Đề tài Giải pháp nâng cao hiệu quả cho vay đối với người nghèo tại Ngân hàng Chính sách xã hội

nên khi triển khai thành lập tổ nhóm vay vốn còn gặp nhiều khó khăn, việc phối hợp chỉ đạo còn bị hạn chế. Từ đó làm cho hiệu quả cho vay giảm xuống. Công tác tuyên truyền vận động, tổ chức tập huấn đào tạo cho đội ngũ tổ trưởng tổ vay vốn, ban XĐGN cơ sở ban đầu chưa làm tốt dẫn đến tình trạng hiểu vốn cho vay của NHCS như một khoản trợ cấp xã hội, nên nhiều hộ sử dụng sai mục đích dùng để chi tiêu cho các nhu cầu sinh hoạt của gia đình, thiếu ý thức trả nợ gốc và lãi. - Còn tồn tại hiện tượng " cào bằng" về hạn mức cho vay Việc ấn định mức cho vay tối đa 3 triệu đồng cho một hộ nghèo chỉ phù hợp với thời gian đầu vì nguồn vốn thấp, số lượng hộ nghèo đông. Đến nay, việc quy định đó cần được thay đổi vì nếu quy định mức cho vay đồng loạt dẫn đến hiện tượng người không cần vẫn vay vốn với mức tối đa sẽ sử dụng vốn vào trong sinh hoạt hàng ngày, còn những hộ thiếu vốn lại không có đủ vốn để đáp ứng nhu cầu sản xuất kinh doanh, nếu như họ có phương án chăn nuôi lớn thì 3 triệu đồng mới chỉ đủ xây dựng chuồng trại, chưa nói gì đến việc mua thức ăn, giống.... Đương nhiên không phải hộ nào cũng vậy, nhưng là một hiện tượng tương đối phổ biến, có những hộ chỉ dám vay 500 ngàn hoặc 1 triệu đồng đó chính là do tâm lý của người nghèo sợ vay qúa nhiều sẽ không trả được nợ. - Chưa có nguồn bù đắp những rủi ro trong khi cho vay Cho vay người nghèo với đặc điểm về đối tượng là những hộ nghèo thiếu kiến thức, ở vùng sâu vùng xa, điều kiện địa lý tự nhiên khó khăn nên tính rủi ro trong cho vay cao như đã nêu ở phần trên. Nhưng trong thực tế tỷ lệ rủi ro trong khi cho vay thời gian qua của NHCS ở nước ta là không lớn. Số nợ được khoanh, giãn nợ hàng năm vẫn thu hồi được hàng chục tỷ đồng. Tuy thế cần phải nhận thức rõ nợ quá hạn đang có xu hướng ngày càng gia tăng, thực tế nợ quá hạn còn tiềm ẩn do chưa phản ảnh đúng thực tiễn, đây là một vấn đề cần phải nghiên cứu và quan tâm trong quản trị điều hành. Vấn đề cần nói đến là khi có rủi ro xảy ra thì ngân hàng phải có vốn để bù đắp do thực hiện việc cho vay ưu đãi, chênh lệch thu chi nhỏ. tỷ lệ rủi ro thời gian đầu hoạt động còn thấp, nên ngân hàng đã không thành lập quỹ rủi ro. Chính vì vậy khi đã có rủi ro xảy ra sẽ làm giảm nguồn vốn của ngân hàng xuống (nếu không được Ngân sách cấp bù). Như vậy, qua nghiên cứu có thể thấy rằng công tác cho vay hộ nghèo là một nghiệp vụ đầy khó khăn, nên không thể tránh khỏi khiếm khuyết. Trong thời gian nghiên cứu còn nhiều vấn đề tồn tại nữa nhưng đây là những vấn đề nóng bỏng tại NHCSXH đã được các cấp lãnh đạo tìm hướng khắc phục. 2.2.3. Hiệu quả tín dụng Xét hiệu quả vốn đầu tư chúng ta cần xem xét tới số nợ qúa hạn và tỷ lệ nợ qúa hạn để có sự nhìn nhận chính xác hơn. Số nợ quá hạn của các năm như sau: Tổng nợ quá hạn cho vay hộ nghèo của NHCS đến 31/12/2002 là 154 tỷ đồng chiếm 2.2% tổng dư nợ. Nếu tính cả số nợ khoanh 233 tỷ và nợ chờ xử lý 25 tỷ thì số nợ xấu của NHCS là 412 tỷ đồng, chiếm 5.87% tổng dư nợ. Nhìn chung hộ nghèo đã biết sử dụng vốn tín dụng đầu tư vào lĩnh vực sản xuất kinh doanh, nâng cao thu nhập, bước đầu làm quen với dịch vụ vay, trả vốn tín dụng NHCS. Nhờ đó chất lượng tín dụng hộ nghèo qua các năm rất tốt. Nếu không tính nợ khoanh và nợ chờ xử lý do các nguyên nhân khách quan thì nợ quá hạn qua các năm như sau: năm 1996 là: 13 tỷ đồng = 0,70% tổng dư nợ; năm 1997 là: 41,0 tỷ đồng = 1,80% tổng dư nợ; năm 1998 là: 45 tỷ đồng = 1,44% tổng dư nợ; năm 1999 là: 58,0 tỷ đồng = 1,49% tổng dư nợ; năm 2000 là: 80,0 tỷ đồng = 1,70% tổng dư nợ, năm 2001 là: 107 tỷ đồng = 1.73% tổng dư nợ; năm 2002 là 154 tỷ đồng chiếm 2.2% tổng dư nợ. Thời gian qua, do bão lụt, hạn hán, dịch bệnh, mất mùa xảy ra ở nhiều vùng trong cả nước, đã gây thiệt hại lớn về người và tài sản, trong đó có tài sản thuộc vốn vay Ngân hàng Chính sách. Trong thời gian từ năm 1996 đến năm 2001, số vốn vay NHCS bị thiệt hại 456.796 triệu đồng. Trong đó có 420.425 triệu đồng đã được Chính phủ ra quyết định xử lý và 36.371 triệu đồng đã được Liên bộ Tài chính – NHNN thẩm định hồ sơ đang trình Chính phủ xử lý. Số vốn bị thiệt hại 456.796 triệu đồng được xử lý như sau: Xoá nợ 67.053 triệu đồng, khoanh nợ 353.596 triệu đồng, giãn nợ 36.146 triệu đồng. Nợ quá hạn có nhiều nguyên nhân. Ngoài các nguyên nhân khách quan như thiên tai, bão lụt, dịch bệnh, giá cả tiêu thụ sản phẩm sụt giảm ...còn có nguyên nhân chủ quan từ bản thân hộ nghèo như: Hộ nghèo vay vốn chưa biết sử dụng vốn vào sản xuất kinh doanh mà sử dụng vốn vào mua lương thực cứu đói, tiêu dùng nên không thể trả nợ, trả lãi Ngân hàng được. Nhiều hộ nghèo trình độ dân trí thấp, không biết cách làm ăn, có hộ ỷ lại vào chính sách trợ cấp của Nhà nước, không phân biệt được vốn tín dụng với vốn tài trợ từ NSNN, ở nhiều vùng miền núi, do điều kiện khí hậu, địa lý rất khắc nghiệt, hộ nghèo sản xuất theo hình thức tự cung tự cấp, không thể tự tiêu thụ những sản phẩm làm ra nên rất khó khăn trong việc hoàn trả vốn vay. Ngoài ra còn có những nguyên nhân từ cơ chế chính sách và quản lý điều hành như: chính sách khuyến nông, khuyến lâm, khuyến ngư, hướng dẫn cách làm ăn cho các hộ nghèo chưa được phối hợp đồng bộ với chính sách tín dụng. Mức vốn cho vay thời kỳ đầu quá nhỏ chư phù hợp vơi suất đầu tư cho cây trồng vật nuôi cũng là nguyên nhân làm cho vốn tín dụng hộ nghèo kém hiệu quả..Đối với những hộ không có đất đai, ngành nghề, phương thức cho vay trực tiếp đến hộ nghèo chưa phù hợp. Những nguyên nhân trên làm phát sinh nợ quá hạn, làm giảm hiệu quả vốn vay của NHCSXH đối với hộ nghèo. 2.3. ĐÁNH GIÁ CHUNG VỀ TÍN DỤNG ĐỐI VỚI HỘ NGHÈO CỦA NGÂN HÀNG CHÍNH SÁCH XÃ HỘI VIỆT NAM 2.3.1. Những kết quả đạt được 2.3.1.1. Hiệu quả về kinh tế Nhìn lại 7 năm hoạt động vừa qua, tháng 03 năm 1995 Quỹ cho vay ưu đãi hộ nghèo được thiết lập, với số vốn ban đầu là 400 tỷ đồng từ nguồn vốn góp của NHNo&PTNT Việt Nam, Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam và các tổ chức khác của Nhà nước.Từ kết quả hoạt động thực tế của Quỹ, tháng 8/1995, Ngân hàng Phục vụ người nghèo được thành lập và đi vào hoạt động, vốn điều lệ 600 tỷ đồng và huy động các nguồn vốn khác để uỷ thác cho NHNo&PTNT Việt nam cho vay hộ nghèo với lãi suất cho vay ưu đãi, không phải thế chấp, cầm cố tài sản, thủ tục cho vay đơn giản thông qua các Tổ vay vốn ở các xã, phường. Hàng triệu người nghèo được hỗ trợ vốn sản xuất, tạo công ăn việc làm, tăng thu nhập, cải thiện đời sống, làm quen với dịch vụ Ngân hàng; hàng trăn ngàn hộ nghèo vay vốn đã thoát ngưỡng đói nghèo. Mặc dù mới hoạt động trong thời gian ngắn nhưng NHCSXH đã huy động được nguồn lực về sức người, sức của để xác lập một hệ thống tín dụng chính sách riêng nhằm hỗ trợ cho hộ gia đình nghèo. Hoạt động của NHCSXH đã góp phần đắc lực vào việc thực hiện Chương trình Mục tiêu quốc gia XĐGN. Theo số liệu thống kê của các chi nhánh NHCSXH tỉnh, thánh phố, sau 7 năm hoạt động đã góp phần giúp 644 ngàn hộ thoát khỏi ngưỡng nghèo đói theo chuẩn mực của Bộ Lao động Thương binh xã hội và hàng trăm ngàn hộ khác đang vươn lên thoát khỏi nghèo đói trong vài chu kỳ sản xuất tới. Với mô hình tổ chức hiện tại NHCSXH thực hiện cho vay thông qua các tổ chức nhận uỷ thác. Bên nhận uỷ thác là người giải ngân và thu nợ trực tiếp đến người vay do đó tiết giảm được chi phí quản lý Ngân hàng, tiết kiệm chi phí xã hội do tận dụng con người, cơ sở vật chất kỹ thuật, công nghệ của bên nhận uỷ thác nên vốn tạo lập được dành để cho vay hộ nghèo trên phạm vi toàn quốc. Phân định rõ ràng nguồn vốn vvà sử dụng vốn, quản lý hạch toán theo hệ thống riêng của NHCSXH. Vốn của NHCSXH đã trực tiếp đến với hộ nghèo cần vốn. Vốn vay đã được sử dụng đúng mục đích sản xuất kinh doanh, đã và đang phát huy hiệu quả kinh tế. Một số địa phương đã lồng ghép chương trình kinh tế xã hội khác như khuyến nông, khuyến lâm, khuyến ngư, kế hoạch hoá gia đình, nâng cao dân trí, xoá mù chữ nên vốn vay đã phát huy hiệu quả thiết thực. 2.3.1.2. Hiệu quả về mặt Xã hội Việc ra đời NHCSXH là một chủ sáng suốt, phù hợp với ý Đảng lòng dân. Do đó đã nhận được sự ủng hộ nhiệt tình của cấp uỷ Đảng và chính quyền các cấp. Kết quả 7 năm hoạt động đã gây được lòng tin và ấn tượng tốt đẹp trong nhân dân. đặc biệt là nông dân nghẻót phần khởi và ngày càng tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng và Nhà nước Hoạt động tín dụng hộ nghèo đã góp phần tạo công ăn việc làm cho hàng triệu người lao động, phát huy tiềm lực, đất đai ngành nghề, tạo điều kiện sản xuất, đẩy lùi nạn cho vay nặng lãi, tình trạng bán lúa non, babs và cầm cố ruộng đất ở nông thôn, đời sống dân nghèo được cải thiện góp phần ổn định kinh tế, chính trị, xã hội của đất nước. Thực hiện kênh tín dụng hộ nghèo đã thể hiện tính nhân văn, nhân ái , lương tâm và trách nhiệm của cộng đồng đối với người nghèo, góp phần củng cố khối liên minh công nông và thể hiện bản chất tốt đẹp của chế độ Xâ hội Chủ nghĩa ở Việt nam. Thực hiện tốt dịch vụ tín dụng đối với hộ nghèo đã góp phần thực hiện mục tiêu XĐGN, một chính sách lớn của Đảng của Nhà nước ta hiện nay. Nâng cao uy tín và vị thế của NHCSXH. Nâng cao vai trò kiểm tra, kiẻm soát thông qua điều hành của HĐQT và BĐD HĐQT các cấp ở địa phương, qua bình xét đối tượng được vay vốn của các tổ chức chính trị xã hội, từng bước mở rộng tính công khai, dân chủ và tính nhân dân sâu sắc trong hoạt động tín dụng Ngân hàng., là sợi dây kinh tế thắt chặt khối liên minh công nông. Tóm lại: Từ thực tiễn cho thấy chính sách tín dụng ưu đãi đối với hộ nghèo có hiệu quả thiết thực, góp phần ổn định và phát triển nền kinh tế xã hội, khẳng định chủ trương đúng đắn cử Đảng và Nhà nước về Chương trình Mục tiêu Quốc gia Xoá đói giảm nghèo. 2.3.2. Một số tồn tại và nguyên nhân 2.3.2.1. Về tổ chức Thành viên HĐQT và BĐD HĐQT các cấp, tổ chuyên gia tư vấn là các quan chức trong bộ máy quản lý Nhà nước và làm việc theo chế độ kiêm nhiệm nên rất ít thời gian và điều kiện để thực thi nhiệm vụ. Các cuộc họp của HĐQT thường không quá bán, Nghị quyết HĐQT và những vấn đề kiến nghị tham mưu cho Đảng, Nhà nước ở tầm vĩ mô để hoạch định chính sách, quản lý, giám sát, ban hành quy chế, cơ chế hoạt động cho NHCSXH còn nhiều hạn chế. Bên cạnh sự hoạt độngcó hiệu qủa của Ban đại diện HĐQT các cấp, có một số nơi thiếu sự chỉ đạo, kiểm tra, giám sát của Ban đai diện HĐQT. Công tác chỉ đạo phối hợp với các ban ngành, đoàn thể chưa thường xuyên, còn nhiều bất cập, việc lồng ghép các chương trình kinh tế xã hội với nông nghiệp, nông thôn, nông dân còn nhiều vấn đề khó khăn, bức xúc. Bởi vì, việc chỉ đạo phải thực hiện các chương trình, mục tiêu theo định hướng riêng của từng ngành, từng cấp nên điều kiện nâng cao hiệu quả các chương trình đến nay còn nhiều tồn tại, gây lãng phí tài sản, vốn và hiệu quả đầu tư thấp. 2.3.2.2. Về chính sách huy động vốn Ngân hàng CS XH hoạt động không vì mục tiêu lợi nhuận, nhưng phải tự bù đắp chi phí, thực hiện bảo tồn và phát triển nguồn vốn. Trên thực tế, hoạt động của NHCS trong thời gian qua, xét về bản chầt là vốn tín dụng nhưng đây là vốn tín dụng theo ưu đãi nên nguồn vốn tăng trưởng phụ thuộc vào sự hỗ trợ của Nhà nước. Do vậy tính chủ động trong hoạt động của NHCSXH còn hạn chế. Theo phương thức tạo vốn trong thời gian qua, nguồn vốn chủ yếu huy động thông qua NHTM quốc doanh, toàn bộ là vốn ngắn hạn (thời hạn đến 12 tháng). Khối lượng vốn huy động phu thuộc vào mức cấp bù chênh lệch lãi xuất từ Ngân sách Nhà nước hàng năm. Trong cơ cấu nguồn vốn thì nguồn vốn trung hạn chiếm 35% trong khi sử dụng vốn cho vay trung hạn dư nợ chiếm 77.7%. Đây là vấn đề khó khăn nhất trong quản lý và điều hành vốn tín dụng cho vay hộ nghèo, ảnh hưởng đến việc hoàn trả vốn cho các Ngân hàng thương mại. Rất khó có thể phát triển quy mô đầu tư nếu không cải thiện được cơ chế tạo lập nguồn vốn theo hướng ổn định nguồn vốn trung và dài hạn. 2.3.2.3. Về đối tượng vay vốn Nguyên tắc đặt ra là NHCSXH cho hộ nghèo vay vốn theo chuẩn mực phân loại hộ đói nghèo do bộ Lao động Thương binh và xã hội công bố từng thời kỳ, song phải là hộ nghèo có sức lao động nhưng thiếu vốn sản xuất. Nhưng trong thực tế việc xác định đối tượng hộ nghèo vay vốn còn nhiều bất cập. Theo cơ chế phải là hộ nghèo thiếu vốn sản xuất nhưng việc lập danh sách hộ nghèo vay vốn ở địa phương do cộng đồng dân cư thực hiện được Ban XĐGN xã bình nghị nên phụ thuộc vào tình hình cụ thể ở từng địa phương bởi vậy mang tính tương đối và có sự khác nhau về chuẩn mực đói nghèo giữa các địa phương. Nhiều địa phương việc xét chọn từ UBND xã chỉ là việc lập danh sách hộ nghèo, trong đó nhiều hộ nghèo không có đủ điều kiện và năng lực tổ chức sản suất, hộ nghèo thuộc diện cứu trợ xã hội hoặc những hộ không phải là hộ nghèo. Hoạt động tín dụng đối với hộ nghèo là hoạt động có tính rủi ro cao. Ngoài những nguyên nhân như thiên tai bão lụt, dịch bệnh cây trồng vật nuôi.....thường xảy ra trên diện rộng, thiệt hại lớn còn có những nguyên nhân khác từ bản thân hộ nghèo như thiếu kiến thức làm ăn, sản phẩm làm ra không tiêu thụ được......ảnh hưởng đến chất lượng và hiệu quả đầu tư. Ngoài ra còn có các tồn tại khác như: Sự kém phát triển về cơ sở hạ tầng ở các vùng sâu, vùng xa là những cản trở cho việc thực hiện chính sách tín dụng hộ nghèo. Vốn tín dụng hộ nghèo chưa đồng bộ với các chương trình khuyến nông, khuyến lâm, cung cấp vật tư kỹ thuật cho sản xuất và tổ chức thị trường tiêu thụ sản phẩm. Phương thức đầu tư chưa đa dạng dẫn đến việc sử dụng vốn sai mục đích nên cần đa dạng hoá phương thức đầu tư để tạo công ăn việc làm cho nông dân nghèo..... CHƯƠNG 3 MỘT SỐ GIẢI PHÁP VÀ KIẾN NGHỊ NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ TÍN DỤNG HỘ NGHÈO CỦA NGÂN HÀNG CHÍNH SÁCH XÃ HỘI VIỆT NAM 3.1. ĐỊNH HƯỚNG HOẠT ĐỘNG CỦA NGÂN HÀNG CHÍNH SÁCH XÃ HỘI VIỆT NAM Căn cứ Quyết định số 143/2001/QĐ-TTg ngày 27-9-2001 của Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt chương trình mục tiêu quốc gia XĐGN và giải quyết việc làm giai đoạn 2001-2005 với Mục tiêu cụ thể về Xoá đói giảm nghèo: Giảm tỷ lệ hộ nghèo xuống dưới 10% theo chuẩn mới, mỗi năm giảm 1,5 đến 2% (tương đương khoảng 280.000 đến 300.000 hộ). Căn cứ vào kết quả hoạt động trong thời gian qua và định hướng chiến lược phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2001 – 2010, trước mắt để thực hiện tốt chương trình mục tiêu quốc gia về công tác xoá đói giảm nghèo và việc làm giai đoạn 2001 – 2005 của Thủ tướng Chính phủ: Căn cứ vào hộ nghèo theo chuẩn mực mới, NHCSXH đã xây dựng kế hoạch hoạt động giai đoạn 2001- 2005 như sau: - Hàng năm, nâng nguồn vốn tăng so với năm trước 15- 20% và dư nợ cho vay hộ nghèo tăng 15%, phấn đấu đến năm 2010 nguồn vốn đạt 10.000 tỷ đồng và dư nợ cho vay hộ nghèo đến 31/12/2010 là 9.500 tỷ đồng tăng gấp hơn 2 lần so với dư nợ 31/12/ 2000. Chỉ tiêu cụ thể như sau: Bảng 5: Định hướng của NHCSXH Việt Nam (2001-2005) Đơn vị: tỷ đồng, 1000 hộ Chỉ tiêu 2001 2002 2003 2004 2005 1. Nguồn vốn 2. Dư nợ 3. Số hộ dư nợ 4.Số hộ thoát nghèo 6.500 6.157 2.600 120 7.300 6.935 2.650 140 8.200 7.790 2.550 150 9.100 8.645 2.500 200 10.000 9.500 2.400 200 Nguồn:Báo cáo của ngân hàng Chính sách Xã hội - Nguồn vốn cơ bản để đầu tư tín dụng hộ nghèo trong giai đoạn 2001-2005 gồm hai nguồn cơ bản là NSNN 2.000 tỷ đồng. - Tổng số hộ thoát nghèo giai đoạn 2001-2005 là 810 ngàn hộ tăng 363 ngàn hộ so với giai đoạn 1995-2000, hệ số sử dụng vốn giai đoạn 2001-2005 tăng so với giai đoạn 1995-2000 là 1,22%. Dư nợ tín dụng hộ nghèo đến 31/12/2005 tăng gấp hơn hai lần so với dư nợ 31/12/2000. - Nguồn vốn tăng trưởng hàng năm tập trung tăng trưởng dư nợ đầu tư cho những hộ nghèo các tỉnh miền núi, những vùng có nhiều nông dân nghèo, hộ nông dân là người dân tộc thiểu số, những vùng vừa xảy ra thiên tai. 3.2. CÁC GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ TÍN DỤNG HỘ NGHÈO CỦA NGÂN HÀNG CHÍNH SÁCH XÃ HỘI VIỆT NAM 3.2.1. Phối hợp chặt chẽ hoạt động của NHCSXH với hoạt động của các quỹ XĐGN, tập trung việc cung ứng vốn cho người nghèo vào một đầu mối là NHCSXH Nếu thực hiện được việc phối hợp các chương trình, các quỹ XĐGN thông qua một đầu mối giải ngân là NHCSXH sẽ đem lại nhiều lợi ích: - Ngân hàng có bộ máy tổ chức rộng lớn trên khắp cả nước, có đội ngũ cán bộ chuyên nghiệp, có phương tiện bảo vệ an toàn tiền bạc. - Giúp các cấp uỷ Đảng, chính quyền nắm vững nguồn vốn XĐGN của địa phương cấp mình, đối tượng được thụ hưởng từ đó chỉ đạo sâu sát, hiệu quả hơn. - Khắc phục tình trạng chồng chéo, thiếu công bằng trong phân phối nguồn vốn, nơi tập trung quá nhiều, nơi quá ít, thậm chí là không có, do không kiểm soát được vì nguồn lực phân tán. - Vừa bảo đảm được tính tự chủ của chủ dự án, vừa giúp cho các tổ chức đoàn thể thực hiện đúng chức năng của mình là người tổ chức, hướng dẫn người nghèo tổ chức sản xuất, tiếp thu kỹ thuật, kinh nghiệm quản lý... vì ngân hàng chỉ là thủ quỹ thực hiện việc giải ngân và hưởng phí. Các chủ dự án không phải lo việc tổ chức giải ngân, lo bố trí, đào tạo cán bộ cho công việc của một tổ chức tín dụng. - Tạo được sự tập trung nguồn vốn cho những xã, những vùng, những mục tiêu cần ưu tiên. Thông tin chính xác, kịp thời từ một đầu mối là NHCSXH, giúp cho việc chỉ đạo chương trình XĐGN của Chính phủ và các cấp chính quyền đạt hiệu quả. - Tăng cường được công tác kiểm tra giám sát nguồn vốn thông qua sự chỉ đạo của cấp uỷ Đảng, chính quyền các cấp, sự phối hợp giữa ngân hàng và các tổ chức đoàn thể, các chủ dự án thông qua việc cho vay, thu nợ, kiểm tra sử dụng vốn và hướng dẫn cách làm ăn đối với người nghèo, hạn chế rủi ro, thất thoát vốn. 3.2.2. Hoàn thiện mô hình tổ chức NHCSXH Để hoạt động của NHCSXH được trôi chảy, an toàn và hiệu quả đó là một khối lượng công việc lớn, phức tạp trong một thời gian nhất định. Trước mắt, NHCSXH phải tập trung bố trí xắp xếp bộ máy tổ chức từ Trung ương đến địa phương. Hoạt động của NHCSXH trước mắt còn nhiều khó khăn, thách thức, đó là: Việc tuyển dụng và đào tạo đội ngũ cán bộ có phẩm chất chính trị và năng lực nghề nghiệp, yên tâm công tác ở vùng sâu, vùng xa; việc phát triển màng lưới và đầu tư cơ sở vật chất là yêu cầu tất yếu để đảm bảo cho hoạt động cá hiệu quả nhưng phải đáp ứng yêu cầu tiết kiệm và phù kợp với khả năng Ngân sách Nhà nước nhưng vẫn đảm bảo thực hiện tốt hai mục tiêu: Thứ nhất, hoạt động không vì lợi nhuận, mà vì mục tiêu XĐGN. Thứ hai, đảm bảo an toàn vốn, cân đối thu chi tài chính. NHCSXH được tổ chức theo một hệ thống từ Trung ương đến các chi nhánh cơ sở, trong phạm vi cả nước, có tư cách pháp nhân, có vốn điều lệ, có bảng tổng kết tài sản, bảng cân đối, có con dấu riêng (theo mô hình ở trang sau). Việc thành lập NHCSXH chuyên cung ứng tín dụng cho người nghèo và các đối tượng chính sách là cần thiết vì có những ưu điểm sau: Thứ nhất: Hiệu qủa tín dụng chính sách sẽ cao hơn và tạo ra bước chuyển mới cả về chiều rộng và chiều sâu cho sự nghiệp XĐGN. Thứ nhất: Hiệu quả tín dụng chính sách sẽ cao hơn và tạo ra bước chuyển mới cả về chiều rộng và chiều sâu cho sự nghiệp XĐGN. Mô hình tổ chức của NHCSXH HỘI ĐỒNG QUẢN TRỊ VÀ BỘ MÁY GIÚP VIỆC BAN KIỂM SOÁT TỔNG GIÁM ĐỐC VÀ BỘ MÁY GIÚP VIỆC HỆ THỐNG KIỂM TRA, KIỂM TOÁN NỘI BỘ Sở giao dịch, Trung tâm đào tạo,Chi nhánh NHCSXH cấp tỉnh Chi nhánh NHCSXH cấp huyện, Phòng giao dịch thuộc chi nhánh NHCSXH cấp tỉnh BAN CHUYÊN VIÊN Thứ hai: Tách bạch rõ ràng giữa tín dụng chính sách và tín dụng thương mại đảm bảo lành mạnh về tài chính đồng thời tạo điều kiện cho các NHTM Quốc doanh thực sự hoạt động theo nguyên tắc thị trường, trên cơ sở cơ cấu lại toàn bộ tổ chức và hoạt động để nâng cao năng lực cạnh tranh, chủ động bước vào giai đoạn hội nhập quốc tế sâu rộng hơn. Thứ ba: Khắc phục được tình trạng kiêm nhiệm, quá tải của cán bộ tín dụng NHNo&PTNT hiện nay; tăng cường công tác thẩm định, kiểm tra hướng dẫn hộ nghèo sử dụng vốn vay đúng mục đích, đôn đốc hộ nghèo trả nợ thường xuyên, hạn chế được rủi ro. Thứ tư: Bộ máy tổ chức độc lập từ trung ương đến cơ sở đảm bảo rõ ràng về tính pháp lý, hiệu lực quản lý và tổ chức điều hành sẽ đạt chất lượng cao. Thứ năm: Tranh thủ được sự ủng hộ của cấp uỷ, chính quyền và các tổ chức chính trị xã hội cao hơn kể cả các tổ chức quốc tế vì có một bộ máy tổ chức hoàn chỉnh, rõ ràng chuyên chăm lo cho công việc XĐGN. Tuy nhiên cần lưu ý những vấn đề sau: Một là: Phải đầu tư cho việc xây dụng trụ sở, trang bị cơ sở vật chất ban đầu cho bộ máy hoạt động có hiệu quả. Do vậy cần phải tính toán đầu tư từng bước, từng giai đoạn như thế nào cho phù hợp với khả năng vốn để vừa đảm bảo yêu cầu của hoạt động vừa tiết kiệm tránh được lãng phí. Hai là: Hoạt động của NHCSXH chủ yếu dựa vào vốn Nhà nước hoặc phát hành trái phiếu có đảm bảo của Nhà nước nên khả năng phát triển có thể bị hạn chế vì nguồn lực của NSNN còn hạn hẹp; Cần có một cơ chế huy động vốn thích hợp để đảm bảo sự phát triển ổn định và lâu dài. Ba là: Do thực hiện cho vay ưu đãi nên cần sự hỗ trợ của Nhà nước về vốn, có cơ chế tài chính riêng: Miễn giảm các loại thuế và các khoản đóng góp, chế độ xử lý nợ rủi ro bất khả kháng, có chính sách tiền lương hợp lý để cán bộ công nhân viên yên tâm hoạt động và có kế hoạch bù lỗ những năm đầu hoạt động của NHCSXH. 3.2.3. Tăng trưởng nguồn vốn nhằm mở rộng cho vay người nghèo 3.2.3.1. Cấp đủ vốn điều lệ Hiện nay vốn điều lệ của NHCSXH là 1.015 tỷ đồng, so với so với số vốn điều lệ được cấp theo quyết định 131/ 2002/QĐ-TTg ngày 04/10/2002 của Thủ tướng Chính phủ là còn thấp. - NHCSXH thực sự là một ngân hàng của Chính phủ. Mục tiêu hoạt động vì người nghèo và các đối tượng chính sách, gắn liền với khách hàng người nghèo, trải rộng trên mọi miền đất nước, nên phải có một cơ sở vật chất nhất định để đảm bảo cho hệ thống hoạt động từ trung ương đến cơ sở. Những cơ sở này phải trích từ nguồn vốn điều lệ ban đầu để xây dựng. Khi NHCSXH được thành lập, tách riêng khỏi hệ thống NHNo&PTNT Việt Nam để thực hiện chức năng của một ngân hàng chính sách, thì phải xây dựng mới cơ sở vật chất của mình. - Nguồn vốn điều lệ của NHCSXH còn được sử dụng để cho vay, trong điều kiện nguồn vốn huy động bị hạn chế. Muốn huy động được nhiều vốn để cho vay thì phải có vốn điều lệ lớn (theo qui định của Luật các tổ chức tín dụng). Do đó vấn đề cấp đủ vốn điều lệ là đòi hỏi khách quan, cấp thiết. 3.2.3.2. Tăng cường nguồn vốn từ kênh NSNN trung ương và các địa phương cho mục tiêu XĐGN vào NHCSXH Để nguồn vốn của NSNN chi cho các mục đích liên quan trực tiếp hoặc gián tiếp với chương trình XĐGN không phân tán và chồng chéo, cấp đúng đối tượng phải được chuyển về một mối, thực hiện chức năng tín dụng cho người nghèo. Do đó các nguồn vốn của NSNN cho mục tiêu, chương trình XĐGN được chuyển vào kênh tín dụng này sẽ hạn chế sự lộn xộn của kênh dẫn vốn cho người nghèo trên thị trường tín dụng nông thôn. Người nghèo được vay vốn qua một kênh với chính sách thống nhất, như mức cho vay, lãi suất cho vay, thời hạn cho vay, phương thức trả nợ... Làm như vậy nguồn vốn của NSNN được bảo toàn thông qua hình thành quĩ bảo toàn vốn ngân sách cấp cho NHCSXH. 3.2.3.3. Huy động vốn từ các NHTM Nhà nước. Kinh nghiệm một số nước trên thế giới như Thái lan, Malayxia,... đều quy định bắt buộc các NHTM Nhà nước phải đóng góp một tỷ lệ vốn nhất định cho các ngân hàng chính sách để cho vay phục vụ các mục tiêu xã hội, hoặc trực tiếp thực hiện các chương trình tín dụng chỉ định của Chính phủ mang tính chính sách. Ở nước ta trong khi nguồn vốn ngân sách còn hạn hẹp thì việc đóng góp vốn của các NHTM Nhà nước lại càng cần thiết và hoàn toàn có khả năng thực hiện. Ngoài việc đóng góp bắt buộc, các NHTM Nhà nước có thể cho NHCSXH vay lại với lãi suất thấp hơn lãi suất thị trường để NHCSXH hoà đồng với các nguồn vốn rẻ cho vay theo lãi suất quy định. Ngoài ra NHCSXH còn vay của các định chế tài chính khác thông qua thị trường vốn, thị trường tiền tệ. Trong những trường hợp đặc biệt cần thiết phải vay từ ngân hàng trung ương. 3.2.3.4. Huy động tiền gửi tiết kiệm trong dân cư và trong cộng đồng người nghèo Như bất kỳ một ngân hàng nào khác, NHCSXH phải có giải pháp thích hợp để huy động vốn bình thường trên thị trường. Không làm như vậy sẽ không tạo được nguồn vốn dồi dào để cho vay. Nếu không vay dân cư để cho vay thì NHCSXH sẽ biến thành “Quỹ”, chứ không còn là ngân hàng nữa, bởi vì đây chính là điều khác biệt giữa “Ngân hàng” với “Quỹ”. Để thực hiện các chính sách thì nhu cầu vay vốn trung dài hạn sẽ ngày càng tăng. Bởi vậy, phải hết sức coi trọng hình thức huy động vốn bằng trái phiếu trung, dài hạn được chuyển nhượng và có sự bảo lãnh của Chính phủ hoặc của NHNN. Phía khác NHCSXH phải quan tâm làm các dịch vụ, trong đó có dịch vụ thanh toán, để có được loại tiền gửi không kỳ hạn gần như không phải trả lãi suất đầu vào và khó có một giá thành nguồn vốn thấp để cho vay ưu đãi. NHCSXH phải mở rộng hình thức thu nhận tiền gửi của các tầng lớp dân cư, trong cộng đồng người nghèo để tạo lập nguồn vốn của mình phục vụ nhu cầu vay vốn của các đối tượng chính sách. Kinh nghiệm một số nước ngoài tiền gửi tự nguyện của người nghèo còn quy định người nghèo vay vốn phải gửi tiết kiệm bắt buộc hàng tháng một số tiền nhất định, hoặc theo một tỷ lệ nào đó so với số tiền vay. Qua đó, tạo ý thức tiết kiệm cho những người nghèo xưa nay chưa có thói quen tiết kiệm, tạo nguồn trả nợ, tạo ra sự gắn bó trách nhiệm với tổ vay vốn. Nếu có cơ chế nghiệp vụ ràng buộc, có chính sách khuyến khích thì chắc chắn đây cũng là một nguồn vốn hỗ trợ cho NHCSXH tăng thêm khả năng hoạt động. Một ngân hàng lớn mạnh và bền vững bao gồm nhiều yếu tố, nhưng yếu tố đầu tiên và quyết định bao giờ cũng là sự phát triển và mở rộng nguồn vốn, vì thế tạo điều kiện trong việc tập trung, huy động nguồn vốn cho ngân hàng này có ý nghĩa thiết thực đến sự tồn tại và phát triển của nó. 3.2.3.5. Tập trung nguồn vốn ủy thác của Nhà nước, của các tổ chức tài chính quốc tế vào NHCSXH Để có thể khơi tăng nguồn vốn thường có lãi suất ưu đãi này, NHCSXH cần phải: - Thực hiện tốt cho vay hộ nghèo từ các nguồn vốn tài trợ ủy thác theo các chương trình dự án NHNg trước đây đã triển khai thực hiện như dự án IFAD Phối hợp với các Bộ, ngành, đoàn thể xây dựng các chương trình dự án XĐGN, phát triển nông nghiệp và nông thôn khả thi để thu hút nguồn vốn tài trợ trong và ngoài nước. Cùng với các cơ quan, đoàn thể, tổ chức, hiệp hội trong nước kêu gọi và ký kết các hiệp định vay vốn thông qua việc đầu tư vốn vào các dự án thử nghiệm, tài trợ kỹ thuật, đào tạo nhân viên trong hệ thống NHCSXH. 3.2.4. Giải pháp về cơ chế cho vay đối với hộ gia đình nghèo 3.2.4.1. Mở rộng hình thức cho vay Mục đích của NHCSXH là cho vay vốn nhằm XĐGN giúp các hộ nghèo sản xuất, kinh doanh để tăng thu nhập, cải thiện đời sống, từng bước thoát khỏi nghèo đói. Thực hiện mục tiêu này cần phải mở rộng hình thức cho vay. Những lần cho vay ban đầu, bắt buộc hướng vào những dự án, tạo ra thu nhập nhưng khi các hộ có được những hoạt động sản xuất kinh doanh vững chắc đảm bảo thu nhập đều đặn thì cần thêm cả việc cho vay tiêu dùng (như xây nhà, mua sắm công cụ gia đình, trả học phí cho con...). Đáp ứng những nhu cầu này vừa là cải thiện đời sống vừa kích thích các hộ đẩy mạnh sản xuất, kinh doanh, tăng thu nhập, cũng là biện pháp giảm nghèo. Đối tượng được vay cũng không chỉ giới hạn ở các hộ mà từng bước mở rộng ra các hợp tác xã và doanh nghiệp tham gia chương trình XĐGN. 3.2.4.2. Xóa bỏ cơ chế bao cấp, cung ứng vốn cho người nghèo theo cơ chế thị trường có sự quản lý của Nhà nước Mặc dù mục tiêu hoạt động không vì lợi nhuận, có thể cho vay theo lãi suất ưu đãi nhưng vẫn phải hạch toán kinh tế đầy đủ; phải kiểm tra, kiểm soát, kiểm toán chặt chẽ; lấy thu nhập bù đắp đủ chi phí; bảo toàn và mở rộng vốn để phát triển. Bao cấp qua tín dụng cho người nghèo là phương thức hoàn toàn không phù hợp với nền kinh tế thị trường. Bản thân việc bao cấp qua tín dụng sẽ đẩy người nghèo đến chỗ ỷ lại không chủ động tính toán, cân nhắc khi vay và không nỗ lực sử dụng vốn có hiệu quả. Thực hiện cho vay theo cơ chế thị trường (cho vay theo lãi suất dương) có ưu đãi chút ít sẽ là động lực thúc đẩy tính năng động, buộc người vay phải tính toán số tiền cần vay bao nhiêu, trồng cây gì, nuôi con gì cho hiệu quả, tiết kiệm trong chi tiêu để có tiền trả nợ. Từ đó giúp họ tập dần với việc hạch toán kinh tế, tiếp cận với nguồn vốn tín dụng ngân hàng. Như thế thì sự tồn tại và phát triển của NHCSXH mới ổn định lâu dài, phù hợp với cơ chế kinh tế thị trường có sự quản lý của Nhà nước. Trong thực tiễn cái mà người nghèo quan tâm hơn cả là được vay đúng lúc cần thiết, đáp ứng đủ vốn phục vụ cho sản xuất, kinh doanh, thủ tục đơn giản thuận tiện. 3.2.4.3. Mức cho vay, thời hạn cho vay linh hoạt theo dự án và đối tượng vay vốn ở từng vùng Mức đầu tư và thời hạn: cho hộ nông dân nghèo phải phù hợp với tình hình sản xuất, phù hợp với khả năng và năng lực sản xuất. Trong giai đoạn đầu những hộ nghèo chỉ sản xuất, chăn nuôi nhỏ cho nên với vài ba triệu đồng là đủ, nhưng trong tương lai mức này cần phải được tăng lên để giúp các hộ kinh doanh giỏi mở rộng sản xuất và đầu tư theo chiều sâu, như vậy họ mới có thể thật sự thoát khỏi cảnh nghèo. Về cách thức thu nợ: khi thực hiện cho vay chủ yếu là để sản xuất nông nghiệp và chăn nuôi, thì thường thường sau một chu kỳ sản xuất, thu nhập của những hộ nghèo không đủ để trả hết nợ hoặc trả một khoản lớn, vì vậy nên chia nhỏ các khoản trả nợ theo từng kỳ hạn chẳng hạn như theo quý, tạo điều kiện cho người vay có ý thức tiết kiệm và hoàn thành nghiã vụ trả nợ đúng hạn. Mặt khác, nên khuyến khích những người tích cực trả nợ được vay tiếp, thậm chí được vay những khoản lớn hơn những lần trước để các hộ nghèo yên tâm trả nợ theo kỳ hạn ngắn. Việc cung cấp vốn cho hộ nghèo phải kịp thời, để hạn chế đến mức thấp nhất nạn cho vay nặng lãi ở nông thôn đáp ứng nhu cầu vốn một cách nhanh nhất, thủ tục nhanh gọn. Cung ứng vốn đúng lúc, đúng thời điểm cho hộ nông dân nghèo là một việc không đơn giản. Cán bộ của NHCSXH và các đơn vị nhận làm dịch vụ uỷ thác cho NHCSXH phải biết đựơc mùa vụ nào, khi nào những người nông dân cần vốn, khi nào họ sẽ thu hoạch... để cấp vốn và thu hồi vốn đúng thời điểm. Một đội ngũ tận tình, một thủ tục cho vay đơn giản kết hợp với việc cấp phát tiền vay đến tận tay người nghèo sẽ làm cho các hộ nghèo yên tâm, tin tưởng vào NHCSXH và sớm thoát khỏi cảnh nghèo. 3.2.4.4. Củng cố, hoàn thiện tổ vay vốn Để củng cố và nâng cao chất lượng hoạt động của tổ TK&VV cần thực hiện một số giải pháp sau: Một là: NHCSXH cần tiếp tục triển khai việc tập huấn đào tạo cho các tổ vay vốn, cán bộ ban XĐGN xã, các tổ chức chính trị xã hội có tham gia vào việc thành lập và chỉ đạo hoạt động của tổ. Hai là: Cần ký kết các văn bản Liên tịch giữa NHCSXH với các tổ chức chính trị xã hội để quy định trách nhiệm cụ thể của các bên, các cấp trong việc xây dựng mô hình các tổ TK&VV. Ba là: Xử lý dứt điểm và nghiêm minh trước pháp luật các tổ trưởng xâm tiêu, chiếm dụng vốn của NHCSXH, tuyên truyền sâu rộng trên các phương tiện thông tin đại chúng để cảnh báo và rút ra bài học kinh nghiệm nhằm hạn chế các tiêu cực ở các địa phương khác. 3.2.4.5. Tăng cường kiểm soát việc sử dụng vốn vay Huy động đuợc nguồn vốn cho hộ nghèo vay đã khó, nhưng kiểm soát nguồn vốn đó được sử dụng có hiệu qủa hay không còn là điều khó hơn. Hiện nay chúng ta đang quản lý cho vay theo mô hình tổ nhóm, việc kiểm soát vốn tuỳ thuộc vào trình độ quản lý của tổ nhóm. Do vậy, vấn đề bồi dưỡng đào tạo con người quản lý tổ, nhóm là một điều kiện tiên quyết quyết định thành công hay thất bại của việc cung ứng tín dụng cho người nghèo. Vì vậy, cần phải thường xuyên bồi dưỡng nghiệp vụ quản lý cho các tổ, nhóm trưởng. Bản thân ngân hàng phải xây dựng cơ chế kiểm tra, kiểm toán nội bộ một cách chặt chẽ, quy định rõ trách nhiệm của từng loại cán bộ trong việc thực hiện các quy trình nghiệp vụ, trách nhiệm trong việc kiểm tra thẩm định đối tượng vay vốn, sử dụng vốn vay, thu hồi vốn, chế độ bồi thường vật chất khi xảy ra thất thoát do thiếu tinh thần trách nhiệm gây nên. Kiểm tra, kiểm toán nội bộ NHCSXH cần thực hiện việc kiểm tra định kỳ, kiểm tra đột xuất, kiểm tra tại chỗ, kiểm tra chéo... giữa các đơn vị để ngăn ngừa và phát hiện kịp thời các sai phạm, xử lý ngay nhằm chống thất thoát vốn. 3.2.5. Các giải pháp khác 3.2.5.1. Kết hợp cung ứng vốn tín dụng với công tác khuyến nông, khuyến lâm, khuyến ngư, và dạy nghề cho người nghèo Một trong những rủi ro khi cho vay là do trình độ hiểu biết của người nghèo có hạn nên đồng vốn vay thường được sử dụng kém hiệu quả. Người nghèo không chỉ thiếu vốn mà còn thiếu kiến thức về tổ chức quản lý sản xuất, về khoa học công nghệ, cả về thị trường... Chính vì lẽ đó cùng với việc cung ứng vốn cho hộ nghèo cần phải giúp đỡ cho họ khắc phục những yếu kém nói trên thì mới có thể nâng cao năng suất trong trồng trọt và chăn nuôi để có thể trả nợ và thoát khỏi cảnh nghèo. Việc kết hợp cho vay vốn với những chương trình khuyến nông, khuyến lâm, khuyến ngư sẽ hạn chế rủi ro trong việc đầu tư, giúp người nghèo sử dụng vốn có hiệu quả, nâng cao đời sống và trả nợ ngân hàng đúng hạn. 3.2.5.2. Phối hợp chặt chẽ hoạt động của NHCSXH với các hoạt động của các quỹ XĐGN và các chương trình kinh tế - xã hội của từng địa phương Đi đôi với mở rộng các hình thức tín dụng, cần phải phối hợp với các ngành các cấp thực hiện hoạt động tín dụng cho người nghèo đồng bộ theo vùng, theo làng truyền thống, theo các hoạt động kinh tế, kỹ thuật, xã hội như: * Đầu tư thông qua các chương trình lồng ghép Đầu tư thông qua các chương trình lồng ghép là sự hỗ trợ đắc lực cho công tác XĐGN. Chẳng hạn, qua một số lĩnh vực cụ thể: - Đầu tư lồng ghép với chương trình dân số và kế hoạch hóa gia đình, nhằm thông qua đòn bẩy tín dụng để thúc đẩy chương trình phát triển, hạn chế sinh đẻ, thực hiện mỗi gia đình có từ 1 đến 2 con theo chủ trương của Đảng và Nhà nước chính là giải quyết được một trong những nguyên nhân dẫn đến đói nghèo hiện nay. - Đầu tư lồng ghép với chương trình phụ nữ “Nuôi con khỏe, dạy con ngoan”, nhằm thông qua đòn bẩy tín dụng để thúc đẩy phụ nữ chăm lo xây dựng gia đình hạnh phúc, dạy dỗ con cái tiến bộ để sau này trở thành người hữu dụng. Từ đó, góp phần thúc đẩy đời sống xã hội phát triển, hạn chế những nguyên nhân dẫn đến đói nghèo. - Đầu tư lồng ghép với phong trào “Nông dân sản xuất giỏi”, nhằm thông qua đòn bẩy tín dụng để thúc đẩy nông dân sản xuất giỏi, làm động lực cho sự phát triển kinh tế, đời sống nông dân và nông thôn, hạn chế phát sinh đói nghèo. Phương thức đầu tư cho các chương trình lồng ghép là ký hợp đồng liên tịch với các ngành, hội, đoàn thể có liên quan, qui định rõ trách nhiệm của mỗi bên để thực hiện chương trình và đầu tư tín dụng. * Tăng cường sự phối hợp giữa các cấp chính quyền, các ngành, các tổ chức đoàn thể xã hội với NHCSXH. Thực hiện chủ trương XĐGN là nhiệm vụ chung của toàn xã hội, do đó phải có sự hoạt động đồng bộ và sự phối hợp chặt chẽ, thường xuyên giữa các ban, ngành, đoàn thể và các tổ chức chính trị xã hội thì mới tạo được sức mạnh tổng hợp nhằm thực hiện các dự án, chương trình lớn mà bản thân một ngành, một tổ chức không thể giải quyết được. Do vậy, để đảm bảo hoàn thành tốt nhiệm vụ thì phải có sự phối hợp và tăng cường mối quan hệ chặt chẽ giữa các ban, ngành, đoàn thể và chính quyền địa phương, nhất là ở cấp cơ sở xã, phường... với NHCSXH để cùng thực hiện mục tiêu XĐGN của Đảng và Nhà nước. 3.3. MỘT SỐ KIẾN NGHỊ 3.3.1. Kiến nghị đối với Nhà nước 3.3.1.1. Cần có một môi trường kinh tế vĩ mô ổn định Hệ thống tài chính tín dụng nông thôn chỉ có thể phát triển bền vững trên môi trường kinh tế vĩ mô ổn định. Đặc biệt là các chỉ số kinh tế như tốc độ tăng GDP, tỷ lệ lạm phát hợp ly có thể kiểm soát được, tăng tỷ lệ tích tiết kiệm và đầu tư. Ổn định chính trị là điều kiện tiên quyết cho sự bền vững về kinh tế. 3.3.1.2. Cần có một môi trường sản xuất kinh doanh thuận lợi Nhà nước luôn có một chính sách tạo điều kiện cho ngành nông nghiệp phát triển, có như vậy mới tạo cơ sở cho vốn tín dụng bền vững như: - Có chính sách và giao cho Bộ Nông nghiệp và Nông thôn làm đầu mối phối hợp với các bộ ngành liên quan tăng cường công tác khuyến nông, lâm, ngư ; thúc đẩy tiêu thụ và chế biến sản phẩm nông nghiệp; chính sách tiếp thị, hướng dẫn sản xuất và chính sách bảo hộ xuất khẩu Khu vực nông thôn cần được chú trọng đầu tư cơ sở hạ tầng, tạo điều kiện thuận phát triển cho người dân nông thôn. Nhà nước cần có chính sách thúc đẩy thị trường tài chính nông thôn phát triển, cần khuyến khích hỗ trợ, tạo cơ sở pháp ly cho các công ty tài chính ra đời phát triển dịch vụ tới mọi người dân, đặc biệt là bảo hiểm tín dụng, 3.3.2. Kiến nghị với UBND các cấp Đề nghị chính quyền các cấp quan tâm hơn nữa và phối hợp chặt chẽ với NHCSXH giám sát quá trình sử dụng vốn vay; củng cố và nâng cao vai trò của của Ban XĐGN và các tổ chức tương hỗ, hình thành các Tổ vay vốn hoạt động thật sự để hỗ trợ NHCSXH tiếp cận nhanh, chính xác đến từng hộ nghèo. Cần coi NHCSXH là Ngân hàng của chính tổ chức mình, thực sự chăm lo và tạo mọi điều kiện thuận lợi để NHCSXH hoàn thành tốt vai trò nhiệm vụ được giao. 3.3.3. Kiến nghị đối với HĐQT – NHCSXH Đề nghị HĐQT kiến nghị với Chính phủ cấp đủ vốn điều lệ cho NHCSXH; tạo lập nguồn vốn có nguồn gốc từ Ngân sách để cho vay hộ nghèo như và các đối tượng chính sách như phát hành trái phiếu được Chính phủ bảo lãnh. Kiến nghị với Chính phủ và các Bộ ngành quan tâm hỗ trợ NHCSXH trong việc tìm kiếm các nguồn vốn dài hạn từ các tổ chức trong nước và nước ngoài, tạo điều kiện giúp NHCSXH tiếp nhận các dự án tài trợ về vốn, kỹ thuật của các Tổ chức Tài chính quốc tế, tổ chức Chính phủ và phi Chính phủ nước ngoài. KẾT LUẬN Xét trên cả phương diện lý luận và thực tiễn, chương trình XĐGN đống vai trò quan trọng và là một đòi hỏi bức xúc trong sự nghiệp phát triển kinh tế đất nước; Tín dụng đối với hộ nghèo là một trong những yếu tố vật chất thúc đẩy nhanh quá trình XĐGN. Việc nghiên cứu các giải pháp nâng cao hiệu quả tín dụng hộ nghèo của NHCSXH là việc làm có ý nghĩa thiết thực cả về lý luận và thực tiễn. Trên cơ sở phạm vi nghiên cứu thực trạng tín dụng đối với hộ nghèo của NHCSXH, nội dung chuyên đề đã tập trung vào hoàn thành những nhiệm vụ đặt ra cho mình là: 1. Luận giải tính tất yếu còn tồn tại một bộ phận người dân sống trong cảnh nghèo đói; cần có chính sách hỗ trợ người nghèo đói mà trong đó tín dụng là một giải pháp quan trọng. 2. Phân tích những vấn đề cơ bản về tín dụng và vai trò của tín dụng Ngân hàng đối với hộ nghèo ở nông thôn nước ta hiện nay. Khái quát những nguyên tắc, nội dung cơ bản của cơ chế tín dụng đối với hộ nghèo, nghiên cứu và đề xuất cơ chế tín dụng thích hợp đối với hộ nghèo. 3. Khái quát và đánh giá các chính sách tín dụng của một số Ngân hàng nước ngoài để từ đó rút ra kinh nghiệm có thể vận dụng vào thực tiễn Việt Nam. 4. Đánh giá thực trạng về tình hình nghèo đói và những yếu tố tác động đến hiệu quả đầu tư của chính sách tín dụng đối với hộ nghèo. 5. Đánh giá khái quát tình hình hoạt động của NHCSXH tứ đó rút ra những kết quả đạt được và một số vấn đề còn tồn tại cần tiếp tục nghiên cứu. 6 - Từ phân tích thực trạng đề tài đã đề ra được những giải pháp, những kiến nghị có tính khả thi nhằm không ngừng nâng cao hiệu quả tín dụng hộ nghèo của NHCSXH, để thực hiện tốt vai trò của nhiệm vụ của Ngân hàng trong việc góp phần thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia về XĐGN. Những ý kiến đề xuất trong chuyên đề chỉ là một đóng góp nhỏ trong tổng thể các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả tín dụng đối với hộ nghèo. Tuy nhiên những giải pháp đó có thể phát huy tác dụng nếu có sự nỗ lực phấn đấu của NHCSXH cũng như sự phối hợp đồng bộ giữa các cấp, các ngành, các tổ chức có liên quan trong quá trình thực hiện. Với những hiểu biết của bản thân và thời gian nghiên cứu có hạn, chắc chắn còn nhiều thiếu sót và hạn chế. Vì vậy, những nội dung thể hiện trong bài viết chắc chắn còn phải bổ sung nên tôi rất mong muốn nhận được nhiều sự đóng góp quy báu của Ban lãnh đạo NHCSXH, các thầy cô giáo và tất cả những ai quan tâm đến vấn đề này để có thể tiếp tục tu chỉnh và hoàn thiện đề tài nghiên cứu của mình. Xin chân thành cảm ơn các thầy cô giáo, Ban lãnh đạo NHCSXH và các anh chị nhân viên của NHCSXH đã giúp tôi hoàn thành chuyên đề này. DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO Bùi Hoàng Anh (2000), Tín dụng Ngân hàng phục vụ đối tượng chính sách và các chương trình kinh tế của Chính phủ: Những tồn tại và kiến nghị tháo gỡ, Tạp chí Ngân hàng số 4. Báo cáo phát triển của Việt nam (2000), Báo cáo chung của nhóm công tác chuyên gia Chính phủ - Nhà tài trợ - Tổ chức phi Chính phủ. Hội nghị các nhà tài trợ cho Việt nam (1999), Việt Nam tấn công nghèo đói, Hà Nội. Bộ Lao động Thương binh & Xã hội – Tạp chí Cộng sản – NHNg (1999), Những giải pháp tăng cường nguồn lực thực hiện mục tiêu XĐGN, Hội thảo khoa học và thực tiễn, Hà Nội. Bộ Lao động Thương binh & Xã hội (1999), Kỷ yếu Hội nghị triển khai chương trình mục tiêu Quốc gia XĐGN và chương trình phát triển kinh tế – xã hội các xã đặc biệt khó khăn miền núi và vùng sâu, vùng xã, Nhà xuất bản Lao động xã hội, Hà Nội. Bộ Lao động Thương binh & Xã hội (2001), Chiến lược XĐGN 2001- 2010, Hà Nội. Nguyễn Văn Giàu (2002) Bài học kinh nghiệm trong giai đoạn 1996 2000 và phương hướng, mục tiêu giai đoạn 2001- 2005 của NHNg Việt nam. Tạp chí Ngân hàng số chuyên đề. Trần Thị Hằng (1999), Một số vấn đề giảm nghèo trong nền kinh tế thị trường, Luận án Tiến sĩ kinh tế, Học viện Chính trị Quốc gia HCM, Hà Nội. Nguyễn Đắc Hưng (2000), Giải pháp vốn tín dụng với công tác XĐGN, Tạp chí Cộng sản số 21. Nguyễn Văn Hiệp (1999), Về quản lý cho vay hộ nghèo, Tạp chí Thị trường Tài chính Tiền tệ số 7 (47). Học viện Chính trị Quốc gia (1998), “ Tác động kinh tế của Nhà nước nhằm góp phần XĐGN trong quá trình đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa ở nông thôn đồng bằng Bắc bộ”, Đề tài khoa học cấp Bộ (1997), Kỷ yếu các chuyên đề. TS Nguyễn Viết Hồng (2001), Về việc tách bạch tín dụng chính sách với tín dụng thương mại trong hoạt động ngân hàng, Tạp chí Ngân hàng số 3. Minh Khuê (2001), “ Để có một ngân hàng chính sách tốt”, Thời báo Ngân hàng số 67. Trọng Kim (1999), NHNg Thành phố Đà nẵng, kết quả và những giải pháp trong thời gian tới, Tạp chí Ngân hàng số 14. Văn Lạc (1999), Ngân hàng chính sách, một mô hình mới sẽ ra đời, Tạp chí Ngân hàng số 18. Ngân hàng Việt nam (1995), Tài liệu tham khảo từ mô hình Grameen Bank ở Bangladesh, Hà Nội. NHNg Việt nam (1997), “ Hòan thiện một bước mô hình tổ chức và cơ chế hoạt động của NHNg”, Hà Nội. NHNg Việt nam (2001), Báo cáo kết quả nghiên cứu khảo sát hệ thống Ngân hàng và chính sách cho vay hộ nghèo tại ấn Độ, Hà Nội. NHNg Việt nam ( 2001), Báo cáo kết quả nghiên cứu khảo sát hệ thống Ngân hàng và chính sách cho vay hộ nghèo tại Malaysia, Hà Nội. NHNg Việt nam ( 2001), Báo cáo tổng kết hoạt động 5 năm (1996 – 2000), Hà Nội. Phó Thống Đốc Chu Văn Nguyễn (1995), Ngân hàng Granmeen – NHNg ở Bangladesh, Tạp chí Ngân hàng số 7. Nghị quyết V Ban chấp hành trung ương khóa VII (1993), Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia, Hà Nội. Linh Nguyên (1999), Về thành lập và hoạt động của Ngân hàng chính sách, Tạp chí Ngân hàng số 15. PGS – PTS. Nguyễn Ngọc Oánh (1998), Suy nghĩ về Ngân hàng chính sách, Tạp chí Ngân hàng số 18. Nguyễn Trung Tăng (2001), Vai trò chỉ đạo của HĐQT và BĐD – HĐQT các cấp trong công tác cho vay hộ nghèo, Tạp chí Ngân hàng số 2. Nguyễn Trung Tăng (2001), Giải pháp mở rộng và nâng cao hiệu quả sử dụng vốn tín dụng XĐGN, Tạp chí Ngân hàng số 11. Phan Văn Thường (1995), Tìm hiểu vai trò của tín dụng nhà nước trong cơ chế thị trường ở nước ta, Tạp chí Ngân hàng số 7. PGS – PTS Đỗ Thế Tùng (1991), Tín dụng cho người nghèo ở nông thôn, Tạp chí Ngân hàng số 6. LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong chuyên đề là trung thực và có nguồn gốc rõ ràng. TÁC GIẢ CHUYÊN ĐỀ Ngô Thị Huyền BẢNG KÝ HIỆU CHỮ VIẾT TẮT BC : Báo cáo BĐD-HĐQT : Ban đại diện Hội đồng quản trị CP : Chính phủ DS : Dân số DSCV : Doanh số cho vay DSTN : Doanh số thu nợ DVUT : Dịch vụ uỷ thác HĐQT : Hội đồng quản trị LĐ-TBXH : Lao động Thương binh Xã hội NHNN : Ngân hàng Nhà nước NHTM : Ngân hàng Thương mại NHCTVN : Ngân hàng Công thương Việt nam NHCSXH : Ngân hàng Chính sách xã hội NHN0&PTNT : Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn NHNg : Ngân hàng Phục vụ người nghèo UBND : Uỷ ban nhân dân TK&VV : Tiết kiệm và vay vốn TGTCKT : Tiền gửi Tổ chức kinh tế XĐGN : Xoá đói giảm nghèo DANH MỤC BẢNG BIỂU Số bảng Mục lục Nội dung Trang 4 2.1.2.3 Kết quả Tài chính 1996-2002 24 1 2.2.1 Nguồn vốn của NHCSXH tại thời điểm 31/12 hàng năm 27 2 2.2.2.1 Kết quả cho vay của NHCSXH từ năm 1996-2002 33 3 2.2.2.1 Dư nợ phân theo vùng kinh tế 35 5 3.1 Định hướng của NHCSXH VN (2001-2005) 5 NHẬN XÉT CỦA ĐƠN VỊ THỰC TẬP Họ và tên người nhận xét: Chức vụ: Sinh viên thực tập : Ngô Thị Huyền Lớp : 1704 Trường Học viện Ngân hàng Nội dung nhận xét như sau: Xác nhận của Ngân hàng Người nhận xét MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN MỤC LỤC BẢNG KÝ HIỆU CHỮ VIẾT TẮT DANH MỤC BẢNG BIỂU MỞ ĐẦU 1 1. Tính cấp thiết của đề tài 1 2. Mục đích yêu cầu 2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 2 4. Phương pháp nghiên cứu 2 5. Nội dung khoá luận 3 CHƯƠNG 1: VAI TRÒ CỦA TÍN DỤNG ĐỐI VỚI NGƯỜI NGHÈO VÀ SỰ CẦN THIẾT PHẢI NÂNG CAO HIỆU QUẢ TÍN DỤNG TRONG HOẠT ĐỘNG CHO VAY CỦA NGÂN HÀNG CHÍNH SÁCH XÃ HỘI 4 1.1. Sự cần thiết phải hỗ trợ vốn cho người nghèo 4 1.1.1. Khái quát về tình trạng nghèo đói ở Việt Nam 4 1.1.2. Nguyên nhân nghèo đói 7 1.1.2.1. Nhóm nguyên nhân do bản thân người nghèo 7 1.1.2.2. Nhóm nguyên nhân do môi trường tự nhiên xã hội 8 1.1.3. Đặc tính của người nghèo ở Việt Nam 8 1.1.4. Sự cần thiết phải hỗ trợ người nghèo 9 1.2. Tín dụng và vai trò của tín dụng đối với hộ nghèo 10 1.2.1. Tín dụng đối với hộ nghèo 10 1.2.1.1. Khái niệm tín dụng 10 1.2.1.2. Tín dụng đối với người nghèo 10 1.2.2. Vai trò của tín dụng ngân hàng đối với hộ nghèo 11 1.2.2.1. Là động lực giúp người nghèo vượt qua nghèo đói 12 1.2.2.2. Tạo điều kiện cho người nghèo không phải vay nặng lãi, nên hiệu quả hoạt động kinh tế được nâng cao 12 1.2.2.3. Giúp người nghèo nâng cao kiến thức tiếp cận với thị trường, có điều kiện hoạt động sản xuất kinh doanh trong nền kinh tế thị trường 12 1.2.2.4. Góp phần trực tiếp vào việc chuyển đổi cơ cấu kinh tế nông nghiệp nông thôn, thực hiện việc phân công lại lao động xã hội 13 1.2.2.5. Cung ứng vốn cho người nghèo góp phần xây dựng nông thôn mới 13 1.3. Hiệu quả tín dụng đối với hộ nghèo 14 1.3.1. Khái niệm về hiệu quả tín dụng đối với hộ nghèo 14 1.3.2. Các hcỉ tiêu đánh giá hiệu quả tín dụng đối với hộ nghèo 15 1.3.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả tín dụng đối với hộ nghèo 16 1.4. Kinh nghiệm ở một số nước về cho vay đối với người nghèo 17 1.4.1. Kinh nghiệm một số nước 17 1.4.1.1. Bangladesh 17 1.4.1.2. Thái Lan 18 1.4.1.3. Malaysia 18 1.4.2. Bài học kinh nghiệm có khả năng vận dụng vào Việt Nam 19 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG HIỆU QUẢ TÍN DỤNG TRONG HOẠT ĐỘNG CHO VAY HỘ NGHÈO CỦA NGÂN HÀNG CHÍNH SÁCH XÃ HỘI 21 2.1. Khái quát về hoạt động của Ngân hàng Chính sách xã hội Việt Nam trong thời gian qua 21 2.1.1. Sự ra đời của Ngân hàng Chính sách xã hội 21 2.1.2. Mô hình tổ chức bộ máy, đối tượng phục vụ và cơ chế hoạt động của Ngân hàng Chính sách xã hội 22 2.1.2.1. Mô hình tổ chức và bộ máy hoạt động 22 2.1.2.2. Đối tượng phục vụ của Ngân hàng Chính sách xã hội 23 2.1.2.3. Cơ chế tài chính của Ngân hàng Chính sách xã hội 23 2.1.2.4. Hoạt động kiểm tra, kiểm soát 25 2.2. Thực trạng tín dụng đối với hộ nghèo của Ngân hàng Chính sách xã hội Việt Nam 26 2.2.1. Về nguồn vốn cho vay 26 2.2.2. Tình hình cho vay 31 2.2.2.1. Kết quả cho vay trong thời gian 7 năm ( 1996 - 2002) 31 2.2.2.2. Những tồn tại và nguyên nhân 42 2.2.3. Hiệu quả tín dụng 45 2.3. Đánh giá chung về tín dụng đối với hộ nghèo của Ngân hàng Chính sách xã hội Việt Nam 46 2.3.1. Những kết quả đạt được 46 2.3.1.1. Hiệu quả về kinh tế 47 2.3.1.2. Hiệu quả về mặt xã hôi 48 2.3.2. Một số tồn tại và nguyên nhân 49 2.3.2.1. Về tổ chức 49 2.3.2.2. Về chính sách huy động vốn 49 2.3.2.3. Về đối tượng vay vốn 50 CHƯƠNG 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP VÀ KIẾN NGHỊ NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ TÍN DỤNG; HỘ NGHÈO CỦA NGÂN HÀNG CHÍNH SÁCH XÃ HỘI VIỆT NAM 51 3.1. Định hướng hoạt động của Ngân hàng Chính sách xã hội Việt Nam 51 3.2. Các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả tín dụng hộ nghèo của Ngân hàng Chính sách xã hội Việt Nam 52 3.2.1. Phối hộp chặt chẽ hoạt động của NHCSXH với hoạt động của các quỹ XĐGN, tập trung việc cung ứng vốn cho người nghèo vào một đầu mối là NHCSXH 52 3.2.2. Hoàn thiện mô hình tổ chức NHCSXH 53 3.2.3. Tăng trưởng nguồn vốn nhằm mở rộng cho vay người nghèo 55 3.2.3.1. Cấp đủ vốn điều lệ 55 3.2.3.2. Tăng cường nguồn vốn từ kênh NSNN trung ương và các địa phương cho mục tiêu XĐGN vào NHCSXH 56 3.2.3.3. Huy động vốn từ các NHTM Nhà nước 56 3.2.3.4. Huy động tiền gửi tiết kiệm trong dân cư và trong cộng đồng người nghèo 57 3.2.3.5. Tập trung nguồn vốn uỷ thác của Nhà nước, của các tổ chức tài chính quốc tế vào NHCSXH 58 3.2.4. Giải pháp về cơ chế cho vay đối với hộ gia đình nghèo 58 3.2.4.1. Mở rộng hình thức cho vay 58 3.2.4.2. Xoá bỏ cơ chế bao cấp, cung ứng vốn cho người nghèo theo cơ chế thị trường có sự; quản lý của Nhà nước 59 3.2.4.3. Mức cho vay, thời hạn cho vay linh hoạt theo dự án và đối tượng vay vốn ở từng vùng 59 3.2.4.4. Củng cố, hoàn thiện tổ vay vốn 60 3.2.4.5. Tăng cường kiểm soát việc sử dụng vốn vay 61 3.2.5. Các giải pháp khác 61 3.2.5.1. Kết hợp cung ứng vốn tín dụng với công tác khuyến nông, khuyến lâm, khuyến ngư, và dạy nghề cho người nghèo 61 3.2.5.2. Phối hợp chặt chẽ hoạt động của NHCSXH với các hoạt động của các quỹ XĐGN và các chương trình kinh tế - xã hội của từng địa phương 62 3.3. Một số kiến nghị 63 3.3.1. Kiến nghị đối với Nhà nước 63 3.3.1.1. Cần có một môi trường kinh tế vĩ mô ổn định 63 3.3.1.2. Cần có một môi trường sản xuất kinh doanh thuận lợi 63 3.3.2. Kiến nghị với UBND các cấp 64 3.3.3. Kiến nghị đối với HĐQT - NHCSXH 64 KẾT LUẬN 65 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 67