Đề tài Hoàn thiện hoạt động phân tích tài chính tại chi nhánh ngân hàng ngoại thương Hà Nội

ng khoản cho vay có đảm bảo bằng tài sản đã quá hạn trả nợ từ 361 ngày trở lên và những khoản cho vay không có đảm bảo bằng tài sản đã quá hạn trả nợ từ 181 ngày trở lên thuộc về nhóm 4. Trên cơ sở phân tổ nợ quá hạn như trên, VCB Hà Nội sẽ tính toán số dự phòng phải trích. Qua việc khảo sát công tác phân tích tình hình tín dụng của VCB Hà Nội ta có thể rút ra một số nhận xét như sau: Thứ nhất Nhà quản trị ngân hàng VCB Hà Nội đã phân tích tương đối toàn diện và rõ nét về họat động tín dụng của ngân hàng mình, từ đó đưa ra bức tranh toàn cảnh về thực trạng hoạt động tín dụng của VCB Hà Nội trong các kỳ hoạt động đã qua. Thứ hai Để phân tích họat động cho vay các nhà phân tích chủ yếu sử dụng phương pháp phân tổ, phương pháp so sánh và rất linh hoạt trong cách diễn giải nội dung kinh tế của các phương pháp này khi sử dụng phương pháp biểu đồ. Kết hợp với hệ thống các chỉ tiêu đánh giá rất rộng, không những mang tính chất tổng hợp mà còn được chi tiết hoá khá cụ thể, các phương pháp phân tích này đã cho nhà phân tích đánh giá tình tín dụng một cách tương đối toàn diện trên nhiều mặt, từ quy mô, cơ cấu cho vay đến chất lượng hoạt động này. Thứ ba Trong việc phân tích quy mô, cơ cấu tín dụng ngân hàng không có những chỉ tiêu phản ánh mối quan hệ giữa cơ cấu tín dụng với thực tế tình hình huy động vốn của mình, do đó không thấy được mối quan hệ gắn kết giữa hai mảng hoạt động này. Thứ tư Ngân hàng ngoài việc tính toán dự phòng còn thiếu các chỉ tiêu phản ánh khả năng bù đắp rủi ro như đã phân tích trong chương I. Bên cạnh đó việc trích lập dự phòng rủi ro tín dụng theo quyết định 493/QĐ-NHNN còn tồn tại một số điểm chưa hợp lý, chẳng hạn trong tiêu chuẩn kiểm tra và phân loại nợ quá hạn của ngân hàng hiện nay thì chỉ những khoản nợ đã quá thời hạn trả nợ nhưng khách hàng chưa trả được nợ (trừ các khoản nợ đã được gia hạn nợ) mới được xếp vào nợ quá hạn, còn những khoản nợ chưa đến hạn hay đang trong giai đoạn gia hạn nợ vẫn được xem là những khoản nợ tốt và tỷ lệ trích lập dự phòng trên những khoản nợ này bằng 0%. Có thể khẳng định rằng, một khoản vay chưa đến hạn trả nợ thì tổn thất chưa xảy ra nhưng không có nghĩa là không có tổn thất. Điều này đã không phản ánh hết những rủi ro trong hoạt động tín dụng dẫn đến việc tính toán và lên các BCTC cũng như sử dụng các chỉ tiêu phân tích trở nên thiếu chính xác. Nhận xét chung về hoạt động phân tích tài chính của Ngân hàng Ngoại Thương Hà Nội Ưu điểm Đã có bộ phận cung cấp các thông tin cần thiết cho ban Giám đốc. Ban Giám đốc định kỳ hàng tháng sẽ nhận được báo cáo từ phòng Kế Toán – Tài chính. Việc cung cấp những thông tin cần thiết cho ban Giám đốc đã được thực hiện tương đối tốt. Hạn chế Việc phân tích tài chính mới chỉ dừng ở mức mô tả, chưa tiến hành phân tích, chưa có các bước theo quy trình phân tích tài chính. Quá trình phân tích chỉ tập trung vào đánh giá hoạt động của ngân hàng mà chưa làm rõ về tình hình tài chính cũng như chưa hề phân tích hoạt động tài chính. Các tiêu chí tài chính để đánh giá hoạt động của ngân hàng còn chưa được đề cập đến. Việc phân tích vẫn thiếu các chỉ tiêu tài chính, đánh giá hoạt động của chi nhánh, các chỉ tiêu đưa vào phân tích chưa tập hợp thành hệ thống hoàn chỉnh, không được cơ cấu theo các nhóm riêng rẽ khiến việc theo dõi các thông tin trở nên khó khăn. Trong quá trình phân tích tài chính thiếu những đánh giá về rủi ro. Trong tình hình biến động như hiện nay, việc đánh giá rủi ro là không thể thiếu. Đây chính là thiếu sót nghiêm trọng. Mới chỉ dừng lại ở việc phân tích theo một vài chỉ tiêu, chưa sử dụng được thêm các mô hình khác như: phân tích Dupont, mô hình SWOT. Chỉ khi sử dụng kết hợp những phương pháp như vậy, ban Giám đốc mới có cái nhìn tổng kết và bao quát đối với tình hình tài chính của Ngân hàng. Nguyên nhân Hoạt động phân tích tài chính ở Chi nhánh Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam chưa được quan tâm đúng mức. Những số liệu kế toán chưa được cung cấp hoàn chỉnh, chưa có những chỉ số tài chính quan trọng. Do đặc thù là chi nhánh cấp 1, nên việc phân tích chỉ dừng ở mức thông tin cho ban Giám đốc, được thực hiện khi có yêu cầu, không có bộ phận chuyên trách cụ thể. Bên cạnh đó, độ chín trong năng lực quản lý của các nhà quản trị vẫn đang trong quá trình hoàn thiện, phần lớn các nhà quản trị vẫn chưa coi trọng công tác phân tích BCTC và tổ chức phân tích, đánh giá không thường xuyên chủ yếu mang tính phòng ngừa, không dành sự quan tâm thích đáng cho công tác phân tích tài chính của ngân hàng mình. Công nghệ thông tin chưa được khai thác và ứng dụng rộng rãi để phục vụ cho công tác thu thập, lấy số liệu. Phần lớn các công việc trên của ngân hàng đều được thực hiện thủ công hoặc nếu có sử dụng công nghệ thông tin thì cũng đều phải tiến hành đối chiếu lại số liệu gốc. Điều này khiến cho việc tính toán các chỉ tiêu phân tích không chính xác, gây lãng phí thời gian, công sức mà hiệu quả phân tích không cao. Chương 3: Giải pháp hoàn thiện hoạt động phân tích tài chính tại Chi Nhánh Ngân Hàng Ngoại Thương Hà Nội Định hướng hoạt động của Ngân Hàng Ngoại Thương Hà Nội Trong thời gian tới, VCB Hà Nội sẽ tiếp tục mở rộng quy mô cũng như tăng tổng tài sản. Tăng cường việc huy động và cho vay tổ chức kinh tế , cá nhân. Song song với việc mở rộng quy mô, hiệu quả kinh doanh cũng là vấn đề quan trọng. Việc tiết kiệm chi phí phải được đề cao, đồng thời tăng cường các khoản sinh lời, tập trung cho các khoản sinh lời cao. Chi nhánh tiếp tục phát huy các thế mạnh về công nghệ và uy tín thương hiệu của một ngân hàng đối ngoại trên địa bàn, đồng thời kết hợp với đa dạng hóa các hình thức, các công cụ huy động vốn như: kỳ phiếu, trái phiếu, phát triển các sản phẩm ngân hàng hiện đại, tích hợp nhiều tiện ích, mở rộng mạng lưới giao dịch, áp dụng chính sách lãi suất linh hoạt hấp dẫn, các nghiệp vụ hoán đổi lãi suất, quyền chọn để cung cấp các sản phẩm huy động vốn ngày càng đa dạng và hiện đại hơn đến khách hàng, nâng cao tỷ trọng tiền gửi doanh nghiệp trên tổng huy động vốn từ 36% năm 2008 lên trên 40% năm 2009. Bên cạnh các giải pháp về nghiệp vụ, Chi nhánh đã và sẽ tiếp tục nâng cao chất lượng phục vụ khách hàng, nâng cao chất lượng dịch vụ và văn minh trong giao tiếp, từng bước áp dụng mô hình quản lý và tổ chức giao dịch trong khối Ngân hàng bán lẻ theo chuẩn mực của một ngân hàng thương mại hiện đại. Cụ thể, kế hoạch về huy động vốn của VCB Hà Nội năm 2009 là 6.920 tỷ đồng, tăng 2% so với huy động vốn đạt được trong năm 2008 của VCB Hà Nội và tăng 7.7% so với huy động vốn đạt được năm 2008 của VCB Hà Nội đã tách Phòng giao dịch số 6 (theo định hướng của VCB, phòng giao dịch số 6 của VCB Hà Nội sẽ được nâng cấp thành Chi nhánh trực thuộc VCB Trung ương trong năm 2009). Về cho vay, kế hoạch dư nợ của VCB Hà Nội năm 2009 không tính đến PGD 6 là 3000 tỷ đồng, tăng 15% so với dư nợ VCB Hà Nội đạt được năm 2008 và tăng 18% so với dư nợ đạt được năm 2008 của VCB Hà Nội đã tách PGD 6. Khống chế tỷ lệ nợ quá hạn dưới mức 5%, giảm dần tỷ lệ nợ xấu, nợ khó đòi. Tăng dần tỷ trọng cho vay trung dài hạn, đầu tư tài sản cố định trong cơ cấu tín dụng của Chi nhánh, kế hoạch 2008 đạt 28% tổng dư nợ. Dự kiến trong năm 2009 Chi nhánh sẽ tiến hành mở mới 2 Phòng giao dịch, đưa sản phẩn dịch vụ và các tiện ích của VCB tới gần hơn với khách hàng. Tăng cường đào tạo và bổ sung cán bộ cho yêu cầu mở rộng quy mô hoạt động. Nâng cao chất lượng hoạt động, nâng cao vị thế của VCB trong giai đoạn mới – giai đoạn cổ phần hóa. Định hướng hoạt động của bộ phận phân tích tài chính Hoàn thiện hệ thống chỉ tiêu phân tích, đánh giá để đảm bảo cung cấp đầy đủ, chính xác những thông tin kinh tế, tài chính cần thiết phục vụ cho công tác quản lý và điều hành hoạt động của ngân hàng. Hoàn thiện hệ thống chỉ tiêu đánh giá phù hợp với đặc thù hoạt động kinh doanh của ngân hàng thương mại. Hoàn thiện hệ thống chỉ tiêu đánh giá phù hợp với chuẩn mực của hệ thống ngân hàng Việt Nam, cũng như của cả hệ thống VCB và đảm bảo đáp ứng được các tiêu chuẩn, các nguyên tắc trên khu vực và thế giới. Hoàn thiện hệ thông chỉ tiêu đánh giá, vừa phải phù hợp với luật pháp, cơ chế, chính sách quản lý kinh tế, tài chính đang có hiệu lực thực thi, đồng thời phải phù hợp với xu hướng phát triển kinh tế và yêu cầu quản lý trong giai đoạn tới. Các giải pháp hoàn thiện công tác phân tích tài chính ở VCB Hà Nội. Hoàn thiện hệ thống chỉ tiêu phân tích tài chính Phân tích cấu trúc của ngân hàng Phân tích cơ cấu tài sản- nguồn vốn sẽ đem lại cách nhìn tổng quát cho nhà quản trị trước khi tiếp cận các nội dung hoạt động cụ thể. Do vậy để phân tích có hiệu quả bước đầu ngân hàng phải sắp xếp lại đối tượng cần phân tích (tài sản- nguồn vốn) theo một trình tự nhất định và theo các tiêu thức phân tổ sao cho phản ánh được hiệu quả, chi tiết nhất nội dung cần phân tích. Nhà quản trị ngân hàng có thể sử dụng tiêu thức phân tổ là tính thị trường, kỳ hạn của tài sản, đối tượng sở hữu tài sản và khả năng tạo ra lợi nhuận của tài sản để phân tổ tài sản và nguồn vốn theo bảng gợi ý 3.1: Bảng 3.1: Phân loại tài sản – nguồn vốn. Tài sản Nguồn vốn 1 Ngân quĩ và giao dịch với NHNN và TCTD khác. 1 Tiền gửi của kho bạc, NHNN và tiền gửi, vay của TCTD khác. Trong đó: - Ngắn hạn. - Trung, dài hạn. 2 Tín dụng đối với TCKT và cá nhân. Trong đó: - Ngắn hạn - Trung, dài hạn 2 Tiền gửi của khách hàng không phải là TCTD. Trong đó: - Ngắn hạn. - Trung, dài hạn. 3 Các hoạt động về đầu tư Trong đó: - Ngắn hạn. - Trung, dài hạn. 3 Phát hành GTCG. Trong đó: - Ngắn hạn. - Trung, dài hạn. 4 Tài sản khác. 4 Nguồn vốn khác. 5 Tài sản cố định. 5 Vốn chủ sở hữu. å Tài sản å Nguồn vốn Với việc phân tổ như thế, nhà phân tích có thể thấy được mức độ có thể thanh toán ngay, mức độ tạo ra thu nhập của tài sản; thấy được mối quan hệ và sự phụ thuộc của ngân hàng mình với các ngân hàng khác (thị trường 2) và vào thị trường tiền tệ. Mặt khác, việc phân loại như trên còn thể hiện được sự tương ứng giữa từng loại tài sản và nguồn vốn, từ đó giúp các nhà phân tích kịp thời nhận diện được các khó khăn, thuận lợi, thấy được thế mạnh và chiến lược huy động vốn, thấy được sự mất cân xứng trong cơ cấu tài sản- nguồn vốn của ngân hàng mình để có biện pháp xử lý kịp thời. Sau khi phân tổ, tính toán tỷ trọng của từng khoản mục tài sản- nguồn vốn trong tổng tài sản- nguồn vốn nhà phân tích có thể đánh giá được quy mô, cơ cấu của tài sản- nguồn vốn cũng như sự biến động của các nội dung đó. Tuy nhiên trong công tác phân tích của mình, nhà quản trị ngân hàng VCB Hà Nội không phân tích đến mối quan hệ hữu cơ giữa tài sản- nguồn vốn hoặc giữa một bộ phận của tài sản với một bộ phận của nguồn vốn trên BCĐKT. Mà trên thực tế, việc xem xét mối quan hệ này rất quan trọng và cần thiết. Do vậy, nhà quản trị VCB Hà Nội nên sử dụng một số chỉ tiêu sau để phân tích nội dung này: · Chỉ tiêu 1: Khoản phải thu Tỷ lệ giữa các khoản phải thu và phải trả = Khoản phải trả Chỉ tiêu này nhằm phân tích tình hình vốn của VCB đang bị các đối tác của mình chiếm dụng. Chỉ tiêu này cho phép VCB thấy được những nguồn vốn mà mình bị các đối tác chiếm dụng cũng như các khoản VCB đi chiếm dụng của các ngân hàng khác. Chỉ tiêu này thể hiện sự chênh lệch giữa các khoản phải thu và phải trả. Nếu tỷ lệ này lớn hơn 1 điều đó có nghĩa là VCB đang bị các đối tác khác chiếm dụng vốn và ngược lại, nếu tỷ lệ này nhỏ hơn 1 có nghĩa là các khoản phải trả lớn hơn cá khoản phải thu, lúc này VCB đang đi chiếm dụng vốn của người khác. Trong điều kiện bình thường chênh lệch giữa các khoản phải trả và các khoả phải thu không nên quá nhỏ. Nếu VCB bị chiếm dụng vốn quá nhiều so với các khoản VCB chiếm dụng được của các đơn vị khác thì điều này sẽ ảnh hưởng không tốt đến hiệu quả sử dụng vốn của VCB. Ngược lại, nếu các khoản phải trả lớn hơn các khoản phải thu thí sẽ bị đánh giá là không tốt trong cạnh tranh, gây mất uy tín của ngân hàng và phần nào thể hiện sự không ổn định của nguồn vốn. Vì vậy, việc quan tâm khống chế đến tỷ lệ này ở mức hợp lý là cần thiết đối với các nhà quản trị ngân hàng. · Chỉ tiêu thứ hai: Giá trị TSCĐ Tỷ lệ đầu tư vào tài sản cố định = -------------------- Vốn tự có Như đã nói, TSCĐ là tài sản không sinh lời của ngân hàng nhưng nó đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong việc tạo ra hình ảnh và vị thế của ngân hàng. Trong điều kiện cạnh tranh gay gắt hiện nay thì yêu cầu không ngừng đổi mới máy móc thiết bị hiện đại để bắt kịp xu thế phát triển như vũ bão của công nghệ ngân hàng là một yêu cầu tất yếu đặt ra cho bất cứ một ngân hàng nào. Do vậy, việc đầu tư vào TSCĐ là việc làm cần thiết và phải có tính chiến lược lâu dài. Vì tính thanh khoản rất thấp và hầu như không sinh lời, do vậy khoản mục TSCĐ trong tổng tài sản có của ngân hàng chỉ chiếm từ 2% – 7% và yêu cầu khống chế của NHNN đối với khoản mục này là: đầu tư vào TSCĐ không lớn hơn 50% vốn tự có của ngân hàng bởi vì ngân hàng không được sử dụng vốn tiền gửi và đi vay để đầu tư vào TSCĐ mà chỉ được dùng vốn tự có của mình mà thôi. · Chỉ tiêu thứ 3: Chỉ tiêu về sử dụng vốn trung và dài hạn A Tỷ lệ sử dụng vốn trung và dài hạn = _______ B Trong đó: A – Cho vay, đầu tư trung và dài hạn. B – Vốn tự có + vốn vay trung, dài hạn + nguồn huy động trung, dài hạn + %nguồn vốn ngắn hạn để sử dụng cho vay trung và dài hạn. Trong điều kiện bình thường, do nguồn vốn huy động ra, vào ngân hàng mang tính luân chuyển kế tiếp nhau nên ngân hàng có thể sử dụng được một phần nguồn vốn ngắn hạn để đầu tư, cho vay trung dài hạn nhằm sử dụng chêng lệch lãi suất vốn có trong khung lãi suất lũy tiến theo thời gian (lãi suất ngắn hạn thấp hơn lãi suất dài hạn) làm tăng lợi nhuận cho ngân hàng mà vẫn đảm bảo tính thanh khoản. Mặt khác, đối với nước ta hiện nay, việc dùng một phần nguồn vốn ngắn hạn để cho vay trung dài hạn là yêu cầu cần thiết để giải quyết nhu cầu vốn trung dài hạn của nền kinh tế trong điều kiện nguồn vốn huy động chủ yếu của các NHTM và các tổ chức tín dụng khác là ngắn hạn. Nếu chỉ tiêu trong điều kiện bình thường 1 thì biểu hiện VCB đã sử dụng cả vốn ngắn hạn để cho vay trung dài hạn – việc này tiềm ẩn rủi ro khó lường nên đã được NHNN khống chế ở một mức nhất định cho các ngân hàng là nguồn vốn ngắn hạn sử dụng để cho vay trung và dài hạn không vượt quá 30% tổng nguồn vốn ngắn hạn mà ngân hàng huy động được. Phân tích cơ cấu nguồn vốn của ngân hàng: Phân tích vốn tự có. Như đã trình bày ở chương 2, việc đánh giá vốn tự có của ngân hàng chưa toàn diện và thiếu chính xác khi sử dụng chỉ tiêu vốn tự có/tổng tài sản hoặc vốn tự có/tổng vốn huy động mà không phân tích được mối quan hệ giữa vốn tự có và tổng mức rủi ro mà ngân hàng phải gánh chịu trong hoạt động thực tế của mình gồm cả rủi ro hoạt động nội bảng và ngoại bảng. Do vậy, khi đánh giá về tỷ lệ an toàn vốn của ngân hàng cần phải sử dụng hệ số CAR mà công thức được xác đinh như sau: Vốn tự có thực có Tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu = ------------------------------------------- Tổng TS quy đổi theo mức độ rủi ro để đánh giá một cách chính xác về tỷ lệ an toàn vốn của ngân hàng mình đúng tinh thần của quyết định 457/2005/QĐ-NHNN của NHNN. Theo quy định: hệ số CAR ³ 8%. Các nội dung cụ thể của công thức được xác định như sau: · Vốn tự có của tổ chức tín dụng = Vốn điều lệ + quỹ dự trữ bổ sung vốn điều lệ. · Tài sản có, kể cả các cam kết ngoại bảng, được điều chỉnh theo mức độ rủi ro bao gồm giá trị các Tài sản có nội bảng (gọi tắt là Tài sản có rủi ro nộii bảng) và giá trị những cam kết ngoại bảng được điều chỉnh theo mức độ rủi ro (gọi tắt là tài sản có rủi ro ngoại bảng). Việc áp dụng tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu vào đánh giá mức độ an toàn vốn là hoàn toàn cần thiết và sẽ đem lại hiệu quả đánh giá cao. Nhưng các ngân hàng (không chỉ riêng mình VCB) nên lưu ý đến các hạn chế của quyết định 297 để có biện pháp điều chỉnh sao cho phù hợp. Thứ nhất: Theo quy định Basel thì các ngân hàng thương mại (NHTM) phải duy trì tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu tức tỷ lệ vốn tự có (vốn chủ sở hữu) so với tổng tài sản có rủi ro nội, ngoại bảng được điều chỉnh theo các mức độ rủi ro phải ≥ 8%. Trong đó cơ cấu vốn tự có để tính tỷ lệ này được phân chia thành hai loại: Vốn loại I gọi là phần vốn chính gồm có cổ phần đã góp, dự trữ công khai chủ yếu lấy từ phần thu nhập sau thuế giữ lại. Vốn này được xem như là sức mạnh thực sự của NH, và trong tổng số vốn tự có thì vốn loại I phải chiếm ít nhất 50% hay ít nhất là bằng 4% tổng tài sản có rủi ro. Vốn loại II gọi là phần vốn phụ gồm dự trữ không công bố, dữ trữ do đánh giá lại tài sản, dự phòng bù đắp rủi ro, những công cụ vốn lưỡng tính, những cong cụ nợ có kỳ hạn ưu tiên thấp. Vốn loại I cộng với vốn loại II tạo thành vốn tự có của một ngân hàng nhưng phải tuân thủ một số qui định sau: Tổng giá trị vốn loại II không được vượt quá 100% vốn loại I; những công cụ nợ có kỳ hạn ưu tiên thấp tối đa bằng 50% tổng giá trị của vốn loại I; dự phòng bù đắp rủi ro giới hạn ở mức tối đa 1,25% tổng tài sản có rủi ro; dự trữ tăng lên do đánh giá lại tài sản phải bị khấu trừ đi 55%; ngoài ra phải khấu trừ khỏi vốn tự có (vốn loại I) gồm: phần đầu tư của ngân hàng vào các chi nhánh, công ty con hạch toán độc lập của mình và phần góp vốn vào các ngân hàng và tổ chức tài chính khác; và giá trị tài chính mang lại do thương hiệu và danh tiếng của ngân hàng; Về tổng tài sản có (nội, ngoại bảng) được điều chỉnh theo mức độ rủi ro; theo thông lệ quốc tế (Basel) thì mức độ rủi ro phân theo từng nhóm tài sản được chia làm 4 loại khác nhau (nếu theo Basel) thì 0%, 20%, 50%, 100%; nhưng (nếu theo Basel 2 bản sửa đổi gần nhất) thì gồm 5 loại khác nhau: 0%, 20%, 50%, 100%, 150% các mức độ rủi ro này được tính dựa theo tiêu chuẩn xếp hạng tín dụng tương ứng từ AAA đến A-, A+ đến A- , BBB + đến BBB-, BB+ đến B- , Dưới B-; trong đó loại tài sản có, có mức độ rủi ro 50% là các khoản cho vay nhà ở và được người vay thế chấp cho ngân hàng bằng chính tài sản (nhà ở) hình thành từ vốn vay đó. Trên cơ sở Điều 81, Mục b, Luật các tổ chức tín dụng; Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đã cụ thể hoá điều này bằng Quyết định số 457/2005/QĐ-NHNN ngày 19/4/2005 về quy định các tỷ lệ bảo đảm an toàn trong hoạt động của các tổ chức tín dụng (TCTD), trong đó qui định về tỷ lệ an toàn vốn như sau: "TCTD (trừ chi nhánh ngân hàng nước ngoài) phải duy trì tỷ lệ tối thiểu 8% giữa vốn tự có so với tài sản "Có", kể cả các cam kết ngoại bảng , được điều chỉnh theo mức độ rủi ro.". Bên cạnh đó, Quyết định còn qui định cơ cấu vốn tự có dùng để tính tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu gồm vốn điều lệ (vốn đã được cấp, vốn đã góp) cộng quỹ dự trữ bổ sung vốn điều lệ, tổng giá trị vốn điều lệ công quỹ dự trữ bổ sung vốn điều lệ nói trên phải khấu trừ đi số vốn góp, mua cổ phần tại các TCTD khác. Do vậy, nếu theo qui định Basel thì qui định của Việt Nam về vốn tự có dùng để tính hệ số an toàn vốn chỉ bao gồm vốn loại I, điều đó cũng có thể được hiểu là nếu TCTD nào đạt tỷ lệ Vốn loại I / tài sản có rủi ro, ở mức ≥ 4% trở lên là đạt yêu cầu theo qui định của quốc tế. Còn tổng tài sản có (nội, ngoại bảng) được điều chỉnh theo mức độ rủi ro: cũng theo Quyết định 297 thì riêng tài sản có rủi ro nội bảng được chia làm 4 loại 0%, 20%, 50%, 100% trong đó loại 50% không có qui định cụ thể (đang bỏ ngõ), điều đó cũng có nghĩa là tài sản rủi ro nội bảng chỉ còn lại 3 mức 0%, 20% và 100%. Trong khi đó tài sản có rủi ro ở mức 50% là những khoản cho vay được thế chấp toàn bộ bằng những bất động sản mà người vay vốn đang hoặc sẽ sử dụng hoặc cho thuê. Hay nói cách khác người vay vốn thế chấp bằng chính tài sản hình thành từ vốn vay nhưng dưới hình thức bất động sản như nhà ở...; Rõ ràng đây là một trong những nội dung tín dụng quan trọng trong giai đoạn hiện nay của các NHTM Việt Nam, mặc dù đang bị bỏ ngõ, nhưng chắc chắn trong một vài năm tới các ngân hàng không thể làm ngơ trước một thị trường đầy tiềm năng và hết sức sôi động này. Hiện tại theo đánh giá của Ngân hàng phát triển Châu á (ADB) thì có rất nhiều NHTM Việt Nam tham gia vào các hoạt động cho vay nhà ở mà điển hình như: Ngân hàng Phát triển nhà đồng bằng sông Cửu Long (MHB) với thị phần cho vay nhà ở chiếm tỷ trọng bình quân trên 50% so với tổng danh mục cho vay tính từ năm 1998 đến 2002 của ngân hàng này. Cụ thể theo số liệu thống kê thì tính đến cuối năm 2002 dư nợ cho vay của MHB đạt trên 2.400 tỷ VND, trong đó dư nợ cho vay xây dựng nhà chiếm trên 60%; Sacombank chiếm 11,37% vào 6 tháng đầu năm 2002; Techcombank trên 10%... Vậy thử đặt câu hỏi là khi tính tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu cho các NHTM nói trên, điển hình là các NH có tỷ trọng về cho vay nhà ở lớn như MHB thì xử lý sao đây? Nếu NHTƯ không có qui định cụ thể cho loại tài sản có rủi ro này thì rõ ràng MHB sẽ bị thiệt thòi khi tính tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu. Thiệt thòi ở chỗ là khi tính theo như qui định hiện nay thì toàn bộ các khoản cho vay của MHB sẽ được đưa vào loại tài sản có rủi ro ở mức độ 100% và như vậy nó sẽ làm cho tỷ lệ an toàn vốn của NH này giảm xuống do phải tăng mức độ rủi ro của khoản vay từ 50% lên 100%. Ngược lại, nếu có qui định cụ thể cho loại tài sản có rủi ro này (mức 50%) thì hiển nhiên tỷ lệ an toàn vốn của MHB sẽ được cải thiện rất nhiều. Hơn nữa, hiện nay ADB đang tài trợ cho Việt Nam một khoản cho vay tài chính nhà ở trên 30 triệu USD với tên gọi là "Dự án tài chính nhà ở" để thông qua các NHTM trong nước cho vay tới người vay cuối cùng nhằm cải thiện tình hình nhà ở hiện nay cho các tầng lớp dân cư. Với số vốn trên, hoạt động cung ứng tín dụng nhà ở sẽ được gia tăng tại các ngân hàng thương mại tham gia Dự án trong thời gian tới và sự gia tăng này sẽ làm cho tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu của các NHTM đi ngược chiều (giảm xuống) khi chưa có qui định cho đối tượng này. Do vậy, cần có một số điều chỉnh như sau: - Về cơ cấu vốn tự có: Trong khi chờ đợi sự phát triển và hoàn thiện các công cụ về vốn nằm trong vốn cấp I và vốn cấp II của hệ thống NHTM Việt Nam như các qui định của Basel hay thực tiễn của các NHTM trong khu vực như Phillipin nói trên. Trước mắt để đảm bảo tính chính xác khi tính toán tỷ lệ an tòan vốn tối thiểu, cần nghiên cứu, bổ sung thêm một số nguồn vốn vào cơ cấu vốn tự có của các NHTM Việt Nam để tính tỷ lệ này như: quỹ đầu tư phát triển (Tài khoản 612), quỹ dự phòng tài chính (Tài khoản 613), lợi nhuận giữ lại chưa chia (Tài khoản 692), vốn khác (Tài khoản 609).. vì các quỹ này được hình thành từ lợi nhuận sau thuế và có thể coi các quỹ này chính là phần dự trữ công khai theo như qui định của Basel. Hơn nữa, nếu xét về mặt lý thuyết, khi ngân hàng gặp rủi ro, các ngân hàng có quyền sử dụng các quỹ này để xử lý vì nó thuộc phạm vi điều chỉnh của các ngân hàng. Riêng đối với các NHTM quốc doanh, nên đưa thêm vốn đầu tư xây dựng cơ bản (Tài khoản 602) vào cơ cấu vốn tự có để tính toán vì thực chất vốn đầu tư xây dựng cơ bản do ngân sách Nhà nước cấp cho các NHTM quốc doanh để xây dựng trụ sở và nó trở thành tài sản của ngân hàng do đó nó cũng được coi như là vốn tự có của ngân hàng. Bên cạnh đó, NHTƯ cũng nên xem xét ban hành qui chế đánh gía lại tài sản cố định hằng năm của các NHTM để xác định chính xác giá trị tài sản còn lại (tăng hay giảm) thực tế tại các thời điểm tính toán các chỉ số tài chính (kết thúc năm tài chính) như tỷ lệ an toàn vốn của các ngân hàng chẳng hạn. - Về tài sản rủi ro: Trước mắt nên qui định và đưa vào danh mục tài sản "có " có mức độ rủi ro ở mức 50% đó là các khoản cho vay nhà ở và được người vay thế chấp cho ngân hàng bằng chính tài sản (nhà ở ) hình thành từ vốn vay đó. Nếu không qui định cụ thể mức độ rủi ro cho loại tài sản có này thì chắc chắn sẽ gây ra những hạn chế không đáng có cho các NHTM trong việc mở rộng các hoạt động tín dụng nói chung và tín dụng nhà ở nói riêng, bởi vì một số lý do sau: nếu không có qui định tỷ lệ rủi ro cho loại tín dụng nhà ở thì hiển nhiên khi tính tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu, cơ quan thanh tra ngân hàng phải đưa đối tượng cho vay nhà ở vào loại rủi ro 100% (từ 50% lên 100%) và do đó làm cho tỷ lệ an toàn vốn của NH đó giảm xuống, nếu nhỏ hơn mức qui định < 8% thì rõ ràng các ngân hàng đó đã phạm Luật. Ngược lại để cải thiện chỉ số này, các NHTM phải chọn một trong hai giải pháp đơn giản và kinh điển nhất, đó là: (i) giảm dư nợ cho vay, hoặc (ii) tăng vốn điều lệ theo mức tăng tương ứng của dư nợ cho vay để cải thiện tỷ lệ này. Rõ ràng nếu giảm dư nợ cho vay trong điều kiện tài chính đang lành mạnh, hoặc xét theo thông lệ quốc tế như trình bày trên tức là vẫn cho phép ngân hàng đó tiếp tục tăng dự nợ đối với phần còn lại (50% nếu mức độ rủi ro cho loại hình kinh doanh này là 50%), nhưng do không có qui định cụ thể cho đối tượng này nên để đảm bảo duy trì tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu theo qui định buộc ngân hàng phải giảm dư nợ, dẫn đến lợi nhuận ngân hàng giảm. Hoặc cách làm thứ hai là tăng vốn điều lệ, đây là một cách làm không mấy đơn giản, đặc biệt là đối với các NHTM quốc doanh. Trong khi đó nếu có qui định cho loại tài sản này thì các NH có thể giải quyết đơn giản hơn mà không cần đến 2 giải pháp đó. Hơn nữa, nếu xét về mặt thực tiễn, việc qui định mức độ rủi ro 50% đối với hoạt động cho vay nhà ở trong điều kiện người vay đã thế chấp bằng chính nhà ở đó cho ngân hàng là đúng với mức rủi ro của nó. Giả sử nếu người vay gặp vấn đề, không trả gốc và lãi cho ngân hàng theo đúng qui định, thì ngân hàng có thể phát mại tài sản (nhà ở) đó để hoàn vốn, và chắc chắn giá trị của ngôi nhà đó khi đem bán để thu hồi vốn ít nhất là bằng 50% tổng giá trị thực của tài sản tại thời điểm bán, và như vậy nó cũng đúng với mức độ rủi ro 50% của nó, chứ không thể là mất trắng 100% được. Thứ hai: Một số tài sản của ngân hàng chưa được quy định nằm ở nhóm nào trong 4 nhóm tài sản quy đổi rủi ro. Cụ thể là: Vàng chỉ là một trong nhiều kim loại quý, đá quý của ngân hàng. Nhưng theo quyết định 457/2005/QĐ-NHNN thì bộ phận kim loại quý đá quý khác trừ vàng không được xếp vào nhóm nào trong 4 nhóm tài sản có rủi ro quy đổi. Trong khi đó, chắn chắn kim loại quý đá quí khác phải được xếp vào mức tài sản có có mức rủi ro 0% như vàng. Do vây, để tránh bỏ sót tài sản có của ngân hàng khi phân chia chúng theo mức độ rủi ro, NHNN Việt Nam cần chủ động hướng dẫn các NHTM sửa đổi, bổ sung vào nhóm tài sản có có mức độ rủi ro 0% bộ phận kim loại và đá quý khác. Trong tài sản có của ngân hàng còn một khoản mục khác là góp vốn đồng tài trợ. Đây là bộ phận tài sản do ngân hàng góp vốn với các TCTD khác để cho vay. Do đó, đây thực chất là hoạt động tín dụng của ngân hàng. Trong đó, đối tượng cấp tín dụng có thể là các doanh nghiệp và các TCTD. Nhưng khoản mục này cũng không được nhắc đến trong số các tài sản có được phân nhóm theo mức độ rủi ro. Nếu vậy, khi tiến hành phân nhóm theo mức độ rủi ro, ngân hàng cần căn cứ vào bản chất của từng khoản mục để phân chia cho phù hợp. Muốn vậy, ngân hàng phải làm tốt kế toán quản trị. Cụ thể là ngân hàng sẽ phân chia khoản mục góp vốn để đồng tài trợ thành cho vay các TCTD hay các tổ chức kinh tế. Trong đó, bộ phận nào là cho vay có đảm bảo bằng tài sản, bộ phận nào là cho vay không có tài sản cầm cố, thế chấp để theo dõi và sắp xếp vào nhóm tài sản có có mức độ rủi ro 20%, 50% hay 100%. Theo quy định, mục b nhóm tài sản có có mức độ rủi ro 20% gồm: GTCG do chính quyền tỉnh, thành phố bảo lãnh, TCTD khác phát hành và mục d là khoản cho vay có đảm bảo bằng GTCG do chính quyền tỉnh, thành phố, TCTD khác phát hành. Nếu không có quy định nào thêm thì TCTD khác được nhắc đến ở đây sẽ được hiểu là gồm cả các TCTD nước ngoài. Nhưng nếu không xét đến năng lực tài chính của các TCTD nước ngoài mà đồng nhất mọi GTCG, các khoản cho vay có đảm bảo bằng GTCG do TCTD nước ngoài phát hành vào nhóm TSC có mức độ rủi ro 20% là chưa hợp lý. Mặt khác, GTCG và các khoản cho vay có đảm bảo bằng GTCG do chính quyền, các tổ chức kinh tế nước ngoài phát hành do không được liệt kê vào nhóm nào trong 4 nhóm tài sản có theo mức độ rủi ro nên ngân hàng cũng có thể hiểu bộ phận này được xếp vào tài sản có khác và có mức độ rủi ro 100%. Tất cả những điều trên là chưa hợp lý vì theo quy định của cộng đồng ngân hàng các nước, các khoản cho vay chính phủ, NHTW ở các nước mạnh về tài chính, hay tổ chức kinh tế trong và ngoài nước có đủ bằng chứng vững mạnh có thể được xếp vào nhóm tài sản có có mức độ rủi ro nhỏ hơn 100%. Như đã nói ở phần thực trạng, một trong những hạn chế của VCB Hà Nội trong công tác phân tích việc trích lập các quỹ là chỉ đánh giá số tuyệt đối của các khoản mục các quỹ xem có trích lập theo đúng quy định hay không mà bỏ qua việc phân tích các tỷ lệ của các quỹ tính trên vốn điều lệ của ngân hàng. Đây là một nội dung đánh giá cần thiết và quan trọng trong việc biểu hiện khả năng bù đắp rủi ro của ngân hàng. Hai tỷ lệ dùng để phân tích là: 1) Tỷ lệ quĩ dự trữ bổ sung so với vốn điều lệ = Quỹ dự trữ bổ sung Vốn điều lệ x100 2)Tỷ lệ quĩ dự phòng tài chính so với vốn điều lệ = Quỹ dự phòng tài chính Vốn điều lệ x 100 Phân tích tình hình vốn huy động. Như đã nói trong chương II, việc phân tích chỉ tiêu vốn huy động ở VCB còn bộc lộ 3 hạn chế và những gợi ý sau đây có thể là cách mà các nhà quản trị VCB nên sử dụng để làm cho công tác phân tích của mình được toàn diện hơn. Cụ thể là: Thứ nhất: VCB cần phải xác định lại cho chính xác khái niệm và các thành tố cấu thành nên Vốn huy động của ngân hàng mình. Theo điều 45, 46, 47, 48 Luật các tổ chức tín dụng qui định: tổ chức tín dụng huy động vốn dưới hình thức nhận tiền gửi không kỳ hạn, có kỳ hạn và các loại tiền gửi khác của các tổ chức, cá nhân và các tổ chức tín dụng khác. Khi được Thống đốc Ngân hàng Nhà nước chấp thuận, tổ chức tín dụng phát hành chứng chỉ tiền gửi, trái phiếu và giấy tờ có giá khác để huy động vốn của tổ chức cá nhân trong nước và ngoài nước. Các tổ chức tín dụng được vay ngân hàng được vay vốn ngắn hạn của Ngân hàng Nhà nước dưới hình thức tái cấp vốn. Như vậy, nếu căn cứ vào hình thức huy động vốn có thể khẳng định rằng nguồn vốn huy động của các ngân hàng thương mại bao gồm các khoản: - Tiền gửi, trong đó có của cá nhân, tổ chức kinh tế, kho bạc Nhà nước và tổ chức tín dụng khác trong nước ngoài nước; - Tiền vay, trong đó có vay của Ngân hàng Nhà nước và vay của các tổ chức tín dụng khác trong nước ngoài nước. - Phát hành chứng chỉ tiền gửi, trái phiếu và các giấy tờ có giá khác. Từ đó, chỉ tiêu tỷ trọng từng nguồn vốn huy động cũng được chia thành 3 chỉ tiêu: tỷ trọng tiền gửi trên nguồn vốn huy động; tỷ trọng tiền vay trên trên nguồn vốn huy động; phát hành trái phiếu trên nguồn vốn huy động. Sẽ là lợi thế khi VCB Hà Nội có tỷ trọng tiền gửi trên nguồn vốn huy động cao và ổn định. Điều này thường là kết quả của quá trình hoạt động lâu năm có uy tín, chất lượng sản phẩm tốt, nghiệp vụ đa dạng, đội ngũ nhân viên có trình độ. Ngược lại, tỷ trọng vốn vay cao thường làm tăng chi phí phải trả cho nguồn huy động, có thể ngân hàng đang phải đối mặt với những rủi ro về thanh khoản, ngoại hối... Thứ hai Nhà quản trị VCB cần quan tâm phân tích mối quan hệ giữa vốn huy động và tình hình tín dụng, đầu tư của ngân hàng bởi trong hoạt động của mình nếu VCB huy động vốn với tốc độ cao và số lượng lớn nhưng không tìm được đầu ra cho số vốn này thì hoạt động kinh doanh sẽ không thể đạt hiệu quả như mong muốn, thậm chí có thể gặp thua lỗ, đình trệ. Việc đánh giá này được thực hiện thông qua việc tính toán và so sánh hệ số sau: Hệ số biến động của Mức tăng trưởng của vốn huy động trong kỳ nguồn vốn huy động = --------------------------------------------------------- so với tín dụng, đầu tư Mức tăng trưởng của tín dụng và đầu tư trong kỳ Trong đó: mức tăng trưởng của tình hình tín dụng và đầu tư trong kỳ không tính đến số tăng trưởng của dư nợ cho vay bằng vốn tài trợ ủy thác đầu tư. Nếu hệ số này lớn hơn 1 cần xem xét nguyên nhân đọng vốn để có biện pháp giải quyết đầu ra cho vốn huy động hoặc có chính sách huy động phù hợp. Ngược lại, nếu hệ số trên nhỏ hơn 1 cần kiểm tra tình hình dự trữ và thanh khoản, tránh rủi ro thiếu vốn khả dụng. Thứ ba Nhà quản trị VCB cần xem xét đến tính ổn định của nguồn vốn trong khi đánh giá tình hình vốn huy động bởi một lợi ích của việc làm này là giúp cho VCB xác định kỳ hạn sử dụng vốn hợp lý đồng thời tạo cơ sở cho việc xác định mức thanh khoản cần thiết trong họat động của ngân hàng. Việc đánh giá này được thực hiện thông qua việc sử dụng phương pháp tỷ lệ để tính toán hai hệ số sau : Doanh số chi trả cho vốn huyđộng trong kỳ · Số vòng quay của vốn huy động = ----------------------------------------------- Số dư bình quân của vốn huy động trong kỳ Doanh số chi trả nguồn vốn huy động trong kì Số dư bình quân của nguồn vốn huy đông trong kỳ Thời hạn gửi bình quân của nguồn vốn huy động (tính theo ngày) Số ngày trong kỳ x = Trong công thức này, số dư bình quân của nguồn vốn huy động trong kỳ trước được tình theo phương pháp số học của số dư các khoản tiền huy động được ở các thời điểm trong kỳ. Số vòng quay của nguồn vốn huy động nói lên trong một thời gian nhất định nguồn vốn này quay được mấy vòng. Ngược lại, thời hạn gửi bình quân của nguồn vốn huy động nói lên thời gian cần thiết để nguồn vốn này quay được 1 vòng. Trên cơ sở tính toán số vòng quay của nguồn vốn huy động, các nhà phân tích sẽ thực hiện so sánh với cùng chỉ tiêu này ở kỳ trước. Nếu số vòng quay của vốn huy động càng ít chứng tỏ doanh số chi trả vốn huy động trong mối tương quan với số dư bình quân của nguồn vốn trong kỳ càng nhỏ. Do đó, nguồn vốn trong kỳ phân tích có tính ổn định cao hơn kỳ trước. Ngược lại, nếu doanh số chi trả bình quân của vốn huy động rất cao so với số dư bình quân của vốn huy động trong kỳ phân tích sẽ làm cho vòng quay vốn huy động lớn hơn kỳ trước, điều này cho thấy vốn huy động của ngân hàng không ổn định. Thứ tư Nhà quản trị VCB cần quan tâm đến việc đánh giá chi phí trả lãi cho nguồn vốn huy động trong công tác phân tích của mình. Việc làm này được thực hiện dễ dàng thông qua việc tính toán chỉ tiêu lãi suất huy động vốn bình quân đầu vào như trong công thức sau: Chỉ tiêu lãi suất huy động vốn bình quân = å (Tỷ trọng nguồn vốn i * Lãi suất huy động vốn i) Bên cạnh việc xác định công thức tính một cách hợp lý, các nhà phân tích của VCB cần sử dụng không chỉ phương pháp so sánh đơn thuần trị số của chỉ tiêu qua các thời kỳ khác nhau mà cần thiết sử dụng phương phân tích thích hợp hơn để xác định mức độ ảnh hưởng của từng nhân tố đến lãi suất bình quân cho nguồn vốn huy động của ngân hàng. Do các nhân tố tỷ trọng từng nguồn vốn huy động bình quân và lãi suất bình quân từng nguồn vốn huy động có mối quan hệ tích số với chỉ tiêu lãi suất huy động bình quân nên tuỳ theo thời gian và yêu cầu phân tích, nhà quản trị có thể sử dụng phương pháp thay thế liên hoàn hay phương pháp số chênh lệch để xác định mức độ ảnh hưởng của từng nhân tố đến lãi suất huy động vốn bình quân trong kỳ. Phân tích tình hình dự trữ. VCB nên sử dụng chỉ tiêu hệ số khả năng chi trả để đo lường khả năng thanh toán của mình như theo quy định của NHNN. Cụ thể là Tài sản có phải thanh toán ngay Hệ số khả năng chi trả = ------------------------------------------ Tài sản nợ phải thanh toán ngay Tuy nhiên, nhà quản trị VCB cũng cần lưu ý đến một số hạn chế của quy định này để có cách tính toán sao cho phù hợp. Như đã nói ở chương 2, VCB không thường xuyên tính toán và thống kê nguồn vốn theo kỳ đáo hạn thực tế trong mối quan hệ với việc sử dụng tài sản. Do vậy, dù hệ số khả năng chi trả của VCB đạt cao điều này cũng không hoàn toàn đồng nghĩa với việc VCB không gặp rủi ro thanh khoản. Do vậy một yêu cầu tất yếu trong việc đánh giá tình hình dự trữ đảm bảo khả năng thanh toán là nhà quản trị VCB cần quan tâm đánh giá nguồn vốn và tài sản theo kỳ đáo hạn thực tế bằng việc lập bảng : Báo cáo tài sản có và tài sản nợ theo kỳ đáo hạn thực tế. Trong thực tiễn họat động, sự chênh lệch trong kỳ đáo hạn của các tài sản và các khoản nợ dẫn đến sự khác biệt trong thời gian xuất hiện những luồng tiền vào và ra khỏi ngân hàng. Báo cáo thống kê tài sản có và tài sản nợ theo kỳ đáo hạn thực tế sẽ giúp cho nhà quản trị dự đoán được một cách khái quát nhu cầu và các nguồn thanh khoản của ngân hàng trong từng khoảng thời gian và từ đó có biện pháp điều chỉnh cần thiết khi thực hiện các hoạt động huy động vốn và đầu tư tiếp theo. Kỳ đáo hạn được tính theo công thức : Thời hạn đáo hạn thực tế = Thời gian tính theo kỳ hạn hợp đồng – Số ngày thực tế đã thực hiện hợp đồng. Trong đó :Số ngày thực tế đã thực hiện hợp đồng = Ngày lập báo cáo – Ngày thực hiện cho vay hoặc huy động Ngân hàng có thể phân tích trên cơ sở lập bảng 3..2: Bảng 3.2: Bảng phân tích nguồn vốn trong mối quan hệ với tài sản theo kỳ đáo hạn thực tế Chỉ tiêu KKH 3th 3-6th 6-12th > 12 th å I.Sử dụng nguồn (A) Tiền, tài sản tương đương tiền TGTT tại TCTD khác Tín dụng và đầu tư II. Nguồn vốn (B) TGTT của TCTD khác TG và tiền vay TCTD khác TG của khách hàng Tài sản nợ khác Vốn chủ sở hữu III. Chênh lệch nguồn và sử dụng nguồn (B-A) IV. Chênh lệch cộng dồn Việc phân tích báo cáo chủ yếu tập trung vào đánh giá mức độ rủi ro thanh khoản thông qua xác định mức độ thừa hoặc thiếu thanh khoản cho từng kỳ hạn và đánh giá mức độ sử dụng vốn ngắn hạn đầu tư dài hạn thông qua xác đinh tỷ lệ chuyển hoán vốn thực tế như sau: Ví dụ tại ngân hàng thương mại A có báo cáo về tài sản và nguồn vốn phân theo kỳ đáo hạn thực tế như sau: Kỳ hạn KKH 1 tuần 1 tháng 6 tháng 1 năm >1 năm ∑ Sử dụng vốn 1.700 1.000 1.500 1.500 1.000 5.300 12.000 Nguồn vốn 5.000 0 2.900 2.500 600 1.000 12.000 Chênh lệch 3.300 - 1.000 1.400 1.000 - 400 - 4.300 0 Cộng dồn 0 - 3.300 - 2.300 - 3.700 - 4.700 - 4.300 Nhìn vào bảng ta thấy ngân hàng đã sử dụng rất nhiều tài sản nợ ngắn hạn để đầu tư dài hạn. Chênh lệch thiếu nguồn vốn trung dài hạn (trên một năm) lớn tới 4300 triệu đồng. Tỷ lệ hoán chuyển vốn thực tế là: 4300/5300 = 81%. Báo cáo cho thấy mức độ rủi ro thanh khoản của ngân hàng là rất cao. Ngân hàng cần có biện pháp cơ cấu thời hạn trên bảng tổng kết tài sản của mình nếu không sẽ gặp khó khăn lớn về thanh khoản. Phân tích họat động tín dụng. Hoạt động tín dụng là hoạt động sinh lời chủ yếu của NHTM. Do vậy công tác phân tích tình hình tín dụng phải đảm bảo phân tích đầy đủ và toàn diện mọi khía cạnh của vấn đề nhằm đưa lại cho nhà quản trị cái nhìn sâu sắc và toàn diện nhất. Tại VCB , để đáp ứng yêu cầu đó, nội dung phân tích phải được bổ sung thêm những khía cạnh đánh giá sau:  Thứ nhất Trong phân tích, nhà quản trị VCB cần làm rõ mối quan hệ hữu cơ giữa việc cấp tín dụng của ngân hàng mình với tình tình nguồn vốn huy động được đưa vào kinh doanh. Thứ hai Trong việc trích lập dự phòng, VCB Hà Nội vẫn phải thực hiện theo như quyết định 493/2005/QĐ-NHNN của NHNN. Tuy nhiên, như đã nói quyết định này của NHNN còn nhiều bất cập, thiếu tính thực tế và không theo tiêu chuẩn quốc tế. Do đó, trong công tác phân tổ nợ quá hạn để trích lập dự phòng rủi ro tín dụng VCB Hà Nội cần tính đến tất cả những yếu tố trên để việc phân tổ nợ quá hạn và trích lập dự phòng cho chính xác, đảm bảo cho việc phân tích tình hình rủi ro tín dụng của nhà quản trị được toàn diện và sát thực hơn. Thứ ba Ngân hàng nên sử dụng hệ số khả năng bù đắp rủi ro tín dụng. Nợ quá hạn khó đòi Dự phòng bù đắp rủi ro Hệ số khả năng bù đắp rủi ro tín dụng = ------------------------------ Trong đó: dự phòng bù đắp rủi ro tín dụng được xác định bằng cách cộng số dư có của các tài khoản dự phòng phải thu khó đòi. Hệ số khả năng bù đắp rủi ro tín dụng được sử dụng để đánh giá khả năng bù đắp rủi ro tín dụng. Nếu dự phòng bù đắp rủi ro nhỏ hơn nợ quá hạn khó đòi (hay chỉ tiêu hệ số khả năng bù đắp rủi ro <1) chứng tỏ ngân hàng thương mại không có đủ khả năng bù đắp rủi ro trong cho vay từ trích dự phòng, điều này sẽ làm giảm lợi nhuận kinh doanh trong kỳ, thậm chí có thể sẽ làm thâm hụt vốn tự có nếu ngân hàng kinh doanh không có lãi. Trong trường hợp này cần xem xét thêm mức độ ảnh hưởng của rủi ro tín dụng đến sự suy giảm của vốn tự có bằng cách so sánh phần nợ không có khả năng thu hồi với vốn tự có của ngân hàng qua chỉ tiêu: Vốn tự có của ngân hàng Nợ quá hạn không có khả năng thu hồi Nợ quá hạn không có khả năng thu hồi so với vốn tự có = Chỉ tiêu nợ quá hạn không có khả năng thu hồi so với vốn tự có càng lớn thể hiện sự thâm hụt vốn tự có càng nhiều do chất lượng tín dụng suy giảm. Đặc biệt, khi chỉ tiêu này lớn hơn 1, ngân hàng hoàn toàn không còn khả năng thanh toán nữa. Phân tích hiệu quả hoạt động của ngân hàng. Đánh giá tình hình thu nhập- chi phí. Nhìn vào những hạn chế của VCB trong công tác phân tích tình hình thu nhập – chi phí đã chỉ ra trong chương 2, để làm tốt công tác phân tích này nhà quản trị VCB nên xem xét thêm một số yếu tố sau dây. Thứ nhất Ngoài việc xem xét tổng thu nhập và tổng chi phí nhà quản trị VCB cần thiết phải xem xét sự biến động của thu nhập và chi phí trong mối quan hệ với quy mô tài sản, nguồn vốn hay lao động bằng việc sử dụng phương pháp tỷ lệ để tính toán và so sánh hai tỷ lệ sau: ∑Tài sản bình quân ∑Thu nhập Tỷ lệ thu nhập trên tổng tài sản = ∑Tài sản bình quân ∑Chi phí Tỷ lệ chi phí trên tổng tài sản = Chỉ tiêu trên phản ánh kết quả tạo thu nhập của một đồng tài sản. Chỉ tiêu này càng cao càng chứng tỏ ngân hàng đã phân bổ tài sản có một cách hợp lý, tạo nền tảng cho việc tăng lợi nhuận. Chỉ tiêu tỷ lệ chi phí trên tổng tài sản thể hiện chi phí mà ngân hàng phải bỏ ra khi sử dụng một đồng tài sản. Chỉ tiêu này càng cao chứng tỏ công tác quản lý chi phí của ngân hàng càng kém, đòi hỏi ngân hàng cần có những thay đổi thích hợp nhằm nâng cao hiệu quả kinh doanh ngân hàng. Phân tích tình hình lợi nhuận. Để công tác đánh giá tình hình lợi nhuận đạt hiệu quả cao nhà quản trị VCB nên đưa thêm vào trong phân tích các nội dung sau đây: Nhà quản trị VCB nên sử dụng phương pháp Dupont để đánh giá về hai chỉ tiêu ROA và ROE. Tuy nhiên đối với 1 chi nhánh, việc xác định Vốn chủ sở hữu là khó. Nhà quản trị có thể tách vốn chủ từ tổng nguồn vốn, nhưng việc này khá phức tạp. Do vậy phương pháp này đưa ra chỉ mang tính tham khảo. Cụ thể là : Vốn chủ sở hữu BQ Vốn chủ sở hữu BQ ∑ Tài sản BQ Lợi nhuận sau thuế ∑ Tài sản BQ Lợi nhuận sau thuế x = Hay: 1 Lợi nhuận sau thuế Lợi nhuận sau thuế Vốn chủ sở hữu BQ ∑ Tài sản BQ Vốn chủ sở hữu BQ x = ∑ Tài sản BQ Vì å Tài sản = å Nguồn vốn, nên công thức trên còn có thể viết được là: 1 Lợi nhuận sau thuế Lợi nhuận sau thuế Vốn chủ sở hữu BQ ∑ Tài sản BQ Vốn chủ sở hữu BQ x = ∑ Nguồn vốn BQ Mà vốn chủ sở hữu trên tổng nguồn vốn có thể tính được bằng: Vốn chủ sở hữu BQ Vốn chủ sở hữu BQ ∑ Nguồn vốn BQ ∑ Nguồn vốn BQ Hệ số nợ - - 1 = = 1 Do đó, ta có: Lợi nhuận sau thuế 1 Lợi nhuận sau thuế ∑ Tài sản BQ = Vốn chủ sở hữu BQ x 1 - Hệ số nợ Qua công thức trên ta có thể thấy: tỷ suất lợi nhuận vốn chủ sở hữu chịu ảnh hưởng của hai nhân tố: tỷ suất lợi nhuận sau thuế trên tổng tài sản và hệ số nợ. Nếu tăng tỷ suất lợi nhuận sau thuế trên tổng tài sản thì tỷ suất lợi nhuận sau thuế trên vốn chủ sở hữu cũng sẽ tăng lên và ngược lại. Nếu hệ số nợ càng tăng thì tỷ suất lợi nhuận sau thuế trên vốn chủ sở hữu cũng sẽ tăng lên và ngược lại. Do đó, trong điều kiện tỷ suất lợi nhuận sau thuế trên tổng tài sản không thay đổi, ngân hàng muốn tăng lợi nhuận sau thuế trên vốn chủ sở hữu, chỉ cần tăng sử dụng nợ thay cho vốn chủ sở hữu. Tuy nhiên, nếu thị trường thấy rằng vốn chủ sở hữu quá thấp, ngân hàng đó được xem là có rủi ro cao và do đó giá cổ phiếu của ngân hàng có thể sẽ có chiều hướng giảm thấp. Vì vậy, các nhà quản trị ngân hàng cần phải thận trọng trong việc sử dụng đòn bẩy tài chính “hệ số nợ”. Hoặc có thể biểu diễn ảnh hưởng của các nhân tố đến tỷ suất lợi nhuận trên vốn tự có theo mối quan hệ sau: LN sau thuế = ∑ Tài sản BQ x x Lợi nhuận sau thuế ∑ Thu nhập Vốn chủ sở hữu BQ Vốn chủ sở hữu BQ ∑ Tài sản BQ ∑ Thu nhập Lợi nhuận sau thuế 1 x = x Lợi nhuận sau thuế ∑ Thu nhập ∑ Thu nhập Vốn chủ sở hữu BQ ∑ Tài sản BQ Vốn chủ sở hữu BQ ∑ Tài sản BQ Từ mối quan hệ trên có thể rút ra: Trường hợp tỷ suất lợi nhuận sau thuế trên vốn chủ sở hữu giảm do tỷ suất lợi nhuận sau thuế trên doanh thu giảm, có thể do ngân hàng không kiểm soát được chi phí đã làm giảm lợi nhuận sau thuế hoặc cũng có thể định giá dịch vụ thấp hoặc chiến lược Marketing ngân hàng kém hiệu quả. Trường hợp tỷ suất lợi nhuận sau thuế trên vốn chủ sở hữu giảm do vòng quay tài sản có giảm, các nhà quản trị ngân hàng cần phải xem lại sự phân bổ các thành phần tài sản: tài sản sinh lời và tài sản không sinh lời, tránh ứ đọng không cần thiết. Trường hợp tỷ suất lợi nhuận sau thuế trên vốn chủ sở hữu giảm do tỷ lệ vốn chủ sở hữu trên tổng số nguồn vốn quá lớn, các nhà quản trị ngân hàng cần xem lại các chính sách huy động vốn nhằm thu hút thêm nguồn vốn từ bên ngoài vào kinh doanh. Một số kiến nghị nhằm hoàn thiện công tác phân tích BCTC tại VCB Hà Nội. Đối với các cơ quan quản lý Nhà nước. Thứ nhất: Tiếp tục hoàn thiện môi trường luật pháp, tạo cơ sở pháp lý cho hoạt động kinh doanh ngân hàng. Trong những năm qua, với sự ban hành hàng lọat các đạo luật và quy chế trên mọi lĩnh vực đã tạo ra tiền đề pháp lý thiết yếu cho việc thành lập và triển khai các họat động của các chủ thể theo cơ chế thị trường. Tuy nhiên, bên cạnh đó vẫn không ít các tồn tại gây ảnh hưởng lớn đến hoạt động của các NHTM như tính không đầy đủ, không cụ thể, không rõ ràng trong một số quy định và thực tế có những quy định chỉ mang tính chất hình thức như quy định về tỷ lệ khả năng chi trả hay như các quy định trong hệ số CAR của NHNN Việt nam. Điều này đã tạo ra không ít những khó khăn, mâu thuẫn trong việc áp dụng và thực hiện ở các NHTM. Bởi vậy, việc cải thiện môi trường luật pháp là hết sức cần thiết. Thứ hai: NHNN Việt nam nên sớm xây dựng một hệ thống chỉ tiêu chuẩn phân tích tình hình tài chính của các NHTM mang tính hướng dẫn, có quy định thống nhất về phương pháp tính toán sao cho vừa khoa học vừa phù hợp với những điều kiện hiện thời. Trên cơ sở đó vào cuối năm NHNN nên có các thông báo cho các NHTM các thông số tài chính mang tính bình quân theo các chỉ tiêu đã được tiêu chuẩn hóa trên cơ sở các báo cáo chính thức của ngân hàng, tạo điều kiện thuận lợi cho công tác phân tích BCTC của các NHTM. Thứ ba: NHNN kết hợp với Bộ tài chính cần tiếp tục nghiên cứu sửa đổi chế độ kế toán hiện hành theo hướng phù hợp với yêu cầu của nền kinh tế thị trường, phù hợp với đặc điểm, trình độ quản lý kinh tế tài chính hiện tại của các NHTM nói chung, ngân hàng VCB Hà Nội nói riêng và đồng thời phù hợp với chuẩn mực kế toán quốc tế. Đối với Ngân hàng VCB Hà Nội Thứ nhất, VCB Hà Nội nên có một bộ phận chuyên trách trong việc phân tích BCTC với đội ngũ cán bộ ngân hàng có thâm niên công tác và trình độ cao nhằm đảm bảo cho công tác đánh giá chính xác và có hiệu quả thực tiễn. Phòng chức năng này đặt dước sự quản lý trực tiếp của Ban Giám đốc, có thể tiến hành phân tích đánh giá thường xuyên hoặc định kỳ hoạt động kinh doanh của VCB Hà Nội của các đối thủ cạnh tranh khác theo một quy trình nhất định. Với việc chuyên môn hóa như vậy, công tác phân tích BCTC sẽ được tiến hành thường xuyên và có hiệu quả hơn, tạo ra nguồn thông tin đã qua xử lý một cách nhanh chóng và chính xác, từ đó giúp các nhà quản trị VCB Hà Nội có được những cơ sở để ra quyết định quản trị. Thứ hai, chấn chỉnh và nâng cao chất lượng của công tác kế toán, kiểm toán nội bộ nhằm đảm bảo tính xác thực và độ tin cậy cần thiết của các thông tin và chỉ tiêu tài chính. Tính chính xác và đầy đủ của thông tin là điều kiện tiên quyết để có các kết luận phân tích thật sự có ý nghĩa cho công tác kế toán quản trị điều hành. Vì thế, hoàn thiện hệ thống thông tin kế toán, thống kế đồng thời nâng cao chất lượng kiểm toán nội bộ trở nên hết sức cần thiết. Có như vây thì các thông số tài chính được tính toán qua các chỉ tiêu mới phản ánh chính xác, trung thực hiện trạng tài chính của ngân hàng. Thứ ba, VCB Hà Nội cần ứng dụng tin học vào công tác phân tích, đánh giá hoạt động kinh doanh ngân hàng. Thứ tư, Nâng cao trình độ nhận thức, trình độ và năng lực phân tích, đánh giá của nhà quản trị ngân hàng. Đánh giá họat động kinh doanh là yêu cầu cần thiết, khách quan không thể thiếu được trong công tác điều hành, quản lý kinh doanh của nhà quản trị ngân hàng. Do đó, trước hết, VCB Hà Nội cần nâng cao trình độ cho cán bộ quản lý về công tác phân tích, đánh giá đồng thời phải thường xuyên mở các lớp bồi dưỡng ngắn ngày về kỹ năng phân tích cho cán bộ quả lý trong hệ thống ngân hàng, tạo ra đội ngũ các nhà quản lý ngân hàng có năng lực phân tích, năng lực tổ chức công tác phân tích, đánh giá phục vụ tốt cho việc ra quyết định quản lý của nhà lãnh đạo ngân hàng. Kết luận Hiện nay, hệ thống ngân hàng nói chung và bản thân Ngân hàng Ngoại Thương Hà Nội nói riêng, đang phải đối mặt với nhiều thách thức xuất phát từ môi trường kinh tế - xã hội và từ cả bên trong ngân hàng. Trong hoàn cảnh đó việc xem xét lại một cách toàn diện về bản thân ngân hàng là một việc làm rất cần thiết, để qua đó phát huy thế mạnh nội tại, củng cố những mặt yếu kém. Đó chính là lý do cho sự cần thiết phải tiến hành phân tích tài chính tại các chi nhánh ngân hàng. Cũng như ở bất kỳ một ngân hàng nào, tình hình tài chính của Chi nhánh Ngân hàng Ngoại Thương Hà Nội là vấn đề đáng quan tâm của ban Giám đốc, Hội đồng quản trị Ngân hàng Ngoại Thương Việt Nam cũng như nhiều đối tượng liên quan khác. Tuy nhiên, trên thực tế, những phân tích tài chính tại Chi nhánh Ngân hàng Ngoại Thương Hà Nội vẫn còn chưa nhận được quan tâm đúng mức từ phía các nhà quản trị dẫn đến còn tồn tại những thiếu sót, cần được bổ sung và hoàn thiện trong thời gian tới. Dựa trên nền tảng lý luận về phân tích tài chính, chuyên đề không có tham vọng gì khác, ngoài việc góp một tiếng nói vào việc hoàn thiện công tác phân tích tài chính tại Ngân hàng Ngoại Thương Hà Nội, mà mục đích cuối cùng chính là giúp ngân hàng ngày càng phát triển ổn định và bền vững. MỤC LỤC