt khÈu g¹o 1. C¸c biÖn ph¸p thÝch øng víi thÞ tr­êng ThÞ tr­êng xuÊt khÈu g¹o nh×n chung kh«ng æn ®Þnh vÒ kh¸ch hµng vµ l­îng hµng. Thùc tÕ mét sè n­íc nhËp khÈu g¹o còng lµ nh÷ng n­íc s¶n xuÊt nh­ng ch­a tù tóc ®­îc l­¬ng thùc. §Ó ®¶m b¶o h¬n hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi cña s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu g¹o, cÇn n©ng caokh¶ n¨ng thÝch øng víi nh÷ng biÕn ®éng cña thÞ tr­êng thÕ giíi. §Ó lµm ®­îc nh­ vËy cÇn ph¶i: - KÕt hîp chuyªn m«n ho¸ vµ ®a d¹ng ho¸ c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu g¹o vÒ lo¹i h×nh doanh nghiÖp, vÒ quy m« daonh nghiÖp. - CÇn cã c¬ chÕ mÒm trong qu¶n lý vµ giao h¹n ng¹ch xuÊt khÈu g¹o cho c¸c doanh nghiÖp. Cã c¬ chÕ qu¶n lý gi¸m s¸t chÆt chÏ xuÊt khÈu g¹o tiÓu ng¹ch th«ng qua c¸c n­íc l¸ng giÒng nh»m t¨ng kh¶ n¨ng, c©n ®èi cung cÇu g¹o trªn thÞ tr­êng néi ®Þa. - T¨ng c­êng c«ng t¸c nghiªn cøu thÞ tr­êng ®Ó l¾m b¾t kÞp thêi nhu cÇu g¹o, ®ång hîp kh«ng bÞ kh¸ch hµng Ðp gi¸ b¸n còng nh­ c¸c ®iÒu kiÖn kh¸c. Kinh phÝ ®Ó nghiªn cøu thÞ tr­êng nªn cã c¬ chÕ ®Ó huy ®éng thÝch hîp tõ c¸c doanh nghiÖp, gi¶m g¸nh nÆng ®èi víi ng©n s¸ch Nhµ n­íc. - Quan hÖ chÝnh trÞ ®èi ngo¹i cÇn ®i tr­íc mét b­íc dÓ t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc th©m nhËp vµ më réng thÞ tr­êng. VÝ dô nh­ thÞ tr­êng Ch©u Phi cã nhu cÇu lín, song kh¶ n¨ng thanh to¸n l¹i bÞ giíi h¹n. Thêi gian qua ®Ó chiÕm lÜnh thi tr­êng nµy ph¶i th«ng qua c¸c n­íc Ch©u ©u, b¸n g¹o cho hä ®Ó hä viÖn trî cho c¸c n­íc Ch©u Phi. Lµm nh­ vËy lµ do ta cã quan hÖ t­¬ng ®èi tèt víi c¸c n­íc chñ dù ¸nviÖn trî. CÇn ph¸t huy tiÕp tôc h­íng ®i nµy trong thêi gian tíi. 2. C¸c biÖn ph¸p chèng tranh giµnh b¸n g¹o ë thÞ tr­êng thÕ giíi - Thùc hiÖn ph©n ®o¹n thÞ tr­êng theo khu vùc cho mét sè ®Çu mèi xuÊt khÈu g¹o lín. - Cã c¬ chÕ qu¶n lý gi¸ xuÊt khÈu g¹o thÝch hîp. - T¨ng c­êng hiÖp ®Þnh xuÊt khÈu g¹o cho c¸c n­íc theo cÊp chÝnh phñ. Sù ph©n bè h¹n ng¹ch hµng n¨m cÇn h­íng vµo c¸c hiÖp ®Þnh, c¸c hîp ®ång dµi h¹n t­¬ng ®èi æn ®Þnh. 3. N©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh trong xuÊt khÈu §Ó t¨ng c­êng kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng g¹o thÕ giíi, cÇn tiÕn hµnh ®ång bé nhiÒu gi¶i ph¸p tr­íc hÕt lµ nh÷ng gi¶i ph¸p cÊp b¸ch vµ thiÕt thùc sau: - Kh«ng ngõng n©ng cao chÊt l­îng. NÕu muèn vËy ph¶i hoµn thiÖn tõ kh©u lai t¹o gièng lóa, x¸c ®Þnh c¬ cÊu gièng phï hîp víi nhu cÇu thÞ tr­êng. TiÕp ®ã cÇn hoµn chØnh hÖ thèng c¬ së vËt chÊt kü thuËt vµ c«ng nghÖ thu ho¹ch, b¶o qu¶n vµ xay x¸t g¹o. H¬n n÷a ®Ó n©ng cao chÊt l­îng g¹o xuÊt khÈu cÇn t¨ng dÇn tû träng c¸c lo¹i g¹o cao cÊp vµ ®Æc s¶n. §iÒu nµy cã liªn quan ®Õn viÖc quy ho¹ch c¸c vïng trång lóa ®Æc s¶n; viÖc x©y dùng ®ång bé hÖ thèng chÕ biÕn, vËn chuyÓn; viÖc ¸p dông nh÷ng tiÕn bé khoa häc kü thuËt vµo s¶n xuÊt lóa ®Æc s¶n. - CÇn chñ ®éng ch©n hµng ®Ó chñ ®éng ®µm ph¸n vµ thùc hiÖn nhanh chãng c¸c hîp ®ång ®· ký kÕt, nhÊt lµ trong kh©u giao hµng. HiÖn nay t©m lý kh¸ch n­íc ngoµi ch­a thËt tin t­ëng vµo kh¶ n¨ng thùc hiÖn hîp ®ång cña nhiÒu doanh nghiÖp ViÖt Nam vµ còng rÊt ng¹i thêi gian giao hµng t¹i c¶ng bÞ kÐo dµi. §ã còng lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n chÝnh dÉn tíi gi¸ xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam th­êng thÊp h¬n gi¸ xuÊt khÈu g¹o cña Th¸i Lan. §Ó chñ ®éng ch©n hµng cÇn t¨ng c­êng dù tr÷ kinh doanh, kÕt hîp gi÷a dù tr÷ quèc gia vµ dù tr÷ kinh doanh xuÊt khÈu g¹o. - C¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu g¹o cÇn x©y dùng cho m×nh mét th­¬ng hiÖu cã uy tÝn trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. HiÖn nay, rÊt nhiÒu n«ng s¶n ViÖt Nam bÞ c¸c c«ng ty n­íc ngoµi ®¨ng ký b¶n quyÒn, do ®ã c¸c doanh nghiÖp tham gia xuÊt khÈu cÇn chó ý tíi vÊn ®Ò b¶n quyÒn vµ nghiªn cøu kü vÒ luËt kinh doanh ë nh÷ng n­íc mµ m×nh xuÊt khÈu. HiÖn nay kiÕn thøc vÒ luËt kinh doanh cña c¸c c«ng ty cßn rÊt kÕm ®ã còng lµ nguyªn nh©n lµm cho c¸c c«ng ty nµy lu«n thua thiÖt trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. Kh¾c phôc t×nh tr¹ng nµy nç lùc chÝnh lµ tõ c¸c c«ng ty vµ Nhµ n­íc còng cÇn kÕt hîp víi c¸c c«ng ty trong vÊn ®Ò nµy bëi trªn thÞ tr­êng quèc tÕ mäi vÊn ®Ò ®Òu liªn quan ®Õn lîi Ých quèc gia. - §Çu t­ tho¶ ®¸ng cho viÖc x©y dùng ®ång bé hÖ thèng chÕ biÕn, giao th«ng vËn chuyÓn, c¶ng khÈu, hÖ thèng thiÕt bÞ bèc xÕp t¹i c¸c bÕn b·i ®Çu mèi. §iÒu nµy cã ý nghÜa lín trong viÖc rót ng¾n thêi gian bèc xÕp g¹o xuÊt khÈu. Gi¶m hao hôt vÒ sè l­îng, t¨ng c­êng chÊt l­îng, n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh trong xuÊt khÈu g¹o. - VÒ quan hÖ ®èi ngo¹i, cÇn t¨ng c­êng liªn minh víi c¸c n­íc xuÊt khÈu g¹o tr­íc hÕt lµ víi Th¸i Lan t¨ng c­êng quan hÖ víi c¸c trung t©m tµi chÝnh quèc tÕ ®Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu g¹o tr­îc tiÕp, ®a ph­¬ng ho¸ c¸c h×nh thøc nh­ hiÖp ®Þnh dµi h¹n xuÊt khÈu, tÝn dông xuÊt khÈu, ®Êu thÇu xuÊt khÈu … 4. C¸c gi¶i ph¸p më réng thÞ tr­êng Trong thêi gian tíi cÇn t¨ng nhanh tû träng g¹o ®Æc s¶n trong xuÊt khÈu. Nªn coi ®ã lµ mét trong nh÷ng ph­¬ng s¸ch ®Ó më réng thÞ tr­êng g¹o cao cÊp nh­ Ch©u ©u, B¾c Mü, NhËt B¶n… Tõ uy tÝn cña g¹o ®Æc s¶n ®Ó më réng thÞ tr­êng tiªu thu c¸c lo¹i g¹o th«ng th­êng. Hîp t¸c víi c¸c n­íc T©y ©u vµ c¸c tæ chøc quèc tÕ ®Ó tranh thñ b¸n g¹o theo c¸c ch­¬ng tr×nh viÖn trî cho Ch©u Phi. Gi¶i ph¸p nµy cÇn ®­îc coi nh­ mét trong nh÷ng ph­¬ng s¸ch ®Ó më réng thÞ tr­êng xuÊt khÈu g¹o. HiÖn nay g¹o ViÖt Nam ®· cã mÆt trªn 80 n­íc, mét sè n­íc ®· trë thµnh b¹n hµng truyÒn thèng nh­ng viÖc æn ®Þnh c¸c thÞ tr­êng nµy còng cÇn ph¶i ®­äc chó ý, bëi ®©y lµ nh÷ng thÞ tr­êng dÔ tÝnh, phï hîp víi g¹o ViÖt Nam. Do ®ã trong xuÊt khÈu cÇn lu«n ®¶m b¶o uy tÝn vÒ chÊt l­îng, thêi gian, l­îng hµng…®ång thêi cÇn lu«n cã nh÷ng biÖn ph¸p thÞ tr­êng ®Ó t¨ng cÇu. Bªn c¹nh ®ã cÇn chó ý tíi viÖc mëi réng thÞ tr­êng ë c¸c n­íc nµy, cÇn l¾m v÷ng ®Æc tÝnh cña tõng vïng ®Ó cã thÓ cung cÊp tèt nhÊt lo¹i g¹o phï hîp víi thÞ hiÕu kh¸ch hµng. Cïng víi ph¸t triÓn kinh tÕ, tiÒm lùc tµi chÝnh cña Nhµ n­íc ta sÏ lín m¹nh, theo ®µ ®ã cÇn t¨ng c­êng trî cÊp cho xuÊt khÈu g¹o. Cã thÓ trong vßng mét vµi thËp niªn tíi, ý nghÜa xuÊt khÈu g¹o ®Ó thu ngo¹i tÖ vÒ tû träng sÏ gi¶m dÇn nh­ng ý nghÜa vÒ t¹o viÖc lµm vµ thu nhËp cho hµng triÖu lao ®éng vÉn kh«ng bÞ gi¶m sót. §ång thêi khi mét sè lîi thÕ trong s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu g¹o cña n­íc ta bÞ gi¶m dÇn th× khi ®ã biÖn ph¸p trî cÊp s¶n xuÊt g¹o sÏ ph¶i t¨ng dÇn lªn vÒ møc ®é. T×nh h×nh ®ã cÇn l­êng tr­íc ngay tõ b©y giê ®Ó cã ®Þnh h­íng ph¸t triÓn thÝch hîp. IV.§æi míi mét sè chÝnh s¸ch vÜ m« 1. NhÊt qu¸n chÝnh s¸ch kuyÕn khÝch nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ trong s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu g¹o §©y lµ mét trong c¸c chÝnh s¸ch cã t¸c dônh khai th¸c mäi tiÒm n¨ng ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ, trong ®ã cã lóa g¹o. trong lÜnh vùc xuÊt khÈu g¹o cÇn cã nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ tham gia, nh»m t¨ng c­êng kh¶ n¨ng c¹nh tranh, kh¶ n¨ng thÝch øng linh ho¹t víi thÞ tr­êng g¹o thÕ giíi. §iÒu quan träng ®Ó c«ng t¸c xuÊt khÈu g¹o ®i vµo nÒn nÕp lµ kh©u qu¶n lý Nhµ n­íc theo luËt ph¸p trong ho¹t ®éng nµy. Dï doanh nghiÖp Nhµ n­íc hay t­ nh©n, ®Òu ph¶i kinh doanh theo ®óng ph¸p luËt quy ®Þnh. 2. Hoµn thiÖn chÝnh s¸ch ruéng ®Êt Trong lÜnh vùc s¶n xuÊt lóa g¹o, chÝnh s¸ch ruéng ®Êt thêi gian qua ®· trùc tiÕp t¹o ra ®éng lùc míi ë n«ng th«n. ChÝnh s¸ch nµy ®· ®i theo h­íng chuyÓn dÇn ruéng ®¸t tõ chç ®­îc lµm chñ bëi c¸c tËp thÓ ®Õn chç ®­îc lµm chñ bëi hé n«ng d©n, tõ chç ng­êi n«ng d©n chØ ®­îc chñ ®éng mét sè kh©u c«ng viÖc trogn qu¸ tr×nh trång lóa ®Õn chç hä ®­îc lµm chñ toµn bé qu¸ tr×nh ®ã – lµm chñ viÖc sö dông ruéng ®Êt. Trong qu¸ tr×nh triÓn khai luËt ®Êt ®ai cÇn hoµn thiÖn mét sè vÊn ®Ò: - CÇn khÈn tr­¬ng thÓ chÕ ho¸ 5 quyÒncña ng­êi ®­îc giao ®Êt. Trong ®ã ph¶i lµm râ ®Ó thùc hiÖn 5 quyÒn ng­êi ®uîc giao ®Êt cÇn lµm nh÷ng thñ tôc g×? ë ®©u?.. - Nhµ n­íc cÇn ph©n cÊp râ rµng trong viÖc theo râi sù vËn ®éng ®a r¹ng vµ phøc t¹p c¸c quan hÖ ®Êt ®ai, ®­a viÖc qu¶n lý ®Êt ®ai vµo nÒn nÕp. 3. Hoµn thiÖn chÝnh s¸ch vÒ chuyÓn giao tiÕn bé khoa häc c«ng nghÖ ®Õn hé n«ng d©n T¨ng c­êng xuÊt khÈu g¹o kh«ng ph¶i lµ vÊn ®Ò cã thÓ gi¶i quyÕt trong mét thêi gian ng¾n, nã ®ßi hái ph¶i cã thêi gian ®¸ng kÓ. ChÝnh v× vËy ®Ó thùc hiÖn thµnh c«ng cÇn cã sù kÕt hîp tÊt c¶ c¸c biÖn ph¸p, tÊt c¶ c¸c cÊp tõ trung ­¬ng tíi ®Þa ph­¬ng, vµ tÊt c¶ mäi ng­êi d©n trong n­íc.  KÕt luËn Thùc hiÖn ®­êng lèi ®æi míi cña §¶ng vµ Nhµ n­íc 17 n¨m qua s¶n xuÊt n«ng nghiÖp nãi chung vµ s¶n xuÊt lóa g¹o nãi riªng ®· cã nh÷ng b­íc ph¸t triÓn nhanh vµ kh¸ æn ®Þnh. N¨m 1989, s¶n l­îng g¹o c¶ n­íc míi ®¹t 18,9 triÖu tÊn th× 14 n¨m sau, n¨m 2000 con sè lªn tíi 32,7 triÖu tÊn ®¹t tèc ®é t¨ng 5%/n¨m. L­¬ng thùc b×nh qu©n ®Çu ng­êi lu«n t¨ng n¨m sau cao h¬n n¨m tr­íc n¨m 1990 lµ 324,4 kg ®Õn 1991 324,9 kg, n¨m 2001 lµ 433 kg ®Õn n¨m 2002 lµ 435 kg. Ph¶i thõa nhËn r»ng xu h­íng nµy Ýt thÊy trong lÞch sö s¶n xuÊt lóa g¹o cña c¸c n­íc Ch©u ¸ vµ lÇn ®Çu tiªn xuÊt hiÖn ë n­íc ta g¾n liÒn víi ®­êng lèi ®æi míi ®óng ®¾n cña §¶ng vµ Nhµ n­íc. Xu h­íng ®ã ®¹t ®­îc trong ®iÒu kiÖn thiªn nhiªn, thêi tiÕt kh«ng ph¶i n¨m nµo còng thuËn lîi ng­îc l¹i nhiÒu n¨m rÊt kh¾c nghiÖt nh­ h¹n h¸n, s©u, rÇy, lò lôt lín kh«ng kÐm c¸c n­íc trong vïng. Còng theo FAO th× 17 n¨m qua s¶n l­îng lóa g¹o thÕ giíi t¨ng thªm kho¶ng 70 triÖu tÊn, th× ViÖt Nam ®· ®ãng gãp 10 triÖu tÊn. Vµ chÝnh sù t¨ng nhanh, æn ®Þnh cña s¶n l­îng lóa g¹o s¶n xuÊt ë n­íc ta ®· gãp phÇn tÝch cùc gi¶m sù c¨ng th¼ng vÒ thiÕu l­¬ng thùc trªn thÕ giíi. §èi víi n­íc ta, xu h­íng nµy ®· kh¾c phôc mét c¸ch c¨n b¶n t×nh tr¹ng thiÕu ®ãi gi¸p h¹n kÐo dµi nhiÒu thËp kû tr­íc ®æi míi biÕn mét n­íc nhËp khÈu g¹o thµnh n­íc xuÊt khÈu g¹o víi s¶n l­îng liªn tôc t¨ng trong 14 n¨m liÒn. Ngay c¶ nh÷ng n¨m thiªn tai dån dËp, h¹n h¸n vµ lò lôt g©y hËu qu¶ hÕt søc nÆng nÒ trªn ph¹m vi c¶ n­íc liªn tôc tõ 1995-2002, an ninh l­¬ng thùc quèc gia vÉn gi÷ v÷ng, xuÊt khÈu g¹o vÉn t¨ng c¶ vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng, thÞ tr­êng, gi¸ c¶ æn ®Þnh. HiÖn nay g¹o ViÖt Nam ®· cã mÆt tren 80 quèc gia trªn thÕ giíi, xuÊt khÈu g¹o thu vÒ mét l­îng ngo¹i tÖ lín cho ®Êt n­íc, gãp phÇn thùc hiÖn thµnh c«ng sù nghiÖp CNH-H§H ®Êt n­íc.Thµnh tùu ®¹t ®­îc cña s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu g¹o lµ rÊt lín nh­ng bªn c¹nh ®ã cßn nhiÒu tån t¹i cÇn gi¶i quyÕt nh­ vÊn ®Ò: c«ng nghÖ sau thu ho¹ch cßn l¹c hËu, thÞ tr­êng ch­a thùc sù æn ®Þnh, gi¸ g¹o xuÊt khÈu cßn thÊp so víi gi¸ quèc tÕ, chÊt l­îng g¹o ch­a cao, c¸c chÝnh s¸ch qu¶n lý cßn cã nhiÒu bÊt cËp… Víi ®Ò tµi nµy em xin ®­a ra mét vµi biÖn ph¸p ®Ó tõng b­íc khÆc phôc nh÷ng tån t¹i trªn vµ tõ ®ã thóc ®Èy xuÊt khÈu g¹o cña n­íc ta, mét ho¹t ®éng kinh tÕ cßn nhiÒu tiÒm n¨ng ch­a khai th¸c hÕt, ph¸t triÓn h¬n n÷a. Tµi liÖu tham kh¶o Gi¸o tr×nh kinh tÕ n«ng nghiÖp Tr­êng §¹i Häc Kinh TÕ Quèc D©n Khoa Kinh TÕ N«ng NghiÖp & Ph¸t TriÓn N«ng Th«n Nhµ xuÊt b¶n thèng kª 2. Gi¸o tr×nh qu¶n trÞ doanh nghiÖp n«ng nghiÖp Tr­êng §¹i Häc Kinh TÕ Quèc D©n Khoa Kinh TÕ N«ng NghiÖp & Ph¸t TriÓn N«ng Th«n Nhµ xuÊt b¶n thèng kª - Hµ Néi 2001 3. L­¬ng thùc ViÖt Nam thêi ®æi míi, h­íng xuÊt khÈu PTS. NguyÔn Trung V·n Nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia 4. T¹p chÝ kinh tÕ sè 310 – th¸ng 3-2004 5. T¹p chÝ kinh tÕ vµ ph¸t triÓn sè 77 – th¸ng 11-2003 6. T¹p chÝ n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n sè2-2004; 6-2004 7. T¹p chÝ kinh tÕ vµ dù b¸o sè 11-2003; 4-2004; 5-2004 8. T¹p chÝ thÞ tr­êng gi¸ c¶ vµ dù b¸o sè 9-2004 9. Niªn gi¸m thèng kª 2002; 2004 Nhµ xuÊt b¶n thèng kª Phô lôc Lêi nãi ®Çu 1 Néi dung 3 Ch­¬ng 1: Lý luËn chung vÒ xuÊt khÈu g¹o 3 I. Thùc chÊt vµ vai trß ccña xuÊt khÈu g¹o 3 1. Thùc chÊt xuÊt khÈu 3 2.Vai trß cña xuÊt khÈu g¹o 4 II. §Æc ®iÓm xuÊt khÈu g¹o 6 1. §Æc ®iÓm vÒ s¶n xuÊt 6 2. §Æc ®iÓm vÒ xuÊt khÈu g¹o 7 III. C¸c nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn xuÊt khÈu g¹o 8 1. Nh©n tè thÞ tr­êng 8 2. Nh©n tè vÒ c¬ së vËt chÊt kü thuËt vµ c«ng nghÖ cña s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm 9 3. Nhãm nh©n tè vÒ chÝnh s¸ch vÜ m« 9 Ch­¬ng 2: Thùc tr¹ng vÒ s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam 10 I. Thùc tr¹ng vÒ s¶n xuÊt chÕ biÕn lóa g¹o ë ViÖt Nam 10 1. S¶n xuÊt lóa g¹o 10 2. Thùc tr¹ng vÒ chÕ biÕn lóa g¹o 13 II. Thùc tr¹ng vÒ xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam 14 1. Sè l­îng vµ kim ngh¹ch xuÊt khÈu 15 2. ChÊt l­îng vµ chñng lo¹i g¹o 17 3. ThÞ tr­êng vµ gi¸ c¶ xuÊt khÈu 18 III. §¸nh gi¸ chung vÒ s¶n xuÊt xuÊt khÈu g¹o trong thêi gian qua 20 1. VÒ s¶n xuÊt chÕ biÕn 20 2. VÒ xuÊt khÈu 22 Ch­¬ng 3: Mét sè gi¶i ph¸p c¬ b¶n ®Èy m¹nh xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam 25 I. Hoµn thiÖn viÖc tæ chøc kh©u trång lóa cung cÊp cho xuÊt khÈu 25 2. hoµn thiÖn kh©u tæ chøc nguån hµng cho xuÊt khÈu 29 3. ®Èy m¹nh ho¹t ®éng marketing trong xuÊt khÈu g¹o 31 4. ®æi míi mét soã chÝnh s¸ch vÜ m« 34 KÕt luËn 36