Đề tài Lý luận tuần hoàn và chu chuyển Tư Bản với việc sử dụng có hiệu quả các nguồn vốn trong các doanh nghiệp Nhà nước

th«ng. §ã lµ kho¶ng thêi gian mµ TB chuyÓn tõ h×nh thøc tiÒn tÖ sang h×nh thøc s¶n xuÊt vµ tõ h×nh thøc hµng ho¸ chuyÓn vÒ h×nh thøc tiÒn tÖ. Thêi gian l­u th«ng dµi hay ng¾n lµm cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt lÆp ®i lÆp l¹i nhanh hay chËm. Nã khiÕn cho khèi l­îng mét TB nhÊt ®Þnh lµm chøc n¨ng TBSX ®­îc t¨ng lªn hay rót bít ®i. Do ®ã mµ n¨ng suÊt cña TB tøc viÖc TB ®Î ra gi¸ trÞ thÆng d­ lín lªn hay gi¶m ®i. Thêi gian l­u th«ng gåm thêi gian mua vµ thêi gian b¸n. Trong ®ã thêi gian b¸n lµ quan träng vµ khã kh¨n h¬n. Vµ thêi gian l­u th«ng nµy dµi hay ng¾n chñ yÕu lµ do c¸c ®iÒu kiÖn mua TLSX, ®iÒu kiÖn b¸n hµng tuú theo thÞ tr­êng xa hay gÇn, t×nh h×nh thÞ tr­êng tèt hay xÊu, tr×nh ®é ph¸t triÓn cña ph­¬ng tiÖn GTVT. Do chÞu ¶nh h­ëng cña hµng lo¹t c¸c nh©n tè trªn nªn th­êng th× ®é dµi cña thêi gian s¶n xuÊt vµ thêi gian l­u th«ng cña c¸c TB lµ kh¸c nhau. Tõ ®ã lµm cho thêi gian chu chuyÓn cña c¸c TB trong c¸c ngµnh kh¸c nhau vµ c¶ nh÷ng TB trong mét ngµnh còng kh¸c nhau. Khi muèn so s¸nh thêi gian chu chuyÓn cña c¸c TB dµi ng¾n kh¸c nhau ®ã ng­êi ta sö dông tèc ®é chu chuyÓn cña T­ b¶n. Trong ®ã : n : Sè lÇn chu chuyÓn TB trong 1 n¨m CH : N¨m ®¬n vÞ ®o l­êng Ch : Thêi gian chu chuyÓn 1 vßng cña TB 2. T­ b¶n cè ®Þnh vµ t­ b¶n l­u th«ng Thêi gian chu chuyÓn cña T­ b¶n b»ng toµn bé thêi gian chu chuyÓn cña c¸c bé phËn t­ b¶n øng ra ®Ó tiÕn hµnh s¶n xuÊt. Nh­ng thùc tÕ ph­¬ng thøc chu chuyÓn cña c¸c bé phËn t­ b¶n lµ kh«ng gièng nhau. C¨n cø vµo ph­¬ng thøc chu chuyÓn gi¸ trÞ cña TB ng­êi ta chia TB thµnh TB cè ®Þnh vµ t­ b¶n l­u th«ng. T­ b¶n cè ®Þnh lµ bé phËn T­ b¶n s¶n xuÊt mµ b¶n th©n nã tham gia toµn bé vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt nh­ng gi¸ trÞ th× l¹i kh«ng chuyÓn hÕt mét lÇn mµ chuyÓn dÇn tõng phÇn mét vµo s¶n phÈm. Tr­íc hÕt bé phËn ®­îc xÕp vµo t­ b¶n cè ®Þnh lµ bé phËn T­ b¶n tån t¹i d­íi h×nh th¸i t­ liÖu lao ®éng nh­ m¸y mãc, thiÕt bÞ, nhµ x­ëng ®ang ®­îc sö dông trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. H×nh th¸i sö dông cña nh÷ng bé phËn nµy lu«n ®­îc duy tr× vµ tån t¹i nh­ lóc chóng míi gia nh¹o vµo qu¸ tr×nh lao ®éng. Chøc n¨ng t­ liÖu lao ®éng trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt gi÷ chóng l¹i vµ do vËy bé phËn gi¸ trÞ TB øng ra ®­îc cè ®Þnh l¹i d­íi h×nh th¸i Êy. Bé phËn t­ b¶n nµy l­u th«ng kh«ng ph¶i d­íi h×nh th¸i gi¸ trÞ sö dông cña nã, mµ chØ gi¸ trÞ cña nã míi l­u th«ng vµ chuyÓn dÇn tõng phÇn mét gi¸ trÞ ®ã vµo s¶n phÈm. PhÇn gi¸ trÞ ®ã kh«ng ngõng gi¶m cho ®Õn khi TLL§ trë thµnh v« dông. Khi t­ liÖu lao ®éng cµng bÒn th× nã cµng chËm hao mßn b»ng nhiÒu gi¸ trÞ t­ b¶n bÊt biÕn sÏ ®­îc cè ®Þnh d­íi h×nh th¸i sö dông Êy trong mét thêi gian cµng l©u bÊt nhiªu. Ngoµi ra t­ b¶n cè ®Þnh cßn bao gåm bé phËn TB tån t¹i d­íi h×nh th¸i c¸c TLSX mµ xÐt vÒ mÆt gi¸ trÞ vµ c¶ vÒ ph­¬ng thøc l­u th«ng gi¸ trÞ còng nh­ TLL§ ®· nãi trªn. §©y lµ tr­êng hîp nh÷ng chÊt dïng ®Ó c¶i t¹o chÊt ®Êt. Nh÷ng chÊt nµy ®em vµo trong ®Êt nh÷ng chÊt ho¸ häc lµm giµu dinh d­ìng cho ®Êt vµ chóng n»m l¹i trong ®Êt trong nhiÒu thêi kú s¶n xuÊt. Trong tr­êng hîp nµy kh«ng ph¶i chØ cã gi¸ trÞ cña TB cè ®Þnh ®­îc chuyÓn dÇn vµo s¶n phÈm mµ gi¸ trÞ sö dông cña bé phËn Êy còng ®­îc chuyÓn vµo s¶n phÈm. T­ b¶n l­u th«ng lµ mét bé phËn t­ b¶n s¶n xuÊt mµ gi¸ trÞ cña nã sau mét thêi kú s¶n xuÊt cã thÓ hoµn l¹i hoµn toµn cho nhµ t­ b¶n d­íi h×nh thøc tiÒn tÖ, sau khi hµng ho¸ ®· b¸n xong. §ã lµ bé phËn t­ b¶n bÊt biÕn d­íi h×nh th¸i nguyªn liÖu, nhiªn liÖu, vËt liÖu phô…tiªu dïng trong qu¸ tr×nh lao ®éng. XÐt vÒ phøc chu chuyÓn bé phËn TB kh¶ biÕn còng gièng nh­ bé phËn TB bÊt biÕn l­u th«ng nãi trªn do ®ã còng ®­îc xÐt vµo lµ TB l­u ®éng. Sù ph©n chia TB thµnh bé phËn cè ®Þnh vµ l­u ®éng lµ ®Æc ®iÓm riªng cã cña TBSX chØ cã TBSX míi cã sù ph©n chia nµy vµ c¨n cø cña viÖc ph©n chia nµy chÝnh lµ ph­¬ng thøc chu chuyÓn cña TB. Còng chÝnh v× thÕ cã nh÷ng TLSX khi ®­îc coi lµ TBC§ khi ®­îc coi lµ TB l­u ®éng tïy theo chøc n¨ng cña nã trong qóa tr×nh s¶n xuÊt. Ch¼ng h¹n nh­ mét con bß kÐo ®Çy lµ TBC§ nh­ng bß thÞt l¹i TBL§ trong qóa tr×nh s¶n xuÊt. TBC§ bÞ hao mßn dÇn tõ mét chiÕc m¸y míi nguyªn vÑn cho ®Õn khi chØ cßn lµ ®èng s¾t vôn, ®ã lµ hao mßn vÒ mÆt gi¸ trÞ sö dông. §ång thêi víi sù hao mßn vËt chÊt, gi¸ trÞ cña nã còng gi¶m dÇn do ®· chuyÓn tõng phÇn sang s¶n phÈm. §ã lµ hao mßn vÒ mÆt gi¸ trÞ. Nh÷ng hao mßn nµy ®­îc gäi lµ hao mßn h÷u h×nh, nguyªn nh©n cña nh÷ng hao mßn nµy lµ do sö dông trong s¶n xuÊt bÞ ®éng cña thiªn nhiªn g©y nªn. VD nh­ m¸y bÞ gØ. Bªn c¹nh ®ã TBC§ cßn bÞ hao mßn v« h×nh. §ã lµ sù hao mßn thuÇn tóy vÒ mÆt gi¸ trÞ trong khi gi¸ trÞ sö dông míi hao mßn hoÆc cßn nguyªn vÑn nh­ng bÞ mÊt gi¸ v× cã nh÷ng m¸y mãc tèt h¬n, tåi tµn h¬n x· héi. C¶ hao mßn h÷u h×nh vµ v« h×nh cña TBC§ ®Òu ®­îc tÝnh chuyÓn gi¸ trÞ vµo s¶n phÈm, l­u th«ng cïng s¶n phÈm, chuyÓn ho¸ thµnh tiÒn vµ trë thµnh qòy, dù tr÷ tiÒn tÖ ®Ó ®æi míi TBC§ khi ®Õn kú t¸i t¹o ra TB ®ã d­íi h×nh th¸i hiÖn vËt. §ã chÝnh lµ qòy khÊu hao cña TB. §Ó ph¸t huy hiÖu qu¶ cña t­ b¶n bé phËn qòy khÊu hao nµy cã thÓ ®­îc ®­a ra sö dông ®Ó më réng doanh nghiÖp tøc t¨ng quy m« theo chiÒu s©u. Nhê vËy doanh nghiÖp cã thÓ thùc hiÖn t¸i s¶n xuÊt më réng mµ kh«ng cÇn cã sù tÝch lòy TB thùc sù. §Ó tr¸nh nh÷ng hao mßn bÊt th­êng vµ bÊt ®éng ph¸t huy hiÖu qu¶ cao, TBC§ ®ßi hái nh÷ng chi phÝ b¶o qu¶n ®ång bé. ViÖc b¶o qu¶n Êy ®­îc thùc hiÖn mét phÇn ë b¶n th©n qóa tr×nh lao ®éng sö dông nã, b¶o tån nã vµ chuyÓn gi¸ trÞ cña nã vµo s¶n phÈm. Nh­ng ®Ó b¶o qu¶n tèt TBC§ cßn ®ßi hái ph¶i thùc sù chi phÝ møc lao ®éng n÷a. M¸y mãc yªu cÇu th­êng xuyªn ph¶i ®­îc lau chïi. §©y lµ viÖc phô nh­ng nÕu kh«ng lµ th× m¸y mãc sÏ nhanh háng. Ngoµi ra TBC§ cßn cÇn ®­îc tu bæ, söa ch÷a do ®ã ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng kho¶n chi vÒ TB riªng. Th­êng mçi TBC§ ®Çu t­ cho mét ngµnh CN nhÊt ®Þnh ®Òu ®­îc dù tÝnh theo kinh nghiÖm nh÷ng c«ng v¨n lau chïi, nh÷ng yªu cÇu tu söa sau nh÷ng qu·ng thêi gian lao ®éng nhÊt ®Þnh còng nh­ söa ch÷a th«ng th­êng vµ bÊt th­êng cã thÓ x¶y ra. Nh÷ng chi phÝ cho viÖc b¶o qu¶n vµ söa ch÷a ®ã ®­îc ph©n phèi b×nh qu©n vµo suèt cuéc ®êi phôc vô cña TB vµ ®­îc tÝnh vµo gi¸ c¶ s¶n phÈm ®­îc s¶n xuÊt ra. Nh­ vËy lµ nh÷ng chi phÝ ®ã ®· ®­îc dù tÝnh tr­íc dÔ ph©n phèi ®Òu cho c¸c vßng chu chuyÓn cña TB ngay tõ vßng ®Çu. Sè TB chi ra cho CN b¶o qu¶n, söa ch÷a lµ mét thµnh phÇn cã tæ chøc ®Æc biÖt, nã kh«ng thÓ xÕp vµo TB cè ®Þnh còng kh«ng ph¶i lµ TB l­u ®éng nh­ng nã lµ mét bé phËn trong chi phÝ th­êng xuyªn nªn ®­îc xÕp vµo TB l­u ®éng. Trªn thùc tÕ ranh giíi gi÷a viÖc thùc sù lµ söa ch÷a vµ thay thÕ, gi÷a chi phÝ b¶o qu¶n vµ chi phÝ ®æi míi cã phÇn nµo kh«ng râ rµng. §Æc biÖt trong n«ng nghiÖp h«m nay ch­a sö dông nhiÒu c¬ khÝ nªn viÖc ph©n biÖt nµy cµng trë nªn khã thùc hiÖn. Trong qóa tr×nh s¶n xuÊt cña c¸c doanh nghiÖp ®Ó tr¸nh hao mßn v« Ých còng nh­ ra søc tiÕt kiÖm c¸c chi phÝ b¶o qu¶n vµ söa ch÷a t¨ng c­êng hiÖu suÊt c¸c nhµ TB t×m mäi c¸ch ®Ó thu håi TB vÒ nhanh vµ thu nhiÒu lîi nhuËn h¬n. §Ó thùc hiÖn ®­îc ®iÒu nµy th× ngoµi c¸c thñ ®o¹n th«ng th­êng nh­ t¨ng c­êng ®é lao ®éng, kÐo dµi ngµy lao ®éng… c¸c nhµ TB cßn bãc lét c¶ thêi gian nghØ cña c«ng nh©n, buéc c«ng nh©n lao ®éng trong ®iÒu kiÖn cùc khæ thËm chÝ kh«ng b¶o ®¶m an toµn lao ®éng cho c«ng nh©n. §iÒu nµy dÉn tíi m©u thuÉn giai cÊp trong XHTB trë nªn gay g¾t. D­íi chÕ ®é XHCN kh¸c h¼n nh÷ng viÖc tËn dông kh¸i niÖm c«ng suÊt cña m¸y mãc ®Ó tr¸nh hao mßn v« h×nh, chó ý b¶o qu¶n söa ch÷a, sö dông hîp lý, cã hiÖu qu¶ vèn cè ®Þnh, vèn l­u ®éng lµ yªu cÇu kÕt qu¶ trong viÖc qu¶n lý nÒn kinh tÕ XHCN. Trong ®iÒu kiÖn ë ViÖt Nam hiÖn nay viÖc t¨ng c­êng ®­a m¸y mãc hiÖn ®¹i vµo s¶n xuÊt, tËn dông hÕt c«ng suÊt cña m¸y kh«ng chØ cã t¸c dông tr¸nh hao mßn mµ cßn cã ý nghÜa qóa tr×nh trong viÖc t¨ng NSL§ x· héi lªn b­íc cao míi, ®ã lµ tr¸nh ®­îc t×nh tr¹ng l·ng phÝ nghiªm träng trong vµ sö dông vèn cè ®Þnh. 3. T¸c dông cña viÖc t¨ng tèc ®é chu chuyÓn cña TB vµ ph­¬ng ph¸p lµm t¨ng tèc ®é chu chuyÓn cña TB. Tèc ®é chu chuyÓn cña tæng TB øng tr­íc ®­îc tÝnh b»ng tèc ®é chu chuyÓn TB cña TBC§ vµ TB l­u th«ng. C«ng thøc tÝnh tèc ®é chu chuyÓn cña tæng TB øng tr­íc ®­îc tÝnh b»ng gi¸ trÞ chu chuyÓn cña TB cè ®Þnh vµ gi¸ trÞ chu chuyÓn cña TB l­u ®éng trong n¨m chia cho tæng TB øng tr­íc. Tõ c«ng thøc suy ra tèc ®é chu chuyÓn cña tæng TB tØ lÖ thuËn víi tæng gi¸ trÞ chu chuyÓn cña TB cè ®Þnh vµ TB l­u ®éng vµ tØ lÖ nghÞch víi gi¸ trÞ cña tæng TB. Trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp th× ®éng lùc ®ång thêi còng lµ vÊn ®Ò quan träng ®Æt lªn hµng ®Çu ®ã chÝnh lµ t¨ng khèi l­îng gi¸ trÞ thÆng d­. Mµ t¨ng tèc ®é chu chuyÓn cña t­ b¶n sÏ t¨ng hiÖu suÊt s¶n xuÊt vµ mang l¹i gi¸ trÞ thÆng d­ nhiÒu h¬n cho nhµ t­ b¶n. Trong ®ã t¨ng tèc ®é chu chuyÓn cña TBC§, gióp cho nhµ TB tr¸nh ®­îc thiÖt h¹i hao mßn v« h×nh vµ qua ®ã cßn cã thÓ t¨ng c­êng sö dông qòy khÊu hao vµo më réng s¶n xuÊt. Cßn dÞch vô TB l­u ®éng t¨ng tèc ®é chu chuyÓn ®em l¹i t¸c dông rÊt lín. §èi víi bé phËn TB bÊt biÕn l­u ®éng nÕu chu chuyÓn m¹nh sÏ tiÕt kiÖm ®­îc TB øng tr­íc. §èi víi TB kh¶ biÕn l­u ®éng t¸c dông cña t¨ng tèc ®é chu chuyÓn cña TB lµ n©ng cao tû suÊt gi¸ trÞ thÆng d­ hµng n¨m dÉn ®Õn t¨ng thªm gi¸ trÞ thÆng d­ cho nhµ TB. Gi¶ sö cã 2 TB, mçi TB cã 25.000 TB kh¶ biÕn, tØ suÊt gi¸ trÞ thÆng d­ lµ 100% nh­ng TB thø nhÊt mét n¨m chu chuyÓn 1 lÇn, TB thø hai chu chuyÓn 2 lÇn. KÕt qu¶ lµ TB thø nhÊt thu ®­îc 25000 x 100% = 25000 gi¸ trÞ thÆng d­ cßn TB thø 2 thu ®­îc 25000. 2.100% = 50000 gi¸ trÞ thÆng d­. Nh­ vËy tû suÊt gi¸ trÞ thÆng d­ hµng n¨m cña TB1 lµ : Cßn cña TB thø hai lµ : Së dÜ hiÖn t­îng nµy lµ v× tuy hai TB kh¶ biÕn øng tr­íc nh­ nhau nh­ng do chu chuyÓn kh¸c nhau nªn t­ b¶n kh¶ biÕn thùc tÕ sö dông l¹i kh¸c nhau vµ do ®ã tuy tû suÊt gi¸ trÞ thÆng d­ thùc tÕ nh­ nhau l¹i dÉn ®Õn tû suÊt gi¸ trÞ thÆng d­ hµng n¨m kh¸c nhau. HiÖn t­îng nµy lµm cho ng­êi ta cã Ên t­îng r»ng tû suÊt gi¸ trÞ thÆng d­ kh«ng ph¶i chØ phô thuéc vµo tr×nh ®é bãc lét søc lao ®éng do TB kh¶ biÕn µm cho ho¹t ®éng mµ cßn phô thuéc vµo nh÷ng ¶nh h­ëng kh«ng thÓ gi¶i thÝch ®­îc do qóa tr×nh l­u th«ng ®Ó ra. Do ®ã, nhµ TB rót ng¾n thêi gian s¶n xuÊt vµ thêi gian l­u th«ng ®Ó t¨ng tèc ®é chu chuyÓn cña TB. Ph­¬ng ph¸p rót ng¾n thêi gian s¶n xuÊt ®­îc thùc hiÖn b»ng c¸ch ¸p dông kü thuËt míi, c¶i tiÕn c¸ch thøc s¶n xuÊt, më réng ph¹m vi ph©n c«ng hîp t¸c c¶i tiÕn tæ chøc vµ qu¶n lý lao ®éng, kÐo dµi ngµy lao ®éng vµ t¨ng c­êng ®é lao ®éng… tÊt c¶ c¸c c¸ch ®ã ®Òu nh»m viÖc rót ng¾n thêi gian lao ®éng, rót ng¾n qóa tr×nh chÞu ¶nh h­ëng thu nhËp cña viÖc s¶n xuÊt còng nh­ rót ng¾n thêi gian lao ®éng rót ng¾n qóa tr×nh chÞu ¶nh h­ëng thu nhËp cña viÖc s¶n xuÊt còng nh­ rót ng¾n vµ gi¶m bít ®­îc dù tr÷ s¶n xuÊt. Song c¸c ph­¬ng ph¸p ®ã l¹i buéc c¸c nhµ TB ph¶i t¨ng thªm TB øng tr­íc, kü thuËt c«ng phu th× TB cè ®Þnh cµng lín mµ TBC§ th× chu chuyÓn chËm do ®ã ¶nh h­ëng ®Õn tèc ®é chu chuyÓn cña toµn bé TB. Vµ ®Æc biÖt lµ khi nhµ TB sö dông ph­¬ng ph¸p nµy ph¶i t¨ng thªm søc bãc lét cho nªn l¹i lµm ph¸t triÓn thªm m«i tr­êng trong nÒn s¶n xuÊt TBCN. Ph­¬ng ph¸p rót ng¾n thêi gian l­u th«ng ®­îc thùc hiÖn b»ng c¸ch c¶i tiÕn chÊt l­îng hµng ho¸, c¶i tiÕn mÆt hµng cho ®ang d¹ng hÊp dÉn h¬n, c¶i tiÕn m¹ng l­íi vµ ph­¬ng ph¸p th­¬ng nghiÖp, ®Æc biÖt lµ ph¸t triÓn ngµnh giao th«ng vËn t¶i… Nh­ng trong qóa tr×nh thùc hiÖn viÖc rót ng¾n thêi gian l­u th«ng cña TB l¹i gÆp rÊt nhiÒu trë ng¹i. S¶n xuÊt cµng ph¸t triÓn ph¹m vi thÞ tr­êng cÇn më réng th× cµng lµm t¨ng thªm tÝnh chÊt c¹nh tranh vÒ chi phÝ trong x· héi khiÕn hµng ho¸ l­u th«ng hçn lo¹n cã nhiÒu hiÖn t­îng bÊt hîp lý, l·ng phÝ do ®Çu c¬ mï qu¸ng vµ qu¶ng c¸o ph« tr­¬ng h×nh thøc g©y ra, hay sù bè trÝ s¶n xuÊt kh«ng hîp lý lµm cho nguyªn vËt liÖu vµ hµng ho¸ vËn t¶i loanh quanh tèn thêi gian. MÆt kh¸c ®«ng ®¶o quÇn chóng lao ®éng bÞ bãc lét thËm tÖ, thu nhËp ngµy cµng gi¶m nªn søc mua ngµy cµng gi¶m sót - sù tiªu thô hµng ho¸ gÆp khã kh¨n hµng ho¸ biÕn d¹ng. §ã lµ nh÷ng m©u thuÉn ®èi kh¸ng cña b¶n th©n CNTB, viÖc rót ng¾n thêi gi¸n s¶n xuÊt vµ thêi gian l­u th«ng cña TB, do ®ã ®Î ra c¶ viÖc t¨ng tèc ®é chu chuyÓn cña TB ®· vÊp ph¶i rÊt nhiÒu khã kh¨n trë ng¹i. T×nh tr¹ng n¨ng lùc s¶n xuÊt th­êng xuyªn kh«ng ®­îc sö dông hÕt ë c¸c n­íc ®Õ quèc cïng møc ®é c¹nh tranh giµnh giËt gay g¾t thÞ tr­êng gi÷a c¸c n­íc nµy hiÖn nay cµng x¸c ®Þnh râ ®iÒu nµy. T¨ng tèc ®é chu chuyÓn vµ t×m mäi biÖn ph¸p ®Ó t¨ng tèc ®é chu chuyÓn vèn lµ yªu cÇu chung cña mäi nÒn s¶n xuÊt. V× vËy nÒn kinh tÕ XHCN cµng yªu cÇu vµ cã ®Çy ®ñ kinh nghiÖm ®Ó thùc hiÖn tèt vÊn ®Ò ®ã. Trong nÒn kinh tÕ ViÖt Nam nÕu chóng ta rót ng¾n thêi gian s¶n xuÊt vµ thêi gian l­u th«ng th× viÖc sö dông c¸c nguån nh©n lùc, vËt lùc vµ tµi lùc cµng ®­îc hîp lý cã lîi cho toµn x· héi. Do ®ã ®Ó qu¶n lý tèt nÒn kinh tÕ, ph¸t huy tèi ®a ®ång vèn c¸c doanh nghiÖp ®ßi hái n­íc ta ph¶i biÕt vËn dông nh÷ng nguyªn lý vÒ chu chuyÓn TB mét c¸ch linh ho¹t, s¸ng t¹o cho phï hîp víi thùc tÕ ®Êt n­íc. B. VËn dông lý thuyÕt tuÇn hoµn vµ chu chuyÓn cña t­ b¶n vµo n­íc ta trong viÖc sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c nguån vèn trong doanh nghiÖp Nhµ n­íc. Thùc tr¹ng s¶n xuÊt kinh doanh cña khu vùc doanh nghiÖp Nhµ n­íc trong giai ®o¹n qua lµ håi chu«ng b¸o hiÖu cho c¸c nhµ qu¶n lý kinh tÕ vÒ mét nguy c¬ trÝ tuÖ cña nÒn kinh tÕ. Tr­íc nguy c¬ tèc ®é t¨ng tr­ëng vµ quy m« s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp Nhµ n­íc cã thÓ gi¶m sót v× thiÕu vèn vµ sö dông kh«ng cã hiÖu qu¶ th× vÊn ®Ò xö lý vèn lµ yªu cÇu ®Æt ra lµ rÊt cÇn thiÕt. Trong t×nh h×nh nµy viÖc vËn dông lý thuyÕt tuÇn hoµn vµ chu chuyÓn TB cã ý nghÜa thùc tiÔn lµ v« cïng to l¬ns trong viÖc qu¶n lý vèn cña doanh nghiÖp, nã chØ ra cho c¸c doanh nghiÖp biÕt ph¶i sö dông vèn nh­ thÕ nµo cho hiÖu qu¶ trong tõng giai ®o¹n cña qóa tr×nh s¶n xuÊt. I. Qu¶n lý sö dông vèn cña doanh nghiÖp Nhµ n­íc gåm vèn cè ®Þnh vµ vèn l­u ®éng. Vèn lu«n lµ mét bµi to¸n hãc bóa ®èi víi mäi doanh nghiÖp nãi chung vµ doanh nghiÖp Nhµ n­íc nãi riªng. Vµ ph¶i nãi riªng trong néi dung ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp th× qu¶n lý sö dông vèn lµ kh©u quan träng nhÊt, cã tÝnh quyÕt ®Þnh tíi møc ®é ®iÓm cuèi cïng cña vßng tuÇn hoµn ph¶i lµ gi¸ trÞ lµ tiÒn. §ång tiÒn ph¶i quay vÒ n¬i xuÊt ph¸t víi gi¸ trÞ lín h¬n. §ã chÝnh lµ nguyªn lý ®Çu t­, sö dông vµ b¶o toµn vèn. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, gi¸ trÞ thùc cña 1 doanh nghiÖp kh«ng ph¶i chØ lµ phÐp céng gi¶n ®¬n c¸c lo¹i . Vèn cè ®Þnh vµ vèn l­u ®éng hiÖn cã, mµ cßn tÝnh ®Õn gi¸ trÞ cña nh÷ng tµi s¶n kh¸c cã kh¶ n¨ng sinh lêi cña doanh nghiÖp nh­ vÞ trÝ ®Þa lý, møc ®é uy tÝn cña nh·n hiÖu s¶n phÈm, bÝ quyÕt qu¶n lý vµ tr×nh ®é tay nghÒ c«ng nh©n…§ã gäi lµ TS v« h×nh vµ nã cã vai trß rÊt quan träng trong viÖc t¹o ra kh¶ n¨ng sinh lêi cña doanh nghiÖp, ®Æc biÖt ®ã lµ DNNN. Nh÷ng nhËn thøc trªn vÒ vèn kh«ng chØ gióp cho viÖc x¸c ®Þnh gi¸ trÞ thùc cña mét doanh nghiÖp mµ nã cßn gióp cho c«ng t¸c qu¶n lý vèn cã tÇm nh×n réng ®Ó khai th¸c, sö dông nh÷ng tiÒm n¨ng s½n cã cña doanh nghiÖp phôc vô cho ®Çu t­, kinh doanh trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. §èi víi DNNN, bÊt cø doanh nghiÖp nµo khi thµnh lËp ph¶i cã vèn ®iÒu lÖ. VÒ nguyªn t¾c vèn theo ®iÒu lÖ ph¶i lín h¬n vèn ph¸p ®Þnh mµ Nhµ n­íc ®· quy ®Þnh cho c¸c ngµnh nghÒ. V× thÕ ngay khi cã quyÕt ®Þnh thµnh lËp, doanh nghiÖp Nhµ n­íc ph¶i ®­îc Nhµ n­íc cÊp vèn ®iÒu lÖ theo ®óng ®iÒu lÖ thµnh lËp cña DNNN ( kh«ng trÔ h¬n 30 ngµy kÓ tõ ngµy cã quyÕt ®Þnh thµnh lËp). Vèn cÊp cã thÓ b»ng tiÒn, b»ng quyÒn sö dông ®Êt, b»ng tµi s¶n h÷u h×nh, v« h×nh kh¸c ®­îc th¸nh gi¸ theo thêi gi¸ nh»m ®¶m b¶o cho DNNN cã thÓ s¶n xuÊt kinh doanh b×nh th­êng, thËm chÝ cã thÓ c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng. Tuy nhiªn ngoµi sè vèn ban ®Çu cña Nhµ n­íc, trong qu¸ tr×nh lao ®éng doanh nghiÖp nÕu thiÕu vèn cã thÓ huy ®éng vèn tõ nh÷ng nguån kh¸c nhau b»ng nhiÒu h×nh thøc ®Ó bæ sung thªm vèn. §iÒu nµy hoµn toµn phï hîp víi yªu cÇu kinh doanh trong c¬ chÕ H bëi viÖc huy ®éng vèn cña DNNN cã thÓ lµm thay ®æi c¬ cÊu tµi chÝnh cña doanh nghiÖp nh­ng kh«ng lµm thay ®æi h×nh thøc së h÷u cña doanh nghiÖp, Nhµ n­íc vÉn lµ ng­êi quyÕt ®Þnh nh÷ng vÊn ®Ò quan träng nhÊt cña doanh nghiÖp ®Ó h­íng doanh nghiÖp vµo thùc tiÔn nh÷ng môc tiªu vµ nhiÖm vô mµ Nhµ n­íc ®Æt ra. Trong ®o¹n ®Çu cña qu¸ tr×nh CNH - H§H ®Êt n­íc hiÖn nay nhu cÇu vÒ vÊn ®Ò ®æi míi c«ng nghÖ vµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt cña DNNN lµ rÊt lín. Tèc ®é t¨ng tr­ëng vµ quy m« s¶n xuÊt DNNN cã thÓ ®øng tr­íc nguy c¬ gi¶m sót v× thiÕu vèn. Tr­íc vèn l­u ®éng ®Æt ra nh­ vËy th× chÝnh phñ t¹o c¬ chÕ hîp lý cho DNNN sö dông c¸c tiÒm lùc TC ®ang tån ®äng t¹i doanh nghiÖp, hç trî theo nguyªn t¾c ­u tiªn xö lý khã kh¨n vÒ vèn cho c¸c doanh nghiÖp ®ang lµm ¨n hiÖu qu¶ (níi láng c¬ chÕ qu¶n lý tÝn dông, bæ sung vèn l­u ®éng cho c¸c doanh nghiÖp). Ngoµi ra ChÝnh phñ ban hµnh ®ång bé vµ ®Çy ®ñ c¬ chÕ chÝnh s¸ch, t¹o hµnh lang hîp lý ®Ó doanh nghiÖp thùc hiÖn huy ®éng vèn. T¨ng tr­ëng hoÆc suy tho¸i cña mét doanh nghiÖp. Qu¶n lý sö dông vèn bao gåm nhiÒu kh©u nh­ x¸c ®Þnh nhu cÇu vèn, khai th¸c t¹o lËp vèn, ®Çu t­ sö dông vµ b¶o toµn vèn… VËy tr­íc tiªn ta ®i nghiªn cøu vèn lµ g× ? Nã cã nh÷ng ®Æc tr­ng g× trong qu¸ tr×nh vËn ®éng cña nã. NhËn thøc vÊn ®Ò nµy kh«ng chØ cã ý nghÜa vÒ mÆt lý luËn mµ nã cßn cã ý nghÜa trong viÖc, ®Þnh ra nh÷ng ph­¬ng ph¸p xö lý vèn cã hiÖu qu¶. 1. Vèn vµ nh÷ng ®Æc tr­ng cña vèn DNNN §Ó tiÕn hµnh bÊt kú mét qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh nµo còng cÇn ph¶i cã vèn, doanh nghiÖp dïng vèn ®ã ®Ó mua s¾m c¸c yÕu tè cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh nh­ søc lao ®éng, ®èi t­îng lao ®éng vµ t­ liÖu lao ®éng. D­íi sù t¸c ®éng cña lao ®éng vµo ®èi t­îng lao ®éng th«ng qua t­ liÖu lao ®éng mµ hµng ho¸ ®­îc t¹o ra vµ tiªu thô trªn thÞ tr­êng. Cuèi cïng c¸c h×nh th¸i vËt chÊt kh¸c nhau ®ã ®­îc chuyÓn ho¸ vÒ h×nh th¸i tiÒn tÖ ban ®Çu. §Ó ®¶m b¶o sù tån t¹i ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp, sè tiÒn thu ®­îc do tiªu thô s¶n phÈm ph¶i bï ®¾p ®­îc c¸c chi phÝ ®· bá ra vµ cã l·i. Nh­ vËy toµn bé gi¸ trÞ øng ra ban ®Çu vµ c¸c qu¸ tr×nh theo cho s¶n xuÊt kinh doanh ®­îc gäi lµ vèn. Vèn ®­îc biÓu hiÖn c¶ b»ng tiÒn lÉn c¶ gi¸ trÞ vËt t­ tµi s¶n vµ hµng ho¸ cña doanh nghiÖp, tån t¹i d­íi c¶ h×nh th¸i vËt chÊt cô thÓ vµ kh«ng cã h×nh th¸i vËt chÊt cô thÓ. Tõ ®ã cã thÓ hiÓu, vèn kinh doanh cña doanh nghiÖp lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña toµn bé tµi s¶n h÷u h×nh vµ tµi s¶n v« h×nh ®­îc ®Çu t­ vµo kinh doanh nh»m môc ®Ých sinh lêi. Vèn kinh doanh cña doanh nghiÖp cã tr­íc khi diÔn ra lao ®äng s¶n xuÊt kinh doanh. Vèn kinh doanh ph¶i ®¹t tíi môc tiªu sinh lêi vµ vèn lu«n thay ®æi h×nh th¸i biÓu hiÖn võa tån t¹i d­íi h×nh th¸i tiÒn võa tån t¹i d­íi h×nh th¸i vËt t­ hoÆc t­ b¶n v« h×nh, nh­ng kÕt thóc vßng tuÇn hoµn ph¶i lµ h×nh th¸i tiÒn. ë ®©y cÇn ph¶i cã sù ph©n biÖt. TiÒn ®­îc gäi lµ vèn ph¶i cã c¸c ®iÒu kiÖn lµ : TiÒn ph¶i ®¹i diÖn cho mét l­îng hµng ho¸ nhÊt ®Þnh, tiÒn ph¶i ®­îc tÝch tô vµ tËp trung ®Õn mét l­îng nhÊt ®Þnh ®ñ ®Ó ®Çu t­ cho 1 dù ¸n kinh doanh. Vµ khi ®· ®ñ vÒ sè l­îng tiÒn ph¶i ®­îc vËn ®éng nh»m môc ®Ých sinh lêi. Trong lÜnh vùc s¶n xuÊt kinh doanh tiÒn vËn ®éng theo ph­¬ng thøc :  SL§ T - H ……SX…H’ - T’ TLSX Khi vËn ®éng, vèn cã thÓ thay ®æi h×nh th¸i biÓu hiÖn nh­ng ®iÓm xuÊt ph¸t vµ cô thÓ lµ nhµ n­íc khuyÕn khÝch DNNN t¹o nguån th«ng qua viÖc sö dông nguån khÊu hao c¬ b¶n hµng n¨m, P lîi tøc sau thuÕ dµnh cho ®Çu t­ ph¸t triÓn, th«ng qua c¸c h×nh thøc huy ®éng vèn nh­ vay tõ quü b¶o hiÓm XH, ph¸t hµnh tr¸i phiÕu doanh nghiÖp, thu tõ cæ phÇn ho¸, vay NH Th­¬ng m¹i trung vµ dµi h¹n…KhuyÕn khÝch doanh nghiÖp t¨ng quy m« vèn trªn c¬ së ph¸t hµnh thªm cæ phiÕu, huy ®éng vèn tõ c¸c chñ së h÷u kh¸c. Sau khi ®­îc giao vèn DNNN cã nghÜa vô ph¶i tæ chøc qu¶n lý vµ sö dông vèn nµy ngµy cµng cã hiÖu qu¶ cao, ph¶i b¶o toµn vµ ph¸t triÓn sè vèn ®­îc giao. 2. Xö lý vµ qu¶n lý tèt nguån vèn trong DNNN. C¨n cø vµo c«ng dông kinh tÕ th× vèn kinh doanh cña DNNN ®­îc chia thµnh vèn cè ®Þnh vµ vèn l­u ®éng. C¸c lo¹i vèn nµy cã ®Æc ®iÓm chu chuyÓn kh¸c nhau. ChÝnh sù kh¸c nhau vÒ ®Æc ®iÓm chu chuyÓn ®ã ®· chi phèi ®Õn ph­¬ng thøc qu¶n lý, ph­¬ng thøc bï ®¾p vµ b¶o toµn vèn còng kh¸c nhau. a. Vèn cè ®Þnh Vèn cè ®Þnh cña biÓu hiÖn b»ng tiÒn toµn bé TSC§ cña doanh nghiÖp. TSC§ cña doanh nghiÖp lµ nh÷ng tµi s¶n cã gi¸ trÞ lín, thêi gian sö dông dµi, cã chøc n¨ng lµ t­ liÖu lao ®éng. * TSC§ cña doanh nghiÖp cã thÓ chia thµnh 2 lo¹i : - Tµi s¶n h÷u h×nh lµ nh÷ng tµi s¶n cã h×nh th¸i vËt chÊt cô thÓ nh­ nhµ x­ëng, m¸y mãc thiÕt bÞ, ph­¬ng tiÖn vËn t¶i..trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp phôc vô cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña DNNN. - Tµi s¶n v« h×nh lµ nh÷ng tµi s¶n kh«ng cã h×nh th¸i vËt chÊt cô thÓ nh­ chi phÝ ®Ó mua b»ng ph¸t minh, s¸ng chÕ, b¶n quyÒn t¸c gi¶. * TSC§ cã nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng cña nã lµ trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh, TSC§ kh«ng thay ®æi h×nh th¸i hiÖn vËt nh­ng n¨ng lùc s¶n xuÊt vµ kÌm theo ®ã lµ gi¸ trÞ cña chóng bÞ gi¶m dÇn. §ã lµ do chóng bÞ hao mßn. Cã 2 lo¹i hao mßn lµ hao mßn h÷u h×nh vµ hao mßn v« h×nh. Hao mßn h÷u h×nh lµ hao mßn cã liªn quan ®Õn viÖc gi¶m gi¸ trÞ sö dông cña TSC§. Cßn hao mßn v« h×nh l¹i cã liªn quan ®Õn viÖc mÊt gi¸ cña TSC§. ViÖc mÊt gi¸ nµy cã nhiÒu nguyªn nh©n : TSC§ cò cã thÓ bÞ mÊt gi¸ do TSC§ míi ®­îc s¶n xuÊt ra víi gi¸ nh­ cò nh­ng cã n¨ng lùc s¶n xuÊt cao h¬n hoÆc do TSC§ míi cã c«ng suÊt b»ng tµi s¶n cò nh­ng gi¸ l¹i rÎ h¬n hay do TSC§ cò bÞ mÊt gi¸ do s¶n phÈm cña chóng s¶n xuÊt ra kh«ng cßn phï hîp víi thÞ hiÕu cña ng­êi tiªu dïng. * §èi víi TSC§ h÷u h×nh th× th­êng bÞ c¶ hao mßn h÷u h×nh vµ v« h×nh cßn TSC§ v« h×nh th× chØ bÞ hao mßn v« h×nh. * Tõ ®Æc ®iÓm vËn ®éng cña TSC§ ®· quyÕt ®Þnh ®Õn ®Æc ®iÓm vËn ®éng cña vèn cè ®Þnh : Vèn cè ®Þnh tham gia nhiÒu chu kú s¶n xuÊt s¶n phÈm vµ chuyÓn dÇn tõng phÇn vµo gi¸ thµnh s¶n phÈm t­¬ng øng víi phÇn hao mßn tµi s¶n cè ®Þnh. + Vèn cè ®Þnh ®­îc thu håi dÇn tõng phÇn hao mßn cña tµi s¶n cè ®Þnh ®Õn khi TSC§ hÕt thêi gian sö dông, gi¸ trÞ cña nã ®­îc thu håi vÒ ®ñ th× vèn cè ®Þnh míi hoµn thµnh mét vßng lu©n chuyÓn. §èi víi c¸c DNNN, viÖc n©ng cao hiÖu suÊt sö dông vèn cè ®Þnh cã ý nghÜa to lín vÒ kinh tÕ tµi chÝnh : Gióp cho doanh nghiÖp t¨ng ®­îc khèi l­îng s¶n phÈm s¶n xuÊt ra, tiÕt kiÖm chi phÝ ®Çu t­ gi¶m hoÆc tr¸nh ®­îc hao mßn v« h×nh, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm, tõ ®ã t¨ng doanh lîi. Trong thùc tÕ ®Ó ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö dông vèn cè ®Þnh cña c¸c doanh nghiÖp ng­êi ta th­êng sö dông mét sè chØ tiªu sau : HiÖu suÊt vèn cè ®Þnh = Doanh thu trong kú Sè vèn cè ®Þnh b×nh qu©n trong kú ý nghÜa cña chØ tiªu nµy : Ph¶n ¸nh mét ®ång vèn cè ®Þnh t¹o ra bv ®ång doanh thu. Tû suÊt lîi nhuËn vèn cè ®Þnh = Lîi nhuËn tr­¬cs thuÕ Sè vèn cè ®Þnh b×nh qu©n trong kú ý nghÜa cña chØ tiªu nµy : Ph¶n ¸nh mét ®ång vèn cè ®Þnh t¹o ra bn ®ång lîi nhuËn. HÖ sè hao mßn TSC§ = Sè tiÒn khÊu hao luü kÕ Nguyªn gi¸ TSC§ ë thêi ®iÓm ®¸nh gi¸ ý nghÜa chØ tiªu nµy : Ph¶n ¸nh møc ®é hao mßn cña TSC§ trong doanh nghiÖp so víi thêi ®iÓm ®Çu t­ ban ®Çu. HÖ sè trang bÞ TSC§ = NG TSC§ b×nh qu©n trong kú Sè l­îng cña c«ng nh©n trùc tiÕp s¶n xuÊt ý nghÜa cña chØ tiªu : Ph¶n ¸nh gi¸ trÞ TSC§ b×nh qu©n trang bÞ cho mét c«ng nh©n trùc tiÕp s¶n xuÊt. Khi nh×n nhËn vÒ vèn cè ®Þnh c¸c DNNN ®· vËn dông nã vµo trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh nh­ thÕ nµo ? Nh×n mét c¸ch tæng thÓ tµi s¶n cè ®Þnh cña DNNN cña t­ qu¸ l¹c hËu vÒ kü thuËt, manh món, kh«ng ®ång bé. Theo b¸oc¸o cña Bé khoa häc CN vµ m«i tr­êng th× m¸y mãc cña ta phÇn lín nhËp tõ c¸c n­íc kh¸c nhau nh­ Liªn X« cò, c¸c n­íc §«ng ¢u, ASEAN, c«ng nghÖ l¹c hËu so víi thÕ giíi tõ 10 - 20 n¨m. Møc ®é hao mßn h÷u h×nh tõ 30 - 50% hiÖu suÊt sö dông thÊp chØ 25 - 30%. Mét thùc tr¹ng ®¸ng buån hiÖn nay lµ bªn c¹nh mét sè ngµnh ®Çu t­ ®óng h­íng, thÝch ®¸ng cho m¸y mãc thiÕt bÞ c«ng nghÖ b­u chÝnh viÔn th«ng, dÇu, ®iÖn, mét sè nhµ m¸y cña Tæng C«ng ty xi m¨ng) th× kh«ng cã g× ph¶i bµn luËn. Song vÊn ®Ò ë chç v× nhiÒu lý do kh¸c nhau kh«ng Ýt doanh nghiÖp l¹i lùa chän c«ng nghÖ l¹c hËu, thiÕt bÞ m¸y mãc cò kh«ng phï hîp khiÕn hËu qu¶ tÊt yÕu lµ møc tiªu hao nhiªn liÖu cho ®¬n vÞ s¶n phÈm cao, chÊt l­îng s¶n phÈm thÊp, n¨ng suÊt lao ®éng kh«ng æn ®Þnh, mÉu m· ®¬n ®iÖu mÊy kh¶ n¨ng c¹nh tranh. Còng chÝnh tõ chç hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh thÊp dÉn tíi thêi gian khÊu hao TSC§ b×nh qu©n kÐo dµi 10 - 12 n¨m trong khi trªn thÕ giíi chØ 7 - 8 n¨m l¹i ®­a ®Õn vßng luÈn quÈn lµm cho møc ®é ®Çu t­ ®æi míi TSC§ chËm. Nãi tãm l¹i ta cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng vèn cè ®Þnh trong c¸c DNNN ë n­íc ta hiÖn nay sö dông ch­a cã hiÖu qu¶. Tr­íc thùc tr¹ng nh­ vËy, ®Æt ra yªu cÇu bøc thiÕt buéc chóng ta ph¶i nh×n l¹i thùc tÕ ®Ó ®­a ra biÖn ph¸p n©ng cao hiÖu qña sö dông vèn cè ®Þnh. §Ó n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn c« ®Þnh tr­íc hÕt ph¶i qu¶n lý tèt vèn cè ®Þnh gåm qu¶n lý vÒ mÆt gi¸ trÞ vµ vÒ mÆt hiÖn vËt cña nã. Qu¶n lý mÆt gi¸ trÞ cña vèn cè ®Þnh lµ qu¶n lý quü khÊu hao. V× vèn cè ®Þnh ®­îc thu håi l¹i b»ng biÖn ph¸p khÊu hao, tøc tÝnh l¹i phÇn gi¸ trÞ hao mßn cña tµi s¶n cè ®Þnh. TiÒn trÝch l¹i ®ã h×nh thµnh nªn quü khÊu hao. Quü khÊu hao dïng ®Ó duy tr× n¨ng lùc s¶n xuÊt b×nh th­êng cña TSC§ vµ dïng ®Ó t¸i s¶n xuÊt toµn bé TSC§. §Ó qu¶n lý tèt quü khÊu hao cÇn ph¶i ®¸nh gi¸ vµ ®¸nh gi¸ l¹i TSC§ mét c¸ch th­êng xuyªn vµ chÝnh x¸c t¹o c¬ së cho viÖc x¸c ®Þnh møc khÊu hao hîp lý ®Ó thu håi vèn. MÆt kh¸c cÇn ph¶i lùa chän ph­¬ng ph¸p khÊu hao thÝch hîp ®Ó b¶o ®¶m thu lêi vèn nhanh vµ b¶o toµn ®­îc vèn qu¶n lý vÒ mÆt hiÖn vËt cña vèn cè ®Þnh lµ qu¶n lý TSC§. §Ó qu¶n lý tèt cÇn ph©n lo¹i TSC§ theo nh÷ng tiªu thøc kh¸c nhau (ph©n lo¹i theo h×nh th¸i biÓu hiÖn, theo môc ®Ých sö dông, theo c«ng dông kinh tÕ, theo h×nh th¸i sö dông) ®Ó tõ ®ã x¸c ®Þnh träng t©m cña c«ng t¸c qu¶n lý. - Do ®Æc ®iÓm tµi s¶n cè ®Þnh vµ vèn cè ®Þnh lµ tham gia vµo nhiÒu chu kú s¶n xuÊt kinh doanh song vÉn gi÷ nguyªn h×nh th¸i vËt chÊt vµ ®Æc tÝnh sö dông ban ®Çu cßn gi¸ trÞ l¹i chuyÓn dÇn vµo s¶n phÈm nªn néi dung b¶o toµn vèn cè ®Þnh bao gåm 2 mÆt gi¸ trÞ vµ hiÖn vËt. Trong ®ã b¶o toµn vÒ hiÖn vËt lµ tiÒn ®Ò ®Ó b¶o toµn vèn cè ®Þnh vÒ gi¸ trÞ b¶o toµn vèn cè ®Þnh vÒ mÆt hiÖn vËt kh«ng chØ lµ gi÷ nguyªn hiÖn th¸i vËt chÊt mµ duy tr× th­êng xuyªn n¨ng lùc s¶n xuÊt ban ®Çu cña nã. §iÒu nµy ®ßi hái trong qu¸ tr×nh sö dông, doanh nghiÖp nhµ n­íc ph¶i qu¶n lý chÆt chÏ kh«ng lµm mÊt tµi s¶n céng ®ång, thùc hiÖn ®óng qui chÕ sö dông, b¶o d­ìng nh»m duy tr× vµ n©ng cao n¨ng lùc lao ®éng cña tµi s¶n cè ®Þnh , kh«ng ®Ó tµi s¶n cè ®Þnh h­ háng tr­íc thêi h¹n qui ®Þnh. B¶o toµn vèn cè ®Þnh vÒ mÆt gi¸ trÞ lµ ph¶i duy tr× ®­îc søc mua cña vèn cè ®Þnh ë thêi ®iÓm hiÖn t¹i so v¬Ý thêi ®iÓm bá vèn ®Çu t­ ban ®Çu bÊt kÓ sù biÕn ®éng bÊt kÓ cña gi¸, tû gi¸ hèi ®o¸i, tiÕn bé khoa häc kü thuËt. §Ó b¶o toµn vµ ph¸t triÓn vèn cè ®Þnh cña doanh nghiÖp cÇn ®¸nh gi¸ ®óng nguyªn nh©n dÉn ®Õn t×nh tr¹ng kh«ng b¶o toµn ®­îc vèn ®Ó cã biÖn ph¸p xö lÝ ®óng (nh­ ®¸nh gi¸ ®óng gi¸ trÞ cña tµi s¶n céng ®ång ®Ó trÝch ®ñ, trÝch ®óng chi phÝ khÊu hao , kh«ng ®Ó mÊt vèn, chó träng viÖc b¶o d­ìng söa ch÷a, ®æi míi trang thiÕt bÞ…). -Mét trong c¸c biÖn ph¸p chñ yÕu mµ ta ®Æt ra lµ V§C ph¶i ®­îc sö dông cã hiÖu qu¶ trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Muèn vËy c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i dùa vµo kinh nghiÖm s¶n xuÊt kinh doanh mµ dù tÝnh tr­íc nh÷ng c«ng viÖc cÇn b¶o d­ìng söa ch÷a sau nh÷ng kho¶ng thêi gian lao déng nhÊt ®Þnh, n©ng cao ý thøc ng­êi c«ng nh©n ®èi víi viÖc sö dông m¸y mãc, t¨ng c­êng sö dông hÕt c«ng suÊt m¸y mãc ®· cã, ngoµi ra quan t©m båi d­ìng n©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n tay nghÒ cho c«ng nh©n, kÕt hîp víi viÖc c¶i tiÕn m¸y mãc , nhËp thiÕt bÞ tiªn tiÕn ®Ó n©ng cao n¨ng suÊt, chÊt l­îng s¶n phÈm. b. Vèn l­u ®éng. Vèn l­u déng lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn toµn bé tµi s¶n l­u ®éng cña DNNN phôc vô cho qu¸ tr×nh kinh doanh cña DN. Tµi s¶n DNNN chia hai lo¹i: -Tµi s¶n l­u ®éng s¶n xuÊt (nguyªn nhiªn vËt liÖu, b¸n thµnh phÈm, s¶n phÈm dë dang…) -Tµi s¶n l­u th«ng( s¶n phÈm thµnh phÈm chê tieu thô, c¸c lo¹i vèn b»ng tiÒn, vèn trong thanh to¸n, chi phÝ tr¶ tr­íc…). Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh, tµi s¶n l­u ®éng SX vµ tµi s¶n l­u ®éng l­u th«ng lu«n vËn ®éng, thay thÕ vµ chuyyÓn ho¸ lÉn nhau, ®¶m b¶o cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt d­îc tiÕn hµnh liªn tôc. §Æc ®iÓm cña tµi s¶n l­u ®éng lµ tham gia vµo tõng chu kú s¶n xuÊt vµ bÞ tiªu dïng hoµn toµn trong viÖc chÕ t¹o ra s¶n phÈm vµ thay ®æi h×nh th¸i biÓu hiÖn. §Æc ®iÓm cña tµi s¶n l­u ®éng ®· chi phèi ®Õn ®Æc ®iÓm cña vèn l­u ®éng. Vèn l­u ®éng chuyÓn mét lÇn toµn bé vµo gi¸ thµnh s¶n phÈm míi ®­îc t¹o ra. Vèn l­u th«ng ®­îc thu håi mét lÇn toµn bé sau khi b¸n hµng ®i thu tiÒn vÒ vµ lóc ®ã kÕt thóc vßng tuÇn hoµn cña vèn. Tõ ®Æc ®iÓm vÒ ph­¬ng thøc vËn ®éng cña tµi s¶n l­u ®éng vµ ph­¬ng thøc chuyÓn dÞch gi¸ trÞ cña vèn l­u ®éng ®· ¶nh h­ëng chi phèi ®Õn c«ng t¸c qu¶n ký sö dông vèn l­u ®éng. Vµ c¸c DNNN ®· vËn dông nh­ thÕ nµo vµo qu¸ tr×nh kinh doanh cña doanh nghiÖp m×nh, kÕt qu¶ ®­îc ®¸nh gi¸ bëi c¸c chØ tiªu sau: - ChØ tiªu tèc ®é lu©n chuyÓn vèn. Tèc ®é lu©n chuyÓn vèn k­u ®éng cña doanh nghiÖp nhanh hay chËm cã thÓ ®o b»ng chØ tiªu sè lÇn lu©n chuyÓn vµ kú lu©n chuyÓn . C«ng thøc x¸c ®Þnh sè lÇn lu©n chuyÓn vèn Víi L : lµ sè lu©n chuyÓn trong kú M : Tæng møc lu©n chuyÓn. V : Vèn l­u ®éng b×nh qu©n trong kú. C«ng thøc x¸c ®Þnh kú lu©n chuyÓn. Víi K : kú lu©n chuyÓn L : Sè lÇn lu©n chuyÓn.. ChØ tiªu møc danh lîi vèn l­u ®éng: ®­îc x¸c ®Þnh b»ng c¸ch lÊy tæng sè lîi nhuËn tr­íc thuÕ chia cho vèn l­u ®éng b×nh qu©n trong kú. Ngoµi ra cßn cã thÓ sö dông c¸c chi tiªu kh¸c nh­ møc tiÕt kiÖ vèn, hµm l­îng vèn… S­ dông hîp lý , cã hiÖu qu¶ vèn l­u ®éng cã ý nghÜa to lín vÒ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt trong c¸c DNNN nh­ : t¨ng khèi l­îng s¶n phÈm s¶n xuÊt, tiÕt kiÖm vèn , huy ®éng gi¸ thµnh s¶n phÈm vµ t¨ng lîi nhuËn. V× vËy c¸c DNNN cÇn cã biÖn ph¸p ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn l­u ®éng. §èi víi c¸c DNNN ë n­íc ta hiÖn nay cÇn ph¶i thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p sau. - Qu¶n lý tèt vèn l­u ®éng trªn tÊt c¶ c¸c h×nh th¸i biÓu hiÖn vèn. Muèn nh­ vËy ph¶i tiÕn hµnh ph©n lo¹i vèn l­u ®éng theo c¸c tiªu thøc kh¸c nhau: ph©n lo¹i theo vai trß cña tõng lo¹i vèn l­u ®éng theo c¸c tiªu thøc kh¸c nhau: ph©n lo¹i theo v¶itß cña tõng lo¹i vèn l­u ®éng trong s¶n xuÊt kinh doanh (vèn l­u ®éng ë kh©u dù tr÷, s¶n xuÊt, l­u th«ng) ; ph©n lo¹i theo h×nh th¸i biÓu hiÖn gåm vèn vËt t­ hµng ho¸ vµ vèn b»ng tiÒn ph©n lo¹i theo quan hÖ së h÷u hoÆc theo nguån h×nh thµnh. Mçi mét c¸ch ph©n lo¹i ®Òu ®¹t ®­îc nh÷ng yªu cÇu nhÊt ®Þnh trong c«ng t¸c qu¶n lý vµ sö dông vèn l­u ®éng. Nã gióp doanh nghiÖp x¸c ®Þnh ®óng träng ®iÓm vµ biÖn ph¸p qu¶n lý vèn cã hiÖu qu¶ h¬n phï hîp víi ®iÒu kiÖn cô thÓ cña doanh nghiÖp. - X¸c ®Þnh ®óng ®¾n nhu cÇu vèn l­u ®éng th­êng xuyªn cÇn thiÕt ®Ó ®¶m b¶o ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp ®­îc tiÕn hµnh liªn tôc tiÕt kiÖm víi hiÖu qu¶ kinh tÕ cao. ViÖc x¸c ®Þnh ®óng nhu cÇu vèn l­u ®éng gióp cho doanh nghiÖp tr¸nh ®­îc t×nh tr¹ng ø ®äng vèn, sö dông vèn hîp lý vµ tiÕt kiÖm, ®¸p øng yªu cÇu s¶n xuÊt kinh doanh, kh«ng g©y sù c¨ng th¼ng gi¶ t¹o vÒ nhu cÇu vèn doanh nghiÖp vµ lµ c¨n cø quan träng cho viÖc x¸c ®Þnh c¸c nguån tµi trî nhu cÇu vèn l­u ®éng cña doanh nghiÖp. - §Èy nhanh tèc ®é lu©n chuyÓn vèn ë mäi kh©u cña qóa tr×nh s¶n xuÊt vµ tiªu thô ë kh©u dù tr÷ th× cã møc dù tr÷ tån kho hîp lý gióp cho doanh nghiÖp kh«ng bÞ gi¸n ®o¹n s¶n xuÊt vµ tèi thiÓu ho¸ c¸c chi phÝ chu kú s¶n xuÊt, hîp lý ho¸ d©y chuyÒn c«ng nghÖ, ë kh©u tiªu thô cÇn lùa chän kh¸ch hµng, ph­¬ng thøc thanh to¸n ®Ó ®Èy nhanh tèc ®é tiªu thô s¶n phÈm. - ¸p dông c¸c biÖn ph¸p b¶o toµn vèn nh­ xö lý c¸c vËt t­ ø ®äng hµng ho¸ chËm lu©n chuyÓn mét c¸ch kÞp thêi ng¨n chÆn c¸c hiÖn t­îng chiÕm dông vèn… - Th­êng xuyªn ph©n tÝch t×nh h×nh sö dông vèn l­u ®éng ®Ó cã biÖn ph¸p ®iÒu chØnh kÞp thêi nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông. 3. Gi¶i ph¸p t¨ng tèc ®é chu chuyÓn vèn. Quay vßng vèn nhanh doanh nghiÖp sÏ tiÕp tôc mét chu kú s¶n xuÊt míi. T¨ng nhanh tèc ®é chu chuyÓn vèn doanh nghiÖp sÏ t¨ng ®­îc khèi l­îng s¶n phÈm, tiÕt kiÖm vèn, t¨ng hiÖu suÊt s¶n xuÊt vµ mang l¹i lîi nhuËn nhiÒu h¬n. Thêi gian chu chuyÓn vån gåm thêi gian s¶n xuÊt vµ thêi gian l­u th«ng. V× vËy c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc muèn sö dông vèn cã hiÖu qu¶ th× ph¶i t×m biÖn ph¸p rót ng¾n c¸c kho¶ng thêi gian nµy. * Gi¶i ph¸p rót ng¾n thêi gian s¶n xuÊt ®­îc thùc hiÖn b»ng c¸ch. - ¸p dông khoa häc - kü thuËt hiÖn ®¹i vµo trong c¸c kh©u s¶n xuÊt t¹o sù chuyÓn biÕn râ rÖt vÒ n¨ng suÊt, chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ s¶n phÈm s¶n xuÊt ra. Ngoµi viÖc c¶i tiÕn, tu söa m¸y mãc th­êng xuyªn th× doanh nghiÖp Nhµ n­íc chó träng ®Çu t­ vµo viÖc nhËp khÈu nh÷ng d©y chuyÒn s¶n xuÊt tiªn tiÕn, hiÖn ®¹i phôc vô s¶n xuÊt cho c¸c kh©u, lÜnh vùc then chèt. CÇn ph¸t triÓn kü thuËt tù ®éng ho¸ ®ång bé, øng dông c«ng nghÖ tù ®éng ho¸ ë nh÷ng kh©u quyÕt ®Þnh ®Õn n¨ng suÊt lao ®éng. - Ho¹t ®éng trong kinh tÕ thÞ tr­êng ®ßi hái doanh nghiÖp Nhµ n­íc tõng b­íc kh¾c phôc nh­îc ®iÓm cò n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh h¬n b»ng viÖc c¶i tiÕn c¸ch thøc s¶n xuÊt thÝch øng víi c¬ chÕ míi, më réng ph¹m vi ph©n c«ng hîp t¸c, më réng quan hÖ liªn doanh liªn kÕt h­n. - C¶i tiÕn bé m¸y tæ chøc vµ qu¶n lý lao ®éng. HiÖn nay mét sè doanh nghiÖp Nhµ n­íc cã c¬ cÊu tæ chøc cång kÒnh dÉn ®Õn gi¶i quyÕt c«ng viÖc bÞ chång chÐo lªn nhau, vi ph¹m quyÒn h¹n vµ tr¸ch nhiÖm cña ng­êi nµy víi ng­êi kh¸c. V× vËy c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i gi¶m lùc l­îng lao ®éng gi¸n tiÕp kh«ng cã n¨ng lùc ®Ó bé m¸y ®­îc gän nhÑ linh ho¹t, tu©n thñ chÕ ®é mét chñ tr­¬ng. MÆt kh¸c lùc l­îng lao ®éng trùc tiÕp lµ ng­êi s¶n xuÊt ra s¶n phÈm nªn ph¶i bè trÝ ca kÝp lµm viÖc hîp lý ®Ó hä cã thêi gian nghØ ng¬i. Thùc hiÖn chÕ ®é lµm viÖc phï hîp, tr¶ l­¬ng xøng ®¸ng cho ng­êi lao ®éng, khuyÕn khÝch ng­êi lao ®éng lµm viÖc cã n¨ng suÊt, hiÖu qu¶ b»ng nh÷ng phÇn th­ëng vËt chÊt tinh thÇn. §Æc biÖt cã chÕ ®é båi d­ìng ®µo t¹o ®Ó n©ng cao n¨ng lùc chuyªn m«n, tay nghÒ cho c«ng nh©n. * Gi¶i ph¸p rót ng¾n thêi gian l­u th«ng. - Nhu cÇu cña con ng­êi th­êng xuyªn biÕn ®æi, khi mét nhu cÇu nµy ®­îc tho¶ m·n nhu cÇu kh¸c l¹i xuÊt hiÖn, qóa tr×nh nµy kh«ng ngõng diÔn ra. §Ó tho¶ m·n nhu cÇu ng­êi tiªu dïng ®ång nghÜa b¸n ®­îc s¶n phÈm vµ thu håi vèn nhah, c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc cÇn th­êng xuyªn nghiªn cøu thÞ tr­êng, t×m hiÓu thÞ tr­êng ®Ó t¨ng s¶n l­îng s¶n xuÊt ®èi víi c¸c s¶n phÈm ®ang cã nhu cÇu. Ng­îc l¹i nÕu mét sè s¶n phÈm s¶n xuÊt ra ®ang b·o hßa vµ cã xu h­íng gi¶m th× doanh nghiÖp nªn chuyÓn h­íng s¶n xuÊt kinh doanh. - ¸p dông c¸c h×nh thøc thanh to¸n linh ho¹t vµ ®Æc biÖt x©y dùng c¸c kªnh ph©n phèi. X¸c ®Þnh ®©u lµ thÞ tr­êng chÝnh, thÞ tr­êng môc tiªu tõ ®ã ph©n khóc thÞ tr­êng nh»m më réng thÞ phÇn. - Cã ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn kÕt cÊu h¹ tÇng nh»m ®¶m b¶o cho qóa tr×nh vËn chuyÓn, l­u th«ng hµng ho¸ thuËn tiÖn. Cô thÓ ®¶m b¶o sù giao l­u th«ng tho¸t trong mäi thêi tiÕt trªn c¸c tuyÕn giao th«ng, kh¾c phôc sù xuèng cÊp vµ tõng b­íc n©ng cÊp c¸c c«ng tr×nh, c¸c tuyÕn giao th«ng träng yÕu, ®Çu t­ x©y dùng míi theo h­íng ®ång bé hiÖn ®¹i c¸c c«ng tr×nh giao th«ng. Bªn c¹nh ®ã ph¸t triÓn m¹ng l­íi b­u chÝnh viÔn th«ng hiÖn ®¹i, thèng nhÊt, ®a dÞch vô ®¸p øng ngµy cµng cao nhu cÇu kh¸ch hµng. II. Thùc tr¹ng cña ViÖt Nam trong vÊn ®Ò nµy vµ h­íng gi¶i quyÕt 1. Thùc tr¹ng ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh trong c¸c DNNN. §Ó ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña khu vùc DNNN trong thêi gian quan chóng ta cïng xem xÐt b¶ng c«ng bè kÕt qu¶ kiÓm kª vµ x¸c ®Þnh l¹i gi¸ trÞ tµi s¶n DNNN mµ Bé tµi chÝnh ®· c«ng bè t¹i thêi ®iÓm 0h ngµy 1/1/2000. ThÊy g× qua kÕt qu¶ nµy ? Tõ kÕt qu¶ kiÓm kª cho thÊy vÒ c¬ b¶n c¸c DNNN ®· b¶o toµn vµ ph¸t triÓn ®­îc vèn, ®¹t ®­îc nh÷ng tiÕn ®é nhÊt ®Þnh vÒ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh, quy m« cña doanh nghiÖp ®· cã b­íc ph¸t triÓn. Tuy nhuªn qua kÕt qu¶ nµy còng cho thÊy nh÷ng tån t¹i cña DNNN : Quy m« nhá vµ dµn tr¶i tr×nh ®é c«ng nghÖ l¹c hËu, nî khã ®ßi, vËt t­ hµng ho¸ ø ®äng, kÐm phÈm chÊt chê xö lý cßn lín, hËu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh ch­a t­¬ng xøng víi ®iÒu kiÖn vµ lîi thÕ cã ®­îc. VÒ s¾p xÕp ®æi míi DNNN : Mét thùc tÕ hiÖn nay lµ phÇn lín c¸c DNNN ®ang trong t×nh tr¹ng thiÕu vèn trong khi ë giai ®o¹n hiÖn nay c¸c doanh nghiÖp l¹i ®ang cÇn rÊt nhiÒu vèn ®Ó ®æi míi c«ng nghÖ vµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt. Mµ ta ph¶i kh¼ng ®Þnh trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng th× Nhµ n­íc khã cã thÓ qu¶n lý cã hiÖu qu¶ víi t­ c¸ch lµ chñ së h÷u víi mét sè l­îng lín h¬n 6000 DNNN. TiÕp ®Õn trong t×nh h×nh NSNN h¹n hÑp liÖu Nhµ n­íc cã ®ñ tiÒm lùc tµi chÝnh ®Ó tiÕp tôc bao cÊp tiÕp cho sè l­îng lín doanh nghiÖp lµm ¨n thu lç hiÖn nay kh«ng? H¬n n÷a mét khu vùc kinh tÕ thua lç nhiÒu tån t¹i nhê “tiÕp m¸u” cã thÓ gi÷ vai trß chñ ®¹o ®­îc ch¨ng ? Râ rµng, tæ chøc vµ c¶i c¸ch khu vùc DNNN lµ vÊn ®Ò kh«ng thÓ tr× ho·n h¬n n÷a. Tæ chøc l¹i DNNN tuy ch­a cho phÐp gi¶i quyÕt vÊn ®Ò mét c¸ch c¨n b¶n song nã lµ tiÒn ®Ò cho viÖc h×nh thµnh khu vùc DNNN hîp lý vµ tiÕp tôc ®æi míi s©u s¾c khu vùc nµy, ®ång thêi nã lµ c¬ së ®Ó c¸c DNNN ph¶i ®¶m b¶o viÖc sö dông vèn, tµi s¶n Nhµ n­íc cã hiÖu qu¶, ®óng môc ®Ých vµ kh«ng bÞ thÊt tho¸t. Trong thêi gian qua chóng ta ®· tiÕn hµnh s¾p xÕp l¹i khu vùc DNNN vµ ®· cã nh÷ng b­íc tiÕn ®¸ng mõng nh­ thu hÑp l¹i khu vùc DNNN, n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña khu vùc kinh tÕ nµy. Tuy nhiªn trong thêi gian tíi c«ng t¸c nµy cÇn tiÕp tôc ®Èy m¹nh h¬n n÷a v× cho ®Õn nay sè l­îng DNNN cßn nhiÒu, quy m« nhá, dµn tr¶i sè doanh nghiÖp cã quy m« vèn d­í 10 tû ®ång chiÕm 3/4 sè l­îng doanh nghiÖp nh­ng chØ chiÕm 8,7% tæng sè vèn cña DNNN. Còng trong nh÷ng n¨m qua môc tiªu h×nh thµnh c¸c tæng c«ng ty (TCT) ch­a thùc sù ph¸t huy hiÖu qu¶: Ch­a tËp trung ®­îc nguån lùc ch­a ph¸t huy thÕ m¹nh tæng hîp cña TCT trong huy ®éng vµ sö dông vèn cña c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn. Sù ph©n bè doanh nghiÖp theo ngµnh, ®Þa ph­¬ng ch­a ®ång ®Òu, ch­a hîp lý ë mét sè tØnh nh­ B¾c C¹n, Hµ Giang DNNN rÊt nghÌo cÇn cã chÝnh s¸ch t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó c¸c DNNN ë vïng nµy ph¸t triÓn phï hîp víi tiÒn n¨ng tõng vïng. Cßn ë mét sè ngµnh tiÒm n¨ng lín ch­a cã nh÷ng doanh nghiÖp dï m¹nh t¹o ®µ cho ph¸t triÓn nh­ doanh nghiÖp thôc ngµnh du lÞch, c¬ khÝ. ViÖc s¾p xÕp DNNN ch­a thËt triÖt ®Ó. NhiÒu doanh nghiÖp yÕu kÐm, thua lç triÒn miªn mÊt hÕt vèn vÊn kh«ng bÞ xö lý mµ l¹i s¾p xÕp b»ng h×nh thøc s¸t nhËp vµo nh÷ng doanh nghiÖp lµm ¨n cã hiÖu qu¶. Nguyªn nh©n c¨n b¶n cña t×nh tr¹ng nµy lµ do kh«ng xö lý ®­îc c¸c tånt ¹i ph¸t sinh sau khi gi¶i thÓ nh­ xö lý vÒ lao ®éng d«i d­, vÒ c«ng nî. VÒ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña DNNN. Nh÷ng n¨m 1991 - 1995 tèc ®é t¨ng tr­ëng b×nh qu©n cña DNNN lµ 11,7% gÊp 1,5 lÇn tèc ®é t¨ng tr­ëng b×nh qy©n cña nÒn kinh tÕ. Tõ n¨m 1998 trë l¹i ®©y tèc ®é nµy chËm l¹i nh­ng vÉn chiÕm 40% GDP, nép ng©n s¸ch chiÕm kho¶ng 40% tæng sè thu ng©n s¸ch; trªn 50% kim ng¹ch xuÊt khÈu t¹o viÖc lµm trªn 1,9 triÖu ng­êi. Mét sè s¶n phÈm cña DNNN ®· ®ãng gãp chñ yÕu vµo c©n ®èi cung cÇu hµng ho¸ cña nÒn kinh tÕ nhá ®iÖn, than, xi m¨ng, dÇu, B­u chÝnh viÔn th«ng…§iÒu ®ã chøng tá DNNN vÉn gi÷ vai trß chñ ®¹o dÉn d¾t c¸c doanh nghiÖp trong nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn. Tuy nhiªn xÐt trªn tæng thÓ khu vùc DNNN ho¹t ®éng ch­a ®em l¹i kÕt qu¶ thùc sù, vÉn cßn rÊt nhiÒu tån t¹i cÇn gi¶i quyÕt. Thùc tÕ cho thÊy nh÷ng doanh nghiÖp ®Çu t­ ®óng l­îng, c«ng nghÖ thiÕt bÞ phï hîp th× t×nh h×nh s¶n xuÊt cã s¸ng sña h¬n, cã kh¶ n¨ng thanh to¸n nî ( Tæng c«ng ty b­u chÝnh viÔn th«ng, Tæng C«ng ty Cao su, Tæng C«ng ty Xi m¨ng…) Ng­îc l¹i nh÷ng doanh nghiÖp lùa chän c«ng nghÖ thiÕt bÞ l¹c hËu, sö dông vèn vay kh«ng phï hîp th× kh¶ n¨ng tr¶ nî kÐm thËm chÝ kh«ng cã kh¶ n¨ng tr¶ (Tæng C«ng ty D©u t»m t¬ ViÖt Nam, trªn 70% nhµ m¸y ®­êng, bia, ®Þa ph­¬ng…) KÕt qu¶ nµy còng ®­îc ph¶n ¸nh qua qu¸ tr×nh kiÓm kª, ®ã lµ ng­êi ta ph¸t triÓn sè nî ph¶i thu cña c¸c DNNN gÊp 1,43 lÇn sè vèn kinh doanh. T×nh h×nh nµy cho thÊt vèn bÞ chiÕm dông gi÷a c¸c doanh nghiÖp lín mµ thùc chÊt ®a sè c¸c kho¶n nî cña doanh nghiÖp ®Òu mÊt kh¶ n¨ng thu håi vµ còng chÝnh lµ kho¶n lç cña hä. VÒ c¬ cÊu tµi s¶n DNNN Theo c¬ cÊu tµi s¶n th× TSC§ vµ ®Çu t­ ng¾n, h¹n chiÕm 63,2% trong ®ã phÇn lín n»m ë nî ph¶i thu chiÕm 35,5%. TSC§ vµ ®Çu t­ dµi h¹n chiÕm 36,8 tæng gi¸ trÞ tµi s¶n thùc tÕ cûa doanh nghiÖp. Tµi s¶n lµ hiÖn vËt (hµng ho¸ tån kho, TSC§, c«ng tr×nh XDCB dë dang) chiÕm 38,3% tµi s¶n cßn l¹i lµ vèn b»ng tiÒn, c«ng nî ph¶i thu, ®Çu t­ tµi chÝnh dµi h¹n chiÕm 43,8% so víi tæng gi¸ trÞ TS. Nh÷ng tû lÖ nµy cho thÊy viÖc ®Çu t­ dµi h¹n vµo c¬ së vËt chÊt kü thuËt h×nh thµnh TSC§ cña c¸c DNNN cßn thÊp, c«ng nghÖ l¹c hËu, nguån vèn cßn h¹n chÕ. Cô thÓ vÒ mét sè nhãm tµi s¶n nh­ sau : - VÒ hµng tån kho chiÕm 12,7% tæng gi¸ trÞ tµi s¶n. So víi tæng gi¸ trÞ TSL§ th× hµng tån kho chiÕm 26,2%, trong khi vèn b»ng tån t¹i c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc chiÕm 18,9%. §iÒu nµy cho thÊy viÖc sö dông vèn ch­a hiÖu qu¶, phÇn lín vèn l­u ®éng ®éng ë kh©u thanh to¸n, c«ng nî vèn b»ng tiÒn. HÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp treo l¹i vËt t­ ø ®äng kÐm phÈm chÊt tr«ng chê Nhµ n­íc ch­a cã biÖn ph¸p xö lý kÞp thêi, nhÊt lµ vËt t­ ø ®äng tõ thêi bao cÊp kh«ng cßn phï hîp vÒ chñng lo¹i còng nh­ chÊt l­îng vËt t­, hµng ho¸. G¸nh nÆng chi phÝ b¶o qu¶n cèt gi÷ t¨ng thªm vµ sù ø ®äng vèn lµm cho t×nh h×nh tµi chÝnh cña doanh nghiÖp cµng khã kh¨n. - VÒ TSC§ : TSC§ theo kiÓm kª x¸c ®Þnh l¹i cho thÊy = 57% nguyªn gi¸. Tû lÖ hao mßn lµ 43%. So víi thêi ®iÓm 1/1/1996 thÊy tµi s¶n cã t¨ng thªm mét phÇn bëi ®iÒu chØnh gi¸, chñ yÕu do doanh nghiÖp ®Çu t­ míi tËp trung chñ yÕu ë c¸c ngµnh ®iÖn dÇu khÝ, xi m¨ng, BCVT. Gi¸ trÞ cßn l¹i cña TSC§ lµ 57$ cho thÊy tµi s¶n cò nhiÒu, møc ®é ®Çu t­ ®æi míi TSC§ trong n¨m qua chËm. Ngoµi ra ch­a tÝnh møc hao mßn v« h×nh, nÕu kh«ng tû lÖ cßn thÊp h¬n. TSC§ ch­a cÇn dïng, kh«ng cÇn dïng, h­ háng chê thanh lý vµ tµi s¶n kh«ng khÊu hao chiÕm tû träng 7,3%. HiÖn tr¹ng nµy cho thÊy vÉn cßn kh¸ nhiÒu tµi s¶n kh«ng ®­îc sö dông cho s¶n xuÊt kinh doanh. Tõ kÕt qu¶ ph©n tÝch trªn cho thÊy c¬ cÊu vèn vµ tµi s¶n vèn nhiÒu tån t¹i, sö dông ch­a hîp lý : Tµi s¶n b»ng hiÖn vËt cña doanh nghiÖp chiÕm tû träng thÊp, vèn Ýt, nî nhiÒu, hµng ø ®äng lín… g©y nhiÒu khã kh¨n cho doanh nghiÖp Nhµ n­íc. Tãm l¹i, tÊt c¶ nh÷ng v­íng m¾c trªn cña khu vùc doanh nghiÖp Nhµ n­íc ë ViÖt Nam chØ gi¶i quyÕt triÖt ®Ó nhÊt vµ hiÖu qu¶ nhÊt khi chóng ta thùc hiÖn ®æi míi m¹nh mÏ theo chiÒu s©u ®èi víi ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc. 2. Gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh trong doanh nghiÖp Nhµ n­íc. §Ó c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc cã thÓ thùc hiÖn ltèt c«ng t¸c sö dông vµ qu¶n lý tèt nguån vèn cña m×nh cÇn cã sù kÕt hîp tõ hai phÝa : Nhµ n­íc vµ doanh nghiÖp trong ®ã khuyÕn khÝch n©ng cao tinh thÇn tr¸ch nhiÖm cña doanh nghiÖp (c¸ nh©n vµ tËp thÓ c¸n bé, c«ng nh©n viªn). Nhµ n­íc chØ ®ãng vai trß gi¸m s¸t. VÒ phÝa doanh nghiÖp : - VÊn ®Ò cèt lâi ®Ó qu¶n lý vµ sö dông tèt nguån vèn lµ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp ph¶i thùc sù hiÖu qu¶, doanh nghiÖp ph¶i lµm ¨n cã lîi nhuËn cã tÝch lòy. Muèn vËy doanh nghiÖp ph¶i tù ®¸nh gi¸ l¹i m×nh vÒ kh¶ n¨ng c¹nh tranh, nguån lùc cña doanh nghiÖp, tõ ®ã x©y dùng kÕ ho¹ch kinh doanh cho phï hîp. - NghÞ ®Þnh 59/CP lµ mét b­íc tiÕn trong viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ c«ng t¸c qu¶n lý, sö dông vµ ph¸t triÓn tµi s¶n vµ tiÒn vèn t¹i doanh nghiÖp. Tuy nhiªn quyÒn lîi vµ tr¸ch nhiÖm cña ban l·nh ®¹o, ban kiÓm so¸t néi bé doanh nghiÖp cÇn ®­îc quy ®Þnh cô thÓ h¬n. Møc ®é chÞu tr¸ch nhiÖm, biÖn ph¸p xö lý, cÊp quyÕt ®Þnh xö lý. - Nhanh chãng h×nh thµnh, ban hµnh kiÓm so¸t, kiÓm to¸n, néi bé doanh nghiÖp ®Ó gióp doanh nghiÖp kÞp thêi, kiÓm to¸n néi bé doanh nghiÖp ®Ó gióp doanh nghiÖp kÞp thêi ph¸t triÓn nh÷ng sai sãt vÒ sö dông vèn trong doanh nghiÖp. - Quy ®Þnh tr¸ch nhiÖm cña c¸ nh©n, tËp thÓ trong viÖc ®i vay, cho vay, b¶o l·nh vay, sö dông vèn vay vµ tr¶ nî quy ®Þnh cô thÓ c¶ vÒ vËt chÊt lÉn hµnh chÝnh. - §iÒu hµnh vµ qu¶n lý tèt s¶n xuÊt kinh doanh cao. Tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh tèt sÏ ®¶m b¶o cho qóa tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh ®­îc tiÕn hµnh th«ng suèt, ®Òu ®Æn nhÞp nhµng gi÷a c¸c kh©u dù tr÷, s¶n xuÊt, tiªu thô s¶n phÈm vµ ®¶m b¶o sù phèi hîp ¨n khíp, chÆt chÏ gi÷a c¸c bé phËn trong néi bé doanh nghiÖp nh¨m s¶n xuÊt ra nhiÒu s¶n phÈm, chÊt l­îng tèt, tiªu thô nhanh c¸c biÖn ph¸p ®iÒu hµnh vµ qu¶n lý s¶n xuÊt kinh doanh ph¶i nh»m h¹n chÕ tèi ®a t×nh tr¹ng ngõng viÖc cña m¸y mãc, thiÕt bÞ, ø ®äng vËt t­ dù tr÷, ø ®äng thµnh phÈm hµng ho¸ g©y l·ng phÝ c¸c yÕu tè s¶n xuÊt lµm chËm tèc ®é chu chuyÓn cña vèn. §Ó ®¹t ®­îc môc tiªu nªu trªn c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i qu¶n lý tõng yÕu tè cña qóa tr×nh s¶n xuÊt. Qu¶n lý TSC§. + Bè trÝ d©y chuyÒn s¶n xuÊt, khai th¸c hÕt c«ng suÊt thiÕt kÕ vµ n©ng cao hiÖu suÊt c«ng t¸c cña m¸y mãc, thiÕt bÞ sö dông. + Ph©n cÊp qu¶n lý TSC§ cho c¸c ph©n x­ëng, bé phËn trong néi bé doanh nghiÖp nh»m n©ng cao ý thøc tr¸ch nhiÖm ®èi víi viÖc gi÷ g×n TSC§ cña doanh nghiÖp. + Qu¶n lý chÆt chÏ TSC§ vÒ mÆt hiÖn vËt, kh«ng ®Ó mÊt m¸t hoÆc h­ háng TSC§ tr­íc thêi h¹n khÊu hao. Qu¶n lý TSL§, VL§ + X¸c ®Þnh ®óng nhu cÇu VL§ cÇn thiÕt cho tõng thêi kú s¶n xuÊt, kinh doanh nh»m huy ®éng hîp lý c¸c nguån vèn. NÕu tÝnh to¸n kh«ng ®óng, sÏ cã thÓ lµm cho doanh nghiÖp gÆp khã kh¨n vÒ kh¶ n¨ng thanh to¸n, s¶n xuÊt kinh doanh bÞ ngõng trÖ hoÆc lµ huy ®éng thõa vèn dÉn ®Õn l·ng phÝ vµ lµm chËm tèc ®é chu chuyÓn cña vèn. + Tæ chøc tèt qóa tr×nh thu mua, dù tr÷ vËt t­ nh»m ®¶m b¶o h¹ gi¸ thµnh thu mua vËt t­, h¹n chÕ t×nh tr¹ng ø ®äng vËt t­ dù tr÷ dÉn ®Õn kÐm hoÆc mÊt phÈm chÊt vËt t­ g©y ø ®äng VL§. + Tæ chøc ®a d¹ng c¸c h×nh thøc tiªu thô s¶n phÈm, më réng thÞ tr­êng tiªu thô + TiÕt kiÖm c¸c yÕu tè chi phÝ doanh nghiÖp, chi phÝ l­u th«ng nh»m gãp phÇn gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt, t¨ng lîi nhuËn. - øng dông tiÕn bé KH - KT lµ biÖn ph¸p rÊt c¬ b¶n ®Ó t¨ng NSL§ vµ t¨ng hiÖu qu¶ kinh tÕ cña SV. V× vËy, nhiÖm vô cña c¸c doanh nghiÖp lµ ph¶i nhanh chãng n¾m b¾t vµ øng dông tiÕn bé, khoa häc vµ kü thuËt hiÖn ®¹i vµo s¶n xuÊt kinh doanh. Néi dung øng dông tiÕn bé KH - KT vµo s¶n xuÊt kinh doanh trong doanh nghiÖp Nhµ n­íc + Sö dông cã hiÖu qu¶ c¬ së vËt chÊt kü thuËt hiÖn cã + Mua s¾m trang thiÕt bÞ míi, ®æi míi qóa tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt. + §Èy m¹nh phong trµo ph¸t huy s¸ng kiÕn, c¶i tiÕn kü thuËt, hîp lý ho¸ s¶n xuÊt. + TÝch cùc ®µo t¹o, sö dông ®éi ngò c¸n bé KHKT, khoa häc qu¶n lý, c«ng nh©n lµnh nghÒ trªn c¬ së b¶o ®¶m båi d­ìng vËt chÊt tho¶ ®¸ng cho hä. + T¨ng c­êng ®Çu t­ vèn kÕ hîp c«ng t¸c nghiªn cøu vµ øng dông. VÒ phÝa Nhµ n­íc : NÒn kinh tÕ cña n­íc ta lµ nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng XHCN nªn vai trß cña Nhµ n­íc cã ý nghÜa quan träng. - Víi t×nh tr¹ng s¶n xuÊt kinh doanh nh­ hiÖn nay cña c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc cÇn tiÕp tôc ®æi míi vµ ph¸t triÓn khu vùc doanh nghiÖp Nhµ n­íc b»ng viÖc s¾p xÕp, tæ chøc l¹i khu vùc DNNN. Sau ®ã sÏ ®æi míi s©u s¾c khu vùc nµy b»ng c¬ chÕ, chÝnh s¸ch tµi chÝnh phï hîp cho tõng lo¹i h×nh doanh nghiÖp, ®¶m b¶o vèn vµ tµi s¶n Nhµ n­íc ®­îc sö dông ®óng môc ®Ých, hiÖu qu¶ vµ kh«ng bÞ thÊt tho¸t. - Nhµ n­íc cÇn sím triÓn khai viÖc ®¸nh gi¸ hÖ sè tÝn nhiÖm ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ®Ó tõ ®ã ¸p dông nh÷ng ­u ®·i ë møc ®é kh¸c nhau ®èi víi tõng doanh nghiÖp, nh÷ng doanh nghiÖp cã hÖ sè tÝn nhiÖm cao sÏ ®­îc ­u tiªn vay vèn tr­íc, vay sè l­îng lín trong tr­êng hîp cÇn thiÕt, cã thÓ lÊy uy tÝn lµm yÕu tè ®¶m b¶o vay. - BÊt kú mét dù ¸n vay vèn nµo cña doanh nghiÖp ®Òu ph¶i ®­îc xem xÐt tÝnh hiÖu qu¶ vµ kh¶ n¨ng tr¶ nî míi ®­îc phÐp triÓn khai. T¨ng c­êng c«ng t¸c ho¹t ®éng kiÓm tra, gi¸m s¸t ®Ó kÞp thêi ph¸t hiÖn nh÷ng sai ph¹m trong viÖc huy ®éng vèn doanh nghiÖp, viÖc lËp dù ¸n, sö dông vèn, viÖc tÝch lòy vèn tr¶ nî. - C¬ quan qu¶n lý doanh nghiÖp cÇn cã chÕ ®é gi¸m s¸t t×nh h×nh sö dông vµ huy ®éng vèn t¹i doanh nghiÖp, ph¶i g¾n quyÒn lîi vµ tr¸ch nhiÖm cña c¸n bé, qu¶n lý doanh nghiÖp tr­íc sù thiÕu hôt, mÊt m¸t tµi s¶n, vèn. - Nhµ n­íc cã chÝnh s¸ch ®Çu t­ vèn ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng c«ng Ých, Nhµ n­íc ®¶m b¶o vèn cho ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp theo nhiÖm vô ®­îc giao. Tr­êng hîp Nhµ n­íc kh«ng cÊp ®ñ th× ph¶i thùc hiÖn c¬ chÕ cÊp bï l·i suÊt vay, trî cÊp, trî gi¸. - Nhµ n­íc cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch vµ trî gióp viÖc nghiªn cøu vµ øng dông c«ng nghÖ míi cña doanh nghiÖp nh­ hç trî vèn cho c¸c trung t©m khoa häc nghiªn cøu chuyÓn giao c«ng nghÖ, thÞ tr­êng c«ng nghÖ… cho doanh nghiÖp. Bªn c¹nh ®ã Nhµ n­íc cÇn x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng t¹o ®iÒu kiÖn cho DNNN më réng thÞ tr­êng kinh doanh. Trªn ®©y lµ nh÷ng chÝnh s¸ch biÖn ph¸p mµ Nhµ n­íc cÇn thùc hiÖn thÓ hiÖn sù ­u ®·i cña Nhµ n­íc song mÆt kh¸c còng cã thÓ thÓ hiÖn tr¸ch nhiÖm cña «ng chñ Nhµ n­íc ®èi víi DNNN hiÓu nh÷ng gi¶i ph¸p nµy. §iÒu nµy ®Æc biÖt cÇn thiÕt, ý nghÜa to lín ®èi víi DNNN trong giai ®o¹n hiÖn nay. KÕt luËn B­íc sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng c¸c DNNN vÒ c¬ b¶n ®· b¶o toµn vµ ph¸t triÓn ®­îc vèn, ®¹t ®­îc nh÷ng tiÕn ®é nhÊt ®Þnh vÒ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh, quy m« cña doanh nghiÖp ®· cã b­íc ph¸t triÓn. Tuy nhiªn thùc tÕ cho thÊy khu vùc nµy còng cßn nhiÒu tån t¹i. Nh÷ng v­íng m¾c cña DNNN ë ViÖt Nam chØ ®­îc gi¶i quyÕt triÖt ®Ó vµ hiÖu qu¶. Khi chóng ta thùc hiÖn ®æi míi m¹nh mÏ theo chiÒu s©u ®èi víi ho¹t ®éng cña c¸c DNNN, vÊn ®Ò cèt lâi lµ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ph¶i thùc sù hiÖu qu¶. Tr­íc vÊn ®Ò hãc bóa nµy ®ßi hái DNNN ph¶i biÕt vËn dông mét c¸ch linh ho¹t, triÖt ®Ó “häc thuyÕt tuÇn hoµn vµ chu chuyÓn TB” trong viÖc sö dông vèn sao cho hiÖu qu¶. Trong t×nh h×nh c¸c DNNN cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n häc thuyÕt nµy sÏ gióp cho c¸c doanh nghiÖp biÕt ph¶i lµm g× ®Ó cã thÓ ®¹t hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh lín nhÊt, thu vÒ nhiÒu lîi nhuËn nhÊt. §èi víi c¸c DNNN cña n­íc ta viÖc s¶n xuÊt, kinh doanh cßn ph¶i theo ®Þnh h­íng XHCN cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc. V× vËy ®Ó doanh nghiÖp cã thÓ ho¹t ®éng hiÖu qu¶ Nhµ n­íc cÇn cã nhiÒu h¬n n÷a c¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch, ­u ®·i cho c¸c doanh nghiÖp. PhÝa c¸c DNNN cÇn ph¶i nç lùc tù ®æi míi, häc hái gi¶i ph¸p n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh v.v… Víi nh÷ng kÕt qu¶ ®· ®¹t ®­îc cña khu vùc kinh tÕ DNNN trong giai ®o¹n qua cho phÐp chóng ta tin t­ëng vµo mét t­¬ng lai t­¬i s¸ng vÒ sù ph¸t triÓn v÷ng m¹nh cña nÒn kinh tÕ n­íc nhµ. Tµi liÖu tham kh¶o 1. C.M¸c - T­ b¶n QuyÓn 2 TËp 1 2. Kinh tÕ chÝnh trÞ M¸c - Lªnin (Gi¸o tr×nh tr­êng §HKTQD) 3. LÞch sö c¸c häc thuyÕt kinh tÕ (Gi¸o tr×nh tr­êng §HKTQD) 4. NghÞ quyÕt §¹i héi §¶ng lÇn thø VIII 5. C¸c v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ doanh nghiÖp Nhµ n­íc T2 Nhµ xuÊt b¶n khoa häc 6. T¹p chÝ tµi chÝnh doanh nghiÖp (Sè 9/2001) 7. T¹p chÝ ph¸t triÓn kinh tÕ (Sè 94/1998) 8. T¹p chÝ Ng©n hµng (Sè 3+4/2000) 9. T¹p chÝ Céng s¶n (Sè 12/1997) Môc lôc