Đề tài Các chính sách kinh tế phát triển nông nghiệp nông thôn Việt Nam

25,9 Trung b×nh tõ n¨m 1987 (1986 - 1988) ®Õn n¨m 1994 (1993 - 1995), møc t¨ng tr­ëng n¨m cña mçi ®¬n vÞ m¸y kÐo (®¬n vÞ cã c«ng suÊt nhá h¬n) vµ b¬m lµ 28% vµ 26%. MÆc dï tû lÖ sö dông gi¶m sau n¨m 1987, tæng l­îng ph©n bãn sö dông (kho¶ng 80% sè ph©n bãn ®­îc sö dông cho s¶n xuÊt lóa) vÉn rÊt ®a d¹ng. DiÖn tÝch trång c¸c lo¹i gièng míi ®­îc t¨ng gÊp ®«i. Do tÝnh chÊt ®Çu t­ vµ lùa chän c«ng nghÖ s¶n xuÊt, c¬ cÊu s¶n xuÊt lóa ®· thay ®æi, ®Æc biÖt lµ ë ®ång b»ng s«ng Cöu Long. ë vïng nµy, 44% diÖn tÝch trång lóa n¨m 1995 ®­îc sö dông cho vô hÌ (vµo thêi gian nµy c¸c gièng lóa hiÖn ®¹i ph¸t huy t¸c dông cao nhÊt) so víi 26% trong n¨m 1985. Ng­îc l¹i, c¬ cÊu mïa vô s¶n xuÊt lóa vÉn kh«ng thay ®æi ë vïng nói vµ ®ång b»ng, trung du B¾c Bé vµ ë T©y Nguyªn. Ng©n s¸ch giµnh cho ch­¬ng tr×nh t¸i ®Þnh c­ (do tÝnh chÊt liªn quan víi viÖc thµnh lËp c¸c n«ng tr­êng quèc doanh) rÊt quan träng khi ®Çu t­ vµo n©ng cao kh¶ n¨ng s¶n xuÊt cña c¸c c©y c«ng nghiÖp (®Æc biÖt lµ c¸c c©y th©n cøng tõ gi÷a nh÷ng n¨m 70 cho ®Õn cuèi n¨m 1980). C¸c n¨m 1976 - 1990, cã 3,9 triÖu ng­êi ®­îc t¸i ®Þnh c­ theo nh÷ng ch­¬ng tr×nh kh¸c nhau, quan träng nhÊt lµ ch­¬ng tr×nh “®Þnh c­ cã tæ chøc” b¾t ®Çu tõ n¨m 1977 do Bé Lao ®éng Th­¬ng binh vµ X· héi thùc hiÖn ®Ó khuyÕn khÝch thµnh lËp c¸c “vïng kinh tÕ míi” nh»m ®Þnh c­ l©u dµi. C¸c hîp t¸c x· vµ n«ng tr­êng quèc doanh ®­îc hç trî vÒ tµi chÝnh ®Ó ®Çu t­ vµo x©y dùng c¸c c«ng tr×nh h¹ tÇng c¬ së vµ c¸c dÞch vô s¶n xuÊt. Ch­¬ng tr×nh nµy cïng víi “Ch­¬ng tr×nh §Þnh canh §Þnh c­” cña ChÝnh phñ ®· t¹o ra c¬ héi cho c¸c nhãm d©n téc thiÓu sè ®Þnh c­ l©u dµi ë mét n¬i vµ mét phÇn hç trî tµi chÝnh cho c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. §Çu tiªn, ChÝnh phñ x¸c ®Þnh nh÷ng khu vùc mËt ®é d©n c­ thÊp cã tiÒm n¨ng ®Êt n«ng nghiÖp (chñ yÕu lµ c¸c cao nguyªn vïng T©y Nguyªn) vµ nh»m vµo c¸c khu vùc “qu¸ ®«ng ng­êi” (c¶ ë miÒn nói vµ vïng ®ång b»ng) ®Ó khuyÕn khÝch t¸i ®Þnh c­ tù nguyÖn. Sù kh¸c nhau gi÷a hai ch­¬ng tr×nh lµ Ch­¬ng tr×nh §Þnh canh - §Þnh c­ cã sù tham gia di d©n cña nhiÒu tØnh kh¸c nhau (di d©n trän gãi). ¶nh h­ëng chung cña c¸c ch­¬ng tr×nh nµy lµ ®· hoµ trén víi nhau. MÆc dï rõng ®· bÞ tµn ph¸ ®Ó trång c©y c«ng nghiÖp (chÌ, cµ phª, h¹t tiªu, d©u t»m) vµ mét sè c©y l­¬ng thùc kh¸c (lóa, rau), thùc tÕ viÖc trång c¸c c©y c«ng nghiÖp trong ch­¬ng tr×nh ®Þnh c­ ë cao nguyªn vïng T©y Nguyªn lµ rÊt hîp lý vÒ ®iÒu kiÖn ®Êt ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ ®· c¶i thiÖn ®­îc møc sèng cho ng­êi d©n míi ®Þnh c­. C¸c n«ng tr­êng quèc doanh ®­îc thµnh lËp trong ch­¬ng tr×nh t¸i ®Þnh c­ sÏ chÞu tr¸ch nhiÖm cung cÊp c¸c dÞch vô hç trî (kü thuËt, x· héi vµ tµi chÝnh). Sau n¨m 1991, khi kh¸i niÖm n«ng tr­êng quèc doanh kh«ng cßn ®­îc ­a thÝch n÷a, hai ch­¬ng tr×nh ®ãng vai trß chñ chèt trong viÖc cung cÊp vèn cho n«ng nghiÖp vµ qu¶n lý tµi nguyªn thiªn nhiªn lµ: - Ng©n hµng N«ng nghiÖp ViÖt Nam cho vay vèn (chñ yÕu lµ vèn ho¹t ®éng) dïng vèn ®Çu t­ tæ chøc cho c¸c hé n«ng d©n vay (kho¶ng 35% sè ng­êi lµm nghÒ n«ng vµ còng tû lÖ t­¬ng tù cho sè ng­êi nghÌo ë n«ng th«n), sè tiÒn tÝn dông nµy ®· ph¸t triÓn tõ con sè kh«ng ë n¨m 1990 khi míi thµnh lËp. §Õn nay Ng©n hµng n«ng nghiÖp ViÖt Nam ®· cho vay lªn tíi 100 triÖu USD mét n¨m. - NghÞ ®Þnh 327, Ch­¬ng tr×nh “phñ xanh ®Êt trèng ®åi nói träc” lµ nguån tÝn dông ®Çu t­ cho tõng hé n«ng d©n ®Ó më réng trång c©y c«ng nghiÖp lo¹i th©n cøng (cµ phª, cao su, chÌ, c©y ¨n qu¶) vµ c¸c lo¹i c©y rõng ph¸t triÓn nhanh ®Ó lµm bét giÊy vµ giÊy. Nã còng ®· cung cÊp vèn cho c¸c ho¹t ®éng thÝ ®iÓm trong c«ng t¸c b¶o vÖ rõng liªn quan tíi c¸c tho¶ thuËn chung víi c¸c céng ®ång sèng ë vïng ®Öm, lo¹i vèn nµy bao gåm vèn cho c¸c c«ng tr×nh h¹ tÇng c¬ së x· héi quan träng (cÊp n­íc di ®éng, líp häc, tr¹m y tÕ, b­u ®iÖn). Ph©n bæ vèn hµng n¨m tõ ng©n s¸ch ChÝnh phñ lµ kho¶ng 55,60 triÖu USD. 4-/ ChÝnh s¸ch hç trî nghiªn cøu vµ khuyÕn n«ng CÇn ­u tiªn giíi thiÖu vÒ chuyÓn giao c«ng nghÖ thÝch hîp ®Ó cã thÓ khai th¸c tèt nhÊt hoÆc khai hoang c¸c vïng ®åi träc, ®Æc biÖt lµ vïng cao nguyªn. §èi víi lo¹i vô thu ho¹ch hµng n¨m cã gi¸ trÞ kinh tÕ, c¸c vïng canh t¸c nµy hiÖn cã rÊt nhiÒu kinh nghiÖm trong viÖc chuyÓn giao c«ng nghÖ (vÝ dô nh­ c«ng nghÖ trång ng« lai, b«ng, trång d©u nu«i t»m) bëi viÖc ra quyÕt ®Þnh thay vô mïa nµy b»ng vô mïa kh¸c lµ hÕt søc cÇn thiÕt. C¸c trung t©m khuyÕn n«ng “míi” cÇn céng t¸c víi c¸c c¬ quan vµ tr­êng ®¹i häc liªn quan ®Ó g¾n liÒn qu¸ tr×nh nghiªn cøu víi khuyÕn n«ng, ®ãng vai trß c¬ quan ®iÒu phèi cung cÊp ®Çu vµo hoÆc tiÕp thÞ (víi khu vùc t­ nh©n) vµ cung cÊp tÝn dông (víi Ng©n hµng N«ng nghiÖp), ®Ó b¶o ®¶m qu¸ tr×nh chuyÓn giao c«ng nghÖ thùc hiÖn thµnh c«ng. §èi víi c©y ¨n qu¶ hµng ho¸, c«ng nghÖ ¸p dông kh«ng chØ lµ ®Çu vµo mµ cßn bao gåm vèn ®Çu t­ vµo ®ång ruéng vµ mét chÕ ®é nu«i trång ®óng ®¾n (th«ng th­êng lµ chÕ ®é ph©n bãn ®Þnh kú, lµm cá vµ c¸c biÖn ph¸p ch¨m sãc ®Êt trång kh¸c), hiÖn ®ang lµ vÊn ®Ò ®ßi hái sù gi¸m s¸t chÆt chÏ vµ nhiÒu dÞch vô hç trî kü thuËt. Do ®ã, cÇn t¨ng c­êng hç trî khuyÕn n«ng ®èi víi ng­êi n«ng d©n ë nh÷ng n¬i doanh nghiÖp Nhµ n­íc kh«ng cung cÊp c¸c dÞch vô t­¬ng tù. VÊn ®Ò ®ang cÇn gi¶i quyÕt lµ sù hç trî vÒ kü thuËt vµ tÝn dông nh­ vËy sÏ ®­îc cung cÊp nh­ thÕ nµo, theo c¸c ®iÒu kiÖn nµo. Râ rµng vÊn ®Ò chóng ta sÏ gÆp ph¶i lµ viÖc hç trî tèi thiÓu cho n«ng d©n trong thêi kú ch­a thu ho¹ch. Víi nh÷ng yªu cÇu nh­ vËy, ¸p dông ph­¬ng thøc “trung t©m khuyÕn n«ng” cã lÏ kh«ng thÝch hîp. §èi víi c¸c biÖn ph¸p b¶o vÖ ®Êt hay c¸c c«ng nghÖ n«ng - l©m, kÕt hîp víi b¶o vÖ rõng ®Çu nguån, cÇn cã sù ®Çu t­ nhÊt ®Þnh (mÆc dï cã thÓ kh«ng lín nh­ ®èi víi ®Êt thu ho¹ch c©y l©u n¨m). HÇu hÕt nh÷ng thay ®æi quan träng cÇn tiÕn hµnh kh«ng chØ ë tõng hä n«ng d©n mµ c¶ ë cÊp x·, bëi nhiÒu khi vÊn ®Ò nµy liªn quan tíi viÖc sö dông c¸c nguån lùc chung. Chóng ta cã c«ng nghÖ ®· ®­îc c¶i thiÖn ®Ó sö dông tèt h¬n c¸c vïng ®Êt trång vÊn ®Ò cßn tån t¹i hiÖn nay lµ ®iÒu chØnh c«ng nghÖ nµy cho thÝch hîp víi c¸c ®iÒu kiÖn hiÖn t¹i còng nh­ nh÷ng h¹n chÕ, khã kh¨n ng­êi n«ng d©n ®ang gÆp ph¶i. Trªn c¬ së c¸c nghiªn cøu, cÇn l­u ý tíi mét sè ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt cho viÖc chuyÓn giao c«ng nghÖ cã hiÖu qu¶: Thø nhÊt, c¸c c«ng nghÖ cã kh¶ n¨ng ¸p dông tèt nhÊt cÇn thÝch øng víi nh÷ng ®iÒu kiÖn canh t¸c cña c¸c hé n«ng d©n vµ ph¶i ®ñ kh¶ n¨ng t¨ng thu nhËp cña ng­êi n«ng d©n. Ngoµi ra, thay ®æi c©y trång cã thÓ phï hîp víi mét sè vïng nh­ng kh«ng thÓ ¸p dông ë c¸c n¬i kh¸c do thÞ tr­oõng n¬i ®ã hÊp thô c¸c lo¹i n«ng s¶n nµy cßn h¹n chÕ. Thø hai, ®èi víi canh t¸c th­¬ng m¹i vµ b¶o vÖ ®Êt b»ng c¸c biÖn ph¸p n«ng l©m, cã thÓ xem xÐt ¸p dông mét sè c«ng nghÖ ®· d­îc sö dông nhiÒu vµ cã hiÖu qu¶ t¹i ®Þa ph­¬ng. §èi víi canh t¸c th­¬ng m¹i, lµ lÜnh vùc ®· ®óc kÕt nhiÒu kinh nghiÖm th­êng cã vÊn ®Ò cÇn c©n nh¾c gi÷a thay ®æi ®Ó thÝch øng víi nhu cÇu cña ng­êi n«ng d©n (vô mïa thu ho¹ch trong n¨m) hay phôc håi hoÆc b¾t ®Çu c¸ch canh t¸c míi (trång c©y l©u n¨m). §èi víi xö lý ®Êt b»ng biÖn ph¸p n«ng - l©m, cÇn chó träng h¬n vµo kh¶ n¨ng ¸p dông c¸c biÖn ph¸p hiÖn cã (quÕ vµ c©y ¨n qu¶), ®ang cÇn triÓn khai réng hay nh÷ng biÖn ph¸p míi t¹i mét sè vïng nh­ b¶o vÖ ®Êt b»ng ph­¬ng ph¸p trång cá. Ph­¬ng ¸n b¶o vÖ ®Êt b»ng c¸ch trång cá lµ biÖn ph¸p c¸c hé nhá ®Ó thùc hiÖn víi chi phÝ thÊp. Ph­¬ng ph¸p nµy còng t¹o thªm nguån thu nhËp b»ng c¸ch b¸n h¹t gièng cá, thøc ¨n gia sóc vµ cµnh kh« lµm chÊt ®èt, gióp ng­êi n«ng d©n cã thªm nhËn thøc vÒ gi¸ trÞ cña viÖc b¶o vÖ ®Êt. V× nh÷ng lý do trªn, cÇn x¸c ®Þnh râ nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Ó viÖc chuyÓn giao, øng dông c¸c c«ng nghÖ ®­îc hiÖu qu¶. V× vËy, cÇn tËp trung nghiªn cøu ®Ó (a) ph¸t triÓn nh÷ng c«ng nghÖ thÝch hîp d­íi d¹ng c¸c thö nghiÖm ®­îc qu¶n lý chÆt chÏ, øng dông t¹i c¸c vïng thËt ®iÓn h×nh ë nhiÒu ®Þa ph­¬ng, ®Ó tõ ®ã ®¸nh gi¸ x¸c ®Þnh c¸c ph­¬ng ph¸p thÝch hîp, c¸c thùc tiÔn x¸c lËp vµ qu¶n lý; (b) ch­¬ng tr×nh giíi thiÖu, thö nghiÖm c«ng nghÖ ngay trªn ®ång ruéng, dùa trªn ph­¬ng thøc tèi ­u khi øng dông c«ng nghÖ ®­îc chuyÓn giao (kÕt hîp víi (a)). Sù tham gia cña ng­êi n«ng d©n vµo viÖc x¸c ®Þnh môc tiªu vµ ®­a ra c¸c c«ng nghÖ còng nh­ viÖc ®Þnh h­íng l¹i c¸ch hç trî khuyÕn n«ng vµ ®µo t¹o c¸n bé khuyÕn n«ng lµ nh÷ng yÕu tè hÕt søc quan träng. Quan träng h¬n n÷a lµ viÖc ¸p dông ngay nh÷ng thµnh c«ng ®· cã trong viÖc chuyÓn giao c«ng nghÖ t¹i ®Þa ph­¬ng ®Ó cã t¸c ®éng nhanh h¬n. ë mét sè vïng ®­îc lùa chän, cã thÓ xem xÐt thµnh lËp c¸c nhãm chuyÓn giao c«ng nghÖ bao gåm c¸c n«ng d©n t¹i ®Þa ph­¬ng, c¸c c¸n bé khuyÕn n«ng cã hiÓu biÕt, nh÷ng n«ng d©n giµ cã kinh nghiÖm, c¸c nhµ nghiªn cøu vµ ®¹i diÖn c¸c tæ chøc phi ChÝnh phñ lµm viÖc t¹i ®Þa ph­¬ng. Khi tiÕn hµnh hç trî kü thuËt, cã thÓ ®Ò xuÊt øng dông c«ng nghÖ ngay trªn ®ång ruéng v× ®iÒu nµy phï hîp víi thùc tiÔn hÖ thèng canh t¸c cßn h¹n chÕ, ®ång thêi ®em l¹i lîi Ých cho ng­êi n«ng d©n. Trong tr­êng hîp b¶o vÖ ®Êt rõng/ rõng ®Çu nguån, c¸c khu ®åi ®­îc x¸c ®Þnh ®óng, thËm chÝ cã thÓ dïng lµm m« h×nh ®iÓm vµ trë thµnh mét néi dung cña qu¸ tr×nh khuyÕn n«ng. Cã thÓ ®­a ®oµn ®¹i biÓu c¸c n«ng d©n tõ mét x· tíi th¨m x· cã m« h×nh ®iÓm ®Ó t×m hiÓu c¸c ®iÒu kiÖn øng dông c«ng nghÖ. 5-/ ChÝnh s¸ch hç trî ®Çu vµo, ®Çu ra cho s¶n xuÊt 5.1-/ ChÝnh s¸ch tÝn dông Bªn c¹nh viÖc cung cÊp dÞch vô, c¬ së h¹ tÇng vµ ®¶m b¶o quyÒn n¾m gi÷ sö dông ®Êt lo¹i h×nh ChÝnh phñ cã t¸c ®éng quan träng ®èi víi sù t¨ng tr­ëng n«ng nghiÖp lµ tÝn dông. VÒ néi dung tÝn dông, kÕt qu¶ ho¹t ®éng ®¸ng kÓ cña Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam ®· ®­îc nªu trªn ë môc chÝnh s¸ch ®Çu t­. ChÝnh s¸ch míi vÒ t¹o vèn cho s¶n xuÊt kh¼ng ®Þnh: “thùc hiÖn cho vay trùc tiÕp ®Õn hé cho vay trùc tiÕp ®Õn hé s¶n xuÊt, ®¶m b¶o nguyªn t¾c cã hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi, kh«ng ph©n biÖt thµnh phÇn kinh tÕ ­u tiªn cho vay ®Ó thùc hiÖn c¸c dù ¸n do ChÝnh phñ quy ®Þnh, chó träng cho vay ®èi víi hé nghÌo, c¸c hé vïng nói cao, h¶i ®¶o, vïng xa, vïng kinh tÕ míi. Cô thÓ lµ: - ViÖc cÊp vèn cho s¶n xuÊt, bÊt kÓ lo¹i h×nh nµo còng chuyÓn h¼n sang h×nh thøc tÝn dông th­¬ng m¹i d­íi nhiÒu kªnh kh¸c nhau, xo¸ bá dÇn chÕ ®é cho vay l·i suÊt ­u ®·i ®èi víi doanh nghiÖp Nhµ n­íc vµ thùc hiÖn l·i suÊt d­¬ng. - §èi t­îng cho vay ®­îc më réng tíi hé n«ng d©n víi t­ c¸ch lµ nh÷ng ®¬n vÞ tù chñ s¶n xuÊt kinh doanh hµng ho¸ trong n«ng th«n. NÕu trong giai ®o¹n 1981 - 1987 ®èi t­îng cho vay chñ yÕu lµ c¸c doanh nghiÖp n«ng nghiÖp Nhµ n­íc th× sang giai ®o¹n 1988 - 1993 kh¸ch hµng chñ yÕu cña Ng©n hµng N«ng nghiÖp ViÖt Nam lµ c¸c hé n«ng d©n. C¸c hç trî tÝn dông kh¸c ®èi víi n«ng th«n ®· ®­îc ph¸t triÓn song song víi sù xuÊt hiÖn ng©n hµng cæ phÇn n«ng th«n, c¸c hîp t¸c x· tÝn dông cïng víi Quü TÝn dông nh©n d©n vµ Ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo. Cïng víi b­íc tæng hîp tÊt c¶ c¸c ch­¬ng tr×nh tÝn dông ®èi víi ng­êi nghÌo thèng nhÊt theo c¸c ho¹t ®éng cña Ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo th× ®· xuÊt hiÖn rñi ro, Ng©n hµng N«ng nghiÖp ViÖt Nam ®ang trë thµnh vÞ trÝ ®éc quyÒn trªn thùc tÕ trong lÜnh vùc Ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo víi c¸c vÊn ®Ò h÷u hiÖu, ®Æc biÖt trong tr­êng hîp quyÒn h¹n nµy bÞ l¹m dông. Do vËy, vÊn ®Ò Ng©n hµng N«ng nghiÖp ViÖt Nam sÏ ph¸t triÓn thÕ nµo ®Ó cã t¸c ®éng quan träng ®èi víi t­¬ng lai ph¸t triÓn n«ng th«n ë ViÖt Nam. Tµi liÖu nµy nhÊn m¹nh quan ®iÓm r»ng ngay c¶ khi kinh doanh, ng©n hµng víi ng­êi nghÌo, cÇn ph¶i cã mét sè c¸c ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt, ph¶i ®­îc tu©n thñ ®Ó ®¶m b¶o hiÖu qu¶ vµ kh¶ n¨ng ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña c¸c thÓ chÕ cã liªn quan. 5.2-/ ChÝnh s¸ch gi¸ c¶ n«ng s¶n vµ vËt t­ n«ng nghiÖp Trong nÒn kinh tÕ vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng, n«ng nghiÖp kh«ng trùc tiÕp ®Þnh gi¸ s¶n phÈm thu mua hay vËt t­ b¸n lÎ nh­ng trªn b×nh diÖn vÜ m« n«ng nghiÖp ph¶i cã chÝnh s¸ch æn ®Þnh gi¸ b¶o ®¶m lîi Ých ng­êi s¶n xuÊt, ng­êi tiªu thô, thÝch øng tû gi¸ quèc tÕ. NguyÖn väng ng­êi s¶n xuÊt lµ gi¸ c¶ n«ng s¶n, gi¸ trÞ t­ liÖu s¶n xuÊt æn ®Þnh, s¶n phÈm lµ ra cã ng­êi tiªu thô vµ cã ®ñ vËt t­ ®Ó s¶n xuÊt. §ã lµ nh©n tè b¶o ®¶m cho n«ng nghiÖp ph¸t triÓn nhanh vµ æn ®Þnh. Khi ng­êi n«ng d©n ®· cã s¶n phÈm ®­îc trao ®æi trªn thÞ tr­êng th× còng nh­ c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kh¸c, hä quan t©m ®Õn lîi nhuËn. Lîi nhuËn s¶n phÈm n«ng nghiÖp phô thuéc vµo gi¸ b¸n cña s¶n phÈm vµ gi¸ mua c¸c yÕu tè ®Çu vµo, trong ®ã ph©n ho¸ häc th­êng chiÕm tû lÖ lín. Ph©n tÝch chÝnh s¸ch gi¸ n«ng s¶n vµ vËt t­ n«ng nghiÖp ë ViÖt Nam trong t­¬ng quan víi c¸c n­íc trong khu vùc (lÊy vÝ dô c©y lóa) cho thÊy chiÕn l­îc ph¸t triÓn c©y lóa ch­a ®­îc ®Þnh h×nh trªn thùc tÕ, kÐo theo nã lµ hµng lo¹t chÝnh s¸ch còng ch­a ho¹ch ®Þnh râ rµng. Mèi t­¬ng quan gi÷a gi¸ ®Çu vµo vµ gi¸ ®Çu ra lu«n bÞ ph¸ vì buéc n«ng nghiÖp ViÖt Nam thi hµnh hai chÝnh s¸ch sau: a -/ ChÝnh s¸ch æn ®Þnh ph©n bãn ho¸ häc. Sù nhËy c¶m cña n«ng d©n ®èi víi gi¸ ph©n bãn ®Æc biÖt thÓ hiÖn râ ë vïng ®ång b»ng s«ng Cöu Long, n¬i kh«ng cã tËp qu¸n dïng ph©n h÷u c¬ vµ n¬i s¶n xuÊt tuyÖt ®¹i bé phËn lóa hµng ho¸ cho chi dïng trong n­íc vµ xuÊt khÈu. Tû träng chi phÝ vÒ ph©n bãn ho¸ häc vµ thuèc trõ s©u ë ®©y còng cao h¬n c¸c vïng kh¸c trong n­íc. Tõ vô ®«ng xu©n n¨m 1990 - 1991, do cung øng ph©n bãn ho¸ häc tèt h¬n nªn gi¸ ph©n bãn kh«ng biÕn ®éng lín. T×nh h×nh trªn ®· kÝch thÝch n«ng d©n vïng ®ång b»ng s«ng Cöu Long t¨ng diÖn tÝch trång lóa. Trong khi ®ã, ë ®ång b»ng s«ng Hång, n«ng d©n gÆp khã kh¨n trong viÖc ch¨m sãc lóa v× cung øng ph©n bãn kÐm, gi¸ ph©n lªn cao vµ n«ng d©n l¹i mÊt mïa kh«ng cã ®ñ tiÒn mua ph©n bãn. T×nh tr¹ng c©y “chay” kh«ng bãn ph©n ho¸ häc b¾t ®Çu xuÊt hiÖn. L­îng ph©n h÷u c¬ ®ang t¨ng lªn còng kh«ng bï ®¾p ®­îc chÊt dinh d­ìng cho c©y víi gièng lóa míi.VÊn ®Ò æn ®Þnh gi¸ ph©n bãn vµ thuèc trõ s©u cho s¶n xuÊt lóa ®· ®­îc ®Æt ra tõ l©u nh­ng ch­a thùc hiÖn ®­îc do ch­a cã mét chÝnh s¸ch tµi chÝnh gi¸ c¶ hîp lý vµ ch­a cã mét hÖ thèng cung øng ph©n bãn cã hiÖu qu¶. Do thiÕu c¸ch nh×n ®ång bé cña c¸c c¬ quan qu¶n lý nªn chÝnh s¸ch tµi trî ®èi víi ph©n bãn th­êng bÞ lui l¹i v× nh÷ng khã kh¨n cña mét ng©n s¸ch thiÕu hôt. ThÕ nh­ng t×nh tr¹ng thiÕu hôt cña ng©n s¸ch ViÖt Nam sÏ cßn kÐo dµi, kh«ng lý ®Ó t×nh tr¹ng nµy c¶n trë thi hµnh chÝnh s¸ch l­¬ng thùc lµ mét trong ba ch­¬ng tr×nh cña chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ ViÖt Nam ®Õn n¨m 2000. Chi phÝ nhËp ph©n bãn (urª) hµng n¨m mÊt kho¶ng 200 triÖu ®« la Mü hoµn toµn cã thÓ trang tr¶i ®­îc b»ng sè ngo¹i tÖ do xuÊt khÈu g¹o ch­a tÝnh ®Õn sè ngo¹i tÖ do xuÊt c¸c n«ng s¶n kh¸c. NÕu qu¶n ý tèt nguån ngo¹i tÖ thu ®­îc qua xuÊt khÈu n«ng s¶n th× nhu cÇu ph©n bãn cho lóa vµ nh÷ng c©y trång chÝnh hoµn toµn cã thÓ ®­îc tho¶ m·n. VÊn ®Ò b×nh æn gi¸ ph©n bãn v× vËy lµ trong tÇm tay. Hai yÕu tè ¶nh h­ëng lín nhÊt ®Õn gi¸ vèn nhËp khÈu ph©n bãn lµ gi¸ nhËp vµ tû gi¸ hèi ®o¸i. Trong tr­êng hîp biÕn ®éng vÒ hai yÕu tè nµy lµm t¨ng qu¸ møc gi¸ b¸n ph©n bãn ®Õn ng­êi s¶n xuÊt th× cÇn cã sù tµi trî cña Nhµ n­íc ®Ó gi÷ gi¸ ph©n bãn ë møc cÇn thiÕt trong t­¬ng quan víi gi¸ thãc (mét urª t­¬ng ®­¬ng hai lóa nh­ ®· nªu ë trªn). H×nh thøc tµi trî lµ bï ®¾p cho c«ng ty ph©n bãn ®Ó hä b¶o toµn ®­îc vèn ngo¹i tÖ nhËp ph©n bãn. HÖ thèng cung øng ph©n bãn: Cã mét hÖ thèng cung øng ph©n bãn ®­îc kiÓm so¸t lµ ®iÒu kiÖn kh«ng thÓ thiÕu ®­îc cña viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch b×nh æn gi¸ ph©n bãn. Tõ l©u ®· cã kiÕn nghÞ ¸p dông h×nh thøc ®¹i lý ph©n bãn. H×nh thøc nµy võa thÝch hîp víi ®iÒu kiÖn thiÕu vèn cña c¸c doanh nghiÖp cÊp tØnh, huyÖn; võa t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc kiÓm so¸t gi¸ ph©n. CÇn nghiªn cøu ®Ó sím ®­a h×nh thøc nµy vµo cuéc sèng. Tr­íc m¾t cã thÓ lµm thÝ ®iÓm ë c¸c ®Þa ph­¬ng cã truyÒn thèng kiÓm so¸t l­u th«ng ph©n bãn tèt nh­ Hµ Néi, H¶i Phßng, An Giang v.v... Tuy r»ng cßn nhiÒu vÊn ®Ò n÷a cÇn xö lý ®Ó cã mét c¬ chÕ h÷u hiÖu b×nh æn gi¸ ph©n bãn, thuèc s©u, nh­ng hai biÖn ph¸p trªn cã vai trß quan träng nhÊt. b-/ ChÝnh s¸ch thÞ tr­êng tiªu thô lóa g¹o Do cÇu vÒ n«ng s¶n kh«ng co gi·n nªn ng­êi n«ng d©n rÊt lo l¾ng khi ®­îc mïa, hay khi ®­îc mïa nh­ng kh«ng cã n¬i tiªu thô. §Ó gi¶i quyÕt m©u thuÉn nµy ChÝnh phñ ph¶i ra tay can thiÖp. Do khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ Ch©u ¸, nÒn kinh tÕ n­íc ta bÞ ¶nh h­ëng râ rÖt, nhu cÇu tiªu dïng trong n­íc cã giíi h¹n mµ hµng n¨m chóng ta s¶n xuÊt lóa g¹o rÊt nhiÒu. L­îng g¹o d­ cÇu thÞ tr­êng xuÊt khÈu. Bëi vËy Nhµ n­íc ta ®· kh¼ng ®Þnh xuÊt khÈu g¹o lµ mét mòi nhän kinh tÕ ViÖt Nam. Cã nh­ vËy míi h­íng ®Çu t­ thÝch ®¸ng cho c¸c c«ng ®o¹n s¶n xuÊt, chÕ biÕn, dù tr÷ lóa g¹o xuÊt khÈu, ®iÒu ®ã ®­îc thÓ hiÖn c¸c khu chÕ biÕn, chÕ xuÊt mäc lªn, kho dù tr÷ lóa g¹o cho xuÊt khÈu, trî gióp n«ng d©n ®­îc ®Ò cao. 5.3-/ ChÝnh s¸ch thuÕ ChÝnh s¸ch thuÕ cã rÊt nhiÒu ®iÒu cÇn suy tÝnh, ý t­ëng chÝnh s¸ch thuÕ ®èi víi n«ng nghiÖp cÇn ®­îc cô thÓ ho¸ vËn dông phï hîp nh»m môc tiªu chñ yÕu lµ khuyÕn khÝch mäi thµnh phÇn kinh tÕ khai th¸c tèi ®a mäi n¨ng lùc s¶n xuÊt trong n«ng thoon, ph¸t triÓn ngµnh nghÒ, t¹o ra nhiÒu viÖc lµm, chuyÓn n«ng th«n, n«ng nghiÖp ®i vµo s¶n xuÊt hµng ho¸. N­íc ta lµ mét n­íc n«ng nghiÖp, 80% d©n sè ®ang sèng vÒ n«ng nghiÖp. Ngµnh c«ng nghiÖp, dÞch vô ch­a ph¸t triÓn. Mét phÇn tÝch luü cña ®Êt n­íc ph¶i dùa vµo thuÕ n«ng nghiÖp. §ãng thuÕ n«ng nghiÖp lµ vÊn ®Ò lÞch sö vµ truyÒn thèng cña n«ng d©n ViÖt Nam. Nh­ng bao nhiªu lµ hîp lý ? Thu cao hoÆc thÊp kh«ng thÓ theo ý chñ quan mµ ph¶i tÝnh to¸n tû mû ®Ó viÖc thu thuÕ cã t¸c dông kÝch thÝch s¶n xuÊt. G¹o xuÊt khÈu còng kh«ng ph¶i chÞu thuÕ xuÊt khÈu; nh»m t¹o cho g¹o ViÖt Nam cã søc c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. Nãi chung ChÝnh phñ ViÖt Nam chØ cho thi hµnh thuÕ thu nhËp trong n«ng th«n. Tuy nhiªn, vÊn ®Ò miÔn toµn bé thuÕ cho n«ng d©n ë ViÖt Nam nh­ trªn ®ang cã nhiÒu ý kiÕn tranh luËn, kh«ng ®ång t×nh. Tõ tr­íc thuÕ n«ng nghiÖp n­íc ta chñ yÕu thu thuÕ ®Êt canh t¸c. §Êt ®­îc chia lµm 7 h¹ng, dù kiÕn thu 10% s¶n l­îng æn ®Þnh (b×nh qu©n). Nh­ng thùc thu qua c¸c n¨m 1980 - 1982 chØ ®¹t 8,02% n¨m vµ c¸c n¨m 1983 - 1989 chØ ®¹t 6,3%/n¨m. Theo dù ¸n luËt thuÕ n«ng nghiÖp th× ®Êt chia lµm 5 h¹ng, thuÕ thu b×nh qu©n 7% s¶n l­îng æn ®Þnh (thùc tÕ sÏ thu kÐm 1 - 2%/n¨m v× dù kiÕn cã sù thÊt thu do thiªn tai). Tuy møc thu ®· gi¶m nh­ng còng nªn xÐt gi¶m ®èi víi vïng b×nh qu©n ®Êt canh t¸c qu¸ thÊp; gi¶m hoÆc miÔn thuÕ ®èi víi nh÷ng hé diÖn tÝch canh t¸c qu¸ Ýt (vÝ dô d­íi 360 m2). - ViÖc giao quyÒn sö dông ruéng ®Êt l©u dµi cho n«ng d©n lµ mét ®éng lùc thóc ®Èy s¶n xuÊt. Nh­ng hiÖn nay ®· bÞ kÎ xÊu lîi dông, bu«n b¸n ®Êt mét c¸ch tù do. Do ®ã, ®Ó b¶o ®¶m ®­îc quyÒn lîi cho ng­êi nghÌo, gi÷ ®­îc ®Êt s¶n xuÊt cÇn cã quy ®Þnh cô thÓ vÒ viÖc chuyÓn nh­îng quyÒn sö dông ®Êt n«ng, l©m nghiÖp vµ nªn thu thuÕ tr­íc b¹ thËt cao. 5.4-/ ChÝnh s¸ch nghiªn cøu triÓn khai n«ng nghiÖp ChÝnh s¸ch nghiªn cøu triÓn khai n«ng nghiÖp nh»m gióp n«ng d©n c¸c kiÕn thøc s¶n xuÊt vµ tiÕp cËn thÞ tr­êng n«ng s¶n trong ngoµi n­íc: - X©y dùng c¸c n¬i, tr¹m nghiªn cøu gièng c©y trång, vËt nu«i. - §a d¹ng ho¸ s¶n phÈm n«ng nghiÖp, s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cã chÊt l­îng lÉn sè l­îng cao. - TriÓn khai kü thuËt th«ng qua ®µo t¹o, tËp huÊn g¾n víi thùc hµnh trong quy m« nhá. - Phæ biÕn c¸c tiÕn bé kü thuËt trång trät, ch¨n nu«i, c«ng nghÖ chÕ biÕn, n«ng l©m, thuû s¶n vµ nh÷ng kinh nghiÖm ®iÓn h×nh s¶n xuÊt giái. - Båi d­ìng vµ ph¸t triÓn kü n¨ng, kiÕn thøc qu¶n lý kinh tÕ cho n«ng d©n ®Ó s¶n xuÊt, kinh doanh cã hiÖu qu¶. - Phèi hîp c¸c c¬ quan chøc n¨ng cung cÊp cho n«ng d©n c¸c th«ng tin vÒ thÞ tr­êng, gi¸ c¶ n«ng s¶n ®Ó n«ng d©n bè trÝ s¶n xuÊt ®¹t hiÖu qu¶ cao. 6-/ ChÝnh s¸ch an toµn l­¬ng thùc - mét hµnh ®éng c©n b»ng tinh tÕ. Nguyªn t¾c c¬ b¶n ®Ó ®¶m b¶o an toµn l­¬ng thùc ®¶m b¶o hiÖu qu¶ chi hÝ cÇn ph¶i ®­îc x©y dùng vµ tu©n thñ. Tr­íc tiªn, an toµn l­¬ng thùc kh«ng ph¶i lµ cè duy tr× gi¸ l­¬ng thùc ë møc thÊp. Víi nh÷ng phµn nµn cña n«ng d©n trong thêi gian qua khi hä chÞu t¸c ®éng cña chÝnh s¸ch nµy, t¸c ®éng tiªu cùc cña viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch nµy th«ng qua h¹n chÕ xuÊt khÈu, râ rµng ®· g©y ra tæn thÊt ®èi víi ChÝnh phñ. Sù e ng¹i cña ChÝnh phñ khi qu¸ nhÊn m¹nh viÖc thùc hiÖn gi¶i ph¸p ®èi nghÞch (nghÜa lµ hoµn toµn th¶ láng xuÊt khÈu, g©y thiÖt h¹i cho tiªu dïng néi ®Þa vµ gi¸ tiªu dïng “t¨ng cao”) cã thÓ gi¶i quyÕt tèt nhÊt th«ng qua mét dµn xÕp l­íi an toµn, theo ®ã sè l­îng nhãm ng­êi chÞu thiÖt h¹i còng nh­ g¸nh nÆng tµi chÝnh mµ ChÝnh phñ g¸nh chÞu sÏ thÊp h¬n. ChÝnh v× vËy, th¸ch thøc ë ®©y lµ x¸c ®Þnh ra ®­îc c¸c nhãm ng­êi chÞu thiÖt h¹i còng nh­ g¸nh nÆng tµi chÝnh mµ ChÝnh phñ g¸nh chÞu sÏ thÊp h¬n. ChÝnh v× vËy, th¸ch thøc ë ®©y lµ x¸c ®Þnh ra ®­îc c¸c nhãm ng­êi chÞu thiÖt h¹i trªn thùc tÕ (chñ yÕu lµ nh÷ng ng­êi nghÌo thiÕu l­¬ng thùc, nh÷ng ng­êi lao ®éng nghÌo ë thµnh thÞ vµ nh÷ng ng­êi lao ®éng n«ng th«n kh«ng cã ®Êt) vµ x¸c ®Þnh c¸c ph­¬ng thøc chi phÝ cã hiÖu qu¶ h¬n ®Ó hç trî cho c¸c nhãm ng­êi nµy. §èi víi c¸c hé n«ng d©n thiÕu l­¬ng thùc, c¸c biÖn ph¸p khuyÕn khÝch (trî cÊp) ë c¸c khu vùc nhiÒu m­a, vïng cao ®Ó hç trî cho c¸c hé n«ng d©n nµy tù cung, tù cÊp l­¬ng thùc th× kh«ng ph¶i lµ gi¶i ph¸t tèt. Mét quan ®iÓm vÒ an toµn l­¬ng thùc hÑp nh­ vËy chØ cã thÓ thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p khuyÕn khÝch ®èi víi c¸c lo¹i c©y canh t¸c kh¸c cã gi¸ trÞ kinh tÕ cã thÓ t¹o ra nguån thu d­ thõa ®Ó mua l­¬ng thùc. ViÖc trî cÊp c¸c ch­¬ng tr×nh l­¬ng thùc, môc tiªu ®èi víi nh÷ng ng­êi nghÌo thµnh thÞ hay nh÷ng lao ®éng n«ng th«n kh«ng cã ®Êt cã thÓ ®­îc xem xÐt, tuy nhiªn, ®éng lùc thóc ®Èy hç trî cho nh÷ng nhãm ng­êi nµy cã thÓ lµ t×m c¬ héi gióp ®ì hä c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn thu nhËp gia ®×nh. Cuèi cïng, quü b×nh æn gi¸ c¶, víi nh÷ng kho¶n nî cÊp dµnh riªng cho c¸c doanh nghiÖp quèc doanh còng lµ yÕu tè g©y sù lÖch l¹c vµ nh­ vËy sÏ kh«ng thÓ thùc hiÖn ®­îc chøc n¨ng b×nh æn gi¸ c¶ cña m×nh. PhÇn III §¸nh gi¸ viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch vµ ®­êng lèi, gi¶i ph¸p ph¸t triÓn n«ng nghiÖp n«ng th«n trong t­¬ng lai I-/ §¸nh gi¸ viÖc thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch ph¸t triÓn n«ng nghiÖp n«ng th«n ë ViÖt Nam 1-/ Thµnh tùu Qua hai cuéc c¶i c¸ch kinh tÕ víi NghÞ ®Þnh 25/CP vÒ “ba kÕ ho¹ch trong s¶n xuÊt c«ng nghiÖp” chØ thÞ 100/BCHTW vÒ “c¬ chÕ kho¸n s¶n phÈm trong n«ng nghiÖp” vµo th¸ng 01/1981 vµ NghÞ quyÕt 10 - Bé chÝnh trÞ 4/1988 kh¼ng ®Þnh “Hé gia ®×nh lµ ®¬n vÞ kinh tÕ c¬ b¶n ë n«ng th«n” c¸c hé gia ®×nh ®­îc chñ ®éng mét sè kh©u canh t¸c trªn ruéng kho¸n (ruéng kho¸n kh«ng cè ®Þnh) víi thêi gian sö dông dµi, hé gia ®×nh chØ nép cho hîp t¸c x· phÇn s¶n l­îng nh©n kho¸n, phÇn s¶n l­îng v­ît kho¸n ®­îc gi÷ l¹i, tù do sö dông. C¸c chÝnh s¸ch ph¸t triÓn n«ng nghiÖp n«ng th«n toµn diÖn ®· lµm cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp t¨ng nhanh. Trong giai ®o¹n 90 - 97 tèc ®é t¨ng s¶n l­îng b×nh qu©n cña ng¹ch ®¹t 4,6%, kim ng¹ch xuÊt khÈu t¨ng tõ 783 triÖu USD lªn 2,4 tû USD. Tíi nay n«ng nghiÖp ®· ®¸p øng nhu cÇu trong n­íc ®èi víi hÇu hÕt c¸c mÆt hµng l­¬ng thùc thùc phÈm, chØ cßn nhËp khÈu mét sè mÆt hµng trong n­íc ch­a cã ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt hoÆc kh«ng cã ­u thÕ râ rÖt nh­ dÇu thùc vËt, nguyªn liÖu giÊy ... Bªn c¹nh nhiÒu mÆt hµng n«ng s¶n t¨ng nhanh h¬n nhu cÇu trong n­íc t¹o kh¶ n¨ng xuÊt khÈu nh­ lóa g¹o, cµ phª, cao su, chÌ....Bªn c¹nh ®ã chÝnh s¸ch ph¸t n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n trong nh÷ng n¨m qua ®· t¹o dùng mét bé mÆt míi ®Çy triÓn väng: 1. C«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng l©m s¶n C«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng l©m s¶n tuy míi ®­îc x¸c ®Þnh lµ mòi nhän, tËp trung ®Çu t­ trong mét sè n¨m gÇn ®©y (ch­a ®Çy 10 n¨m), nh­ng ®Õn nay ®· t¹o ®­îc nh÷ng chuyÓn biÕn ®¸ng kÓ. TiÕn bé næi bËt nhÊt trong c«ng nghiÖp chÕ biÕn lµ c¸c dù ¸n ®Çu t­ ®Òu ph¶i gi¶i ®¸p nh÷ng yªu cÇu c¬ b¶n vÒ tr×nh ®é hiÖn ®¹i vµ tiªn tiÕn cña thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ, vÒ chÊt l­îng s¶n phÈm, vÒ thÞ tr­êng tiªu thô, gi¸ thµnh s¶n phÈm, lîi nhuËn, hiÖu qu¶ kinh tÕ, thêi gian thu håi vèn vµ tr¶ nî. C¸c chñ ®Çu t­ ®Òu cã ý thøc tiÕp cËn víi thiÕt bÞ hiÖn ®¹i vµ c«ng nghÖ tiªn tiÕn cña thÕ giíi. Tuy nhiªn h¹n chÕ cña hä lµ kh«ng vay ®­îc nhiÒu vèn, kh¶ n¨ng ®Çu t­ rÊt h¹n chÕ, tr×nh ®é qu¶n lý, kh¶ n¨ng ®µo t¹o ph¸t triÓn nguån nh©n lùc cña dù ¸n cßn nhiÒu h¹n chÕ. 2. Tiªu thô s¶n phÈm NÒn n«ng nghiÖp ViÖt Nam võa míi chuyÓn sang s¶n xuÊt hµng ho¸ trong mét sè n¨m gÇn ®©y, n«ng s¶n hµng ho¸ ch­a nhiÒu vµ cã rÊt Ýt chñng lo¹i. Tuy vËy, trong thùc tÕ ®· xuÊt hiÖn rÊt nhiÒu m©u thuÉn, nh­ m©u thuÉn vÒ kh¶ n¨ng mua n«ng s¶n hµng ho¸ cña c¸c doanh nghiÖp so víi yªu cÇu tiªu thô n«ng s¶n hµng ho¸ theo thêi vô, m©u thuÉn gi÷a l·i suÊt ng©n hµng cßn cao h¬n víi lîi nhuËn kinh doanh, m©u thuÉn gi÷a kh¶ n¨ng c«ng nghiÖp chÕ biÕn so víi khèi l­îng n«ng s¶n t­¬i, m©u thuÉn gi÷a yªu cÇu më réng tiÕp thÞ bao gåm thÞ tr­êng trong n­íc vµ xuÊt khÈu so víi sù thiÕu kinh nghiÖm vµ cßn nhiÒu h¹n chÕ vÒ kiÕn thøc trong lÜnh vùc nµy, m©u thuÉn gi÷a yªu cÇu khuyÕn khÝch c¸c thµnh phÇn kinh tÕ tham gia vµo l­u th«ng víi yªu cÇu qu¶n lý ®iÒu hµnh cña Nhµ n­íc... Nh÷ng m©u thuÉn nµy xuÊt hiÖn c¶ trong c¬ chÕ qu¶n lý vÜ m«, còng nh­ trong tæ chøc kinh doanh cô thÓ ë cÊp doanh nghiÖp... 3. X©y dùng n«ng th«n míi Trong thêi kú ®æi míi, ®· t¹o ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ tèt trong sù nghiÖp ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ x©y dùng n«ng th«n ViÖt Nam. Thµnh tùu næi bËt nhÊt trong lÜnh vùc nµy, tr­íc hÕt lµ c¸c gi¸ trÞ truyÒn thèng cña c¸c céng ®ång, lµng b¶n, téc hä..., ®­îc kh«i phôc l¹i vµ n©ng cao. Nh÷ng hñ tôc l¹c hËu ®­îc xo¸ bá dÇn, nÕp sèng v¨n ho¸, v¨n minh, tr×nh ®é häc vÊn vµ d©n trÝ ®· ®­îc ph¸t triÓn. Nhê s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ph¸t triÓn cao vµ liªn tôc trong h¬n 10 n¨m qua, ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña n«ng d©n vµ c¸c tÇng líp d©n c­ sèng ë n«ng th«n ®­îc n©ng lªn râ rÖt. NhiÒu lµng x· ®· tæ chøc tèt viÖc huy ®éng sù ®ãng gãp cña nh©n d©n vµo viÖc x©y dùng h¹ tÇng n«ng th«n. Mét sè huyÖn tØnh ®· x©y dùng m¹ng l­íi giao th«ng n«ng th«n kh¸ hoµn chØnh. Tuy nhiªn, vÊn ®Ò x©y dùng n«ng th«n trªn tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc cña ®êi sèng, x· héi, bao gåm kinh tÕ n«ng th«n, viÖc lµm, ®i l¹i, häc hµnh, ch÷a bÖnh, n­íc sinh ho¹t... ®ang lµ nh÷ng vÊn ®Ò bøc xóc ph¶i gi¶i quyÕt nhanh chãng trong thËp kû tíi. 4. NÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn dùa trªn sù tån t¹i vµ ®an xen nhiÒu h×nh thøc së h÷u ®· b¾t ®Çu kh¬i dËy nhiÒu nguån lùc ph¸t triÓn trong n­íc, t¹o ra sù n¨ng ®éng trong ho¹t ®éng kinh tÕ, thóc ®Èy nÒn kinh tÕ t¨ng tr­ëng cao vµ liªn tôc trong nhiÒu n¨m. §©y lµ nÐt biÕn ®æi ®Æc tr­ng trong qu¸ tr×nh ®æi míi nÒn kinh tÕ cña ®Êt n­íc chóng t«i. GDP t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m 8,2%; c¸c ngµnh s¶n xuÊt, dÞch vô ph¸t triÓn t­¬ng ®èi toµn diÖn: c«ng nghiÖp t¨ng b×nh qu©n 13,3%; c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc ®ang ®­îc s¾p xÕp l¹i, c¸c tËp ®oµn kinh tÕ m¹nh cña nhµ n­íc ®ang h×nh thµnh song song víi viÖc cæ phÇn ho¸ mét sè doanh nghiÖp Nhµ n­íc. C¸c c¬ chÕ chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch khu vùc s¶n xuÊt c«ng nghiÖp t­ nh©n ®­îc ban hµnh ®· thóc ®©û sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ khu vùc nµy. n«ng nghiÖp t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m 4,5%. S¶n l­îng l­¬ng thùc ®· ®¹t ®Õn 28 triÖu tÊn/n¨m, b×nh qu©n l­¬ng thùc ®Çu ng­êi/n¨m v­ît qua con sè 370kg. Víi møc l­¬ng thùc nµy, kh«ng nh÷ng ®ñ ¨n, ph¸t triÓn ch¨n nu«i, cã dù tr÷ mµ mçi n¨m cßn xuÊt khÈu tõ 1,5 - 2 triÖu tÊn g¹o. C¸c ngµnh dÞch vô ph¸t triÓn m¹nh t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m 12%. 5. Víi trªn 2500 km bê biÒn vµ vïng l·nh h¶i réng lín cña ®Êt n­íc, hµng chôc v¹n ha mÆt n­íc ao hå...ngµnh thñy s¶n cña ®Êt n­íc chóng t«i cã vÞ trÝ quan träng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. Ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn vïng biÓn vµ ven biÓn, ph¸t triÓn nu«i trång vµ ®¸nh b¾t thuû, h¶i s¶n, chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu c¸c s¶n phÈm thuû, h¶i s¶n trong 5 n¨m qua ®· ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng kÓ.Phong trµo nu«i trång thuû s¶n ®­îc ph¸t triÓn m¹nh c¶ ë vïng n­íc ngät, n­íc mÆn vµ n­íc lî. §Õn n¨m 1995, diÖn tÝch nu«i trång thuû s¶n ®¹t 58 v¹n ha, t¨ng 18,2% so víi n¨m 1990, trong ®ã nu«i mÆn, lî ®¹t 26,5 v¹n ha, t¨ng 41%. Vïng triÒu, n­íc lî ven biÓn tËp trung vµo nu«i t«m só, t«m thÎ, t«m he, cua, c¸ ®Æc s¶n cã gi¸ trÞ cao. Vïng biÓn ph¸t triÓn nu«i t«m hïm, c¸ song, c¸ cam, trai ngäc, nghªu, ®iÖp, bµo ng­...ë vïng n­íc ngät víi mÆt n­íc lín th× lµm lång, th¶ bÌ nu«i c¸ bèng t­îng, c¸ tr¾m cá, c¸ trª lai, c¸ qu¶, c¸ chiªn..., ë mÆt n­íc ao hå nhá th× nu«i cua, trª lai, Õch, ba ba..., chÝnh v× vËy ®· mang l¹i gi¸ trÞ kinh tÕ cao. 6. Quy m« ®Çu t­ ph¸t triÓn toµn x· héi t¨ng nhanh, ®· huy ®éng ®­îc nhiÒu nguån vèn kh¸c nhau vµ chuyÓn m¹nh tõ h×nh thøc ng©n s¸ch cÊp ph¸t cã tÝnh chÊt bao cÊp ®èi víi c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt, kinh doanh cña Nhµ n­íc sang h×nh thøc tÝn dông ®Çu t­, më réng liªn doanh liªn kÕt, vay vèn trong n­íc vµ ngoµi n­íc..., nhê ®ã ®· t¨ng ®­îc n¨ng lùc s¶n xuÊt mét sè ngµnh quan träng, nhÊt lµ giao th«ng, thuû lîi, ®iÖn, thÐp, dÇu khÝ, xi m¨ng... 7. VÒ c¸c mÆt x· héi còng cã nh÷ng biÕn ®æi s©u s¾c, ®êi sèng cña c¸c tÇng lín d©n c­ cã nhiÒu c¶i thiÖn. Ch­¬ng tr×nh quèc gia gi¶i quyÕt viÖc lµm ®· thùc hiÖn tèt víi sù tham gia tÝch cùc cña céng ®ång, mçi n¨m thu hót ®­îc 1-1,2 triÖu lao ®éng cã chç lµm viÖc. ChÊt l­îng nguån nh©n lùc ®­îc n©ng cao, tû lÖ ng­êi biÕt ch÷ trong d©n sè lªn ®Õn 90%. C«ng t¸c ch¨m lo b¶o vÖ søc khoÎ, xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo vµ ph¸t triÓn c¸c mÆt x· héi ®Òu ®¹t ®­îc nhiÒu chuyÓn biÕn, viÖc b¶o vÖ m«i tr­êng, m«i sinh ®­îc triÓn khai. Thu nhËp vµ ®êi sèng cña c¸c tÇng líp d©n c­ ®Òu ®­îc c¶i thiÖn. NhiÒu ®Þa ph­¬ng ®· thanh to¸n ®­îc n¹n ®ãi. ChÝnh s¸ch n«ng nghiÖp n«ng th«n trong thêi gian qua ®· t¹o dùng bé mÆt míi ®Çy triÓn väng: 2-/ H¹n chÕ - §Êt ®ai canh t¸c chÊt l­îng kÐm, sè l­îng Ýt ®· g©y khã kh¨n cho chÊt l­îng, sè l­îng n«ng s¶n. N¨ng suÊt lao ®éng n«ng nghiÖp gi¶m râ rÖt ë nh÷ng n¬i r¬i vµo hoµn c¶nh nµy. ThÓ hiÖn râ nÐt lµ ®Êt ®ai miÒn Trung kh« c»n, trong khi ®Êt ®ai ®ång b»ng s«ng Hång, ®ång b»ng s«ng Cöu Long ®é mµu mì ph× nhiªu rÊt cao, n¨ng suÊt s¶n xuÊt lóa hµng ®Çu thÕ giíi. HiÖn nay, ViÖt Nam ®· h×nh thµnh nh÷ng mÇm mèng cña sù tÝch tô tËp trung ®Êt trong kinh doanh ®Êt n«ng nghiÖp, ®©y lµ nh©n tè ¶nh h­ëng tíi c«ng cuéc x©y dùng x· héi chñ nghÜa, mét vÊn ®Ò cÇn lo¹i bá ngay tõ ®Çu phßng hËu qu¶ nh­ ë Th¸i Lan, Phillippin. - Dù phßng cho n«ng s¶n buéc n«ng nghiÖp ph¶i chi tiªu yªu s¸ch trong hi ng©n s¸ch Nhµ n­íc cã h¹n hÑp nªn t×nh tr¹ng th©m hôt ng©n s¸ch kh«ng thÓ tr¸ch khái. VËy cÇn cã biÖn ph¸p khuyÕn khÝch t­ nh©n, huy ®éng vèn trong d©n ®Ó chia sÎ g¸nh n¨ng cña ng©n s¸ch trong ®iÒu kiÖn, xem xÐt t×nh tr¹ng nghÌo ®ãi, c¸c vÊn ®Ò x· héi kh¸c. - §Çu t­ c¬ së h¹ tÇng nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®­îc tiÕn hµnh m¹nh mÏ, nh­ng hiÖu qu¶ ch­a cao, nguån ®Çu t­ thÊp chñ yÕu dùa vµo nguån vèn cña ChÝnh phñ. CÇn khuyÕn khÝch ®èi t¸c n­íc ngoµi tham gia x©y dùng c¸c ch­¬ng tr×nh, ph¸t triÓn ngµnh nghÒ n«ng nghiÖp, tiªu thô m¹nh s¶n phÈm n«ng nghiÖp. - ThuÕ, lÖ phÝ ®ang g©y cho n«ng d©n nh÷ng khã kh¨n, c¶n trë, lµm hä mÊt lßng tin vµo §¶ng. §ã lµ hiÖn t­îng thuÕ chång lªn thuÕ, lÖ phÝ thu trµn lan, chång chÐo do nhiÒu c¬ quan ban hµnh. - Khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ Ch©u ¸ ®· g©y ra hËu qu¶ lín nhiÒu mÆt cho nÒn kinh tÕ nãi chung vµ ngµnh n«ng nghiÖp nãi riªng. ThÞ tr­êng tiªu thô ASEAN, NhËt B¶n bÞ thu hÑp, s¶n phÈm n«ng nghiÖp xuÊt khÈu chÞu sù c¹nh tranh m¹nh mÏ cña c¸c s¶n phÈm cña c¸c n­íc do sù ph¸ gi¸ ®ång tiÒn cña hä. MÆt kh¸c vèn ®Çu t­ cña ASEAN vµo ViÖt Nam bÞ rót nhiÒu vÒ n­íc hä g©y cho ViÖt Nam t×nh tr¹ng kiÖt quÖ, tÝch luü vèn kÐm, tèc ®é t¨ng tr­ëng gi¶m, liªn tôc trong tÊt c¶ c¸c ngµnh, kÓ c¶ n«ng nghiÖp. - ViÖt Nam n»m vµo khu vùc x¶y ra lò lôt th­êng xuyªn. GÇn ®©y víi c¬n lò khñng khiÕp ë miÒn Trung ®· c­íp ®i bao nhiªu lµ ng­êi, bao nhiªu lµ c«ng tr×nh n«ng nghiÖp hay c¸c vô mïa ®ang ®­îc tiÕn hµnh. §©y lµ vÊn ®Ò khã gi¶i quyÕt trän vÑn mµ ph¶i h¹n chÕ nã g©y t¸c h¹i nÆng nÒ. - C«ng viÖc chuyÓn giao c«ng nghÖ vµo ViÖt Nam gÇn ®©y tiÕn triÓn rÊt chËm, g©y hÉng hôt tèc ®é ph¸t triÓn ngµnh n«ng nghiÖp. HoÆc chuyÓn giao c¸c c«ng nghÖ vµo th× chóng ®Òu thuéc lo¹i l¹c hËu, ch­a s¸nh kÞp c«ng nghÖ thÕ giíi hiÖn ®¹i. MÆt kh¸c, ph­¬ng ph¸p ®µo t¹o, canh t¸c hay triÓn khai c«ng nghÖ ch­a ®­îc ®¸p øng ®Çy ®ñ, ch­a cã sù hîp t¸c chÆt chÏ víi c¸c chuyªn gia giái ®· kh«ng t¹o nªn hiÖu qu¶ tæng lùc trong c«ng cuéc ph¸t triÓn n«ng nghiÖp n«ng th«n ViÖt Nam. - Tuy r»ng ho¹t ®éng vay vèn ®ang ®­îc khuyÕn khÝch ph¸t triÓn rÇm ré, nh­ng sè vèn cho ng­êi n«ng d©n vay cßn thÊp, thñ tôc cßn r­êm rµ, mÊt nhiÒu thêi gian ®Õn tay ng­êi d©n. T×nh h×nh kinh tÕ - x· héi cßn nhiÒu mÆt yÕu kÐm tr­íc ®ßi hái cña giai ®o¹n ph¸t triÓn míi trong tiÕn tr×nh héi nhËp víi kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi, bëi lÏ ®iÓm xuÊt ph¸t cho sù ®æi míi cßn qu¸ thÊp, c¬ së h¹ tÇng cßn yÕu vµ l¹c hËu. §iÒu ®ã ®· lµm cho chÊt l­îng ph¸t triÓn vµ hiÖu qu¶ cña nÒn kinh tÕ kh«ng cao, ch­a kh¾c phôc ®­îc nguy c¬ tôt hËu xa h¬n vÒ kinh tÕ vµ c«ng nghÖ so víi c¸c n­íc xung quanh. Tµi chÝnh - tiÒn tÖ ch­a æn ®Þnh vµ kh¶ n¨ng cßn nhiÒu h¹n hÑp, tÝch luü tõ néi bé nÒn kinh tÕ cßn thÊp, t×nh h×nh x· héi cßn nhiÒu vÊn ®Ò bøc xóc. Tû lÖ hé nghÌo, x· nghÌo cßn cao, chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ cña c¸c ngµnh, c¸c lÜnh vùc diÔn ra chËm ch¹p, lµm ¶nh h­ëng ®Õn tèc ®é ph¸t triÓn, lµ trë ng¹i lín cho giao l­u kinh tÕ vµ thu hót nguån vèn n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam. §ã lµ nh÷ng h¹n chÕ vµ yÕu kÐm cÇn ph¶i v­ît qua. II-/ §­êng lèi ph¸t triÓn n«ng nghiÖp n«ng th«n ViÖt Nam §Êt n­íc ta b­íc vµo nh÷ng n¨m cuèi cïng cña thÕ kû nµy vµ b­íc sang mét thÕ kû míi víi nh÷ng kh¶ n¨ng vµ c¬ héi lín h¬n nhiÒu, ®ång thêi n¶y sinh nh÷ng th¸ch thøc, gay g¾t h¬n. Trong t×nh h×nh ®ã vµ tr­íc nh÷ng ®ßi hái thêi kú míi, §¹i héi VIII cña §¶ng x¸c ®Þnh kÕ ho¹ch 5 n¨m 1996 - 2000 theo h­íng “c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp n«ng th«n” víi nh÷ng nhiÖm vô sau: 1- §Èy nhanh qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ g¾n víi ph©n c«ng l¹i lao ®éng ë n«ng th«n. Trªn c¬ së ®¶m b¶o v÷ng ch¾c nhu cÇu l­¬ng thùc, chñ yÕu lµ lóa: më réng diÖn tÝch trång c©y c«ng nghiÖp, c©y ¨n qu¶, t¨ng nhanh ®µn gia sóc, gia cÇm, ph¸t triÓn kinh tÕ biÓn, kinh tÕ rõng. Ph¸t triÓn c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng, l©m, thuû s¶n víi c«ng nghÖ ngµy cµng cao. Ph¸t triÓn c¸c ngµnh nghÒ, lµng nghÒ truyÒn thèng vµ c¸c ngµnh nghÒ míi bao gåm tiÓu thñ c«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng tiªu dïng, hµng xuÊt khÈu, c¸c lo¹i h×nh dÞch vô phôc vô s¶n xuÊt vµ ®êi sèng nh©n d©n. 2 - Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò thÞ tr­êng tiªu thô n«ng s¶n víi c¬ chÕ l­u th«ng thùc sù th«ng tho¸ng, ph¸t triÓn hÖ thèng th­¬ng nghiÖp; ph¸t triÓn c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cã søc c¹nh tranh cao trªn thÞ tr­êng Quèc tÕ. Thùc thi c¸c chÝnh s¸ch hç trî n«ng d©n vµ c¸c doanh nghiÖp tiªu thô n«ng s¶n ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh n«ng s¶n hµng ho¸ ®¹t hiÖu qu¶ cao. 3 - §a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i h×nh kinh tÕ ë n«ng th«n, tiÕp tôc ph¸t triÓn kinh tÕ hé gia ®×nh. ViÖc ®æi míi qu¶n lý kinh tÕ ë n«ng th«n theo h­íng t¹o quyÒn tù chñ cho hé gia ®×nh ®· t¹o ®éng lùc to lín khuyÕn khÝch n«ng d©n ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, nh­ vËy, hiÖn nay kinh tÕ hé còng ®· béc lé nh÷ng mÆt h¹n chÕ. §ã lµ quy m« nhá, phï hîp víi ph­¬ng thøc s¶n xuÊt tù cÊp tù tóc lµ chÝnh vµ ë nhiÒu hé kh«ng ®¶m b¶o ®­îc sù ®ång bé vÒ lao ®éng, ®Êt ®ai, vèn vµ kü n¨ng s¶n xuÊt. Do ®ã cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p hç trî cho hé gia ®×nh nh­ ®Èy m¹nh viÖc giao ®Êt n«ng nghiÖp, t¨ng c­êng cung cÊp tÝn dông, th«ng tin, chuyÓn giao kü thuËt cho hé gia ®×nh. Ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i nh­ mét h×nh thøc míi vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ hé thÝch hîp víi ®iÒu kiÖn tõng vïng. Kinh tÕ trang tr¹i cho phÐp gi¶i quyÕt nhiÒu h¹n chÕ cña kinh tÕ hé gia ®×nh tiÓu n«ng. §æi míi vµ ph¸t triÓn c¸c hîp t¸c x· n«ng - l©m - thuû s¶n theo ph­¬ng thøc chuyÓn ®æi c¸c hîp t¸c x· n«ng nghiÖp hiÖn cã, thµnh lËp míi c¸c hîp t¸c x· theo luËt hîp t¸c x· míi ban hµnh. 4 - Gi¶i quyÕt tèt mét sè vÊn ®Ò x· héi: Thanh to¸n n¹n mï ch÷, phæ cËp trung häc c¬ së n©ng cao chÊt l­îng, sè l­îng ng­êi lao ®éng, n©ng cao hiÖu lùc nghiªn cøu triÓn khai khoa häc c«ng nghÖ, gi¶m tèc ®é t¨ng d©n sè cïng víi t¨ng viÖc lµm, ng¨n chÆn c¸c tÖ n¹n x· héi, v¨n ho¸ ®éc h¹i vµ gi¶m møc ®é « nhiÔm m«i tr­êng, tiÕn hµnh x©y dùng c¬ së h¹ tÇng vµ mét sè c«ng tr×nh c«ng nghiÖp then chèt, h×nh thµnh ®ång bé c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. III-/ C¸c ch­¬ng tr×nh, gi¶i ph¸p vµ chÝnh s¸ch ph¸t triÓn n«ng nghiÖp n«ng th«n trong t­¬ng lai 1-/ C¸c ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n 1.1 Ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ kinh tÕ n«ng th«n : Ph¸t triÓn n«ng nghiÖp toµn diÖn, h­íng vµo b¶o ®¶m an toµn l­¬ng thùc quèc gia trong mäi t×nh huèng, t¨ng nhanh nguån thùc phÈm vµ rau qu¶, c¶i thiÖn chÊt l­îng b÷a ¨n, gi¶m suy dinh d­ìng. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu n«ng nghiÖp vµ kinh tÕ n«ng th«n cã hiÖu qu¶ theo h­íng më réng diÖn tÝch trång c©y c«ng nghiÖp, c©y ¨n qu¶, t¨ng nhanh ®µn gia sóc, gia cÇm.Ph¸t triÓn kinh tÕ biÓn, kinh tÕ rõng. Khai th¸c cã hiÖu qu¶ tiÒm n¨ng n«ng nghiÖp sinh th¸i. T¨ng nhanh s¶n l­îng hµng ho¸, më réng thÞ tr­êng n«ng th«n. G¾n s¶n xuÊt n«ng - l©m - ng­ nghiÖp víi c«ng nghiÖp chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu.T¨ng thu nhËp cña n«ng d©n. §Èy m¹nh viÖc x©y dùng, n©ng cÊp kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ vµ x· héi. T¨ng nhanh s¶n l­îng l­¬ng thùc hµng ho¸ ë nh÷ng vïng ®ång b»ng cã n¨ng suÊt vµ hiÖu qu¶ cao. Dù kiÕn ®Õn n¨m 2000, s¶n l­îng l­¬ng thùc ®¹t kho¶ng 30 triÖu tÊn, b×nh qu©n ®Çu ng­êi 360 - 370 kg. Ph¸t triÓn m¹nh c¸c lo¹i c©y c«ng nghiÖp, c©y ¨n qu¶ vµ rau ®Ëu cã hiÖu qu¶ kinh tÕ cao; h×nh thµnh nh÷ng vïng s¶n xuÊt tËp trung, trång c©y c«ng nghiÖp g¾n víi c«ng nghiÖp chÕ biÕn t¹i chç. Trång c©y c«ng nghiÖp kÕt hîp víi ch­¬ng tr×nh phñ xanh ®Êt trèng, ®åi nói träc theo h×nh thøc n«ng l©m kÕt hîp. §Õn n¨m 2000 ®­a tû träng c©y c«ng nghiÖp chiÕm kho¶ng 45% gi¸ trÞ s¶n phÈm ngµnh trång trät. H×nh thµnh vµ ph¸t triÓn c¸c vïng ch¨n nu«i tËp trung g¾n víi c«ng nghiÖp chÕ biÕn thùc phÈm. KhuyÕn khÝch vµ nh©n réng c¸c hé ch¨n nu«i vµ c¸c trang tr¹i ch¨n nu«i tèt. Thay ®æi hÖ thèng con gièng cã chÊt l­îng tèt vµ n¨ng suÊt cao. Më réng m¹ng l­íi chÕ biÕn thøc ¨n ch¨n nu«i, thó y, b¶o hiÓm ch¨n nu«i vµ c¸c dÞch vô kh¸c. PhÊn ®Êu t¨ng tû träng cña ngµnh ch¨n nu«i trong tæng gi¸ trÞ s¶n phÈm n«ng nghiÖp tíi møc 30 - 35% vµo n¨m 2000. Qu¶n lý c¸c ho¹t ®éng ®¸nh b¾t c¸ trong tõng khu vùc, nh»m b¶o vÖ sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña c¸. Chèng « nhiÔm m«i tr­êng biÓn, s«ng, hå vµ nghiªm cÊm viÖc khai th¸c thuû s¶n b»ng c¸c ph­¬ng ph¸p tËn diÖt. Ph¸t triÓn nghÒ rõng g¾n víi sù bÒn v÷ng vµ ph¸t triÓn cña ng­êi d©n miÒn nói, ®Èy m¹nh viÖc phñ xanh ®Êt trèng, trèng rõng vµ b¶o vÖ rõng, nh»m t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c khu vùc miÒn nói chiÕm ­u thÕ trong lÜnh vùc l©m nghiÖp. Trong 5 n¨m 1996 - 2000, chóng ta ph¶i b¶o vÖ 9,3 triÖu ha rõng hiÖn cã vµ t¹o thªm 2,5 triÖu ha rõng, trong ®ã 1 triÖu ha lµ rõng trång míi, t¨ng diÖn tÝch che phñ cña rõng tíi 40%. §a d¹ng ho¸ c«ng nghiÖp chÕ biÕn vµ tiÓu thñ c«ng nghiÖp ë khu vùc n«ng th«n vµ c¸c huyÖn, g¾n víi c«ng nghiÖp ë c¸c thµnh phè lín. Ph¸t triÓn c¸c lµng nghÒ vµ më nhiÒu lo¹i dÞch vô kh¸c nhau, x©y dùng thªm ®­êng s¸, hÖ thèng cung cÊp ®iÖn, cung cÊp n­íc, th«ng tin liªn l¹c, tr¹m y tÕ, vµ trung t©m v¨n ho¸ ë khu vùc n«ng th«n. Ph¸t triÓn nhanh chãng hÖ thèng thuû lîi trong tÊt c¶ c¸c vïng, ®Æc biÖt lµ cñng cè, söa ch÷a, n©ng cÊp vµ më réng hÖ thèng thuû lîi hiÖn cã ë 2 vïng ch©u thæ chÝnh. Dù kiÕn trong 5 n¨m, n¨ng lùc t­íi tiªu sÏ bao trïm 200.000 ha vµ thªm 250.000 ha t­¬ng øng, t¹o thªm 500.000 ha t­íi ë miÒn Nam, ng¨n chÆn sù x©m chiÕm cña n­íc mÆn thªm 100.000 ha. 1.2 Ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn gi¸o dôc vµ ®µo t¹o: Ph¸t triÓn gi¸o dôc mÇm non t¨ng tû lÖ trÎ em ®­îc ch¨m sãc ë c¸c nhµ trÎ, thanh to¸n n¹n mï ch÷, phæ cËp tiÓu häc c¶ n­íc. TËp trung søc vµo n©ng cao chÊt l­îng häc tËp, trang bÞ kiÕn thøc cÇn thiÕt ®i ®«i víi t¹o ra n¨ng lùc tin häc, s¸ng t¹o cña häc sinh, kh¾c phôc dÇn t×nh tr¹ng ph¶i d¹y thªm qu¸ nhiÒu ngoµi giê chÝnh kho¸. Më réng, n©ng cao chÊt l­îng ®µo t¹o ®¹i häc, ph¸t triÓn gi¸o dôc ®µo t¹o ®Ønh cao. Quy ho¹ch x©y dùng c¸c tr­êng ®¹i häc, viÖn nghiªn cøu n«ng nghiÖp ë c¸c trung t©m kinh tÕ cña c¶ n­íc. KiÖn toµn ph¸t triÓn mét c¸ch hîp lý vµ n©ng cao chÊt l­îng c¸c c¬ së ®µo t¹o nghÒ, ph¸t triÓn c¸c c¬ së tr­êng d©n lËp, t­ nh©n ®i ®«i víi t¨ng c­êng qu¶n lý cña Nhµ n­íc. Hoµn chØnh vµ cñng cè c¸c tr­êng s­ ph¹m vÒ mäi mÆt, kh¾c phôc t×nh tr¹ng thiÕu gi¸o viªn ë n«ng th«n vµ n©ng cao chÊt l­îng gi¸o viªn ë tÊt c¶ c¸c cÊp häc. 1.3 Ch­¬ng tr×nh xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo. Ch­¬ng tr×nh nµy nh»m ®¹t ®­îc c¸c môc tiªu sau ®©y: - Gi¶m tû lÖ ®ãi nghÌo trong tæng sè hé cña c¶ n­íc tõ 20 - 25% hiÖn nay xuèng cßn 10% vµo n¨m 2000, b×nh qu©n gi¶m 300.000 hé/n¨m. Trong 2 - 3 n¨m ®Çu cña kÕ ho¹ch 5 n¨m, tËp trung xo¸ vÒ c¬ b¶n n¹n ®ãi kinh niªn, tr­íc hÕt ë vïng ®ång bµo c¸c d©n téc thiÓu sè, vïng cao, vïng s©u, vïng tr­íc ®©y lµ c¨n cø C¸ch m¹ng vµ vïng cã nhiÒu thiªn tai. - CÇn bæ sung ngay c¸c chÝnh s¸ch gióp ng­êi nghÌo, hé nghÌo, x· nghÌo tæ chøc s¶n xuÊt, b¶o ®¶m cuéc sèng vµ n©ng lªn kh¸ gi¶, tr­íc m¾t tËp trung vµo chÝnh s¸ch ®Êt ®ai, chÝnh s¸ch tÝn dông, chÝnh s¸ch ®µo t¹o nghÒ, chÝnh s¸ch chuyÓn giao c«ng nghÖ, chÝnh s¸ch gi¸o dôc vµ ch¨m sãc søc khoÎ, chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch s¶n xuÊt ®èi víi ng­êi nghÌo, chÝnh s¸ch tµi trî ®Çu t­ x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng c¬ së ®èi víi x· nghÌo, vïng nghÌo... - X©y dùng chÝnh s¸ch tµi trî ®Çu t­ 6 lo¹i c«ng tr×nh x· héi thiÕt yÕu cho 1300 x· nghÌo nhÊt: ®­êng « t« ®Õn trung t©m x·, cÊp n­íc s¹ch cho d©n c­, cÊp ®iÖn tíi trung t©m x·, cã phßng häc cho häc sinh cÊp I, II, xo¸ líp ca ba, cã tr¹m y tÕ, cã chî t¹i x· hoÆc liªn x·. Th«ng qua Ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo, b¶o ®¶m 90 - 95% sè hé nghÌo ®­îc vay vèn s¶n xuÊt. - §èi víi c¸c hé ®ãi nghÌo, kh«ng cã kh¶ n¨ng lao ®éng ®Ó kiÕm sèng, nªn tæ chøc ®iÒu tra x¸c ®Þnh sè hé cô thÓ vµ thùc hiÖn chÕ ®é trî cÊp th­êng xuyªn theo chÝnh s¸ch cøu tÕ x· héi nh»m æn ®Þnh ®êi sèng l©u dµi cho hä. 2-/ C¸c gi¶i ph¸p chÝnh s¸ch chñ yÕu - Ban hµnh nh÷ng quy ®Þnh cô thÓ vÒ së h÷u vµ sö dông bÊt ®éng s¶n thùc hiÖn dïng luËt ®Êt ®ai. Quy ®Þnh viÖc tÝnh gi¸ ®Êt trong gi¸ trÞ bÊt ®éng s¶n. TiÒn tÖ ho¸ bÊt ®éng s¶n thuéc së h÷u Nhµ n­íc lµm c¬ së cho viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®Çu t­ x©y dùng c¬ së h¹ tÇng, chÝnh s¸ch cæ phÇn ho¸ mét sè doanh nghiÖp Nhµ n­íc, chÝnh s¸ch ph¸t triÓn c¸c khu c«ng nghiÖp vµ khu d©n c­ míi, chÝnh s¸ch vÒ nhµ ë. Thùc hiÖn ®óng h¹n møc ruéng ®Êt theo luËt ®Þnh, kiÓm so¸t viÖc tÝch tô ruéng ®Êt canh t¸c bÊt hîp ph¸p. KhuyÕn khÝch c¸c thµnh phÇn kinh tÕ khai hoang, phôc ho¸, më réng diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp. - Ph¸t triÓn thÞ tr­êng vèn b»ng nhiÒu h×nh thøc. Më réng viÖc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu, cæ phiÕu vµ xóc tiÕn c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó thiÕt lËp thÞ tr­êng chøng kho¸n vµ ®¶m b¶o sù ho¹t ®éng lµnh m¹nh cña thÞ tr­êng nµy. - TiÕp tôc hoµn thiÖn vµ më thªm thÞ tr­êng hµng ho¸ vµ dÞch vô víi sù tham gia b×nh ®¼ng cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. Nghiªn cøu ban hµnh LuËt b¶o ®¶m c¹nh tranh vµ kiÓm so¸t ®éc quyÒn trong kinh doanh, chèng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh vµ chèng h¹n chÕ th­¬ng m¹i. Më réng ®i ®«i víi tæ chøc l¹i thÞ tr­êng néi ®Þa trªn c¸c vïng ®« thÞ n«ng th«n vµ miÒn nói. - X©y dùng ®ång bé chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch xuÊt khÈu, hoµn thiÖn quy chÕ ho¹t ®éng cña quü hç trî xuÊt khÈu. T¸ch thuÕ nhËp khÈu ra khái thuÕ doanh thu (hoÆc VAT) vµ thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt; thu hÑp biÓu thuÕ xuÊt vµ gi¶m dÇn møc thuÕ nhËp khÈu. ¸p dông danh môc vµ sù ph©n lo¹i hµng ho¸, quy chÕ h¶i quan phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ vµ quy ®Þnh chung cña c¸c n­íc ASEAN, chuÈn bÞ cho tiÕn tr×nh gia nhËp khèi mËu dÞch tù do AFTA. - C¶i tiÕn viÖc x©y dùng luËt ph¸p, ban hµnh c¸c luËt míi cßn thiÕu, söa ®æi, bæ sung c¸c v¨n b¶n ph¸p quy hiÖn hµnh phï hîp víi t×nh huèng míi, ®Æc biÖt chó träng hoµn chØnh khu«n khæ ph¸p lý cho mäi ho¹t ®éng kinh tÕ phôc vô n«ng nghiÖp. Coi träng viÖc phæ biÕn, gi¸o dôc, tæ chøc thùc hiÖn luËt ph¸p trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp. S¾p xÕp l¹i bé m¸y hµnh chÝnh, trªn c¬ së ph©n ®Þnh cô thÓ chøc n¨ng qu¶n lý Nhµ n­íc vµ chøc n¨ng së h÷u ®èi víi vèn vµ tµi sanr c«ng, ban hµnh quy chÕ c«ng chøc vµ chÕ ®é C«ng vô, t¨ng c­êng båi d­ìng, ®µo t¹o míi vµ trÎ ho¸ ®éi ngò c¸n bé, c«ng chøc. - TriÓn khai ph¸t triÓn c¸c lo¹i c«ng nghiÖp, c©y lóa, con gièng cã hiÖu qu¶ kinh tÕ cao, h×nh thµnh c¸c vïng s¶n xuÊt tËp trung, trång c©y c«ng nghiÖp, ch¨n nu«i g¾n víi c«ng nghiÖp chÕ biÕn, kÕt hîp víi viÖc phñ xanh ®Êt trèng, ®åi nói träc theo h×nh thøc n«ng l©m kÕt hîp. - §a d¹ng ho¸ c«ng nghiÖp chÕ biÕn vµ tiÓu thñ c«ng nghiÖp ë khu vùc n«ng th«n vµ c¸c huyÖn, g¾n víi c«ng nghiÖp ë thµnh phè lín: Ph¸t triÓn c¸c lµng nghÒ, më nhiÒu lo¹i dÞch vô kh¸c nhau, x©y dùng thªm ®­êng x¸, hÖ thèng cung cÊp ®iÖn, n­íc, th«ng tin liªn l¹c, tr¹m y tÕ, trung t©m v¨n ho¸ khu vùc n«ng th«n. - Cñng cè söa ch÷a, n©ng cÊp vµ më réng hÖ thèng thuû lîi ë tÊt c¶ c¸c vïng, cã ph­¬ng c¸ch ng¨n chÆn sù x©m chiÕm cña n­íc mÆn. H×nh thµnh hoÆc ph¸t triÓn thªm mét sè khu vùc thuËn lîi cho ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn l­¬ng thùc, thùc phÈm, khu chÕ xuÊt, khu c«ng nghÖ cao. - §¶m b¶o giao l­u th«ng tho¸t trong mäi thêi tiÕt cña c¸c tuyÕn giao th«ng, huyÕt m¹ch, tuyÕn x­¬ng sèng vµ c¸c tuyÕn nh¸nh ®Õn c¸c vïng, c¸c trung t©m miÒn nói... - Cñng cè më réng c¸c c¶ng biÓn thóc ®Èy xuÊt khÈu n«ng s¶n, t×m kiÕm thÞ tr­êng míi. - N©ng cao n¨ng lùc nªn sinh KHLN, n¾m b¾t c¸c thµnh tùu khoa häc c«ng nghÖ thÕ giíi, tiÕn hµnh chuyÓn giao c«ng nghÖ vµ triÓn khai c«ng nghÖ vµo thùc tÕ ®¹t kÕt qu¶ tèt nhÊt. TiÕn hµnh ph¸t triÓn lÜnh vùc sinh häc, c¶i t¹o c¸c con gièng míi hiÖu qu¶. - Tæ chøc c¸c ho¹t ®éng vÒ v¨n ho¸, th«ng tin, thÓ dôc thÓ thao, y tÕ, d©n sè, kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh vµ c¸c mÆt x· héi kh¸c, h­íng vµo n©ng cao chÊt l­îng cuéc sèng vËt chÊt, tinh thÇn vµ thÓ lùc cña d©n téc ®¸p øng yªu cÇu ph¸t triÓn nguån nh©n lùc héi nhËp vµo céng ®ång quèc tÕ. KÕt hîp hµi hoµ gi÷a t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi t¹o b­íc chuyÓn biÕn m¹nh mÏ trong viÖc ph¸t triÓn c¸c mÆt x· héi vµ gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò x· héi bøc xóc, ®Èy lïi tiªu cùc, bÊt c«ng vµ c¸c tÖ n¹n x· héi. - TiÕn hµnh c¸c cuéc khuyÕn n«ng, ®µo t¹o c¸n bé khuyÕn n«ng mang l¹i hiÖu qu¶ triÓn khai c«ng nghÖ, sö dông con gièng, biÖn ph¸p canh t¸c. - §¬n gi¶n ho¸ c¸c lo¹i phÝ, lÖ phÝ tr¸nh chång chÐo phøc t¹p, tiÕn hµnh thùc thi tèt viÖc ¸p dông thuÕ VAT vµo kinh doanh, s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. KÕt luËn C¬ së lý luËn vÒ c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ ®èi víi ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n ®· cho ta thÊy tÇm quan träng cña c¸c chÝnh s¸ch ®èi víi sù ph¸t triÓn cña khu vùc nµy kh«ng chØ trong ph¹m vi mét quèc gia mµ trªn ph¹m vi toµn thÕ giíi. Mçi mét sù vËt, hiÖn t­îng ®Òu cã tÝnh hai mÆt, viÖc thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n còng vËy. Bªn c¹nh rÊt nhiÒu thµnh c«ng mµ qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch ph¸t triÓn mang l¹i th× qu¸ tr×nh thùc hiÖn tõ nh÷ng thµnh c«ng vµ thÊt b¹i ®ã ng­êi ta ®óc rót ra nh÷ng kinh nghiÖm, nh÷ng bµi häc quý b¸u lµm c¬ së, nÒn t¶ng cho nh÷ng lÇn ®Ò ra vµ thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch sau nµy. ViÖt Nam lµ mét n­íc nghÌo, c«ng nghiÖp - dÞch vô kÐm ph¸t triÓn, n«ng nghiÖp vÉn chiÕm vÞ trÝ ®éc t«n trong sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. NghÞ quyÕt cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ®· ®Ò cËp: "¦u tiªn ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, coi n«ng nghiÖp lµ mÆt trËn hµng ®Çu, ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ®Ó hç trî cho sù ph¸t triÓn cña n«ng nghiÖp ...".§Ó ®­a ra NghÞ quyÕt cña §¶ng vµ Nhµ n­íc vµo cuéc sèng, ®Ó ph¸t triÓn m¹nh mÏ n«ng nghiÖp ë n­íc ta ChÝnh phñ ®· thùc hiÖn nh÷ng chÝnh s¸ch kinh tÕ ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n phï hîp vµ cô thÓ. C¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ ®· biÕt tËn dông nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm cña c¸c n­íc tõ tr­íc, c¸c n­íc ph¸t triÓn. Trong sù liªn hÖ víi ®Æc ®iÓm s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ViÖt Nam vµ ®­êng lèi ph¸t triÓn kinh tÕ cña §¶ng ta biÕt ch¾t läc, ph¸t huy c¸c ­u ®iÓm vµ h¹n chÕ c¸c nh­îc ®iÓm ®Ó tõ ®ã ®· ®Ò ra nh÷ng chÝnh s¸ch kinh tÕ thÝch hîp víi ®iÒu kiÖn cña n­íc ta nh»m môc tiªu ph¸t triÓn m¹nh mÏ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n nãi riªng vµ nÒn kinh tÕ Quèc d©n nãi chung. C¸c ®iÒu kiÖn cña sù ph¸t triÓn lu«n lu«n thay ®æi theo c¸c giai ®o¹n nhÊt ®Þnh, trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn lu«n n¶y sinh khã kh¨n c¶n trë. Do vËy, cÇn ph¶i lu«n lu«n söa ®æi, ®Ò ra nh÷ng chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p míi phï hîp víi hoµn c¶nh míi, hoµn thiÖn dÇn c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ. Qua qu¸ tr×nh nghiªn cøu, t×m tßi vµ ph©n tÝch mét sè tµi liÖu cïng víi nh÷ng lêi gãp ý quý b¸u cña gi¸o viªn, em ®· hoµn thµnh ®Ò tµi "C¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n". §Ò tµi gåm nh÷ng néi dung chÝnh: C¬ së lý luËn vÒ c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ, thùc tr¹ng thùc hiÖn chÝnh s¸ch kinh tÕ ph¸t triÓn n«ng nghiÖp n«ng th«n ë ViÖt Nam vµ nh÷ng gi¶i ph¸p ®Ò ra nh»m kh¾c phôc nh÷ng khã kh¨n míi ph¸t sinh hiÖn nay. Tuy nhiªn do hiÓu biÕt cã h¹n vµ thêi gian kh«ng cho phÐp nªn kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt, mét sè vÊn ®Ò hay gi¶i ph¸p ch­a ®­îc ®Ò cËp trong ®Ò tµi. Em rÊt mong ®­îc sù ®ãng gãp ý kiÕn cña thÇy c«, cña c¸c b¹n ®Ó cho ®Ò tµi hoµn thiÖn h¬n vµ em rót ra ®­îc nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm quý b¸u cho nh÷ng ®Ò tµi sau. Ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n lµ vÊn ®Ò hµng ®Çu hiÖn nay trong ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ë ViÖt Nam. N«ng nghiÖp lu«n lµ mÆt trËn hµng ®Çu, ®æi míi, ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc ph¶i xuÊt ph¸t tõ ®æi míi vµ ph¸t triÓn n«ng nghiÖp. C¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n phï hîp vµ hiÖu qu¶ ®­îc thùc hiÖn sÏ ®em l¹i thµnh c«ng cho c«ng cuéc ®æi míi ë n­íc ta hiÖn nay.Nh­ vËy, viÖc ®Ò xuÊt c¸c chÝnh s¸ch ra sao vµ thùc hiÖn nã nh­ thÕ nµo sÏ quyÕt ®Þnh sù ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc, sÏ quyÕt ®Þnh lîi Ých t­¬ng lai cña mét sè l­îng lín hé gia ®×nh ë ViÖt Nam. §Ó khÐp l¹i ®Ò tµi, kh¼ng ®Þnh tÇm quan träng cña c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ ph¸t triÓn n«ng nghiÖp n«ng th«n, t¸c gi¶ trÝch lêi ph¸t biÓu cña «ng Joseph E.Stiglitz, ®¹i diÖn Ng©n hµng thÕ giíi WB t¹i héi th¶o c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ ph¸t triÓn n«ng nghiÖp n«ng th«n t¹i ViÖt Nam: "NhiÖm vô hµng ®Çu phôc vô cho c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®­a ViÖt Nam v÷ng b­íc ®i lªn con ®­êng x· héi chñ nghÜa lµ ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, n«ng th«n. N«ng nghiÖp lµ lîi thÕ riªng cã cña ViÖt Nam, c¸c b¹n sÏ lµm g× ®Ó ph¸t huy lîi thÕ nµy". Tµi liÖu tham kh¶o 1-/ Héi th¶o c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n ë ViÖt Nam - 1997 PTS. Huúnh Xu©n Hoµng NguyÔn Böu QuyÒn KS NguyÔn TuÊn Kh¶i 2-/ Gi¸o tr×nh kinh tÕ ph¸t triÓn 3-/ C¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n PTS. NguyÔn V¨n BÝch KS Chu TiÕn Quang 4-/ ChÝnh s¸ch n«ng nghiÖp trong c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn Frank Ellis 5-/ Bµi diÔn v¨n vÒ chiÕn l­îc ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n. PGS-PTS. NguyÔn Quang Hµ 6-/ Gi¸o tr×nh qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ kinh tÕ. 7-/ T¹p chÝ ph¸t triÓn kinh tÕ 3/99 8-/ T¹p trÝ n«ng nghiÖp 9-/ Nghiªn cøu kinh tÕ 1/99; 2/98. 10-/ T¹p chÝ céng s¶n 10/98; 10/99; 6/99; 4/99; 1/99 11-/ Th«ng tin lý luËn 9/96; 10/98. Môc lôc