Đề tài Một số giải pháp nâng cao chất lượng tín dụng ở các ngân hàng thương mại Việt Nam hiện nay

h¾c phôc sÏ ®e do¹ trùc tiÕp ®Õn sù lµnh m¹nh vµ an toµn cña hÖ thèng ng©n hµng còng nh­ t×nh h×nh kinh tÕ - x· héi. Qua sè liÖu thèng kª, nhiÒu doanh nghiÖp Nhµ n­íc cã trÞ gi¸ ta× s¶n cßn l¹i chØ b»ng 61% nguyªn gi¸ tµi s¶n cè ®Þnh, cßn vèn l­u ®éng do Nhµ n­íc cÊp cho c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc chØ míi ®¹t kho¶ng 20% so víi yªu cÇu s¶n xuÊt kinh doanh nh­ng thùc tÕ chØ ®¹t ®­îc 10% so víi ®Þnh møc. ChÝnh v× vËy ®Ó ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc ph¶i ®i vay ng©n hµng víi sè l­îng lín, tû träng vèn ®i vay chiÕm 80 - 90% vèn tù cã, thËm chÝ cßn gÊp 3-4 lÇn vèn tù cã. Vay nhiÒu th× ph¶i tr¶ nhiÒu, v× thÕ cã ng­êi nãi ph¶i gi¶ l·i vay cho ng©n hµng nhiÒu lµ nguyªn nh©n trùc tiÕp g©y thua lç. §iÒu nµy dÔ hiÓu, tiÒn ng©n hµng cho vay lµ tiÒn ng©n hµng ®i vay cña d©n, cã ng©n hµng 70-80% nguån vèn cho vay lµ tiÒn göi tiÕt kiÖm cña d©n. Cßn l¹i lµ tiÒn cã nguån gèc vay tõ n­íc ngoµi hay tiÒn t¹m vay tõ tiÒn nhµn rçi cña c¸c tæ chøc kh¸c. Hä cã biÕt ®©u, c¸c kho¶n vay nµy ng©n hµng ph¶i tr¶ c¶ gèc lÉn l·i kh«ng ®­îc khÊt ho·n. VËy th× ®ã cã ph¶i lµ nguyªn nh©n trùc tiÕp kh«ng. Trªn thùc tÕ, c¸c doanh nghiÖp lµm ¨n thua lç do bé m¸y qu¶n lý cång kÒnh, tr×nh ®é qu¶n lý thÊp kÐm víi tr×nh ®é kü thuËt c«ng nghÖ l¹c hËu dÉn ®Õn hiÖu qu¶ kinh doanh kh«ng cao. Theo ®¸nh gi¸ cña Tæng côc qu¶n lý vèn vµ tµi s¶n Nhµ n­íc vÒ ho¹t ®éng cña 5.800 doanh nghiÖp Nhµ n­íc hiÖn nay th× kÕt qu¶ cho thÊy chØ cßn 37% ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶, cßn 46,4% ch­a cã hiÖu qu¶ thuéc diÖn khã kh¨n t¹m thêi, cã sè nî ph¶i thu khã ®ßi vµ lç luü kÕ lµ 1.135 tû ®ång vµ 16,6% cßn l¹i thuéc diÖn kh«ng cã hiÖu qu¶ víi sè luü kÕ vµ nî ph¶i thu khã ®ßi lªn ®Õn 1.763 tû ®ång, c¸c doanh nghiÖp nµy 75% vèn Nhµ n­íc tan thµnh m©y khãi. Mét trong vÊn ®Ò n÷a lµ trong c¸c DNNN cã nhu cÇu gÇn nh­ v« h¹n ®èi víi vèn vay ng©n hµng, buéc c¸c NHTM ph¶i cho vay qu¸ møc so víi vèn tù cã cña doanh nghiÖp. C¸c NHTM bÞ ®Èy vµo t×nh thÕ "tiÕn tho¸i l­ìng nan" nÕu kh«ng cho vay th× d­ nî qu¸ h¹n thËm chÝ mÊt kh¶ n¨ng chi tr¶ cµng t¨ng trong khi ng©n hµng kh«ng ®¶m b¶o vÒ mÆt ph¸p lý. ViÖc xö lý ®èi víi c¸c kho¶n nî qu¸ h¹n cña c¸c DNNN, doanh nghiÖp kinh tÕ, §¶ng ®oµn thÓ, tæ chøc kinh tÕ tËp thÓ ®ang tån ®äng t¹i c¸c tæ chøc tÝn dông. C¸c kho¶n nî t¹i c¸c tæ chøc tÝn dông hÇu nh­ kh«ng ®­îc c¸c doanh nghiÖp, tæ chøc kinh tÕ vµ c¬ quan chñ qu¶n quan t©m tr¶ nî. §èi víi c¸c tr­êng hîp nµy, ®¬n vÞ cã nî vµ c¬ quan chñ qu¶n xem viÖc "xï nî" t¹i c¸c tæ chøc tÝn dông lµ ®iÒu hiÓn nhiªn. HiÖn t­îng kh¸ phæ biÕn mµ bÊt cø ai cã mét chót quan t©m ®Õn ho¹t ®éng ng©n hµng ®Òu cã thÓ nhËn thÊy r»ng: thêi gian qua, cã kh«ng Ýt DNNN lµm ¨n thua lç, ph¸ s¶n ®­îc c¸c c¬ quan chñ qu¶n (Bé, ngµnh, tØnh) ra quyÕt ®Þnh gi¶i thÓ, sau thµnh lËp ®¬n vÞ míi (víi bé m¸y nh©n sù, c¬ së vËt chÊt kü thuËt cña ®¬n vÞ võa gi¶i thÓ)®Ó "xï" c¸c kho¶n nî cña tæ chøc tÝn dông nµy vµ tiÕp tôc quan hÖ víi c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c. Kh«ng riªng g× DNNN mµ ngay c¶ ®èi víi doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh còng vËy. Trong thêi gian qua c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh ®· ®­îc thµnh lËp mét c¸ch å ¹t, më réng víi qui m« lín song l¹i t¸ch rêi víi kh¶ n¨ng tµi chÝnh. Mét thùc tr¹ng ®¸ng lo ng¹i lµ ngoµi sù yÕu kÐm vÒ tr×nh ®é c«ng nghÖ, tr×nh ®é qu¶n lý, c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh hiÖn nay ®ang qu¸ Ýt vèn vµ thùc tÕ cho biÕt kh«ng Ýt tr­êng hîp doanh nghiÖp ngoa× quèc doanh hoµn toµn kh«ng cã vèn ®Ó ho¹t ®éng kinh doanh, nhiÒu doanh nghiÖp ra ®êi b»ng" vèn ¶o" v× vËy ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña c¸c DNNQD chñ yÕu b»ng vèn vay hoÆc vèn chiÕm dông . Thùc tr¹ng tµi chÝnh cña c¸c doanh nghiÖp nh­ trªn ®· n¶y sinh t×nh tr¹ng tû lÖ vay vèn cña c¸c doanh nghiÖp cao h¬n gÊp nhiÒu lÇn so víi vèn tù cã. Mµ ho¹t ®éng tÝn dông b¾t ®Çu tõ s¶n xuÊt kinh doanh g¾n bã víi viÖc chu chuyÓn ®ång vèn vµ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, l­u th«ng hµng ho¸ phôc vô cho ®êi sèng cña nh©n d©n. Hay nãi c¸ch kh¸c, ho¹t ®éng tÝn dông b¾t ®Çu tõ néi dung ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp, ®¬n vÞ s¶n xuÊt l­u th«ng. Cã "cÇu" th× míi cã "cung". CÇu ®óng ®¾n, chÝnh ®¸ng th× cung míi b¶o ®¶m vµ ph¸t huy t¸c dông. C¸c doanh nghiÖp lµm ¨n thua lç ®· lµm cho rñi ro trong tÝn dông lµ ®iÒu kh«ng thÓ tr¸nh khái. §Ó n©ng cao chÊt l­îng tÝn dông th× viÖc chÊn chØnh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp, tæ chøc kinh tÕ. Hay cô thÓ h¬n lµ b¾t ®Çu tõ chÊn chØnh chÕ ®é tµi chÝnh cña c¸c doanh nghiÖp, cho dï ng©n hµng cã ®Ò ra kiÓm so¸t tr­íc, trong vµ sau khi cho vay nh­ng thùc tÕ ng©n hµng lµm sao kiÓm so¸t næi? Bëi lÏ ho¹t ®éng kinh tÕ tµi chÝnh mu«n h×nh v¹n tr¹ng, h¬n n÷a doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh víi ng©n hµng l¹i lµ b×nh ®¼ng, thËm chÝ kh¸ch hµng cßn lµ th­îng ®Õ cña ng©n hµng. Khi cã sù kiÓm so¸t th× sù viÖc ®· diÔn ra råi. Trªn thùc tÕ, kho¶ng c¸ch gi÷a ng­êi cho vay vµ kh¸ch hµng cßn xa, kh«ng cã nghiÖp vô tÝn dông g¾n liÒn víi mèi quan hÖ tiÕp xóc th­êng xuyªn gi÷a ng©n hµng vµ kh¸ch hµng. VÊn ®Ò th«ng tin vµ n¾m b¾t t×nh h×nh biÕn ®æi kinh tÕ-x· héi t¸c ®éng ®Õn kh¸ch hµng cßn chËm, kh«ng ®Çy ®ñ vµ xö lý ch­a triÖt ®Ó. Doanh nghiÖp lµm ¨n thua lç, ng©n hµng cã s½n sµng tiÕp thªm vèn cho doanh nghiÖp ®Ó "v­ît c¹n" kh«ng? ®©y lµ c©u hái mµ ng©n hµng cÇn c©n nh¾c kü l­ìng. NÕu tiÕp thªm vèn th× lì mÊt hÕt th× sao. NÕu kh«ng tiÕp thªm vèn ®Ó cho kh¸ch hµng "v­ît c¹n" cã thÓ tr¶ ®­îc c¶ nî lÉn nî míi thËm chÝ c¶ l·i th× sao. §©y lµ mét chi phÝ c¬ héi mµ ng©n hµng cÇn xem xÐt, ®¸nh gi¸ cÈn thËn tr­íc khi quyÕt ®Þnh cho vay tiÕp hay th«i. Sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña kh¸ch hµng quyÕt ®Þnh sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña b¶n th©n NHTM. Ng©n hµng cã thÓ t×m biÖn ph¸p nh­ th­¬ng l­îng, gia h¹n nî, gi¶m nî.... ®Ó gióp doanh nghiÖp v­ît qua giai ®o¹n khã kh¨n, tr¸nh cho m×nh ®­îc rñi ro. Nh÷ng khã kh¨n m¾c ph¶i trong ho¹t ®éng tÝn dông. VÒ nguyªn t¾c cho vay, ph¶i cã tµi s¶n ®¶m b¶o cã thÓ lµ tÝn chÊp hoÆc thÕ chÊp tµi s¶n. VÒ tÝn chÊp, ng©n hµng ph¶i xÐt uy tÝn, kh¶ n¨ng chi tr¶ cña kh¸ch hµng, hoÆc uy tÝn b¶o l·nh cho kh¸ch hµng ®ã. NÕu nh­ xem xÐt kh¸ch hµng cã ®Çy ®ñ uy tÝn th× cã thÓ cho vay tÝn chÊp. Trong bµi viÕt "thu thËp th«ng tin khi thÈm ®Þnh cho vay c¸ nh©n vµ hé gia ®×nh: Kh©u quan träng kh«ng thÓ bá qua" cña t¸c gi¶ Mai Anh (chi nh¸nh NHNo vµ ph¸t triÓn n«ng th«n Th¨ng b×nh Qu¶ng Nam) cã ®o¹n viÕt r»ng: mét khi kh«ng biÕt ch¾c ch¾n r»ng kh¸ch hµng sÏ sö dông vèn vµo môc ®Ých g× th× tuyÖt ®èi kh«ng nªn cho vay mÆc dï kh¸ch hµng cã tµi s¶n thÕ chÊp... "c¸n bé tÝn dông cÇn c¶nh gi¸c víi nhãm ®èi t­îng t×m mäi c¸ch ®Ó vay b»ng ®­îc vèn ng©n hµng, nhãm kh¸ch hµng nµy th­êng ®ang s¾p ph¸ s¶n, cÇn vèn ®Ó cøu nguy khÈn cÊp. V× vËy hä dïng mäi thñ ®o¹n tõ viÖc n¨n nØ ®Õn quµ c¸p, biÕu xÐn, hèi lé c¸n bé tÝn dông, nh÷ng viÖc mµ kh¸ch hµng cã lßng tù träng kh«ng bao giê lµm, miÔn sao vay ®­îc nhiÒu vèn cµng tèt". §©y lµ mét rñi ro ®¹o ®øc do kh¸ch hµng g©y nªn. Chóng ta kh«ng nªn coi träng qu¸ vÊn ®Ò tÝn chÊp hay tµi s¶n thÕ chÊp. ë ViÖt Nam ®· thiªn vÞ, coi träng vÊn ®Ò thÕ chÊp h¬n lµ tÝn chÊp. Trong luËt cÇm cè, ng­êi ®i vay ph¶i chuyÓn tµi s¶n cho ng©n hµng, ®iÒu nµy ch­a triÖt ®Ó v× trong lÜnh vùc th­¬ng m¹i kh«ng thÝch hîp. VÝ dô: Trong thÕ chÊp kho ng©n hµng kh«ng thÓ qu¶n lý ®­îc. B¶n chÊt cña sù cÇm cè lµ ng­êi vay tÝn dông ph¶i ®­a tµi s¶n cña m×nh cho ng©n hµng cÇm cè trong khi vÒ mÆt ph¸p lý hä vÉn lµ chñ së h÷u cña tµi s¶n ®ã (ë ®©y cã sù kh¸c biÖt gi÷a së h÷u vÒ mÆt ph¸p lý vµ së h÷u thùc tÕ quyÒn sö dông). Trong tr­êng hîp thÕ chÊp kho hµng, ng©n hµng kh«ng thÓ thÓ lÊy hµng ho¸ trong kho ®­a vÒ ng©n hµng ®­îc. Tr­êng hîp nµy cÇn uû th¸c cho ng­êi thø ba tr«ng coi kho vµ qu¶n lý tµi s¶n ®ã. §©y lµ mét kh©u s¬ hë dÉn ®Õn rñi ro cho ng©n hµng do kh¸ch hµng vµ c¸n bä tÝn dông ng©n hµng g©y nªn. §iÓn h×nh lµ vô ¸n gÇn ®©y nhÊt: Epco - Minh Phông. §©y lµ vô ¸n lín nhÊt tõ tr­íc ®Õn nay bao gåm 77 bÞ c¸o trong ®ã cßn 18 c¸n bé ng©n hµng, g©y tæng thiÖt h¹i h¬n 4.300 tû ®ång. ë ®©y chóng ®· sö dông thñ ®o¹n. C¸ch luËt ®Ó vay vèn ng©n hµng. Ngoµi viÖc thµnh lËp nhiÒu C«ng ty "ma" nhá ®Ó vay vèn ng©n hµng cho chóng sö dông th× chóng cßn sö dông thñ ®o¹n nhËp khÈu hµng ho¸ th«ng qua ph¸p nh©n cña c¸ DNNN cã chøc n¨ng kinh doanh xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ nh­: Ngò cèc, C«ng ty xuÊt nhËp khÈu §Êt ViÖt... c¸c DNNN nhËp khÈu hµng ho¸ ë n­íc ngoµi vÒ ®Òu cã b¶o l·nh cña ng©n hµng. Song c¸c doanh nghiÖp l¹i ®em l« hµng ®ã thÕ chÊp cho ng©n hµng b¶o l·nh (ng©n hµng nhËn thÕ chÊp tµi s¶n cña m×nh). Khi hµng ®­îc nhËp vÒ ViÖt Nam, c¸c doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu cña Nhµ n­íc ®em b¸n trªn thÞ tr­êng hoÆc ph©n phèi c¸c ®¹i lý ë phÝa Nam. Theo qui ®Þnh cña ChÝnh phñ vµ Bé th­¬ng m¹i, mµ b¸n lßng vßng cho C«ng ty Minh Phông, thËm chÝ b¸n c¶ hµng thÕ chÊp mµ kh«ng cÇn xin ý kiÕn cña ng©n hµng. ViÖc C«ng ty xuÊt nhËp Ngò cèc vµ c¸c C«ng ty kh¸c trong vô ¸n Epco- Minh Phông tù ý b¸n hµng thÕ chÊp ®· vi ph¹m cam kÕt trong hîp ®ång.Hµng chØ ®­îc xuÊt khái kho khi cã sù ®ång ý hoÆc lÖnh gi¶i chÊp cña ng©n hµng. BÊt chÊp nh÷ng cam kÕt trong hîp ®ång, lîi dông ng©n hµng kh«ng kiÓm tra, gi¸m s¸t hµng thÕ chÊp, NguyÔn Xu©n Phong vµ Liªn Khui Th×n ®· ngang nhiªn b¸n hµng thÕ chÊp lÊy tiÒn sö dông. MÆt kh¸c cïng mét l« hµng ®· ®­îc ng©n hµng b¶o l·nh khi nhËp khÈu, nh­ng khi b¸n cho doanh nghiÖp trong n­íc th× l« hµng ®ã l¹i ®­îc C«ng ty Epco- Minh Phông ®Ò nghÞ ng©n hµng b¶o l·nh mét lÇn n÷a. Víi thñ ®o¹n mua b¸n lßng vßng, th× cuèi cïng T¨ng Minh Phông nhËn ®­îc tiÒn b¸n hµng nhËp khÈu vµ c¸c C«ng ty nhËp khÈu ban ®Çu l¹i mua sè hµng nhËp khÈu ban ®Çu víi gi¸ thÊp h¬n gi¸ nhËp khÈu lÇn ®Çu. Thùc tÕ kh«ng cã sù dÞch chuyÓn c¬ häc cña hµng ho¸ mµ chØ th«ng qua giÊy tê. §iÒu nµy còng dÔ "che m¾t" v× cã sù tiÕp tay cña c¸n bé nh©n viªn ng©n hµng. TÝnh ®Õn ngµy khëi tè 24/03/1997 víi c¸c h×nh thøc ký 217 hîp ®ång tÝn dông, 99 hîp ®ång b¶o l·nh, 9 th­ tÝn dông (L/C), Liªn Khui Th×n vµ T¨ng Minh Phông cïng 47 C«ng ty con kh¸c ®· rót ®­îc 5.223 tû ®ång cña chi nh¸nh ng©n hµng c«ng th­¬ng vµ chi nh¸nh ng©n hµng ngo¹i th­¬ng TP. Hå ChÝ Minh. Quay trë vÒ víi vÊn ®Ò thÕ chÊp vµ tÝn chÊp. V¨n b¶n Nhµ n­íc vÒ cÊp tÝn dông ®Òu qui ®Þnh rÊt ngÆt nghÌo viÖc cho vay vµ kh«ng cã b¶o ®¶m trong luËt c¸c tæ chøc tÝn dông. ThËm chÝ cßn "h×nh sù ho¸" vÊn ®Ò nµy. §iÒu nµy cã lµm cho chÊt l­îng tÝn dông tèt h¬n kh«ng? thùc tÕ vÊn ®Ò cho vay cã ®¶m b¶o ®· ¨n s©u vµo t©m trÝ mäi ng­êi ®Õn møc hÇu hÕt c¸c ®oµn thanh tra, kiÓm tra ng©n hµng Nhµ n­íc ®Òu ®ßi hái tÊt c¶ c¸c mãn vay ®Òu ph¶i cã tµi s¶n thÕ chÊp, mÆc dï nhiÒu v¨n b¶n cña ChÝnh phñ hoÆc NHNN vÉn cho phÐp vay tÝn chÊp, kh«ng cã tµi s¶n thÕ chÊp nh­ ®èi víi xÝ nghiÖp quèc doanh, n«ng d©n nghÌo, sinh viªn.... vÊn ®Ò lµm cho NHTM coi tµi s¶n thÕ chÊp lµ nguån thu nî thø hai vµ lµ nguån thu nî duy nhÊt nªn ®· kh«ng quan t©m ®Õn xem xÐt thÈm ®Þnh thu tõ doanh thu, lîi nhuËn hoÆc thu nhËp cña kh¸ch hµng. ThËm chÝ cã nhiÒu doanh nghiÖp nhÊt lµ doanh nghiÖp võa vµ nhá lµm ¨n cã hiÖu qu¶. Ph­¬ng ¸n vay vèn cã tÝnh kh¶ thi râ rµng còng bÞ tõ chèi cho vay th× kh«ng cã tµi s¶n thÕ chÊp. Nh­ng vay tÝn chÊp th× sao. Cã lÏ hiÖu øng "Fameco" lµm cho c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i c¶nh gi¸c qu¸ møc cÇn thiÕt khi kh«ng cÇn. Trong kinh tÕ thÞ tr­êng v× bao nhiªu bÊt ngê rñi ro chê ®îi c¸c doanh nghiÖp, cã thÓ x¶y ra bÊt cø lóc nµo, g©y rñi ro cho doanh nghiÖp vµ ng©n hµng. ThÕ nh­ng chØ dùa vµo tµi s¶n thÕ chÊp kh«ng ph¶i lµ gi¶i ph¸p h÷u hiÖu. Thùc tr¹ng c¸c NHTM cã hµng tr¨m ng«i nhµ thÕ chÊp kh«ng b¸n ®­îc ®Ó thu nî, g©y tæn thÊt cho ng©n hµng. Bµi häc rót ra tõ vô ¸n Epco - Minh Phông vÉn cßn. §­îc sù gióp ®ì, b¶o l·nh cña Huúnh V¨n Thµnh -Nguyªn chñ tÞch vµ «ng Ph¹m TÊn Khoa- nguyªn phã chñ tÞch UBND quËn 3 TP. Hå ChÝ Minh ®· che dÊu ho¹t ®éng kinh doanh thua lç cña C«ng ty Epco- Minh Phông, n©ng vèn vµ h¹ch to¸n l·i t¹o ®iÒu kiÖn cho bän chóng tiÕp tôc vay vèn ng©n hµng ho¹t ®éng vµ lÊy vèn vay chia l·i. Hay ®­îc sù tiÕp tay cña mét sè c¸n bé ng©n hµng ®· cè ý n©ng gi¸ tµi s¶n thÕ chÊp hoÆc ®em thÕ chÊp cho nhiÒu ng©n hµng kh¸c nhau. §©y lµ bµi häc cho c¸n bé ng©n hµng vÒ sù l¬ lµ tr¸ch nhiÖm, lµm viÖc trªn giÊy tê, v¨n b¶n ®Ò nghÞ cña kh¸ch hµng ®Ó ®Þnh mãn vay. Nguån vèn huy ®éng cña ng©n hµng lµ c¸c tµi s¶n nî, cã tÝnh thanh kho¶n cao vµ chñ yÕu ph¶i chi tr¶, ph¶i thanh to¸n ngay khi cã yªu cÇu cña chñ tµi kho¶n, trong khi ®ã ng©n hµng l¹i sö dông nguån vèn ®Ó ®Çu t­ vµ cho vay, d­íi d¹ng tµi s¶n cã tÝnh thanh kho¶n thÊp, khã ®Þnh gi¸ vµ th­êng cã thêi gian trung b×nh dµi h¬n so víi thêi gian huy ®éng vèn. D­íi gãc ®é chÕ ®é kÕ to¸n nh×n tõ b¶n c©n ®èi tµi s¶n cña mét ng©n hµng ta thÊy: bªn nguån vèn th× phÇn lín lµ huy ®éng tõ nguån ng¾n h¹n (d­íi mét n¨m) nh­ng vÒ tµi s¶n th× ng©n hµng l¹i cho vay ®Çu t­ vµo lÜnh vùc kinh doanh trªn 1 n¨m vµ c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ kh¸c cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, cho vay trung vµ dµi h¹n. Trong lÜnh vùc kinh doanh cña ng©n hµng th× tÝn dông hiÖn nay lµ mét vÊn ®Ò ®¸ng bµn. NÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cña chóng ta ®· cã nh÷ng t¸c ®éng lµm n¶y sinh nh÷ng vÊn ®Ò rñi ro trong kinh doanh cña ng©n hµng, rñi ro cña ng©n hµng ®· ®­îc thùc tÕ chøng minh trong thêi gian dµi võa qua vµ ®­îc nhiÒu nhµ khoa häc bµn ®Õn: rñi ro tÝn dông, rñi ro l·i suÊt, rñi ro tû gi¸, rñi ro thanh kho¶n... Nh÷ng rñi ro trªn ®èi víi ho¹t ®éng ng©n hµng còng lµ nh÷ng tæn thÊt lín, cã ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn ho¹t ®éng cña ng©n hµng,g©y ra nh÷ng trôc trÆc trong qu¸ tr×nh kinh doanh. Qua theo dâi t×nh h×nh téi ph¹m kinh tÕ liªn quan ®Õn ho¹t ®éng ng©n hµng trong nh÷ng n¨m qua cho thÊy næi lªn lµ t×nh tr¹ng lõa ®¶o chiÕm dông vèn vay cña ng©n hµng hay th«ng qua c¸c thñ ®o¹n n©ng gi¸ trÞ tµi s¶n thÕ chÊp, hoÆc sö dông hå s¬ giÊy tê gi¶ vay nhiÒu ng©n hµng, hoÆc sö dông mét hå s¬ vay nhiÒu ng©n hµng kh¸c. Khi ng©n hµng bÞ lõa ®¶o dÉn ®Õn hËu qu¶ nÆng nÒ: tµi s¶n Nhµ n­íc bÞ mÊt, ng©n hµng mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n, ng©n hµng bÞ ph¸ s¶n ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn nÒn kinh tÕ, x· héi cña mét céng ®ång. Téi ph¹m lõa ®¶o trong thêi kú bao cÊp chñ yÕu lõa ®¶o tµi s¶n riªng cña c«ng d©n vµ mét sè nhá l­µ ®¶o tµi s¶n Nhµ n­íc, nh­ng khi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ra ®êi th× téi lõa ®¶o b¾t ®Çu x©m nhËp vµo ng©n hµng ngµy mét nghiªm träng, tµi s¶n Nhµ n­íc bÞ thÊt tho¸t nhiÒu h¬n víi mét møc ®é ®¸ng lo ng¹i. ChØ tÝnh tõ n¨m 1993-1997 ®· x¶y ra h¬n 724 vô lõa ®¶o trong ng©n hµng, cã vô lªn tíi hµng tr¨m tû ®ång: c¸c ®èi t­îng lõa ®¶o nµy ngµy cµng thñ ®o¹n nh÷ng thñ ®o¹n tinh vi vµ x¶o quyÖt thËm chÝ tr¾ng trîn. §èi t­îng lõa ®¶o tr­íc kia cßn mang tÝnh ®¬n lÎ, tù ph¸t ®Õn nay trë thµnh cã tæ chøc, lõa ®¶o trªn mét ph¹m vi réng, sè l­îng tµi s¶n lín. §èi t­îng lõa ®¶o ng©n hµng chñ yÕu lµ doanh nghiÖp ngoµi quèc doanhvµ t­ nh©n, tæng sè 335 vô lõa ®µo cã 254 doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh, 460 t­ nh©n, 10 DNNN. Phßng c¶nh s¸t kinh tÕ c«ng an tØnh Nam §Þnh ph¸t hiÖn D­¬ng Thuý HiÒn Gi¸m ®èc C«ng ty TNHH TuyÕt Thu ®· sö dông tíi 66 bé hå s¬ nhµ ®Êt gi¶, cã c«ng chøng gi¶ ®Ó thÕ chÊp 3 ng©n hµng vay trªn 13 tû ®ång sau ®ã bá trèn. Tham gia vµo vô lõa ®¶o nµy cã 3 gi¸m ®èc C«ng ty TNHH vµ 3 t­ th­¬ng. §¸ng l­u ý, sè c¸n bé tÝn dông ng©n hµng cña 3 ng©n hµng ®· kh«ng lµm ®óng chøc n¨ng nhiÖm vô ®­îc giao nh­ kiÓm tra hå s¬ vay, thÈm ®Þnh tµi s¶n thÕ chÊp, kiÓm tra, gi¸m s¸t qu¸ tr×nh sö dông vèn vay ®Ó khi ®èi t­îng vay bá trèn vÉn kh«ng biÕt- hoÆc Vò V¨m Nam, gi¸m ®èc C«ng ty TNHH Thiªn Thanh Hµ Néi cïng vî TrÇn BÝch Thuû trong 3 n¨m (tõ 1994-1996) b»ng mét thñ ®o¹n dïng mét tµi s¶n thÕ chÊp vay vèn nhiÒu ng©n hµng vµ c¸c doanh nghiÖp 23 tû ®ång sau ®ã bá trèn. Mét d¹ng kh¸c lµ sö dông giÊy tê nhµ thuª cña Nhµ n­íc ®em thÕ chÊp vay vèn ng©n hµng sau ®ã thùc hiÖn hµnh vi lõa ®¶o, hoÆc tr­íc khi b¸n nhµ, ®em bé hå s¬ nhµ ®Êt lµm c«ng chøng, sau ®ã b¸n nhµ b»ng hå s¬ gèc råi ®­a hå s¬ c«ng chøng ®Ó vay thÕ chÊp ®Ó thùc hiÖn hµnh vi lõa ®¶o. Cuèi n¨m 1996, lùc l­îng c¶nh s¸t kinh tÕ ph¸t hiÖn mét thñ ®o¹n kh¸ tinh vi cña 3 sinh viªn tr­êng Cao ®¼ng ng©n hµng vµ c¸n bé kho b¹c Hµ Néi ®· dïng ho¸ chÊt tÈy c¸c ch÷ viÕt trong tê tr¸i phiÕu kho b¹c mÖnh gi¸ 200 ngh×n vµ 300 ngh×n, sau ®ã nghi mÖnh gi¸ míi tõ 100 triÖu ®ång ®Õn 680 triÖu ®ång, dïng con dÊu gi¶ vµ ch÷ ký gi¶ cña ban l·nh ®¹o kho b¹c Hµ Néi ®Ó lµm giÊy x¸c nhËn cho c¸c tê tr¸i phiÕu, lõa mét ng©n hµng Hµ Néi lÊy trªn 2 tû ®ång chia nhau sö dông c¸ nh©n. HoÆc vô lõa ®¶o cña §Æng ThÞ Hång thñ quÜ ngo¹i tÖ ng©n hµng c«ng th­¬ng H¶i D­¬ng chiÕm ®o¹t 100 ngh×n USD trªn ®­êng vËn chuyÓn nép quÜ ng©n hµng c«ng th­¬ng ViÖt Nam ngµy 04/02/1997. B»ng thñ ®o¹n nh­ vËy NguyÔn ThÞ Thêi ®· rót cña kho b¹c Th¸i Nguyªn gÇn 5 tû ®ång suèt tõ n¨m 1993-1997. T×nh tr¹ng c¸n bé nh©n viªn ngµnh ng©n hµng lîi dông chøc vô quyÒn h¹n ®­îc giao ®Ó tham « tiÒn b¹c cña ng©n hµng còng xÈy ra kh¸ phøc t¹p víi nhiÒu thñ ®o¹n kh¸c nhau. H¬n 10 c¸n bé tÝn dông cña hai chi nh¸nh ng©n hµng n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n huyÖn Nho Quan vµ huyÖn Kim S¬n tØnh Ninh B×nh ®· dïng thñ ®o¹n thu nî vay cña c¸c hé n«ng d©n sè tiÒn 5,1 tû ®ång nh­ng kh«ng nép quÜ ®em ®¸nh ®Ò, mua sæ xè, ®¸nh b¹c, cho vay l¹i víi l·i suÊt cao h¬n, khi kh«ng cßn cã kh¶ n¨ng tr¶ nî th× lËp hå s¬ vay khèng ®Ó vay tiÒn tr¶ c¸c mãn nî cò (®¶o nî). HoÆc vô 4 c¸n bé cöa hµng vµng b¹c thuéc chi nh¸nh ng©n hµng n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n huyÖn Th¸i Thuþ tØnh Th¸i B×nh lµm hå s¬ gi¶, thÕ chÊp vµng gi¶ ®Ó tham « 6,9 tû ®ång ®em ®¸nh b¹c, ®¸nh ®Ò: khi kh«ng cã cßn kh¶ n¨ng thanh to¸n tr¶ nî ng©n hµng c¸c ®èi t­îng ®· bá trèn. Nh÷ng thñ ®o¹n trªn ®©y ®· x¶y ra ë mét sè ng©n hµng n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n, nh­ ë chi nh¸nh huyÖn Cao Léc, Trïng Kh¸nh- L¹ng S¬n; chi nh¸nh V¨n Yªn (Yªn B¸i), chi nh¸nh B¶o Kh¸nh (Lµo cao); chi nh¸nh VÜnh Ch©u (Sãc Tr¨ng). Ngoµi ra mét sè c¸n bé, nh©n viªn ng©n hµng cßn lîi dông thñ ®o¹n chuyÓn tiÒn cña ng©n hµng th«ng qua tµi kho¶n cña kh¸ch hµng ®­îc më t¹i ng©n hµng ®Ó tham «, hoÆc lîi dông viÖc dïng ng©n phiÕu, tiÒn mÆt trong qu¸ tr×nh quyÕt to¸n ®Ó ®¸nh tr¸o nh÷ng tê ng©n phiÕu, tiÒn cã mÖnh gi¸ thÊp vµo tiÒn cã mÖnh gi¸ cao ®Ó tham « chiÕm ®o¹t tµi s¶n cña Nhµ n­íc ®· xÈy ra ë mét sè chi nh¸nh ng©n hµng th­¬ng m¹i t¹i c¸c tØnh Th¸i Nguyªn, Thanh Ho¸, L©m §ång ,TP. Hå ChÝ Minh... trong thêi gian gÇn ®©y, lùc l­îng c«ng an ph¸t hiÖn mét sè ®èi t­îng ph¹m t«Þ lîi dông chuyÓn tiÒn bÊt hîp ph¸p qua hÖ thèng ng©n hµng nh­ vô TrÞnh ThÞ Lan Ph­¬ng ®· chuyÓn tiÒn tõ Hµ Néi vµo TP. Hå ChÝ Minh th«ng qua ng©n hµng sè tiÒn gÇn 30 tû ®ång. HoÆc vô bu«n b¸n 7,2kg her«in cña vî chång Xiªng My vµ C¨n Tha V«ng víi TrÇn V¨n An x¶y ra t¹i Hµ TÜnh. C¸c ®èi t­îng sau ®· b¸n ®­îc hªr«in chóng ®· chuyÓn ®­îc 3,4 tû ®ång th«ng qua tµi kho¶n më t¹i ng©n hµng tõ TP. Hå ChÝ Minh ra Hµ TÜnh. Trong thêi gian qua, cã mét sè ViÖt KiÒu, ng­êi ViÖt Nam ®Þnh c­ ë n­íc ngoµi hoÆc tõ n­íc ngoµi lîi dông con ®­êng tham quan du lÞch, th¨m ng­êi th©n ë ViÖt Nam ®· dïng thÎ thanh to¸n tÝn dông quèc tÕ (Master card) ®­îc lµm gi¶ ë n­íc ngoµi ®Ó rót tiÒn ë c¸c ng©n hµng nh­ vô Lª C«ng §¶ng, Phan §×nh Ch­¬ng vµ TrÇn Toµn ViÖt lµ ViÖt KiÒu Mü ®· dïng thÎ tÝn dông gi¶ lõa trung t©m KiÒu Hèi 68 Lª Lîi quËn 1 TP. Hå ChÝ Minh lÊy sè tiÒn 40 ngh×n USD. HoÆc vô Ramran Takis Siddiam vµ Adnan Takis Sidqui (®Òu mang quèc tÞch Pakistan) dïng hé chiÕu gi¶ ®Ó lõa ®æi sec du lÞch cöa hµng vµng b¹c thuéc C«ng ty kinh doanh vµng b¹c Hµ Néi, bÞ c«ng an Hµ Néi b¾t gi÷. Chóng ®· lõa nhiÒu chi nh¸nh ng©n hµng ®­îc 25 ngh×n USD. Trong n¨m 1997, 3 chi nh¸nh ng©n hµng H¶i Phßng ®· bÞ mét sè ®èi t­îng ng­êi n­íc ngoµi lõa ®æi sÐc du lÞch gi¶ víi sè tiÒn lµ 31 ngh×n USD. §øng thø hai trong nhãm c¸c téi ph¹m liªn quan ®Õn ho¹t ®éng ng©n hµng lµ téi cè ý lµm tr¸i c¸c qui ®Þnh cña Nhµ n­íc vÒ qu¶n lý kinh tÕ g©y hËu qu¶ nghiªm träng nhiÒu vô ¸n lín trong thêi gian qua ®­îc ph¸t hiÖn nh­ vô lõa ®¶o cña Lý Hãc Hû, gi¸m ®èc C«ng ty TNHH ®Çu t­ vµ ph¸t triÓn kinh tÕ Sãc Tr¨ng, vô Tamexco, vô C«ng ty dÖt Nam §Þnh, Epco Minh Phông, vô VPBank, vô C«ng ty TNHH T©n Hoµn Mü TP. Hå ChÝ Minh.... cho thÊy t×nh tr¹ng cè ý lµm tr¸i, nhËn hèi lé cña nhiÒu c¸n bé, nh©nviªn ngµnh ng©n hµng trong qu¸ tr×nh xÐt duyÖt hå s¬ cho vay, thÈm ®Þnh tµi s¶n thÕ chÊp, kiÓm tra gi¸m s¸t qu¸ tr×nh sö dông vèn vay, thËm chÝ t¸i b¶o l·nh sai nguyªn t¾c, khi ®èi t­îng vay kh«ng tr¶ ®­îc nî th× l¹i ¸p dông thñ tôc ®¶o nî nh»m lµm "trong s¹ch" sæ s¸ch ®Ó trèn tr¸nh sù ph¸t hiÖn cña c¸c ®oµn kiÓm tra, thanh tra cña ng©n hµng vµ c¸c c¬ quan chøc n¨ng. ViÖc b¶o l·nh cña c¸c ng©n hµng cho c¸c doanh nghiÖp më L/C mua hµng tr¶ chËm còng n¶y sinh nhiÒu tiªu cùc. Chñ yÕu lµ do thiÕu tinh thÇn tr¸ch nhiÖm hoÆc cè ý lµm tr¸i cña mét sè c¸n bé, nh©n viªn ngµnh ng©n hµng do kh«ng qu¶n lý theo dâi ®­îc thêi gian, ®Þa ®iÓm, hµng ho¸ nhËp vÒ, qu¸ tr×nh b¸n hµng vµ thanh to¸n tr¶ nî ng©n hµng ®Ó c¸c ®èi t­îng vay b¸n hÕt hµng, ®em vèn sö dông vµo c¸c môc ®Ých kh¸c nhau, hoÆc sö dông vèn vay sai môc ®Ých ®Ó c¸c ®æi t­îng kh¸c chiÕm dông vèn dÉn ®Õn mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n tr¶ nî ng©n hµng. Ng©n hµng ®øng ra b¶o l·nh ph¶i lÊy vèn cña m×nh tr¶ nî cho phÝa n­íc ngoµi ®Ó ®¶m b¶o uy tÝn, trong khi ®ã, ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ®­îc b¶o l·nh th× ph¶i chuyÓn sang nî qu¸ h¹n vµ cho vay b¾t buéc. Tãm l¹i, qu¸ tr×nh tr­ëng thµnh, ph¸t triÓn cña NHTM trongc¬ chÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa g¾n chÆt mét c¸ch h÷u c¬ víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn tÝn dông. Mét ng©n hµng th­¬ng m¹i m¹nh còng cã nghÜa lµ khèi l­îng vèn vµ tÝn dông ë ®ã ®­îc t¨ng tr­ëng mét c¸ch v÷ng ch¾c, an toµn vµ cã hiÖu qu¶. KÕt qu¶ kinh doanh cña ng©n hµng lµ tæng hîp cña nhiÒu nh©n tè nh­ng ho¹t ®éng tÝn dông vÉn lµ kh©u quyÕt ®Þnh. Nh­ ®· tr×nh bµy ë trªn, chÊt l­îng tÝn dông b¾t ®Çu s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp tr­íc tiªn. Bªn c¹nh ®ã cßn nh÷ng tån t¹i v­íng m¾c nh­ nî qu¸ h¹n, nî ®ãng b¨ng, rñi ro trong ho¹t ®éng kinh doanh cÇn ®­îc kh¾c phôc. Nh÷ng tån t¹i nµy do nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c nhau ®Ó cã thÓ kh¾c phôc ®­îc chóng ta cÇn ph¶i t×m hiÓu c¸c nguyªn nh©n ®ã. 3. Nh÷ng nguyªn nh©n dÉn ®Õn chÊt l­îng tÝn dông gi¶m. ViÖc ph©n tÝch ®­îc c¸c nguyªn nh©n dÉn ®Õn chÊt l­îng tÝn dông gi¶m lµ mét viÖc hÕt søc cÇn thiÕt ®Ó tõ ®ã ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ c¸c rñi ro, cã biÖn ph¸p ng¨n ngõa kh¾c phôc cã hiÖu qu¶. Cã nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c nhau t¸c ®éng tæng hîp c¸c ho¹t ®éng tÝn dông, song tuú theo gãc ®é nh×n nhËn vµ nghiªn cøu, ®¸nh gi¸ kh¸c nhau mµ nguyªn nh©n ®­îc nh×n tõ gãc ®é nµy hay gãc ®é kh¸c. ë ®©y viÖc nghiªn cøu ®Ò tµi mét c¸ch tæng qu¸t nªn chia thµnh nguyªn nh©n chñ quan vµ nguyªn nh©n kh¸ch quan. Nh÷ng nguyªn nh©n chñ quan ®­îc ®Ò cËp ë ®©y lµ chñ quan thuéc vÒ NHTM, c¸c tæ chøc kinh doanh tiÒn tÖ. Cã thÓ ®Ò cËp ®Õn nguyªn nh©n chñ quan ®Çu tiªn lµ kû thuËt cÊp tÝn dông cña hÖ thèng c¸c tæ chøc tÝn dông hiÖn nay. Kû thuËt cÊp tÝn dông hiÖn nay cña c¸c tæ chøc tÝn dông chñ yÕu dùa trªn ®¬n xin vay cña kh¸ch hµng vµ ph­¬ng ¸n kinh doanh do kh¸ch hµng so¹n th¶o. Kû thuËt cÊp tÝn dông võa mang tÝnh duy ý chÝ chñ quan cña bªn cÊp tÝn dông, võa thiÕu c¬ së kh¸ch quan cña nÒn kinh tÕ. Th«ng th­êng mét ®¬n xin vay ®Òu cã ghi râ môc ®Ých sö dông tiÒn vay, sè tiÒn xin vay vµ thêi h¹n tr¶ nî. Song ®iÒu ®ã hoµn toµn dùa vµo kinh nghiÖm c¸ nh©n cña ng­êi xin vay vµ khã cã thÓ biÕt ch¾c r»ng r»ng, viÖc sö dông tiÒn vay nh­ vËy kh«ng ®¹t ®­îc môc tiªu ®Ò ra trong ph­¬ng ¸n kinh doanh hay kh«ng. V× vËy kÌm theo ®¬n xin vay th× cã ph­¬ng ¸n s¶n xuÊt kinh doanh nh­ lµ mét c¬ së ®Ó chøng minh cho ý ®å cña ng­êi vay. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ ®é tin cËy cña ph­¬ng ¸n kinh doanh ®ã ®¹t ®Õn møc ®é nµo, th× khã cã tiªu chuÈn nµo ®¸nh gi¸ vµ dù ®o¸n ®­îc. Vµ khi cã sù dù ®o¸n kh«ng chÝnh x¸c, nghiÔm nhiªn ng©n hµng ph¶i chÞu rñi ra. §Êy lµ ch­a nãi ®Õn t×nh tr¹ng lµ: vÒ nguyªn t¾c c¸c ph­¬ng ¸n s¶n xuÊt kinh doanh ph¶i do ng­êi ®i vay thµnh lËp hoÆc cã thÓ thuª ng­êi lËp nh­ng kh«ng ph¶i lµ c¸n bé tÝn dông, tuy nhiªn hiÖn nay hÇu hÕt hä kh«ng cã kh¶ n¨ng tù lËp dù ¸n vµ còng ch­a cã chuyªn tr¸ch h­íng dÉn, do c¸n bé tÝn dông ph¶i trùc tiÕp h­íng dÉn cho ng­êi viÕt ®¬n xin vay, sau ®ã chÝnh m×nh l¹i thÈm ®Þnh dù ¸n. Do vËy viÖc thÈm ®Þnh dù ¸n chØ mang tÝnh h×nh thøc, thiÕu kh¸ch quan v× c¸n bé tÝn dông "võa ®ã bãng, võa thæi cßi". C¸c dù ¸n vay vèn víi sè l­îng kh¸ch hµng ®a d¹ng, phong phó, víi l¹i th­êng theo mét mÉu chung, th­êng lµ mÉu in s½n, ng­êi vay chØ ghi thªm sè liÖu vµo b¶ng t¸i kh¼ng ®Þnh. Nh­ng néi dung quan träng thÓ hiÖn tÝnh kh¶ n¨ng thùc thi cña dù ¸n kh«ng ®­îc ®Ò cËp ®Õn. C¸n bé tÝn dông kh«ng cã sè liÖu vÒ ®Þnh møc kinh tÕ - kü thuËt, th«ng tin gi¸ c¶ nªn kh«ng cã c¬ së khoa häc ®Ó kiÓm tra sè liÖu cña dù ¸n. H¬n n÷a, mét khi viÖc cÊp tÝn dông chØ ®Æt ra chñ yÕu dùa vµo ý chÝ chñ quan cña bªn cho vay quyÕt ®Þnh, th× vÊn ®Ò tiªu cùc trong quan hÖ tÝn dông sÏ cã ®iÒu kiÖn n¶y në. §Æt vÊn ®Ò thÈm ®Þnh vµ ng­êi quyÕt ®Þnh cho vay ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vËt chÊt nÕu rñi ro x¶y ra th× ch¾c ch¾n tÝn dông sÏ bÞ co côm l¹i vµ vÊn ®Ò ®¶m b¶o tÝn dông sÏ ®­îc ®Æt ra mét c¸ch kh¾c nghiÖt. Vµ nh­ vËy, khèi l­îng tÝn dông kh«ng thÓ v­ît qu¸ gi¸ trÞ tµi s¶n thÕ chÊp hoÆc cÇm cè. ViÖc cho vay cña ng©n hµng l¹i qu¸ ®Ò cao vai trß cña tµi s¶n thÕ chÊp, cÇm cè. Do vËy khi doanh nghiÖp lµm ¨n thua lç, ng©n hµng chØ cßn gi¶i ph¸p lµ xin nî tµi s¶n thÕ chÊp. Nh­ng do biÕn ®éng cña nÒn kinh tÕ vµ do th­íng ®¸nh gi¸ kh«ng ®óng gi¸ trÞ cña tµi s¶n thÕ chÊp nªn ng©n hµng khã cã thÓ thu ®­îc vèn. Th­êng th× gi¸ trÞ tµi s¶n thÕ chÊp ®­îc ®¸nh gi¸ cao h¬n gi¸ trÞ thùc cña nã, do vËy khi ph¸t m¹i th× th©m hôt. §Êy lµ ch­a kÓ hiÖn nay vÊn ®Ò ph¸t m¹i tµi s¶n thÕ chÊp, cÇm cè gÆp nhiÒu khã kh¨n. Theo nh­ QuyÕt ®Þnh 217 cña Thèng ®èc NHNN còng nh­ luËt cña c¸c tæ chøc tÝn dông cã quy ®Þnh: Trong tr­êng hîp kh¸ch hµng kh«ng tr¶ ®­îc nî, nÕu hai bªn kh«ng cã tho¶ thuËn nµo th× ng©n hµng cã quyÒn b¸n tµi s¶n thÕ chÊp, cÇm cè, b¶o l·nh ®Ó thu håi nî cho mét thêi gian nhÊt ®Þnh theo qui ®Þnh cña ph¸p luËt. QuyÒn ®­îc b¸n cña ng©n hµng trong tr­êng hîp nµy kh«ng ph¶i tù ý b¸n lµ ®­îc mµ ph¶i th«ng qua c¬ quan ph¸p luËt, chñ yÕu lµ toµ ¸n ®Ó chê gi¶i quyÕt. Thêi gian qua, c¸c ng©n hµng ®· næ lùc v­ît bËc ®Ó thu håi nî qu¸ h¹n. §Ó ph¸t m¹i tµi s¶n thÕ chÊp, kh«ng Ýt ng©n hµng ®· kiÖn con nî ra toµ, nh÷ng mong víi sù gióp ®ì cña c¬ quan ph¸p luËt, hä sÏ thu håi ®­îc tiÒn vay. ThÕ nh­ng kiÖn th× vÉn kiÖn, con nî vÉn kh«ng gi¶m ®­îc. Nguyªn nh©n lµ do tµi s¶n thÕ chÊp ë kh©u toµ ¸n rÊt phøc t¹p, thñ tôc nhiªu khª võa tèn kÐm võa mÊt nhiÒu thêi gian, thËm chÝ cßn bÊt lîi vÒ phÝa ng©n hµng. ChÝnh ®iÒu nµy lµm nî qu¸ h¹n cña ng©n hµng t¨ng lªn, ho¹t ®éng tÝn dông gÆp nhiÒu khã kh¨n do d­ nî cho vay ®øng hoÆc gi¶m xuèng, tû lÖ nî qu¸ h¹n t¨ng lªn. VÉn cßn yÕu kÐm trong kh©u qu¶n lý nh©n sù. C«ng t¸c ®µo t¹o vµ båi d­ìng c¸n bé ng©n hµng ch­a ®­îc quan t©m ®óng møc, vÒ thùc tÕ, cã mét sè c¸n bé tÝn dông cña ng©n hµng hiÖn nay cßn thiÕu tr×nh ®é n¨ng lùc vÒ ph©n tÝch vµ xö lý th«ng tin tÝn dông ®Ó b¶o vÖ vµ gi¸m s¸t c¸c kho¶n vay, thËm chÝ cßn cã nh÷ng c¸n bé tÝn dông th¸i ho¸ biÕn chÊt, cè t×nh lµm sai quy tr×nh tÝn dông ®Ó tham « tiÒn b¹c cña ng©n hµng víi nhiÒu thñ ®o¹n tinh vi kh¸c nhau nh­: thu nî kh«ng nép quü, lÊy tiÒn ®Ó ch¬i ®¸nh b¹c, mua xæ sè, cho vay l¹i víi l·i suÊt cao, hay tiÕp tay cho bän lõa ®¶o chiÕm ®o¹t tµi s¶n x· héi chñ nghÜa, vay kÐ HoÆc söa ch÷a tµi kho¶n ®Ó rót tiÒn sö dông môc ®Ých c¸ nh©n. Tr×nh ®é n¨ng lùc qu¶n lý ®iÒu hµnh cña c¸c c¸n bé ng©n hµng ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu thùc tÕ cña thÞ tr­êng. NhiÒu c¸n bé ®· g¾n bã nhiÒu n¨m víi c¬ chÕ bao cÊp, chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr­êng bÞ h÷ng hôt vÒ kiÕn thøc c¶ vÒ kinh tÕ lÉn ph¸p luËt, tr×nh ®é ngo¹i ng÷, vi tÝnh, nghiÖp vô chuyªn m«n ch­a ®¸p øng ®­îc. §iÒu nµy còng thÓ hiÖn sù yÕu kÐm trong kh©u qu¶n lý cña ban l·nh ®¹o. HiÖu qu¶ cña c«ng t¸c thanh tra, kiÓm tra, kiÓm so¸t ph¸t hiÖn nh÷ng vi ph¹m vÉn cßn chËm xö lý. ThiÕu thËn träng khi ®Æt quan hÖ tÝn dông víi kh¸ch hµng, vµ kho¶ng c¸ch gi÷a ng©n hµng vµ kh¸ch hµng cßn kh¸ xa. Sù phèi hîp gi÷a ng©n hµng víi c¬ quan t­ ph¸p vÉn cßn ch­a ®ång bé, chÆt chÏ. B¶n th©n ng©n hµng còng cã nhiÒu chËm trÔ trong viÖc tham m­u, ®Ò xuÊt ban hµnh söa ®æi, bæ sung c¸c chÝnh s¸ch cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng ng©n hµng nh­: b¶o l·nh, thÕ chÊp, cÇm cè, ph¸t m¹i tµi s¶n thÕ chÊp... ho¹t ®éng cña c¸c ng©n hµng trong ®iÒu kiÖn hµnh lang ph¸p lý võa thiÕu võa thõa, kh«ng æn ®Þnh, bªn c¹nh ®ã mét sè chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch ngµnh ng©n hµng l¹i lu«n ®­îc thay ®æi, thËm chÝ trong thêi gian ng¾n. NhiÒu NHTM cho r»ng trong thêi gian qua NHTM ViÖt Nam ban hµnh nhiÒu qui ®Þnh tù trãi buéc c¸c ng©n hµng trong ho¹t ®éng kinh doanh tiÒn tÖ. NhiÒu vÊn ®Ò thùc tÕ x¶y ra nh­ng l¹i ch­a ®­îc quy ®Þnh, bæ sung kÞp thêi, nh÷ng qui ®Þnh cña Nhµ n­íc, ChÝnh phñ th× NHNN ViÖt Nam chËm h­íng dÉn NHTM thùc hiÖn. Nh÷ng nguyªn nh©n kh¸ch quan còng t¸c ®éng kh«ng nh÷ng ®Õn ho¹t ®éng tÝn dông. Mét trong nh÷ng nguyªn nh©n s©u xa vµ lµ nguyªn nh©n cña mäi nguyªn nh©n lµm ®Êt n­íc ta ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc x· héi chñ nghÜa, tõ mét nÒn n«ng nghiÖp l¹c hËu. Trong khi ®ã luËt ph¸p ViÖt Nam võa thiÕu, võa kh«ng ®ång bé cßn chång chÐo. ViÖc ban hµnh mét sè chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch kinh tÕ cña ChÝnh phñ do kh«ng dù ®o¸n tr­íc ®­îc nh÷ng khã kh¨n v­íng m¾c khi triÓn khai thùc hiÖn ®· t¹o nªn nh÷ng bÊt cËp vµ rñi ro kh«ng thÓ ®o¸n tr­íc ®­îc. C¸c tÖ n¹n x· héi ngµy mét gia t¨ng nh­ bu«n lËu, cê b¹c, sè ®Ò, hôi hä, do hä muèn lµm giµu mét c¸ch nhanh chãng. N¨ng lùc phÈm chÊt cña kh¸ch hµng h¹n chÕ dÉn ®Õn thua lç hoÆc lõa ®¶o chôp giËt... n¨ng lùc kinh doanh kÐm hiÖu qu¶ nªn mÆc dï nhiÒu kh¸ch hµng cã ph­¬ng ¸n kinh doanh vµ tÝnh kh¶ thi cao nh­ng l¹i kh«ng cã hiÖu qu¶, hoÆc cè t×nh lõa ®¶o, sö dông mäi thñ ®o¹n ®Ó ®¹t ®­îc môc ®Ých. §· thÕ m«i tr­êng kinh doanh cßn ch­a æn ®Þnh. chÝnh s¸ch vµ c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ vÜ m« ®ang trong qu¸ tr×nh ®æi míi vµ hoµn thiÖn. M«i tr­êng ph¸p lý cho kinh doanh tÝn dông ng©n hµng ch­a ®Çy ®ñ, cô thÓ: vÒ vÊn ®Ò tµi s¶n thÕ chÊp, cÇm cè, ch­a cã sù râ rµng vÒ quyÒn së h÷u vÒ mÆt ph¸p lý vµ quyÒn sö dông... c¸c quy ®Þnh vÒ luËt kÕ to¸n, thèng kª, kiÓm to¸n ch­a ®Çy ®ñ, tÝn dông th­¬ng m¹i trë thµnh phæ biÕn nh­ng ch­a cã ®Þnh chÕ vÒ l­u th«ng. C¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt vµ c¸c yªu cÇu gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp tè tông vÒ hîp ®ång kinh tÕ, hîp ®ång d©n sù ph¸t m¹i tµi s¶n, b¸n ®Êu gi¸ cßn ch­a râ rµng cô thÓ: ViÖc thùc hiÖn nguyªn t¾c lËp quü dù tr÷ b¾t buéc ch­a thùc hiÖn nghiªm chØnh, qu¶n lý Nhµ n­íc ®èi víi doanh nghiÖp cßn nhiÒu s¬ hë: vµ qu¶n lý kinh doanh cña ng©n hµng Nhµ n­íc ®èi víi ng©n hµng cÊp d­íi, ng©n hµng cæ phÇn cßn ch­a chÆt chÏ, ®Çy ®ñ, ®óng víi chøc n¨ng ng©n hµng cña c¸c ng©n hµng. Chñ yÕu qu¶n lý, ®iÒu hµnh b»ng mÖnh lÖnh, b»ng v¨n b¶n võa cøng nh¾c võa kh«ng cô thÓ vµ kh«ng n¾m ®­îc, hç trî ®­îc cho c¸c ng©n hµng cÊp d­íi. 4. Nh÷ng chØ tiªu ®¸nh gi¸ rñi ro: Ph©n tÝch ®­îc nguyªn nh©n, thÊy ®­îc rñi ro tÝn dông lµ do ®©u ®Ó tõ ®ã cã ®¸nh gi¸ møc ®é vµ kh¾c phôc. Ph©n tÝch rñi ro tÝn dông lµ ho¹t ®éng b¾t buéc trong ho¹t ®éng kinh doanh tÝn dông ng©n hµng. ChÊt l­îng cña c«ng t¸c ph©n tÝch rñi ro tÝn dông phô thuéc nhiÒu vµo tr×nh ®é cña c¸n bé tÝn dông, kh«ng cã mét chuÈn mùc chi tiÕt mang tÝnh cè ®Þnh cho ho¹t ®éng nµy. Ph©n tÝch rñi ro tÝn dông lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh sù thµnh b¹i cña mçi kho¶n cho vay tÝn dông. Tr­íc khi ng©n hµng cã mét quyÕt ®Þnh ®Çu t­ vµo mét dù ¸n hay mét tµi s¶n thÕ chÊp nµo ®ã, b¶n th©n mçi NHTM víi c«ng viÖc ®Çu tiªn ®Òu ph¶i ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ vµ rñi ro cña viÖc ®Çu t­ ®ã, ph¶i x¸c minh c©n ®èi gi÷a kh¶ n¨ng, gi÷a lîi nhuËn thu ®­îc vµ møc ®é rñi ro liªn quan cã thÓ chÊp nhËn ®­îc hay kh«ng (mèi quan hÖ gi÷a rñi ro vµ lîi nhuËn). Khi cho vay ®Çu t­ ®èi víi c¸ nh©n vµ tæ chøc, vÒ nguyªn t¾c ®¸nh gi¸ kh«ng cã g× kh¸c nhau, mµ chØ kh¸c Ýt nhiÒu vÒ néi dung ®¸nh gi¸. Cã nhiÒu ph­¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ rñi ro tÝn dông kh¸c nhau, tuy nhiªn hiÖn nay ph­¬ng ph¸p th«ng th­êng ®ang ®­îc nhiÒu ®Þnh chÕ tµi chÝnh ¸p dông trªn thÕ giíi lµ ph­¬ng ph¸p "5c" ®Ó ph©n tÝch tÝn dông. Ph­¬ng ph¸p nµy, khi ph©n tÝch tÝn dông th«ng qua 5 chØ tiªu kh¸c nhau. a. Vèn: th«ng qua møc vèn ®Ó ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng vµ t×nh h×nh ho¹t ®éng cña ®èi t¸c vay vèn. Vèn lµ yÕu tè quan träng thÓ hiÖn tiÒm lùc tµi chÝnh cña kh¸ch hµng. MÆc dï søc m¹nh tµi chÝnh chØ lµ mét tû sè c¸c yÕu tè liªn quan ®Õn viÖc ®¸nh gi¸ rñi ro, nh÷ng th«ng tin cã ®­îc ®Ó ®¸nh gi¸ vèn nãi chung sÏ h×nh thµnh c¬ së ®Ó ®¸nh gi¸ c¸c yÕu tè kh¸c nh­ kh¶ n¨ng n¨ng lùc tµi chÝnh. Do vËy, ®Ó ®¸nh gi¸ rñi ro tÝn dông lu«n lu«n b¾t ®Çu tõ viÖc ®¸nh gi¸ søc m¹nh tµi chÝnh cña ng­êi vay, cÇn ®¸nh gi¸ vÒ thùc tr¹ng tµi chÝnh cña ng­êi vay vµ thu nhËp dù kiÕn trong t­¬ng lai cña ng­êi vay. b. Kh¶ n¨ng tr¶ nî : Ph©n tÝch kh¶ n¨ng hoµn nî cña ®¸nh gi¸ vay vèn. ViÖc ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng hoµn nî cña kh¸ch hµng lµ cùc kú quan träng, nã quyÕt ®Þnh chÊt l­îng tÝn dông. Khi ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng hoµn tr¶, ®iÒu quan träng ph¶i ph©n tÝch ®ã lµ yÕu tè dßng tiÒn, bao gåm dßng tiÒn vµo vµ dßng tiÒn ra vµ ®¸nh gi¸ viÖc thu nhËp vµ lîi nhuËn trong t­¬ng lai cña hä ®Ó tõ ®ã ch¾c ch¾n nguån tr¶ nî cña kh¸ch hµng. Khi ph©n tÝch yÕu tè nµy chñ yÕu c¨n cø vµo viÖc ph©n tÝch b¶ng tæng kÕt tµi s¶n cña doanh nghiÖp. c. §Æc tÝnh:§¸nh gi¸ ®Æc tÝnh vµ kh¶ n¨ng ®éc lËp trong kinh tÕ cña ®èi t¸c vay vèn. Kh¶ n¨ng ®éc lËp trong kinh tÕ cña kh¸ch hµng lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh sù thµnh b¹i trong kinh doanh cña kh¸ch hµng ®ã. Kh¸ch hµng ph¶i cã kh¶ n¨ng ®éc lËp cao trong kinh doanh, lµ ng­êi gi¸m quyÕt, gi¸m lµm vµ chÞu tr¸ch nhiÖm trong kinh doanh kh«ng mang tÝnh m¹o hiÓu nhiÒu. d. §iÒu kiÖn: Ph©n tÝch c¸c yÕu tè bªn trong vµ bªn ngoµi cã thÓ ¶nh h­ëng ®Õn t×nh h×nh ho¹t ®éng trong t­¬ng lai cu¶ ®èi t¸c vay vèn. C¸c yÕu tè bªn trong vµ bªn ngoµi còng lµ yÕu tè quan träng liªn quan trùc tiÕp ®Õn rñi ro cña kho¶n vay. C¸c yÕu tè nµy th­êng t¹o ra nh÷ng rñi ro th­íng kh«ng ®­îc b¸o tr­íc, ®«i khi c¶ nh÷ng rñi ro bÊt kh¶ kh¸ng. Ng­êi ph©n tÝch tÝn dông hay c¸n bé tÝn dông khi ph©n tÝch ®ßi hái ph¶i ®­a ra nh÷ng tr­êng hîp xÊu nhÊt ®Ó l­êng tr­íc nh÷ng rñi ro cã thÓ ph¸t sinh trong thêi gian kh¸ch hµng vay vèn, ®Æc biÖt ®èi víi c¸c kho¶n vay cã thêi h¹n dµi. e. ThÕ chÊp: §¸nh gi¸ nh÷ng b¶o ®¶m ®Ó hç trî vµ b¶o ®¶m cho c¸c kho¶n vay vèn. MÆc dï khi vay vèn, môc tiªu cña ng©n hµng kh«ng ph¶i thu håi tµi s¶n thÕ chÊp mµ thu håi tiÒn vèn, tiÒn vèn vµ l·i. Song tµi s¶n thÕ chÊp dïng lµm b¶o ®¶m cho kho¶n vay tr­íc hÕt t¨ng c­êng tr¸ch nhiÖm cña ng­êi vµ ®èi víi tiÒn m×nh vay vµ sau ®ã b¶o ®¶m cho sè tiÒn vèn ng©n hµng cho vay. Khi ph©n tÝch rñi ro tÝn dông, c¶ 5 chØ tiªu nµy cÇn ®­îc ®¸nh gi¸ rÊt kü l­ìng. Víi mçi chØ tiªu c¸c ng©n hµng l­îng ho¸ theo h×nh thøc chÊm ®iÓm. Ph­¬ng ph¸p tÝnh ®iÓm hiÖn nay víi nhiÒu ng©n hµng tiÕn hµnh chÊm ®iÓm theo hÖ thèng ký hiÖu ABC vµ ®­îc s¾p xÕp lÇn l­ît tõ Aaa -C. Ngoµi nh÷ng ký hiÖu trªn ®Ó ®Þnh l­îng chÝnh x¸c, nhiÒu ng©n hµng cßn x©y dùng tÝnh ®iÓm cô thÓ cho mçi chØ tiªu vµ c¨n cø vµo nh÷ng ®iÓm sè nµy, ng©n hµng ®­a ra quyÕt ®Þnh cho vay hoÆc ®Çu t­ hay kh«ng. §iÓm trong ph©n tÝch ®­îc hiÓu nh­ mét h×nh thøc ®o l­êng ®­îc tÝnh theo ph­¬ng ph¸p x¸c suÊt thèng kª. Dùa vµo kh¶ n¨ng hoµn tr¶ cña kh¸ch hµng. §iÓm nµy sÏ ®­îc chÊm víi tõng chØ tiªu, tuy nhiªn ®èi víi tõng kh¸ch hµng lµ c¸ nh©n vµ doanh nghiÖp ®Òu cã nh÷ng tiªu thøc kh¸c nhau ®Ó x¸c ®Þnh. Víi tõng vÊn ®Ò, sè ®iÓm tèi ®a, tèi thiÓu nh¸c nhau dùa theo tõng c¸ch sö dông cña ng­êi ®¸nh gi¸. 5. Nh÷ng chØ tiªu ®¸nh gi¸ chÊt l­îng tÝn dông. §Ó ®¸nh gi¸ ®­îc chÊt l­îng ho¹t ®éng tÝn dông cã nh÷ng chi tiªu trùc tiÕp nh­ dùa trªn tæng d­ nî cho vay hay møc nî khã ®ßi trong kh¶ n¨ng cã thÓ chÊp nhËn ®­îc ë ViÖt Nam hiÖn nay lµ 5% tæng d­ nî cho vay, thÊp h¬n so víi thÕ giíi lµ 8% tæng d­ nî cho vay. Nh­ng chØ tiªu nµy còng ch­a x¸c ®Þnh ®­îc râ rµng v× tuú thuéc vµo ®iÒu kiÖn kinh tÕ cña mçi n­íc ngoµi ra ta cã thÓ ®¸nh gi¸ mét c¸ch gi¸n tiÕp th«ng qua x¸c ®Þnh hiÖu qu¶ kinh tÕ cña ®Çu t­ tÝn dông, nhÊt lµ ®èi víi ®Çu t­ tÝn dông theo dù ¸n. §ã lµ ®Çu t­ trung - dµi h¹n. a. Nguyªn t¾c x¸c ®Þnh hiÖu qu¶ kinh tÕ cña ®Çu t­ tÝn dông. BÊt cø mét ho¹t ®éng nµo còng ®ßi hái chi phÝ vµ th­êng ®¹t mét sè kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh. Mèi quan hÖ gi÷a chi phÝ bá ra vµ kÕt qu¶ ®¹t ®­îc gäi lµ hiÖu qu¶. HiÖu qu¶ kinh tÕ lµ hiÖu qu¶ xem xÐt trªn khÝa c¹nh kinh tÕ cña vÊn ®Ò. Nã ph¶n ¸nh mèi quan hÖ gi÷a lîi Ých kinh tÕ ®¹t ®­îc vµ chi phÝ phô thuéc vµo chñ ®Ò vµ môc tiªu mµ chñ thÓ ®Æt ra. Ho¹t ®éng ®Çu t­ tÝn dông theo dù ¸n lµ mét qu¸ tr×nh xem xÐt cÊp vèn tÝn dông trªn c¬ së nh÷ng dù ¸n cã tÝnh kh¶ thi. §©y lµ ho¹t ®éng ®Çu t­ ph¸t triÓn, lµ ho¹t ®éng tÝn dông - trung - dµi h¹n cña c¸c NHTM. Tham gia ho¹t ®éng nµy v× c¸c chñ thÓ: ng©n hµng, kh¸ch hµng vµ Nhµ n­íc. V× vËy ho¹t ®éng ®Çu t­ tÝn dông theo dù ¸n cã ý nghÜa quan träng ®èi víi mçi quèc gia nãi chung vµ ®èi víi ng©n hµng, kh¸ch hµng nãi riªng. §èi víi mçi quèc gia, vai trß cña ®Çu t­ tÝn dông trung- dµi h¹n ®­îc thÓ hiÖn ë chç gãp phÇn t¨ng c­êng c¬ së vËt chÊt kü thuËt cña nÒn kinh tÕ, thóc ®Èy vµ ®¶m b¶o sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ l©u dµi vµ v÷ng ch¾c, ®¶m b¶o tÝnh ®éc lËp vµ tù chñ cña mçi quèc gia. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, ng©n hµng lµ mét doanh nghiÖp, tÝn dông lµ ho¹t ®éng chñ yÕu mang l¹i lîi nhuËn cho ng©n hµng. HÖ thèng NHTM lµ mét hÖ thèng kinh doanh tiÒn tÖ cã kinh nghiÖm trong viÖc n¾m b¾t thÞ tr­êng, cã kh¶ n¨ng thÈm ®Þnh c¸c dù ¸n ®Çu t­, c«ng tr×nh ®Çu t­. Víi viÖc ph©n tÝch vµ thÈm ®Þnh mét c¸ch toµn diÖn kh¸ch hµng, nghiªm tóc dù ¸n tr­íc khi cho vay ®· gióp cho ng©n hµng cã thÓ h¹n chÕ ®­îc rñi ro cã thÓ x¶y ra, b¶o ®¶m thu håi vèn vµ cã l·i. Do vËy, viÖc ng©n hµng tµi trî vèn trung - dµi h¹n cho c¸c doanh nghiÖp võa b¶o ®¶m tµi chÝnh vÒ mÆt tèc ®é c¬ cÊu s¶n xuÊt, võa b¶o ®¶m lîi Ých cña doanh nghiÖp vµ ng©n hµng. Do ®ã viÖc x¸c ®Þnh hiÖu qu¶ kinh tÕ cña ®Çu t­ tÝn dông ph¶i b¶o ®¶m c¸c nguyªn t¾c sau: Mét lµ, nguyªn t¾c vÒ mèi quan hÖ gi÷a môc tiªu vµ hiÖu qu¶. Theo nguyªn t¾c nµy, môc tiªu lµ tiªu chuÈn ®Ó x¸c ®Þnh hiÖu qu¶ kinh tÕ khi môc tiªu nµy thay ®æi th× tiªu chuÈn hiÖu qu¶ kinh tÕ thay ®æi. Mçi chñ thÓ cã nh÷ng môc tiªu kh¸c nhau khi tham gia ho¹t ®éng ®Çu t­ theo dù ¸n. Môc tiªu cña mçi chñ thÓ thay ®æi theo tõng thêi kú. NÕu NHTM coi n©ng cao lîi nhuËn lµ tiªu chuÈn hµng ®Çu th× tiªu chuÈn c¬ b¶n ®Ó ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh tÕ lµ lîi nhuËn vµ tû suÊt lîi nhuËn thu ®­îc tõ dù ¸n ®ã. Khi ng©n hµng kh«ng nhÊn m¹nh yªu cÇu vÒ lîi nhuËn mµ nhÊn m¹nh vÒ môc tiªu tr­íc m¾t lµ ph¶i thu hót kh¸ch hµng vµ më réng tÝn dông th× tiªu chuÈn ®Ó ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh tÕ vµ sè l­îng dù ¸n ®Çu t­ tham gia vµ sè l­îng kh¸ch hµng ®­îc ®Çu t­. Hai lµ, nguyªn t¾c vÒ sù thèng nhÊt lîi Ých. Theo nguyªn t¾c nµy, ho¹t ®éng ®Çu t­ tÝn dông theo dù ¸n ®­îc xem lµ cã hiÖu qu¶ khi cã lîi Ých cña c¸c chñ thÓ tham gia ®­îc kÕt hîp mét c¸ch hµi hoµ. NÕu lîi Ých cña mét chñ thÓ nµo ®ã bÞ vi ph¹m, ho¹t ®éng ®ã sÏ bÞ ¶nh h­ëng kh«ng thÓ tr«i ch¶y ®­îc. Ho¹t ®éng kinh doanh ng©n hµng nãi chung vµ ho¹t ®éng ®Çu t­ tÝn dông theo dù ¸n nãi riªng lu«n g¾n liÒn víi ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh. §ã lµ mèi quan hÖ t¹o tiÒn ®Ò vµ hç trî nhau cïng ph¸t triÓn. CÇn thÊy râ rµng sù cung cÊp tÝn dông , ®Æc biÖt tÝn dông trung vµ dµi h¹n lu«n kÐo theo sù huy ®éng tµi nguyªn x· héi rÊt lín vµ mét môc tiªu cô thÓ nµo ®ã. ChÝnh sù huy ®éng ®ã, nÕu ®¹t hiÖu qu¶ cao sÏ mang l¹i cho x· héi vµ ng©n hµng to lín vµ ng­îc l¹i ,nÕu kh«ng ®¹t hiÖu qu¶ cao sÏ g©y tæn thÊt cho x· héi vµ b¶n th©n ng©n hµng. §iÒu nµy ®· ®­îc chøng minh qua ho¹t ®éng thùc tiÔn cña tÝn dông ng©n hµng. V× vËy ®Çu t­ tÝn dông theo dù ¸n ph¶i b¶o ®¶m ph­¬ng ch©m lÊy ho¹t ®éng chung cña nÒn kinh tÕ vµ hiÖu qu¶ riªng cña kh¸ch hµng lµm môc ®Ých vµ ®ång thêi ph¶i b¶o ®¶m ho¹t ®éng kinh doanh cña ng©n hµng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng. Ba lµ, nguyªn t¾c vÒ tÝnh chÝnh x¸c vµ ®¬n gi¶n. §Ó ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh tÕ cña mét dù ¸n ®Çu t­ ph¶i dùa trªn mét hÖ thèng chØ tiªu cã thÓ l­îng ho¸ ®­îc vµ kh«ng l­îng ho¸ ®­îc. V× vËy ph¶i cã sù kÕt hîp gi÷a ph©n tÝch ®Þnh tÝnh vµ ®Þnh l­îng. TÝnh chÝnh x¸c trong viÖc ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh tÕ cña dù ¸n tr­íc hÕt thÓ hiÖn tÝnh trung thùc cña c¸c sè liÖu th«ng tin cña dù ¸n, tiÕp ®Õn lµ ë ph­¬ng ph¸p tÝnh to¸n vµ kÕt qu¶ tÝnh to¸n.KÕt qu¶ tÝnh to¸n chØ cã søc thuyÕt phôc khi c¸c sè liÖu th«ng tin ®­îc c¸c c¬ quan chuyªn m«n cã thÈm quyÒn cung cÊp hoÆc qua thu thËp , kh¶o s¸t thùc tÕ. Ph­¬ng ph¸p tÝnh to¸n cã ¶nh h­ëng ®Õn kÕt qu¶ kh¸ lín. KÕt qu¶ tÝnh to¸n cña mét dù ¸n rÊt lín, v× vËy cÇn kÕt hîp tÝnh chÝnh x¸c vµ tÝnh ®¬n gi¶n ®Ó gi¶m bít khèi l­îng tÝnh to¸n kh«ng cÇn thiÕt, ®ì tèn kÐm tiÒn cña vµ c«ng søc. §­¬ng nhiªn tÝnh to¸n ®¬n gi¶n th­êng cã sai sè nh­ng sai sè trong møc ®é cho phÐp trªn c¬ së sù thay ®æi vÒ l­îng ch­a dÉn ®Õn thay ®æi vÒ chÊt. b. Mét sè chØ tiªu ®¸nh gi¸. 1. ChØ tiªu tû lÖ gi÷a lîi Ých vµ chi phÝ §©y lµ chØ tiªu so s¸nh gi÷a lîi Ých thu ®­îc (Benefit - B) vµ chi phÝ bá ra (Cost-C) cña dù ¸n. ChØ tiªu nµy cho biÕt lîi Ých thu ®­îc trªn mét ®ång vèn bá ra. V× vËy, nÕu hÖ sè B/C=1 th× dù ¸n cã thÓ chÊp thuËn. Tuy nhiªn, chØ tiªu nµy cã nh­îc ®iÓm lµ kh«ng biÕt ®­îc qui m« tiÒn lêi cña dù ¸n. 2. L·i rßng hµng n¨m vµ l·i rßng cña dù ¸n. L·i rßng lµ chªnh lÖch gi÷a doan thu víi chi phÝ. L·i rßng hµng n¨m b»ng doanh thu trõ ®i chi phÝ trong n¨m. L·i n¨m trong c¶ ®êi dù ¸n tÝnh b»ng tæng doanh thu cña c¶ ®êi dù ¸n trõ ®i tæng chi phÝ cña c¶ ®êi dù ¸n. §Ó tÝnh to¸n chÝnh x¸c l·i rßng cÇn tÝnh ®Õn gi¸ trÞ thêi gian cña gi¸ trÞ ®ång tiÒn. Cô thÓ ,cÇn chuyÓn toµn bé mét kho¶n tiÒn ph¶n ¸nh doanh thu vµ chi phÝ cña dù ¸n ®­îc ph¸t sinh ë c¸c thêi ®iÓm kh¸c nhau vÒ ®iÓm gèc th«ng qua l·i suÊt chiÕt khÊu thùc chÊt cña l·i rßng ®­îc tÝnh theo thêi ®iÓm gèc cßn gäi lµ rßng gi¸ trÞ hiÖn t¹i rong hay hiÖn gi¸ thuÇn (Net Presnt Value-NPV). 3. ChØ tiªu lîi Ých rßng trªn tæng vèn ®Çu t­. §­îc x¸c ®Þnh b»ng lîi nhuËn rßng chia theo tæng vèn ®Çu t­. §©y lµ th­íc ®o kh¶ n¨ng sinh lêi cña vèn ®Çu t­, lµ chØ tiªu quan trong ®Ó x¸c ®inh hiÖu qu¶ vèn ®Çu t­. ChØ tiªu nµy cµng lín th× hiÖu qu¶ sö dông vèn ®Çu t­ cña dù ¸n cµng cao vµ ng­îc l¹i. 4. L·i suÊt lîi nhuËn rßng cña doanh sè ng©n hµng: §­îc x¸c ®Þnh b»ng lîi nhuËn rßng chia cho doanh sè b¸n hµng. Tû lÖ nµy ®­îc sö dông ®Ó so s¸nh hiÖu qu¶ vèn ®Çu t­ ®èi víi tõng lo¹i s¶n phÈm ®Ó cã sù lùa chän ®Çu t­ cho s¶n phÈm nµo cã hiÖu qu¶ h¬n hoÆc so s¸nh víi cïng lo¹i s¶n phÈm cña c¸c doanh nghiÖp trªn thÞ tr­êng ®Ó thÊy râ møc ®é c¹nh tranh. 5. Tû suÊt lîi nhuËn cña vèn së h÷u. §­îc x¸c ®Þnh b»ng lîi nhuËn rßng chia cho vèn së h÷u. Tû suÊt nµy cho biÕt mét ®ång vèn cña chñ së h÷u t¹o ra bao nhiªu ®ång lîi nhuËn. Tõ ®ã, c¸n bé tÝn dông cã thÓ x¸c ®Þnh ®­îc kh¶ n¨ng huy ®éng lîi nhuËn cña kh¸ch hµng ®Ó thu nî khi cÇn thiÕt. 6. ChØ tiªu suÊt thu håi néi bé. Nã cã ­u ®iÓm: - Cho biÕt kh¶ n¨ng sinh lêi cña dù ¸n. - Cã thÓ so s¸nh víi l·i suÊt thÞ tr­êng ®Ó quyÕt ®Þnh ®Çu t­ v× nã biÓu thÞ l·i suÊt tèi ®a mµ c¸c dù ¸n cã thÓ chÞu ®ùng ®­îc. 7. ChØ tiªu thêi gian hoµn vèn: Nã ph¶n ¸nh møc ®é thu håi vèn ®Çu t­ nhanh hay chËm. Tuy nhiªn, chØ tiªu nµy cã nh­îc ®iÓm: - Kh«ng xem xÐt ®Õn phÇn thu nhËp ®­îc sau thêi gian hoµn vèn; - Kh«ng tÝnh ®Õn thêi ®iÓm ph¸t sinh cña chi phÝ vµ thu nhËp. - Kh«ng tÝnh ®Õn qui m« cña dù ¸n 8. ChØ tiªu ph¶n ¸nh c¬ cÊu vèn cña dù ¸n. CÇn ph¶i xem xÐt c¬ cÊu vèn vay vµ vèn cæ phÇn. Ph¶i cã mét c¬ cÊu vèn hîp lý v× sö dông vèn vay ph¶i tr¶ l·i cè ®Þnh, cßn sö dông vèn cæ phÇn sÏ ph¶i tr¶ l·i theo møc ®é hiÖu qu¶ cña dù ¸n. Th«ng th­êng, c¬ cÊu nµy cã thÓ lµ 50/50 hoÆc 60/40, 70/30. 9. ChØ tiªu ph©n tÝch kh¶ n¨ng thanh to¸n. Gåm tû lÖ l­u ho¹t vµ tû lÖ cÊp thêi. Tû lÖ l­u ho¹t b»ng = Gi¸ trÞ tµi s¶n cã l­u ®éng Gi¸ trÞ tµi s¶n nî ng¾n h¹n vµ nî ®Õn h¹n Tû lÖ cÊp thêi = Gi¸ trÞ tµi s¶n cã l­u ®éng - Gi¸ trÞ tån kho Gi¸ trÞ tµi s¶n nî ng¾n h¹n Dù ¸n ®­îc ®¸nh gi¸ lµ cã kh¶ n¨ng ®¸nh gi¸ tèt nÕu: - Tû lÖ l­u ho¹t trong kho¶ng tõ 2-4. - Tû lÖ cÊp thêi vµo kho¶ng mét. 10. chØ tiªu ph¶n ¸nh kh¶ n¨ng tr¶ nî cña dù ¸n. §­îc x¸c ®Þnh b»ng tû lÖ gi÷a kh¶ n¨ng t¹o vèn b»ng tiÒn cña dù ¸n vµ nghÜa vô hoµn tr¸i (bao gåm nî gèc vµ l·i ph¶i tr¶ hµng n¨m) dù ¸n ®­îc ®¸nh gi¸ cã kh¶ n¨ng tr¶ nî tèt nÕu tû lÖ nµy b»ng hoÆc lín hai. PhÇn II mét sè gi¶i ph¸p n©ng cao chÊt l­îng tÝn dông ë c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i ViÖt Nam. §Ó n©ng cao chÊt l­îng tÝn dông, h¹n chÕ nh÷ng rñi ro, h¹n chÕ ®Õn møc thÊp nhÊt thÊt tho¸t tµi s¶n cña Nhµ n­íc, lÊy l¹i lßng tin cña ng©n hµng ®èi víi kh¸ch hµng, thiÕt lËp mét hÖ thèng ng©n hµng ho¹t ®éng phï hîp víi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, gãp phÇn vµo c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. Th× trong thêi gian tíi ngµnh ng©n hµng vµ c¸c c¬ quan chøc n¨ng cÇn: §èi víi ngµnh ng©n hµng Tr­íc hÕt cÇn tËp trung lµnh m¹n ho¸ t×nh h×nh tµi chÝnh cña tÊt c¶ c¸c tæ chøc tÝn dông b»ng viÖc xö lý nî qu¸ h¹n, nî khã ®ßi. C¸c tæ chøc tÝn dông ®· tiÕn hµnh ®¸nh gi¸, ph©n lo¹i, ph¶i ph©n tÝch nî qu¸ h¹n, ®ång thêi ph©n tÝch hiÖu qu¶ kinh tÕ cña tõng mãn vay vµ tÝnh h×nh tµi chÝnh cña kh¸ch hµng cã nî qu¸ h¹n ng©n hµng, trªn c¬ së ®ã ®Ò ra biÖn ph¸p ®Ó thu håi vèn. §èi víi nî qu¸ h¹n ng©n hµng mµ ng©n hµng ®· xiÕt nî b»ng tµi s¶n, nh÷ng tµi s¶n ®ã ®· cã ®ñ hå s¬ ph¸p lý hîp ph¸p th× thùc hiÖn viÖc ph¸t m¹i hoÆc ®­a sang trung t©m ®Êu gi¸ tµi s¶n thu håi vèn vay. Tr­êng hîp kh«ng cã thÞ tr­êng tiªu thô hoÆc tiªu thô chËm, NHTM ®­îc phÐp khai th¸c b»ng c¸c h×nh thøc cho thuª hoÆc sö dông c¸c ho¹t ®éng kinh doanh t¹o nguån thu bï ®¾p phÇn lç ph¶i tr¶ huy ®éng vèn. Nh÷ng tµi s¶n thÓ chÊp ®· xiÕt nî ch­a ®¶m b¶o tÝnh ph¸p lý cÇn cã sù phèi hîp gióp ®ì cña c¸c ngµnh chøc n¨ng ®Ó hoµn thiÖn vµ tiÕp tôc xö lý. Sau khi ph©n tÝch nî ,®«n ®èc c¸c kh¸ch hµng tr¶ nî vµ xö lý ph¸t m¹i tµi s¶n thÕ chÊp ,nÕu vÉn kh«ng cßn cã kh¶ n¨ng thu, th× ®Ò nghÞ Nhµ n­íc cho phÐp h¹ch to¸n vµo rñi ro vµ ®­îc ph©n bæ cho nh÷ng n¨m sau. Rµ so¸t ®Ó söa ®æi, bæ sung, ban hµnh v¨n b¶n ph¸p luËt trong lÜnh vùc tiÒn tÖ vµ ho¹t ®éng ng©n hµng kh«ng cßn phï hîp víi t×nh h×nh hiÖn t¹i trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng ®· n¶y sinh nhiÒu vÊn ®Ò míi, hiÖn nay Quèc héi ®· quyÕt ®Þnh n©ng ph¸p lÖnh ng©n hµng thµnh luËt. §©y lµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ho¹t ®éng ng©n hµng, nh­ng ®Ó c¸c vi ph¹m cña luËt ®­a vµo cuéc sèng vµ ph¸t huy hiÖu qu¶ cÇn ph¶i nhanh chãng ban hµnh nhiÒu v¨n b¶n h­íng dÉn chØ ®¹o thùc hiÖn . TrÝch lËp quÜ dù phßng rñi ro. VÊn ®Ò nµy còng cÇn ph¶i ®­îc kÕ ho¹ch khoa häc nh­: t¹o lËp b»ng n¨ng lùc tµi chÝnh thùc, ®Òu ®Æn trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh, tÝch luü trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh, yªu cÇu nµy ph¶i xuÊt ph¸t tõ thùc tr¹ng ho¹t ®éng cña ng©n hµng. Ph©n lo¹i vµ x¸c ®Þnh møc ®é rñi ro tõ ®ã cã quyÒn chñ ®éng xö lý rñi ro, gi¶i to¶ t©m lý lo sî "h×nh sù ho¸" quan hÖ nh©n sù c¸c ho¹t ®éng ng©n hµng ®· ph¸t sinh vµ tån t¹i gÇn ®©y. C¸n bé, nh©n viªn ngµnh ng©n hµng cÇn ®­îc ®µo t¹o vµ ®µo t¹o l¹i cho phï hîp víi n¨ng lùc trong thêi kinh tÕ thÞ tr­êng, tinh th«ng vÒ nghiÖp vô, nhanh nh¹y thÝch øng víi ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ më. Kiªn quyÕt ®­a ra khái ngµnh ng©n hµng nh÷ng c¸n bé th¸i ho¸ biÕn chÊt, lµm tr¸i nguyªn t¾c qu¶n lý tµi chÝnh, kinh tÕ cò môc ®Ých vô lîi ®Ó bän lõa ®¶o lîi dông. Th­êng xuyªn theo dâi s¸t sao vµ tiÕn tíi viÖc thùc hiÖn thay ®æi, lu©n chuyÓn c¸n bé ®Þnh kú theo c¬ chÕ. N©ng cao chÊt l­îng thÈm ®Þnh dù ¸n vèn vay: ®ã lµ kh©u quan träng trong ho¹t ®éng ®Çu t­ tÝn dông, nã quyÕt ®Þnh ®Õn hiÖu qu¶ ®Çu t­ tÝn dông. Dù ¸n ®Çu t­ hay ph­¬ng ¸n kinh doanh cã hiÖu qu¶, cã l·i lµ ®iÒu kiÖn, lµ c¬ së ®Ó ng©n hµng thu håi vèn vµ l·i. VËy ®Ó c«ng t¸c thÈm ®Þnh ®¶m b¶o chÊt l­îng, ®iÓm cèt yÕu lµ ph¶i cã c¸n bé thÈm ®Þnh tÝn dông giái, kh«ng nh÷ng am hiÓu vÒ nghiÖp vô ng©n hµng, nghiÖp vô thÈm ®Þnh mµ cßn ph¶i s©u c¶ lÜnh vùc kinh tÕ vµ nghiÖp vô ®Çu t­. Ph¶i lùa chän ®­îc kh¸ch hµng, cÇn t¹o ra mèi quan hÖ th­êng xuyªn vµ tin cËy trong mèi giao dÞch gi÷a kh¸ch hµng vµ ng©n hµng. Nh­ vËy ph¶i cã chiÕn l­îc vÒ kh¸ch hµng, chÝnh s¸ch kh¸ch hµng cho phï hîp. VÒ vÊn ®Ò nµy, ng©n hµng th­¬ng m¹i cÇn x©y dùng riªng mét qui chÕ vÒ chÝnh s¸ch kh¸ch hµng mét mÆt ®a d¹ng ho¸, ®a phong ho¸ kh¸ch hµng, mÆt kh¸c ­u tiªn cho nh÷ng kh¸ch hµng lµm ¨n cã hiÖu qu¶, quan hÖ tèt víi kh¸ch hµng. Mét ho¹t ®éng kh«ng thÓ thiÕu ®­îc ®ã lµ c«ng t¸c kiÓm tra, kiÓm so¸t. §Ó ®Èy m¹nh c«ng t¸c kiÓm tra, kiÓm so¸t tr­íc hÕt ph¶i bè trÝ ®éi ngò kiÓm tra viªn cã tr×nh ®é nghiÖp vô chuyªn s©u, am hiÓu ph¸p luËt vµ cã phÈm chÊt ®¹o ®øc tèt, t©m huyÕt víi nghÒ nghiÖp mÆt kh¸c ph¶i cã chÕ ®é ­u ®·i ,lµm viÖc ®óng møc. KiÓm tra, ph¸t hiÖn vµ phèi hîp víi c¬ quan chÝnh quyÒn, c¬ quan ph¸p luËt xö lý cã hiÖu qu¶, kÞp thêi .Phèi hîp víi c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng ®Ó ng¨n ngõa nh÷ng rñi ro ,tuyªn truyÒn vµ phæ biÕn luËt DNNN, luËt c¸c tæ chøc tÝn dông, c¸c v¨n b¶n cã liªn quan vÒ tiÒn tÖ - ng©n hµng míi ban hµnh, kÌm víi gi¶i thÝch, kÞp thêi cho toµn bé c¸n bé ng©n hµng, c¸n bé ngµnh ®iÒu tra theo dâi chuyªn ngµnh vµ cho toµn x· héi. Cã nhiÒu h­íng gi¶i quyÕt kh¸c nhau, phô thuéc vµo b¶n th©n mçi ng©n hµng. Mçi ng©n hµng mµ ho¹t ®éng cµng m¹nh, cã hiÖu qu¶ th× c¶ hÖ thèng ng©n hµng sÏ ®ãng gãp tÝch cùc vµo ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. Do vËy vÊn ®Ò tiªn quyÕt ®Ó n©ng cao chÊt l­îng tÝn dông phô thuéc vµo b¶n th©n ho¹t ®éng cña mçi ng©n hµng tõ trªn xuèng. CÇn ph¶i cã sù phèi hîp chÆt chÏ tõ ng©n hµng trung ­¬ng ®Õn ®Þa ph­¬ng (kÓ c¶ c¸c quÜ tÝn dông cÊp thÊp nhÊt). C¸c biÖn ph¸p kh¸c: Thø nhÊt kiÕn nghÞ Nhµ n­íc s¾p xÕp l¹i doanh nghiÖp trªn c¸c lÜnh vùc sau ®©y: §Èy nhanh tiÕn ®é s¾p xÕp doanh nghiÖp, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp cã ®ñ kh¶ n¨ng trong ®iÒu hµnh s¶n xuÊt kinh doanh vµ tµi chÝnh lµnh m¹nh. ChÊn chØnh viÖc cÊp giÊy phÐp ho¹t ®éng vµ kinh doanh ®èi víi c¸c doanh nghiÖp míi, ®Æc biÖt lµ c¸c C«ng ty TNHH. ViÖc nµy ph¶i ®¶m b¶o ®iÒu kiÖn vÒ vèn, c¬ së vËt chÊt phôc vô kinh doanh, c¸n bé ®iÒu hµnh cã ®ñ n¨ng lùc vµ phÈm chÊt. V× nh­ trªn ®· nãi n©ng cao ho¹t ®éng tÝn dông b¾t ®Çu tõ viÖc chÊn chØnh c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. §ång thêi h¹n chÕ cho thµnh lËp ng©n hµng cæ phÇn. V× khi ng©n hµng cæ phÇn thµnh lËp nhiÒu sÏ dÉn ®Õn c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh gi÷a kh¸ch hµng cña c¸c ng©n hµng ®©y lµ c¬ héi ®Ó bän lõa ®¶o thùc hiÖn ph¹m téi. Xem l¹i c¸c ho¹t ®éng c«ng chøng, nhiÒu khi c«ng chøng kh«ng chÝnh x¸c tµi s¶n thÕ chÊp dÉn ®Õn ng©n hµng tin vµo c«ng chøng vµ bÞ lõa. T¹o m«i tr­êng ph¸p lý cho kinh doanh tÝn dông ng©n hµng ®­îc æn ®Þnh, ®Çy ®ñ cô thÓ, kh«ng cã sù m©u thuÉn víi ph¸p luËt vÒ ng©n hµng vµ cña luËt c¸c tæ chøc tÝn dông.