Đề án Thực trạng và giải pháp cơ bản để phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế đối ngoại ở Việt Nam từ nay đến 2020

Ìo gi÷a c¸c quèc gia ngµy cµng t¨ng. Toµn cÇu ho¸ nÒn kinh tÕ vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ mét qu¸ tr×nh võa hîp t¸c ®Ó ph¸t triÓn, võa ®Êu tranh rÊt phøc t¹p, ®Æc biÖt lµ ®Êu tranh cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn b¶o vÖ lîi Ých cña m×nh, v× mét trËt tù kinh tÕ quèc tÕ c©n b»ng, chèng l¹i nh÷ng ¸p ®Æt phi lý cña c¸c c­êng quèc kinh tÕ, c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia. 2. N­íc ta ph¶i më réng vµ n©ng cao hiÖu qu¶ cña kinh tÕ ®èi ngo¹i lµ tÊt yÕu. 2.1. Xu thÕ ph¸t triÓn kinh tÕ cña thÕ giíi. HiÖn nay khoa häc vµ c«ng nghÖ ®Æc biÖt lµ c«ng nghÖ th«ng tin vµ c«ng nghÖ sinh häc, tiÕp tôc cã nh÷ng b­íc nh¶y vät, ngµy cµng trë thµnh lùc l­îng s¶n xuÊt trùc tiÕp, thóc ®Èy sù ph¸t triÓn kinh tÕ tri thøc, lµm chuyÓn dÞch nhanh c¬ cÊu kinh tÕ vµ biÕn ®æi s©u s¾c c¸c lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi. Tri thøc vµ së h÷u trÝ tuÖ cã vai trß ngµy cµng quan träng. Tr×nh ®é lµm chñ th«ng tin tri thøc cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh sù ph¸t triÓn. Chu tr×nh lu©n chuyÓn vèn, ®æi míi c«ng nghÖ vµ s¶n phÈm ngµy cµng ®­îc rót ng¾n; c¸c ®iÒu kiÖn kinh doanh trªn thÞ tr­êng thÕ giíi lu«n thay ®æi ®ßi hái c¸c quèc gia còng nh­ doanh nghiÖp ph¶i rÊt nhanh nh¹y n¾m b¾t thÝch nghi. T¸c ®éng cña c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ víi c­êng ®é m¹nh h¬n vµ tr×nh ®é cao h¬n lµm thay ®æi c¬ cÊu c¸c ngµnh s¶n xuÊt vµ dÞch vô m¹nh mÏ h¬n, s©u s¾c h¬n, lùc l­îng s¶n xuÊt còng ph¸t triÓn ë tr×nh ®é cao h¬n, c¸c ngµnh kinh tÕ trë nªn mÒm ho¸, khu vùc phi h×nh thøc ®­îc më réng "kinh tÕ t­îng tr­ng" cã quy m« lín h¬n nÒn "kinh tÕ thùc" nhiÒu lÇn. C¬ cÊu lao ®éng theo ngµnh nghÒ cã sù thay ®æi s©u s¾c, xuÊt hiÖn nhiÒu ngµnh nghÒ míi víi sù ®an kÕt cña nhiÒu lÜnh vùc khoa häc c«ng nghÖ, cña sù ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ, vai trß vµ tÇm ho¹t ®éng míi cña C«ng ty ®a quèc gia vµ xuyªn quèc gia, qu¸ tr×nh hîp t¸c ho¸ vµ quèc tÕ ho¸ nÒn kinh tÕ thÕ giíi ngµy cµng ph¸t triÓn m¹nh mÏ c¶ chiÒu réng vµ chiÒu s©u trªn cÊp ®é toµn cÇu ho¸ vµ khu vùc ho¸, ®­a nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµo c¹nh tranh toµn cÇu bªn c¹nh viÖc ®Èy m¹nh t×m kiÕm sù hîp t¸c trong c¹nh tranh. Nh­ vËy hoµ b×nh, hîp t¸c héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ v× sù ph¸t triÓn kinh tÕ ngµy cµng trë thµnh mét ®ßi hái bøc xóc cña nhiÒu quèc gia nh»m tËp trung nç lùc vµ ­u tiªn cho ph¸t triÓn kinh tÕ. ViÖt Nam kh«ng thÓ ®øng ngoµi xu thÕ nµy. XuÊt ph¸t tõ nh÷ng xu h­íng, yªu cÇu ®ßi hái nãi trªn th× héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ mét nh©n tè v« cïng quan träng cña qu¸ tr×nh ®æi míi kinh tÕ ë ViÖt Nam. Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®· trë thµnh mét yÕu tè kh«ng thÓ thiÕu trong chiÕn l­îc h­íng ngo¹i ®Ó t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng, chóng ta sÏ cã c¬ héi thu hÑp kho¶ng c¸ch víi c¸c n­íc trong khu vùc còng nh­ trªn thÕ giíi, c¶i thiÖn vÞ thÕ cña m×nh; ®ång thêi ®øng tr­íc nguy c¬ tôt hËu xa h¬n nÕu kh«ng tranh thñ ®­îc c¬ héi, kh¾c phôc yÕu kÐm ®Ó v­¬n lªn, ®Èy m¹nh sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. ChÝnh v× vËy viÖc chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña ViÖt Nam lµ cÇn thiÕt ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ, lµ ®ßi hái mang tÝnh kh¸ch quan tÊt yÕu. 2.2. Vai trß vµ t¸c dông cña kinh tÕ ®èi ngo¹i. Cã thÓ kh¸i qu¸t vai trß to lín cña kinh tÕ ®èi ngo¹i qua c¸c mÆt sau ®©y: - Gãp phÇn nèi liÒn s¶n xuÊt vµ trao ®æi trong n­íc víi s¶n xuÊt vµ trao ®æi quèc tÕ; nèi liÒn thÞ tr­êng trong n­íc vµ thÞ tr­êng thÕ giíi vµ khu vùc. - Ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i gãp phÇn thu hót vèn ®Çu t­ trùc tiÕp (FDI) vµ vèn viÖn trî chÝnh thøc tõ c¸c chÝnh phñ vµ tæ chøc tiÒn tÖ quèc tÕ (ODA); thu hót khoa häc, kü thuËt, c«ng nghÖ khai th¸c vµ øng dông nh÷ng kinh nghiÖm x©y dùng vµ qu¶n lý nÒn kinh tÕ hiÖn ®¹i vµo n­íc ta. - Gãp phÇn tÝch luü vèn thùc hiÖn sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc ®­a ®Êt n­íc ta tõ mét n­íc n«ng nghiÖp l¹c hËu lªn n­íc c«ng nghiÖp tiªn tiÕn hiÖn ®¹i. - Gãp phÇn thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ, t¹o ra nhiÒu c«ng ¨n viÖc lµm, gi¶m tû lÖ thÊt nghiÖp, t¨ng thu nhËp, æn ®Þnh vµ c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n theo môc tiªu d©n giµu, n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh. Nh÷ng vai trß to lín cña kinh tÕ ®èi ngo¹i chØ ®¹t ®­îc khi ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i v­ît qua ®­îc nh÷ng th¸ch thøc cña toµn cÇu ho¸ vµ gi÷ ®óng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. 2.3. Môc tiªu cña kinh tÕ ®èi ngo¹i. §èi víi n­íc ta, viÖc më réng quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i ph¶i nh»m õng b­íc thùc hiÖn môc tiªu d©n giµu, n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng d©n chñ vµ v¨n minh theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. Trong thêi gian tr­íc m¾t viÖc më réng quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i nh»m thùc hiÖn thµnh c«ng sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc - nhiÖm vô trung t©m cña thêi kú qu¸ ®é. Môc tiªu ®ã ph¶i ®­îc qu¸n triÖt tíi mäi ngµnh, mäi cÊp trong ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i còng nh­ ph¶i ®­îc qu¸n triÖt trong mäi lÜnh vùc cña kinh tÕ ®èi ngo¹i. 3. Nguyªn t¾c c¬ b¶n cÇn qu¸n triÖt trong viÖc më réng vµ n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ ®èi ngo¹i. a) B×nh ®¼ng §©y lµ nguyªn t¾c cã ý nghÜa rÊt quan träng lµm nÒn t¶ng cho viÖc thiÕt lËp vµ lùa chän ®èi t¸c trong quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ gi÷a c¸c n­íc. Nguyªn t¾c b×nh ®¼ng nµy xuÊt ph¸t tõ yªu cÇu ph¶i coi mçi quèc gia trong céng ®ång quèc tÕ lµ mét quèc gia ®éc lËp cã chñ quyÒn. Nã còng b¾t nguån tõ yªu cÇu cña sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng quèc tÕ mµ mçi quèc gia lµ thµnh viªn. Víi t­ c¸ch lµ thµnh viªn, mçi quèc gia ph¶i ®­îc ®¶m b¶o cã quyÒn tù do kinh doanh, quyÒn tù chñ nh­ mäi quèc gia kh¸c. Nãi c¸ch kh¸c, ®¶m b¶o t­ c¸ch ph¸p nh©n cña mçi quèc gia tr­íc luËt ph¸p quèc tÕ vµ céng ®ång quèc tÕ. Kiªn tr× ®Êu tranh ®Ó thùc hiÖn nguyªn t¾c nµy lµ nhiÖm vô chung cña mäi quèc gia, nhÊt lµ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn khi thùc hiÖn më cöa vµ héi nhËp ë thÕ bÊt lîi so víi c¸c n­íc ph¸t triÓn. b) Cïng cã lîi NÕu nguyªn t¾c thø nhÊt gi÷ vai trß chung cho viÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn quan hÖ ®èi ngo¹i, th× nguyªn t¾c nµy l¹i gi÷ vai trß lµ nÒn t¶ng kinh tÕ ®Ó thiÕt lËp vµ më réng quan hÖ kinh tÕ gi÷a c¸c n­íc víi nhau. C¬ së kh¸ch quan cña nguyªn t¾c cïng cã lîi b¾t nguån tõ yªu cÇu ph¶i thùc hiÖn ®óng c¸c quy luËt kinh tÕ cña thÞ tr­êng diÔn ra trªn ph¹m vi quèc tÕ mµ mçi n­íc cã lîi Ých kinh tÕ d©n téc kh¸c nhau. Cïng cã lîi kinh tÕ lµ mét trong nh÷ng nguyªn t¾c lµm c¬ së cho chÝnh s¸ch kinh tÕ ®èi ngo¹i vµ luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi, nguyªn t¾c nµy ®­îc cô thÓ ho¸ thµnh nh÷ng ®iÒu kho¶n lµm c¬ së ®Ó ký kÕt trong c¸c nghÞ ®Þnh th­ gi÷a c¸c chÝnh phñ vµ trong c¸c hîp ®ång kinh tÕ gi÷a c¸c tæ chøc kinh tÕ c¸c n­íc víi nhau. c) T«n träng ®éc lËp, chñ quyÒn, kh«ng can thiÖp vµo c«ng viÖc néi bé cña mçi quèc gia. Nguyªn t¾c nµy ®ßi hái mçi bªn trong hai bªn hoÆc nhiÒu bªn ph¶i thùc hiÖn ®óng c¸c yªu cÇu : - T«n träng c¸c ®iÒu kho¶n ®· ®­îc ký kÕt trong c¸c nghÞ ®Þnh gi÷a c¸c chÝnh phñ vµ trong c¸c hîp ®ång kinh tÕ gi÷a c¸c chñ thÓ kinh tÕ víi nhau. - Kh«ng ®­îc ®­a ra nh÷ng ®iÒu kiÖn lµm tæn h¹i ®Õn lîi Ých cña nhau. - Kh«ng ®­îc dïng c¸c thñ ®o¹n cã tÝnh chÊt can thiÖp vµo c«ng viÖc néi bé cña quèc gia cã quan hÖ, nhÊt lµ dïng thñ ®o¹n kinh tÕ, kü thuËt vµ kÝch ®éng ®Ó can thiÖp vµo ®­êng lèi thÓ chÕ chÝnh trÞ cña c¸c quèc gia ®ã. d) Gi÷ v÷ng ®éc lËp chñ quyÒn d©n téc vµ cñng cè ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ®· chän. §©y lµ nguyªn t¾c võa mang tÝnh chÊt chung cho tÊt c¶ c¸c n­íc khi thiÕt lËp vµ thùc hiÖn quan hÖ ®èi ngo¹i, võa lµ nguyªn t¾c cã tÝnh ®Æc thï ®èi víi c¸c n­íc x· héi chñ nghÜa, trong ®ã cã n­íc ta. Trong quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ gi÷a c¸c n­íc víi nhau kh«ng ®¬n thuÇn ph¶i xö lý tèt mèi quan hÖ vÒ lîi Ých kinh tÕ, mµ cßn ph¶i xö lý tèt mèi quan hÖ gi÷a lîi Ých kinh tÕ vµ lîi Ých chÝnh trÞ. Më réng quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i lµ ®Ó t¹o ra sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ cao vµ bÒn v÷ng. Nh­ng t¨ng tr­ëng kinh tÕ ph¶i ®i ®«i víi viÖc thùc hiÖn tõng b­íc nh÷ng ®Æc tr­ng cña chñ nghÜa x· héi. Do vËy më réng quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i ph¶i chñ ®éng ®¶m b¶o sao cho võa khai th¸c ®­îc nhiÒu nguån lùc bªn ngoµi, võa ph¸t huy ®­îc nguån lùc bªn trong b¶o ®¶m ph¸t triÓn kinh tÕ, tr¶ ®­îc nî, phô thuéc nh­ng kh«ng lÖ thuéc vµo n­íc ngoµi vµ x©y dùng thµnh c«ng chñ nghÜa x· héi. Bèn nguyªn t¾c nãi trªn cã quan hÖ mËt thiÕt víi nhau vµ ®Òu cã t¸c dông chi phèi ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i gi÷a c¸c n­íc trong ®ã cã n­íc ta. V× vËy, kh«ng ®­îc xem nhÑ nguyªn t¾c nµo khi thiÕt lËp duy tr× vµ më réng kinh tÕ ®èi ngo¹i. 4. Nh÷ng h×nh thøc chñ yÕu cña kinh tÕ ®èi ngo¹i. a) Ngo¹i th­¬ng. Ngo¹i th­¬ng hay cßn gäi lµ th­¬ng m¹i quèc tÕ, lµ sù trao ®æi hµng ho¸, dÞch vô (hµng ho¸ h÷u h×nh hoÆc v« h×nh) gi÷a c¸c quèc gia th«ng qua xuÊt nhËp khÈu. Trong c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i, ngo¹i th­¬ng gi÷ vÞ trÝ trung t©m vµ cã t¸c dông to lín: gãp phÇn lµm t¨ng søc m¹nh tæng hîp, t¨ng tÝch luü cña mçi n­íc nhê sö dông cã hiÖu qu¶ lîi thÕ so s¸nh gi÷a c¸c quèc gia trong trao ®æi quèc tÕ; lµ ®éng lùc thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ; "®iÒu tiÕt thõa thiÕu" trong mçi n­íc; n©ng cao tr×nh ®é c«ng nghÖ vµ c¬ cÊu ngµnh nghÒ trong n­íc; t¹o c«ng ¨n viÖc lµm vµ n©ng cao ®êi sèng cña ng­êi lao ®éng nhÊt lµ trong c¸c ngµnh xuÊt khÈu. Néi dung cña ngo¹i th­¬ng bao gåm: xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu hµng ho¸, thuª n­íc ngoµi gia c«ng t¸i xuÊt khÈu, trong ®ã xuÊt khÈu lµ h­íng ­u tiªn vµ lµ träng ®iÓm cña ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i ë c¸c n­íc nãi chung vµ ë n­íc ta nãi riªng. b) Hîp t¸c trong lÜnh vùc s¶n xuÊt. Hîp t¸c trong lÜnh vùc s¶n xuÊt bao gåm gia c«ng, x©y dùng xÝ nghiÖp chung, chuyªn m«n ho¸ vµ hîp t¸c ho¸ s¶n xuÊt quèc tÕ... - NhËn gia c«ng. NhËn gia c«ng cho n­íc ngoµi lµ mét h×nh thøc rÊt tèt, gióp tËn dông nguån dù tr÷ lao ®éng, t¹o nhiÒu viÖc lµm vµ tËn dông c«ng suÊt m¸y mãc hiÖn cã. RÊt nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi ch¨m lo ®Èy m¹nh h×nh thøc nµy, kÓ c¶ nh÷ng n­íc vµ l·nh thæ "c«ng nghiÖp míi" nh­ Hµn Quèc, §µi Loan... §èi víi n­íc ta, trong nh÷ng n¨m tr­íc m¾t, t¨ng c­êng viÖc nhËn gia c«ng lµ mét ph­¬ng h­íng ®óng ®¾n, cã ý nghÜa chiÕn l­îc ®Ó më réng quan hÖ kinh tÕ víi n­íc ngoµi, æn ®Þnh t×nh h×nh kinh tÕ - x· héi trong n­íc. C¸c ngµnh cã hµm l­îng lao ®éng cao còng thÝch hîp víi n­íc ta bëi v× chóng ®ßi hái Ýt vèn ®Çu t­, viÖc ®µo t¹o c«ng nh©n còng nhanh h¬n viÖc ®Çu t­ c«ng nh©n cho c¸c ngµnh cã hµm l­îng khoa häc cao. CÇn thÊy r»ng, muèn më réng viÖc nhËn gia c«ng cho n­íc ngoµi ph¶i chän nh÷ng g× thÕ giíi cÇn chø kh«ng thÓ chän nh÷ng g× mµ chñ quan ta mong muèn. - Mét h×nh thøc phæ biÕn kh¸c lµ x©y dùng nh÷ng xÝ nghiÖp chung víi sù hïn vèn vµ c«ng nghÖ tõ n­íc ngoµi. XÝ nghiÖp chung hay hçn hîp lµ kiÓu tæ chøc xÝ nghiÖp, th­¬ng nghiÖp, dÞch vô vµ tæ chøc tµi chÝnh - tÝn dông... HiÖn nay, nh÷ng xÝ nghiÖp lo¹i nµy ®ang tån t¹i mét c¸ch phæ biÕn ë nhiÒu n­íc. VÒ mÆt ph¸p lý, xÝ nghiÖp chung th­êng ®­îc tæ chøc d­íi h×nh thøc c«ng ty cæ phÇn víi tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n t­¬ng øng víi sè vèn ®ãng gãp cña c¸c thµnh viªn. C¸c xÝ nghiÖp nµy th­êng ®­îc ­u tiªn x©y dùng ë nh÷ng ngµnh kinh tÕ quèc d©n h­íng vµo xuÊt khÈu hay thay thÕ hµng nhËp khÈu vµ trë thµnh nguån thu ngo¹i tÖ chuyÓn ®æi hay t¹o ®iÒu kiÖn cho nhµ n­íc tiÕt kiÖm ngo¹i tÖ. ë n­íc ta hiÖn nay, h×nh thøc nµy ®ãng vai trß rÊt quan träng. - Hîp t¸c s¶n xuÊt quèc tÕ trªn c¬ së chuyªn m«n ho¸. Hîp t¸c s¶n xuÊt quèc tÕ cã thÓ diÔn ra mét c¸ch tù gi¸c theo nh÷ng hiÖp ®Þnh hay hîp ®ång gi÷a c¸c bªn tham gia, còng cã thÓ h×nh thµnh mét c¸ch tù ph¸t do kÕt qu¶ c¹nh tranh, do ®Çu t­ vµ lËp c¸c chi nh¸nh cña c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia t¹i c¸c n­íc. Chuyªn m«n ho¸ bao gåm chuyªn m«n ho¸ nh÷ng ngµnh kh¸c nhau vµ chuyªn m«n ho¸ trong cïng mét ngµnh (chuyªn m«n ho¸ theo s¶n phÈm, theo bé phËn s¶n phÈm hay chi tiÕt vµ theo c«ng nghÖ), h×nh thøc hîp t¸c nµy lµm cho c¬ cÊu kinh tÕ ngµnh cña c¸c n­íc tham gia ®an kÕt vµo nhau, phô thuéc lÉn nhau. c) Hîp t¸c khoa häc - kü thuËt. Hîp t¸c khoa häc kü thuËt ®­îc thùc hiÖn d­íi nhiÒu h×nh thøc nh­ trao ®æi nh÷ng tµi liÖu - kü thuËt vµ thiÕt kÕ, mua b¸n giÊy phÐp, trao ®æi kinh nghiÖm, chuyÓn giao c«ng nghÖ, phèi hîp nghiªn cøu khoa häc kü thuËt, hîp t¸c ®µo t¹o, båi d­ìng c¸n bé vµ c«ng nh©n. §èi víi nh÷ng n­íc l¹c hËu vÒ kü thuËt, vèn chi cho nghiªn cøu khoa häc kü thuËt cßn Ýt, ®éi ngò c¸n bé khoa häc kü thuËt ch­a nhiÒu, ph­¬ng tiÖn vËt chÊt cßn thiÕu thèn nh­ n­íc ta th× viÖc tham gia hîp t¸c khoa häc kü thuËt víi n­íc ngoµi lµ v« cïng quan träng. §ã lµ mét ®iÒu kiÖn thiÕt yÕu ®Ó rót ng¾n kho¶ng c¸ch víi c¸c n­íc tiªn tiÕn. d) §Çu t­ quèc tÕ. §Çu t­ quèc tÕ (tr­íc ®©y Lªnin gäi lµ xuÊt khÈu t­ b¶n) lµ mét h×nh thøc c¬ b¶n cña quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i. Nã lµ qu¸ tr×nh trong ®ã hai hay nhiÒu bªn (cã quèc tÞch kh¸c nhau) cïng gãp vèn ®Ó x©y dùng vµ triÓn khai mét dù ¸n ®Çu t­ quèc tÕ nh»m môc ®Ých sinh lîi. §Çu t­ quèc tÕ cã tÝnh chÊt hai mÆt ®èi víi c¸c n­íc nhËn ®Çu t­. Nã lµm t¨ng thªm nguån vèn, t¨ng c«ng nghÖ míi, n©ng cao tr×nh ®é qu¶n lý tiªn tiÕn, t¹o thªm viÖc lµm, ®µo t¹o tay nghÒ, khai th¸c tµi nguyªn, chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ theo h­íng hiÖn ®¹i, tiÕp cËn kinh tÕ thÞ tr­êng hiÖn ®¹i trªn thÕ giíi. MÆt kh¸c, ®Çu t­ quèc tÕ còng cã kh¶ n¨ng lµm t¨ng sù ph©n ho¸ gi÷a c¸c giai tÇng trong x· héi, gi÷a c¸c vïng l·nh thæ, lµm c¹n kiÖt tµi nguyªn, lµm « nhiÔm m«i tr­êng sinh th¸i, t¨ng tÝnh lÖ thuéc vµo bªn ngoµi. Nh÷ng ®iÒu bÊt lîi trªn ®©y cÇn ®­îc tÝnh to¸n vµ c©n nh¾c kü trong qu¸ tr×nh x©y dùng, thÈm ®Þnh ký kÕt vµ triÓn khai dù ¸n ®­îc ký kÕt trong thùc tÕ. Cã hai lo¹i ®Çu t­ quèc tÕ lµ: ®Çu t­ trùc tiÕp vµ ®Çu t­ gi¸n tiÕp. - §Çu t­ trùc tiÕp (Tr­íc ®©y Lªnin gäi lµ xuÊt khÈu t­ b¶n ho¹t ®éng) lµ h×nh thøc ®Çu t­ mµ quyÒn së h÷u vµ quyÒn sö dông qu¶n lý vèn cña ng­êi ®Çu t­ thèng nhÊt víi nhau, tøc lµ ng­êi cã vèn ®Çu t­ trùc tiÕp tham gia vµo viÖc tæ chøc qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh dù ¸n ®Çu t­, chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ kÕt qu¶, rñi ro trong kinh doanh vµ thu lîi nhuËn. Nguån vèn ®Çu t­ trùc tiÕp chñ yÕu lµ cña doanh nghiÖp vµ t­ nh©n. - §Çu t­ gi¸n tiÕp (Lªnin gäi lµ xuÊt khÈu t­ b¶n cho vay) lµ lo¹i h×nh ®Çu t­ mµ quyÒn së h÷u t¸ch rêi quyÒn sö dông vèn ®Çu t­, tøc lµ ng­êi cã vèn kh«ng trùc tiÕp tham gia vµo viÖc tæ chøc, ®iÒu hµnh dù ¸n mµ thu lîi d­íi h×nh thøc lîi tøc cho vay (nÕu lµ vèn cho vay) hoÆc lîi tøc cæ phÇn (nÕu lµ vèn cæ phÇn), hoÆc cã thÓ kh«ng thu lîi trùc tiÕp (nÕu cho vay ­u ®·i). Nguån vèn ®Çu t­ gi¸n tiÕp rÊt ®a d¹ng vÒ chñ thÓ vµ h×nh thøc. - ChÝnh s¸ch thu hót vèn ®Çu t­ cña n­íc ngoµi. Cïng víi chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng, chÝnh s¸ch thu hót vèn ®Çu t­ quèc tÕ lµ mét h×nh thøc quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i cã tÇm quan träng chiÕn l­îc. Sau nh÷ng n¨m ®æi míi, viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch nµy ë n­íc ta ®· mang l¹i nh÷ng thµnh tùu nhÊt ®Þnh. e) C¸c h×nh thøc dÞch vô thu ngo¹i tÖ, du lÞch quèc tÕ. C¸c dÞch vô thu ngo¹i tÖ lµ mét bé phËn quan träng cña kinh tÕ ®èi ngo¹i. Xu thÕ hiÖn nay lµ tû träng c¸c ho¹t ®éng dÞch vô t¨ng lªn so víi c¸c hµng ho¸ kh¸c trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. Víi ViÖt Nam viÖc ®Èy m¹nh ho¹t ®éng dÞch vô thu ngo¹i tÖ lµ gi¶i ph¸p cÇn thiÕt, thiÕt thùc ®Ó ph¸t huy lîi thÕ cña ®Êt n­íc. C¸c h×nh thøc thu ngo¹i tÖ chñ yÕu: - Du lÞch quèc tÕ. Kinh tÕ cµng ph¸t triÓn, n¨ng suÊt lao ®éng cµng cao th× nhu cÇu du lÞch - nhÊt lµ du lÞch quèc tÕ cµng t¨ng v× thu nhËp cña con ng­êi t¨ng lªn, thêi gian nhµn rçi, nghØ ng¬i còng nhiÒu h¬n. Do ®ã ngµnh kinh tÕ du lÞch n¶y sinh trªn c¬ së nhu cÇu kh¸ch quan, ®ã lµ s¶n phÈm vµ lµ mét bé phËn trong hÖ thèng ph©n c«ng lao ®éng x· héi. Ph¸t triÓn ngµnh du lÞch quèc tÕ sÏ ph¸t huy lîi thÕ cña ViÖt Nam vÒ c¶nh quan thiªn nhiªn, vÒ nhiÒu lo¹i lao ®éng ®Æc thï mang tÝnh d©n téc, truyÒn thèng cña ViÖt Nam. - VËn t¶i quèc tÕ. VËn t¶i quèc tÕ lµ h×nh thøc chuyªn chë hµng ho¸ vµ hµnh kh¸ch gi÷a hai n­íc hoÆc nhiÒu n­íc. Sù ph¸t triÓn cña vËn t¶i quèc tÕ cã t¸c dông t¨ng nguån thu ngo¹i tÖ th«ng qua vËn t¶i vµ tiÕt kiÖm chi ngo¹i tÖ do ph¶i thuª vËn chuyÓn khi nhËp khÈu hµng ho¸. VËn t¶i quèc tÕ sö dông c¸c ph­¬ng thøc nh­: ®­êng biÓn, ®­êng s¾t, ®­êng bé, ®­êng hµng kh«ng... trong c¸c ph­¬ng thøc ®ã, vËn t¶i ®­êng biÓn cã vai trß quan träng nhÊt.ViÖt Nam cã vÞ trÝ ®Þa lý quan träng, l¹i cã nhiÒu h¶i c¶ng thuËn tiÖn cho vËn t¶i ®­êng biÓn nªn cã thÓ ph¸t huy thÕ m¹nh cña m×nh th«ng qua viÖc ®Èy m¹nh vËn t¶i quèc tÕ. - XuÊt khÈu lao ®éng ra n­íc ngoµi vµ t¹i chç. ViÖt Nam víi sè d©n gÇn 80 triÖu ng­êi, kinh tÕ ch­a ph¸t triÓn, lµ mét n­íc cã th­¬ng m¹i lao ®éng lín. ViÖc xuÊt khÈu lao ®éng mang l¹i nhiÒu lîi Ých tr­íc m¾t vµ l©u dµi ®ã lµ: Thu ®­îc l­îng ngo¹i tÖ ®¸ng kÓ cho ng­êi trùc tiÕp lao ®éng vµ cho ng©n s¸ch nhµ n­íc; ng­êi lao ®éng ®­îc rÌn luyÖn tay nghÒ vµ thãi quen ho¹t ®éng c«ng nghiÖp ë c¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn. Khi hÕt h¹n hîp ®ång vÒ n­íc, sÏ trë thµnh lùc l­îng lao ®éng cã chÊt l­îng; gi¶i quyÕt viÖc lµm, gi¶m ®­îc tû lÖ thÊt nghiÖp. - C¸c ho¹t ®éng thu ngo¹i tÖ kh¸c. Ngoµi nh÷ng ho¹t ®éng nªu trªn, lÜnh vùc kinh tÕ ®èi ngo¹i cßn cã nhiÒu ho¹t ®éng dÞch vô thu ngo¹i tÖ kh¸c nh­ dÞch vô thu b¶o hiÓm, dÞch vô th«ng tin b­u ®iÖn, dÞch vô kiÓu hèi, dÞch vô ¨n uèng, dÞch vô t­ vÊn... Nh×n chung c¸c ho¹t ®éng dÞch vô thu ngo¹i tÖ ë n­íc ta míi ®ang ë giai ®o¹n h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn b­íc ®Çu. Nh÷ng ho¹t ®éng nµy cã triÓn väng to lín. Tuy nhiªn muèn ®­a c¸c ho¹t ®éng nµy thµnh mét lÜnh vùc quan träng cña nÒn kinh tÕ, cÇn ph¶i cã c¸ch nh×n ®óng ®¾n vÒ vai trß cña chóng, cÇn ®Çu t­ tho¶ ®¸ng vµ cã c¸c chÝnh s¸ch thÝch hîp tÝch luü ngo¹i tÖ, t¨ng thu cho ng©n s¸ch nhµ n­íc, gi¶i quyÕt viÖc lµm, c¶i thiÖn ®êi sèng cña nh©n d©n... II. Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ ®èi ngo¹i ë ViÖt Nam trong giai ®o¹n tõ nay ®Õn n¨m 2020. 1. Thùc tr¹ng vµ tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ë n­íc ta. NhËn thøc râ sù cÇn thiÕt, tÊt yÕu cña héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ xuÊt ph¸t tõ môc tiªu héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ ph¸t triÓn kinh tÕ ®Èy nhanh sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ngay tõ tr­íc nh÷ng n¨m 1980, §¶ng vµ nhµ n­íc ta ®· chñ tr­¬ng tÝch cùc tham gia héi nhËp khu vùc vµ thÕ giíi. §¹i héi §¶ng lÇn thø VII 1992 vµ lÇn thø VIII n¨m (1996) tiÕp tôc ph¸t triÓn ®­êng lèi ®èi ngo¹i, ®éc lËp, tù chñ, ®a d¹ng ho¸, ®a ph­¬ng ho¸ c¸c quan hÖ theo tinh thÇn "ViÖt Nam muèn lµm b¹n víi tÊt c¶ c¸c n­íc trong céng ®ång thÕ giíi phÊn ®Êu v× hoµ b×nh ®éc lËp vµ ph¸t triÓn". §Õn §¹i héi §¶ng lÇn thø IX (2001) ®· kh¼ng ®Þnh râ chñ tr­¬ng "ph¸t huy cao ®é néi lùc ®ång thêi tranh thñ nguån lùc bªn ngoµi vµ chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®Ó ph¸t triÓn nhanh cã hiÖu qu¶ vµ bÒn v÷ng". Thùc hiÖn ®­êng lèi chñ tr­¬ng cña §¶ng trong nh÷ng n¨m qua, n­íc ta ®· tõng b­íc héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, n©ng cao hiÖu qu¶ cña kinh tÕ ®èi ngo¹i: Ngµy 28/7/1995, ViÖt Nam gia nhËp HiÖp héi c¸c n­íc §«ng Nam ¸ (ASEAN), ®· ®¸nh dÊu mét b­íc ®ét ph¸ trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Ngay khi trë thµnh thµnh viªn chÝnh thøc cña ASEAN, ChÝnh phñ ®· ban hµnh NghÞ quyÕt vÒ ch­¬ng tr×nh gi¶m thuÕ nhËp khÈu cña ViÖt Nam ®Ó thùc hiÖn HiÖp ®Þnh ­u ®·i thuÕ quan cã hiÖu lùc chung (CEPT) cña ASEAN vµ ViÖt Nam ®· ký nghÞ ®Þnh th­ cam kÕt thùc hiÖn CEPT nh»m x©y dùng khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN (AFTA), theo NghÞ ®Þnh nµy ViÖt Nam cam kÕt sÏ c¾t gi¶m thuÕ quan nhËp khÈu hµng ho¸ trong néi bé ASEAN xuèng cßn tõ 0% - 5% trong vßng 10 n¨m kÓ tõ 1996 - 2006, ®ång thêi dì bá hµng rµo phÝ thuÕ quan. ViÖc c¾t gi¶m thuÕ quan cña ViÖt Nam ®­îc ASEAN ®¸nh gi¸ cao vµ thÓ hiÖn quyÕt t©m cña ta trong viÖc ®Èy nhanh tiÕn tr×nh hoµn thµnh AFTA. Héi nhËp vµo diÔn ®µn hîp t¸c kinh tÕ Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng (APEC): Th¸ng 11/1998 ViÖt Nam trë thµnh thµnh viªn chÝnh thøc cña APEC. ViÖt Nam ®· cam kÕt thùc hiÖn 14 /15 lÜnh vùc chñ yÕu nhÊt theo quy ®Þnh cu¶ APEC víi 3 néi dung chÝnh: CËp nhËt nh÷ng thay ®æi vÒ t×nh h×nh vµ c¬ chÕ qu¶n lý hiÖn t¹i ®èi víi 14/15 lÜnh vùc cam kÕt; tæng kÕt thùc hiÖn nh÷ng cam kÕt ng¾n h¹n mµ ViÖt Nam ®· lµm; ®­a ra nh÷ng ho¹t ®éng bæ sung vÒ c¸c néi dung cã liªn quan ®Õn môc tiªu tù do ho¸ Th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­ trong APEC. Qu¸ tr×nh héi nhËp tæ chøc Th­¬ng m¹i thÕ giíi (WTO): Th¸ng 6 /1994 ViÖt Nam ®­îc c«ng nhËn lµ quan s¸t viªn cña HiÖp ®Þnh chung vÒ thuÕ quan vÒ Th­¬ng m¹i GATT. Ngµy 4/11/1995 chóng ta nép ®¬n xin gia nhËp WTO, chóng ta ®· ®ang vµ sÏ chuÈn bÞ ®iÒu kiÖn nh»m ®¸p øng c¸c yªu cÇu cña WTO ®Ó sím gia nhËp tæ chøc nµy trong thêi gian tíi nh­: Nép cho WTO b¶n bÞ vong lôc vÒ chÕ ®é ngo¹i th­¬ng cña ViÖt Nam theo h­íng mÉu quy ®Þnh cña tæ chøc nµy, thµnh lËp §oµn ®µm ph¸n ChÝnh phñ vÒ viÖc gia nhËp WTO, tr¶ lêi ®­îc 1216 (TÝnh ®Õn hÕt 2000 ) trong sè 1376 c©u hái cña WTO ®Æt ra cho ViÖt Nam; x©y dùng mét sè tµi liÖu nh­ b¶ng hiÖn tr¹ng vÒ hç trî trong n­íc vµ trî cÊp xuÊt khÈu ®èi víi hµng n«ng s¶n, b¶ng hiÖn tr¹ng vÒ doanh nghiÖp Th­¬ng m¹i nhµ n­íc. 1.1. Nh÷ng thµnh tùu quan träng. Trong nh÷ng n¨m qua, ViÖt Nam ®· tõng b­íc ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, ®¹t ®­îc nhiÒu thµnh tùu quan träng: - Më réng m¹nh mÏ quan hÖ kinh tÕ song ph­¬ng vµ ®a ph­¬ng; ph¸t triÓn quan hÖ ®Çu t­ víi gÇn 70 n­íc vµ l·nh thæ; b×nh th­êng hãa quan hÖ víi c¸c tæ chøc tµi chÝnh tiÒn tÖ quèc tÕ nh­ IMF - quü tiÒn tÖ quèc tÕ, ADB -Ng©n hµng ph¸t triÓn Ch©u ¸, gia nhËp ASEAN; APEC, trë thµnh quan s¸t viªn cña WTO, ký hiÖp ®Þnh khung vÒ hîp t¸c kinh tÕ víi liªn minh Ch©u ¢u (EU) vµ hiÖp ®Þnh Th­¬ng m¹i song ph­¬ng víi hoa kú. - Héi nhËp kinh tÕ ®· më réng thÞ tr­êng xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam quan hÖ b¹n hµng ®­îc më réng. TÝnh trong ph¹m vi khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN (AFTA) kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ta sang c¸c n­íc thµnh viªn còng ®· t¨ng lªn ®¸ng kÓ. XuÊt khÈu sang ASEAN cña ta n¨m 1990 ®¹t 38,6 triÖu USD vµ 1777,5 triÖu USD vµ n¨m 1998 ®¹t ®­îc 2349 triÖu USD. Kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang c¸c n­íc thµnh viªn cña ASEAN; APEC; ASEM ®Òu t¨ng ®¸ng kÓ. §Õn nay, ta ®· më réng quan hÖ th­¬ng m¹i víi trªn 150 n­íc vµ l·nh thæ trªn thÕ giíi. - Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ còng gãp phÇn t¨ng thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi (FDI), viÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc (ODA), hiÖn nay cã trªn 70 n­íc vµ l·nh thæ cã dù ¸n ®Çu t­ vµo ViÖt Nam trong ®ã cã nhiÒu c«ng ty vµ tËp ®oµn lín cã c«ng nghÖ tiªn tiÕn. §iÒu nµy gãp phÇn lµm dÞch chuyÓn c¬ cÊu trong n­íc theo h­íng c«ng nghiÖp, ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt vµ t¹o thªm c«ng ¨n viÖc lµm. Vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi trong giai ®o¹n 1991 - 1995 chiÕm 25,7% vµ tõ 1995 ®Õn nay chiÕm 30% trong vèn ®Çu t­ x· héi. Kim ng¹ch xuÊt khÈu cña c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi t¨ng nhanh. NÕu nh­ n¨m 1991 ®¹t 52 triÖu USD th× 1996 ®¹t 786 triÖu 1997 ®¹t 1790 triÖu, 1999 ®¹t 2200 triÖu USD. - VÒ viÖn trî ph¸t triÓn ODA: TiÕn hµnh b×nh th­êng ho¸ quan hÖ tµi chÝnh cña ViÖt Nam víi c¸c n­íc tµi trî vµ c¸c thÓ chÕ tµi chÝnh tiÒn tÖ quèc tÕ ®ù¬c th¸o gì tõ n¨m 1992 ®· ®em l¹i nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng khÝch lÖ gãp phÇn quan träng vµo viÖc x©y dùng vµ n©ng cÊp hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng. §Õn tr­íc n¨m 1999, tæng sè vèn viÖn trî ph¸t triÓn cam kÕt ®· ®¹t 13,4 tû USD, trong ®ã vèn ®· ký kÕt trong c¸c hiÖp ®Þnh lµ 8,8 tû USD vµ tû lÖ gi¶i ng©n ®¹t kho¶ng 60%. T¹i héi nghÞ c¸c nhµ tµi trî n­íc ngoµi th¸ng 12/1999, møc vèn viÖn trî ph¸t triÓn cam kÕt ®¹t h¬n 2,1 tû USD. - Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ còng gãp phÇn gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nî cña ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m qua nhê sù ph¸t triÓn tèt c¸c mèi quan hÖ ®èi ngo¹i song ph­¬ng vµ ®a ph­¬ng. C¸c kho¶n nî n­íc ngoµi cò cña ViÖt Nam ®· ®­îc gi¶i quyÕt th«ng qua c¸c c©u l¹c bé Pari, London vµ ®µm ph¸n song ph­¬ng. §iÒu ®ã gãp phÇn æn ®Þnh c¸n c©n thu chi ng©n s¸ch, tËp trung nguån lùc cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi trong n­íc. - Cuéc c¸ch m¹ng khoa häc kü thuËt nhÊt lµ c«ng nghÖ vµ th«ng tin ph¸t triÓn m¹nh lµm thay ®æi bé mÆt kinh tÕ thÕ giíi vµ ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho ViÖt Nam tiÕp thu nh÷ng thµnh tùu míi nµy. Sù xuÊt hiÖn vµ ®i vµo ho¹t ®éng cña nhiÒu khu c«ng nghiÖp míi vµ hiÖn ®¹i nh­ Hµ Néi, Tp HCM, §ång Nai, B×nh D­¬ng, H¶i Phßng... vµ nh÷ng liªn doanh trong ngµnh dÇu khÝ ®· chøng minh ®iÒu ®ã. - Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®· gãp phÇn kh«ng nhá vµo c«ng t¸c ®µo t¹o vµ båi d­ìng ®éi ngò c¸n bé trong nhiÒu lÜnh vùc. PhÇn lín c¸c c¸n bé khoa häc kü thuËt, c¸n bé qu¶n lý, c¸n bé kinh doanh ®· ®­îc ®µo t¹o c¶ trong vµ ngoµi n­íc, chØ tÝnh trong c«ng tr×nh ®Çu t­ n­íc ngoµi ®· cã kho¶ng 30 v¹n lao ®éng trùc tiÕp, 6000 c¸n bé qu¶n lý vµ 25.000 c¸n bé khoa häc kü thuËt ®· ®­îc ®µo t¹o. Trong lÜnh vùc xuÊt khÈu tÝnh ®Õn1999, ViÖt Nam ®· ®­a trªn 7 v¹n ng­êi ®i lao ®éng ë n­íc ngoµi. Thµnh tùu lín nhÊt sau h¬n mét thËp niªn triÓn khai c¸c ho¹t ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ ®· gãp phÇn duy tr× hoµ b×nh æn ®Þnh, t¹o dùng m«i tr­êng thuËn lîi ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ n©ng cao vÞ thÕ ViÖt Nam trªn tr­êng quèc tÕ. Ban ®Çu ViÖt Nam chØ cã quan hÖ chñ yÕu víi Liªn X« cò vµ c¸c n­íc §«ng ¢u, nay chóng ta ®· thiÕt lËp quan hÖ ngo¹i giao víi 166 quèc gia trªn thÕ giíi; x©y dùng m«i tr­êng quèc tÕ hoµ b×nh æn ®Þnh t¹o thuËn lîi cho x©y dùng vµ ph¸t triÓn ®Êt n­íc. 1.2. Nh÷ng th¸ch thøc khã kh¨n trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ më réng quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i ë ViÖt Nam. Trong tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ c¬ héi lu«n ®i ®«i víi th¸ch thøc vµ khã kh¨n ®i cïng víi thùc tr¹ng kinh tÕ - x· héi cña n­íc ta hiÖn nay vÉn cßn nh÷ng mÆt yÕu kÐm, bÊt cËp: - Do tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cßn thÊp, hiÖu qu¶ vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam nhÊt lµ c¸c ngµnh s¶n xuÊt kinh doanh vµ dÞch vô cßn yÕu, tham gia vµo héi nhËp, kinh doanh quèc tÕ ph¶i ®­¬ng ®Çu víi c¹nh tranh gay g¾t víi nh÷ng ®èi thñ m¹nh h¬n nhiÒu lÇn c¶ trong thÞ tr­êng néi ®Þa lÉn thÕ giíi. TÝch luü néi bé vµ søc mua trong n­íc cßn thÊp. C¬ cÊu kinh tÕ chuyÓn dÞch chËm theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, g¾n s¶n xuÊt víi thÞ tr­êng; c¬ cÊu ®Çu t­ cßn nhiÒu bÊt hîp lý. T×nh tr¹ng bao cÊp vµ b¶o hé cßn nÆng. §Çu t­ cña nhµ n­íc cßn thÊt tho¸t vµ l·ng phÝ. NhÞp ®é thu hót ®Çu t­ trùc tiÕp cña n­íc ngoµi gi¶m m¹nh. T¨ng tr­ëng kinh tÕ nh÷ng n¨m gÇn ®©y gi¶m sót. - Chóng ta tham gia héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ trong ®iÒu kiÖn c¬ chÕ cña mét nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®ang trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh, quan hÖ s¶n xuÊt cã mÆt ch­a phï hîp, h¹n chÕ viÖc gi¶i phãng vµ ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt. Ch­a cã viÖc chuyÓn biÕn ®¸ng kÓ trong viÖc ®æi míi vµ ph¸t triÓn doanh nghiÖp nhµ n­íc. Kinh tÕ tËp thÓ ph¸t triÓn chËm, c¸c thµnh phÇn kh¸c ch­a ph¸t huy hÕt n¨ng lùc, ch­a thùc sù ®­îc b×nh ®¼ng vµ yªn t©m ®Çu t­ kinh doanh, chªnh lÖch giµu nghÌo t¨ng nhanh. ë n­íc ta hÖ thèng ph¸p luËt cña ta ®ang trong qu¸ tr×nh hoµn thiÖn. NhiÒu chÝnh s¸ch luËt lÖ liªn quan ®Õn më cöa thÞ tr­êng vµ ®iÒu tiÕt quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i cßn thiÕu hoÆc ch­a phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ. §©y lµ mét th¸ch thøc lín ®èi víi n­íc ta. - Kinh tÕ vÜ m« cßn nh÷ng yÕu tè thiÕu v÷ng ch¾c. HÖ thèng tµi chÝnh, ng©n hµng, kÕ ho¹ch ®æi míi chËm, chÊt l­îng ho¹t ®éng h¹n chÕ, m«i tr­êng ®Çu t­ kinh doanh cßn nhiÒu v­íng m¾c, ch­a t¹o ®iÒu kiÖn vµ hç trî tèt cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ph¸t triÓn s¶n xuÊt, kinh doanh. - Gi¸o dôc ®µo t¹o cßn yÕu vÒ chÊt l­îng, c¬ cÊu ®µo t¹o ch­a phï hîp, cã nhiÒu tiªu cùc trong d¹y, häc, vµ thi cö... Khoa häc vµ c«ng nghÖ ch­a thùc sö trë thµnh ®éng lùc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi. C¬ së vËt chÊt cña ngµnh y tÕ, gi¸o dôc, khoa häc, v¨n ho¸, th«ng tin, thÓ thao cßn nhiÒu thiÕu thèn. - §êi sèng cña mét bé phËn nh©n d©n cßn nhiÒu khã kh¨n, nhÊt lµ ë vïng nói, vïng s©u, vïng th­êng bÞ thiªn tai. Sè lao ®éng ch­a cã viÖc lµm vµ thiÕu viÖc lµm cßn lín. NhiÒu tÖ n¹n x· héi ch­a ®­îc ®Èy lïi, n¹n ma tuý, m¹i d©m, l©y nhiÔm HIV/ADIS cã chiÒu h­íng lan réng. M«i tr­êng sèng bÞ « nhiÔm ngµy cµng nhiÒu. - ViÖt Nam tham gia héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi chËm h¬n nhiÒu n­íc trong khu vùc vµ thÕ giíi. Trong khi xu h­íng nhiÒu n­íc muèn ®Èy nhanh tiÕn tr×nh tù do ho¸ Th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­ víi quy m« s©u réng h¬n th× ViÖt Nam l¹i cÇn ®ñ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ trong n­íc, ®©y lµ mét m©u thuÉn cÇn ®­îc xö lý trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. - C«ng t¸c héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ míi ®­îc triÓn khai ch­a ®ång bé vµ v× vËy ch­a t¹o ®­îc søc m¹nh tæng hîp cÇn thiÕt b¶o ®¶m cho qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®¹t hiÖu qu¶ cao. - Chóng ta ch­a h×nh thµnh ®­îc mét kÕ ho¹ch tæng thÓ vµ dµi h¹n vÒ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, mét lé tr×nh hîp lý thùc hiÖn c¸c cam kÕt quèc tÕ. - Doanh nghiÖp n­íc ta nãi chung cßn Ýt hiÓu biÕt vÒ thÞ tr­êng thÕ giíi vµ luËt ph¸p quèc tÕ, n¨ng lùc qu¶n lý cßn yÕu, tr×nh ®é c«ng nghÖ cßn l¹c hËu, hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh vµ kh¶ n¨ng qu¶ lý cßn yÕu kÐm, t­ t­ëng û l¹i tr«ng chê vµo sù bao cÊp, b¶o hé cña nhµ n­íc cßn nÆng. - §éi ngò c¸n bé lµm c«ng t¸c kinh tÕ ®èi ngo¹i cßn thiÕu vµ yÕu, tæ chøc chØ ®¹o ch­a s¸t vµ kÞp thêi, c¸c cÊp c¸c ngµnh ch­a quan t©m chØ ®¹o vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp chuÈn bÞ tham gia héi nhËp. §©y chÝnh lµ nguyªn nh©n s©u xa cña nh÷ng yÕu kÐm, khuyÕt ®iÓm trong hîp t¸c kinh tÕ víi n­íc ngoµi. Tãm l¹i, nhËn thøc ®Çy ®ñ vÒ nh÷ng th¸ch thøc vµ khã kh¨n trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ còng nh­ vai trß vµ tÇm quan träng cña nã trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc lµ ®iÒu cã ý nghÜa quan träng, lµ c¬ së chØ ®¹o ®Þnh h­íng cho c¸c ho¹t ®éng trong héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, më réng quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i.YÕu tè c¬ b¶n quyÕt ®Þnh thµnh c«ng cña héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ suy cho cïng, lµ néi lùc cña mét quèc gia, lµ hiÖu qu¶ vµ søc c¹nh tranh cña mét nÒn kinh tÕ. 2. Ph­¬ng h­íng c¬ b¶n nh»m më réng vµ n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ ®èi ngo¹i, ph¸t triÓn kinh tÕ ®èi ngo¹i. Ph­¬ng h­íng c¬ b¶n nh»m ph¸t triÓn kinh tÕ ®èi ngo¹i trong thêi kú qu¸ ®é lµ: - §a ph­¬ng ho¸, ®a d¹ng ho¸ quan hÖ kinh tÕ víi mäi quèc gia, mäi tæ chøc kinh tÕ kh«ng ph©n biÖt chÕ ®é chÝnh trÞ trªn nguyªn t¾c t«n träng ®éc lËp, chñ quyÒn, b×nh ®¼ng vµ cïng cã lîi. Cñng cè vµ t¨ng c­êng vÞ trÝ cña ViÖt Nam ë c¸c thÞ tr­êng quen thuéc vµ víi b¹n hµng truyÒn thèng; tÝch cùc th©m nhËp t¹o chç ®øng ë c¸c thÞ tr­êng míi d­íi mäi h×nh thøc. - Kinh tÕ ®èi ngo¹i lµ mét trong c¸c c«ng cô kinh tÕ b¶o ®¶m cho viÖc thùc hiÖn môc tiªu kinh tÕ - x· héi ®Ò ra cho tõng giai ®o¹n lÞch sö cô thÓ vµ phôc vô ®¾c lùc môc tiªu ®éc lËp d©n téc vµ chñ nghÜa x· héi, thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. - Chñ ®éng t¹o nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Ó héi nhËp cã hiÖu qu¶ vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi; ph¸t huy ý chÝ tù lùc, tù c­êng; kÕt hîp søc m¹nh d©n téc víi søc m¹nh thêi ®¹i, dùa vµo nguån lùc trong n­íc lµ chÝnh ®i ®«i víi tranh thñ tèi ®a nguån lùc bªn ngoµi. Theo nh÷ng ®Þnh h­íng trªn, nh÷ng n¨m qua, ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i ë n­íc ta ®· tõng b­íc më réng thÞ tr­êng ®· lËp l¹i quan hÖ b×nh th­oõng víi c¸c tæ chøc tµi chÝnh, tiÒn tÖ quèc tÕ, b­íc ®Çu ®· thu ®­îc nh÷ng thµnh tùu quan träng. Bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu to lín ®ã, ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i vÉn cßn nh÷ng bÊt cËp ®· vµ ®ang lµ nh÷ng th¸ch thøc víi n­íc ta, ®ßi hái chÝnh s¸ch kinh tÕ ®èi ngo¹i ph¶i tiÕp tôc ®æi míi vµ hoµn thiÖn. 3. C¸c gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m thóc ®Èy qu¸ tr×nh chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ më réng, n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ ®èi ngo¹i ë ViÖt Nam tõ nay ®Õn n¨m 2020. §Ó thùc hiÖn qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ më réng n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ ®èi ngo¹i cÇn thùc hiÖn ®ång bé hµng lo¹t c¸c gi¶i ph¸p trong ®ã cã c¸c gi¶i ph¸p chñ yÕu sau: 3.1. §¶m b¶o sù æn ®Þnh m«i tr­êng chÝnh trÞ, kinh tÕ x· héi. M«i tr­êng chÝnh trÞ, kinh tÕ - x· héi lµ nh©n tè c¬ b¶n, cã tÝnh quyÕt ®Þnh ®èi víi ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i, ®Æc biÖt lµ víi viÖc thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi - h×nh thøc chñ yÕu, quan träng cña ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i. Kinh nghiÖm thùc tiÔn ®· chØ ra r»ng nÕu sù æn ®Þnh chÝnh trÞ kh«ng ®­îc ®¶m b¶o, m«i tr­êng kinh tÕ kh«ng thuËn lîi, thiÕu c¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch, m«i tr­êng x· héi thiÕu tÝnh an toµn... sÏ t¸c ®éng xÊu tíi quan hÖ hîp t¸c kinh tÕ, trªn hÕt lµ ®èi víi viÖc thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi, bëi lÏ sÏ t¸c ®éng trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp ®èi víi tû suÊt lîi nhuËn cña ®èi t¸c. §Ó ®¶m b¶o m«i tr­êng chÝnh trÞ, kinh tÕ, x· héi, ®ßi hái ph¶i t¨ng c­êng sù l·nh ®¹o cña §¶ng, sù qu¶n lý vÜ m« cña nhµ n­íc, sù nç lùc cña c¸c ngµnh c¸c cÊp. 3.2. Cã chÝnh s¸ch thÝch hîp ®èi víi tõng h×nh thøc kinh tÕ ®èi ngo¹i. §©y lµ gi¶i ph¸p quan träng nh»m ph¸t triÓn ®a d¹ng cã hiÖu qu¶ kinh tÕ ®èi ngo¹i. ViÖc më réng vµ n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ ®èi ngo¹i ®ßi hái: Mét mÆt ph¶i më réng c¸c h×nh thøc kinh tÕ ®èi ngo¹i, mÆt kh¸c ph¶i sö dông linh ho¹t phï hîp víi ®iÒu kiÖn cô thÓ. §Æc biÖt ph¶i sö dông chÝnh s¸ch thÝch hîp ®èi víi mçi h×nh thøc kinh tÕ ®èi ngo¹i. Ch¼ng h¹n ®èi víi h×nh thøc ngo¹i th­¬ng cÇn ph¶i cã chÝnh s¸ch khuýen khÝch m¹nh mÏ kinh doanh hµng xuÊt khÈu, t¨ng nhanh tû träng s¶n phÈm cãhµm l­îng c«ng nghÖ cao, ph¸t triÓn m¹nh mÏ nh÷ng s¶n phÈm hµng ho¸ dÞch vô cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh, cã c¬ chÕ b¶o hiÓm hµng xuÊt khÈu, ®Æc biÖt lµ n«ng s¶n, ®Çu t­ cho ho¹t ®éng hç trî xuÊt khÈu. KhuyÕn khÝch sö dông thiÕt bÞ hµng ho¸ s¶n xuÊt trong n­íc, t¨ng nhanh kim ng¹ch xuÊt khÈu tiÕn tíi c©n b»ng xuÊt nhËp khÈu. Thùc hiÖn chÝnh s¸ch b¶o hé cã lùa chän, cã thêi h¹n. Chñ ®éng th©m nhËp thÞ tr­êng quèc tÕ, chó träng thÞ tr­êng c¸c trung t©m kinh tÕ thÕ giíi, më réng thÞ tr­êng quen thuéc, tranh thñ mäi c¬ héi më thÞ tr­êng míi. TiÕp tôc c¶i thiÖn m«i tr­êng ®Çu t­, t¨ng søc hÊp dÉn nhÊt lµ ®èi víi c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia. KhuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ®Çu t­ ra n­íc ngoµi vµ c¸c chÝnh s¸ch hç trî c«ng d©n ViÖt Nam kinh doanh ë n­íc ngoµi. Cã chÝnh s¸ch thÝch hîp tranh thñ nguån vèn ODA... T¨ng c­êng më réng vµ cã biÖn ph¸p h÷u hiÖu ®èi víi c¸c h×nh thøc kinh tÕ ®èi ngo¹i kh¸c nh­ gia c«ng, hîp t¸c khoa häc - c«ng nghÖ vµ c¸c dÞch vô thu ngo¹i tÖ, cã chÝnh s¸ch tû gi¸ thÝch hîp... 3.3. X©y dùng vµ ph¸t triÓn hÖ thèng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ kü thuËt. KÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi cã vai trß quan träng trong ph¸t triÓn kinh tÕ nãi chung, kinh tÕ ®èi ngo¹i nãi riªng. Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ tri thøc ®ang h×nh thµnh vµ tõng b­íc ph¸t triÓn, kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi cµng ®ãng vai trß quan träng vµ yªu cÇu chÊt l­îng ngµy cµng cao. Trong ®ã ®Æc biÖt lµ kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ kü thuËt mµ tr­íc hÕt lµ hÖ thèng th«ng tin liªn l¹c, giao th«ng vËn t¶i. §èi víi n­íc ta, bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu ®· ®¹t ®­îc trong lÜnh vùc b­u chÝnh viÔn th«ng th× trong lÜnh vùc giao th«ng vËn t¶i mÆc dï ®ang cã nhiÒu cè g¾ng, song vÉn cßn qu¸ l¹c hËu so víi c¸c n­íc trong khu vùc, trong khi vèn ®Çu t­ cßn nhiÒu h¹n chÕ. Do vËy ph¶i cã chiÕn l­îc ®Çu t­ ®óng nhÊt lµ ®Çu t­ cã träng ®iÓm, døt ®iÓm vµ cã hiÖu qu¶ cao, ®Æc biÖt ph¶i kiªn quyÕt chèng c¸c hiÖn t­îng tiªu cùc g©y thÊt tho¸t vèn ®Çu t­. 3.4. T¨ng c­êng vai trß qu¶n lý cña nhµ n­íc ®èi víi kinh tÕ ®èi ngo¹i. Vai trß quan träng vÒ qu¶n lý kinh tÕ cña nhµ n­íc trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®· ®­îc kh¼ng ®Þnh. §èi víi lÜnh vùc kinh tÕ ®èi ngo¹i do tÝnh chÊt ®Æc biÖt cña nã vai trß ®ã l¹i cµng quan träng h¬n bao giê hÕt. Kinh nghiÖm quèc tÕ vµ thùc tiÔn nh÷ng n¨m võa qua ®· kh¼ng ®Þnh r»ng nÕu thiÕu sù qu¶n lý cña nhµ n­íc, kinh tÕ ®èi ngo¹i sÏ kh«ng ®­îc më réng vµ mang l¹i hiÖu qu¶, thËm chÝ cßn dÉn ®Õn hËu qu¶ khã l­êng kh«ng chØ vÒ kinh tÕ mµ cßn nguy h¹i h¬n lµ hËu qu¶ vÒ chÝnh trÞ, bëi v× mèi quan hÖ gi÷a kinh tÕ vµ chÝnh trÞ lu«n lµ mèi quan hÖ t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau nhÊt lµ trong ®iÒu kiÖn diÔn biÕn hoµ b×nh lµ mét nguy c¬. MÆc dï ®· cã nh÷ng cè g¾ng nhÊt ®Þnh vÒ qu¶n lý nhµ n­íc trong lÜnh vùc kinh tÕ ®èi ngo¹i nªn kÕt qu¶ thu ®­îc kh«ng nhá, song do nhiÒu nguyªn nh©n chñ quan vµ kh¸ch quan trong ®ã cã vÊn ®Ò qu¶n lý nhµ n­íc nªn kÕt qu¶ ®ã cßn rÊt khiªm tèn vµ cµng khiªm tè h¬n nÕu so s¸nh víi c¸c n­íc trong khu vùc. V× vËy viÖc t¨ng c­êng qu¶n lý nhµ n­íc trë thµnh vÊn ®Ò cÊp b¸ch. ChØ cã t¨ng c­êng vai trß qu¶n lý cña nhµ n­íc míi cã thÓ ®¶m b¶o môc tiªu, ph­¬ng h­íng vµ gi÷ v÷ng ®­îc nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n trong kinh tÕ ®èi ngo¹i vµ cã nh­ vËy ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i míi mang l¹i hiÖu qu¶. Còng chØ cã t¨ng c­êng vai trß qu¶n lý cña nhµ n­íc míi cã thÓ h¹n chÕ ®­îc nh÷ng rñi ro, n¾m b¾t ®­îc nh÷ng c¬ héi nhê ®ã mang l¹i lîi Ých cho c¸c ®¬n vÞ ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i nãi riªng vµ quèc gia nãi chung. Th«ng qua sù t¨ng c­êng vai trß qu¶n lý nhµ n­íc sÏ kh¾c phôc ®­îc t×nh tr¹ng c¹nh tranh thiÕu lµnh m¹nh, ph¸t huy hiÖu qu¶ cña sù hîp t¸c trong n­íc ®Ó cã søc m¹nh c¹nh tranh quèc tÕ, tr¸nh ®­îc sù thua thiÖt vÒ lîi Ých... §Ó t¨ng c­êng vai trß qu¶n lý kinh tÕ ®èi ngo¹i cña nhµ n­íc cÇn thiÕt ph¶i ®æi míi tæ chøc bé m¸y, c¬ chÕ qu¶n lý võa ®¶m b¶o sù thèng nhÊt qu¶n lý cña nhµ n­íc vÒ kinh tÕ ®èi ngo¹i, song vÉn ph¸t huy ®­îc tÝnh chñ ®éng, s¸ng t¹o cña c¸c ®¬n vÞ, ®­a l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ - x· héi ngµy cµng lín. Trong ®ã vÊn ®Ò cã ý nghÜa hÕt søc quan träng lµ: n©ng cao n¨ng lùc bé m¸y qu¶n lý, n¨ng lùc phÈm chÊt ®¹o ®øc cña c¸n bé c«ng chøc ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i vµ cã ®­îc hÖ thèng ph¸p luËt míi ngµy cµng phï hîp víi hÖ thèng luËt ph¸p vµ phong tôc tËp qu¸n quèc tÕ, thñ tôc hµnh chÝnh gän nhÑ, th«ng tin thÞ tr­êng cËp nhËt... §ã còng lµ nh÷ng h¹n chÕ hiÖn ®ang tån t¹i cÇn nç lùc ®Ó tõng b­íc kh¾c phôc. 3.5. C¸c gi¶i ph¸p mang tÝnh qu¶n lÝ vÜ m« cña nhµ n­íc. TiÕn hµnh réng r·i c«ng t¸c t­ t­ëng, tuyªn truyÒn, gi¶i thÝch trong c¸c tæ chøc §¶ng, chÝnh quyÒn, ®oµn thÓ trong c¸c doanh nghiÖp vµ c¸c tÇng líp nh©n d©n ®Ó ®¹t ®­îc nhËn thøc vµ hµnh ®éng thèng nhÊt vµ nhÊt qu¸n vÒ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, coi ®ã lµ nhu cÇu võa bøc xóc, võa c¬ b¶n vµ l©u dµi cña nÒn kinh tÕ n­íc ta, n©ng cao niÒm tin vµo kh¶ n¨ng vµ quyÕt t©m cña nh©n d©n ta chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. X©y dùng chiÕn l­îc tæng thÓ vÒ héi nhËp víi mét lé tr×nh cô thÓ ®Ó c¸c ngµnh, c¸c ®Þa ph­¬ng, c¸c doanh nghiÖp khÈn tr­¬ng s¾p xÕp l¹i vµ n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt, n©ng cao hiÖu qu¶ vÒ kh¶ n¨ng c¹nh tranh, b¶o ®¶m cho héi nhËp cã hiÖu qu¶. Trong khi h×nh thµnh chiÕn l­îc héi nhËp, cÇn ®Æc biÖt quan t©m b¶o ®¶m sù ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh dÞch vô nh­: tµi chÝnh, ng©n hµng, viÔn th«ng...lµ nh÷ng lÜnh vùc quan träng mµ ta cßn yÕu kÐm. Chñ ®éng vµ khÈn tr­¬ng chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, ®æi míi c«ng nghÖ vµ tr×nh ®é qu¶n lÝ ®Ó n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh, ph¸t huy tèi ®a lîi thÕ so s¸nh cña n­íc ta, ra søc phÊn ®Êu kh«ng ngõng n©ng cao chÊt l­îng, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm vµ dÞch vô, b¾t kÞp sù thay ®æi nhanh chãng trªn thÞ tr­êng thÕ giíi, t¹o ra nh÷ng ngµnh, nh÷ng s¶n phÈm mòi nhän ®Ó hµng ho¸ dÞch vô cña ta chiÕm lÜnh thÞ phÇn ngµy cµng lín trong n­íc còng nh­ trªn thÕ giíi ®¸p øng yªu cÇu cña sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. Trong qu¸ tr×nh héi nhËp cÇn quan t©m tranh thñ nh÷ng tiÕn bé míi cña khoa häc, c«ng nghÖ, kh«ng nhËp khÈu nh÷ng c«ng nghÖ l¹c hËu g©y « nhiÔm m«i tr­êng. §èi víi viÖc n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c s¶n phÈm vµ dÞch vô, cña c¸c doanh nghiÖp, nhµ n­íc cÇn ra søc c¶i thiÖn m«i tr­êng kinh doanh, kh¶ n¨ng c¹nh tranh quèc gia th«ng qua viÖc khÈn tr­¬ng ®æi míi vµ x©y dùng ®ång bé hÖ thèng luËt ph¸p phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ. Ph¸t triÓn m¹nh kÕt cÊu h¹ tÇng, ®Èy m¹nh c«ng cuéc c¶i c¸ch hµnh chÝnh nh»m x©y dùng bé m¸y nhµ n­íc trong s¹ch vÒ phÈm chÊt, v÷ng m¹nh vÒ chuyªn m«n. Cã kÕ ho¹ch cô thÓ ®Èy m¹nh c«ng t¸c ®µo t¹o nguån nh©n lùc, ®µo t¹o ®éi ngò c¸n bé qu¶n lÝ vµ kinh doanh hiÓu biÕt s©u vÒ luËt ph¸p quèc tÕ vµ nghiÖp vô chuyªn m«n, cã tr×nh ®é ngo¹i ng÷, ®µo t¹o ®éi ngò c«ng nh©n cã tr×nh ®é tay nghÒ cao. Cïng víi viÖc ®µo t¹o nguån nh©n lùc cÇn cã chÝnh s¸ch thu hót, b¶o vÖ vµ sö dông nh©n tµi, bè trÝ, sö dông c¸n bé ®óng víi ngµnh nghÒ ®­îc ®µo t¹o vµ víi së tr­êng n¨ng lùc cña tõng ng­êi. Ph¸t triÓn vµ tõng b­íc hoµn thiÖn c¸c lo¹i h×nh thÞ tr­êng cô thÓ: - §èi víi thÞ tr­êng hµng ho¸, dÞch vô: xo¸ bá sù chia c¾t thÞ tr­êng néi ®Þa th«ng qua viÖc b·i bá thuÕ bu«n chuyÕn, c¸c kho¶n phÝ, lÖ phÝ bÊt hîp lÝ g©y c¶n trë giao l­u hµng ho¸. Cã c¸c c¬ chÕ chÝnh s¸ch hç trî tiªu thô mét sè mÆt hµng, s¶n phÈm cßn tån ®äng lín (than, xi m¨ng, s¾t thÐp) ®ång thêi cÇn cã gi¶i ph¸p khuyÕn khÝch, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi, an toµn cho mua b¸n theo ph­¬ng thøc tr¶ gãp c¸c mÆt hµng d©n dông s¶n xuÊt trong n­íc. KÞp thêi h­íng dÉn cô thÓ vÒ c¬ chÕ tµi chÝnh ®èi vèi doanh nghiÖp b¸n hµng tr¶ gãp, miÔn gi¶m thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp ®èi víi phÇn l·i thu ®­îc tõ b¸n hµng tr¶ gãp. VÒ dÞch vô: cÇn khuyÕn khÝch ph¸t triÓn c¸c lo¹i h×nh dÞch vô nh­: dÞch vô t­ vÊn tµi chÝnh kÕ to¸n, thuÕ, thñ tôc xuÊt nhËp khÈu, qu¶ng c¸o, nghiªn cøu thÞ tr­êng nh»m hç trî s¶n xuÊt, l­u th«ng vµ tiªu thô hµng hoÊ cho c¸c doanh nghiÖp. - §èi víi thÞ tr­êng khu vùc n«ng th«n, miÒn nói, vïng s©u, vïng xa: Nhµ n­íc cÇn më réng ¸p dông gi¸ sµn tiªu thô mét sè s¶n phÈm n«ng nghiÖp xuÊt khÈu (cµ phª, chÌ, h¹t ®iÒu...) hç trî ho¹t ®éng th­¬ng m¹i miÒn nói, vïng s©u vïng xa th«ng qua viÖc tiÕp tôc trî c­íc, trî gi¸ cho c¸c mÆt hµng thiÕt yÕu; hç trî l·i suÊt cho c¸c doanh nghiÖp thu mua n«ng s¶n, th­ëng cho c¸c doanh nghiÖp chÕ biÕn n«ng s¶n phÈm xuÊt khÈu. - §èi víi thÞ tr­êng bÊt ®éng s¶n: §Èy nhanh qu¸ tr×nh cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt, khuyÕn khÝch tÊt c¶ c¸c hé ®¨ng ký vµ lµm thñ tôc hîp ph¸p ho¸ quyÒn sö dông ®Êt ®Ó cã thÓ giao dÞch trªn thÞ tr­êng ®­îc thuËn lîi triÓn khai thùc hiÖn nh÷ng quy ®Þnh míi (nh­ gi¶m thuÕ suÊt, chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt, gi¶m 59% lÖ phÝ ®¨ng ký tr­íc b¹) ®· ®­îc ban hµnh trong luËt thuÕ chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt, NghÞ ®Þnh 176/CP ngµy 21-12-1999 cña chÝnh phñ. §¬n gi¶n ho¸ thñ tôc mua b¸n nhµ; ®Èy m¹nh viÖc b¸n nhµ cho c¸n bé, c«ng nh©n viªn; cã gi¶i ph¸p ­u ®·i víi c¸c c«ng ty kinh doanh b¸n nhµ tr¶ gãp. - §èi víi thÞ tr­êng søc lao ®éng: nhµ n­íc cÇn x¸c ®Þnh ®Çu t­ cho gi¸o dôc - ®µo t¹o lµ ®Çu t­ ph¸t triÓn, ®Çu t­ cho t­¬ng lai. Mét mÆt, t¨ng ®Çu t­ tõ ng©n s¸ch nhµ n­íc cho gi¸o dôc - ®µo t¹o. MÆt kh¸c, khuyÕn khÝch ®Çu t­ tõ nhiÒu nguån, ®Æc biÖt chó träng ho¹t ®éng ®µo t¹o, d¹y nghÒ ®Ó cung øng nguån nh©n lùc cã chÊt l­îng cho thÞ tr­êng lao ®éng. Nhµ n­íc cã c¬ chÕ tµi chÝnh hç trî ®µo t¹o, ®µo t¹o l¹i c¸n bé (nhÊt lµ trong qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc vµ c¶i c¸ch hµnh chÝnh), võa khuyÕn khÝch võa rµng buéc tr¸ch nhiÖm ®µo t¹o, n©ng cao chÊt l­îng lao ®éng cña b¶n th©n doanh nghiÖp th«ng qua viÖc cho phÐp khÊu trõ chi phÝ ®µo t¹o khi tÝnh thu nhËp chÞu thuÕ doanh nghiÖp. Më réng c¸c lo¹i h×nh dÞch vô h­íng nghiÖp, giíi thiÖu viÖc lµm, xóc tiÕn thµnh lËp Quü trî cÊp thÊt nghiÖp víi sù ®ãng gãp vèn cña nhµ n­íc vµ c¸c doanh nghiÖp. - §Ó æn ®Þnh thÞ tr­êng ngo¹i hèi cÇn tiÕp tôc thùc hiÖn c¬ chÕ ®iÒu hµnh tØ gi¸ linh ho¹t, tõng b­íc ®­a ®ång ViÖt nam tíi gi¸ trÞ thùc nh»m khuyÕn khÝch xuÊt khÈu; gi¶m dÇn vµ ®i tíi xo¸ bá kÕt hèi ngo¹i tÖ ®èi víi doanh nghiÖp tù c©n ®èi nhu cÇu ngo¹i tÖ víi nhau. - §èi víi thÞ tr­êng chøng kho¸n: cÇn chuÈn bÞ mét sè ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh, tr­íc hÕt lµ t¹o ®ñ hµng ho¸ cã chÊt l­îng ®­îc giao dÞch trªn thÞ tr­êng nµy trªn c¬ së ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc. Hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt vÒ chøng kho¸n. X©y dùng hÖ thèng giao dÞch, hÖ thèng xö lÝ d÷ liÖu, hÖ thèng th«ng tin vµ hÖ thèng thanh to¸n bï trõ, l­u gi÷ chøng kho¸n, chó träng ®µo t¹o ®éi ngò c¸n bé vµ phæ biÕn tri thøc chøng kho¸n cho c«ng chóng. KÕt hîp chÆt chÏ ho¹t ®éng chÝnh trÞ ®èi ngo¹i víi kinh tÕ ®èi ngo¹i. G¾n kÕt chñ tr­¬ng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ víi nhiÖm vô cñng cè an ninh quèc phßng ngay tõ kh©u h×nh thµnh kÕ ho¹ch, x©y dùng lé tr×nh còng nh­ trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn, nh»m lµm cho héi nhËp kh«ng ¶nh h­ëng tiªu cùc tíi nhiÖm vô b¶o vÖ an ninh quèc gia vµ an toµn x· héi. 3.6. X©y dùng ®èi t¸c vµ t×m kiÕm ®èi t¸c trong quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i. Trong ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i, ®èi t¸c trë thµnh vÊn ®Ò rÊt c¬ b¶n, cã tÝnh quyÕt ®Þnh ®èi víi hiÖu qu¶ kinh tÕ ®èi ngo¹i. Do h×nh thøc kinh tÕ ®èi ngo¹i rÊt ®a d¹ng nªn ®èi t¸c còng hÕt søc ®a d¹ng. Còng v× thÕ võa x©y dùng ®èi t¸c vµ t×m kiÕm ®èi t¸c quan hÖ trë thµnh vÊn ®Ò phøc t¹p cÇn ®­îc xö lý linh ho¹t. §èi víi viÖc x©y dùng ®èi t¸c trong n­íc, ®iÒu quan träng lµ ph¶i tõng b­íc x©y dùng c¸c ®èi t¸c m¹nh (vÒ vèn, c«ng nghÖ, n¨ng lùc qu¶n lý, phong c¸ch giao tiÕp quèc tÕ...) cã tÇm cì quèc tÕ ®ãng vai trß ®Çu tÇu trong quan hÖ. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, doanh nghiÖp vÉn lµ nh÷ng chñ thÓ chñ yÕu trùc tiÕp ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i nªn cÇn ph¶i xóc tiÕn x©y dùng mét sè doanh nghiÖp nhµ n­íc thµnh tËp ®oµn xuyªn quèc gia. C¸c tËp ®oµn nµy sÏ lµ lùc l­îng ®Çu tÇu trong viÖc më réng quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i vµ th«ng qua ®ã l«i cuèn c¸c doanh nghiÖp kh¸c. §èi víi ®èi t¸c n­íc ngoµi: viÖc lùa chän ®èi t¸c thÝch hîp lu«n lµ vÊn ®Ò quan träng ®èi víi bªn ViÖt Nam. Song trong t­¬ng lai vÒ l©u dµi cÇn quan t©m h¬n ®èi víi c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia v× ®ã lµ nguån quèc tÕ lín vÒ vèn, c«ng nghÖ, kinh nghiÖm qu¶n lý mµ chóng ta rÊt cÇn khai th¸c. Tuy nhiªn ®Ó khai th¸c ®­îc hä hoµn toµn kh«ng ph¶i lµ vÊn ®Ò ®¬n gi¶n, ®ßi hái ph¶i cã chiÕn l­îc, s¸ch l­îc ®óng ®¾n trªn c¬ së cïng cã lîi. Trªn ®©y lµ c¸c gi¶i ph¸p chñ yÕu trong hÖ thèng c¸c gi¶i ph¸p. Mçi gi¶i ph¸p cã vÞ trÝ kh¸c nhau vµ sù ph©n ®Þnh còng chØ cã ý nghÜa t­¬ng ®èi. §Ó më réng vÒ n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ ®èi ngo¹i cÇn ph¶i thùc hiÖn ®ång bé c¸c gi¶i ph¸p trªn. 4. Nh÷ng quan ®iÓm cña §¶ng vÒ vÊn ®Ò n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ ®èi ngo¹i, héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Qu¸n triÖt chñ tr­¬ng ®­îc x¸c ®Þnh t¹i d¹i héi IX lµ: "Chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ khu vùc theo tinh thÇn ph¸t huy tèi ®a néi lùc, n©ng cao hiÖu qu¶ hîp t¸c quèc tÕ, b¶o ®¶m ®éc lËp, tù chñ vµ ®Þnh h­íng XHCN, b¶o vÖ lîi Ých d©n téc, an ninh quèc gia, gi÷ g×n b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc, b¶o vÖ m«i tr­êng". Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ sù nghiÖp cña toµn d©n; trong qu¸ tr×nh héi nhËp cÇn ph¸t huy mäi tiÒm n¨ng vµ nguån lùc cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, cña toµn x· héi, trong ®ã kinh tÕ nhµ n­íc gi÷ vai trß chñ ®¹o. Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ qu¸ tr×nh võa hîp t¸c, võa ®Êu tranh võa c¹nh tranh, võa cã nhiÒu c¬ héi, võa kh«ng Ýt th¸ch thøc; do ®ã cÇn tØnh t¸o, kh«n khÐo vµ linh ho¹t trong viÖc xö lý tÝnh hai mÆt cña héi nhËp tuú theo ®èi t­îng vÊn ®Ò, tr­êng hîp, thêi ®iÓm cô thÓ; võa ph¶i ®Ò phßng t­ t­ëng tr× trÖ thô ®éng, võa ph¶i chèng t­ t­ëng gi¶n ®¬n, n«n nãng. NhËn thøc ®Çy ®ñ ®Æc ®iÓm nÒn kinh tÕ n­íc ta, tõ ®ã ®Ò ra kÕ ho¹ch vµ lé tr×nh hîp lý, võa phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc, võa ®¸p øng c¸c quy ®Þnh cña c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ mµ n­íc ta tham gia; tranh thñ nh÷ng ­u ®·i dµnh cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn vµ c¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ chuyÓn ®æi tõ kinh tÕ tËp trung bao cÊp sang kinh tÕ thÞ tr­êng. KÕt hîp chÆt chÏ qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vèi yªu cÇu gi÷ v÷ng an ninh quèc phßng, th«ng qua héi nhËp ®Ó t¨ng c­êng søc m¹nh tæng hîp cña quèc gia nh»m cñng cè chñ quyÒn vµ an ninh ®Êt n­íc, c¶nh gi¸c víi nh÷ng m­u toan th«ng qua héi nhËp ®Ó thùc hiÖn ý ®å “diÔn biÕn hoµ b×nh” ®èi víi n­íc ta. KÕt luËn §¶ng ta ®· x¸c ®Þnh râ: thùc hiÖn nhÊt qu¸n ®­êng lèi ®èi ngo¹i ®éc lËp tù chñ, réng më, ®a ph­¬ng ho¸ ®a d¹ng ho¸ c¸c quan hÖ quèc tÕ. ViÖt Nam s½n sµng lµ b¹n, lµ ®èi t¸c tin cËy cña c¸c n­íc trong céng ®ång quèc tÕ, phÊn ®Êu v× hoµ b×nh ph¸t triÓn. TiÕp tôc thùc hiÖn nhiÖm vô ®èi ngo¹i lµ: gi÷ v÷ng m«i tr­êng hoµ b×nh vµ t¹o c¸c ®iÒu kiÖn quèc tÕ thuËn lîi ®Ó ®Èy m¹nh ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc, x©y dùng vµ b¶o vÖ Tæ quèc, b¶o ®¶m ®éc lËp vµ chñ quyÒn quèc gia. Do ®ã n­íc ta cµng cÇn ph¶i chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi, më réng vµ n©ng cao quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i h¬n n÷a. §­êng lèi ®æi míi ®· ®­a ®Êt n­íc ta vµo mét thêi kú míi, thêi kú më réng quan hÖ quèc tÕ theo ph­¬ng ch©m ®a d¹ng ho¸, ®a ph­¬ng ho¸, ®Èy m¹nh héi nhËp víi thÕ giíi. Hoµ vµo xu thÕ chung cña ®êi sèng quèc tÕ, ViÖt Nam tÝch cùc vµ chñ ®éng tham gia tiÕn tr×nh héi nhËp quèc tÕ nh»m ®Èy m¹nh ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, lµm cho d©n giµu n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, v¨n minh. §­a ®Êt n­íc ta tho¸t ra khái t×nh tr¹ng kÐm ph¸t triÓn; n©ng cao râ rÖt ®êi sèng vËt chÊt, v¨n ho¸, tinh thÇn cña nh©n d©n; t¹o nÒn t¶ng ®Õn n¨m 2020 n­íc ta c¬ b¶n trë thµnh mét n­íc c«ng nghiÖp. Nh÷ng vai trß vµ thµnh tùu to lín cña kinh tÕ ®èi ngo¹i, héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ chØ cã thÓ ®¹t ®­îc vµ ph¸t huy hÕt kh¶ n¨ng cña nã khi ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i v­ît qua ®­îc nh÷ng th¸ch thøc hay mÆt tr¸i cña toµn cÇu ho¸ vµ gi÷ ®óng ®­îc ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa mµ §¶ng vµ nhµ n­íc ta ®· lùa chän. Do ®ã vai trß qu¶n lý cña nhµ n­íc lµ hÕt søc quan träng vµ cÇn thiÕt. ChØ cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc míi cã thÓ ®¶m b¶o môc tiªu, ph­¬ng h­íng vµ gi÷ v÷ng ®­îc nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n trong kinh tÕ ®èi ngo¹i vµ cã nh­ vËy ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i míi mang l¹i hiÖu qu¶. Còng chØ cã nhµ n­íc míi cã thÓ h¹n chÕ ®­îc nh÷ng rñi ro, n¾m b¾t ®­îc nh÷ng c¬ héi nhê ®ã mang l¹i lîi Ých cho c¸c ®¬n vÞ ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i nãi riªng vµ quèc gia nãi chung. Tõ ®ã sÏ kh¾c phôc ®­îc t×nh tr¹ng c¹nh tranh thiÕu lµnh m¹nh, ph¸t huy hiÖu qu¶ cña sù hîp t¸c trong n­íc ®Ó cã søc m¹nh c¹nh tranh quèc tÕ, tr¸nh ®­îc sù thua thiÖt vÒ lîi Ých... Vµ ®¶m b¶o cho nÒn kinh tÕ n­íc ta héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi, ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng kh«ng ®i chÖch h­íng x· héi chñ nghÜa. Bµi viÕt trªn lµ nh÷ng suy nghÜ b­íc ®Çu vÒ vÊn ®Ò më réng quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i vµ chñ ®éng Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. §©y lµ mét vÊn ®Ò rÊt lín vµ phøc t¹p lªn trªn b­íc ®­êng ph¸t triÓn ®Êt n­íc, n­íc ta sÏ cßn ph¶i võa lµm võa rót kinh nghiÖm. §iÒu cèt yÕu lµ cïng víi viÖc hÕt søc nh¹y bÐn, n¨ng ®éng, s¸ng t¹o biÕt chíp thêi c¬ ®Ó tiÕn hµnh nh÷ng c«ng viÖc cÇn thiÕt v× lîi Ých quèc gia, ph¶i lu«n gi÷ v÷ng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, lu«n tØnh t¸o kh«ng ®Ó bÞ bÊt ngê, toµn §¶ng, toµn d©n ta ph¶i ph¸t huy cao ®é tinh thÇn c¸ch m¹ng tiÕn c«ng, tiÕp tôc ®Èy m¹nh c«ng cuéc ®æi míi, ph¸t huy søc m¹nh tæng hîp cña toµn d©n téc, ®­a ®Êt n­íc tiÕn nhanh vµ v÷ng ch¾c theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. Chóng ta tin t­ëng r»ng, nÕu thùc hiÖn tèt ®­êng lèi chñ tr­¬ng cña §¶ng ®· ®­îc x¸c ®Þnh râ trong §¹i héi lÇn thø IX, viÖc héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, më réng quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i sÏ ®­îc thùc hiÖn cã hiÖu qu¶. §Êt n­íc ta sÏ ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu ngµy cµng to lín trong c«ng cuéc ®æi míi, ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. tµi liÖu tham kh¶o 1. Gi¸o tr×nh Kinh tÕ chÝnh trÞ Mac - Lªnin. NXB ChÝnh trÞ quèc gia - 2002. 2. V¨n kiÖn ®¹i héi §¶ng lÇn thø IX. NXB ChÝnh trÞ quèc gia - 2001. 3. §æi míi kinh tÕ ViÖt Nam vµ chÝnh s¸ch kinh tÕ ®èi ngo¹i. Nxb Khoa häc x· héi 1995. 4. Toµn cÇu ho¸ vµ héi nhËp kinh tÕ cña ViÖt Nam. Nxb ChÝnh trÞ quèc gia 2001. 5. Cao Sü Kiªm: Toµn cÇu ho¸ - c¬ héi vµ th¸ch thøc trong tiÕn tr×nh héi nhËp víi kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi.