Đề tài Một số giải pháp nâng cao chất lượng tín dụng đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ tại chi nhánh ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn Đông Hà Nội

: Tỷ đồng Chỉ tiêu 31/12/03 31/12/04 Tăng giảm Tuyệt đối Tương đối (%) Doanh số cho vay: Ngắn hạn Trung hạn Dài hạn 244 208 29 7 795 647 103 45 +551 +439 +74 +38 +226 +211 +255 +543 Doanh số thu nợ: Ngắn hạn Trung hạn Dài hạn 104 82 22 558 519 35 4 +454 +437 +13 +4 +436 +533 +59 +100 Dư nợ: Ngắn hạn Trung hạn Dài hạn 175 141 26 8 416 272 93 53 +241 +131 +67 +45 +138 +93 +258 +562 Tỷ trọng dư nợ trung dài hạn / tổng dư nợ 19,4% 34,6% Nguồn: Báo cáo kết quả tín dụng năm 2004 tại Chi nhánh NHNo & PTNT Đông HN Qua bảng số liệu trên có thể thấy Ngân hàng mới chỉ cho DNVVN vay ngắn hạn là chủ yếu. Doanh số cho vay trung dài hạn từ 36 tỷ năm 2003 tăng đạt 148 tỷ năm 2004. Dư nợ trung dài hạn năm 2003 chỉ chiếm 19,4% dư nợ đối với DNVVN, sang 2004 có tăng lên đạt 34,6%. Tốc độ tăng trưởng dư nợ trung dài hạn với DNVVN là cao song về quy mô còn nhỏ đạt 142 tỷ, do năm 2003 cho vay trung dài hạn không đáng kể so với khả năng của Chi nhánh cũng như chưa đáp ứng được nhu cầu đầu tư lâu dài của các DN. Xét về ngành nghề, khách hàng DNVVN của Chi nhánh hiện hoạt động kinh doanh trong lĩnh vực xây dựng cơ bản, thương mại dịch vụ, sản xuất chế biến, nhà hàng khách sạn và một số lĩnh vực khác. Thương mại dich vụ là ngành chiếm dư nợ rất cao, 69% năm 2004 đạt 287 tỷ. Sau đó tới xây dựng cơ bản chiếm 14%, nhà hàng khách sạn chiếm 9% còn sản xuất chế biến chỉ chiếm 8% năm 2004. Tuy nhiên so với năm 2003 thì Chi nhánh đã mở rộng cho vay hơn tới lĩnh vực chế biến sản xuất, tốc độ tăng trưởng 182% đạt 31 tỷ năm 2004. Xây dựng cơ bản chiếm tỷ trong ổn định trong tổng dư nợ, nhưng về quy mô sang năm 2004 đã tăng lên 176%. Như vậy, thương mại dịch vụ là lĩnh vực Chi nhánh Đông Hà Nội tập trung cho vay nhất, xây dựng cơ bản và sản xuất chế biến tuy đạt tốc độ tăng trưởng khá song vẫn chiếm một tỷ trọng nhỏ bé. Đây là sự mất cân đối trong lĩnh vực ngành nghề mà Ngân hàng cần điều chỉnh để chia sẻ rủi ro bảo đảm bảo an toàn và hướng đến tài trợ đa dạng hơn. Dư nợ theo ngành nghề của DNVVN ở Chi nhánh Đơn vị: Tỷ đồng Ngành nghề 31/12/2003 31/12/2004 Tăng giảm Số tiền % Số tiền % Tuyệt đối Tương đối (%) Xây dựng cơ bản 21 12% 58 14% +37 +176 Thương mại dịch vụ 118 68% 287 69% +161 +137 Sản xuất chế biến 11 6% 31 8% +20 +182 Nhà hàng, khách sạn... 16 9% 26 6% +10 +163 Khác 9 5% 14 3% +5 +56 Nguồn : Tổng kết hoạt động kinh doanh và kết quả hoạt độngt ín dung 2004 tại Đông HN. Tình hình hợ quá hạn của chi nhánh NHNo & PTNT Đông HN năm 2004 Đơn vị : Tỷ đồng Chỉ tiêu 32/12/2004 Tăng giảm so với 2003 Số dư %/ Tổng NQH Tổng dư NQH 4,8 +4,8 Tỷ lệ NQH/ Tổng dư nợ 0,69% NQH DNVVN 3 +3 3 0,625 NQH tư nhân, hộ GĐ 1,8 +1,8 1,8 0,375 Nợ chờ xử lý 0 0 Nợ khoanh 0 0 Nguồn: Báo cáo tổng kết hoạt động kinh doanh năm 2004 Năm 2003 Chi nhánh mới đi vào hoạt động từ tháng 7 và chưa phát sinh nợ quá hạn. Sang năm 2004 tổng cộng nợ quá hạn là 4,8 tỷ đồng, chiếm 0,69% tổng dư nợ. Đây là một tỷ trọng thấp nhưng cũng chưa thể khẳng định ngay chất lượng cho vay là cao, bởi mới đi vào hoạt động kinh doanh hơn 1 năm, thời gian ngắn nên chưa phải đối mặt với nhiều biến động từ thị trường, từ khách hàng...Tại chi nhánh, DNVVN tập trung vào DNNQD, còn DN lớn là các DNNN. Nợ quá hạn phát sinh từ hai đối tượng khách hàng là DNVVN và tư nhân, hộ gia đình. Trong khi DNNN không phát sinh một khoản nợ quá hạn nào thì nợ quá hạn của DNVVN năm 2004 là 3 tỷ đồng, chiếm 0,625% trên tổng nợ quá hạn. Song đây là nợ do chậm trả lãi, phát sinh từ 6 tháng cuối năm 2004 và thực tế kiểm tra cho thấy khả năng thu hồi nợ cao. Đến 30/11/2004 Chi nhánh đã trích 1,7 tỷ đưa vào quỹ dự phòng rủi ro nhưng chưa phải dùng đến, chưa phát sinh nợ khó đòi. Đối với DNVVN dư nợ 416 tỷ đồng mà nợ quá hạn là 3 tỷ, chiếm 0,721% là một tỷ lệ rất thấp. Tuy rủi ro tín dụng xét trên chỉ tiêu nợ quá hạn là không đáng lo ngại vì tỷ lệ thấp, lại do chậm trả lãi 100% song cũng cần chú ý để tiến hành thu nợ, hạn chế phát sinh thêm nợ quá hạn. Tình hình nghiệp vụ bảo lãnh đối với DNVVN tại Chi nhánh năm 2004 Đơn vị : Triệu đồng Loại bảo lãnh BL Thanh toán và hoàn thanh toán PL Bảo hành sản phẩm BL Thực hiện hợp đồng Bảo lãnh dự thầu Tổng số Số món Số tiền Số món Số tiền Số món Số tiền Số món Số tiền Số món Số tiền Loại VNĐ - Hội sở - Bà Triệu 19 03 16 5698 810 4.879 16 01 15 1.411,5 575,5 836 17 01 16 7.506,01 10151,01 6.355,00 34 0 34 1.682 0 1.682 86 05 81 16.288,51 2.536,51 13.752,00 Loại USD - Hội sở - Bà triệu 03 03 0 120.961,59 120.961,59 0 36 0 36 123.544,30 0 123.544,30 11 01 10 263.081,99 18.300,00 2450518,99 0 0 50 04 46 508.324,88 139.261,59 369.063,29 Nguồn: Báo cáo kết quả tín dụng năm 2004 của chi nhánh NHNo & PTNT Đông HN. Chi nhánh đã tiến hành bảo lãnh với các hình thức khá đa dạng, gồm bảo lãnh thanh toán và hoàn thanh toán, bảo lãnh bảo hành sản phẩm, bảo lãnh thực hiện hợp đồng, bảo lãnh sự thầu. Tổng số món bảo lãnh là 136 món cả VNĐ và USD. Trong đó, bằng VNĐ là 86 món đạt 16.288,51 triệu đồng. Bảo lãnh bằng USD là chủ yếu, số món ít hơn đạt 50 song số tiền là 508.324,88 triệu đồng. Số món bảo lãnh nhiều nhất là bảo lãnh bảo hành sản phẩm, tổng cộng là 52 món. Số tiền bảo lãnh thực hiện hợp đồng là nhiều nhất, tổng cộng đạt 271.325,00 triệu đồng. Nghiệp vụ bảo lãnh về quy mô còn nhỏ bé so với nhu cầu của các DN và khả năng của Chi nhánh, quan hệ bảo lãnh giữa Đông HN và các DNVVN chưa nhiều thể hiện ở số món bảo lãnh còn ít. Tuy nhiên, đây cũng là những con số bước đầu đáng khích lệ. Chi nhánh không chỉ trực tiếp cho DN vay vốn sản xuất kinh doanh hay đầu tư dự án, thực hiện bảo lãnh mà còn cho vay để mở L/C. Trong năm 2004, Chi nhánh đã cho vay để mở L/C thanh toán hàng nhập khẩu của các DNVVN như sau: Loại VNĐ: 19 món với số tiền là 40.431.851,557 VNĐ Loại USD: 224 món với số tiền là 3.443.796.39 USD Loại EUR: 02 món với số tiền là 701,275,275 EUR Loại JPY: 01 món với số tiền là 216.791,990 JPY Chi nhánh chủ yếu cho vay để mở L/C với đồng USD, số món chiếm 91% và số tiền gần 3,5 triệu USD. Nghiệp vụ mở L/C nói chung ở chi nhánh còn ít đối tác khách hàng, thường tập trung chủ yếu về Ngân hàng ngoại thương giàu kinh nghiệm và ưu thế trong nghiệp vụ này. Đồng thời phòng thanh toán quốc tế cũng còn non yếu về chuyên môn và thu hút DN. Vì vậy, đương nhiên mở L/C bằng vốn vay đối với DNVVN tại Chi nhánh còn nhiều hạn chế cả về quy mô và chất lượng. Tóm lại, với các bảng biểu số liệu cùng sự phân tích sơ bộ trên đây chúng ta có thể thấy được bức tranh khái quát về tình hình và chất lượng tín dụng đối với DNVVN tại chi nhánh Đông Hà Nội. Chi nhánh tập trung hoạt động tín dụng của mình vào DNVVN là chủ yếu. Điều này được biểu hiện ở quy mô cho vay chiểm tỷ trọng cao trên tổng cho vay, so với năm 2003 thì tốc độ tăng trưởng dư nợ đạt 138% năm 2004. Tỷ lệ nợ quá hạn rất thấp 0.625%, 100% là nợ quá hạn đến 3 tháng và 100% do chậm trả lãi là một kết quả rất tốt. Xét trên chỉ tiêu dư nợ và nợ quá hạn thì có thể nói chất lượng tín dụng tại Chi nhánh đã được đảm bảo. Nghiệp vụ bảo lãnh và vay vốn mở L/C cũng toàn bộ thiết lập với các DNVVN. Tuy nhiên, chủ yếu là vay vốn ngắn hạn nghĩa là cơ cấu thời hạn còn mất cân đối. Về ngành nghề lĩnh vực cho vay cũng chưa hợp lý. Chính vì vậy để nâng cao chất lượng tín dụng đối với DNVVN đòi hỏi phải tìm hiểu kỹ lưỡng hơn, phát hiện ra những nguyên nhân gốc rễ để khắc phục. 2.3 Đánh giá thực trạng chất lượng tín dụng đối với Doanh nghiệp vừa và nhỏ ở Chi nhánh 2.3.1 Những kết quả đạt được Chi nhánh đã gặp không ít khó khăn như sự cạnh tranh giữa các NHTM trên địa bàn thủ đô rất quyết liệt, luôn tiềm ẩn rủi ro; giá vàng, giá dầu, giá phân bón trên thị trường trong và ngoài nước biến động đáng kể...đặc biệt là Chi nhánh mới thành lập, vừa kinh doanh vừa sửa chữa và kiện toàn bộ máy tổ chức. Tuy nhiên được sự quan tâm giúp đỡ của HĐQT, Tổng giám đốc và Ban ngành của NHNo & PTNT VN, cùng với những biện pháp điều hành có tính chiến lược, năng động hiệu quả của Ban lãnh đạo Chi nhánh và sự nỗ lực, tinh thần trách nhiệm của đội ngũ cán bộ nên năm 2004 Chi nhánh Đông HN đã đạt được những kết quả đáng khích lệ về hoạt động tín dụng nói chung và tín dụng đối với DNVVN nói riêng. Tỷ lệ nợ quá hạn ở mức rất thấp cùng với tỷ trọng dư nợ của DNVVN đạt 59%, tốc độ tăng trưởng cao lên tới 138% năm 2004 là những chỉ tiêu rất đáng mừng về tình hình tín dụng đối với DN tại Chi nhánh Đông Hà Nội. Đây cũng là hai chỉ tiêu quan trọng phản ánh quy mô, khả năng mở rộng tín dụng và mức độ an toàn tín dụng đối với DNVVN. Thu từ hoạt động tín dụng nói chung đạt 70% và từ tín dụng với DNVVN đạt 42% càng khẳng định sự đóng góp quan trọng của tín dụng đối với khách hàng DNVVN vào kết quả kinh doanh của Chi nhánh. Chi nhánh đã đi đúng định hướng chiến lược khách hàng của NHNo & PTNT VN. Ngay từ khi ra đời đến sau hơn 1 năm hoạt động từ cán bộ nhân viên đến Ban lãnh đạo Chi nhánh Đông HN luôn nhất quán chủ trương đa dạng hoá các thành phần kinh tế, đối xử bình đẳng với mọi khách hàng. Cụ thể, tập trung vào các DNVVN mà hầu hết nằm ở khu vực kinh tế ngoài quốc doanh. Đây là đối tượng khách hàng có số lượng lớn, năng động, giàu tiềm năng song hiện còn thiếu vốn. Cấp tín dụng cho khách hàng này để tạo động lực và khuyến khích họ tiến hành các phương án sản xuất kinh doanh hiệu quả, dự án khả thi là mục tiêu của Ngân hàng. Đồng thời cũng phải tăng cường quản lý tín dụng, khắc phục tình trạng gia hạn nợ và điều chỉnh kỳ hạn nợ để giảm nợ quá hạn. Nhất quán chủ trương trên là điều kiện trước tiên để có thể phấn đấu nâng cao chất lượng tín dụng đối với DNVVN. Là Ngân hàng ra đời sau so với nhiều tổ chức tín dụng khác trên địa bàn nên Ban lãnh đạo và Lãnh đạo phòng đã chủ động tiếp cận, tìm kiếm các dự án hiệu quả và DN giàu tiềm năng. Quan tâm tới chiến lược khách hàng và phân tích tài chính doanh nghiệp được coi trọng để có thể khai thác các dự án đầu tư khả thi, hiệu quả. Để thu hút thêm nhiều DN như hiện nay, Chi nhánh cũng đã vận dụng linh hoạt cơ chế lãi suất cho vay và cả đi vay, đã tiến hành phân tích đánh giá xếp loại khách hàng từ đó định hướng đầu tư tín dụng thích hợp cho từng nhóm DNVVN. Trong quá trình lập hồ sơ xét duyệt cho vay, Chi nhánh thực hiện đúng quy chế tín dụng của NHNo & PTNT cũng như các nguyên tắc, điều luật của Ngân hàng Nhà Nước và các cơ quan có thẩm quyền. Chi nhánh cũng cải tiến lề lối làm việc, giảm bớt phiền hà cho DN bằng cách tiến hành nhanh chóng các thủ tục song vẫn đảm bảo tính an toàn và đúng pháp luật. Nhất là cơ chế đảm bảo tiền vay bằng tài sản từng bước được tháo gỡ khó khăn vướng mắc tạo điều kiện cho DNVVN được vay vốn thuận tiện hơn.Điều này, đã giúp Chi nhánh có được tín nhiệm từ phía các DN và giúp DN tiết kiệm thời gian, chi phí hơn. Nhằm phát huy tính chủ động trong kinh doanh nhưng gắn trách nhiệm của từng cá nhân, Giám đốc Chi nhánh đã phân quyền phán quyết đến Chi nhánh cấp 2 trên cơ sở Quyết định của HĐQT giao cho Chi nhánh. Nâng cao sự chủ động và cả tinh thần trách nhiệm là điều kiện để mở rộng quy mô và giảm bớt rủi ro tín dụng tới DNVVN. Chi nhánh cũng đã bổ sung, chỉnh sửa các sai sót đã nêu trong biên bản kiểm tra chuyên đề tín dụng. Trên cơ sở trình độ và năng lực từng cán bộ mà tiến hành phân nhiệm. Chi nhánh mở một số lớp bồi dưỡng, tập huấn nghiệp vụ cho cán bộ tín dụng. Vì vậy đã phát huy được tối đa khả năng của từng người và xây dựng một bộ máy làm việc nhuần nhuyễn, hiệu quả. Chi nhánh cố gắng nâng cao chất lượng thông tin và dự báo rủi ro trong kinh doanh. Các cán bộ tín dụng đi sâu đi sát trong việc xử lý và thu hồi nợ gốc đến hạn, đôn đốc DN trả lãi hàng tháng để giảm nợ quá hạn tới mức thấp nhất, nâng cao chất lượng tín dụng. Cho đến cuối 2004, chưa phát sinh nợ khó đòi, nợ quá hạn 100% là lãi chậm trả với 3 tỷ đồng là một kết quả tốt mà Chi nhánh đạt được. 2.3.2 Hạn chế và nguyên nhân 2.3.2.1 Một số mặt hạn chế trong tín dụng đối với DNVVN tại Chi nhánh Bên cạnh những kết quả tích cực cần phát huy đã đạt được thì Chi nhánh NHNo & PTNT Đông Hà Nội cũng còn một số tồn tại cần khắc phục để chất lượng tín dụng được nâng cao hơn. Các nghiệp vụ tín dụng tại Chi nhánh còn chưa đa dạng, mới hướng vào cho vay là chủ đạo, bảo lãnh chiếm một phần nhỏ bé và chưa tiến hành nghiệp vụ thuê mua. Dư nợ DNVVN chiếm 59% tổng dư nợ năm 2004 với tốc độ tăng trưởng cao là 138%. Tuy nguồn vốn năm 2004 cũng tăng 155% song về cơ cấu nguồn tiền lại chủ yếu là tiền gửi kỳ hạn dưới 12 tháng, chiếm tỷ trọng 77%. Kỳ hạn này chi phí rẻ hơn so với loại dài hạn song tính ổn định kém. Về thành phần, chủ yếu là của TCTD, chiếm tỷ trọng 57%, tuy số dư lớn nhưng lãi suất lại cao. Nguồn tiền kém tính ổn định và bền vững là yếu tố đáng lo ngại để có thể duy trì và mở rộng tín dụng tới DNVVN. Hiện nay, tại chi nhánh chủ yếu là cho DNVVN vay ngắn hạn, vay trung dài hạn có tăng trưởng cao nhưng về quy mô vẫn còn nhỏ. Đồng thời, đối tượng cho vay của Chi nhánh còn không cân đối và thiếu đa dạng, tập trung vào thương mại dịch vụ là chính. Tỷ lệ nợ quá hạn thấp song vẫn tồn tại và DNVVN là khách hàng phát sinh nợ quá hạn nhiều nhất. Và thực tế tỷ lệ nợ quá hạn thấp đó chưa phải là chính xác, phản ánh đúng chất lượng tín dụng đối với DNVVN bởi vẫn xuất hiện tình trạng dãn nợ, che dấu nợ quá hạn. Qua các cuộc kiểm tra kiểm toán nội bộ cho thấy nhiều khoản vay, nhiều vụ việc sai phạm do cán bộ tuỳ tiện, bỏ qua quy trình chế độ, không thực hiện nghiêm túc sự chỉ đạo của Tổng giám đốc. Còn đó hiện tượng cán bộ tín dụng xâm tiêu, tham ô, lợi dụng gây thiệt hại kinh tế. 2.3.2.2 Nguyên nhân chủ yếu làm ảnh hưởng đến chất lượng tín dụng đối với DNVVN Nguyên nhân từ phía Ngân hàng: Địa điểm của Chi nhánh: do trụ sở 23b Quang Trung chưa sửa chữa xong nên Chi nhánh chuyển về 91 Lý Thường Kiệt – Hà Nội. Địa điểm chưa ổn định gây bất lợi đến hoạt động kinh doanh nói chung và tín dụng nói riêng của Chi nhánh. Hơn nữa, với một Chi nhánh mới thành lập từ tháng 7/2003 lại hoạt động trên địa bàn Hà Nội là một khó khăn đáng kể. Trên địa bàn thủ đô sự cạnh tranh giữa các TCTD rất gay gắt, mật độ các Ngân hàng dày đặc. Họ đã hiểu rõ và chiếm lĩnh thị trường trong khi ấy Chi nhánh vừa tìm hiểu, nắm bắt địa bàn và kinh doanh vừa kiện toàn bộ máy tổ chức và sửa chữa trụ sở nên thị trường và thị phần còn hạn chế, chưa phát triển nhiều. Điều này đã ảnh hưởng đến sự tăng trưởng tín dụng nói chung và tín dụng DNVVN nói riêng. Dù đã nhất quán chủ trương ưu tiên vốn cho các dự án có hiệu quả của các DNVVN nhất là các DN ngoài quốc doanh, song với các khoản vay trung dài hạn thì quan điểm của Ngân hàng vẫn là mạo hiểm, rủi ro cao hơn đối với DNNN. Điều này làm giảm lợi nhuận trong hoạt động kinh doanh của Chi nhánh. Đồng thời không đáp ứng được nhu cầu đổi mới công nghệ, mở rộng sản xuất kinh doanh của các DNVVN. Sự bất ổn của các DNVVN như tỷ lệ phá sản cao, sự dễ bị tổn thương trước những thay đổi của thị trường, vốn tự có thấp nên khi có biểu hiện làm ăn thua lỗ thì rất khó thu hồi vốn vay... nên khiến cho Đông HN cũng như nhiều NHTM khác đặc biệt e ngại khi cho vay với thời hạn dài. Thủ tục hồ sơ và quy trình cho vay: Quy trình cho vay của Ngân hàng tuy đã có những đổi mới song vẫn chưa thật sự thuận lợi cho DNVVN. Điều kiện DN phải có vốn tự có tham gia vào dự án kinh doanh từ 10-40% tổng số vốn đầu tư của dự án mới được Ngân hàng xem xét cho vay vốn là điều kiện khó khăn cho các DNVVN. Ngoài ra mức cho vay trên không được vượt quá 70% giá trị tài sản thế chấp. “ Khách hàng vay vốn phải có trụ sở làm việc hoặc hộ khẩu thường trú cùng địa bàn tỉnh, thành phố nơi Ngân hàng cho vay đóng trụ sở “ đã mâu thuẫn với cơ chế thị trường, tạo sự phân định phạm vi vay vốn DN và hạn chế việc mở rộng khách hàng của Ngân hàng. Đối với DNVVN khi vay vốn, nhất là vay vốn trung dài hạn thì các thể lệ, chế độ tín dụng thường được thực hiện quá chặt chẽ. Điều này cũng là nguyên nhân khiến quy mô cho vay trung dài hạn đối với DNVVN tại Chi nhánh còn khiêm tốn. Việc thực hiện quy trình nghiệp vụ cho vay chưa nghiêm túc và khoa học nên dẫn đến việc giải quyết cho vay khách hàng còn chậm. Quy chế đảm bảo tiền vay có trường hợp còn tuỳ tiện như giấy tờ TSĐB tiền vay hợp lý nhưng chưa hợp lệ. Cho vay DN còn thiếu hồ sơ đơn cử như thiếu giấy đề nghị vay vốn, điều lệ của DN, các yếu tố ghi trên hồ sơ nhiều chỗ còn để trống. Thẩm định trước khi cho vay chất lượng chưa cao. Nội dung báo cáo thẩm định còn sơ sài, mang tính hình thức, kết cấu bố cục thiếu khoa học, đề xuất chung chung, tờ trình đề nghị NHNo & PTNT VN phê duyệt không rõ ràng...Một số dự án, phương án sản xuất kinh doanh trong quá trình thẩm định chưa được kiểm tra thực tế tại DN, nơi thực hiện dự án. Mối quan hệ giữa phòng thẩm định và phòng tín dụng có lúc chưa nhịp nhàng, kết hợp chặt chẽ lẫn nhau. - Nguồn vốn huy động của Chi nhánh chủ yếu là thời hạn dưới 12 tháng nên chỉ đáp ứng được một phần nhu cầu vay vốn trung dài hạn của DN. Thêm nữa về thành phần lại chủ yếu của các TCTD nên lãi suất cao. Với một lãi suất đầu vào như vậy thì đa số các DNVVN hoạt động trong lĩnh vực thương mại dịch vụ mới chấp nhận được. Trong khi đó, các DN tiến hành sản xuất chế biến, xây dựng cơ bản, lợi nhuận thu được thường thấp hơn lĩnh vực thương mại dịch vụ sẽ gặp trở ngại khi tiếp cận vốn vay Ngân hàng. Vì vậy, vốn của Chi nhánh chưa xâm nhập rộng rãi vào mọi lĩnh vực, mọi ngành nghề. Công tác kiểm tra, kiểm soát sau khi cho vay: Dù quy trình cho vay có được tiến hành nghiêm túc và chặt chẽ tới đâu mà thiếu kiểm tra, kiểm soát trong khi DN sử dụng vốn vay thì mức độ an toàn tín dụng vẫn chưa được đảm bảo. Để khách hàng trả được nợ gốc và lãi đúng hạn và đầy đủ thì trước tiên khách hàng phải sử dụng vốn vay đúng mục đích. Công tác kiểm tra kiểm soát là nhằm đảm bảo sử dụng vốn vay đúng mục đích. Tuy nhiên tại Chi nhánh công tác này không phải lúc nào cũng được thực hiện thường xuyên, nhiều khi lại thực hiện mang tính chiếu lệ hình thức mà thôi. Một phần vì đã có tài sản đảm bảo nên cán bộ xem nhẹ công tác này, nhưng thực tế xử lý tài sản đảm bảo tiền vay là vô cùng phức tạp. Không bám sát đồng vốn cho vay như vậy thì không thể tư vấn, giúp đỡ DN thoát khỏi tình trạng khó khăn một cách kịp thời và dễ đẫn tới khoản vay có vấn đề. Trang thiết bị và công nghệ còn lạc hậu, đảm bảo đáp ứng đủ nhu cầu giao dịch tiên tiến như thanh toán thẻ, thanh toán điện tử...Chương trình World Bank chưa được triển khai và đưa vào thực hiện. Hoạt động Marketing ngân hàng chưa được hiểu đầy đủ và quan tâm đúng mức. Ngân hàng cũng là DN nên trong nền kinh tế thị trường phải đặc biệt chú ý tới công tác này mới là đúng đắn. Chi nhánh mới chỉ thực hiện đơn thuần các hoạt động như tuyên truyền, quảng cáo mà chưa thực sự xuất phát từ việc nghiên cứu nắm bắt nhu cầu của các DNVVN và tìm cách để thoả mãn những nhu cầu đó. Nhân sự tại chi nhánh còn nhiều bất cập. Về số lượng, cán bộ tại Đông HN chiếm tỷ lệ rất thấp so với quy định của NHNo & PTNT VN. Riêng cán bộ tín dụng chiếm có 23% trên tổng số cán bộ. Đặc thù của Chi nhánh là phần lớn số cán bộ này lại từ Tổng cty VBĐQ chuyển sang và từ các tỉnh chuyển đến nên nghiệp vụ Ngân hàng cũng như địa bàn, phong cách làm việc đều chưa quen. Trình độ nghiệp vụ của đội ngũ cán bộ tín dụng chưa theo kịp với yêu cầu, thiếu kinh nghiệm trong việc điều tra, nghiên cứu, thẩm định các dự án và phương án vay vốn. Cán bộ tín dụng chưa lượng hóa được công việc cần làm, khâu chọn lọc và phân loại khách hàng chưa được quan tâm đúng mức, làm thường xuyên dẫn đến việc cho vay tràn lan, cho vay sai mục đích, không kiểm tra hướng dãn cho DN sử dụng vốn vay có hiệu quả. Tăng trưởng tín dụng nhưng không kiểm soát được. Vì chạy theo chỉ tiêu và hệ số lương đôi khi nợ quá hạn bị che dấu, định kỳ hạn nợ, gia hạn nợ không căn cứ khả năng trả nợ và nguồn vốn trả nợ. Hơn nữa, công tác bồi dưỡng, đào tạo nâng cao nghiệp vụ cho cán bộ chưa được lãnh đạo thật sự quan tâm. Tuy Chi nhánh cũng mở các lớp tập huấn nghiệp vụ nhưng còn ít, nhân viên học chiếu lệ, kém nhiệt tình, hiệu quả đem lại thấp. Một số ít cán bộ đã không nghiên cứu kỹ và tuân thủ đầy đủ quy trình, thể lệ tín dụng. Cá biệt có một bộ phận cán bộ thoái hoá, biến chất, tư cách đạo đức kém đã cố tình làm sai quy trình tín dụng, móc ngoặc với DN, thậm chí có những cán bộ đã lợi dụng chức quyền của mình để gây khó dễ cho khách hàng, tham ô, nhận quà biếu... Hệ thống thông tin phòng ngừa rủi ro thiếu hiệu quả. Để đi đến quyết định cho vay là cả một quá trình lựa chọn, thu thập, xử lý thông tin về khách hàng. Thực tế, việc thu thập, khai thác và sử dụng thông tin còn nhiều hạn chế. Chi nhánh phải tự tìm hiểu, chủ động thu thập, sàng lọc và lựa chọn thông tin để thẩm định khách hàng. Thông tin do thu thập từ nhiều nguồn nên dễ bị nhiễu, bị mâu thuẫn gây khó khăn trong đánh giá khách hàng. Để phòng ngừa rủi ro, một trong các điều kiện Ngân hàng yêu cầu là phải có đầy đủ tài sản thế chấp, cầm cố hoặc bảo lãnh của bên thứ ba. Tài sản thế chấp trong một chừng mực nào đó có thể thay thế thông tin và là dấu hiệu cho biết rằng rủi ro sẽ giảm. Tuy nhiên, điều cần quan tâm là hiệu quả kinh tế của khoản vay và năng lực điều hành kinh doanh của DN. Nhiều trường hợp các món vay có tài sản thế chấp lại chứa đựng rủi ro cao hơn các món vay tín chấp. Mặt khác, trong quan hệ tín dụng, tài sản thế chấp hay cầm cố chưa phải là yếu tố bảo toàn vốn một cách tuyệt đối vì cũng có thể tài sản thế chấp được đem đi thế chấo ở nhiều nơi, giá cá của tài sản nhà đất biến động mạnh, có khi hạ thấp nhiều so với thời điểm Ngân hàng cho vay. Nguyên nhân từ phía các DNVVN : Năng lực tài chính của DN quá thấp, vì vậy muốn bảo đảm vốn cho hoạt động kinh doanh được liên tục, các khách hàng này đều phải bổ sung vốn bằng cách đi vay. Tuy nhiên, việc tiếp cận được vốn Ngân hàng còn nhiều khó khăn, phức tạp bởi không hội tụ được đầy đủ các điều kiện chov ay vốn như thiếu tín nhiệm trong quan hệ vay trả, không có khả năng xây dựng phương án sản xuất kinh doanh cho mình hay không có các dự án khả thi, không có đủ tài sản thế chấp và cầm cố hợp pháp và đặc biệt là vốn tự có trên tổng mức đầu tư của dự án quá thấp, thường chỉ vài phần trăm. Vì vậy, đối với các DNVVN mà phần lớn là nằm trong khu vực kinh tế ngoài quốc doanh Ngân hàng khó có thể bao sân vì rủi ro tín dụng tiềm ẩn quá lớn. Bên cạnh đó, trình độ năng lực của DN không theo kịp đòi hỏi của cơ chế thị trường. Các chủ DNVVN nói chung và nhất là của các DN ngoài quốc doanh vừa thiếu kinh nghiệm, kiến thức, trình độ và bản lĩnh của những nhà sản xuất kinh doanh trong cơ chế thị trường. Từ chỗ yếu kém nhiều DN không thể tự mình xây dựng phương án sản xuất kinh doanh khả thi, trong khi thói quen sử dụng các dịch vụ tư vấn mang tính chuyên nghiệp chưa trở thành phổ biến. Đơn giản như việc làm các thủ tục đề xuất xin vay vốn Ngân hàng của một số DN ngoài quốc doanh cũng phải nhờ cán bộ tín dụng làm thay. Các DN chưa thực hiện nghiêm túc các quy định của pháp luật. Trên thực tế pháp lệnh kế toán thống kê rất có ít hiệu lực đối với DN ngoài quốc doanh. Hệ thống sổ sách kế toán ghic hép đơn giản, chủ yếu dựa vào kinh nghiệm cá nhân, mang tính chất gia đình. Hầu hết các DNVVN không có báo cáo tài chính hoặc có thì thiếu và sơ sài, không được kiểm toán. Vì vậy, Chi nhánh nói riêng và Ngân hàng nói chung có rất ít thông tin về loại hình DN này làm cho mức độ tin cậy đối với DNVVN bị hạn chế và gây nhiều khó khăn cho công tác thẩm định tình hình SXKD, tình hình tài chính của người vay cũng như quản lý sử dụng vốn vay của họ. Mặt khác, bên cạnh những người làm ăn chân chính, tại nhiều NHTM đã xuất hiện một số khách hàng thành lập các Cty ma, ký kết hợp đồng rởm làm vỏ bọc để lợi dụng rút tiền Ngân hàng đẫn đến hình sự hoá quan hệ dân sự đã làm cho cán bộ tín dụng nói riêng và Ngân hàng nói chung nản lòng. Với thực trạng như vậy, Chi nhánh bên cạnh chủ trương mở rộng tín dụng tới DNVVN cũng không trau dồi chuyên môn nghiệp vụ, thận trọng với khách hàng này để mở rộng quy mô gắn liền với nâng cao chất lượng tín dụng. Nguyên nhân khách quan : Môi trường pháp lý chưa đầy đủ và đồng bộ. Việt Nam đang trong quá trình chuyển đổi nền kinh tế, vì vậy hệ thống pháp luật chung cho toàn bộ nền kinh tế chưa hoàn chỉnh, thiếu đồng bộ và thiếu những đạo luật quan trọng. Đồng thời việc thực thi pháp luật và các chính sách trên thực tế đã bộc lộ nhiều nhược điểm. Quản lý Nhà nước đối với DNVVN còn nhiều lỏng lẻo. Nhiều quy định hiện nay còn rắc rối, thủ tục về đăng ký kinh doanh còn phức tạp về số lượng giấy tờ, các công đoạn kiểm duyệt, thời gian kiểm duyệt. Khuôn khổ pháp lý liên quan đến hoạt động tín dụng giữa NHTM với DN nói chung, DNVVN nói riêng còn bất cập đã gây bó buộc hoạt động của các DNVVN, vừa tạo khe hở để các DNVVN lợi dụng. Đặc biệt là môi trường pháp lý về tài sản thế chấp. Đây là nguyên nhân cơ bản gây tồn tại trong quan hệ tín dụng đối với DNVVN. Việt nam chưa có bảo hiểm tín dụng nên việc thế chấp, cầm cố tài sản hoặc bảo lãnh của bên thứ ba là những hình thức được coi là đảm bảo nhất. Quyết định 217/QĐ-NH1ngày 17/8/1996 và nay là Quyết định 178 của Thống đốc NHNN quy định về thê chấp, cầm cố và bảo lãnh vay vốn Ngân hàng là cơ sở pháp lý để NHTM thực hiện. Thực tế, 90% giá trị các bất động sản được dùng làm tài sản thế chấp; các động sản như thiết bị, phương tiện vận tải...chiếm tỷ trọng nhỏ vì NHTM không có kho bảo quản, không đủ trình độ đánh giá chính xác giá trị tài sản của nó. Cho nên thực trạng hiện nay phát sinh một số vướng mắc. Khi Ngân hàng nhận thế chấp, cầm cố là giữ tài sản hoặc bản chính giấy tờ sở hữu tài sản, nhưng các DN không có giấy tờ chứng minh quyền sở hữu hoặc quản lý các TSCĐ như các thành phần kinh tế khác. DN tư nhân, tài sản thế chấp chủ yếu là nhà đất nhưng giấy tờ chứng nhận quyền sử dụng đất chưa được cấp đầy đủ và tiến độ rất chậm. Số tiền vay tối đa 70% giá trị tài sản thế chấp mà giá trị giá trị thuê đất đã trả cộng với tài sản trên đất thì rất nhỏ so với giá trị thực của khu đất. Về quy định phát mại tài sản thế chấp, luật dân sự và luật DN Nhà nước đều mới quy định chung về cơ quan có thẩm quyền tổ chức đấu giá tài sản mà chưa có quy định cụ thể về xử lý tài sản thế chấp khi bên vay thiếu khả năng trả nợ. Môi trường kinh tế thiếu ổn định : Nền kinh tế Việt Nam đang trên đà đổi mới đã thu được những kết quả đáng kể như kinh tế nhiều thành phần đang hình thành và ngày càng phát triển, tốc độ tăng trưởng kinh tế cao, lạm phát được đẩy lùi...Tuy nhiên những kết quả trên vẫn không che lấp được một số biểu hiện không bình thường của nền kinh tế. Đó là từ năm 1998 đến nay tốc độ tăng trưởng chững lại, tỷ lệ lạm phát giảm liên tục làm cho sản xuất kinh doanh trì trệ đã là nguy cơ kìm hãm sự tăng trưởng kinh tế. Tình hình buôn lậu, hàng giả và sự tràn ngập hàng ngoại đang trở thành trở ngại lớn, làm các nhà SXKD chân chính luôn phải thay đổi phương án đầu tư dể tồn tại. Trong môi trường kinh doanh thất thường biến động như vậy, rủi ro đầu tư là rất lớn và không thể lường hết được. Vì vậy, sự mở rộng đầu tư của các NHTM nói chung và mở rộng cho vay trung dài hạn đối với DNVVN bị hạn chế. Chính sách vĩ mô còn bất cập. Đây là những chính sách rất quan trọng, tạo hành lang cho việc vốn tín dụng được đầu tư đúng địa chỉ. Chính sách vĩ mô của Nhà nước ta chưa phù hợp và đang trong quá trình điều chỉnh, đổi mới và hoàn thiện ( chính sách thuế, chính sách đầu tư, chính sách đất đai, chính sách XNK, chủ trương đóng cửa rừng, cấm xuất khẩu gỗ...). Các DN điều chỉnh phương án SXKD không kịp thời với sự thay đổi của các chính sách kinh tế vĩ mô nên gặp khó khăn, kinh doanh thua lỗ hoặc không đủ điều kiện tiếp tục vay. Chi nhánh NHNo & PTNT Đông Hà Nội thuộc NHNo & PTNT VN –NHTM quốc doanh nên hoạt động của nó chịu nhiều tác động của các chính sách, quy định của Nhà nước cũng như ngân hàng Nhà nước. Chính sách phát triển kinh tế hàng hoá nhiều thành phần đã được xác định rõ trong đường lối phát triển kinh tế của Đảng và nhất quán trong các Bộ ban ngành, do vậy đối với khu vực DNVVN đã khơi dậy một định hướng phát triển. Đến nay Chi nhánh đã và đang tiếp tục mở rộng cả quy mô và chiều sâu cung ứng vốn cho DNVVN nhưng trên thực tế DNNN vẫn được ưu tiên hơn DNNQD mà chủ yếu là các DNVVN. Chương 3 Một số giải pháp nâng cao chất lượng tín dụng đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Chi nhánh NHNo & PTNT Đông Hà Nội. 3.1 Định hướng hoạt động tín dụng đối với các DNVVN tại Chi nhánh Đông Hà Nội Những tác động của nền kinh tế xã hội ảnh hưởng đến hoạt động tín dụng trong thời gian tới: Mục tiêu phát triển kinh tế năm 2005 Quốc hội đề ra tăng trưởng 8,5%, chỉ số giá cả tăng không quá 6,5%. Lãi suất có xu hướng tăng nhẹ. Đây là một áp lực rất lớn về nguồn vốn của Ngân hàng đầu tư cho nền kinh tế. Giá vàng, ngoại tệ biến động thường xuyên, khó lường. Nhà nước điều chỉnh khung giá đất và từng bước hình thành thị trường bất động sản, giá xăng dầu, sắt thép, xi măng tăng nhanh. Ngân hàng Thế giới và các Cơ quan kiểm toán Quốc tế đã yêu cầu các NHTM phải thực hiện lộ trình cơ cấu lại Ngân hàng và thực hiện các chuẩn mực Quốc tế trên mọi lĩnh vực hoạt động Ngân hàng nói chung và tín dụng nói riêng. NHNN đã và sẽ điều chỉnh Quyết định 488, Quyết định 1627 theo hướng giám sát chặt chẽ hơn chất lượng tín dụng. Tiến trình sắp xếp lại cá DN, cá Cty cổ phần, Cty TNHH với nhiều chi nhánh, nhiều văn phòng đại diện trong khi vốn tự có thấp, vay vốn nhiều Ngân hàng, nhiều địa bàn; cac thủ đoạn trốn thuế lừa đảo ngày càng tinh vi xảo quyệt...Năng lực quản lý, năng lực tài chính yếu kém nhưng SXKD đa năng nhiều lĩnh vực. Nợ đọng vốn xây dựng cơ bản lớn trong đó có một phần vốn của các NHTM Cạnh tranh, chiếm lĩnh thị trường, thị phần ( cả nguồn vốn và dư nợ) giữa các NHTM thường xuyên diiễn ra là không tránh khỏi. Hội đồng quản trị NHNo & PTNT VN nhất trí xác định năm 2005 là năm “ Hội nhập “ với mục tiêu tổng quát: Tập trung sức toàn ngành, thực hiện bằng được những nội dung cơ bản theo tiến độ đề án cơ cấu lại NHNo & PTNT VN 2001-2010 đã được phê duyệt, tiếp tục duy trì tăng trưởng ở mức hợp lý, đảm bảo cân đối, an toàn và khả năng sinh lời, đáp ứng được yêu cầu chuyển dịch cơ cấu sản xuất nông nghiệp, nông thôn, mở rộng và năng cao chất lượng dịch vụ Ngân hàng đủ năng lực cạnh tranh; tập trung hiện đại hoá đào tạo nguồn nhân lực, đổi mới công nghệ Ngân hàng phù hợp với hiện đại hoá, đủ năng lực hội nhập cho những năm tiếp theo”. Theo định hướng của HĐQT và Tổng giám đốc NHNo & PTNT VN về công tác kinh doanh, với Chi nhánh Đông Hà Nội giữ vững thị trường và thị phần; thực hiện việc mở rộng cho vay đối với DN hoạt động theo luật Dn, các DN vừa và nhỏ và hộ gia đình; mở rộng tín dụng gắn với năng cao chất lượng tín dụng, lấy chất lượng tín dụng làm thước đo đánh giá năng lực,trình độ hiệu quả của CBTD; tăng cường công tác kiểm tra chuyên đề tín dụng; chú trọng công tác đào tạo và đào tạo lại, giáo dục chính trị tư tưởng... Cụ thể, mục tiêu tín dụng năm 2005 như sau: Dư nợ: 900 – 1000 tỷ, ngoại tệ quy đổi 95 tỷ ( tăng trưởng từ 25 – 30% so với năm 2004 ). Nguồn vốn : 1625 tỷ trong đó huy động từ dân cư 488 tỷ, ngoại tệ quy đổi 306 tỷ. Tỷ lệ NQH < 2% . Tỷ lệ cho vay trung, dài hạn: 35 – 40% đạt 292 tỷ. Phấn đấu chênh lệch lãi suất đàu ra đầu vào là + 0,35 . 3.2 Một số giải pháp nâng cao chất lượng tín dụng đối với DNVVN tại Chi nhánh 3.2.1 Biện pháp tạo nguồn Để có thể mở rộng tín dụng hơn nữa cho các DNVVN đồng thời gắn với việc nâng cao chất lượng tín dụng thì một giải pháp quan trọng là phải tạo được nguồn vốn bền vững, ổn định và quy mô đủ lớn. Tiền gửi dân cư tuy số lượng của từng cá nhân không nhiều nhưng số lượng người gửi lại đông đảo và nguồn tiền này cũng tương đối ổn định. Vì vậy, Chi nhánh nên đẩy mạnh huy động nguồn tiền từ đối tượng này. Không thể tăng lãi suất để cạnh tranh như các NHTMCP, song Chi nhánh thuộc NHTM quốc doanh nên có uy tín, độ tin tưởng cao hơn nhiều. Đó là một ưu thế hơn hẳn các NHTMCP khác. Bên cạnh hoàn thiện các hình thức tiết kiệm truyền thống, các hình thức khuyến mại để thu hút khách hàng như tiết kiệm bậc thang luỹ tiến theo số dư tiền gửi, theo thời gian gửi, tiết kiệm gửi góp...đang tiến hành cũng rất hiệu quả. Tuy nhiên, Chi nhánh cần tăng cường, quảng cáo, tiếp thị trên báo, đài, truyền hình, gửi thông báo đến những khách hàng giàu tiềm năng, những khách hàng đã có quan hệ với Ngân hàng để nhiều người dân biết được các hình thức khuyến mại, các lợi ích họ sẽ được hưởng một cách tường tận. Chi nhánh cũng có thể đưa ra các hình thức thưởng như gửi tiền với số tiền trên 50 triệu đồng, gửi tiền từ 20 triệu đồng với thời hạn trên 24 tháng được một phiếu mua hàng siêu thị, phiếu rút thăm trúng thưởng nhà chung cư, xe máy, đồ gia dụng...Chi nhánh cũng cần đẩy mạnh các biện pháp tránh nợ quá hạn để nâng cao chất lượng tín dụng, đẩy mạnh các biện pháp thu hồi nợ đúng hạn và đầy đủ để tái quay vòng vốn. Mới thành lập Chi nhánh không thể ngay lập tức huy động loại kỳ hạn dài từ tiền gửi tiết kiệm mà nên chủ động tìm kiếm, tham gia vào các dự án, chương trình tài trợ cho vay của các tổ chức, Ngân hàng nước ngoài. Đa dạng hóa các công cụ huy động vốn như phát hành kỳ phiếu, trái phiếu. Tùy từng loại thích hợp có thể huy động vốn với kỳ hạn 9 tháng, 12 tháng, 24 tháng … trên nguyên tắc kỳ hạn càng dài thì lãi suất càng cao. Đồng thời tạo thuận tiện, nhanh chóng cho khách hàng gửi tiền, rút tiền bằng cách nâng cao công nghệ Ngân hàng, hiện đại hoá khâu thanh toán, luân chuyển vốn nhanh và an toàn. 3.2.2 Nâng cao chất lượng công tác thẩm định Công tác thẩm định đóng một vai trò quan trọng trong chất lượng tín dụng. Thẩm định là một khâu để hạn chế rủi ro tín dụng, thực hiện tốt công tác này thì chất lượng tín dụng mới được đảm bảo. Trước tiên, để chất lượng thẩm định được tốt thì cán bộ thẩm định phải được trau dồi chuyên môn nghiệp vụ qua các đợt tập huấn, lớp bồi dưỡng nâng cao và cả tư cách đạo đức. Cán bộ thẩm định cần nêu cao tinh thần trách nhiệm, nắm vững kiến thức nghiệp vụ, tin học, ngoại ngữ, am hiểu pháp luật, nắm bắt và xử lý thông tin kịp thời, vững vàng trong xử lý nghiệp vụ, giữ vững phẩm chất, đạo đức nghề nghiệp. Cán bộ thẩm định làm việc dựa trên các thông tin số liệu DN cung cấp, thông tin chủ động tìm kiếm, thông tin do các tổ chức và cơ quan có chức năng cung cấp...do đó thu thập thông tin đầy đủ và chính xác là rất quan trọng đối với thẩm định. Cần thu thập thường xuyên những thông tin về diễn biến của nền kinh tế, những điều chỉnh trong cơ chế, chính sách có liên quan đến các ngành, lĩnh vực. Nâng cao chất lượng thông tin và dự báo rủi ro trong hoạt động kinh doanh. Hoàn thiện hệ thống thông tin, báo cáo thống kê thẩm định và lưu trữ hồ sơ. Trong phạm vi Chi nhánh, cần kiện toàn tổ chức của phòng thẩm định, gắn kết chặt chẽ giữa phòng thẩm định và tín dụng. Càng ngày nội dung thẩm định càng bao trùm nhiều lĩnh vực, nên phân chia để mỗi cán bộ chịu trách nhiệm một lĩnh vực như thương mại, xây dựng, chế biến...sẽ phát huy được năng lực chuyên môn của từng cán bộ. Đối với những dự án thuộc lĩnh vực chuyên môn như tin học, kỹ thuật...nên thuê chuyên gia, nhà tư vấn hỗ trợ trong quá trình thẩm định. Như vậy, do cán bộ thành thạo với lĩnh vực thẩm định nên sẽ tiết kiệm được thời gian thẩm định, kết quả thẩm định chính xác hơn và như vậy chất lượng thẩm định sẽ được nâng cao. 2.1.3 Tăng cường công tác kiểm tra, kiểm soát tiền vay Không phải sau khi giải ngân cho DN là nhân viên tín dụng thụ động ngồi chờ tới ngày nhận lãi và trả gốc. Kiểm tra, kiểm soát tiền vay của DN sẽ giúp Ngân hàng kiểm soát được hành vi của người vay vốn, đảm bảo vốn vay sử dụng đúng mục đích. Chỉ khi vốn vay được sử dụng đúng mục đích thì mới đảm bảo tính sinh lời và an toàn của khoản vay.Cán bộ tín dụng phải tiến hành công tác này thường xuyên, nghiêm tức chứ không làm chiếu lệ qua loa hay vì lợi ích riêng mà che đậy thực trạng DN, gia hạn nợ sai nguyên tắc để tránh nợ quá hạn. Cán bộ tín dụng cần xem xét báo cáo tài chính mới nhất của DN, một số giấy tờ hóa đơn liên quan. Yêu cầu DN mở tài khoản thanh toán tại Chi nhánh để nắm chính xác và dễ dàng tình hình SXKD thực tế của DN. Ngoài ra, định kỳ mỗi quý một lần cán bộ tín dụng phải đến cơ sở kiểm tra đột xuất không thông báo trước. Đánh giá giá trị của tài sản thế chấp, cầm cố để có các biện pháp bảo quản phù hợp, yêu cầu DN bổ sung tài sản đảm bảo nếu chúng bị mất giá trị hay ngừng cấp thêm vốn vay. Đồng thời cũng phải nắm bắt thông tin bất lợi cho dự án vay vốn của DNVVN để kịp thời thông báo, tư vấn cho DN biện pháp đối phó, đảm bảo hiệu quả của đồng vốn vay. 2.1.4 Xử lý kịp thời nợ quá hạn Rủi ro tín dụng là không thể tránh khỏi, nợ quá hạn cũng vậy. Các NHTM tuỳ từng thời kỳ sẽ đưa ra một tỷ lệ nợ quá hạn chấp nhận được. Tỷ lệ nợ quá hạn 0,69% hiện nay của Chi nhánh là rất thấp song nó vẫn là một biểu hiện chưa tốt của chất lượng tín dụng, nhất là DNVVN chiếm tỷ trọng nợ quá hạn cao nhất 0,625%. Chi nhánh cần đánh giá khả năng thu hồi của toàn bộ các khoản nợ đã gia hạn, điều chỉnh kỳ hạn nợ và nợ quá hạn. Sau đó cần tiến hành phân loại theo khả năng thu hồi và phân tích nguyên nhân đưa đến nợ quá hạn căn cứ vào hồ sơ xin vay vốn, tình hình sản xuất kinh doanh thực tế, quá trình sử dụng vốn vay rồi đưa ra kết luận do yếu tố khách quan hay chủ quan. Trên cơ sở đó tập trung cán bộ để thu nợ, không để nợ quá hạn mới phát sinh do nguyên nhân chủ quan. Xử lý kịp thời nợ quá hạn không chỉ giúp Ngân hàng giảm thiểu tổn thất, thu hồi vốn mà còn tránh để DN rơi vào tình trạng xấu hơn khi cứ lún sâu vào làm ăn không hiệu quả. Hiện tại nợ quá hạn tại Chi nhánh 100% là nợ do chậm trả lãi trong vòng 3 tháng, vì vậy cán bộ tín dụng nên cố gắng bám sát DN, tư vấn giúp đỡ để DN tháo gỡ khó khăn trước mắt. Đối với DN cố tình trây ì, không hợp tác và có dấu hiệu lừa đảo, làm ăn bất chính thì không giải ngân tiếp nếu còn, phát mại tài sản thế chấp và cầm cố là lựa chọn cuối cùng để thu hồi nợ vì rất phức tạp. 2.1.5 Trích lập quỹ bù đắp rủi ro Chi nhánh phê duyệt một khoản vay, cấp tín dụng cho một DN với niềm tin DN sẽ SXKD hiệu quả, sẽ trả gốc và lãi đúng quy định nhưng với rất nhiều biến động ở cả bản thân DN và trên thị trường, rủi ro trong tín dụng là không thể tránh khỏi. Đặc biệt với các DNVVN vốn ít, kinh nghiệm quản lý kinh doanh còn thiếu thì mức độ rủi ro tín dụng với khách hàng này là rất lớn. Khi rủi ro tín dụng với DN xảy ra, thì kể cả có các tài sản đảm bảo giá trị lớn và hợp lệ thì Ngân hàng cũng không bao giờ thu hồi được đủ vốn vay, vẫn chịu thiệt hại kinh tế và giảm sút cả uy tín. Vì vậy, để bảo đảm an toàn trong hoạt động tín dụng, giảm bớt thiệt hại phải chịu Chi nhánh phải trích lập hình thành nên quỹ bù đắp rủi ro. Quỹ dự phòng bù đắp rủi ro được trích lập trên cơ sở khả năng mất vốn của khoản vay một mặt sẽ giúp ngân hàng khắc phục được những hậu quả thiệt hại, đứng vững trên thị trường đồng thời sẽ tăng cường sức mạnh tài chính, khả năng thanh toán của ngân hàng, từ đó nâng cao được chất lượng tín dụng nói chung và với DNVVN nói riêng. 2.1.6 Nâng cao chất lượng nhân sự Công nghệ máy móc có hiện đại tới mấy cũng không thể thay thế bàn tay con người. Con người là yếu tố cốt lõi của mọi hoạt động trong nền kinh tế xã hội. Trong hoạt động của Chi nhánh cũng vậy, để nâng cao chất lượng tín dụng cần nâng cao chất lượng nhân sự để phục vụ, đáp ứng yêu cầu của các DN ngày một tốt hơn. Chú trọng đến công tác đào tạo và đào tạo lại nhằm từng bước nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ, ngoại ngữ cho cán bộ tín dụng để tiếp cận với xu thế hội nhập và tiến trình hiện đại hoá của ngành Ngân hàng. Thực hiện tốt công tác giáo dục chính trị tư tưởng cho từng cán bộ, làm rõ trách nhiệm cá nhân trong các khâu công việc. Muốn vậy, Chi nhánh cần tổ chức các lớp bồi dưỡng, tổ chức các hoạt động tập thể cho cán bộ như thăm quan, văn nghệ, tổ chức hội thi CBTD giỏi làm căn cứ đánh giá phân loại CBTD, cử cán bộ đi học tập và tạo điều kiện cho cán bộ tiếp tục theo học cao học, văn bằng hai...Lấy hiệu quả công việc của từng CBTD để đánh giá năng lực và phẩm chất của họ, không vì bằng cấp hay quan hệ mà đánh giá chủ quan. Kịp thời khen thưởng cũng như phạt để tạo động lực khuyến khích cán bộ nhân viên nhiệt tình cống hiến, có tinh thần trách nhiệm cao trong công tác. Tín dụng với DNVVN gặp nhiều rủi ro hơn các khách hàng khác nên cần có mức khen thưởng khi DN mà CBTD quản lý không xảy ra tình trạng nợ quá hạn. Đồng thời CBTD cũng phải chịu phạt khi món vay mình quản lý có vấn đề như chuyển thành nợ khó đòi, nợ không có khả năng thu hồi mà nguyên nhân là do CBTD thiếu chuyên môn, làm sơ sài hay cố ý. Thưởng phạt nghiêm minh là đòn bẩy cho CBTD hăng hái làm việc, có trách nhiệm hơn làm giảm rủi ro tín dụng và cũng nâng cao chất lượng phục vụ khách hàng hơn. 3.3 Một số kiến nghị đối với cơ quan Nhà nước, Ngân hàng Nhà nước và NHNo & PTNT Việt Nam 3.3.1. Kiến nghị đối với cơ quan Nhà nước * Chính phủ và các ban ngành cần tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật để khuyến khích các doanh nhân, doanh nghiệp yên tâm hoạt động theo đúng pháp luật và Ngân hàng Thương mại có hành lang pháp lý chuẩn để tuân theo. Ban hành các chính sách hỗ trợ, bảo vệ DNVVN, chính sách thuế, chính sách thương mại, đất đai. Nhà nước cần ban hành các đạo luật cơ bản tạo môi trường pháp lý cần thiết để các DNVVN dễ dàng thực hiện các biện pháp đảm bảo nghĩa vụ trả nợ và các Ngân hàng dễ dàng trong việc xử lý tài sản đảm bảo nợ khi có rủi ro xảy ra như: Luật sở hữu tài sản, văn bản dưới luật hướng dẫn thực hiện việc xử lý phát mại tài sản thế chấp, cầm cố, bảo lãnh. Có như vậy mới góp phần tạo ra sự đảm bảo chắc chắn hơn cho các NHTM và từ đó khuyến khích họ trong việc cho vay vốn đối với các DNVVN. * Xây dựng quỹ bảo lãnh tín dụng cho các DNVVN: Tình trạng chung và các DNVVN vốn ít, công nghệ lạc hậu, trình độ quản lý hạn chế, có dự án kinh doanh khả thi nhưng không đủ điều kiện để tiếp cận vốn tín dụng Ngân hàng. Vì vậy có thể Nhà nước can thiệp trong việc hỗ trợ DNVVN tiếp cận vốn tín dụng thông qua việc thành lập quỹ bảo lãnh tín dụng đối với DNVVN. Đây là biện pháp để Nhà nước chia sẻ rủi ro với các NHTM, thúc đẩy nâng cao chất lượng tín dụng đối với DNVVN. - Mô hình hoạt động của quỹ bảo lãnh tín dụng: Cần xây dựng quỹ bảo lãnh tín dụng dưới hình thức tổ chức tài chính Nhà nước, việc xây dựng phù hợp với định hướng phát triển kinh tế nói chung và đặc điểm phát triển của DNVVN nói riêng. Quỹ nên là tổ chức trung gian giữa Nhà nước và doanh nghiệp, là một định chế tài chính phi lợi nhuận nằm trong hệ thống giám sát của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam. - Nguyên tắc và mức bảo lãnh: Quỹ chỉ cấp bảo lãnh cho DNVVN có dự án khả thi đã được tổ chức tín dụng thẩm định là có hiệu quả nhưng chủ đầu tư không đủ tài sản thế chấp; cấp bảo lãnh thực hiện theo cơ chế cộng đồng trách nhiệm và phân chia rủi ro. Doanh nghiệp phải có tổi thiểu 20% vốn cho dự án, Quỹ chỉ bảo lãnh cho 80% còn lại. - Điều kiện được nhận bảo lãnh: DNVVN thành lập và hoạt động theo pháp luật Việt Nam, có dự án khả thi, tình hình tài chính lành mạnh không có nợ đọng về thuế, không có nợ quá hạn. Quỹ bảo lãnh tín dụng ra đời và hoạt động thì đây là một biện pháp của Chính phủ thực hiện chính sách hỗ trợ giúp các DNVVN tháo gỡ khó khăn vướng mắc về tài sản thế chấp cầm cố đồng thời cũng tạo điều kiện cho các Ngân hàng phát huy thế mạnh về vốn của mình, mở rộng tín dụng và giảm tỷ lệ rủi ro đối với DNVVN. 3.3.2. Kiến nghị đối với Ngân hàng Nhà nước - Đổi mới cơ chế thanh tra, kiểm soát đối với ngân hàng thương mại để vừa đảm bảo việc quản lý có hiệu quả, vừa đảm bảo tính chủ động của ngân hàng trong hoạt động kinh doanh. - Ngân hàng Nhà nước nên có chính sách phối hợp với các cơ quan nghiên cứu và đào tạo có uy tín trong nước cùng với học viện ngân hàng soạn thảo chương trình bổ túc kiến thức về lý luận, kinh tế, xã hội... để đội ngũ cán bộ ngân hàng có điều kiện tiếp thu kiến thức mới. Tạo ra một bước cơ bản nâng cao trình độ nhận thức, tư tưởng đội ngũ cán bộ, giúp cho việc vận dụng chủ trương đường lối của Đảng và Nhà nước vào thực hiện chức năng nhiệm vụ của ngân hàng Nhà nước được tốt hơn. - Trong quá trình ban hành các văn bản chế độ chính sách, ngân hàng Nhà nước nên dựa trên cơ sở những kẽ hở trong các văn bản để sửa đổi cho kịp thời như các quy định về điều kiện vay vốn (các doanh nghiệp không nên vay vốn ở nhiều ngân hàng; vốn vay phải quy định bằng bao nhiêu phần trăm so với vốn tự có). Bên cạnh đó ban hành cơ chế ngân hàng phải kịp thời và có văn bản hướng dẫn thực hiện, có bộ phận kiểm tra việc thực hiện để ngăn chặn kịp thời những sai phạm để chấn chỉnh đồng thời phát hiện những điều không phù hợp trong quy định để kịp thời sửa đổi cho phù hợp. - Ngân hàng Nhà nước cũng cần có chính sách quản lý cho phù hợp để tạo nên môi trường kinh doanh hiệu quả cho cả ngân hàng và các đơn vị kinh tế trong cơ chế thị trường thông qua điều chỉnh các chính sách lãi suất, tỷ giá, tỷ lệ lạm phát, tiền trong lưu thông,... 3.3.3. Kiến nghị đối với NHNNo&PTNT Việt Nam NHNNo&PTNT Việt Nam nên thành lập ban DNVVN tại Hội sở chính và các phòng DNVVN tại Chi nhánh và giao cho các phòng ban này nhiệm vụ cung cấp dịch vụ Ngân hàng cho các DNVVN như là các khách hàng bán lẻ. Ban DNVVN tại Hội sở chính sẽ có trách nhiệm báo cáo với một Phó tổng giám đốc. Ban này có các chức năng cơ bản sau - Tham gia vào việc thiết kế và cập nhật sản phẩm mới cho DNVVN - Thụ lý và thẩm định các khoản cho vay, bảo lãnh đối với DNVVN vượt quá quyền hạn phê duyệt của Chi nhánh - Tham gia vào tìm kiếm vào nguồn vốn từ bên ngoài để cho vay theo hạn mức tín dụng cho các DNVVN. Tổ chức thực hiện giám sát kiểm tra và báo cáo về thực hiện hạn mức tín dụng. - Giám sát việc thực hiện các chính sách và thủ tục liên quan đến đối tượng khách hàng vừa và nhỏ tại tất cả các đơn vị của NHNNo&PTNT và đề xuất các biện pháp xử lý hoặc khắc phục trong trường hợp không tuân thủ - Định kỳ và đột suất xem xét lại hoạt động kinh doanh và tình hình tài chính của các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Phòng khách hàng DNVVN sẽ được thành lập các Chi nhánh, sẽ cung cấp tất cả các sản phẩm, dịch vụ của NHNNo&PTNT DNVVN. Trong thời gian đầu mô hình này cần được thực hiện thí điểm tại ít nhất 2 Chi nhánh trong vòng 8 tháng. Trong 8 tháng này NHNNo&PTNT sẽ thực hiện đánh giá thường xuyên hoạt động kinh doanh đối với DNVVN, hoàn thiện các quy trình và chuẩn bị cho việc thành lập Phòng DNVVN tại tất cả các chi nhánh. Phòng có trách nhiệm sau: - Giới thiệu tất cả các sản phẩm và dịch vụ phục vụ DNVVN cho khách hàng hiện có và khách hàng tiềm năng của NHNNo&PTNT - Chuẩn bị và đề xuất cấp tín dụng (bảo lãnh) cho DNVVN trình cấp có thẩm quyền phê duyệt. - Thực hiện các hợp đồng tín dụng, bảo lãnh đã được phê duyệt với khách hàng DNVVN. - Thu hồi nợ tín dụng của DNVVN. Mục lục Lời mở đầu Chương 1: Chất lượng tín dụng đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ của Ngân hàng Thương mại 1 1.1. Tín dụng đối với Ngân hàng vừa và nhỏ 1 1.1.1. Vai trò của doanh nghiệp vừa và nhỏ đối với sự phát triển của nền kinh tế 1 1.1.1.1 Các khái niệm và đặc điểm của doanh nghiệp vừa và nhỏ 1 1.1.1.2. Vai trò của các doanh nghiệp vừa và nhỏ 3 1.1.2. Một số vấn đề cơ bản về tín dụng Ngân hàng 7 1.1.2.1. Sự hình thành Ngân hàng và khái niệm tín dụng Ngân hàng 7 1.1.2.2. Sơ lược về tín dụng Ngân hàng 9 1.1.3. Tầm quan trọng của tín dụng tới doanh nghiệp vừa và nhỏ 13 1.2. Chất lượng tín dụng của Ngân hàng thương mại và các nhân tố ảnh hưởng 17 1.2.1 Quan niệm về chất lượng tín dụng 17 1.2.2. Các chỉ tiêu đánh giá chất lượng tín dụng 18 1.2.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng tín dụng 24 1.2.3.1. Nhân tố ảnh hưởng từ phía Ngân hàng 24 1.2.3.2. Nhân tố ảnh hưởng từ phía khách hàng và nền kinh tế xã hội 26 1.2.3.3. Nhân tố từ phía nền kinh tế xã hội 28 Chương 2: Thực trạng chất lượng tín dụng đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ ở chi nhánh Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn Đông Hà Nội 30 2.1. Giới thiệu chung về Chi nhánh Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn Đông Hà Nội 30 2.1.1. Chức năng và nhiệm vụ của Chi nhánh 30 2.1.2. Bộ máy tổ chức điều hành tại Đông Hà Nội 33 2.1.3. Tình hình hoạt động kinh doanh tại Chi nhánh Đông Hà Nội 39 2.1.3.1. Lĩnh vực kinh doanh chính 39 2.1.3.2. Đánh giá về kết quả kinh doanh của Chi nhánh Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn Đông Hà Nội 42 2.2. Thực trạng chất lượng tín dụng đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Chi nhánh Đông Hà Nội 51 2.2.1. Những vấn đề chung về tín dụng đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ 51 2.2.1.1. Những vấn đề chung về cho vay đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ 51 2.2.1.2. Những vấn đề chung về bảo lãnh đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ 57 2.2.2. Tình hình thực tế chất lượng tín dụng đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Đông Hà Nội những năm gần đây 59 2.3. Đánh giá thực trạng chất lượng tín dụng đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ ở Chi nhánh 66 2.3.1. Những kết quả đạt được 66 2.3.2. Hạn chế và nguyên nhân 68 2.3.2.1. Một số mặt hạn chế trong tín dụng đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Chi nhánh 68 2.3.2.2. Nguyên nhân chủ yếu làm ảnh hưởng đến chất lượng tín dụng đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ 69 Chương 3: Một số giải pháp nâng cao chất lượng tín dụng đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Chi nhánh Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn Đông Hà Nội 76 3.1. Định hướng hoạt động tín dụng đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Chi nhánh Đông Hà Nội 76 3.2. Một số giải pháp nâng cao chất lượng tín dụng đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Chi nhánh 78 3.2.1. Biện pháp tạo nguồn 78 3.2.2. Nâng cao chất lượng công tác thẩm định 79 2.1.3. Tăng cường công tác kiểm tra, kiểm soát tiền vay 79 2.1.4. Xử lý kịp thời nợ quá hạn 80 2.1.5. Trích lập quỹ bù đắp rủi ro 81 2.1.6. Nâng cao chất lượng nhân sự 81 3.3. Một số kiến nghị đối với cơ quan Nhà nước, Ngân hàng Nhà nước và Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam 82 3.3.1. Kiến nghị đối với cơ quan Nhà nước 82 3.3.2. Kiến nghị đối với Ngân hàng Nhà nước 83 3.3.3. Kiến nghị đối với Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam 84 Kết luận