Đề tài Các biện pháp phòng chống về tham nhũng và vấn đề tụt hậu xa hơn về kinh tế

phãng miÒn Nam. Vµ khi ®ã miÒn B¾c ®i lªn x©y dùng chñ nghÜa x· héi víi c¸c khÈu hiÖu: "Võa kh¸ng chiÕn, võa kiÕn quèc", "tÊt c¶ v× miÒn Nam th©n yªu". Nh­ng kh«ng chØ ®¬n thuÇn ph¸t triÓn kinh tÕ, miÒn B¾c còng ph¶i chÞu nh÷ng cuéc r¶i th¶m b»ng bom rÊt ¸c liÖt, nã ®­îc vÝ nh­ "§iÖn Biªn Phñ trªn kh«ng", ®Õ quèc Mü ®· nÐm xuèng miÒn B¾c hµng triÖu tÊn bom ®Ó ng¨n c¶n miÒn B¾c ®i lªn vµ sù chi viÖn cña miÒn B¾c cho miÒn Nam. Khi ®ã hµng tr¨m ngµn tÊn bom ®¹n cña Mü ®· tµn ph¸ rÊt nhiÒu nh÷ng thµnh tùu cña miÒn B¾c, nh­ng kh«ng v× thÕ mµ miÒn B¾c kh«ng ph¸t triÓn, kh«ng viÖn trî cho miÒn Nam ruét thÞt. MiÒn B¾c vÉn ph¸t triÓn vµ ngµy cµng viÖn trî nhiÒu vÒ ng­êi vµ tµi s¶n cho miÒn Nam. Vµ ®Õn n¨m 1975 ®· chøng kiÕn cuéc mét n­íc thuéc ®Þa nhá ®· ®¸nh b¹i mét tªn trïm ®Õ quèc x©m l­îc lín. KÓ tõ ®ã n­íc ta hoµn toµn thèng nhÊt, vµ nh©n d©n ta b©y giê chØ cßn viÖc b¾t tay vµo ph¸t triÓn kinh tÕ. Nh­ng nh×n vµo toµn c¶nh ®Êt n­íc ta n¨m ®ã, th× ViÖt Nam bÞ tµn ph¸ hÕt søc nÆng nÒ mµ ®Ó x©y dùng lªn c¸c c¬ së h¹ tÇng nh­ vËy ®Ó phôc vô cho ph¸t triÓn th× ta cÇn rÊt nhiÒu thêi gian, tiÒn cña vµ c«ng søc. Thø hai, ngay sau khi c¸ch m¹ng th¸ng 8 thµnh c«ng, ®Æc biÖt lµ ngay sau khi miÒn B¾c ®i vµo x©y dùng x· héi míi. Khi ®ang t×m tßi con ®­êng nèi tiÕp hîp lý víi lÞch sö vµ bøt ra khái qu¸ khø th× do hoµn c¶nh cña lÞch sö lóc ®ã, chóng ta ®· thu nhËp m« h×nh kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung cña Liªn X« vµ Trung Quèc cïng víi viÖc nhËn thøc vµ vËn dông ch­a s¸ng t¹o t­ t­ëng M¸c - Lªnin trong m« h×nh x©y dùng kinh tÕ phï hîp víi ®iÒu kiÖn ë n­íc ta. Khi ®ang cßn mß mÉm víi m« h×nh kinh tÕ du nhËp nãi trªn vµ ®ang b¾t ®Çu tr¨n trë víi c¸c vÊn ®Ò n¶y sinh trong cuéc ®Êu tranh chèng Mü, cøu n­íc lµm gi¸n ®o¹n con ®­êng t×m tßi, s¸ng t¹o m« h×nh kinh tÕ míi, m« h×nh tæ chøc x· héi míi. Nh­ vËy, ë ViÖt Nam cã mét sù kÕt hîp gi÷a t­ t­ëng Nho gi¸o, t­ t­ëng M¸c - Lªnin ®· cã phÇn bÞ gi¸o ®iÒu ho¸ vµ ®­îc nhËn thøc, ®­îc nu«i d­ìng trong m«i tr­êng chiÕn tranh l©u dµi. V× vËy m« h×nh kinh tÕ ViÖt Nam lµ mét m« h×nh rÊt ®Æc tr­ng, pha trén nhiÒu mµu s¾c, ph¶n ¸nh nhiÒu xu thÕ vµ rÊt phøc t¹p. Lý luËn M¸c - Lªnin lµ häc thuyÕt khoa häc cã vÞ trÝ ®Æc biÖt quan träng trong sù ph¸t triÓn x· héi, trong ®êi sèng chÝnh trÞ thÕ giíi vµ phong trµo c«ng nh©n quèc tÕ. Nã lµ nÒn t¶ng cho sù ra ®êi cña hÖ thèng x· héi chñ nghÜa thÕ giíi, thÓ hiÖn sù kh¸t väng cao c¶ cña nh©n lo¹i, h­íng tíi mét chÕ ®é x· héi tèt ®Ñp h¬n, tiÕn bé h¬n theo nghÜa ®Çy ®ñ nhÊt cña tõ nµy. ViÖc sôp ®æ cña hÖ thèng XHCN võa qua kh«ng cã nghÜa ®¬n gi¶n lµ sù sôp ®æ cña t­ t­ëng M¸c - Lªnin. Víi t­ c¸ch lµ mét häc thuyÕt khoa häc. Tuy nhiªn cÇn ý thøuc r»ng mét häc thuyÕt khoa häc th× kh«ng thÓ coi nã nh­ kinh th¸nh vµ còng kh«ng thÓ gi¸o ®iÒu; nã cã sù s¸ng t¹o vµ cã nh÷ng h¹n chÕ tÊt yÕu mang tÝnh lÞch sö. Do vËy, mét nhµ yªu n­íc ch©n chÝnh ph¶i lµ ng­êi cã tr¸ch nhiÖm, vµ sø mÖnh lµu giµu häc thuyÕt ®ã vÒ khoa häc vµ thùc tiÔn ®Ó nã tiÕp tôc cã søc sèng nh­ mét tinh hoa cña nh©n lo¹i. Nh­ng ®¸ng tiÕc trong qu¸ tr×nh vËn dông t­ t­ëng M¸c - Lªnin ®· cã sù nhÇm l·n gi÷a môc tiªu vµ ph­¬ng tiÖn, cã mét sù tr¸i ng­îc gi÷a lêi nãi vµ viÖc lµm, cã sù xa rêi gi÷a triÕt lý nÒn t¶ng vµ ph­¬ng ph¸p luËn khoa häc cña nã. §¶ng vµ Nhµ n­íc ta së dÜ l·nh ®¹o ®­îc c¸ch m¹ng d©n téc d©n chñ vµ gi¶i phãng ®Êt n­íc thµnh c«ng vµ ®­îc nh©n d©n tin yªu, ñng hé chÝnh lµ nhê tr­íc hÕt vµo viÖc §¶ng ta ®· ®Ò ra ®­îc c¸c môc tiªu phï hîp víi lîi Ých thiÕt tha cña d©n téc, cña nh©n d©n. Nh­ng sau khi c¸ch m¹ng thµnh c«ng vµ trong c«ng cuéc x©y dùng kinh tÕ ®· cã sù nhÇm lÉn trong c¸ch xö lý mèi quan hÑ gi÷a môc tiªu vµ ph­¬ng tiÖn, coi träng xö lý c¸c vÊn ®Ò c¬ chÕ, v× quan hÖ s¶n xuÊt, coi ®ã môc tiªu, trong khi ®ã l¹i sao nh·ng, coi nhÑ c¸c vÊn ®Ò gi¶i phãng lùc l­îng s¶n xuÊt ®Ó t¹o ra cña c¶i vµ dÞch vô cho x· héi. Bªn c¹nh ®ã cßn rÊt nhiÒu thãi quen, nhiÒu tËp qu¸n, nhiÒu di s¶n t¸c ®éng kh«ng cã lîi rÊt nhiÒu cho sù ph¸t triÓn. NÕu kh«ng ý thøc ®­îc ®Çy ®ñ vÒ ¶nh h­ëng vÒ di s¶n qu¸ khø, ta sÏ kh«ng x¸c ®Þnh ®­îc ®iÓm xuÊt ph¸t; kh«ng biÕt c¸i g× lµ thuËn lîi, tÝch cùc cÇn ®­îc t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó tËn dông vµ ph¸t huy; kh«ng biÕt nh÷ng c¸i g× lµ bÊt thuËn lîi, tiªu cùc cÇn ph¶i h¹n chÕ vµ v­ît qua do ®ã ta sÏ khã h×nh dung ®­îc mét c¸ch râ rµng môc tiªu vµ con ®­êng sÏ ®i, còng nh­ kh«ng thÓ ý thøc ®­îc mét c¸ch râ rµng vµ cã chñ ®Ých c¸i cÇn thiÕt, c¸i míi cÇn ph¶i ®­a vµo thùc tÕ. T×nh h×nh ®ã cã nguy c¬ dÉn ®Õn mét qu¸ tr×nh tiÕn triÓn tù ph¸t, xen lÉn cò, míi, lµm ta quyÒn mÊt kh«ng ý thøc ®­îc c¸i cò v·n ®ang tån t¹i, vÉn nh¹p vµo t­ duy hµnh ®éng, vµo thùc t¹i, c¸i cò nµy hoÆc lµ tån t¹i d­íi d¹ng ph©n gi¶i hoµ nhËp vµo thùc t¹i, hoÆc d­íi d¹ng chê thêi c¬ trçi dËy, hoÆc ®­îc t©n trang biÕn d¹ng, thay ®æi mµu da ®Ó thÝch nghi víi thùc t¹i. §ång thêi, ta còng quªn, hoÆc kh«ng cã kh¶ n¨ng nhËn thøc thùc tÕ vµ nhËn thøc c¸i míi, thËm chÝ nhËn thøc cña ta vÒ lý tëng vµ môc tiªu cña chñ nghÜa x· héi, cña d©n téc cã thÓ bÞ sai lÖch vµ bÞ thµnh kiÕn. Vµ §¶ng vµ Nhµ n­íc ta ®· cã nh÷ng nhËn thøc nhÊt ®Þnh ®Ó ®Þnh h­íng sù ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc. N¨m 1986 lµ n¨m chÝnh thøc n­íc ta më cöa kinh tÕ vµo mét nÒn kinh tÕ míi lµ kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa vµ ®· cã sù t¨ng tr­ëng quan träng bªn ngoµi. Tuy nhiªn c¸c mÆt tr¸i cña nã còng lµ mét trong c¸c nguy c¬ lín g©y sù kÐm ph¸t triÓn cña n­íc ta ®ã lµ sù c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh, vi ph¹m quyÒn tù do cña ng­êi kh¸c. Hai lµ, do nh÷ng ®éng c¬ lîi nhuËn vµ khu«n khæ cña ph¸p lý ch­a h×nh thµnh ®Çy ®ñ nªn cã sù xãi mßn vÒ c¸c gi¸ trÞ ®¹o ®øc vµ c¸c gi¸ trÞ v¨n ho¸ truyÒn thèng. §©y lµ th¸ch thøc lín nhÊt kh«ng chØ víi ViÖt Nam mµ cßn ®èi víi tÊt c¶ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Ba lµ, viÖc më cöa nÒn kinh tÕ, héi nhËp víi khu vùc vµ thÕ giíi. §iÒu nµy còng cã nghÜa lµ ViÖt Nam ph¶i ®èi mÆt víi nÒn v¨n minh míi cña nÒn c«ng nghiÖp, nÒn v¨n minh ph­¬ng T©y, n­íc ngoµi, nh÷ng sù lai vÒ v¨n ho¸ còng nh­ nh÷ng tÖ n¹n, sù tha ho¸ bªn ngoµi nhËp vµo ViÖt Nam. Nh÷ng qu¸ tr×nh vµ nh÷ng hiÖn t­îng nµy kh«ng ®­îc kiÓm so¸t tèt sÏ dÉn ®Õn sù suy ®åi vÒ v¨n ho¸, x· héi, c¶n trë sù ph¸t triÓn æn ®Þnh vµ bÒn v÷ng cña ®Êt n­íc. 2.3. Sù tôt hËu xa h¬n cña ViÖt Nam so víi c¸c n­íc trªn thÕ giíi T¨ng tr­ëng kinh tÕ lu«n lµ môc tiªu sè 1 cña nhiÒu quèc gia vµ ViÖt Nam còng kh«ng ngo¹i lÖ. MÆc dï, trong nh÷ng n¨m ®æi míi kinh tÕ, ViÖt Nam ®· ®¹t ®­îc tû lÖ t¨ng tr­ëng t­¬ng ®èi cao so víi c¸c n­íc trong khu vùc, song chÊt l­îng t¨ng tr­ëng vÉn lµ mét kh©u yÕu, cÇn ph¶i ®¸nh gi¸ trªn c¸c b×nh diÖn kh¸c nhau vµ ®­a ra c¸c gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao chÊt l­îng t¨ng tr­ëng, tr¸nh tôt hËu xa h¬n n÷a vÒ kinh tÕ. §¸nh gi¸ vÒkt n¨m 1999 cña ViÖt Nam, cã ý kiÕn cho r»ng tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña ViÖt Nam ®· v­ît qua ®©y; ng­îc l¹i còng cã ý kiÕn cho r»ng nÒn kinh tÕ ch­a chÆn ®­îc ®µ sót gi¶m cña tèc ®é t¨ng tr­ëng. N¨m 1989: 4,69%; 1990: 5,10%; 1991: 5,96%; 1992: 8,56%; 1993: 8,07%; 1994: 8,83%; 1995: 9,54%; 1996: 9,34%; 1997: 8,15%; 1998: 5,8%; 1999: 4,7%. Trong khi ®ã, còng vµo nh÷ng n¨m cuèi cïng cña thÓ kû XX T©y ¢u ®ang nhanh chãng trë thµnh mét cùc ®Æc biÖt thu hót nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ cã søc m¹nh kinh tÕ. Ví h¬n 340 triÖu d©n, tæng s¶n phÈm x· héi h¬n 5,5 ngh×n tû USD, c¸c n­íc T©y ¢u chiÕm 1/3 s¶n phÈm c«ng nghiÖp cña thÕ giíi TBCN. §Æc biÖt trong nh÷ng n¨m ®Çu cña thËp kû 90, qu¸ tr×nh liªn kÕt chÝnh trÞ ®ang diÔn ra ë T©y ¢u ®· gióp cho viÖc æn ®Þnh t×nh h×nh kinh tÕ khu vùc, t¹o ®iÒu kiÖn cho T©y ©u ph¸t triÓn vÒ chÊt. Víi khu vùc kinh tÕ ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng thËp kû 90 th× ®­îc dù b¸o lµ tiÕp tôc t¨ng nhanh. §¹i ®a sè cho r»ng, kinh tÕ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ë §«ng ¸ tiÕp tôc duy tr× tèc ®é t¨ng tr­ëng cao trong nh÷ng n¨m 90. Trong ®ã, ®Æc biÖt chó ý lµ céng hoµ d©n chñ nh©n d©n TriÒu Tiªn, Th¸i Lan, Mailaixia, Trung Quèc. Ch­¬ng III: Tham nhòng vµ tôt hËu xa h¬n vÒ kinh tÕ trªn thÕ giíi 3.1. T×nh tr¹ng mét sè n­íc trªn thÕ giíi 3.1.1. Tandania: Thùc tr¹ng tham nhòng kh«ng b¾t ®Çu víi viÖc giµnh ®éc lËp tõ sù thèng trÞ cña thùc d©n, mµ nã còng kh«ng ph¶n ¸nh mét khuynh h­íng cña ch©u Phi vÒ hµnh vi sai nh­ ®«i khi ng­êi ta vÉn cho lµ thÕ. Trªn thùc tÕ, tham nhòng vµ sù thiÕu v¾ng tinh minh b¹ch trong chÝnh phñ ®­îc ghi nhËn lµ nh÷ng ®Æc ®iÓm cña sù thèng trÞ thùc d©n ë Tandania, còng nh­ t×nh tr¹ng chung trªn toµn ch©u Phi. Tr¸ch nhiÖm ®èi víi ng­êi d©n ®Þa ph­¬ng, gÇn nh­ ch¾c ch¾n lµ thiÕu v¾ng trong suèt thêi kú thuéc ®Þa. ChÝnh phñ cã tÝnh chÊt ®µn ¸p vµ nã nhËn ®­îc quyÒn lùc tõ sù ­ng thuËn cña nh÷ng ng­êi bÞ cai trÞ. NÒn ®éc lËp cña Tandinia n¨m 1964 kh«ng th«ng b¸o sù gia t¨ng râ rÖt cña c¸c th«ng lÖ tham nhòng. Trong nh÷ng n¨m qua ngay sau ®éc lËp, tham nhòng cã chiÒu h­íng bÞ h¹n chÕ trong nh÷ng quan chøc cÊp thÊp. Tham nhòng ch­a trµn lan tíi nh÷ng cÊp cao h¬n trong khu vùc c«ng chøc vµ t¸c ®éng cña nã vÉn cßn ®ñ nhÑ ®Ó kh«ng lµm xãi mßn hiÖu qu¶ tæng thÓ cña khu vùc c«ng chøc Nhµ n­íc. Sù tån t¹i vÒ bé luËt vÒ ban l·nh ®¹o x· héi chñ nghÜa vµ cam kÕt m¹nh mÏ cña tæng thèng ®Êu tranh chèng tham nhòng, kÕt hîp víi møc l­¬ng tr¶ cao cho c«ng chøc nhµ n­íc vµ tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ v÷ng ch¾c, ®· gióp cho viÖc h¹n chÕ t×nh tr¹ng tham nhòng qu¸ qu¾t vµ kiÓm so¸t ë møc ®é lín h¬n nh÷ng hµnh vi tåi tÖ. Tuy nhiªn, cuèi nh÷ng n¨m 1960 vµ nh÷ng n¨m 1970 lµ thêi kú b¾t ®Çu suy gi¶m m¹nh vµ ph¶i tr¶ gi¸ ®¾t vÒ c¸c ph­¬ng diÖn hiÖu qu¶ tÝnh chuyªn nghiÖp vµ sù toµn vÑn cña dÞch vô c«ng céng cña Tandania. NhiÒu nh©n tè kÕt hîp l¹i ®· t¹o ra mét m«i tr­êng thÝch hîp cho sù ph¸t triÓn vµ trµn lan cña tham nhòng trªn quy m« lín. Ng­êi ta cho r»ng mét trong c¸c nguyªn nh©n quan träng nhÊt cña t×nh tr¹ng lan trµn tÖ n¹n tham nhòng trong nh÷ng n¨m 1970 lµ ch­¬ng tr×nh x©y dùng chñ nghÜa x· héi ®­îc ®Ò x­íng trong tuyªn bè chÝnh thøc Arusha th¸ng 2 n¨m 1967 vµ theo ®ã lµ sù bµnh tr­íng cña nhµ n­íc trong hÇu nh­ mäi khu vùc ®êi sèng ë Tandania. Khu vùc c«ng céng ë Tandania ph¸t triÓn víi tèc ®é nhanh, buéc vai trß cña khu vùc t­ nh©n trong nÒn kinh tÕ t­¬ng øng ph¶i thu hÑp. Tõ n¨m 1966-1979 con sè c¸c c¬ quan, tæ chøc c«ng céng ë Tandania t¨ng tõ 43 lªn 380. Trªn thùc tÕ, c«ng cuéc quèc h÷u ho¸ c¸c tËp ®oµn t­ nh©n vµo n¨m 1967 ®· khiÕn chÝnh phñ trë thµnh ng­êi thuª nh©n c«ng lín nhÊt vµ duy nhÊt trong ®Êt n­íc, liªn quan tíi tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc tõ b¸n lÎ cho tíi xuÊt nhËp khÈu, thËm chÝ lµ c¶ viÖc n­íng b¸nh. V× ph¹m vi quyÒn lùc cña chÝnh phñ t¨ng lªn, nªn c¸c bËc thang trong bé m¸y c«ng chøc nhµ n­íc vµ nh÷ng c¬ héi ®Ó cho c¸c c¸ nh©n quan chøc ®ã khai th¸c quyÒn lùc míi ®­îc thiÕt lËp cña hä ®Ó m­u lîi c¸ nh©n còng t¨ng theo. Vµ viÖc lµm t¨ng gÊp béi c¸c thñ tôc quan liªu phiÒn hµ trong hÇu hÕt mäi giao dÞch víi chÝnh phñ ®· g©y ra nh÷ng chËm trÔ kh«ng cÇn thiÕt vµ nh÷ng b¶o bèi vÒ phÝa nh÷ng ng­êi tiÕp nhËn nh÷ng lo¹i dÞch vô c«ng céng. Ngoµi ra sù lan trµn cña tham nhòng, ®­îc trî lùc m¹nh mÏ bëi t×nh tr¹ng suy gi¶m liªn tôc trong t¨ng tr­ëng trong nh÷ng n¨m 1970, sù qu¶n lý lÖch l¹c trong néi bé nÒn kinh tÕ còng ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm mét phÇn. C¸c chÝnh s¸ch cña chÝnh phñ th­êng bãp nghÑt t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Tr­íc t×nh tr¹ng khñng ho¶ng ngµy cµng nÆng nÒ th× sù gi¸m s¸t vµ tÝnh chÞu tr¸ch nhiÖm, ®¹o ®øc c«ng chøc nhµ n­íc b¾t ®Çu suy yÕu, khiÕn cho nhiÒu nh©n viªn cã Ên t­îng rÊt sai lÇm r»ng hä kh«ng ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm tr­íc bÊt kú ai, vµ cã quyÒn chØ thùc thi nh÷ng nhiÖm vô cña m×nh khi hä thÊy lµ phï hîp. §iÒu ®ã lµm t¨ng ®¸ng kÓ nh÷ng c¬ héi cho sù l¹m dông quyÒn lùc. Vµ vÊn ®Ò nµy ngµy cµng nghiªm träng trong nh÷ng n¨m 1980 vµ b¾t®Çu nh÷ng n¨m 1990. Nh÷ng nç lùc cña chÝnh phñ ®Ó h¹n chÕ tham nhòng ë mét møc ®é lín lµ kh«ng cã hiÖu lùc. Chóng bao gåm chñ yÕu viÖc ö lý nh÷ng vô viÖc riªng lÎ, gi÷a v« sè tiÕng kÌn lÖnh mµ kh«ng nh»m tíi bèi c¶nh tæng thÓ ®· t¹o ®iÒu kiÖn vµ kÝch thÝch tham nhòng lan trµn. Dï ChÝnh phñ ®· ban hµnh mét sè th«ng t­ ®­a ra c¸c nguyªn t¾c chung cho c¸c chiÕn l­îc ph¸t hiÖn tham nhòng vµ nh÷ng biÖn ph¸p ®Ó ®¶m b¶o r»ng c¸c chÝnh s¸ch vµ thñ tôc cña khu vùc c«ng chøc nhµ n­íc sÏ ph¶n ¸nh cao nguyªn t¾c vµ minh b¹ch vµ cã tr¸ch nhiÖm. Song vÉn bÕ t¾c. Khi Tandania chuyÓn tõ chÕ ®é mét ®¶ng sang chÕ ®é ®a ®¶ng vµo gi÷a nh÷ng n¨m 1990. C¶ chÝnh phñ lÉn c«ng chóng ®Òu giµnh sù quan t©m s©u s¾c h¬n cho vÊn ®Ò tham nhòng ®Æc biÖt lµ ngay trong qu¸ tr×nh bÇu cö còng bÞ ®Æt vµo t×nh thÕ nguy hiÓm bëi c¸c th«ng lÖ tham nhòng. Do ®ã cuéc chiÕn ë Tandania cã thµnh c«ng hay kh«ng vÉn lµ mét dÊu hái. Tuy nhiªn, ®èi víi Tandania th× râ rµng ®Òu kú väng ë ®ã lµ rÊt lín vµ kh«ng liªn quan tíi c¸i g× kh¸c lµ nh÷ng triÓn väng ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc vµ nh©n d©n Tandania. 3.1.2. Uganda Uganda ngµy nay lµ mét x· héi ®ang chuyÓn ®æi, sau 2 thËp kû néi chiÕn d÷ déi, tham nhòng nghiªm träng, mÊt æn ®Þnh vµ suy tho¸i kinh tÕ, giê ®©y Uganda cã vÎ nh­ ®ang chuyÓn ®éng h­íng ®Õn kh«i phôc l¹i sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ mét nÒn d©n chñ cao h¬n. Giíi b¸o chÝ giõo ®­îc tù do vµ ån µo. C¸c cuéc bÇu cö ®­îc tæ chøc tõ n¨m 1996, mét b¶n HiÕn ph¸p míi ®­îc ban hµnh vµo T10/1995 sau vµi n¨m tranh luËn kÞch liÖt, mét ch­¬ng tr×nh c¶i c¸ch khu vùc c«ng céng cã ¶nh h­ëng s©u réng ®ang ®­îc tiÕn hµnh. Nh÷ng th¸ch thøc to lín vÉn cßn n»m ë phÝa tr­íc. Mét chÝnh phñ minh b¹ch cã tr¸ch nhiÖm, lµ c¬ së cho viÖc x©y dùng mét nhµ n­íc d©n chñ ch­a tõng cã trong lÞch sö cña ®Êt n­íc Uganda ®éc lËp. Tõ thêi kú thùc d©n sù ¸p bøc vµ tham nhòng ®· lµ ®Æc tr­ng râ rµng cña sù cai trÞ. ChÝnh quyÒn thùc d©n Anh, kh«ng cã tr¸ch nhiÖm gi¶i tr×nh tr­íc nh©n d©n Uganda vµ kh«ng ®iÒu hµnh c«ng viÖc theo nguyªn t¾c c«ng khai, minh b¹ch vµ tr¸ch nhiÖm. C¸c chÝnh s¸ch thùc d©n còng lµm t¨ng thªm nh÷ng c¨ng th¼ng x· héi vµ s¾c téc trong n­íc, tõ ®ã gãp phÇn khuÊch ®éng xung ®ét vµ sÏ x¸c ®Þnh tÝnh chÊt nÒn chÝnh trÞ ë Uganda trong ba thËp kû sau ®ã. KÓ tõ khi giµnh ®éc lËp, th¸ng 10 n¨m 1962, Uganda trë thµnh mét ®Êt n­íc ®éc lËp, nh­ng kh«ng hoµn toµn, víi mét nÒn v¨n ho¸ chÝnh trÞ kh«ng thÝch hîp cho sù tån t¹i cña mét hÖ thèng chÝnh quyÒn c«ng khai vµ d©n chñ. Vµo n¨m 1996 khi tæng th«ng míi Obate lªn n¾m quyÒn kÐo theo ®ã lµ sù t¨ng lªn nhanh chãng c¸c ®¬n vÞ quèc doanh ®· b¸o tr­íc sù gia t¨ng cña tÖ n¹n tham nhòng lan trµn kh¾p Uganda. C¸c hîp t¸c x· quèc doanh th©u tãm c¸c tæ chøc ®éc quyÒn chÕ biÕn vµ tiÕp thÞ n«ng s¶n phÈm vèn ®· n»m trong c¸c c«ng ty Ch©u ¢u, còng nh­ hµng lo¹t c¸c ho¹t ®éng chñ yÕu trong cung cÊp ®iÖn n¨ng, s¶n xuÊt xi m¨ng, vµ du lÞch. ThËmchÝ trong mét sè tr­êng hîp cßn bÞ xÕp vµo lo¹i "khu vùc t­ nh©n" nh­ng, c¸c hîp t¸c x· nµy vÉn ®­îc nhµ n­íc bao cÊp vµ nh÷ng ng­êi qu¶n lý hîp t¸c x· do chÝnh phñ bæ nhiÖm. Víi sù kiÓm so¸t trùc tiÕp ®èi víi gi¸ c¶ cña nhµ s¶n xuÊt, thuÕ ®¸nh vµo c¸c lo¹i hµng ho¸ vµ dÞch vô, giÊy phÐp xuÊt nhËp khÈu, mua b¸n ngo¹i tÖ vµ v« sè c¸c lo¹i giÊy phÐp kh¸c ®­îc ®ßi hái víi ngay c¶ nh÷ng khÝa c¹nh trÇn tôc nhÊt cña cuéc sèng hµng ngµy, c¸c ®¬n vÞ quèc doanh vµ c¸c c¬ quan vµ c¸c c¬ quan nhµ n­íc kh¸c ®Òu ng¶ vÒ phÝa tham nhòng. Vµ nh÷ng n¨m sau ®ã sù tham « vµ nh÷ng hµnh ®éng c­íp ®o¹t tr¾ng trîn kh«ng hÒ bÞ kiÓm so¸t. Víi chÝnh s¸ch trôc xuÊt nh÷ng ng­êi ch©u ¸ kh«ng ph¶i lµ c«ng d©n Uganda, tÞch thu tµi s¶n c¸ nh©n vµ doanh nghiÖp cña hä råi ph©n ph¸t chóng cho giíi qu©n nh©n, nh÷ng kÎ cã thÕ lùc vµ c¸c ®¬n vÞ quèc doanh. Tõ ®ã dÉn ®Õn trong vßng ch­a ®Õn mét thËp kû, gi¸ trÞ thùc cña tiÒn c«ng, tiÒn l­¬ng bÞ mÊt ®i ®Õn 90% (do l¹m ph¸t). Cuéc khñng ho¶ng thu nhËp ®­îc ph¶n ¸nh qua sù xuÊt hiÖn cña nÒn kinh tÕ song song, hay lµ kinh tÕ ngÇm. C«ng chøc Uganda chiÕm mét tû lÖ lín trong nh÷ng ng­êi lµm c«ng ¨n l­¬ng vµ tû lÖ l¹m ph¸t t¨ng vät buéc nhiÒu ng­êi ph¶i t×m kiÕm nh÷ng nguån thu nhËp phô thªm. Mét sè ho¹t ®éng thËm chÝ cßn râ rµng lµ bÊt hîp ph¸p h¬n. C¸c kho dù tr÷ do chÝnh phñ së h÷u bÞ b¸n ®i mét c¸ch kÝn ®¸o. Tµi s¶n c«ng ®­îc cung cÊp cho viÖc sö dông t­ ®Ó ®æi lÊy mét kho¶n kinh phÝ, vµ nh÷ng kho¶n l¹i qu¶ 10-15% trë thµnh th«ng lÖ trªn c¸c b¶n hîp ®ång ký víi doanh nghiÖp n­íc ngoµi vµ trong c¸c dù ¸n viÖn trî. Kh«ng mÊy lo sî vÒ chuyÖn bÞ truy tè, c¸c quan chøc trao hîp ®ång x©y dùng c¸c c«ng tr×nh c«ng céng cho nh÷ng c«ng ty t­ nh©n do chÝnh b¶n th©n hä ®øng ra lµm chñ hoÆc thuéc së h÷u cña gia ®×nh, b¹n bÌ hä. 3.1.3. Xiera Le«n Ngµy nay, ®èi víi ng­êi d©n Xiera Le«n th× tham nhòng lµ mét c¸ch ®Ó sèng, bÊt chÊp v« sè sù thay ®æi trong chÝnh phñ, c¶ c«ng d©n lÉn qu©n sù, n¹n tham nhòng vµ nh÷ng ho¹t ®éng phi ®¹o ®øc ®ang hoµnh hµnh vµ lan tíi tÊt c¶ c¸c cÊp chÝnh quyÒn th× hÇu nh­ kh«ng cã sù thay ®æi. Trong c¶ khu vùc c«ng céng lÉn khu vùc t­ nh©n, nh÷ng ho¹t ®éng phi ®¹o ®øc ®· khiÕn cho c¸c cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ vèn ®· nghiªm träng vµ kÐo dµi cña ®Êt n­íc l¹i cµng nghiªm träng thªm. KÓ tõ nh÷ng n¨m 1980, Xiera Le«n ®· tr¶i qua t×nh tr¹ng suy tho¸i kinh tÕ vµ kh¾c nghiÖt nhÊt trong lÞch sö quèc gia nµy. NhiÒu ng­êi ë nh÷ng vÞ trÝ cã träng tr¸ch ®· ®Æt quyÒn lîi c¸ nh©n cña hä lªn trªn hÕt vµ ®Æt quyÒn lîi chung cña ®Êt n­íc xuèng hµng cuèi cïng. ThÊt b¹i liªn tiÕp cña c¸c chiÕn l­îc c¶i c¸ch tr­íc ®©y, ë mét møc ®é lín lµ do sù thiÕu hiÓu biÕt vÒ nh÷ng c¨n nguyªn vµ ®éng lùc cña tham nhòng. Nh÷ng biÖn ph¸p ®­îc sö dông tr­íc ®©y ®Òu thiÕu sù phèi hîp, ý chÝ chÝnh trÞ, sù l·nh ®¹o vµ sù tham gia cña c«ng chóng. N¨m 1992 Xiera Le«n ®· thµnh lËp c¸c uû ban ®iÒu tra ®Ó nhËn diÖn nh÷ng quan chøc nhµ n­íc vµ doanh nh©n, nhõng ng­êi ®¸ng lªn ¸n do cùc kú thiÕu trung thùc, t¾c tr¸ch vµ l¹m dông chøc quyÒn ®Ó m­u lîi Ých riªng. C¸c uû ban ®· phanh phui v« sè vô tham nhòng mãc nèi ch»ng chÞt, trong ®ã cã c¸i gäi lµ c­íp ngµy cña c¸c chÝnh kh¸ch vµ c«ng chøc nhµ n­íc, trém c¾p vµ lõa ®¶o c¸c bªn ký hîp ®ång cña chÝnh phñ vµ ©m m­u cña c¸c doanh nghiÖp n­íc ngoµi, trong n­íc, cña c¸c nhµ chÝnh trÞ, c«ng ty xuyªn quèc gia. Nh÷ng kÎ ph¹m téi nµy víi ph­¬ng thøc c¸ nh©n tËp thÓ ®· ®ôc khoÐt tiÒn cña, hµng ho¸ vµ dÞch vô cña nhµ n­íc. Cho dï chÝnh quyÒn ®· bµn nhiÒu vÒ tÝnh minh b¹ch vµ tr¸ch nhiÖm, nh­ng còng ch¼ng ®­îc bao nhiªu ®Ó biÕn nh÷ng lêi høa cam kÕt thùc sù nh»m ph¸t hiÖn vµ trõng ph¹t nh÷ng hµnh vi v« ®¹o ®øc. ChÝnh phñ bÞ ngËp trong nh÷ng lêi tè gi¸c tõ kh¾p n¬i. Vµ tõ n¨m 1996, d©n chóng Xiera Le«n ®· bÇu ra mét c¸ch d©n chñ mét chÝnh phñ mµ còng gièng nh­ nh÷ng ng­êi tiÒn nhiÖm cña nã, tuyªn bè r»ng, hä muèn chèng tham nhòng vµ phôc håi tÝnh toµn vÑn. Nh­ng c¸c c¶i c¸ch ®· g©y thÊt väng, mét chÝnh phñ ph×nh to (45 bé, thø tr­ëng) trong 1 ®Êt n­íc ch­a ®Çy 5 triÖu d©n, mét nÒn kinh tÕ teo dÇn lµm c¹n kiÖn c¸c nguån lùc c«ng céng. Ngµy 27 th¸ng 5 -1997, cuéc ®¶o chÝnh ë Freeoun lµ lÇn c­ìng chÕ thay ®æi chÕ ®é thø 3 thµnh c«ng trong vßng 5 n¨m lµ cuéc ®¶o chÝnh ®Ém m¸u vµ tµn ph¸ nÆng nÒ nhÊt trong lÞch sö Xiera Le«n. Nh÷ng ng­êi chiÕn ®Êu ®· tuyªn høa sÏ hµnh ®éng v× lîi Ých cña quèc gia. Hä ®­a ra nh÷ng lý do mang mµu s¾c d©n tuý cho sù can thiÖp: tham nhòng, chñ nghÜa thiªn vÞ khu vùc… Nh÷ng ®éng lùc vµ hµnh vi næi lo¹n gÇn nh­ hoµn toµn mang tÝnh tù th©n vµ ng­êi ta ®· g©y ra sù tµn ph¸ nÆng nÒ trong nh÷ng ngµy sau tiÕp qu¶n. QuyÒn lùc qu©n sù ®­îc ¸p ®Æt ®èi víi ng­êi d©n, lµm cho nÒn kinh tÕ bÞ tª liÖt. Vµ ®Çu n¨m 1998 trë vÒ ®©y c¸c lùc l­îng kinh tÕ ®· can thiÖp thµnh c«ng ®Ó lËt ®æ quyÒn lùc cña chÝnh phñ qu©n sù vµ dÇn dÇn ®­a nÒn kinh tÕ Xiera Le«n vÒ ®óng quü ®¹o cña nã lµ ph¸t triÓn. 3.2. Kho¶ng c¸ch vÒ kinh tÕ gi÷a c¸c n­íc trªn thÕ giíi Theo "World Economic Outlook" cña IMF trong thêi gian 1900-2000. GDP toµn thÕ giíi (theo gi¸ hiÖn hµnh) t¨ng 19 lÇn so víi nh÷ng n¨m ®Çu thÕ kû XX, b×nh qu©n t¨ng 3,7%. Cßn d©n sè thÕ giíi t¨ng 4 lÇn. Sù gia t¨ng GDP vµ d©n sè thÕ giíi ë thÕ kû XX g©y ra nhiÒu nghi ngê vÒ kh¶ n¨ng æn ®Þnh ë khuynh h­íng nµy. §ã lµ nh×n vµo tæng thÓ cßn nh×n vµo c¸c khÝa c¹nh cña nÒn kinh tÕ tõng n­íc th× ta thÊy sù chªnh lÖch rÊt lín gi÷a c¸c n­íc vÒ kinh tÕ cïng víi sù t¨ng tr­ëng cña kinh tÕ thÕ giíi. Thùc vËt, c¸c tµi liÖu tæng hîp t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi thÕ giíi thÕ kû XX cña IMF cho biÕt r»ng trong 100 n¨m qua. GDP/ng­êi cña 1/4 d©n sè giµu nhÊt thÕ giíi t¨ng 6 lÇn vµ cña 1/4 d©n sè nghÌo nhÊt thÕ giíi t¨ng 3 lÇn. Nh÷ng n­íc nghÌo nhÊt thÕ giíi (®Çu thÕ kû XX) - 19000: gåm Gana, Ai CËp, B¨ng La §et, Ên §é vµ Trung Quèc, ngoµi ra cßn mét sè n­íc n÷a ë Ch©u Phi, Ch©u ¸, Ch©u Mü. Cßn nh÷ng n­íc giµu nhÊt thÐ giíi ®Çu thÕ kû 20 bao gåm nh÷ng n­íc trong c©u l¹c bé nhµ giµu OEDC, Hungari, TiÖp Kh¾c (cò). Nh­ Bå §µo Nha - GDP/ng­êi lµ: 1410 USD, cao nhÊt ë Anh: 4600 USD/ng­êi. B×nh qu©n GDP/ng­êi cña nhãm nµy ®Çu thÕ kû XX lµ 3200 USD. Nh÷ng n­íc giµu nhÊt cuèi thÕ kû XX gåm c¸c n­íc ®Çu thÕ kû vµ thªm nhiÒu n­íc kh¸c Achentina, Hµn Quèc, NhËt B¶n, §µi Loan. Trong ®ã thu nhËp thÊp nhÊt lµ ë Hungari - GDP/ng­êi lµ 2050 USD vµ cao nhÊt ë Mü - GDP/ng­êi lµ: 27270 USD vµ b×nh qu©n GDP/ng­êi cña nhãm nµy n¨m 2000 lµ: 18.000 USD. Trong sè c¸c nÒn kinh tÕ lín cña thÕ giíi ë ®Çu thÕ kû XX th× Ên §é (diÖn tÝch 3,270 triÖu Km2), d©n sè 1.005,3 triÖu ng­êi) vÉn × ¹ch trong c¶nh ®ãi nghÌo: Brªdin (diÖn tÝch 8.312 triÖu Km2, d©n sè 169,6 triÖu ng­êi) vÉn n»m trong khu vùc c¸c n­íc cã thu nhËp/ng­êi d­íi trung b×nh cña thÕ giíi ®Çu vµ cuèi thÕ kû XX. Thu nhËp/ng­êi b×nh qu©n ë nhãm d­íi trung b×nh cña ®Çu thÕ kû 20 lµ 675 USD vµ cuèi thÕ kû lµ 2400 USD. Nga (diÖn tÝch 17 triÖu km2, d©n sè 147,2 triÖu ng­êi) l¹i ë vµo t×nh tr¹ng bi ®¸t h¬n, tõ n­íc cã GDP/ng­êi (1220 USD) ®­îc xÕp trªn møc trung b×nh thÕ giíi, cho ®Õn n¨m 2000 bÞ tôt xuèng nhãm n­íc cã thu nhËp d­íi møc trung b×nh cña thÕ giíi - GDP/ng­êi cña Nga n¨m 2000 lµ 3685. §Õn cuèi thÕ kû 20 (n¨m 2000) GDP/ng­êi ë nhiÒu n­íc nghÌo vÉn cßn thÊp h¬n GDP/ng­êi ë c¸c n­íc ph¸t triÓn ®Çu thÕ kû 20 (n¨m 1900). Vid dô, nÕu GDP/ng­êi toµn ch©u Phi n¨m 2000 lµ 1290 USD (theo gi¸ c¶ vµ søc mua cña ®ång néi tÖ cña mçi n­íc n¨m 1995 - tÝnh chuyÓn ra USD) th× GDP/ng­êi n¨m cña c¸c n­íc T©y ¢u lµ 3090 USD, cña c¸c n­íc d©n Ch©u ¢u nhËp c­ (Mü, Canada, Oxtraylia, Niu Dil©n) lµ 4020 USD. GDP/ng­êi ë Ch©u Phi vµo n¨m 1990 lµ500 USD, nghÜa lµ thÊp h¬n 9,2 lÇn GDP/ng­êi cña Anh. Cßn ®Õn n¨m 2000, chØ tiªu nµy cña ch©u Phi thÊp h¬n cña Mü - n­íc giµu nhÊt thÕ giíi tõ n¨m 1900 ®Õn nay - lµ 20 lÇn (GDP/ng­êi cña Mü n¨m 2000 lµ 27.270 USD). NÕu dïng GDP/ng­êi ®Ó so s¸nh møc ®é b×nh ®¼ng vÒ thu nhËp gi÷a c¸c n­íc vµ khu vùc trong khi kinh tÕ ngµy cµng ph¸t triÓn, cña c¶i x· héi ngµy cµng gia t¨ng, th× cã thÓ nãi r»ng, nÐt næi bËt nhÊt cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi thÕ kû 20 lµ kho¶ng c¸ch thu nhËp gi÷a giµu vµ nghÌo gi÷a c¸c n­íc vµ c¸c khu vùc ngµy cµng do·ng ra vµ tû lÖ theo thêi gian. Khu vùc vµ n­íc So víi Anh (%) So víi Mü (%) 1870 1900 1913 1950 1973 2000 T©y ¢u 64,7 67,3 69,8 53,5 74,0 74,1 C¸c n­íc cã d©n Ch©u ¢u nhËp c­ 74,8 87,6 98,7 96,7 96,7 96,5 Nam ¢u 34,0 24,2 33,0 21,1 36,2 36,1 §«ng ¢u, trong ®ã: 33,3 29,9 31,9 27,5 34,6 15,5 - §«ng ¢u (trõ Liªn X« cò) 35,9 25,1 38,2 23,9 30,9 13,3 - Liªn X« cò 31,4 26,5 28,0 29,6 36,5 16,6 Mü La Tinh 23,3 23,4 27,1 26,0 26,4 20,1 Ch©u ¸ : 17,8 14,8 14,0 8,0 10,8 15,9 - Ch©u ¸ (trõ NhËt vµ Trung Quèc) 19,0 14,4 13,7 7,8 8,6 8,3 - NhËt B¶n 22,7 24,7 25,1 19,6 66,3 75,6 - Trung Quèc 16,0 14,2 13,0 6,4 7,1 23,0 Ch©u Phi 14,7 10,9 10,8 8,7 7,9 4,8 Toµn thÕ giíi 27,4 27,5 20,9 22,3 24,8 21,9 B¶ng trªn cho thÊy r»ng, trong thêi gian 1870 - 1900 (thêi kú vµng son cæ ®iÓn) GDP/ng­êi ë nh÷ng n­íc ®éc lËp cña Mü latinh, ®Æc biÖt lµ ë nh÷ng n­íc cã d©n ch©u ¢u nhËp c­ (Mü, Canada vµ Niu Dil©n) dÇn dÉn ®uæi kÞp Anh Ch©u Phi vµ Ch©u ¸ (trõ NhËt) m·i sau thÕ chiÕn thø 2 míi dÇn dÇn tho¸t khái ¸ch ®« hé cña thùc d©n, cho nªn bÞ mÊt b×nh ®¼ng trong quan hÖ kinh tÕ vµ th­¬ng m¹i víi c¸c n­íc ®Õ quèc, do vËy GDP/ ng­êi cña c¸c n­íc ë khu vùc nµy thua xa Anh vµ Mü suèt 30 n¨m cuèi thÕ kû XIX cho ®Õn n¨m 2000. Tuy nhiªn , thêi gian 1870 - 1900 lµ thêi kú th­¬ng m¹i va vèn ®­îc di chuyÓn t­¬ng ®èi dÔ dµng qua c¸c biªn giíi gãp phÇn thóc ®Èy giao l­u hµng ho¸, ph¸t triÓn s¶n xuÊt, lµm cho GDP b×nh qu©n n¨m trong thêi gian nµy cña thÕ giíi t¨ng 1,5%. TiÕp theo lµ thêi kú ®¹i khñng ho¶ng kinh tÕ thÕ giíi vµ 2 lÇn chiÕn tranh thÕ giíi. ë thêi kú nµy, th­¬ng m¹i thÕ giíi vµ c¸c dßng vèn ®Çu t­ cho ph¸t triÓn kinh tÕ bÞ suy gi¶m, lµm GDP/ ng­êi toµn thÕ giíi bÞ suy gi¶m dÇn vµ thua xa Mü: Thêi kú kh«i phôc kinh tÕ sau thÕ chiÕn thø 2. Cho ®Õn n¨m 1973 GDP c¸c n­íc T©y ¢u, NhËt t¨ng nhanh gÇn ®uæi kÞp Mü vÒ GDP/ ng­êi: §«ng ¢u vµ Liªn X«, mÆc dï thua c¸c n­íc OECD vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ, nh­ng GDP/ ng­êi cïng ®ang cã chiÒu h­íng ®i lªn. Mü Latinh vµ Ch©u ¸ (trõ NhËt, Trung Quèc) GDP/ ng­êi vÒ c¬ b¶n vÉn t¨ng chËm, Ch©u Phi l¹i cµng thÊp h¬n, GDP/ ng­êi ngµy cµng thua xa Mü. Sau n¨m 1973 ®Õn n¨m 2000 mét sè n­íc Ch©u ¸ , trong ®ã ph¶i kÓ ®Õn Trung Quèc, Hµn Quèc, §µi Loan, Hång K«ng, Singapo vµ Malaixia b­íc vµo thêi kú h­ng thÞnh, kinh tÕ ph¸t triÓn liªn tôc, æn ®Þnh cho tíi tr­íc cuéc khñng ho¶ng thÞ tr­êng tµi chÝnh Ch©u ¸ (tr­íc th¸ng 7 n¨m 1997). Cßn Mü Latinh vµ Ch©u Phi trong thêi kú kinh tÕ vÉn t¨ng tr­ëng chËm. 8 n¨m cuèi cïng cña thÕ kû XX lµ thêi kú kinh tÕ Mü t¨ng tr­ëng liªn tôc vµ æn ®Þnh cho tíi th¸ng 3 n¨m 2001, thêi kú kinh tÕ Mü cã dÊu hiÖu bÞ tr× trÖ. §©y còng lµ thêi kú §«ng ¢u vµ n­íc Nga ®ang trong thêi kú chuyÓn ®æi tõ chÕ ®é kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang kinh tÕ thÞ tr­êng, cho nªn GDP/ ng­êi ë khu vùc nµy thua xa c¸c n­íc OEDC vµ l¹i cµng thua xa Mü. Vµ vµo thêi ®iÓm chuyÓn giao gi÷a hai thiªn niªn kû, Mü næi lªn nh­ lµ siªu c­êng sè 1 thÕ giíi c¶ kinh tÕ lÉn qu©n sù. C©u hái ®Æt ra lµ trong c¸c thËp kû ®Çu cña thiªn niªn kû míi liÖu Mü cã duy tr× ®­îc vai trß ®Çu tÇu trong nÒn kinh tÕ thÕ giíi. LiÖu c¸c n­íc EU cã v­ît Mü kh«ng? §«ng ¸ cã trë thµnh trung t©m kinh tÕ n¨ng ®éng cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi kh«ng? §ã lµ nh÷ng môc tiªu vµ lµ th¸ch thøc ®èi víi tÊt c¶ c¸c n­íc, nhÊt lµ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn trong c¸c thËp kû tíi. C¸c trung t©m khoa häc kinh tÕ lín ®· ®­a ra nhiÒu dù b¸o mang tÝnh ®Þnh l­îng vµ ®Þnh tÝnh vÒ nÒn kinh tÕ thÕ giíi trong c¸c thËp kû ®Çu c¶u thÕ kû XXI. Nh×n chung c¸c dù b¸o dÒu ®¸nh gi¸ triÓn väng, kh¶ quan cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi víi møc t¨ng tr­ëng b×nh qu©n 3% /n¨m trong giai ®o¹n 1990 - 2010 vµ 3,3% cho giai ®o¹ng 1996 - 2010. Cßn c¸c dù b¸o cña c¸c nhµ kinh tÕ Nga lµ trong thêi kú 2001 - 2005: 4,4%/n¨m, cßn giai ®o¹n 2006 - 2010 lµ 4,6%/n¨m. Vµ sù t¨ng tr­ëng nµy phï hîp víi chu kú dµi h¹n cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Khu vùc 1981-1990 1991- 1996 1997 1998 1999 2000 2000- 2010 ThÕ giíi 3,1 2,5 3,4 1,9 2,6 2,9 3,2 C¸c n­íc cã thu nhËp cao 3,0 2,3 2,9 2,0 2,6 2,5 2,7 C¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn 3,3 3,2 4,9 1,6 2,7 4,2 4,9 * §«ng ¸ 8,1 8,5 6,6 0,1 5,5 6,2 6,3 * §«ng ¸ bÞ khñng ho¶ng 6,9 6,0 4,5 -7,9 4,4 5,3 5,3 * C¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn trõ n­íc chuyÓn ®æi vµ c¸c n­íc ASEAN-5 3,1 5,5 5,6 4,1 2,7 4,4 5,0 T¨ng tr­ëng cña thÕ giíi 1987 - 2010 (%) 3.3. Nh÷ng vÊn ®Ò tån t¹i, khã kh¨n trong viÖc rót ng¾n tôt hËu xa h¬n vÒ kinh tÕ - T¨ng tr­ëng cao nh­ng chÊt l­îng thÊp. Nãi ®Õn t¨ng tr­ëng lµ nãi ®Õn hiÖu qu¶ vµ søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ ë 3 cÊp: s¶n phÈm, doanh nghiÖp vµ quèc gia. - T¨ng tr­ëng kinh tÕ gãp phÇn gi¶m sè ng­êi nghÌo ®ãi, nh­ng kho¶ng c¸ch giµu nghÌo t¨ng. Cã 2 yÕu tè gióp cho ViÖt Nam thµnh c«ng trong viÖc gi¶m nghÌo ®ãi trong thêi kú 1993 - 1998 lµ tû lÖ t¨ng tr­ëng cao, nhiÒu nguån lùc cho t¨ng tr­ëng ®­îc huy ®éng tÝch cùc trong viÖc gi¶m nghÌo ®ãi. H¬n 10 n¨m qua, møc sèng cña ®¹i ®a sè tÇng líp d©n c­ ®­îc n©ng lªn. Tû lÖ hé nghÌo ®· gi¶m tõ 58% xuèng 37% thêi kú 1993 - 1998. Tuy nhiªn chªnh lÖch giµu nghÌo t¨ng ë c¸c vïng, c¸c tÇng líp d©n c­. Qu¸ tr×nh ph©n tÇng x· héi hiÖn nay ®ang h×nh thµnh cã nhiÒu ®Æc ®iÓm kh¸c tr­íc. Theo sè liÖu ®iÒu tra, møc sèng d©n c­ n¨m 1998 cña tæng côc thèng kª th× chªnh lÖch møc sèng thÓ hiÖn qua møc chi tiªu gi÷a nhãm 20% sè d©n giµu nhÊt vµ 20% sè d©n nghÌo nhÊt t¨ng tõ 4,58 lÇn trªn 5,52 lÇn trong thêi kú 1993 - 1998. Chªnh lÖch vÒ thu nhËp gi÷a 2 nhãm nµy còng t¨ng tõ 7 lÇn ®Õn 11,3 lÇn trong cïng thêi kú. §Æc biÖt nÕu chØ xÐt 10% d©n sè giµu nhÊt vµ10% d©n sè nghÌo nhÊt th× møc chªnh lÖch lªn tíi 20 lÇn vµo n¨m 1998. Do ®ã 20% sè ng­êi giµu nhÊt hiÖn t¹i chiÕm 45,2% tæng thu nhËp x· héi vµ 20% sè d©n nghÌo nhÊt chØ chiÕm ch­a tíi 8,6%. PhÇn lín sè ng­êi giµu cã viÖc lµm trong c¸c c¬ quan Nhµ n­íc, tham gia c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ chÝnh trÞ vµ lµm viÖc trong c¸c doanh nghiÖp n­íc ngoµi. Cßn sè ng­êi nghÌo ®ãi chñ yÕu tËp trung ë khu vùc n«ng th«n. Sè chiÕm tíi 90% sè ng­êi nghÌo cña c¸c n­íc. Do vËy víi ®µ cña t¨ng tr­ëng kinh tÕ th× hËu qu¶ lµ chªnh lÖch vÒ møc sèng gi÷a khu vùc n«ng th«n vµ thµnh thÞ vÉn tiÕp tôc t¨ng. Nã l¹i lµ khã kh¨n trong viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ. ChÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ cña nÒn kinh tÕ cßn thÊp, nguy c¬ tôt hËu xa h¬n cßn lín. Tiªu hao vËt chÊt vµ xuÊt vèn trong ®¬n vÞ s¶n phÈm cßn qu¸ lín. XuÊt ®Çu t­ cho x©y l¾p c«ng tr×nh t¨ng nhanh h¬n tû lÖ l¹m ph¸t : 10 - 15%. N¨ng suÊt lao ®éng cßn thÊp ®Æc biÖt lµ trong khu vùc n«ng nghiÖp, ngµnh chiÕm h¬n 70% lao ®éng ë n­íc ta. Kinh tÕ quèc doanh ®· s¾p xÕp mét b­íc nh­ng hËu qu¶ cña viÖc ph¸t triÓn lan trµn trong thêi kú bao cÊp vÉn ch­a kh¾c phôc hÕt. T×nh tr¹ng nî nÇn d©y d­a, chiÕm dông vèn lÉn nhau kh¸ phæ biÕn, nhiÒu doanh nghiÖp kh«ng cã kh¶ n¨ng thanh to¸n. Trong khi ®ã nhµ n­íc kh«ng kiÓm so¸t ®­îc chÆt chÏ c¸c ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp g©y thÊt väng lín vÒ vèn, vÒ tµi s¶n quèc gia, t¹o ra sù chªnh lÖch qu¸ lín vÒ thu nhËp kh«ng chÝnh ®¸ng gi÷a c¸c xÝ nghiÖp, gi÷a c¸c vïng, c¸c ngµnh. Ngoµi ra cßn vÊn ®Ò b¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc. Chñ tr­¬ng b¶o hé mét c¸ch cã chän läc, trong thêi h¹n nhÊt ®Þnh, ®èi víi mét sè ngµnh s¶n xuÊt trong n­íc lµ ®óng ®¾n. Song viÖc thùc hiÖn trong thùc tÕ l¹i ch­a cã hiÖu qu¶ vµ cã nhiÒu ý kiÕn kh¸c nhau vÒ chñ tr­¬ng nµy. Víi viÖc ngµy cµng më réng thÞ tr­êng vµ viÖc chuÈn bÞ tÝch cùc ®Ó thÝch øng víi ®ßi hái cña tù do ho¸ mËu dÞch, th× viÖc b¶o hé nhiÒu s¶n phÈm sÏ lµ mét c¶n trë lín. Ngoµi ra t×nh tr¹ng ®éc quyÒn cña c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc vÒ mua, b¸n trªn mét lÜnh vùc s¶n xuÊt kinh doanh cßn rÊt nÆng nÒ, nh­ trong ngµnh ®iÖn, b­u chÝnh viÔn th«ng, xi m¨ng, x¨ng dÇu vµ mét lo¹t nh÷ng s¶n phÈm dÞch vô kh¸c. Thªm vµo ®ã hÖ thèng thuÕ ë n­íc ta dï ®­îc c¶i tiÕn th­êng xuyªn bæ sung söa ®æi song vÉn cßn nhiÒu yÕu kÐm, ch­a phï hîp víi nÒ kinh tÕ thÞ tr­êng, vÉn cßn tån t¹i nhiÒu thuÕ suÊt kh¸c nhau víi kho¶ng c¸ch qu¸ lín lµm cho hÖ thèng thuÕ trë lªn qu¸ phøc t¹p vµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho sù l¹m dông kÏ hë trong ¸p dông thùc tÕ. Ch­¬ng IV: Mét sè biÖn ph¸p kiÒm chÕ tham nhòng vµ tr¸nh tôt hËu xa h¬n vÒ kinh tÕ 4.1. Mét sè bµi häc cña c¸c n­íc trªn thÕ giíi 4.1.1. Kinh nghiÖm cña Hång K«ng Hång K«ng ®· gÆt h¸i ®­îc rÊt nhiÒu thµnh c«ng b»ng mét cuéc c¸ch m¹ng thÇm lÆng ®ã lµ cuéc c¸ch m¹ng ®· lµm thay ®æi c¸c suy nghÜ vµ t×nh c¶nh, vµ t¹o nªn nh÷ng kÕt qu¶ rùc rì. §ã lµ n¨m 1974 ®· thµnh lËp uû ban ®éc lËp chèng tham nhòng (ICAC). C¬ quan nµy ®· kiÓm so¸t rÊt tèt t×nh tr¹ng tham nhòng. Ngoµi ra th¸i ®é cña d©n chóng ®èi víi tham nhòng còng thay ®æi râ rÖt víi quan ®iÓm thÞnh hµnh coi tham nhòng lµ xÊu xa vµ cã tÝnh ph¸ ho¹i. Trong cuéc ®iÒu tra n¨m 1994 cã tíi 63% sè ng­êi s½n sµng tè c¸o tham nhòng nÕu hä gÆp ph¶i vµ 2,9% sè ng­êi nãi lµ dung thø cho tham nhòng. Ngoµi ra khu vùc t­ nh©n (hay th­¬ng m¹i) kh«ng nh÷ng ý thøc ®­îc mèi nguy hiÓm cña tham nhòng mµ cßn s½n sµng lµm mét ®iÒu g× ®ã vÒ vÊn ®Ò nµy. Con sè c¸c tæ chøc thuéc khu vùc t­ nh©n t×m kiÕm sù h­íng dÉn cña ICAC trong viÖc c¶i thiÖn kÖ thèng cña hä nh»m chèng tham nhòng ®· t¨ng lªn. Vµo th¸ng 5 n¨m 1994, ICAC b¾t ®Çu chiÕn dÞch ®¹o ®øc kinh doanh chØ sau h¬n 18 th¸ng, h¬n 1200 c«ng ty cã niªm yÕt trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n hoÆc c«ng ty t­ nh©n lín vµ c¸c hiÖp héi th­¬ng m¹i ®· th«ng qua mét tiªu chuÈn ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp c«ng ty, trong lóc 670 c«ng ty vµ hiÖp héi ®ang tÝch cùc so¹n th¶o. Tõ nh÷ng thµnh c«ng ®ã th× nguyªn nh©n tõ ®©u. §ã lµ viÖc nhËn râ vÊn ®Ò vµ cam kÕt gi¶i quyÕt, mét c¬ quan chèng tham nhòng kh«ng thÓ chª tr¸ch, mét chiÕn l­îc l©u dµi vµ ®­îc tæ chøc tèt, quan t©m tíi tÊt c¶ c¸c b¸o c¸o vÒ tham nhòng, thiÕt lËp nh÷ng ®iÒu kiÖn hîp lý vµ tÝnh b¶o mËt cho nh÷ng ng­êi b¸o c¸o vÒ nh÷ng vi ph¹m. 4.1.2 Kinh nghiÖm cña Singapo N¨m 1951. Côc ®iÒu tra ho¹t ®éng tham nhòng (GPIB) ra ®êi ®Ó ng¨n chÆn t×nh tr¹ng nµy ë Singapo. N¨m 1959, khi Singapo giµnh ®­îc chÝnh quyÒn ®éc lËp, tham nhòng ®ang hoµnh hµnh ë tÊt c¶ c¸c khu vùc c«ng céng. Tham nhòng liªn kÕt ®Æc biÖt phæ biÕn víi c¸c quan chøc thi hµnh luËt, tr¶ tiÒn cho c¸c dÞch vô lµ mét sù "b¾t buéc" vµ hèi lé hä lµ quy t¨c. Cã mét sè vÊn ®Ò dÇn ®Õn t×nh tr¹ng nµy. Thø nhÊt, c¸c luËt ng¨n chÆn tham nhòng rÊt yÕu. Nh÷ng ng­êi vi ph¹m kh«ng bÞ tÞch thu tµi s¶n vµ c¸c nh©n viªn cña GPIB kh«ng ®ñ quyÒn lùc c­ìng chÕ thi hµnh nhiÖm vô cña m×nh. Thø 2, thu thËp b»ng chøng rÊt khã kh¨n do sù yÕu kÐm cña luËt ph¸p chèng tham nhòng vµ do thùc tÕ cã nhiÒu c«ng chøc nhµ n­íc th­êng xuyªn dÝnh lÝu ®Õn c¸c ho¹t ®éng tham nhòng. Thø 3, d©n chóng nãi chung cã tr×nh ®é häc vÊn thÊp. Hä hÇu hÕt lµ d©n di c­, nh÷ng ng­êi ®· quen víi sù ®èi xö kh«ng c«ng b»ng cña quan chøc nhµ n­íc. Hä ®· phôc tïng nh÷ng ng­êi cã quyÒn lùc vµ kh«ng d¸m tè c¸o sî bÞ tr¶ ®òa. Hä kh«ng biÕt vÒ c¸c quyÒn cña m×nh vµ c¸ch duy nhÊt hä biÕt ®Ó cã ®­îc mäi thø lµ b»ng con ®­êng hèi lé. Thø t­, c«ng chøc nhµ n­íc ®­îc tr¶ l­¬ng thÊp h¬n c«ng nh©n ë khu vùc t­ nh©n, vµ kÕt qu¶ lµ sù chÝnh trùc cña hä bÞ gi¶m sót. Vµ cuèi cïng, c¸c nh©n viªn cña CPIB ®­îc lÊy tõ lùc l­îng c¶nh s¸t Singapo ®Ó biÖt ph¸i trong thêi gian ng¾n. V× vËy, hä kh«ng ®­îc chuÈn bÞ ®Çy ®ñ vÒ t©m lý ®Ó cèng hiÕn hoµn toµn cho cuéc ®Êu tranh chèng tham nhòng. Tõ nh÷ng thùc tÕ trªn, ta cã thÓ nhËn thÊy hÕt ®­îc nh÷ng khã kh¨n trong viÖc chèng tham nhòng ë Singapo. Nh­ng sau khi giµnh chÝnh quyÒn c¸c nhµ l·nh ®¹o chÝnh trÞ míi ngay lËp tøc ®· thÓ hiÖn nh÷ng tÊm g­¬ng mÉu mùc cña c«ng chøc nhµ n­íc. Hä ®· tù tho¸t khái c¸c rµng buéc vÒ tµi chÝnh vµ th­¬ng m¹i, thÓ hiÖn mét ®¹o ®øc nghiªm minh trong c«ng viÖc. V× vËy b»ng tÊm g­¬ng cña chÝnh b¶n th©n hä ®· t¹o ra mét tin t­ëng vÒ sù trung thùc vµ chÝnh trùc. C¸c nhµ l·nh ®¹o míi còng ®· b¾t ®Çu thùc hiÖn nh÷ng biÖn ph¸p xö lý ban ®Çu. N¨m 1960, luËt ®· ®­îc söa ®æi nh»m trao thªm quyÒn lùc cho c¸c nh©n viªn CPIB vµ gia t¨ng h×nh ph¹t ®èi víi kÎ vi ph¹m. N¨m 1973, theo sù t­ vÊn cña thñ t­íng chÝnh phñ vÒ viÖc lµm thÕ nµo ®Ó CPIB cã thÓ gia t¨ng c¸c nç lùc cña m×nh ®Ó lo¹i bá tham nhòng trong c¸c khu vùc dÞch vô c«ng céng, uû ban t­ vÊn chèng tham nhòng ACAC ®· ®­îc thµnh lËp. Chøc n¨ng chÝnh cña nã bao gåm viÖc ®­a ra c¸c h­íng dÉn cho c¸c bé, ngµnh vµ c¸c c¬ quan kh¸c cña chÝnh phñ ®Ó xö lý c¸c viÖc tham nhòng ®¶m b¶o tiÕn hµnh c¸c biÖn ph¸p m¹nh mÏ, nhÊt qu¸n. N¨m 1989, ®¹o luËt vÒ tham nhòng (tÞch thu c¸c lîi Ých) ra ®êi. §¹o luËt nµy cho toµ ¸n quyÒn tÞch thu c¸c nguån tiÒn khi mét ng­êi bÞ buéc téi lµ tham nhòng. Kh«ng thÓ gi¶i thÝch mét c¸ch tho¶ ®¸ng vÒ nh÷ng kho¶n tiÒn ®ã. Nã còng cho phÐp tÞch thu nh÷ng lîi Ých nhËn ®­îc tõ tham nhòng. Ngoµi ra, nh÷ng quy ®Þnh b¶o vÖ cña hiÕn ph¸p, nh÷ng biÖn ph¸p ®èi víi c«ng chøc tham nhòng. C¸c quan chøc tham nhòng hä ®­îc xö lý theo 2 c¸ch: bÞ buéc téi tr­íc toµ hoÆc bÞ quy vÒ tr¸ch nhiÖm hµnh chÝnh rÊt nÆng. ViÖc liªn kÕt víi c¸c tæ chøc bªn ngoµi còng rÊt thµnh c«ng. Chøc n¨ng tham nhòng kh«ng chØ thuéc vÒ mét m×nh CPIB mµ thuèc c¶ c¸c bé, ngµnh t­¬ng øng cña chÝnh phñ vµ nhiÒu c¬ quan kh¸c cã thÓ ®¶m nhiÖm ®­îc. 4.2. BiÖn ph¸p cña §¶ng vµ nhµ n­íc ta vÒ phßng chèng tham nhòng Nh÷ng n¨m qua, cuéc ®Êu tranh chèng tham nhòng tuy ch­a ®¹t kÕt qu¶ nh­ mong muèn, nh­ng râ rµng tõ c¸c chØ thÞ, nghÞ quyÕt cña §¶ng, v¨n b¶n ph¸p luËt nhµ n­íc, qua ph¸t hiÖn thanh tra, kiÓm tra vµ xö lý…nhËn thøc cña c¸n bé vµ nh©n d©n vÒ cuéc ®Êu tranh nµy ngµy mét n©ng cao. C¸c c¬ chÕ chÝnh s¸ch, quy ®Þnh ngµy ®­îc ban hµnh ®ång bé vµ phï hîp h¬n, ®· c¶nh b¸o vµ tõng b­íc kh¾c phôc s¬ hë mµ kÎ tham nhòng lîi dông. ViÖc tiÕn hµnh kª khai nhµ ®Êt vµ tµi s¶n ®èi víi c¸n bé cã chøc vô, tuy ®ang cßn mang tÝnh hµnh chÝnh, nh­ng còng cã ý nghÜa ®Ò cao tinh thÇn tù gi¸c vµ tinh thÇn kû luËt §¶ng, gãp phÇn r¨n ®e, gi¸o dôc, phßng ngõa. KÕt qu¶ râ nhÊt lµ qua c¸c ho¹t ®éng thanh tra, kiÓm tra, gi¶i quyÕt ®¬n, th­ khiÕu tè cña c«ng d©n, c¸c c¬ quan chøc n¨ng ®· thu håi ®­îc tµi s¶n bÞ thÊt tho¸t vµ xö lý nh÷ng ng­êi tham nhòng. TÊt nhiªn so víi mong muèn th× cßn xa míi ®¹t so víi yªu cÇu cßn nhiÒu bÊt cËp. Nh­ng mét sù thËt kh«ng thÓ phñ nhËn lµ nÕu kh«ng cã thanh tra, kiÓm tra vµ xö lý kiªn quyÕt th× tham nhòng cßn ngang nhiªn ®Õn møc nµo. HiÖn nay tham nhòng, tiªu cùc vÉn cßn diÔn biÕn phøc t¹p, víi nh÷ng thñ ®o¹n cùc kú tinh vi. Nã kh«ng chØ diÔn ra trong lÜnh vùc kinh tÕ mµ c¸c lo¹i ho¹t ®éng ®Êu thÇu x©y dùng, ®Çu t­, tÝn dông, ®Êt ®ai, ng©n s¸ch… mµ cßn diÔn ra ë lÜnh vùc nh­ ch¹y chøc quyÒn, ch¹y viÖc lµm, ch¹y b»ng cÊp, ch¹y téi… trong c¸c ho¹t ®éng gi¸o dôc, y tÕ, b¶o vÖ ph¸p luËt… t×nh tr¹ng vßi vÜnh tinh vi s¸ch nhiÔu, g©y phiÒn hµ trong mét bé phËn c«ng chøc khi thi hµnh c«ng vô ë c¸c cÊp ®ang g©y bÊt b×nh nhøc nhèi trong nh©n d©n. NghÞ quyÕt trung ­¬ng 4 kho¸ IX ®· nªu 6 nguyªn nh©n cña tham nhòng rÊt ®óng. §Êu tranh chèng tham nhòng tiªu cùc lµ mét cuéc chiÕn thùc sù trªn mÆt trËn ®Çy khã kh¨n, phøc t¹p ®ßi hái ph¶i kiªn quyÕt, khÈn tr­¬ng vµ bÒn bØ, phèi hîp nhiÒu biÖn ph¸p ®ång bé vµ sù tham gia cña toµn x· héi. C¸c gi¶i ph¸p mang tÇm chiÕn l­îc cña cuéc ®Êu tranh nµy lµ x©y dùng trªn ph¹m vi toµn x· héi lèi sèng lµnh m¹nh, hoµn thiÖn c¬ chÕ chÝnh s¸ch, c¶i c¸ch bé m¸y vµ thñ tôc hµnh chÝnh, ®æi míi c¬ b¶n chÕ ®é tiÒn l­¬ng, kiÖn toµn c¸c c¬ quan b¶o vÖ ph¸p luËt, t¨ng c­êng c¸c c¬ quan kiÓm tra, kiÓm so¸t ®¶m b¶o nghiªm kû c­¬ng phÐp n­íc… Nh­ng tr­íc m¾t chÝnh phñ cÇn thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p: xö lý døt ®iÓm c¸c vô viÖc næi cém, bøc xóc. Nh÷ng vô ¸n cã liªn quan ®Õn c¸n bé l·nh ®¹o, qu¶n lý, dï ë cÊp nµo, ®­¬ng chøc hay nghØ h­u hoÆc chuyÓn c«ng t¸c còng ph¶i ®­îc xem xÐt ®Çy ®ñ vÒ tr¸ch nhiÖm h×nh sù. Kh«ng mét ai can thiÖp tr¸i ph¸p luËt qu¸ tr×nh ®iÒu tra, truy tè, xÐt xö. ViÖc kª khai nhµ ®Êt, tµi s¶n cña c¸n bé, c«ng chøc cÇn ®­îc söa ®æi, bæ sung c¸c quy ®Þnh theo h­íng ®Ò cao tù gi¸c, trung thùc vµ minh b¹ch vÒ tµi s¶n, thu nhËp cña c¸n bé, c«ng chøc. B¶n kª khai tµi s¶n ®­îc coi lµ b¶n cam kÕt cña c¸n bé, c«ng chøc c¸c ®¬n vÞ. Tr­êng hîp nghi vÊn cã tµi s¶n bÊt minh th× thñ tr­ëng c¸c c¬ quan, ®¬n vÞ yªu cÇu ng­êi ®ã ph¶i gi¶i tr×nh, tõ ®ã xem xÐt kÕt luËn xö lý. Khi cÇn thiÕt th× yªu cÇu c¸c c¬ quan chøc n¨ng thÈm tra, x¸c minh ®Ó xö lý theo ph¸p luËt. T×nh tr¹ng dïng tiÒn cña nhµ n­íc, cña tËp thÓ ®Ó lµm quµ biÕu, nh»m tranh thñ c¸n bé l·nh ®¹o, qu¶n lý, tham m­u… t×m kiÕm c¬ héi tiÕn th©n t×m ­u ¸i cho ®¬n vÞ ®Çu t­, ®Êu thÇu, ng©n s¸ch, lao ®éng viÖc lµm… ®ang trë thµnh tÖ n¹n x· héi. Do vËy, chÝnh phñ yªu cÇu c¸c cÊp, c¸c ngµnh c¸c ®¬n vÞ ph¶i thùc hiÖn nghiªm chØnh quy ®Þnh. §èi víi nh÷ng ng­êi c¬ quan ®¬n vÞ tham nhòng th× cÊp trªn còng ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm liªn ®íi. B»ng c¸c biÖn ph¸p ®Êu tranh c¬ b¶n nªu trªn trong ®Êu tranh chèng tham nhòng tiªu cùc, chÝnh phñ ®ang thùc hiÖn t­ t­ëng chñ ®¹o cña héi nghÞ trung ­¬ng 4 theo tinh thÇn nghÞ quyÕt ®¹i héi IX cña §¶ng lµ "TiÕp tôc ®Èy m¹nh cuéc ®Êu tranh chèng tham nhòng trong bé m¸y nhµ n­íc vµ toµn bé hÖ thèng chÝnh trÞ ë c¸c cÊp tõ c¸c ngµnh tõ trung ­¬ng ®Õn c¬ së, g¾n chèng tham nhòng víi chèng l·ng phÝ quan liªu, bu«n lËu, ®¨c biÖt lµ chèng c¸c hµnh vi lîi dông chøc quyÒn ®Ó lµm giµu bÊt chÝnh. Ngµy nay khi ViÖt Nam tiÕp vµo nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng mét c¸ch th× tham nhòng l¹i diÔn ra mét c¸ch réng lín vµ tinh vi h¬n. Nã cã thÓ xuÊt hiÖn ë bÊt kú ai cã chøc vô vµ quyÒn h¹n vµ ë bÊt kú n­íc nµo. Tham nhòng lµm cho ®Êt n­íc chËm ph¸t triÓn vµ nghÌo ®ãi. Tham nhòng lµ nguyªn nh©n chñ quan, c¬ b¶n g©y ra l·ng phÝ tµi s¶n cña nhµ n­íc vµ cña toµn x· héi. Tham nhòng g¾n liÒn víi trèn thuÕ, gi¶m nguån thu ng©n s¸ch nhµ n­íc, nã lµm l·ng phÝ nguån lùc cña toµn x· héi, t¹o ra m«i tr­êng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh, lµm cho c¸c nguån lùc cña x· héi bÞ ph©n bè kÐm hiÖu qu¶, lµm n¶n lßng c¸c nhµ ®Çu t­ trong vµ ngoµi n­íc. Tham nhòng lµm b¨ng ho¹i ®¹o ®øc, g©y bÊt b×nh, mÊt lßng tin cña nh©n d©n ®èi víi §¶ng, nhµ n­íc vµ ph¸p luËt, lµm thui chét t×nh th©n ¸i, lµm cho c«ng lý bÞ ®¶o lén, c¸i thiÖn s« c¸i ¸c "ch©n, mü, thiÖn" bÞ l·ng quªn, ch¹y theo ®ång tiÒn vµ lîi Ých vËt chÊt, lµm cho x· héi bÊt æn, ®e ho¹ sù tån vong cña chÕ ®é. ThÊy râ nguy c¬ ®e do¹ cña tham nhòng §¶ng, nhµ n­íc vµ toµn d©n ta vÉn ®ang ra søc ng¨n chÆn vµ ®Èy lïi quèc n¹n nµy. Héi nghÞ trung ­¬ng 6 (lÇn 2) kho¸ VIII ra nghÞ quyÕt sè 10 ngµy 2/2/1999 vÒ mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n vµ cÊp b¸ch trong viÖc x©y dùng §¶ng. Trong ®ã nªu nhiÖm vô tËp trung chØ ®¹o cuéc ®Êu tranh chèng tham nhòng, quan liªu cã hiÖu qu¶. Th¸ng 4 n¨m 2001, §¹i héi lÇn thø IX cña §¶ng quyÕt ®Þnh vÒ ph¶i tiÕp tôc c¸c nghÞ quýªt vÒ x©y dùng §¶ng, nhÊt lµ nghÞ quyÕt trung ­¬ng 6 (lÇn 2) kho¸ VIII, ®Èy m¹nh cuéc vËn ®éng x©y dùng chØnh ®èn §¶ng, ng¨n chÆn ®Èy lïi tÖ n¹n tham nhòng, l·ng phÝ. KÕt luËn yªu cÇu ph¶i ®i s©u thùc hiÖn cã néi dung c¬ b¶n cña nghÞ quyÕt, trong ®ã chèng tham nhòng, l·ng phÝ lµ nhiÖm vô träng t©m tr­íc m¾t, nhËn râ ®©y lµ cuéc ®Êu tranh khã kh¨n, quyÕt liÖt, g¾n liÒn víi sù nghiÖp x©y dùng vµ b¶o vÖ tæ quèc vµ ®­îc tiÕn hµnh b»ng nhiÒu biÖn ph¸p ®ång bé thùc hiÖn ®­êng lèi, chñ tr­¬ng cña §¶ng, nhµ n­íc ®· ban hµnh nhiÒu v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt phßng chèng tham nhòng nh­: ph¸p lÖnhchèng tham nhòng ngµy 9 th¸ng 3 n¨m 1998 vµ ®­îc söa ®æi bæ sung ngµy 28 th¸ng 4 n¨m 2000: Bé luËt h×nh sù; ph¸p lÖnh xö lý vi ph¹m hµnh chÝnh; ph¸p lÖnh c¸n bé c«ng chøc; ph¸p lÖnh thùc hµnh tiÕt kiÖm, chèng l·ng phÝ… tham nhòng kh«ng chØ cßn ë ph¹m vi quèc gia, mµ lµ hiÖn t­îng phæ biÕn trªn toµn thÕ giíi. V× vËy, ViÖt Nam ®· ký c«ng ­íc Liªn hiÖp quèc vÒ chèng tham nhòng t¹i héi nghÞ quèc tÕ ë Mªhic« ngµy 11 th¸ng 12 n¨m 2003 vµ kÕ ho¹ch chèng tham nhòng khu vùc Ch©u ¸ t¹i Philippin ngµy 5 th¸ng 7 n¨m 2004. VÒ gi¶i ph¸p phßng vµ chèng tham nhòng §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø IX ®· ®­a ra chiÕn l­îc 2001 - 2010: "Nghiªm trÞ nh÷ng kÎ tham nhòng, v« tr¸ch nhiÖm g©y hËu qu¶ nghiªm träng; ng­êi l·nh ®¹o c¬ quan ®Ó x¶y ra tham nhòng còng ph¶i bÞ xö lý vÒ tr¸ch nhiÖm. B¶o vÖ nh÷ng ng­êi kiªn quyÕt ®Êu tranh chèng tham nhòng. Thùc hiÖn nh÷ng biÖn ph¸p ng¨n chÆn tham nhòng, quan liªu; ®æi míi vµ hoµn thiÖn thÓ chÕ, thñ tôc hµnh chÝnh, kiªn quyÕt chèng tÖ cöa quyÒn, s¸ch nhiÔu, "xin- cho" vµ sù t¾c tr¸ch, v« kû luËt trong c«ng viÖc. Cô thÓ lµ c¸c biÖn ph¸p sau: Mét lµ, c¸c biÖn ph¸p phßng ngõa ®­îc ¸p dông mét c¸ch th­êng xuyªn vµ cã t¸c dông réng kh¾p ®Õn nhiÒu ®èi t­îng. Khi ®ã nã sÏ ng¨n chÆn ®­îc mÇm mèng cña n¹n tham nhòng. Hai lµ: Phßng ng­µ tham nhòng sÏ lµm gi¶m bít t¸c h¹i rÊt nhiÒu nÕu ®Ó tham nhòng x¶y ra. Ba lµ: ViÖc nghiªn cøu vµ ¸p dông c¸c biÖn ph¸p phßng ngõa tham nhòng nhiÒu khi ®ång nghÜa víi biÖn ph¸p ®æi míi vµ c¶i c¸ch mµ chóng ta thùc hiÖn theo yªu cÇu chung cña qu¸ tr×nh hoµn thiÖn b¶n th©n bé m¸y qu¶n lý vµ ph­¬ng thøc ®iÒu hµnh, c¬ chÕ qu¶n lý nÒn kinh tÕ nãi riªng, x· héi nãi chung. Trong héi nghÞ lÇn thø t­ ban chÊp hµnh trung ­¬ng (kho¸ IX) ®· ®­a ra 10 biÖn ph¸p phßng chèng tham nhòng bao gåm; 1: T¨ng c­êng gi¸o dôc chÝnh trÞ víi c¸n bé §¶ng viªn; 2: TiÕp tôc hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt vµ c¬ chÕ chÝnh s¸ch; 3: KhÈn tr­¬ng gi¶i quyÕt nh÷ng vô næi cém tr­íc m¾t; 4: Kª khai nhµ ®Êt, c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸n bé c«ng chøc; 5: Nghiªm cÊm viÖc lÊy tiÒn cña Nhµ n­íc; 6: Thùc hµnh tiÕt kiÖm chèng l·ng phÝ; 7: Thùc hiÖn ®Çy ®ñ nghiªm tóc nh÷ng ®iÒu §¶ng viªn kh«ng ®­îc lµm; 8: Xö lý tr¸ch nhiÖm víi l·nh ®¹o ®Ó x¶y ra c¸c vô tiªu cùc, tham nhòng; 9: Hoµn thiÖn c¬ chÕ d©n chñ c¬ së; 10: VÒ tæ chøc, chØ ®¹o: ban bÝ th­ ®øng ®Çu lµ ®ång chÝ Tæng bÝ th­ trùc tiÕp chÞu tr¸ch nhiÖm chØ ®¹o cuéc x©y dùng chØnh ®èn §¶ng vµ cuéc ®Êu tranh chèng tiªu cùc, tham nhòng. Nh­ng ®Ó chèng tham nhòng thµnh c«ng ngoµi c¸c biÖn ph¸p trªn, ta cßn ph¶i cã nh÷ng gi¶i ph¸p ®ét ph¸ trong viÖc: §Çu t­ vÒ lùc l­îng con ng­êi ®Ò phßng vµ chèng tham nhòng; ®Çu t­ vÒ vËt chÊt ®Ó phßng vµ chèng tham nhòng; vµ ba vÊn ®Ò cÇn b¸n vµ hãc bóa nhÊt ®ã lµ: ChÕ ®é tiÒn l­¬ng; chÕ ®é th­ëng vµ quy ®Þnh ph¸p luËt. 4.3. BiÖn ph¸p cña §¶ng ta trong viÖc tr¸nh tôt hËu xa h¬n vÒ kinh tÕ ViÖc tr¸nh tôt hËu xa h¬n vÒ kinh tÕ còng ®ång nghÜa víi viÖc t¨ng tr­ëng kinh tÕ mét c¸ch toµn diÖn, ®Ó n©ng cao ®êi sèng cña nh©n d©n vµ b¾t kÞp víi ®µ ph¸t triÓn cña kinh tÕ toµn thÕ giíi. ChÊt l­îng t¨ng tr­ëng do nhiÒu yÕu tè t¹o nªn, nh­ng n¨ng lùc c¹nh tranh l¹i lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh. Muèn n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ cÇn ph¶i xo¸ bá c¬ chÕ hç trî kinh doanh ®éc quyÒn ®· tån t¹i trong nÒn kinh tÕ n­íc ta. Xo¸ bá hÖ thèng gi¸ ®éc quyÒn cña nhµ n­íc. HiÖn t¹i hÇu hÕt c¸c lo¹i nguyªn vËt liÖu, hµng ho¸ tiªu dïng ®­îc ®iÒu tiÕt bëi c¬ chÕ thÞ tr­êng. Níi láng viÖc kiÓm so¸t gi¸ c¶ lµ mét b­íc ph¶i lµm trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. H×nh thµnh c¬ cÊu ®a sè h÷u vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¬ cÊu nµy ph¸t triÓn nhanh. ViÖc gi¶m tû träng cña së h÷u nhµ n­íc ®Õn møc cho phÐp sÏ t¹o t¸c ®éng tÝch cùc cho sù ph¸t triÓn. Lo¹i bá c¸c rµo c¶n hµnh chÝnh ®èi víi c¹nh tranh. §ã lµ nh÷ng hµnh vi l¹m dông quyÒn lùc hµnh chÝnh ®Ó h¹n chÕ c¹nh tranh b×nh ®¼ng. Thø hai: Khu vùc tÝn dông cña ViÖt Nam hiÖn nay lµ do c¸c ng©n hµng quèc doanh thèng trÞ, chiÕm tíi 3/4 thÞ phÇn tÝn dông. C¸c ng©n hµng quèc doanh ®ang gÆp nh÷ng vÊn ®Ò khã kh¨n, song kh«ng bÞ nhiÒu ¸p lùc c¹nh tranh, trõ sù c¹nh tranh yÕu ít tõ sù c¹nh tranh cña mét vµi ng©n hµng t­ nh©n vµ ng©n hµng cæ phÇn n­íc ngoµi. Gi¶i ph¸p cña vÊn ®Ò lµ gia t¨ng c¹nh tranh vµ chõng nµo mµ hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam cßn ch­a ®­îc c¶i c¸ch th× ViÖt Nam cßn gÆp khã kh¨n trong viÖc thùc hiÖn mét hÖ thèng qu¶n lý vÜ m«. Thø ba: Nh­ ®· nãi ë trªn, tèc ®é chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ë ViÖt Nam cßn chËm. Muèn ®Èy nhanh qu¸ tr×nh nµy cÇn ­u tiªn ph¸t triÓn hîp lý c¸c vïng. CÇn ®Çu t­ ë møc cao h¬n cho c¸c dù ¸n chÕ biÕn n«ng - l©m - ng­ nghiÖp, dù ¸n s¶n xuÊt hµng suÊt khÈu, dù ¸n sö dông c«ng nghÖ cao, khã kh¨n trong chuyÓn dÞch c¬ cÊu kh«ng ph¶i xuÊt ph¸t tõ nguån vèn ®Çu t­, bëi v× vèn cã thÓ vay ®­îc nhiÒu h¬n nÕu sö dông hiÖu qu¶ vµ ViÖt Nam ph¶i nç lùc c¶i c¸ch, c¬ cÊu l¹i c¸c ngµnh c«ng nghiÖp. C¸i khã chÝnh lµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu lao ®éng. ChØ cã con ®­êng chuyÓn lao ®éng n«ng th«n sang khu vùc kinh tÕ vµ dÞch vô míi cã thÓ thu hÑp ®­îc kho¶ng c¸ch vÒ ph¸t triÓn vµ thu hÑp kho¶ng c¸ch nhanh chãng. Thø t­: Theo b¸o c¸o ph¸t triÓn con ng­êi n¨m 2001, t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña ViÖt Nam chñ yÕu do vèn ®ãng gãp víi tû träng 78%, cßn chØ cã 22% do n¨ng suÊt kÐo dµi t×nh tr¹ng nµy t¨ng tr­ëng cña ViÖt Nam sÏ kh«ng bÒn v÷ng. Do ®ã muèn cã b­íc ph¸t triÓn míi cÇn ph¶i ®Çu t­ nhiÒu h¬n vµo ho¹t ®éng nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn. Thø n¨m: Tû lÖ thÊt tho¸t vèn ®Çu t­ hiÖn chiÕm 30%. ThÊt tho¸t, l·ng phÝ, tham nhòng ®ang lµm nghÌo ®Êt n­íc, gia t¨ng xung ®ét x· héi gi¶m lßng tin cña d©n ®èi víi §¶ng vµ c¸c c¬ quan c«ng quyÒn, lµm n¶n lßng c¸c nhµ ®Çu t­. Nghiªm träng h¬n, gÇn ®©y xuÊt hiÖn sù cÊu kÕt gi÷a c¸c bän gian th­¬ng, trôc lîi, téi ph¹m víi c¸c c¸n bé b¶o vÖ ph¸p luËt, c¸c vÞ l·nh ®¹o g©y thiÖt h¹i lín cho tµi s¶n nhµ n­íc. Do ®ã vÊn ®Ò nµy cÇn ®­îc gi¶i quyÕt mét c¸ch ®óng ®¾n vµ triÖt ®Ó. Thø 6: HiÖu qu¶ qu¶n lý cña c¸c cÊp chÝnh quyÒn tõ trung ­¬ng ®Õn ®Þa ph­¬ng cßn thÊp. §Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng nµy cÇn ph¶i chän nh÷ng c¸n bé cã n¨ng lùc thËt sù th«ng qua kinh nghiÖm vµ cèng hiÕn cña hä cho sù ph¸t triÓn chø kh«ng chØ dùa vµo b»ng cÊp vµ c¸c chøng chØ. Ngµy nay trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc, tiÕn tíi n¨m 2020 lµ mét n­íc c«ng nghiÖp. Th× ViÖt Nam ph¶i nç lùc ph¶i tiÕn hµnh c¸c chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp ho¸ nh»m t¹o sù chuyÓn ®æi c¨n b¶n trong c¬ cÊu kinh tÕ x· héi. §iÒu ®ã nghÜa lµ ViÖt Nam ®ang ph¶i thùc hiÖn mét sù chuyÓn ®æi kÐp. ViÖc c«ng nghiÖp ho¸ ®Ó chuyÓn dÞch s©u s¾c vµ toµn diÖn c¬ cÊu nÒn kinh tÕ tõ n«ng nghiÖp sang c«ng nghiÖp, chiÕn l­îc nµy tá ra rÊt høa hÑn trong viÖc xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, c¶i thiÖn ®êi sèng n«ng th«n, më réng thÞ tr­êng tiªu thô, kh¾c phôc t×nh tr¹ng mÊt c©n ®èi gi÷a c¸c vïng, ®¶m b¶o nÒn kinh tÕ t¨ng tr­ëng víi tèc ®é nhanh, tr÷ l­îng cao vµ bÒn v÷ng; kh¾c phôc sù tôt hËu kinh tÕ ®­a ViÖt Nam thµnh n­íc c«ng nghiÖp s¸nh vai víi c¸c c­êng quèc trong khu vùc. C. KÕt luËn Mçi n­íc hay mçi khu vùc ®Òu lµ sù tæng hîp ®Æc thï cña lÞch sö vµ v¨n ho¸ riªng, cã hÖ thèng chÝnh trÞ vµ nh÷ng niÒm tin riªng vµ ®Òu ë vµo mét giai ®o¹n ph¸t triÓn kinh tÕ vµ x· héi riªng cña nã. Nh÷ng g× cã t¸c dông chèng tham nhòng vµ tôt hËu xa h¬n vÒ kinh tÕ ë n¬i nµy l¹i cã thÓ kh«ng cã gi¸ trÞ ë n¬i kh¸c. Nh­ng ®«i khi kinh nghiÖm gÆt h¸i ®­îc trong cuéc chiÕn ®Êu l¹i lµ vÊn ®Ò hiÖn diÖn réng kh¾p nµy cã thÓ cung cÊp sù h­íng dÉn cã mét n¬i kh¸c. Trong sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc ta hiÖn nay dï §¶ng, Nhµ n­íc vµ nh©n d©n ta ®· ®¹t ®­îc rÊt nhiÒu thµnh tùu, nh­ng nh÷ng khã kh¨n ë tham nhòng vµ tôt hËu xa h¬n vÒ kinh tÕ lu«n lµ nh÷ng nguy c¬ tiÒm Èn, cÇn §¶ng vµ Nhµ n­íc ta lu«n ph¶i chñ ®éng phßng ngõa vµ gi¶i quyÕt. §Ó ®Êt n­íc ta ph¸t triÓn mét c¸ch toµn vÑn. §Ó ViÖt Nam ®­îc s¸nh ngang víi c¸c c­êng quèc n¨m ch©u. Danh môc tµi liÖu tham kh¶o Rick Stapenhurst - Sahrf. Kpundeh: KiÒm chÕ tham nhòng h­íng tíi mét m« h×nh x©y dùng sù trong s¹ch quèc gia (NXB ChÝnh trÞ Quèc gia) T5/2002. ViÖn Kinh tÕ thÕ giíi: Kinh tÕ thÕ giíi hiÖn nay - T×nh h×nh vµ triÓn väng (NXB Khoa häc x· héi, Hµ Néi - 1994). NguyÔn Minh Tó: ViÖt Nam trªn chÆng ®­êng ®æi míi vµ ph¸t triÓn kinh tÕ (NXB ChÝnh trÞ Quèc gia, Th¸ng 2/2002). Khoa Khoa häc Qu¶n lý: Qu¶n lý x· héi (NXB Khoa häc vµ kü thuËt) T¹p chÝ Ph¸t triÓn kinh tÕ - Th¸ng 4/2004 T¹p chÝ Thanh tra Sè 7 - N¨m 2004 T¹p chÝ Thanh tra Sè 8 - N¨m 2004 T¹p chÝ Thanh tra Sè 11 - N¨m 2004 T¹p chÝ Thanh tra sè 12 - N¨m 2003 TrÇn V¨n Tïng - T¹p chÝ Nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ thÕ giíi - Sè 5 (85) - 2003 Bïi Quang Tr­êng - T¹p chÝ Nh÷ng vÊn ®Ò Kinh tÕ thÕ giíi - Sè 4 (86) - 2000 TrÇn §µo - T¹p chÝ Kinh tÕ vµ Dù b¸o - Sè 1 - 2000 Lª Khoa - T¹p chÝ Ph¸t triÓn kinh tÕ - Sè 3 - 2003 T¹p chÝ Nghiªn cøu kinh tÕ sè 286 - T3/2002 T¹p chÝ Thanh tra tµi chÝnh sè 28 - Th¸ng10 - 2004. Môc lôc