Đề tài Hoàn thiện hệ thống công cụ phân tích hiệu quả kinh tế – tài chính dự án tại EVN

nh ñieän phaûi ñoái maët vaø giaûi quyeát. Haøng loaït giaûi phaùp ñaõ ñöa ra ñeå khaéc phuïc tình traïng treân nhö laø tieát kieäm ñieän, taêng cöôøng quaûn lyù nhu caàu, ñaàu tö theâm nhieàu nhaø maùy ñieän, thaäm chí döï aùn phaùt trieån nhaø maùy ñieän haït nhaân cuõng ñaõ baøn ñeán vaø seõ trieån khai trong töông lai. Tuy nhieân, neáu trieån khai haøng loaït bieän phaùp thì vaán ñeà laø huy ñoäng nguoàn voán nhö theá naøo, cô cheá huy ñoäng ra sao, ñaàu tö bao nhieâu laø ñuû, ñaàu tö nhö theá naøo laø hieäu quaû nhaát, tieát kieäm vaø phuø hôïp ñaëc thuø cuûa saûn phaåm ngaønh ñieän laø ñieän naêng moät loaïi haøng hoùa ñaëc bieät khoâng theå döï tröõ, saûn xuaát bao nhieâu, tieâu thuï baáy nhieâu ñang laø nhöõng caâu hoûi ñaët ra cho ngaønh ñieän, nhöng vaãn chöa coù caâu traû lôøi thoûa ñaùng. Giaûi phaùp, caân nhaéc kyõ hieäu quaû töøng döï aùn tröôùc khi quyeát ñònh ñaàu tö, huy ñoäng caùc nguoàn löïc beân ngoaøi, ñang ñöôïc quan taâm vaø chieám öu theá. Tuy nhieân, ñeå hoå trôï cho vieäc naøy, ñoøi hoûi caàn phaûi coù heä thoáng caùc coâng cuï phaân tích vaø ñaùnh giaù moät caùch ñaày ñuû, ñoái chieáu caùc coâng cuï EVN ñang söû duïng thì noù vaãn chöa ñaùp öùng yeâu caàu treân bôûi noù coøn nhöõng haïn cheá sau ñaây: Moät laø: Caùc coâng cuï EVN ñang söû duïng chæ döøng laïi ôû ñaùnh giaù hieäu quaû taøi chính cuûa döï aùn laø chuû yeáu, töùc laø chæ ñöùng treân quan ñieåm chuû ñaàu tö chöa ñaùnh giaù ñöôïc hieäu quaû kinh teá ñem laïi cuûa moät döï aùn. Nhö chuùng ta bieát, phaân tích hieäu quaû taøi chính chæ ñaùnh giaù tính khaû thi cuûa moät döï aùn treân quan ñieåm chuû ñaàu tö, thoâng qua phaân tích hieäu quaû taøi chính noù seõ ñònh höôùng cho chuû ñaàu tö veà phöông thöùc huy ñoäng voán (söû duïng nguoàn voán vay hay voán coå phaàn, traùi phieáu …), caùc cô cheá veà taøi chính (thôøi gian vay, thôøi gian hoaøn traû nôï vay, laõi vay, laõi suất vay, …) ñeå döï aùn ñaït möùc sinh lôøi hôïp lyù nhaát, ñaûm baûo cho 47 döï aùn hoaït ñoäng beàn vöõng, laâu daøi vaø hieäu quaû. Traùi laïi, phaân tích hieäu quaû kinh teá ñaùnh giaù tính khaû thi cuûa döï aùn treân quan ñieåm ngöôøi quyeát ñònh ñaàu tö (Boä Coâng Nghieäp, Chính Phuû, Quoác Hoäi) töùc laø ñaùnh giaù hieäu quaû cuûa döï aùn ñoái vôùi neàn kinh teá quoác daân, ñoái vôùi söï phaùt trieån chung cuûa ngaønh. Ngoaøi ra, söï khaùc nhau giöõa phaân tích hieäu quaû kinh teá vaø hieäu quaû taøi chính ñoù chính laø noäi dung caùc khoaûn muïc doøng thu vaø doøng chi. Khi phaân tích caùc khoaûn muïc doøng thu vaø doøng chi ta thaáy EVN ñaõ boû qua caùc khoaûn muïc sau: - Neáu döï aùn ñuôïc trieån khai thì löôïng ngoaïi teä tieát kieäm ñöôïc haøng naêm do khoâng phaûi nhaäp khaåu ñieän naêng töø beân ngoaøi laø bao nhieâu thì EVN chöa ñöa vaøo tính toaùn doøng thu haøng naêm. Theo baùo caùo cuûa EVN trong naêm 2005 vöøa qua, EVN ñaõ nhaäp khaåu ñieän naêng töø Trung Quoác laø 400 trieäu kWh, döï kieán naêm 2006 seõ taêng leân 600 trieäu kWh töông öùng giaù trò 36 trieäu USD. Löôïng ngoaïi teä haøng naêm phaûi traû cho Trung Quoác ñuû ñeå EVN ñaàu tö vaøo nhaø maùy Thuûy ñieän loaïi trung vôùi coâng suaát 70 MW ñuû cung caáp cho moät Tænh Coâng nghieäp nhö Long An. - Ngoaøi ra, neáu trieån khai moät döï aùn thì haøng naêm noù cuõng seõ goùp phaàn giaûm thieät haïi ñeán saûn xuaát vaø tieâu duøng cuûa nhaân daân laø bao nhieâu do haïn cheá ñöôïc tình traïng thieáu ñieän daãn ñeán phaûi caét ñieän luaân phieân vaøo muøa khoâ, ñaûm baûo cung caáp ñieän an toaøn, oån ñònh, … thì cuõng chöa ñöa vaøo phaân tích. Theo tính toaùn cuûa caùc chuyeân gia kinh teá cuûa Vieän kinh teá trung öông, caùc chuyeân gia Boä Coâng Nghieäp thì giaù trò thieät haïi do ngöøng cung caáp ñieän 1 kWh cho neàn kinh teá quoác daân laø khoaûn 15 -20 laàn giaù baùn 1 kWh ñieän, xin chöùng minh baèng soá lieâu tính toaùn nhö sau: + Doanh thu naêm 2005 cuûa EVN 35.500 tyû ñoàng + Saûn löôïng ñieän thöông phaåm naêm 2005: 45 tyû kWh + Saûn löôïng ñieän maát do ngöøng caáp ñieän: 0,5 tyû kWh. + Giaù trò thieät haïi do ngöøng caáp ñieän trong naêm 2005: 15 laàn x 0,5 tyû kWh/naêm x625 ñ/kWh = 4687 tyû ñoàng (baèng 13% doanh thu cuûa ngaønh ñieän trong naêm 2005). 48 - Caùc nguoàn lôïi thuyû haûi saûn ñem lôïi do ngaên soâng ñaép ñaäp, tích luyõ nöôùc trong caùc hoà chöùa, lôïi ích choáng haïn, choáng luõ maø döï aùn ñem laïi haøng naêm laø bao nhieâu cuõng chöa tính vaøo doøng thu. - Caùc thieät haïi cuûa döï aùn ñoái vôùi moâi tröôøng xung quanh nhö: oâ nhieãm moâi tröôøng, caùc thieät haïi do phaûi di daân leân vuøng khaùc cuõng ñaõ bò boû qua khoâng ñöa vaøo doøng chi. - Khi döï aùn trieån khai thì cô caáu kinh teá cuûa vuøng kinh teá seõ coù söï chuyeån dòch theo höôùng coâng nghieäp, dòch vuï, caùc taùc ñoäng tích cöïc khaùc: nhö heä thoáng caùc Tröôøng hoïc, beänh vieän, dòch vuï du lòch, nhaø haøng, khaùch saïn seõ phaùt trieån theo, coâng aên vieäc laøm cuûa ngöôøi daân trong khu vöïc seõ ñöôïc giaûi quyeát, xoùa ñoùi giaûm ngheøo, … Taát caû caùc khoaûn muïc treân ñeàu bò boû qua neáu chæ phaân tích hieäu quaû taøi chính. Töø nhöõng phaân tích nhö treân, chuùng ta nhaän thaáy moät söï khaùc bieät cô baûn giöõa phaân tích hieäu quaû taøi chính vaø phaân tích hieäu quaû kinh teá ñoù laø: phaân tích hieäu quaû taøi chính chuùng ta chæ ñaùnh giaù caùc khoaûn muïc phaùt sinh ra caùc khoaûn chi phí taøi chính, doanh thu taøi chính. Trong khi phaân tích hieäu quaû kinh teá chuùng ta ñaùnh giaù caùc khoaûn muïc phaùt sinh ra chi phí kinh teá (xem xeùt ñeán caùc chi phí cô hoäi cuûa döï aùn), doanh thu kinh teá, lôïi nhuaän ñaït ñöôïc cuûa döï aùn laø lôïi nhuaän kinh teá. Moät söï khaùc bieät raát quan troïng giöõa phaân tích hieäu quaû taøi chính vaø hieäu quaû kinh teá ñoù laø phaân tích taøi chính chæ döïa vaøo chi phí hoaëc möùc giaù thöïc söï maø döï aùn phaûi traû cho yeáu toá ñaàu vaøo hoaëc baùn cho yeáu toá ñaàu ra, trong khi giaù caû trong phaân tích kinh teá döïa treân chi phí cô hoäi ñoái vôùi ñaát nöôùc. Ví duï, giaù baùn 1 kWh khi döï aùn Thuyû ñieän Sôn La ñi vaøo hoaït ñoäng laø 625 ñoàng/kWh laø giaù söû duïng ñeå phaân tích hieäu quaû taøi chính, trong khi giaù trò thieät haïi 1 kWh do ngöøng caáp ñieän laïi baèng 15-20 laàn giaù baùn laø giaù söû duïng trong phaân tích hieäu quaû kinh teá. Toùm laïi, ñoái vôùi caùc döï aùn lôùn nhö Thuûy Ñieän Sôn La neáu chuùng ta chæ döøng laïi ôû phaân tích hieäu quaû taøi chính ñeå ñaùnh giaù tính khaû thi cuûa moät döï aùn thì chöa ñaày ñuû, chöa phaûn aûnh ñöôïc hieäu quaû thöïc söï maø döï aùn seõ ñem laïi. Ñieàu naøy seõ deã daãn ñeán caùc quyeát ñònh ñaàu tö sai laàm (Döï aùn Nhaø Maùy loïc daàu Dung Quoác laø moät baøi hoïc raát quùy cho cô quan quyeát ñònh ñaàu tö) 49 Thöù hai: Coù söï baát hôïp lyù trong caùch tính chi phí söû duïng voán (WACC – i%). %%% iv V Vvicp V Vcpi += - Icp%: Chi phí söû duïng voán coå phaàn ñöôïc tính nhö sau: + Ñöôïc tính toái ña baèng 14% neáu voán coå phaàn söû duïng 100% laø voán ñoùng goùp cuûa coå ñoâng caù nhaân vaø voán töï coù cuûa doanh nghieäp khoâng coù nguoàn voán nhaø nöôùc; + Ñöôïc tính baèng 8% neáu voán coå phaàn söû duïng 100% laø voán coù nguoàn goác voán Nhaø nöôùc. + Neáu voán coå phaàn laø hoån hôïp cuûa voán ñoùng goùp cuûa coå ñoâng caù nhaân vaø voán nhaø nöôùc thì icp% ñöôïc tính baèng bình quaân gia quyeàn cuûa 2 loaïi voán treân. + Ñieàu ñoù coù nghóa laø neáu söû duïng voán coå phaàn huy ñoäng töø caùc caù nhaân thì chi phí söû duïng voán cao hôn nguoàn voán coå phaàn ñoùng goùp töø nhaø nöôùc. Lyù giaûi vieäc naøy, EVN cho raèng neáu huy ñoäng voán coå phaàn töø caùc caù nhaân thì chi phí phaùt haønh cao, ñaëc bieät laø phaûi so saùnh chi phí cô hoäi khi nhaø ñaàu tö quyeát ñònh goùp voán ñaàu tö döï aùn vaø laõi suaát ngaân haøng. Tuy nhieân, ñieàu naøy vaãn chöa hôïp lyù bôûi suy cho cuøng voán goùp cuûa nhaø nöôùc ña phaàn laø voán vay töø caùc toå chöùc tín duïng trong vaø ngoaøi nöôùc, neáu vay thì phaûi traû laõi vay. Do vaäy, khoâng coù nghóa gì neáu tyû leä hoaøn voán coå phaàn ñoái vôùi phaàn voán nhaø nöôùc goùp chæ laø 8% trong khi nhaø nöôùc laïi ñi vay toå chöùc tín duïng beân ngoaøi laø 11,5%. - Iv%: ñöôïc laáy baèng laõi suaát thò tröôøng voán vay daøi haïn trong nöôùc lieân ngaân haøng taïi thôøi ñieåm laäp döï aùn. Chuùng ta bieát raèng laõi vay vaø coå töùc traû cho coå ñoâng coù ñieåm gioáng nhau ñoù laø nhöõng chi phí söû duïng nguoàn voán, nhöng noù khaùc nhau cô baûn ôû ñieåm laõi vay laø moät khoaûn chi phí ñöôïc khaáu tröø ñeå tính thu nhaäp chòu thueá, do vaäy chi phí söû duïng nguoàn voán vay khi naøy khoâng coøn laø Iv% maø phaûi laø Iv%(1-thueá suaát thueá thu nhaäp doanh nghieäp). 50 - Söï “nhaàm laãn” phöông phaùp tính chi phí söû duïng voán nhö treân seõ aûnh höôûng ñeán keát quaû thaåm ñònh moät döï aùn, cuï theå nhö sau: + Chi phí söû duïng voán bình quaân cuûa döï aùn khoâng chính xaùc + Haïn cheá söï huy ñoäng caùc nguoàn voán töø beân ngoaøi, taêng ruûi ro khi söû duïng voán: chuû yeáu döïa vaøo voán coå phaàn do nhaø nöôùc ñoùng goùp do chi phí söû duïng voán thaáp - chi phí 8%, trong khi neáu huy ñoäng nguoàn voán töø caùc caù nhaân beân ngoaøi thì chi phí laø 14%. Ñaây cuõng laø thöïc traïng phöông thöùc CPH caùc doanh nghieäp ngaønh ñieän hieän nay (voán nhaø nöôùc giöõ treân 70%). + Hieän giaù doøng thu, doøng chi, caùc chæ tieâu FNVP, FIRR seõ khoâng chính xaùc. Thöù ba: Ñieän naêng laø haøng hoùa ñaëc bieät, noù khoâng theå löu tröõ maø saûn xuaát bao nhieâu, tieâu thuï ngay baáy nhieâu. Do vaäy, ñoái vôùi moät döï aùn nguoàn ñieän ñaëc bieät laø döï aùn lôùn nhö Thuyû ñieän Sôn La, ngöôøi quyeát ñònh ñaàu tö seõ raát muoán bieát khi nhaø maùy hoaït ñoäng thì coâng suaát hoaït ñoäng ñaït möùc bao nhieâu % trôû leân thì ñaûm baûo döï aùn coù laõi, caùc bieán ñoäng cuûa caùc yeáu toá ñaàu vaøo, ñaàu ra seõ aûnh höôûng nhö theá naøo ñeán caùc chæ tieâu: FNVP, FIRR, … Hieän taïi EVN chöa xaây döïng caùc coâng cuï hoå trôï ñeå ñaùp öùng yeâu caàu treân. Chuùng ta bieát raèng, trong quaù trình phaân tích vaø thaåm ñònh döï aùn, duø phöông phaùp aùp duïng coù tieân tieán ñeán ñaâu, döõ lieäu thu thaäp ñaûm baûo ñoä tin caäy vaø chính xaùc thì noù vaãn laø nhöõng con soá tieân löôïng, keát quaû tính toaùn luoân coù söï ruûi ro, do vaäy caàn phaûi coù moät coâng cuï ñeå ñaùnh giaù ñoä an toaøn. Chu kyø cuûa döï aùn thöôøng treân 20 naêm, moät soá döï aùn lôùn nhö Thuûy ñieän Sôn La laø 40 naêm, do vaäy trong suoát chu kyø cuûa döï aùn seõ coù söï taùc ñoäng khaùch quan beân ngoaøi aûnh höôûng ñeán giaù caû caùc yeáu toá ñaàu vaøo, ñaàu ra. Chính söï thay ñoåi naøy seõ aûnh höôûng ñeán caùc chæ tieâu cuûa döï aùn, do vaäy cuõng caàn phaûi coù coâng cuï phaân tích söï bieán ñoäng caùc yeáu toá ñeán chæ tieâu kinh teá, taøi chính cuûa döï aùn. Toùm laïi, caùc coâng cuï phaân tích, thaåm ñònh hieäu quaû cuûa döï aùn maø EVN ñang söû duïng coù raát nhieàu öu ñieåm, noù ñaõ goùp phaàn raát lôùn quaù trình ra quyeát ñònh ñaàu tö vaøo caùc döï aùn ñieän trong thôøi gian qua, goùp phaàn caûi thieän tình hình cung caáp ñieän. Tuy nhieân caùc coâng cuï EVN ñang söû duïng vaãn coøn nhöõng haïn cheá nhö phaân tích ôû 51 treân, neáu khaéc phuïc thì noù seõ laø nhöõng coâng cuï hoå trôï ñaéc löïc trong phaân tích vaø thaåm ñònh döï aùn ñaàu tö. Trong phaïm vi nghieân cöùu cuûa mình, toâi xin ñeà xuaát nhöõng kieán nghò ôû phaàn sau. CHÖÔNG III HOAØN THIEÄN HEÄ THOÁNG COÂNG CUÏ PHAÂN TÍCH HIEÄU QUAÛ KINH TEÁ, TAØI CHÍNH DÖÏ AÙN ÑIEÄN TAÏI TAÄP ÑOAØN ÑIEÄN LÖÏC VIEÄT NAM (EVN) I. HOAØN THIEÄN COÂNG CUÏ PHAÂN TÍCH HIEÄU QUAÛ KINH TEÁ Ñeå phaân tích hieäu quaû kinh teá ñaàu tö cuûa döï aùn, chuùng ta caàn ñaùnh giaù caùc chæ tieâu kinh teá khoâng chieát khaáu nhö: - Tyû soá lôïi ích/chi phí kinh teá (B k)/C k)) - Tyû leä hoaøn voán noäi teä kinh teá (EIRR %) - Giaù trò hieän taïi roøng kinh teá (NVPk) - Tyû suaát NVPk/I Muoán vaän duïng ñöôïc caùc chæ treân, khaéc phuïc nhöõng haïn cheá maø caùc coâng cuï EVN ñang söû duïng, kieán nghò caàn boå sung caùc khoaûn muïc sau khi phaân tích hieäu quaû kinh teá. 1. Boå sung caùc khoaûn muïc doøng thu kinh teá khi phaân tích. Moät laø: Löôïng ngoaïi teä tieát kieäm ñöôïc haøng naêm do khoâng phaûi nhaäp khaåu ñieän naêng vôùi giaù cao töø nöôùc ngoaøi neáu döï aùn ñi vaøo hoaït ñoäng. 52 Löôïng ngoaïi teä tieát kieäm ñöôïc do khoâng phaûi nhaäp khaåu seõ ñöôïc tính toaùn nhö sau: - Saûn löôïng ñieän naêng döï kieán mua töø nöôùc ngoaøi ñöôïc giaûm haøng naêm neáu döï aùn ñi vaøo hoaït ñoäng. - Giaù baùn ñieän cuûa nhaø maùy ñ/kWh (hoaëc USD/kWh). - Giaù mua ñieän töø nöôùc ngoaøi (USD/kWh) - Cheânh leäch giöõa giaù phaûi mua vaø giaù baùn. - Ngoaïi teä tieát kieäm ñöôïc: cheânh leäch giöõa giaù mua vaø giaù baùn x saûn löôïng ñieän döï kieán mua ngoaøi ñöôïc giaûm. Theo soá lieäu baùo caùo cuûa EVN, trong naêm 2005, nhu caàu caàu söû duïng ñieän bình quaân ngaøy cuûa caû nöôùc laø 150 trieäu kWh/ ngaøy töùc khoaûn 45,5 tyû kWh/naêm, trong khi khaû naêng cung caáp toái ña cuûa taát caû caùc nhaø maùy ñieän laø 45 tyû kWh/naêm, nhö vaäy trong naêm 2005, caû nöôùc thieáu ñieän öôùc khoaûn 500 trieäu kWh, döï kieán trong caùc naêm tôùi tình traïng thieáu ñieän vaãn dieãn ra nhö hieän nay thaäm chí coøn nghieâm troïng hôn do ña phaàn caùc nhaø maùy ñeàu trong giai ñoaïn môùi xaây döïng. Ñeå giaûi quyeát tình theá, EVN ñaõ nhaâp khaåu töø Trung Quoác laø 400 trieäu kWh, döï kieán naêm 2006 taêng leân 600 trieäu kWh. Trôû laïi, döï aùn Thuûy ñieän Sôn La, neáu döï aùn ñi vaøo hoaït thì haøng naêm seõ hoøa vaøo löôùi ñieän Quoác gia 2400 MW töông ñöông 9,5 tyû kWh, goùp phaàn giaûi quyeát aùp löïc thieáu ñieän trong thôøi gian tôùi maø theo döï kieán ñeán naêm 2015 trôû ñi saûn löôïng ñieän bò thieáu neáu khoâng xaây döïng theâm nhaø maùy ñieän naøo laø khoaûn 10 tyû kWh/naêm. Nhö vaäy, neáu toaøn boä saûn löôïng ñieän haøng naêm thieáu huït laø 10 tyû kWh ñöôïc giaûi quyeát baèng bieän phaùp nhaäp khaåu thì haøng naêm chuùng ta phaûi tieâu toán moät löôïng ngoaïi teä 7000 tyû ñoàng töông ñöông 450 trieäu USD. Neáu so saùnh giöõa giaù ñieän mua ngoaøi vaø giaù baùn ñieän cuûa caùc nhaø maùy thì haøng naêm chuùng ta thieät haïi 10 tyû kWh x(0,06 -0,04) = 200 trieäu USD. Khi Thuûy ñieän Sôn La hoaït ñoäng thì löôïng ngoaïi teä seõ tieát kieäm ñöôïc haøng naêm do khoâng phaûi nhaäp khaåu ñieän naêng vôùi giaù cao döï kieán seõ laø: + Saûn löôïng ñieän phaùt ra haøng naêm: 9,5 tyû kWh + Giaù baùn ñieän: 0,04 USD/kWh 53 + Giaù mua ñieän töø Trung quoác: 0,06 USD/kWh + Ngoaïi teä tieát kieäm ñöôïc do khoâng nhaäp khaåu/naêm: 190 trieäu USD töông ñöông 3000 tyû ñoàng, löôïng ngoaïi teä naøy baèng ½ doanh thu baùn ñieän haøng naêm cuûa nhaø maùy. Ñaây laø moät khoaûn muïc doøng thu raát lôùn, neáu khoâng ñöôïc tính vaøo doøng thu thì sai leäch trong phaân tích vaø thaåm ñònh hieäu quaû döï aùn laø raát lôùn vaø aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán quyeát ñònh ñaàu tö. Cuï theå, neáu tính löôïng ngoaïi teä tieát kieäm ñöôïc haøng naêm vaøo giaù trò doøng thu thì hieän giaù cuûa giaù trò doøng thu taêng töø leân 14.069 tyû ñoàng. Hai laø: Giaù trò thieät haïi do phaûi ngöøng cung caáp ñieän 1 kWh cho neàn kinh teá quoác daân seõ ñöôïc giaûm haøng naêm neáu döï aùn ñi vaøo hoaït ñoäng. Giaù trò thieät haïi do ngöøng caáp ñieän 1 kWh laø toång giaù trò thieät haïi cho caùc ngaønh kinh teá quoác daân, cho sinh hoaït tieâu duøng phaûi gaùnh chòu do khoâng coù ñieän ñeå saûn xuaát, kinh doanh vaø sinh hoaït. Caùc nguyeân nhaân do ngöøng caáp ñieän bao goàm caùc nguyeân nhaân khaùch quan vaø chuû quan nhö: möa gioâng, baûo luït gaây söï coá ñieän, caùc söï coá ñieän do thieát bò, do quaù taûi vaø ñaëc bieät laø do thieáu ñieän phaûi caét ñieän luaân phieân töø khu vöïc naøy ñeán khu vöïc khaùc nhö töøng dieãn ra trong naêm 2005. Trong thôøi gian qua, do vò theá ñoäc quyeàn coøn cao neân ngaønh ñieän chöa quan taâm ñeán khoaûn thieät haïi do ngöøng caáp ñieän gaây ra, neân cuõng chöa coù soá lieäu thoáng keâ giaù trò thieät haïi gaây ra haøng naêm cho neàn kinh teá laø bao nhieâu. Tuy nhieân, phöông phaùp tính giaù trò thieät haïi do ngöøng caáp ñieän cuõng khoâng quaù phöùc taïp vaø ñöôïc tính toaùn nhö sau: - Thoáng keâ laïi thôøi gian ngöøng caáp ñieän trong caùc khu vöïc phaûi caét ñieän ñeå giaûi quyeát tình traïng thieáu nguoàn, sa thaûi löôùi do khoâng theå ñuû cung suaát cung caáp. - Treân cô sôû saûn löôïng ñieän tieâu thuï bình quaân cuûa khu vöïc phaûi chòu caét ñieän, tính saûn löôïng ñieän bò maát do ngöøng caáp ñieän. - Ñònh kyø haøng thaùng, quyù, naêm toång hôïp soá lieäu baùo caùo toång saûn löôïng bò maát do ngöøng caáp ñieän. - Laáy saûn löôïng ñieän bò maát do ngöøng caáp ñieän x giaù trò thieät haïi 1 kWh. 54 - Giaù trò thieät haïi do ngöøng caáp ñieän 1 kWh hieän nay ñang ñöôïc Boä Coâng nghieäp öôùc löôïng laø khoaûn 15-20 laàn giaù baùn ñieän 1 kWh. (ñeå coù soá lieäu chính xaùc, caùc ñôn vò tröïc thuoäc EVN deã daøng coù theå ñeà nghò caùc ñôn vò söû duïng ñieän hoå trôï thoáng keâ giaù trò thieät haïi) Dieãn bieán 6 thaùng ñaàu naêm 2006, cho thaáy vieäc ñaûm baûo cung caáp ñieän ñaày ñuû vaø oån ñònh trong giai ñoaïn naøy laø raát khoù khaên, ngaønh ñieän ñang böôùc vaøo naêm 2006 vôùi söï caêng thaúng veà thieáu ñieän traàm troïng hôn raát nhieàu so vôùi con soá khoaûng 500 trieäu kWh cuûa naêm 2005 vaø con soá ñaùng sôï cuûa löôïng ñieän thieáu huït nhö döï baùo seõ laø khoaûng 800 trieäu-1 tyû kWh. Giaù trò thieät haïi do ngöøng caáp ñieän trong naêm 2006 öôùc tính: 15 laàn x 0,8 tyû kWh x 625 ñ/kWh = 7.500 tyû ñoàng baèng 1/3 toång doanh thu ngaønh ñieän taïo ra trong naêm. Döï kieán, ñeán naêm 2015 trôû ñi, neáu chuùng ta khoâng xaây döïng Nhaø maùy ñieän Sôn La, maø söûa chöõa, ñaïi tu caùc nhaø maùy hieän coù ñeå huy ñoäng toái ña coâng suaát phaùt cuûa caùc nhaø maùy, vaø tieáp tuïc nhaäp khaåu ñieän töø Trung Quoác thì chuùng ta cuõng phaûi ngöøng caáp ñieän bình quaân moãi naêm 500 trieäu kWh. Nhö vaäy, neáu Thuûy ñieän Sôn La ñi vaøo hoaït thì haøng naêm seõ goùp phaàn laøm giaûm thieät haïi do ngöøng caáp ñieän moãi naêm laø 15 laàn x 500 trieäu kWh x 625 ñ/kWh = 4.687 tyû ñoàng gaàn baèng doanh thu baùn ñieän cuûa nhaø maùy. Ba laø: Lôïi ích haøng naêm töø caùc nguoàn lôïi thuyû haûi saûn ñem lôïi do ngaên soâng ñaép ñaäp, tích luyõ nöôùc trong caùc hoà chöùa, lôïi ích choáng haïn, choáng luõ cuõng caàn tính toaùn vaøo doøng thu kinh teá cuûa döï aùn. Chuùng ta bieát raèng, muoán xaây döïng moät nhaø maùy Thuûy ñieän, caàn phaûi xaây döïng moät hoà chöùa nöôùc, phaûi ngaên soâng, ñaáp ñaäp treân caùc doøng soâng, do vaäy ñaây laø ñieàu kieän raát toát ñeå phaùt trieån caùc nguoàn lôïi thuûy haûi saûn vaø ngaên chaën luõ luït. Ví duï, ñeå xaây döïng Thuûy ñieän Sôn La, chuùng ta phaûi xaây döïng tuyeán ñaäp coù chieàu cao lôùn nhaát laø 138,1 meùt, chieàu daøi theo ñænh laø 1.043,75 meùt, dieän tích hoà chöùa laø 224 km2 vôùi toång dung tích phoøng luõ laø 9,26 tyû m3 Vieäc xaùc ñònh caùc lôïi ích haøng naêm töø caùc nguoàn lôïi thuûy haûi saûn ñem laïi seõ caên cöù vaøo thu nhaäp töø vieäc baùn thuûy haûi saûn khai thaùc ñöôïc haøng naêm sau khi tröø ñi caùc chi phí phaùt sinh. 55 Ví duï khi Thuûy ñieän Sôn La ñi vaøo hoaït ñoäng thì haøng naêm thu ñöôïc 1 tyû ñoàng tieàn baùn caùc nguoàn lôïi thuûy haûi saûn. Rieâng ñoái vôùi khoaûn lôïi ích töø phoøng choáng luït thì öôùc tính haøng naêm giaûm thieät haïi cho 3 tænh Sôn La, Lai Chaâu, Ñieän Bieân khoaûn 150 tyû ñoàng. Ñaây laø khoaûn muïc goùp phaàn caûi thieän nguoàn thu cho döï aùn vaø naâng cao möùc soáng ngöôøi daân ñòa phöông. Boán laø: Caùc lôïi ích kinh teá khaùc maø döï aùn mang lai nhö: Taùc ñoäng tích cöïc ñeán vieäc chuyeån dòch cô caáu kinh teá vuøng, phaùt trieån keát caáu haï taàng, giaûi quyeát xoùa ñoùi giaûm ngheøo cuõng caàn phaûi tieân löôïng ñeå ñöa vaøo phaân tích vaø ñaùnh giaù. Trong naêm 2005, nhôø coù döï aùn thuûy ñieän Sôn La maø Huyeän Möôøng La thay ñoåi moïi maët, taêng tröôûng kinh teá ñaït 17,3% (vöôït xa so vôùi keá hoaïch 9,1%). Thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi taêng töø 2,2 trieäu ñoàng/ngöôøi naêm 2000 leân treân 4 trieäu ñoàng/ngöôøi naêm 2005. 12/16 xaõ, thò traán ñaõ coù ñieän löôùi quoác gia, Möôøng La ngaøy tröôùc nhö moät coâ sôn nöõ moäc maïc, e aáp giaáu mình trong tónh laëng cuûa nuùi röøng Taây Baéc, boãng choác ñaõ hoùa thaønh moät coâ gaùi ñeïp hieän ñaïi nhö ôû mieàn xuoâi. Ngoaøi ra, nhôø coù döï aùn thuûy ñieän Sôn La ngaønh maø coâng nghieäp khai thaùc, cheá bieán khoaùng saûn, noâng saûn, laâm saûn, chuù troïng cheá bieán xuaát khaåu, moät soá cô sôû coâng nghieäp lôùn theo tuyeán ñöôøng 18 gaén vôùi vuøng kinh teá troïng ñieåm Baéc Boä ñaõ vaø ñang ñöôïc hình thaønh vaø phaùt trieån, caùc tuyeán ñöôøng naâng caáp ñöôøng truïc töø Haø Noäi ñi caùc tænh bieân giôùi, caùc tuyeán ñöôøng vaønh ñai bieân giôùi vaø caùc ñöôøng nhaùnh cuõng ñaõ hình thaønh. Toùm laïi, qua phaân tích caùc yeáu toá doøng thu kinh teá boå sung treân, chuùng ta thaáy raèng taàm aûnh höôùng cuûa caùc döï aùn ngaønh ñieän ñoái vôùi neàn kinh teá, ñoái vôùi xaõ hoäi laø raát lôùn. Ñaëc bieät laø ñoái vôùi moät soá döï aùn Thuûy ñieän lôùn thì taàm aûnh höôûng caøng lôùn hôn, ví duï giaù trò thieät haïi do ngöøng caáp ñieän cao hôn gaáp nhieàu laàn so vôùi giaù baùn 1 kWh, do vaäy neáu chuùng ta boû qua caùc yeáu toá doøng thu kinh teá treân thì keát quaû thaåm ñònh döï aùn seõ thaät söï khoâng coù yù nghóa kinh teá, noù chæ ñôn thuaàn coù yù nghóa veà maët taøi chính. Töø nhöõng cô sôû phaân tích ñoù, vieäc nghieân cöùu vaø boå sung caùc khoaûn muïc doøng thu kinh teá treân ñeå phaân tích vaø thaåm ñònh döï aùn laø yeâu caàu caáp thieát. 2. Boå sung caùc khoaûn muïc doøng chi kinh teá khi phaân tích. 56 Thöù nhaát: Caùc thieät haïi cuûa döï aùn ñoái vôùi moâi tröôøng xung quanh nhö: ngaäp luït nhaø cöûa vaø coâng trình xaây döïng, ngaäp caây troàng vaø bieán ñoåi khí haäu… Hoà chöùa nöôùc cuûa caùc nhaø maùy thuûy ñieän seõ laøm ngaäp soá löôïng caây, coái, coû, thöïc vaät, … raát nhieàu. Soá löôïng thöïc vaät naøy sau quaù trình phaân huûy seõ taïo ra moät löôïng khí thaûi CO2, CH4, söï phaân huûy naøy theo caùc chuyeân gia cuûa vieän khoa hoïc vaø kyõ thuaät haït nhaân, keùo daøi trong voøng 30 naêm, töùc gaàn sö suoát voøng ñôøi cuûa moät döï aùn. Ngoaøi ra, trong quaù trình vaän haønh, nöôùc ngaäp ôû hoà chöùa cuõng taïo ra khí CO2, CH4. Nhö chuùng ta bieát khí CO2 vaø caùc khí nhaø kính khaùc seõ gaây ra sö bieán ñoåi khí haäu, taùc ñoäng ñeán caây troàng, thöïc vaät, möïc nöôùc bieån vaø sinh thaùi. Theo nghieân cöùu cuûa toå chöùc IPCC (intergovermental Panel on Climate Change), thieät haïi do khí CO2 gaây ra coù giaù trò töø 1,1 USD/taán – 27,1 USD/taán, cuõng theo IPPC, ñoái vôùi caùc nhaø maùy thuûy ñieän Vieät Nam, giaù trò thieät haïi do CO2 gaây ra cho moâi tröôøng laø 20 USD/taán. Löôïng khí thaûi thoaùt ra töø caùc hoà chöùa nöôùc cuûa nhaø maùy thuûy ñieän taêng tyû leä vôùi dieän tích maët hoà chöùa. Theo tính toaùn Nhaø maùy Thuûy ñieän Sôn La coù dieän tích maët hoà chöùa roäng nhaát vaø löôïng CO2 thoaùt ra haøng naêm laø 487.424 taán/naêm. Nhö vaäy, chi phí thieät haïi cuûa CO2 töông ñöông gaây ra söï bieán ñoåi khí haäu cuûa Nhaø maùy Thuûy ñieän Sôn La laø 487.424 taán/naêm x 20 USD/taán = 9.748.480 USD/naêm töông ñöông 156 tyû ñoàng/naêm. Maët daàu, chuùng ta thaáy chi phí aûnh höôûng ñeán moâi tröôøng cuûa caùc Nhaø maùy Thuûy ñieän Sôn La neáu tính treân 1 kWh laø khoâng lôùn, neáu so saùnh vôùi chi phí ñeå saûn xuaát ra 1 kWh ñieän , nhöng toång chi phí haøng naêm laø con soá khoâng nhoû. Vì vaäy, noù raát caàn quan taâm ñeán chi phí thieät haïi treân khi phaân tích hieäu quaû kinh teá cuûa döï aùn. Beân caïnh ñoù, khi döï aùn trieån khai thì seõ coù haøng traêm ngoâi laøng bò phaù huûy vaø bò ngaäp luït, caây coái hoa maøu cuûa ngöôøi daân bò taøn phaù, caùc trang traïi chaên nuoâi bò phaù boû, öôùc tính toång giaù trò thieät haïi haøng naêm leân ñeán 1435 tyû ñoàng. Thöù hai: Thieät haïi do di daân, taùi ñònh cö cuõng ñöa vaøo doøng chi ñeå phaân tích. Theo thoáng keâ, Thuûy ñieän Sôn La naèm trong toáp 10 döï aùn thuûy ñieän coù quy moâ di dôøi daân lôùn nhaát theá giôùi. Ñeå ñaûm baûo oån ñònh ñôøi soáng cho ñoàng baøo thuoäc dieän phaûi di dôøi, Chính phuû ñaõ taùch vieäc di daân taùi ñònh cö thaønh moät döï aùn rieâng vôùi 57 toång kinh phí khoaûn 9.600 tyû ñoàng. Toaøn Tænh Sôn La coù 12.479 hoä daân phaûi di dôøi ñeán caùc ñieåm taùi ñònh cö môùi, trong ñoù coù khoaûng 50% soá hoä gia ñình di dôøi thuoäc dieän ñaëc bieät ñoùi ngheøo; 53% soá hoä di dôøi soáng ôû caùc ngoâi nhaø taïm; 90% laø ñoàng baøo caùc daân toäc ít ngöôøi (Thaùi, Dao, La Ho, Khô Muù) trình ñoä daân trí raát thaáp, ñôøi soáng khoù khaên, chuû yeáu baèng noâng nghieäp töï cung, töï caáp. Caùc chi phí naøy bao goàm ñeàn buø, giaûi phoùng maët baèng, boá trí vò trí ñaát, nhaø ôû môùi, … Ngoaøi ra, chi phí thieät haïi khaùc do di daân coù theå laø chi phí oån ñònh ñôøi soáng, oån ñònh saûn xuaát khu ñònh cö môùi, caùc chi phí chuyeån ñoåi ngheà nghieäp, ñaøo taïo laïi ngheà do phaûi chuyeån ñoåi ngheà nghieäp vì di chuyeån, … caùc khoaûn chi phí naøy coù theå khoâng nhìn thaáy ngay, chuû ñaàu tö khoâng phaûi chi traû, nhöng ñoù laø chi phí maø xaõ hoäi phaûi gaùnh chòu khi trieån khai döï aùn, nhö theá thì caàn phaûi ñöa vaøo doøng chi phí kinh teá cuûa döï aùn. Theo tính toaùn, chi phí thieät haïi khaùc do di daân tính treân/hoä laø khoaûn 6 trieäu ñoàng/hoä/naêm keùo daøi trong 5 naêm. Vôùi 12.479 hoä phaûi di daân thì toång thieät haïi haøng naêm trong voøng 5 naêm laø khoaûn 75 tyû ñoàng/naêm (12.478 x 6 trieäu). Ngoaøi ra, ñeå xaây döïng Thuûy ñieän Sôn La, chuùng ta ñaõ phaûi huy ñoäng löïc löôïng lao ñoäng goàm chuyeân gia, kyõ sö vaø coâng nhaân gaàn 14.000 ngöôøi, hoï phaûi ngaøy ñeâm mieät maøi laøm vieäc, chòu naéng möa trong suoát 5 naêm xaây döïng, cuoäc soáng cuûa hoï seõ thieáu thoán veà vaät chaát laãn tinh thaàn, caùc beänh taät seõ laøm suy giaûm söùc khoûe ngöôøi lao ñoäng, öôùc tính moãi naêm thieät haïi gaàn 300 tyû ñoàng. 3. Vaän duïng tính toaùn laïi hieäu quaû kinh teá döï aùn Thuûy ñieän Sôn La. Stt Noäi dung chæ tieâu ÑVT Giaù trò tính toaùn tröôùc Giaù trò tính toaùn laïi I Hieän giaù doøng thu kinh teá (Bk) - Doanh thu tieàn ñieän - Löôïng ngoaïi teä tieát kieäm ñöôïc do khoâng nhaäp khaåu töø nöôùc ngoaøi - Giaûm thieåu caùc taùc haïi ñoài vôùi neàn kinh teá do giaûm thôøi gian ngöøng caáp ñieän, Tyû ñoàng 39.035,77 27.509,5 0 0 71.021,5 27509,5 14.069 17.045 58 giaûm söï coá ñieân, suy giaûm ñieän aùp, … - Lôïi ích thu ñöôïc töø caùc nguoàn lôïi thuûy haûi saûn - Lôïi ích töø Khaáu hao 0 11.526 871 11.526 II Hieän giaù doøng chi kinh teá (Ck) - Hieän giaù voán ñaàu tö - Hieän giaù chi phí vaän haønh vaø baûo döôõng - Caùc chi phí thieät haïi ñeán moâi tröôøng xung quanh - Caùc chi phí thieät haïi do di daân. - Thueá taøi nguyeân - Thueá Thu nhaäp doanh nghieäp - Laõi vay ngaân haøng Tyû ñoàng 36.273 23.744 937 0 0 468 2029 9095 56.983 23.744 937 9000 11.709 468 2029 9095 III Hieän giaù thu nhaäp thuaàn (NVP) Tyû ñoàng 2762 14.038 IV Tyû suaát sinh lôøi noäi taïi (IRR) % 11.5 21%. V Tyû suaát lôïi ích/chi phí kinh teá 1,08 3,16 VI NVP/I % 11,63 59% (Xem chi tieát phuï luïc 6) Khi phaân tích chæ tieâu NVP cuûa Döï aùn Thuûy ñieän Sôn laø ta nhaän thaáy, neáu phaân tích döï aùn döôùi goùc ñoä chuû ñaàu tö thì NVP chæ laø 2672 tyû ñoàng, trong khi neáu phaân tích döôùi goùc ñoä neàn kinh teá thì NVP laø 14.038 tyû ñoàng, töùc cao gaáp 5 laàn (ñaây cuõng chính laø thu nhaäp quoác daân thuaàn maø döï aùn ñem laïi cho neàn kinh teá). Ñieàu ñoù noùi leân raèng döï döï Thuûy ñieän Sôn La coù yù nghóa voâ cuøng quan troïng ñoái vôùi neàn kinh teá Vieät Nam vaø vieäc trieån khai döï aùn laø raát caàn thieát. 59 Cuõng qua phaân tích hieäu quaû kinh teá, ta thaáy döï aùn Thuûy ñieän Sôn La ñoùng goùp lôùn nhaát vaøo neàn kinh teá beân caïnh doanh thu tieàn ñieän taïo ra haøng naêm, maø coøn laø khoaûn thieät haïi ñöôïc giaûm do haïn cheá ngöøng caáp ñieän vì thieáu ñieän do sö coá ñieän, chaát löôïng ñieän aùp, … Beân caïnh ñoù, döï aùn Thuûy ñieän Sôn La cuõng goùp phaàn tieát kieäm ngoaïi teä phaûi nhaäp khaåu ñieän naêng töø beân ngoaøi, ñoù laø nhöõng öu vieät vöôït troäi cuûa coâng cuï phaân tích hieäu quaû kinh teá so vôùi coâng cuï EVN ñang söû duïng. II. HOAØN THIEÄN CAÙC COÂNG CUÏ PHAÂN TÍCH HIEÄU QUAÛ TAØI CHÍNH 1. Caàn thay ñoåi caùch tính chi phí söû duïng voán (WACC – i%). %%%% it V Vtiv V Vvicp V Vcpi ++= Trong ñoù Icp%: Chi phí söû duïng voán coå phaàn ñöôïc tính theo chi phí huy ñoäng voán döï kieán khoâng neân raøng buoäc theo tyû leä nhaát ñònh nhö tröôùc ñaây, vaø seõ caên cöù vaøo: - Tyû leä coå töùc phaûi traû cho coå phieáu phaàn thöôøng, coå phieáu öu ñaõi. - Caùc chi phí phaùt haønh coå phieáu ra beân ngoaøi. - Toác ñoä taêng tröôûng coå töùc. Iv% = I%(1-thueá suaát thueá thu nhaäp doanh nghieäp). Trong ñoù I% laø laõi suaát vay thöïc teá. It%: laø chi phí söû duïng nguoàn voán traùi phieáu. Tröôùc ñaây, do chöa aùp duïng keânh huy ñoäng voán baèng vieäc phaùt haønh traùi phieáu coâng trình, … neân EVN chöa ñöa vaøo tính toaùn chi phí söû duïng voán. Vöøa qua, Ngaân haøng ngoaïi thöông Vieät Nam (Vietcombank) ñaõ raát thaønh coâng khi phaùt haønh traùi phieáu ra nöôùc ngoaøi, do vaäy saép tôùi EVN caàn nghieân cöùu ñeå huy ñoäng. Hôn nöõa, ngaøy 22/06/2006 Thuû töôùng Chính phuû ñaõ kyù quyeát ñònh thaønh laäp taäp ñoaøn Ñieän löïc Vieät Nam, trong ñoù Coâng ty Taøi chính Ñieän löïc laø Coâng ty maø EVN naém giöõ 100% voán cuõng ñaõ thaønh laäp vôùi chöùc naêng huy ñoäng taát caû nguoàn voán cho EVN. Do vaäy, saép tôùi, nguoàn voán söû duïng cho caùc döï aùn cuûa EVN seõ ña daïng hôn, neân vieäc ñöa chi phí söû duïng voán traùi phieáu vaøo tính chi phí söû duïng voán bình quaân laø caàn thieát. Vieäc thay ñoåi phöông phaùp tính treân seõ khaéc phuïc ñöôïc nhöõng nhöôïc ñieåm cuûa phöông phaùp tính hieän taïi, cuï theå laø: 60 - Vieäc xaùc ñònh chi phí söû duïng voán thöïc teá cuûa döï aùn seõ chính xaùc hôn, khoâng boû lôõ cô hoäi ñaàu tö. - Ña daïng caùc nguoàn voán söû duïng cho döï aùn (bao goàm voán coå phaàn thöôøng, coå phaàn öu ñaõi, voán vay, traùi phieáu), giaûm ruûi ro khi söû duïng voán. - Tìm ra phöông thöùc huy ñoäng voán toái öu nhaát, chi phí söû duïng voán laø hôïp lyù nhaát. - Hieän giaù doøng thu, doøng chi, caùc chæ tieâu NVP, IRR seõ chính xaùc. Tính toaùn laïi chi phí söû duïng voán döï aùn Thuûy ñieän Sôn La Stt Nguoàn voán Chi phí söû duïng voán –theo caùch tính cuõ. (%) Chi phí söû duïng voán –theo caùch tính môùi. (%) 1 70% vay trong nöôùc 11,5 8,28=11,5x(1-0,28) 2 30% vay nöôùc ngoaøi 5,5 3.96 = 5,5x(1-0,28) 3 Chi phí söû duïng voán bình quaân – WACC 9,7% 6.98= (8,28x70%)+(3,96x30%) Nhaân xeùt: Khi aùp duïng phöông phaùp môùi thì chi phí söû duïng voán giaûm töø 9,7% xuoáng coøn 6,98% vaø trôû veà chi phí thöïc cuûa noù. Tính toaùn laïi caùc chæ tieâu taøi chính döï aùn Thuûy ñieän Sôn La Stt Noäi dung chæ tieâu ÑVT Giaù trò tính toaùn tröôùc Giaù trò tính toaùn laïi I Chi phí söû duïng voán bình quaân - WACC % 9,7% 6.98= (8,28x70%)+(3,96x30%) II Hieän giaù doøng thu taøi chính (B) - Doanh thu tieàn ñieän - Lôïi ích thu ñöôïc töø khoaûn muïc khaáu hao TSCÑ haøng naêm Tyû ñoàng 39.035,77 27.509,5 11.526 58.199 44.673 13.526 61 III Hieän giaù doøng chi taøi chính (C) - Hieän giaù voán ñaàu tö - Hieän giaù chi phí vaän haønh vaø baûo döôõng - Thueá taøi nguyeân - Thueá Thu nhaäp doanh nghieäp - Laõi vay ngaân haøng Tyû ñoàng 36.273 23.744 937 468 2029 9095 46.041 26.160 1.491 745 4218 13.425 III Hieän giaù thu nhaäp thuaàn (NVP) Tyû ñoàng 2762 12.157 IV Tyû suaát sinh lôøi noäi taïi (IRR) % 11.5 11.5 (khoâng ñoåi) V Tyû suaát lôïi ích/chi phí Laàn 1,08 1,26 VI Thôøi gian hoaøn voán chieát khaáu Naêm 14 12 VII Tyû suaát NVP/I % 11,63 46,4 (Xem chi tieát phuï luïc 7) Nhaän xeùt: Khi hieäu chænh phöông phaùp tính caùc chæ tieâu hieäu quaû taøi chính, chuùng ta nhaän thaáy: - Thôøi gian hoaøn voán ñöôïc ruùt ngaén xuoáng töø 14 naêm coøn 12 naêm. - Hieän giaù thu nhaäp thuaàn NVP taêng leân gaáp 4 laàn töø 2762 tyû ñoàng leân 12.157 tyû ñoàng. Giaû söû NVP cuûa döï aùn tính toaùn tröôùc laø con soá < 0 vaø tieán gaàn 0, thì chaéc raèng EVN ñaõ boû qua cô hoäi ñaàu tö. - Tyû suaát hieän giaù thu nhaäp thuaàn treân voán ñaàu tö taêng töø 11,63% leân 46,4%. - Ñaùnh giaù: döï aùn coù khaû naêng sinh lôøi cao, hieäu quaû veà taøi chính. 2. Boå sung coâng cuï phaân tích hoøa voán vaøo phaân tích hieäu quaû döï aùn. Coâng cuï phaân tích hoøa voán thaät söï coù yù nghóa khi maø saûn löôïng baùn ra vaø saûn löôïng saûn xuaát laø baèng nhau töùc laø khoâng coù söï toàn kho. Do vaäy, coâng cuï naøy raát 62 phuø hôïp vôùi saûn phaåm cuûa ngaønh ñieän bôûi vì laø “ñieän naêng” laø haøng hoùa ñaëc bieät – cung saûn xuaát ra bao nhieâu tieâu thuï baáy nhieâu, khoâng coù döï tröõ. ™ Saûn löôïng ñieän naêng hoaø voán. vp FCBEPq −= , Trong ñoù: BEPq – Saûn löôïng ñieän naêng hoaø voán, hieän vaät. FC – Toång ñònh phí haøng naêm cuûa döï aùn, giaù trò (laø nhöõng chi phí khoâng thay ñoåi khi saûn löôïng thay ñoåi) bao goàm Chi phí khaáu hao, chi vaän haønh, chi phí quaûn lyù, … p – Giaù baùn ñieän /1KWh, giaù trò. v – Bieán phí cho moät ñôn vò saûn phaåm, giaù trò. AÙp duïng tính toaùn döï aùn Nhaø maùy Thuûy ñieän Sôn La BEPq = 2,5 tyû kWh. Töùc laø neáu cung caáp töø 2,5 tyû kWh trôû leân haøng naêm thì döï aùn thuûy ñieän Sôn la seõ coù laõi. ™ Coâng suaát hay möùc hoaït ñoäng hoaø voán. Q BEP BEP qp = , Trong ñoù: BEPp – Coâng suaát hay möùc hoaït ñoäng hoaø voán cuûa döï aùn, tính baèng % coâng suaát thieát keá (100%). BEPq = 26%. Töùc laø chæ caàn coâng suaát vaän haønh cuûa nhaø maùy ñat töø 26% trôû leân thì döï aùn thuûy ñieän Sôn la seõ coù laõi. Thoâng qua, söû duïng hai coâng cuï treân vaøo phaân tích hieäu quaû döï aùn, noù giuùp cho EVN bieát ñöôïc ñoä an toaøn cuûa döï aùn, bieát ñöôïc möùc hoaït ñoäng coâng suaát nhö theá naøo trôû leân thì döï aùn coù laõi töø ñoù coù söï chuaån bò nguoàn löïc, con ngöôøi ñeå vaän haønh. Theo quyeát ñònh soá 26/2006/QÑ-TTg ngaøy 26/01/2006 cuûa Thuû töôùng Chính Phuû veà vieäc pheâ duyeät loä trình, caùc ñieàu kieän hình thaønh vaø phaùt trieån caùc caáp ñoä thò tröôøng ñieän löïc Vieät Nam, qua ñoù thò tröôøng ñieän löïc Vieät Nam seõ hình thaønh vaø phaùt trieån qua 3 caáp ñoä: trong ñoù caáp 1 (2005-2014) seõ hình thaønh thò tröôøng phaùt ñieän caïnh tranh. Trong giai ñoaïn naøy caùc ñôn vò phaùt ñieän töùc laø caùc nhaø maùy ñieän ñoäc laäp taùch khoûi EVN seõ töï do caïnh tranh trong khaâu phaùt ñieän vaø seõ baùn ñieän cho 63 EVN, töùc laø khi ñoù seõ coù raát nhieàu doanh nghieäp tham gia vaøo thò tröôøng phaùt ñieän, khoâng coøn duy nhaát caùc nhaø maùy ñieän tröïc thuoäc EVN cung caáp ñieän, cô cheá ñoäc quyeàn trong phaùt ñieän bò xoùa boû. Tröôùc thaùch thöùc treân, neáu EVN söû duïng coâng cuï phaân tích hoøa voán noù seõ giuùp cho EVN naém baét ñöôïc khaû naêng sinh lôùi tieàm naêng töøng döï aùn, phaân tích cô caáu chi phí töøng döï aùn, töø ñoù coù keá hoaïch caét giaûm chi phí nhaèm ñaït lôïi nhuaän cao nhaát. Ngöôïc laïi, neáu khoâng söû duïng coâng cuï phaân tích hoøa voán thì chuû ñaàu tö seõ khoâng theå bieát ñöôïc phaûi hoaït ñoäng ôû möùc coâng suaát naøo laø toái öu nhaát, khoâng bieát caàn phaûi caét giaûm caùc khoaûn muïc chi phí naøo ñeå giaù thaønh saûn xuaát laø thaáp nhaát… Ngoaøi ra, chuùng ta bieát raèng, khi töï do caïnh tranh trong phaùt ñieän thì raát coù theå coù doanh nghieäp, taäp ñoaøn naêng löôïng nöôùc ngoaøi tham gia thò tröôøng, maø hoï thì ñaõ raát coù kinh nghieäm trong quaûn lyù taøi chính, quaûn lyù chi phí. Do vaäy vieäc vaän coâng caùc coâng cuï taøi chính hieän ñaïi vaøo phaân tích hieäu quaû taøi chính döï aùn laø yeâu caàu khaùch quan phaûi thöïc hieän. 3. Boå sung coâng cuï phaân tích ñoä nhaïy. a). Xeùt tröôøng hôïp giaù baùn ñieän giaûm 10%. Giaù baùn ñieän giaûm seõ keùo theo doanh thu giaûm, giaù trò doøng thuø haøng naêm cuõng giaûm theo. Khi giaù baùn giaûm 10%, neáu caùc chæ tieâu taøi chính NVP >0, IRR >WACC thì chuùng ta keát luaän döï aùn vaãn naèm trong giôùi haïn an toaøn töùc laø döï aùn coù tính khaû thi veà taøi chính cao. Ngöôïc laïi, neáu caùc chæ tieâu taøi chính NVP <0, IRR < WACC thì caàn kieán nghò cô quan quyeát ñònh ñaàu tö coù chính saùch trôï giaù, hoaëc phaân tích theâm nhöõng thoâng tin veà döï aùn nhö: chi phí vaän haønh, chi phí nguyeân vaät lieäu, … Vaän duïng ñaùnh giaù laïi caùc chæ tieâu taøi chính cuûa döï aùn Thuûy ñieän Sôn La khi giaù baùn ñieän giaûm 10% nhö sau: Stt Noäi dung chæ tieâu ÑVT Giaù trò tính toaùn tröôùc Giaù trò tính toaùn laïi khi giaù baùn ñieän giaûm 10% I Chi phí söû duïng voán bình quaân – % 6,98 6,98 64 WACC II Hieän giaù doøng thu taøi chính (B) - Doanh thu tieàn ñieän - Lôïi ích thu ñöôïc töø khoaûn muïc khaáu hao TSCÑ haøng naêm Tyû ñoàng 58.199 44.673 13.526 53.731 40.205 13.526 III Hieän giaù doøng chi taøi chính (C) - Hieän giaù voán ñaàu tö - Hieän giaù chi phí vaän haønh vaø baûo döôõng - Thueá taøi nguyeân - Thueá Thu nhaäp doanh nghieäp - Laõi vay ngaân haøng Tyû ñoàng 46.041 26.160 1.491 745 4218 13.425 45.280 26.160 1.491 745 3456 13.425 III Hieän giaù thu nhaäp thuaàn (NVP) Tyû ñoàng 12.157 8451 IV Tyû suaát sinh lôøi noäi taïi (IRR) % 11.5 10 V Tyû suaát lôïi ích/chi phí Laàn 1,26 1,19 VI Thôøi gian hoaøn voán chieát khaáu Naêm 12 14 VII Tyû suaát NVP/I % 46,4 32,3 (Xem chi tieát phuï luïc 8) Nhaän xeùt: Khi giaù baùn giaûm 10% thì chuùng ta nhaän thaáy: - Hieän giaù thu nhaäp thuaàn vaãn ñaït 8451 tyû ñoàng, IRR giaûm töø 11,5% xuoáng coøn 10% nhöng vaãn lôùn hôn WACC= 6,98% - Tyû suaát lôïi ích/chi phí giaûm töø 1,26 xuoáng coøn 1,19, tyû suaát NVP/I giaûm töø 46,4% xuoáng coøn 32,3%. - Thôøi gian hoaøn voán keùo daøi theâm 2 naêm töùc 14 naêm. - Toùm laïi: khi giaù baùn giaûm 10%, caùc chæ tieâu taøi chính vaãn ñaït. Ñieàu ñoù chöùng toû döï aùn coù tính khaû thi, döï aùn naèm trong bieân ñoä an toaøn. b). Xeùt tröôøng hôïp giaù caùc yeáu toá ñaàu vaøo taêng 10%. 65 Giaù caùc yeáu toá ñaàu vaøo taêng seõ keùo theo caùc chi phí khaû bieán nhö: chi phí vaän haønh vaø baûo döôõng, chi phí nguyeân vaät lieäu taêng theo, giaù trò doøng chi haøng naêm cuõng taêng theo. Khi giaù caùc yeáu toá ñaàu vaøo taêng 10%, neáu caùc chæ tieâu taøi chính NVP >0, IRR >WACC thì chuùng ta keát luaän döï aùn vaãn naèm trong giôùi haïn an toaøn töùc laø döï aùn coù tính khaû thi veà taøi chính cao. Ngöôïc laïi, neáu caùc chæ tieâu taøi chính NVP <0, IRR < WACC thì caàn kieán nghò cô quan quyeát ñònh ñaàu tö coù chính saùch hoå trôï giaù nguyeân lieäu ñaàu vaøo, caét giaûm ñònh möùc tieâu hao nguyeân vaät lieäu, … Vaän duïng ñaùnh giaù laïi caùc chæ tieâu taøi chính cuûa döï aùn Thuûy ñieän Sôn La khi giaù yeáu toá ñaàu vaøo taêng 10% nhö sau: Stt Noäi dung chæ tieâu ÑVT Giaù trò tính toaùn tröôùc Giaù trò tính toaùn laïi khi giaù caùc yeáu toá ñaàu vaøo taêng 10% I Chi phí söû duïng voán bình quaân – WACC % 6,98 6,98 II Hieän giaù doøng thu taøi chính (B) - Doanh thu tieàn ñieän - Lôïi ích thu ñöôïc töø khoaûn muïc khaáu hao TSCÑ haøng naêm Tyû ñoàng 58.199 44.673 13.526 58..199 44.673 13.526 III Hieän giaù doøng chi taøi chính (C) - Hieän giaù voán ñaàu tö - Hieän giaù chi phí vaän haønh vaø baûo döôõng Tyû ñoàng 46.041 26.160 1.491 46.277 28.776 1.640 66 - Thueá taøi nguyeân - Thueá Thu nhaäp doanh nghieäp - Laõi vay ngaân haøng 745 4218 13.425 745 4189 13.425 III Hieän giaù thu nhaäp thuaàn (NVP) Tyû ñoàng 12.157 11.976 IV Tyû suaát sinh lôøi noäi taïi (IRR) % 11.5 11 V Tyû suaát lôïi ích/chi phí Laàn 1,27 1,26 VI Thôøi gian hoaøn voán chieát khaáu Naêm 12 13 VII Tyû suaát NVP/I % 46,4 45,7 (Xem chi tieát phuï luïc 9) Nhaän xeùt: Khi giaù yeáu toá nguyeân vaät lieäu ñaàu vaøo taêng 10% thì chuùng ta nhaän thaáy - Hieän giaù thu nhaäp thuaàn vaãn ñaït 11.976 tyû ñoàng, IRR giaûm töø 11,5% xuoáng coøn 11% nhöng vaãn lôùn hôn WACC= 6,98% - Caùc chæ tieâu: tyû suaát lôïi ích/chi phí, tyû suaát NVP/I, thôøi gian hoaøn voán khoâng bò aûnh höôûng ñaùng keå. - Toùm laïi: khi giaù caùc yeáu toá nguyeân lieäu ñaàu vaøo taêng 10%, caùc chæ tieâu taøi chính vaãn ñaït. Ñieàu ñoù chöùng toû döï aùn coù tính khaû thi vaø coù ñoä an toaøn. c). Xeùt tröôøng hôïp giaù caùc yeáu toá ñaàu vaøo taêng 10% vaø giaù baùn ñieän giaûm 10%. Khi giaù caùc yeáu toá ñaàu vaøo taêng vaø giaù baùn giaûm seõ keùo theo doøng chi taêng vaø doøng thu giaûm. Vaän duïng ñaùnh giaù laïi caùc chæ tieâu taøi chính cuûa döï aùn Thuûy ñieän Sôn La khi giaù yeáu toá ñaàu vaøo taêng 10%, giaù baùn giaûm 10% nhö sau: Stt Noäi dung chæ tieâu ÑVT Giaù trò tính toaùn tröôùc Giaù trò tính toaùn laïi khi giaù caùc yeáu toá ñaàu vaøo taêng 10% I Chi phí söû duïng voán bình quaân – WACC % 6,98 6,98 67 II Hieän giaù doøng thu taøi chính (B) - Doanh thu tieàn ñieän - Lôïi ích thu ñöôïc töø khoaûn muïc khaáu hao TSCÑ haøng naêm Tyû ñoàng 58.199 44.673 13.526 53.731 40.205 13.526 III Hieän giaù doøng chi taøi chính (C) - Hieän giaù voán ñaàu tö - Hieän giaù chi phí vaän haønh vaø baûo döôõng - Thueá taøi nguyeân - Thueá Thu nhaäp doanh nghieäp - Laõi vay ngaân haøng Tyû ñoàng 46.041 26.160 1.491 745 4218 13.425 45.466 28.776 1.640 745 3427 13.425 III Hieän giaù thu nhaäp thuaàn (NVP) Tyû ñoàng 12.157 8265 IV Tyû suaát sinh lôøi noäi taïi (IRR) % 11.5 9,5 V Tyû suaát lôïi ích/chi phí Laàn 1,27 1,18 VI Thôøi gian hoaøn voán chieát khaáu Naêm 12 15 VII Tyû suaát NVP/I % 46,4 31,6 (Xem chi tieát phuï luïc 10) Nhaän xeùt: khi giaù yeáu toá ñaàu vaøo taêng 10%, giaù baùn giaûm 10% ta thaáy: - Hieän giaù thu nhaäp thuaàn vaãn ñaït 8265 tyû ñoàng, IRR giaûm töø 11,5% xuoáng coøn 9,5% nhöng vaãn lôùn hôn WACC= 6,98% - Tyû suaát lôïi ích/chi phí giaûm töø 1,27 xuoáng coøn 1,18, tyû suaát NVP/I giaûm töø 46,4% xuoáng coøn 31,6%. - Thôøi gian hoaøn voán keùo daøi theâm 3 naêm töùc 15 naêm. - Toùm laïi: khi giaù nguyeân lieäu ñaàu vaøo taêng 10%, giaù baùn giaûm 10%, caùc chæ tieâu taøi chính ñaït, nhö vaäy döï aùn coù tính khaû thi vaø ñoä an toaøn cao. Keát luaän: Vieäc phaân tích theâm söï bieán ñoäng caùc yeáu toá ñaàu vaøo vaø ñaàu ra (giaù baùn) seõ giuùp cho chuû ñaàu tö giaûi quyeát ñöôïc nhöõng vaán ñeá maø tröôùc ñoù chöa thöïc hieän ñöôïc nhö: 68 - Bieát ñöôïc ñoä an toaøn cuûa döï aùn, töø ñoù coù keá hoaïch ñieàu chænh chi phí, ñeà xuaát chính saùch hoå trôï giaù töø Chính phuû. - Naém baét ñöôïc söï bieán ñoäng caùc chæ tieâu taøi chính khi coù söï thay ñoåi, coù theå laø bieán ñoäng tích cöïc hoaëc tieâu cöïc. 4. Quan heä giöõa phaân tích hieäu quaû kính teá vaø hieäu quaû taøi chính. Kieán nghò ñaàu tö. Tröôøng hôïp 1: Khi phaân tích hieäu quaû kinh teá cuûa döï aùn ñaàu tö neáu thaáy raèng phöông aùn coù tính khaû thi thaáp hoaëc khoâng khaû thi (NVPk<0, EIRR < WACC thì coù theå khoâng caàn thieát phaûi tieán haønh phaân tích hieäu quaû taøi chính cuûa döï aùn vaø kieán nghò ngay cô quan coù thaåm quyeàn (coù theå laø Boä Coâng Nghieäp, Chính Phuû, Quoác Hoäi) chöa neân ñaàu tö vaøo döï aùn. Tröôøng hôïp 2: Ñoái vôùi caùc phöông aùn khi phaân tích kinh teá nhaän thaáy coù hieäu quaû cao ñoái vôùi neàn kinh teá quoác daân (NVPk>0, EIRR> WACC thì phaûi tieán haønh phaân tích hieäu quaû taøi chính cuûa döï aùn ñaàu tö. Qua phaân tích taøi chính: - Neáu qua phaân tích hieäu quaû taøi chính, nhaän thaáy döï aùn coù khaû naêng sinh lôøi(FNVP > 0, FIRR > WACC) thì kieán nghò cô quan coù thaåm quyeàn (coù theå laø Boä Coâng Nghieäp, Chính Phuû, Quoác Hoäi) quyeát ñònh ñaàu tö vaøo döï aùn. - Neáu qua phaân tích hieäu quaû taøi chính, nhaän thaáy döï aùn khoâng khaû naêng sinh lôøi(FNVP < 0, FIRR < WACC) thì kieán nghò cô quan coù thaåm quyeàn (coù theå laø Boä Coâng Nghieäp, Chính Phuû, Quoác Hoäi) coù chính saùch hoå trôï nhö trôï giaù, giaûm thueá, hoaëc coù bieän phaùp khaéc phuïc nhö: giaûm chi phí ñaàu vaøo, sau ñoù thaåm ñònh laïi döï aùn. Neáu sau khi aùp duïng caùc giaûi phaùp maø döï aùn vaãn khoâng ñaït hieäu quaû thì kieán nghò khoâng ñaàu tö vaøo döï aùn. Nhö vaäy, Chuùng ta khoâng chæ ñôn thuaàn phaân tích hieäu quaû kinh teá hoaëc hieäu quaû taøi chính laø kieán nghò ñaàu tö ngay maø caàn phoái hôïp phaân tích caû hai maët kinh teá vaø taøi chính, coù nhö vaäy môùi ñaùnh giaù ñöôïc hieäu quaû thöïc söï cuûa döï aùn, khoâng phieám dieän. Neáu chuùng ta nhìn nhaän dự aùn ôû phöông dieän lôïi ích, thì phaân tích kinh teá laø xem xeùt ôû lôïi ích chung coøn phaân tích taøi chính laø xem xeùt ôû lôïi ích rieâng (chuû döï aùn), do vaäy quan heä giöõa phaân tích kinh teá vaø taøi chính laø quan heä giöõa caùi chung vaø caùi rieâng, maø caùi chuùng vaø caùi rieâng thì luoân coù moái quan heä ñan xen 69 nhau, boå sung cho nhau, hay noùi ñuùng hôn giöõa chuùng coù moái quan heä bieân chöùng. Nhö vaäy, neáu ñaùnh giaù söï vaät vaø hieän töôïng döïa treân quan heä bieän chöùng thì seõ khaùch quan hôn, toaøn dieän hôn. PHAÀN KEÁT LUAÄN Phaân tích hieäu quaû kinh teá laø phaïm truø kinh teá coøn khaù môùi trong lónh vöïc nghieân cöùu cuõng nhö öùng duïng thöïc teá. Do vaäy, cuõng deã daøng nhaän thaáy caùc doanh nghieäp chöa thöïc söï quan taâm ñeán phaân tích hieäu quaû kinh teá trong phaân tích döï aùn ñaàu tö maø chæ thöïc söï quan taâm ñeán phaân tích hieäu quaû taøi chính cuûa döï aùn. Ñieàu naøy coù nhieàu nguyeân nhaân, song nguyeân nhaân chính laø do phaân tích kinh teá laø ñaùnh giaù döï aùn ôû goùc ñoä xaõ hoäi maø doanh nghieäp thì chæ quan taâm lôïi ích cuïc boä cuûa döï aùn töùc laø quan taâm ñeán hieäu quaû taøi chính. Ngoaøi ra, chuùng ta bieát raèng, phaân tích hieäu quaû kinh teá nhaèm ñaùnh giaù tính khaû thi vaø hieäu quaû cuûa moät döï aùn ñaàu tö ñoái vôùi neàn kinh teá quoác daân. Keát quaû phaân tích hieäu quaû kinh teá cuûa moät döï aùn laø cô sôû ñeå nhaø quaûn trò, cô quan coù thaåm quyeàn xem xeùt vaø quyeát ñònh coù ñaàu tö vaøo moät döï aùn hay khoâng hoaëc quyeát ñònh tieáp tuïc ñieàu chænh, coù chính saùch hoå trôï ñaàu tö cho döï aùn (buø laõi suaát, caáp voán, öu ñaõi thueá quan, …) nhaèm khuyeán khích thöïc hieän döï aùn. Nhö vaäy, phaân tích hieäu quaû 70 kinh teá xem xeùt vaø ñaùnh giaù döï aùn döôùi goùc ñoä xaõ hoäi, ñoøi hoûi nhaø quaûn trò phaûi coù caùi nhìn toång quaùt, toaøn dieän veà moät döï aùn. Do ñaëc ñieåm treân maø phaân tích hieäu quaû kinh teá thöôøng aùp duïng ôû taàm vó moâ (cô quan quaûn lyù nhaø nöôùc) hoaëc ôû taàm Toång coâng ty, taäp ñoaøn. Ñoái vôùi caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc noùi chung vaø EVN noùi rieâng, hoï chæ thöïc söï quan taâm ñeán phaân tích kinh teá khi maø coù söï baét buoäc cuûa nhaø taøi trôï nöôùc ngoaøi: nhö WB, IMF, AFD … Ñoái vôùi caùc nhaø taøi trôï hoï khoâng chæ ñôn thuaàn quan taâm ñeán hieäu quaû taøi chính cuûa döï aùn maø coøn ñaëc bieät quan taâm ñeán hieäu quaû kinh teá, ñoù laø caùi lôùn maø hoï nhaém tôùi. EVN hieän laø taäp ñoaøn kinh teá lôùn cuûa Vieät Nam, tuy nhieân caùc coâng cuï phaân tích hieäu quaû kinh teá döï aùn vaãn chöa thöïc söï xöùng taàm. Hôn nöõa, hieän nay, EVN ñang phaûi vay töø nguoàn voán cuûa caùc toå chöùc taøi chính nöôùc ngoaøi chieám gaàn 30% toång voán vay cuûa toaøn ñôn vò, ñaëc bieät caùc döï aùn nguoàn ñieän ña phaàn laø döï aùn coù taâm quan troïng, döï aùn lôùn, do vaäy vieäc hoaøn thieän caùc coâng cuï phaân tích hieäu quaû kinh teá – taøi chính laø caàn thieát. Treân cô sôû vaän duïng caùc coâng cuï phaân tích hieäu quaû kinh teá – taøi chính caên cöù vaøo thöïc traïng ngaønh ñieän, ñeà taøi ñaõ heä thoáng ñöôïc caùc coâng cuï phaân tích cuõng nhö caùc phöông phaùp tính toaùn. Ñaây laø cô sôû ñeå giuùp cho cô quan quyeát ñònh ñaàu tö, chuû döï aùn coù sô sôû ñeå quyeát ñònh ñaàu tö vaøo moät döï aùn. YÙ nghóa veà maët lyù luaän cuûa ñeà taøi: Hieän nay caùc coâng cuï keá toaùn quaûn trò chuû yeáu taäp trung vaøo phaân tích taøi chính, chöa coù söï nghieân cöùu saâu saéc veà phaân tích kinh teá. Ñieàu naøy, laø chöa hoaøn toaøn ñaày ñuû vôùi baûn chaát cuûa keá toaùn quaûn trò, bôûi theo quan ñieåm tieáp caän môùi thì keá toaùn quaûn trò laø vieäc thu thaäp, xöû lyù, phaân tích vaø cung caáp thoâng tin taøi chính vaø kinh teá theo yeâu caàu quaûn trò vaø quyeát ñònh kinh teá, taøi chính trong noäi boä ñôn vò. Ñeà taøi cuõng ñöa ra moät soá coâng cuï hoå trôï trong phaân tích hieäu quaû kinh teá cuõng nhö caùc phöông phaùp tính toaùn vaø laø cô sôû ñeå nghieân cöùu saâu hôn. 71