Đề tài Sử dụng nguồn lao động ở nông thôn

µm, thÞ tr­êng ®iÒu tiÕt viÖc lµm, chÝnh quyÒn xóc tiÕn viÖc lµm... ®· b¾t ®Çu h×nh thµnh t¹i Trung Quèc. Lµ mét n­íc ®«ng d©n nhÊt thÕ giíi, Trung Quèc cã lîi thÕ víi nguån lao ®éng dåi dµo, gi¸ rÎ. Tuy nhiªn, trong thêi ®¹i c«ng nghÖ th«ng tin hiÖn nay, lùc l­îng lao ®éng ®­îc sö dông ph¶I cã nh÷ng tiªu chuÈn nhÊt ®Þnh vÒ gi¸o dôc vµ tay nghÒ, ®Æc biÖt lµ nhu cÇu cña c¸c c«ng ty n­íc ngoµi ®èi víi nguån lao ®éng néi ®Þa cã chuyªn m«n nh­ng Ýt tèn kÐm. Do vËy, th«ng qua c¸c h×nh thøc gi¸o dôc, ®µo t¹o, Trung Quèc ®· thùc hiÖn cÊp chøng nhËn ®ñ tiªu chuÈn nghÒ nghiÖp nh»m x©y dùng mét ®éi ngò lao ®éng cã tr×nh ®é häc vÊn, tay nghÒ cao. HiÖn nay, t¹i c¸c thµnh phè cña Trung Quèc, h¬n 80% sè ng­êi t×m ®­îc viÖc lµm míi ®· tèt nghiÖp trung häc phæ th«ng trë lªn hoÆc ®· qua ®µo t¹o d¹y nghÒ, 45 triÖu ng­êi ®­îc cÊp chøng nhËn ®ñ tiªu chuÈn nghÒ nghiÖp. NhËn thøc râ vÒ tÇm quan träng cña vÊn ®Ò nªu trªn, ChÝnh phñ Trung Quèc ®· ®Æt môc tiªu gi¶i quyÕt viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng lµ mét trong nh÷ng nhiÖm vô cÊp b¸ch nhÊt. C¸c biÖn ph¸p cô thÓ x¸c ®Þnh nh»m thùc hiÖn cã hiÖu qña nhiÖm vô nµy lµ: a. §­a môc tiªu gi¶i quyÕt viÖc lµm vµo trong kÕ ho¹ch vµ chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ trong c¸c kÕ ho¹ch vµ chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña ®Êt n­íc; C¶i c¸ch kinh tÕ theo h­íng ph¸t triÓn nhanh khu vùc dÞch vô, khuyÕn khÝch ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá; ph¸t triÓn khu vùc kinh tÕ phi nhµ n­íc; thùc hiÖn chÝnh s¸ch tµi chÝnh tÝch cùc ®Ó t¨ng ®é co gi·n cña cÊu vÒ lao ®éng. b. C¸c biÖn ph¸p thóc ®¶y thÞ tr­êng lao ®éng. ChÝnh phñ trung quèc ®· x¸c ®Þnh c¸c môc tiªu rÊt cô thÓ; thÞ tr­êng lao ®éng Trung Quèc ph¶i ph¸t triÓn mét c¸ch thèng nhÊt, theo h­íng më cöa, c¹nh tranh vµ quy ph¹m ho¸. Trong ®ã, c¸c biÖn ph¸p ®­îc chó träng nhÊt hiÖn nay lµ; - Hoµn thiÖn thÓ chÕ thÞ tr­êng lao ®éng, ®Ó ng­êi lao ®éng ®­îc thùc sù tù do ®i t×m viÖc lµm, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó hµng ho¸ søc lao ®éng cã thÓ l­u th«ng dÔ dµng trªn thÞ tr­êng, kh¬i th«ng c¸c rµo lµm ph©n m¶ng thÞ tr­êng gi÷a n«ng th«n vµ thµnh thÞ, gi÷a c¸c vïng, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó lao ®éng n«ng th«n cã c¬ héi tèt h¬n tham gia vµo c¸c ngµnh nghÒ phi n«ng nghiÖp. - Hoµn thiÖn c¸c chøc n¨ng cña thÞ tr­êng lao ®éng b»ng c¸ch rót bít c¸ch chøc n¨ng kh«ng cÇn thiÕt, gi¶m bít sù can thiÖp cña bé hoÆc c¬ quan nhµ n­íc vµo ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng lao ®éng. - §Çu t­ x©y dùng c¬ së vËt chÊt cho thÞ tr­êng lao ®éng.Tr­íc hÕt lµ x©y dùng c¸c trung t©m, c¸c c¬ së giao dÞch lao ®éng, cung cÊp c¸ trang thiÕt bÞ, ®iÒu kiÖn lµm viÖc cÇn thiÕt cho c¸c c¬ së nµy; c¶i t¹o c¬ së dÞch vô giíi thiÖu viÖc lµm. - N©ng cao tr×nh ®é qu¶n lý cña ®éi ngò c¸n bé, nh©n viªn lµm viÖc t¹i c¸c thÞ tr­êng lao ®éng: cô thÓ lµ cã c¸c biÖn ph¸p ®Ó thu hót nh÷ng ng­êi cã tr×nh ®é chuyªn m«n vµ phÈm chÊt phï hîp víi lo¹i h×nh c«ng viÖc nµy; ®µo t¹o nh©n viªn míi, cã tÝnh chuyªn nghiÖp vÒ qu¶n lý vµ vËn hµnh thÞ tr­êng lao ®éng. c. C¶i tiÕn c«ng t¸c qu¶n lý cña nhµ n­íc cña ChÝnh phñ ®èi víi thÞ tr­êng lao ®éng. ChÝnh phñ qu¶n lý thÞ tr­êng mét c¸ch thèng nhÊt, cã bµi b¶n, tu©n thñ ®óng ph¸p luËt. ChuyÓn c«ng nh©n "d«i d­" thµnh d¹ng c«ng nh©n "thÊt nghiÖp" ®Ó t¸ch hä ra khái sù "b¶o trî" cña doanh nghiÖp, thùc thi chÕ ®é hîp ®ång lao ®éng toµn diÖn, b¾t buéc sè lao ®éng d«i d­ ph¶i cã sù nç lùc ®Ó t×m kiÕm viÖc lµm míi. d. X¸c ®Þnh chÝnh s¸ch thu hót nh©n tµi mét c¸ch hîp lý. HiÖn nay, Trung Quèc cã chÝnh s¸ch ­u tiªn hé khÈu cho c¸c nh©n tµi ®Ó thu hót lao ®éng cã ch×nh ®é cao. C¸c nh©n tµi ë Trung Quèc cßn ®­îc ­u ®·i ®Æc biÖt vÒ tr¶ c«ng lao ®éng; l­¬ng cña ng­êi lao ®éng cã tr×nh ®é cao h¬n nhiÒu so víi l­¬ng cña lao ®éng trung b×nh. Lao ®éng cã tr×nh ®é cao ë Trung Quèc cßn ®­îc h­ëng c¸c ­u ®·i ®Æc biÖt vÒ ®iÒu kiÖn lµm viÖc vµ sinh ho¹t (thÝ dô: ­u ®·i vÒ nhµ ë, ­u tiªn mua cæ phiÕu, ®­îc cö ®i häc tËp vµ tu nghiÖp ë n­íc ngoµi). Trung Quèc coi ®©y lµ mét biÖn ph¸p gi÷ ch©n vµ thu c¸c nh©n tµi ë trong vµ ngoµi n­íc. e. T¨ng c­êng c«ng t¸c tµo ®¹o vµ ®µo t¹o l¹i ng­êi lao ®éng. §øng tr­íc n¨m vÊn ®Ò nan gi¶i vÒ tr×nh ®é chuyªn m«n vµ tay nghÒ lao ®éng thÊp, vµ sù bÊt hîp lý trong kÕt cÊu kü n¨ng lao ®éng, chÝnh Phñ Trung Quèc ®· ®Ò ra nhiÒu chÝnh s¸ch b»ng c¸ch huy ®éng c¶ søc d©n vµo c«ng t¸c ®µo t¹o nguån nh©n lùc. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, Trung Quèc ®· cho phÐp thµnh lËp mét sè l­îng lín c¸c tr­êng ®¹i häc vµ tr­êng d¹y nghÒ d©n lËp, c¸c líp ®µo t¹o sinh viªn cã thu häc phÝ (®¸p øng 50% nhu cÇu chi phÝ ®µo t¹o cao ®¼ng cña Trung Quèc). f. c¶i c¸ch chÝnh s¸ch tiÒn c«ng tiÒn l­¬ng hoÆc tiÒn c«ng lao ®éng. ChÝnh s¸ch tiÒn c«ng tiÒn l­¬ng lao ®éng cña Trung Quèc cã thÓ ®­îc tãm gän trong t¸m tõ sau: "­u tiªn hiÖu qu¶, chiÕu cè c«ng b»ng". YÕu tè hiÖu qu¶ trªn thÞ tr­êng lao ®éng d­îc ®Æt lªn hµng ®Çu. YÕu tè c«ng b»ng trong tr¶ c«ng lao ®éng ë giai ®o¹n nµy chØ ®­îc ®Æt trong hµng "chiÕu cè c«ng b»ng" trong thêi ®iÓm hiÖn nay, Trung Quèc còng ®· ph¶i ¸p dông nh÷ng biÖn ph¸p võa cô thÓ, võa kiªn quyÕt sau: - T¨ng c­êng viÖc thu thuÕ thu nhËp c¸ nh©n. - Hoµn thiÖn chÕ ®é trî cÊp x· héi vµ më réng ph¹m vi dÞch vô cña hÖ thèng an sinh x· héi. - Yªu cÇu chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng, nhÊt lµ chÝnh quyÒn thµnh phè lín ph¶i x©y dùng hÖ thèng an sinh x· h«i cña ®Þa ph­¬ng m×nh ®Ó mäi ng­êi ®Òu ®­îc h­ëng møc sèng tèi thiÓu. - Trung Quèc kh«ng ¸p dông quy ®Þnh vÒ møc l­¬ng tèi thiÓu. g. N©ng cao hiÖu qu¶ cña c¸c "Trung t©m t¸i t¹o viÖc lµm" cho lao ®éng d«i d­ cña c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ë Trung Quèc. Thùc tr¹ng gi¶i quyÕt viÖc lµm ë Trung Quèc thêi gian qua cã thÓ gîi cho chóng ta mét sè kinh nghiÖm sau: - Ph¶i cã sù thèng nhÊt nhËn thøc vÒ viÖc lµm, tÇm quan träng cña viÖc lµm trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, cã c«ng ¨n viÖc lµm lµ c¸i gèc cña d©n sinh. - X¸c ®Þnh râ nhiÖm vô cña §¶ng vµ chÝnh quyÒn c¸c cÊp lµ ph¶i lÊy viÖc c¶i thiÖn vµ t¹o ra c«ng ¨n viÖc lµm lµ nhiÖm vô träng t©m. - §a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc gi¶i quyÕt viÖc lµm: ph¸t triÓn kinh tÕ, ph¸t triÓn viÖc d¹y nghÒ, n©ng cao chÊt l­îng nghÒ nghiÖp, ph¸t triÓn hÖ thèng dÞch vô vµ chÊt l­äng t×m viÖc lµm cña ng­êi lao ®éng. -B¶o ®¶m quyÒn lîi hîp ph¸p cña ng­êi lao ®éng. -N©ng cao thu nhËp cña d©n c­ thµnh thÞ vµ n«ng th«n. -Ph¸t triÓn hÖ thèng an sinh x· héi nh­ chÝnh s¸ch b¶o hiÓm, b¶o trî x· héi thiÕt lËp hÖ thèng dÞch vô y tÕ vµ hÖ thèng b¶o vÖ søc khoÎ cña c­ d©n, b¶o vÖ m«i tr­êng sinh th¸i ë khu d©n c­. - Mét môc tiªu quan träng cña c«ng t¸c gi¶i quyÕt viÖc lµm lµ: "nhanh chãng lµm cho nh÷ng ng­êi ch­a tho¸t nghÌo, gi¶i quyÕt vÊn ®Ò no Êm, ®ång thêi tõng b­íc ®i lªn cuéc sèng kh¸ gi¶". Mçi mét quèc gia cã ®iÒu kiÖn kinh tÕ v¨n ho¸, x· héi, nh÷ng tiÒm n¨ng gi¶i quyÕt viÖc lµm kh¸c nhau, song trong xu thÕ toµn cÇu ho¸ vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ chóng ta cÇn tham kh¶o vµ vËn dông s¸ng t¹o nh÷ng kinh nghiÖm cña c¸c quèc gia, d©n téc, nhÊt lµ c¸c quèc gia gÇn gòi víi chóng ta vÒ lÞch sö truyÒn thèng v¨n ho¸ ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò lao ®éng vµ viÖc lµm ë ViÖt nam. PhÇn II Thùc tr¹ng sö dông nguån lao ®éng n«ng th«n cña n­íc ta hiÖn nay 1. Sù chuyÓn dÞch lao ®éng n«ng th«n. a. Sù chuyÓn dÞch lao ®éng n«ng th«n theo vïng. T¹i thêi ®iÓm 01/07/2003, lùc l­îng lao ®éng tõ ®ñ 15 tuæi trë lªn cña c¶ n­íc lµ 42.128.343 ng­êi.Trong ®ã khu vùc n«ng th«n cã 31.941.500 lao ®éng chiÕm 75,82% lùc l­îng lao ®éng toµn quèc (n÷ cã 15.888.646 lao ®éng chiÕm 76,52% lùc l­îng lao ®éng n÷ toµn quèc). So víi n¨m 2002, lùc l­îng lao ®éng ë khu vùc n«ng th«n t¨ng 1,33% víi quy m« t¨ng thªm lµ 417.900 ng­êi. Lùc l­îng lao ®éng n«ng th«n hiÖn nay chiÕm tû träng lín (75,82%). Do ®ã, ®Ó thùc hiÖn tiÕn tr×nh CNH-H§H n«ng nghiÖp, n«ng th«n th× viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu lao ®éng theo vïng theo ngµnh nghÒ t¹o ra nhiÒu viÖc lµm ®Ó thu hót lao ®éng ë n«ng th«n ®ang lµ vÊn ®Ò bøc xóc cÇn ®­îc gi¶i quyÕt. Ph©n bè lùc l­îng lao ®éng n«ng th«n theo 8 vïng l·nh thæ nh­ sau: - Vïng §ång b»ng S«ng Hång: 7.619.657 ng­êi, chiÕm 23,86% lùc l­îng lao ®éng n«ng th«n c¶ n­íc. - Vïng §«ng B¾c : 4.117.596 ng­êi chiÕm 12,89% lùc l­îng lao ®éng cña c¶ n­íc. - Vïng T©y B¾c: 1.156.402 ng­êi chiÕm 3,62% lao ®éng cña c¶ n­íc. - Vïng B¾c trung Bé: 4.425.112 ng­êi chiÕm 13,85% lùc l­îng lao ®éng cña c¶ n­íc. - Vïng Duyªn H¶i Nam Trung Bé : 2.531.119 ng­êi chiÕm 7,92%. - Vïng T©y Nguyªn: 1.644.570 ng­êi, chiÕm 5,15%. - Vïng §«ng Nam Bé: 2.976.948 ng­êi, chiÕm 9,32%. - Vïng §ång B»ng S«ng Cöu Long: 7.470.646 ng­êi, chiÕm 23,39% lùc l­îng lao ®éng cña c¶ n­íc. Sù ph©n bè lùc l­îng lao ®éng ë khu vùc n«ng th«n gi÷a c¸c vïng trong c¶ n­íc lµ kh«ng hîp lý so víi tiÒm n¨ng cña c¸c vïng. §ång b»ng S«ng Hång vµ vïng §ång b»ng S«ng Cöu Long lµ hai vïng cã tæng sè lao ®éng cao nhÊt c¶ n­íc, nguån lao ®éng dåi dµo vµ ®ã còng lµ hai vïng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp lín nhÊt trong c¶ n­íc. Trong khi ®ã T©y b¾c vµ T©y nguyªn hai vïng cã tû träng lao ®éng thÊp nhÊt so víi c¸c vïng trªn nh­ng l¹i cã ­u thÕ vÒ quy m« ®Êt ®ai vµ c¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn kh¸c nh­ng l¹i thiÕu lao ®éng ®Æc biÖt lµ lao ®éng cã tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt cao. Do ®ã ®Ó tr¸nh t×nh tr¹ng l·ng phÝ trong viÖc sö dông lao ®éng th× cÇn ph¶i cã sù bè trÝ s¾p xÕp l¹i lao ®éng gi÷a c¸c vïng trong c¶ n­íc. Vïng §ång b»ng S«ng Hång vµ vïng §ång b»ng S«ng Cöu Long lµ hai vïng cã sè l­îng lao ®éng ®«ng ®¶o nhÊt, hai vïng nµy ®· t¹o ra h¬n 2,5 triÖu viÖc lµm mçi n¨m. C¸c vïng kh¸c nh­ §«ng B¾c vµ T©y nguyªn chØ chiÕm d­íi 5% tæng sè viÖc lµm c¶ n­íc. Tuy nhiªn ë c¸c vïng phÝa b¾c, tû lÖ viÖc lµm cã phÇn cao h¬n tû lÖ d©n sè. Ngo¹i trõ ®ång b»ng S«ng Cöu Long, c¸c vïng khu vùc miÒn trung vµ phÝa nam cã tû lÖ viÖc lµm thÊp h¬n mét chót so víi tû lÖ d©n sè. b. Sù chuyÓn dÞch lao ®éng theo ngµnh. C¬ cÊu lao ®éng chuyÓn dÞch cßn chËm, lao ®éng vÉn tËp trung chñ yÕu trong n«ng nghiÖp: lùc l­îng lao ®éng lµm trong c¸c ngµnh n«ng nghiÖp vÉn chiÕm kho¶ng 59,04% tæng lùc l­îng lao ®éng c¶ n­íc, gi¶m 10,63% so víi n¨m 2002. §«ng Nam Bé lµ vïng cã sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu lao ®éng theo h­íng CNH_H§H nhÊt c¶ n­íc, tû lÖ lao ®éng hîp lý nhÊt c¶ n­íc: 29,23%- 29,99- 40,78 tiÕp ®ã lµ ®ång b»ng S«ng Hång…vv Tû lÖ % lao ®éng lµm viÖc trong c¸c nhãm ngµnh kinh tÕ Vïng ®Þa lý kinh tÕ N«ng-l©m-ng­ nghiÖp CN &XD DV §.B S«ng hång 56.13 20,27 23,60 §«ng b¾c 76,28 8,83 14,89 T©y b¾c 86,81 3,53 9,66 B¾c Trung bé 68,12 13,59 18,29 D h¶i Nam Trung bé 54,74 18,49 26,77 T©y nguyªn 73,18 7,59 19,23 §«ng Nam bé 29,99 29,23 40,78 §.b S«ng Cöu long 61,28 12,69 26,03 2. Quy m« nguån lao ®éng n«ng th«n. Cuéc ®iÒu tra lao ®éng vµ viÖc lµm 01/07/2003 ®­îc Bé lao ®éng - Th­¬ng binh vµ x· héi phèi hîp víi Tæng côc thèng kª thùc hiÖn ®· cung cÊp th«ng tin lµm c¨n cø cho viÖc x©y dùng kÕ ho¹ch hµng n¨m vµ 5 n¨m vÒ lao ®éng vµ viÖc lµm, ®¸nh gi¸ t×nh h×nh thùc hiÖn nghÞ quyÕt IX cña §¶ng vÒ chuyÓn dÞch c¬ cÊu lao ®éng theo ngµnh kinh tÕ, tû lÖ thÊt nghiÖp cña lùc l­îng lao ®éng trong ®é tuæi lao ®éng ë khu vùc thµnh thÞ vµ khu vùc n«ng th«n. Lùc l­îng lao ®éng hay bao gåm d©n sè häat ®éng kinh tÕ bao gåm toµn bé nh÷ng ng­êi tõ ®ñ 15 tuæi trë lªn ®ang cã viÖc lµm vµ nh÷ng ng­êi kh«ng cã viÖc lµm nh­ng cã nhu cÇu lµm viÖc trong thêi kú ®iÒu tra. T¹i thêi ®iÓm 01/07/2003 lùc l­îng lao ®éng tõ ®ñ 15 tuæi trë lªn cña c¶ n­íc lµ 42.128.343 ng­êi. 3. ChÊt l­îng nguån lao ®éng n«ng th«n. B¶ng1: D©n sè tõ 15 tuæi trë lªn ho¹t ®éng kinh tÕ th­êng xuyªn chia theo tr×nh ®é häc vÊn khu vùc n«ng th«n n¨m 2002 Vïng kinh tÕ Tæng sè Ch­a biÕt ch÷ Ch­a tèt nghiÖp tiÓu häc §· tèt nghiÖp tiÓu häc §· tèt nghiÖp PT c¬ së §· tèt nghiÖp PT trung häc §B S«ng Hång 7464749 59964 516398 1671468 3976089 1240830 §«ng b¾c 3984891 357729 594746 1295269 1325865 411282 T©y b¾c 1063922 219141 252153 341757 151510 99361 B¾c trung bé 4294568 148228 444781 1144683 1944342 612534 Duyªn h¶i miÒn trung 2502660 89250 530953 1089694 589655 203108 T©y nguyªn 1586719 203085 334164 558219 324607 166644 §«ng nam bé 2978863 100584 684624 1305317 542897 345441 §ångb»ng s«ng Cöu long 7136327 250754 2271278 3172114 855315 586866 Nguån: Niªn gi¸m thèng kª lao ®éng th­¬ng binh vµ x· héi 2002 - Nxb Lao §éng x· héi 2003, tr 23 -26. Mét nÒn kinh tÕ t¨ng tr­ëng nhanh vµ bÒn v÷ng cÇn dùa vµo ba yÕu tè c¬ b¶n lµ: ¸p dông c«ng nghÖ míi, ph¸t triÓn kÕt cÊu h¹ tÇng hiÖn ®¹i vµ n©ng cao chÊt l­îng nguån nh©n lùc. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nguån nh©n lùc con ng­êi lµ qu¸ tr×nh biÕn ®æi vÒ sè l­îng, chÊt l­îng vµ c¬ cÊu ®Ó ngµy cµng ®¸p øng tèt h¬n yªu cÇu cña nÒn kinh tÕ. Trong giai ®o¹n ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, hiÖn nay chóng ta cµng nhËn thøc râ vai trß quyÕt ®Þnh cña nguån nh©n lùc nhÊt lµ nguån nh©n lùc cã chÊt l­îng cao vèn lµ yÕu tè vËt chÊt quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt. Lµ mét quèc gia ®øng thø hai trªn thÕ giíi vÒ xuÊt khÈu g¹o song t×nh h×nh søc khoÎ cña ng­êi lao ®éng n«ng th«n cßn h¹n chÕ nhÊt lµ vÒ c©n nÆng vµ chiÒu cao. §iÒu nµy chÞu ¶nh h­ëng rÊt lín cña viÖc sinh ho¹t ¨n uèng hµng ngµy hay nãi ®óng h¬n lµ bÞ chi phèi bëi møc thu nhËp. Do d©n sè vµ lao ®éng t¨ng nhanh, n¨ng suÊt lao ®éng thÊp kÐm v× vËy møc thu nhËp cña d©n c­ n«ng th«n rÊt thÊp. Cuéc ®iÒu tra møc sèng tiÕn hµnh n¨m 1992-1993 vµ sè liÖu thèng kª còng cho thÊy møc thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi mét th¸ng ë n«ng th«n lµ 148,1 ngh×n ®ång (1994), cã 20,6% sè hé thu nhËp kh«ng ®ñ thanh to¸n khÈu phÇn ¨n duy tr× cuéc sèng, 21,55% sè hé thu nhËp d­íi møc trung b×nh 18,13% sè hé cã thu nhËp kh¸ vµ chØ cã 7,1% sè hé cã thu nhËp cao. Nh­ vËy, sè hé cã thu nhËp d­íi møc trung b×nh vµ kh«ng ®ñ ¨n chiÕm tíi 42,15%, sè nghÌo ë vïng n«ng th«n lµ 57% gÊp 2 lÇn sè nghÌo ë thµnh thÞ, cho nªn kho¶ng 90% sè hé nghÌo thuéc vÒ n«ng th«n, kÕt qu¶ tõ cuéc ®iÒu tra møc sèng d©n c­ n¨m 1997-1998 cho thÊy tû lÖ ®ãi nghÌo ®· gi¶m tõ 50% (1993) xuèng cßn 30-35%. §iÒu ®¸ng chó ý lµ c¬ cÊu thu nhËp cña d©n c­ n«ng th«n cho ®Õn nay vÉn dùa chñ yÕu vµo n«ng nghiÖp vµ l©m nghiÖp (n¨m 1996 - 49,2%) vµ xu h­íng nµy Ýt thay ®æi so víi c¸c n¨m tr­íc (1993 - 51,57%) Søc khoÎ vµ thÓ tr¹ng cña ng­êi ViÖt Nam nãi chung lµ nhá bÐ, h¹n chÕ nhiÒu vÒ thÓ lùc, cho dï cã bï l¹i ­u thÕ vÒ sù ch¨m chØ, siªng n¨ng, dÎo dai th× thÓ lùc nh­ vËy còng khã trô v÷ng ®­îc trong nh÷ng d©y chuyÒn s¶n xuÊt ®ßi hái c­êng ®é lµm viÖc cao. Theo sè liÖu ®iÒu tra vÒ thùc tr¹ng thÓ lùc cña lao ®éng t¹i VÞªt Nam, nguån lao ®éng viÖt Nam cã thÓ lùc kÐm, thÓ hiÖn qua c¸c chØ sè vÒ chiÒu cao, c©n nÆng trung b×nh søc bÒn. Cô thÓ lµ trong khi chiÒu cao trung b×nh cña ng­êi lao ®éng ViÖt Nam lµ 1,50m, c©n nÆng 39kg th× c¸c con sè t­ong øng cña ng­êi Philippines lµ 1,53m, 45,5kh: ng­êi NhËt lµ 1,64cm: 53,3kg. Sè ng­êi kh«ng ®ñ tiªu chuÈn vÒ c©n nÆng ë ViÖt Nam tíi 48,7%, sè ng­êi lín suy dinh d­ìng lµ 28%, phô n÷ thiÕu m¸u lµ 40% (sè liÖu ®iÒu tra n¨m 2000). §©y lµ vÊn ®Ò kh¸ nghiªm träng, nªn kh«ng ®­îc gi¶i quyÕt sím sÏ ¶nh h­ëng kh«ng nhá ®Õn sau nµy 4. Thùc tr¹ng sö dông nguån nh©n lùc - XÐt trªn gãc ®é viÖc lµm. Trong nh÷ng n¨m ®æi míi võa qua ViÖt nam ®· ®¹t d­îc nh÷ng thµnh tùu kinh tÕ to lín, ®Æc biÖt lµ trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp. Tuy vËy, n«ng th«n ViÖt nam hiÖn ®ang chiÕm h¬n 70 % lao ®éng x· héi vµ th¸ch thøc lín nhÊt trong khu vùc nµy lµ t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp, thiÕu viÖc lµm cña ng­êi lao ®éng ®ang rÊt lín vµ cã thÓ tiÕp tôc gia t¨ng. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, nhiÒu cuéc ®iÒu tra, kh¶o s¸t ®· cho thÊy tû lÖ thÊt nghiÖp chÝnh thøc ë khu vùc n«ng th«n chiÕm tõ 3-4% (n¨m 1989 tû lÖ nµy lµ 3,28% vµ nh÷ng n¨m 1998 lµ 3,9%). Tuy nhiªn, t×nh tr¹ng thiÕu viÖc lµm nghiªm träng lµ ®Æc ®iÓm næi bËt cña lao ®éng n«ng th«n. N¨m 1995, ViÖn khoa häc lao ®éng vµ c¸c vÊn ®Ò x· héi ®· tiÕn hµnh ®iÒu tra c¬ b¶n vÒ lao ®éng vµ c¸c vÊn ®Ò x· héi. KÕt qu¶ ®iÒu tra cho thÊy t×nh h×nh sö dông lao ®éng ë mét sè vïng nh­ sau: vïng §«ng Nam Bé, tû lÖ thiÕu viÖc lµm cña d©n sè trong ®é tuæi lao ®éng ë khu vùc n«ng th«n lµ 32,36% vµ nÕu ®¸nh gi¸ theo møc ®é thiÕu viÖc lµm th× nhãm lao ®éng thiÕu viÖc lµm trªn 50% chiÕm tû lÖ cao nhÊt (59,83%), tiÕp ®Õn lµ thiÕu viÖc lµm ë møc 30-50% (chiÕm 36,32%) vµ thiÕu viÖc lµm d­íi 30% (chiÕm 3,85%). ë T©y nguyªn, tû lÖ thiÕu viÖc lµm ë khu vùc n«ng th«n lµ 35,59%, trong ®ã thiÕu viÖc lµm d­íi 3 th¸ng chiÕm 73,36%. ThiÕu viÖc lµm tõ 3-6 th¸ng chiÕm 21,67% vµ thiÕu viÖc lµm trªn 6 th¸ng lµ 4,97%. ë B¾c Trung Bé tû lÖ thiÕu viÖc lµm cña d©n sè trong ®é tuæi lao ®éng ë khu vùc n«ng th«n lµ 43,88%, trong ®ã ph©n theo møc ®é thiÕu viÖc lµm th× cao nhÊt lµ ë møc thiÕu viÖc lµm d­íi 30% - chiÕm 68,98%, tiÕp ®Õn lµ thiÕu viÖc lµm tø 30 - 50%- chiÕm 23,19% vµ thiÕu viÖc lµm trªn 50% - chiÕm 7,82%.... Theo sè liÖu ®iÒu tra cña Bé lao ®éng - Th­¬ng binh vµ x· héi vµ Tæng côc thèng kª, sè lao ®éng thiÕu viÖc lµm trong khu vùc n«ng th«n n¨m 1998 lµ 8.219.498 ng­êi, chiÕm 28,19% tæng sè lao ®éng ho¹t ®éng kinh tÕ th­êng xuyªn cña khu vùc (n¨m 1997 tû lÖ nµy lµ 25,47%). Trong ®ã, n÷ cã 382.616 ng­êi, chiÕm 12,85% so víi tæng sè ng­êi thiÕu viÖc lµm vµ b»ng 26,19% tæng sè lao ®éng n÷ ®ñ 15 tuæi trë lªn ho¹t ®éng kinh tÕ th­êng xuyªn ë khu vùc nµy. Sè ng­êi thiÕu viÖc lµm tËp trung nhiÒu nhÊt ë nhãm tuæi 15 - 24 (chiÕm 34,03%), tiÕp ®Õn lµ nhãm tuæi tõ 25 - 34 (chiÕm 28, 24%), vµ thÊp nhÊt lµ nhãm tuæi 60 trë lªn( chiÕm 15,76%). So víi n¨m 1996, sè ng­êi thÊt nghiÖp ë nhãm tuái 15- 24 t¨ng kho¶ng 1,1%, nh­ng ë løa tuæi 25-34 l¹i gi¶m 1,15%. Trªn 8 vïng l·nh thæ, khu vùc n«ng th«n cña §BSH (®ång b»ng S«ng Hång) cã tû lÖ thiÕu viÖc lµm cao nhÊt (37,78%), tiÕp ®Õn lµ vïng B¾c trung bé (33,61%), thÊp nhÊt lµ vïng T©y B¾c (18,12%). XÐt theo c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ, sè l­îng vµ tû lÖ lao ®éng thiÕu viÖc lµm ë khu vùc n«ng th«n ph©n bè nh­ sau: ngµnh s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ l©m nghiÖp cã 6.991.718 ng­êi, chiÕm 85,06%; ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn cã 327.053 ng­êi ( chiÕm 3,98%); ngµnh th­¬ng nghiÖp s÷a ch÷a xe cã ®éng c¬ cã 296.802 ng­êi, chiÕm 3,61%; ngµnh x©y dùng cã 168.395 ng­êi, chiÕm 2,05%; ngµnh thuû s¶n cã 118.329 ng­íi, chiÕm 1,44%; cßn l¹i ngµnh kh¸c chiÕm tû lÖ tõ 0,1- 1%. Nh­ vËy, sè ng­êi thiÕu viÖc lµm ë khu vùc n«ng th«n chñ yÕu vÉn n»m ë khu vùc n«ng nghiÖp. Trong c¬ cÊu chia theo thµnh phÇn kinh tÕ, sè ng­êi ®ñ 15 tu«i trë lªn ho¹t ®éng kinh tÕ th­êng xuyªn thiÕu viÖc lµm ë n«ng th«n n¨m 1998 chñ yÕu tËp trung ë thµnh phÇn kinh tÕ ngoµi nhµ n­íc (8.083.320 ng­êi, chiÕm 98,34%); tiÕp ®Õn lµ khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc (112.305 ng­êi, chiÕm 1,36%); c¸c khu vùc vµ thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c chiÕm tû lÖ kh«ng ®¸ng kÓ. NÕu so víi n¨m 1997, sè ng­êi thiÕu viÖc lµm ë n«ng th«n thuéc khu vùc kinh tÕ ngoµi nhµ n­íc t¨ng 10,74% víi møc t¨ng tuyÖt ®èi lµ 787.009 ng­êi; khu vùc kinh tÕ ngoµi nhµ n­íc t¨ng 106,18%, víi møc t¨ng tuyÖt ®èi lµ 57.835 ng­êi; khu vùc kinh tÕ n­íc ngoµi t¨ng 232,59% víi møc t¨ng tuyÖt ®èi lµ 4.509 ng­êi. Sù t¨ng lªn nhanh chãng cña lao ®éng thiÕu viÖc lµm ë khu vùc ngoµi nhµ n­íc (tõ 43,04% n¨m 1996 lªn 98,34% n¨m 1998) chøng tá khu vùc nµy ®ang gÆp khã kh¨n trong t¹o më viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng. NÕu xÐt theo vÞ thÕ lao ®éng th× sè ng­êi thiÕu viÖc lµm ë khu vùc n«ng th«n n¨m 1997 chñ yÕu vÉn lµ lao ®éng hé gia ®×nh (3.446.346 ng­êi, chiÕm 46,70%) so víi tæng lao ®éng thiÕu viÖc lµm ë khu vùc. TiÕp ®Õn lµ chñ kinh tÕ hé vµ c¸c c«ng viÖc tù lµm (2.870.724 ng­êi, chiÕm 38,90%), ng­êi lµm c«ng ¨n l­¬ng ( 904.594 ng­êi, chiÕm 12,60%), c¸c lo¹i kh¸c chiÕm tû lÖ kh«ng ®¸ng kÓ . Nh­ vËy, tõ n¨m 1988 ®Õn nay, sè lao ®éng kh«ng cã viÖc lµm th­êng xuyªn trong khu vùc n«ng th«n ngµy cµng gia t¨ng; ®Õn n¨m 1998 trong tæng sè gÇn 30 triÖu lao ®éng n«ng th«n cã tíi gÇn 9 triÖu lao ®éng thÊt nghiÖp hoÆc b¸n thÊt nghiÖp - ®©y lµ con sè kh«ng nhá, thùc sù b¸o ®éng ®èi víi nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc. - Xem xÐt thêi gian sö dông lao ®éng. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, nhiÒu chÝnh s¸ch, ch­¬ng tr×nh vµ gi¶i ph¸p ë tÇm vÜ m« ®· ®­îc triÓn khai gãp phÇn tÝch cùc vµo c«ng cuéc xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, ph¸t triÓn viÖc lµm vµ gi¶i quyÕt viÖc lµm cho lao ®éng n«ng th«n. Tû lÖ sö dông thêi gian lao ®éng ë n«ng th«n ®· t¨ng tõ 75,3% (n¨m 2002) lªn 77,7% (n¨m 2003). TÝnh riªng cho lao ®éng thuÇn n«ng ®· t¨ng tõ 68,01% (n¨m 2000) lªn 73,82% (n¨m 2001) vµ 74,63% (n¨m 2002). Tuy nhiªn, vÊn ®Ò viÖc lµm cho lao ®éng n«ng th«n, ®Æc biÖt lµ c¸c vïng thuÇn n«ng vÉn cßn rÊt bøc xóc. Sè l­îng vµ tû lÖ thiÕu viÖc lµm vÉn tiÕp tôc gia t¨ng, ë khu vùc n«ng th«n hÇu nh­ ng­êi lao ®éng chi sö dông hÕt 2/3 thêi gian lao ®éng cña m×nh (40 giê/tuÇn), 1/3 sè thêi gian cßn l¹i, hä kh«ng cã viÖc lµm. B¶ng 2. Tû lÖ sö dông thêi gian lao ®éng ë n«ng th«n ViÖt nam (tÝnh ®Õn thêi ®iÓm 1/7/2003) §¬n vÞ: % N¨m 2002 2003 C¶ n­íc 75,3 77,7 §.B S«ng Hång 75,4 78,3 §«ng B¾c 75,9 77,1 T©y B¾c 71,1 74,3 B¾c Trung Bé 74,5 75,6 Duyªn h¶i NTB 74,9 77,3 T©y Nguyªn 78,0 80,4 §«ng Nam Bé 75,4 78,5 §.B S«ng Cöu Long 76,6 78,3 Nguån tr. 58 t¹p chÝ thêi b¸o kinh tÕ ViÖt nam sè Kinh TÕ 2004-2005 ViÖt Nam & ThÕ giíi 5. VÒ tr×nh ®é häc vÊn phæ th«ng vµ chuyªn m«n kü thuËt cña lùc l­îng lao ®éng VÒ Tr×nh §é häc vÊn phæ th«ng n¨m 2004 so víi n¨m 1/7/2003, nh×n chung tû lÖ mï ch÷ vµ ch­a tèt nghiÖp tiÓu häc cña lùc l­îng lao ®éng c¶ n­íc lµ 17,1%, gi¶m 3,1%. Cßn tû lÖ tèt nghiÖp phæ th«ng c¬ së lµ 32,8%, t¨ng 2,6% vµ PTTH lµ 19,7% t¨ng 1,4%. Riªng 8 vïng l·nh thæ, vïng cã tû lÖ mï ch÷ vµ ch­a tèt nghiÖp tiÓu häc cao nhÊt lµ T©y B¾c ( 34,9%); tiÕp ®Õn lµ T©y Nguyªn (25,9%); ThÊp nhÊt lµ §ång b»ng s«ng Hång 2,8%. Vïng cã tû lÖ tèt nghiÖp PTTH cao nhÊt lµ §BSH (26,5%); TiÕp ®Õn lµ §NB (25,6%),ThÊp nhÊt lµ §BSCL ( 10,5%); T©y B¾c lµ (11,7%). VÒ tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt, tû lÖ ®· qua ®µo t¹o nãi chung cña c¶ n­íc lµ 22,5%. Trong ®ã tû lÖ ®· qua ®µo t¹o nghÒ ( bao gåm c¶ ng¾n h¹n vµ dµi h¹n, kh«ng ph©n biÖt cã vµ kh«ng cã chøng chØ tèt nghiÖp) lµ 13,3%; tèt nghiÖp THCN lµ 4,4%; tèt nghiÖp cao ®¼ng, ®¹i häc trë lªn lµ 4,8% so víi n¨m 2003 tû lÖ lao ®éng ®· qua ®µo t¹o cña c¶ n­íc t¨ng 1,5%; Trong ®ã tû lÖ ®· qua ®µo t¹o nghÒ t¨ng 0,8%; tû lÖ tèt nghiÖp THCN t¨ng 0,3%: C§-§H t¨ng 0,4%. 6. §¸nh gi¸ a. Nh÷ng mÆt ®¹t ®­îc. Trong nh÷ng n¨m ®æi míi võa qua ViÖt Nam ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu kinh tÕ to lín, kinh tÕ lu«n t¨ng tr­ëng víi tèc ®é cao. §Ó gãp phÇn vµo thµnh c«ng ®ã th× lùc l­îng lao ®éng n«ng th«n cã phÇn ®ãng gãp quan träng. C¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n chuyÓn dÞch theo h­íng tÝch cùc gi¶m dÇn lao ®éng lµm viÖc trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp t¨ng dÇn lao ®éng lµm viÖc lµm viÖc trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp vµ dÞch vô thóc ®Èy nhanh qu¸ tr×nh thùc hiÖn CNH - H§H. C¬ së h¹ tÇng ë n«ng th«n còng ph¸t triÓn, t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn s¶n xuÊt. Sè lao ®éng cã viÖc lµm ngµy mét t¨ng, kÕt qu¶ lµ n¨m 2003 ®· gi¶i quyÕt viÖc lµm cho 1.505.000 ng­êi, t¨ng gÇn 6% so víi n¨m 2002, trong ®ã phÇn lín (74,4%) viÖc lµm ®­îc gi¶i quyÕt tõ c¸c ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. Tû lÖ thÊt nghiÖp gi¶m xuèng, gi¶m (0,23%) so víi n¨m 2002 vµ tû lÖ sö dông thêi gian lao ®éng ë n«ng th«n lµ 77,94% (t¨ng 2,53% so víi n¨m 2002) tõ ®ã nã ®· c¬ b¶n gi¶i quyÕt ®­îc vÊn ®Ò thÊt nghiÖp vµ b¸n thÊt nghiÖp ë n«ng th«n. b. Nh÷ng h¹n chÕ cßn tån t¹i. Tuy nh÷ng thµnh tùu ®¹t ®­îc lµ rÊt to lín vµ cã ý nghÜa quan träng trong c«ng cuéc ph¸t triÓn ®Êt n­íc. Nh­ng bªn c¹nh ®ã nã vÉn cßn tån t¹i nhiÒu bÊt cËp lµm k×m h¶m qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ ®Æc biÖt lµ kinh tÕ n«ng th«n. Trong vÊn ®Ò lao ®éng vµ sö dông lao ®éng ë n«ng th«n còng tån t¹i nh÷ng h¹n chÕ sau: - VÒ chÊt l­îng lao ®éng: hÇu hÕt lao ®éng n«ng th«n n­íc ta ®Òu cã chÊt l­îng thÊp chñ yÕu ch­a qua ®µo t¹o, ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu kh¾t khe trong bèi c¶nh ®Êt n­íc ®ang héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ ®Èy nhanh CNH - H§H. - VÒ mÆt c¬ cÊu lao ®éng: tuy c¬ cÊu lao ®éng ®ang chuyÓn dÞch theo xu h­íng tÝch cùc (gi¶m tû lÖ lao ®éng trong n«ng nghiÖp t¨ng tû trong lao ®éng trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp vµ dÞch vô trong n«ng th«n) nh­ng chuyÓn dÞch chËm hiÖn nay lao ®éng vÉn chñ yÕu tËp trung trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp. Tuy tû lÖ t­¬ng ®èi lao ®éng n«ng nghiÖp cã gi¶m nh­ng tû lÖ t¨ng tuyÖt ®èi cña lao ®éng trong khu vùc nµy vÉn t¨ng PhÇn III Mét sè gi¶i ph¸p nh»m sö dông hiÖu qu¶ nguån lao ®éng n«ng th«n ViÖt Nam I. Quan ®iÓm sö dông nguån lao ®éng 1. Quan ®iÓm ph¸t triÓn nguån lao ®éng Tr­íc xu thÕ ph¸t triÓn nh­ vò b·o cña khoa häc, c«ng nghÖ, cña toµn cÇu ho¸ vµ ®Æc biÖt sù næi lªn cña nÒn kinh tÕ tri thøc, ®Çu t­ vµo nguån nh©n lùc con ng­êi ®ang thøc sù ®­îc coi lµ h­íng ­u tiªn sè mét. NhiÒu quèc gia Ch©u ¸ ®· ®Çu t­ m¹nh mÏ vµo viÖc t¨ng trÝ tuÖ ®Ó thùc hiÖn chiÕn l­îc "c«ng nghiÖp ho¸ ®ãn ®Çu" t¹o ra chiÕc ch×a kho¸ thÇn k× më lèi cho "con ®­êng t¾t ®Õn sù ph¸t triÓn". §Çu t­ vµo con ng­êi, vµo nguån nh©n lùc ®ang trë thµnh yÕu tè cã t¸c ®éng m¹nh mÏ nhÊt ®Õn t¨ng tr­ëng kinh tÕ. ë n­íc ta, c¸c nghÞ quyÕt ®¹i héi §¶ng ®Òu ®Æt ra yªu cÇu ch¨m lo ph¸t triÓn nguån lùc con ng­êi, ph¸t triÓn tri thøc cña con ng­êi ViÖt Nam thÓ hiÖn trong c¸c lÜnh vùc khoa häc c«ng nghÖ, gi¸o dôc vµ ®µo t¹o nh»m n©ng cao d©n trÝ ®µo t¹o nh©n lùc, båi d­ìng nh©n tµi vµ lÊy viÖc ph¸t huy nguån lùc con ng­êi lµm yÕu tè c¬ b¶n cho sù ph¸t triÓn nhanh vµ bÒn v÷ng. T¨ng c­êng ®Çu t­ ph¸t triÓn nguån lùc con ng­êi vµ n©ng cao chÊt l­îng cuéc sèng cña nh©n d©n kh«ng chØ lµ yªu cÇu kh¸ch quan ®èi víi kinh tÕ x¸ héi, mµ cßn lµ nh©n tè b¶o ®¶m ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ®Êt n­íc. Bªn c¹nh c¸c lîi thÕ c¹nh tranh h÷u h×nh nh­ tµi nguyªn thiªn nhiªn, vÞ trÝ ®Þa lÝ, nguån vèn... th× lùc l­îng lao ®éng dåi dµo, cã tiÒm n¨ng trÝ tuÖ chÝnh lµ lîithÕ c¹nh tranh lín nhÊt cña n­íc ta. Nãi c¸ch k¸c, ph¸t triÓn nguån nh©n lùc ®· ®­îc §¶ng vµ nhµ n­íc ta coi lµ kh©u ®ét ph¸ trong qóa tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ®Êt n­íc. V× vËy, c¸c quan ®iÓm ph¸t triÓn nguån nh©n lùc víi chÊt l­îng nguån nh©n lùc ®¸p øng ®­îc nhu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc trong qóa tr×nh héi nh©p a. Gi¸o dôc gi÷ vÞ trÝ quyÕt ®Þnh trong ph¸t triÓn nguån lao ®éng Gi¸o dôc vµ ®µo t¹o gi÷ vÞ trÝ quyÕt ®Þnh ®Õn chÊt ­îng nguån lao ®éng, gi¸o dôc, ®µo t¹o lµ mét bé phËn h÷u c¬ cña chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi nh»m t¹o ra nguån lao ®éng cã chÊt l­îng cao ®Ó thùc hiÖn cac môc tiªu kinh tÕ x· héi cña ®Êt n­íc. Gi¸o dôc ®­îc coi lµ mét d¹ng quan träng nhÊt cña sù ph¸t triÓn tiÒm n¨ng cña con ng­êi theo nhiÒu nghÜa kh¸c nhau, yªu cÇu chung ®èi víi gi¸o dôc lµ rÊt lín, nhÊt lµ ®èi vãi gi¸o dôc phæ th«ng, con ng­êi ë mäi n¬i ®Òu tin r»ng gi¸o dôc rÊt cã Ých cho b¶n th©n m×nh vµ con ch¸u hä. KÕt qu¶ gi¸o dôc lµm t¨ng tr×nh ®é lao ®éng, t¹o kh¶ n¨ng thóc ®Èy nhanh qu¸ tr×nh ®æi míi c«ng nghÖ, c«ng nghiÖp ph¸t triÓn cµng nhanh cµng thóc ®Çy t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Vai trß cña gi¸o dôc cßn ®­îc ®¸nh gi¸ qua t¸c ®éng cña nã ®èi víi viÖc t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng cña mçi c¸ nh©n nhê cã n©ng cao tr×nh ®é vµ tÝch luü kiÕn thøc. b. Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc lµ sù nghiÖp chung cña §¶ng, Nhµ n­íc vµ nh©n d©n. X· héi ho¸ c«ng t¸c ®µo t¹o, båi d­ìng lao ®éng n«ng th«n, tÝnh chÊt x· héi thÓ hiÖn ë chç mäi cÊp, mäi ngµnh, mäi héi quÇn chóng (héi lµm v­ên, héi phô n÷, héi cùu chiÕn binh...), mäi ng­êi lao ®éng còng nh­ c¸c tæ chøc hîp t¸c quèc tÕ cïng tham gia c«ng t¸c ®µo t¹o, båi d­ìng lao ®éng n«ng nghiÖp, n«ng th«n, trong viÖc x©y dùng ch­¬ng tr×nh biªn so¹n tµi liÖu, x©y dùng c¬ së vËt chÊt ë c¸c tr­êng líp. X· héi ho¸ cßn thÓ hiÖn ë chç ng­êi ®­îc ®µo t¹o, båi d­ìng tr­íc d¹y cho ng­êi ch­a ®­îc ®µo t¹o båi d­ìng. C¸c gia ®×nh tham gia truyÒn nghÒ "cÊy nghÒ" tiÓu thñ c«ng, nghÒ gia truyÒn cho c¸c thµnh viªn trong gia ®×nh, dßng hä. X· héi ho¸ cßn thÓ hiÖn ë chç ng­êi häc, ng­êi sö dông vµ ®Þa ph­¬ng cïng chia sÎ kinh phÝ. Cïng tham gia x©y dùng c¬ së vËt chÊt cho ®µo t¹o, båi d­ìng nh­ x©y dùng c¸c trung t©m häc tËp céng ®éng, tËn dông c¸c tr­êng häc khi nghØ hÌ, c¸c c©u l¹c bé hoÆc nhµ d©n vµ cïng sö dông tèt lao ®éng ®­îc ®µo t¹o båi d­ìng. 2. §Ó sö dông cã hiÖu qu¶ nguån lao ®éng ë n«ng th«n cÇn chó träng gi¶i quyÕt viÖc lµm trong nh÷ng n¨m tíi. ChiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi giai ®o¹n 2001-2010 ®­îc th«ng qua t¹i ®¹i héi lÇn thø IX cña §¶ng ®· x¸c ®Þnh ®Õn n¨m 2010 tû lÖ lao ®éng n«ng nghiÖp trong lao ®éng x· héi n­íc ta cßn kho¶ng 50% vµ quü thêi gian lao ®éng sö dông ë n«ng th«n ®¹t kho¶ng 80-85%. ViÖc thùc hiÖn c¸c chØ tiªu chiÕn l­îc vÒ lao ®éng n«ng th«n n­íc ta trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. §Çu nh÷ng n¨m 90 võa qua, lao ®éng trong n«ng nghiÖp n­íc ta chiÕm kho¶ng 72% lùc l­îng lao ®éng x· héi. §Õn ®Çu nh÷ng n¨m 2001, tû lÖ nµy lµ 68-69%, tøc sau gÇn 10 n¨m ph¸t triÓn kinh tÕ vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n, chóng ta gi¶m ®­îc kho¶ng 3-4% lao ®éng x· héi ho¹t ®éng trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp. Tíi n¨m 2010 tøc trong kho¶ng 10 n¨m tiÒp theo chóng ta ph¶i phÊn ®Êu gi¶m tû lÖ lao ®éng x· héi trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp xuèng kho¶ng 18-19%. §©y lµ mét chØ tiªu rÊt cao so víi møc ®¹t ®­îc cña kho¶ng thêi gian 10 n¨m vÒ tr­íc. Trong khi ®ã b­íc vµo giai ®o¹n 2001-2010 tû lÖ t¨ng d©n sè n­íc ta cßn ë møc 1,7%/n¨m vµ ë n«ng th«n lµ 2%/n¨m. Hµng n¨m c¶ n­íc cã kho¶ng 1,5 triÖu ng­êi b­íc vµo tuæi lao ®éng, sè ng­êi t×m ®­îc viÖc lµm lµ 1,2 triÖu ng­êi. Nh­ vËy, hµng n¨m trªn c¶ n­íc sè ng­êi kh«ng cã viªc lµm t¨ng thªm kho¶ng 0,3 triÖu ng­êi (h¬n 2/3 sè nµy lµ ë khu vùc n«ng nghiÖp n«ng th«n). Thùc tÕ trªn ®©y cho thÊy r»ng, viÖc hoµn thµnh nh÷ng chØ tiªu chiÕn l­îc vÒ lao ®éng vµ sö dông quü thêi gian lao ®éng ë n«ng th«n n­íc ta vµo n¨m 2010 cã ý nghÜa rÊt to lín, song còng lµ mét nhiÖm vô hÕt søc khã kh¨n. §Ó hoµn thµnh nhiÖm vô nµy ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng gi¶i ph¸p vÜ m« ®ång bé vµ h÷u hiÖu ®Ó thùc hiÖn mét c¸ch cã kÕt qu¶ viÖc ph©n c«ng l¹i lao ®éng vµ t¹o thªm nhiÒu viÖc lµm cho lao ®éng n«ng th«n. MÊy quan ®iÓm c¬ b¶n vÒ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò viÖc lµm cho lao ®éng n«ng th«n n­íc ta. a. Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò viÖc lµm cho lao ®éng n«ng th«n n­íc ta trong nh÷ng n¨m tíi ph¶i dùa chñ yÕu vµo c¸c biÖn ph¸p t¹o viÖc lµm ngay trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp n«ng th«n. ë mçi quèc gia, trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, sù ph©n vè lao ®éng x· héi mang tÝnh quy luËt nh­ sau: Tr­íc khi tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸, lao ®éng trong n«ng nghiÖp n«ng th«n t¨ng nhanh c¶ vÒ tuyÖt ®èi vµ t­¬ng ®èi. Khi tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸, lao ®éng n«ng nghiÖp n«ng th«n gi¶m xuèng vÒ t­¬ng ®èi nh­ng vÒ tuyÖt ®èi vÉn t¨ng lªn. ChØ ®Õn giai ®o¹n c«ng nghiÖp "cÊt c¸nh" tøc c«ng nghiÖp ho¸ vÒ c¬ b¶n hoµn thµnh th× lao ®éng trong n«ng nghiÖp, n«ng th«n míi gi¶m c¶ vÓ t­¬ng ®èi vµ tuyÖt ®èi. TÝnh quy luËt trªn thÓ hiÖn rÊt râ ë xu h­íng biÕn ®éng sè l­îng trang tr¹i vµ quy m« ®Êt ®ai b×nh qu©n mét trang tr¹i ë c¸c n­íc. ë nh÷ng n­íc ®· hoµn thµnh c«ng nghiÖp ho¸, do c«ng nghiÖp vµ dÞch vô ph¸t triÓn cao thu hót m¹nh lao ®éng n«ng nghiÖp, n«ng th«n dÉn ®Õn lao ®éng n«ng nghiÖp, n«ng th«n, nh©n khÈu n«ng nghiÖp vµ hé n«ng nghiÖp gi¶m vÒ tuyÖt ®èi. §iÒu nµy lµm gi¶m sè l­îng trang tr¹i n«ng nghiÖp, ®ång thêi t¨ng quy m« ®Êt ®ai cña trang tr¹i. ë Mü nh÷ng n¨m 1950 cã 5.648.000 trang tr¹i, n¨m 1970 cã 2.954.000 trang tr¹i vµ n¨m 1992 cßn 1.925.000 trang tr¹i, quy m« b×nh qu©n 1 trang tr¹i n¨m 1950 lµ 86 ha, n¨m 1970 lµ 151 ha vµ n¨m 1992 lµ 198,7 ha. ë Ph¸p n¨m 1955 cã 2 triÖu 285.000 trang tr¹i n¨m 1993 cßn 801400 trang tr¹i ; quy m« diÖn tÝch b×nh qu©n mét trang tr¹i 1955 lµ 14 ha, n¨m1993 lµ 35,1 ha. Trong khi ®ã ë c¸c n­íc ®ang c«ng nghiÖp ho¸ do lao ®éng n«ng nghiÖp cßn t¨ng vÒ tuyÖt ®èi dÉn tíi sè hé n«ng nghiÖp t¨ng tuyÖt ®èi nªn diÔn ra xu h­íng ng­îc l¹i; sè l­îng trang tr¹i t¨ng lªn vµ quy m« ®Êt ®ai trang tr¹i gi¶m xuèng. ë Ên §é 1955 cã 44.354.000 trang tr¹i, n¨m 1985 cã 97.720.000 trang tr¹i; quy m« b×nh qu©n mét trang tr¹i n¨m 1953 lµ 3,01 ha, n¨m 1985 cßn 1,68 ha. ë Philippin n¨m 1938 cã 1.639.000 trang tr¹i, n¨m 1980 cã 3.420.000 trang traÞ; quy m« diÖn tÝch b×nh qu©n mét trang tr¹i n¨m 1948 lµ 3,4 ha, n¨m 1980 cßn 2,62 ha. ë n­íc ta giai ®o¹n 2001-2010 lµ giai ®o¹n ®ang trong tiÕn tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, c«ng nghiÖp ch­a cÊt c¸nh, dÞch vô ch­a ph¸t triÓn, søc thu hót lao ®éng n«ng nghiÖp cßn h¹n chÕ nªn lao ®éng trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp, n«ng th«n vÉn tiÕp tôc t¨ng vÒ tuyÖt ®èi. Thùc tÕ trªn sÏ lµm cho t×nh tr¹ng thiÕu viÖc lµm cña lao ®éng n«ng nghiÖp, n«ng th«n ngµy cµng gia t¨ng nÕu kh«ng cã c¸c biÖn ph¸p t¹o viÖc lµm h÷u hiÖu ngay tõ trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp, n«ng th«n. b. Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò viÖc lµm cho lao ®éng n«ng th«n n­íc ta nh÷ng n¨m tíi cÇn ®­îc thùc hiÖn víi c¸c gi¶i ph¸p toµn diÖn vµ ®ång bé, ®ång thêi cÇn cã mét sè gi¶i ph¸p mang tÝnh ®ét ph¸. Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò viÖc lµm ®¶m b¶o thu nhËp, ®êi sèng vµ gi¶m lao ®éng d­ thõa trong n«ng th«n ®· vµ ®ang lµ vÊn ®Ò nan gi¶i ë n­íc ta do c¸c ®iÒu kiÖn, c¸c yÕu tè ¶nh h­ëng trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp ®Õn gi¶i quyÕt viÖc lµm cho lao ®éng n«ng th«n ®Òu cã khã kh¨n vµ v­íng m¾c. Cã thÓ dÔ dµng nhËn thÊy nh÷ng khã kh¨n, v­íng m¾c ¶nh h­ëng tíi gi¶i quyÕt viÖc lµm cho lao ®éng n«ng th«n do c¬ cÊu kinh tÕ ë n«ng th«n cßn nhiÒu bÊt cËp, tr×nh ®é häc vÊn vµ tay nghÒ cña ng­êi lao ®éng n«ng th«n cßn thÊp, hÖ thèng d¹y nghÒ kÐm ph¸t triÓn, c¬ së h¹ tÇng n«ng th«n thÊp kÐm, thÞ tr­êng n«ng s¶n vµ c¸c s¶n phÈm cña kinh tÕ n«ng th«n cßn ¸ch t¾c... Do vËy ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò viÖc lµm cho lao ®éng n«ng th«n cÇn ph¶i x¸c ®Þnh vµ thùc thi mét hÖ thèng c¸c gi¶i ph¸p ®ång bé vµ h÷u hiÖu. c. Nhµ n­íc gi÷ vai trß ®Æc biÖt quan träng trong gi¶i quyÕt vÊn ®Ò viÖc lµm cho lao ®éng n«ng th«n n­íc ta. C¸c khã kh¨n, v­íng m¾c trong gi¶i quyÕt vÊn ®Ò viÖc lµm cho lao ®éng n«ng th«n n­íc ta nh­ ®· nªu trªn lµ phæ biÕn vµ bao trïm c¸c ®iÒu kiÖn, c¸c yÕu tè chñ yÕu liªn quan ®Õn gi¶i quyÕt vÊn ®Ò viÖc lµm cho lao ®éng n«ng th«n. §Ó kh¾c phôc nh÷ng khã kh¨n v­íng m¾c trªn ®©y cÇn cã sù quan t©m vµ sù gãp søc cña toµn x· héi, trong ®ã nhµ n­íc gi÷ vai trß ®Æc biÖt quan träng. Vai trß cña Nhµ n­íc ®­îc thÓ hiÖn chñ yÕu ë sù qu¶n lý, ®iÒu tiÕt vµ t¸c ®éng cña nhµ n­íc tíi qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vÊn ®Ò viÖc lµm cho lao ®éng n«ng th«n th«ng qua c¸c chñ tr­¬ng chÝnh s¸ch kinh tÕ - x· héi vµ c¸c biÖn ph¸p tæ chøc qu¶n lý vÜ m« phï hîp nh»m t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó triÓn khai thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p t¹o viÖc lµm cho lao ®éng n«ng th«n. Kinh nghiÖm cña c¸c n­íc, nhÊt lµ c¸c n­íc trong khu vùc, cho thÊy, nhµ n­íc cã vai trß quyÕt ®Þnh trong gi¶i quyÕt vÊn ®Ò viÖc lµm cho lao ®éng trong khu vùc n«ng th«n. II. Mét sè gi¶i ph¸p nh»m sö dông hiÖu qu¶ lao ®éng n«ng th«n n­íc ta hiÖn nay. Nh­ ®· kh¼ng ®Þnh ë trªn, ®Ó t¹o viÖc lµm vµ sö dông hîp lý lao ®éng n«ng th«n n­íc ta hiÖn nay còng nh­ trong nh÷ng n¨m tíi th× cÇn cã mét sè gi¶i ph¸p sau: 1. X©y dùng l¹i c¬ cÊu s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ë tõng ®Þa ph­¬ng. X©y dùng mét c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý ch¼ng nh÷ng cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®èi víi viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¶ n­íc mµ, cßn cã ý nghÜa ®èi víi viÖc sö dông ®Çy ®ñ vµ hîp lý nguèn lao ®éng x· héi, trong ®ã cã lao ®éng n«ng th«n. Trong ®iÒu kiÖn n­íc ta lao ®éng n«ng th«n cßn chiÕm tû träng lín, th× viÖc sö dông ®Çy ®ñ vµ hîp lý nguån lao ®éng n«ng th«n cµng ph¶i ®­îc thùc hiÖn trong mèi quan hÖ h÷u c¬ víi viÖc ph¸t triÓn c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n kh¸c ®Ó h×nh thµnh c¬ cÊu ph©n c«ng lao ®éng míi nh»m thùc hiÖn c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý. Më réng vµ ph¸t triÓn c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n: C«ng nghiÖp vµ tiÓu thñ c«ng nghiÖp, giao th«ng th­¬ng m¹i vµ dÞch vô... lµ ®Ó më réng ®Þa bµn s¶n xuÊt, thu hót mäi ng­êi cã kh¶ n¨ng lao ®éng trong n«ng th«n. ViÖc ph©n phèi søc lao ®éng gi÷a n«ng nghiÖp víi c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n kh¸c ph¶i ®¶m b¶o cho n«ng nghiÖp c¶ vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng mét c¬ cÊu lao ®éng hîp lý ®ñ cho n«ng nghiÖp ph¸t triÓn theo ®óng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. ViÖc rót bít lao ®éng trong n«ng nghiÖp chuyÓn sang c¸c ngµnh kinh tÕ kh¸c lµ tuú thuéc vµo n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng n«ng nghiÖp. C¬ cÊu kinh tÕ cña ®Êt n­íc ph¶i g¾n liÒn víi viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ ®èi ngo¹i. Trong khi ®ã ë nhiÒu ®Þa ph­¬ng hiÖn nay c¬ cÊu s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vÉn cßn mang nÆng tÝnh tù cung tù cÊp, trong ®ã trång trät vÉn lµ chñ yÕu, ch¨n nu«i chØ chiÕm tû träng nhá (ë c¸c ®Þa ph­¬ng nµy tû trong ch¨n nu«i th­êng kh«ng qu¸ 20% gi¸ trÞ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp). Trong trång trät, diÖn tÝch trång c©y l­¬ng thùc, ®Æc biÖt lµ trång lóa, chiÕm tû träng rÊt cao. C¸c c©y c«ng nghiÖp, c©y ¨n qu¶ vµ c¸c c©y trång cã tr×nh ®é th©m canh vµ cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao cßn chiÕm tû träng thÊp. Trong nh÷ng n¨m tíi, ®Ó gãp phÇn t¹o thªm viÖc lµm cho lao ®éng n«ng th«n, cÇn thóc ®Èy m¹nh viÖc c¬ cÊu l¹i s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ë mçi ®Þa ph­¬ng theo h­íng ph¸t triÓn c¸c ngµnh ch¨n nu«i vµ ph¸t triÓn c¸c lo¹i c©y trång cã tr×nh ®é th©m canh vµ cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao mµ thÞ tr­êng, nhÊt lµ thÞ tr­êng ngoµi n­íc, cã nhu cÇu. ViÖc ph¸t triÓn ch¨n nu«i vµ ph¸t triÓn c¸c lo¹i c©y trång cã tr×nh ®é th©m canh vµ gi¸ trÞ kinh tÕ cao sÏ thu hót mét bé phËn ®¸ng kÓ lao ®éng n«ng th«n vµo s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. C¬ cÊu l¹i s¶n xuÊt n«ng nghiÖp theo h­íng trªn sÏ t¹o ®iÒu kiÖn khai th¸c ®Çy ®ñ h¬n c¸c nguån lùc ph¸t triÓn cña tõng ®Þa ph­¬ng, trong ®ã cã nguån lùc lao ®éng ®Ó phôc vô ph¸t triÓn kinh tÕ ®Þa ph­¬ng. ë mét sè n¬i nhiÒu diÖn tÝch trång lóa mét vô ®­îc chuyÓn sang trång c©y ¨n qu¶ hoÆc kÕt hîp trång c©y ¨n qu¶ víi nu«i c¸ ®· ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao h¬n h¼n so víi trång lóa tr­íc ®©y, ®ång thêi thu hót thªm ®¸ng kÓ lao ®éng vµo s¶n xuÊt, nã cã ý nghÜa quan träng trong viÖc sö dông ®Çy ®ñ vµ hîp lý nguån lao ®éng n«ng th«n n­íc ta. 2. Ph©n bæ lao ®éng hîp lý gi÷a c¸c vïng lµ biÖn ph¸p quan träng ®Ó sö dông ®Çy ®ñ vµ hîp lý nguån nh©n lùc trong n«ng th«n. Thùc hiÖn viÖc ph©n bè lao ®éng ®ßi hái ph¶i kÕt hîp chÆt chÏ lao ®éng víi c¸c nguån tµi nguyªn vµ t­ liÖu s¶n xuÊt s¼n cã trong tõng vïng kh¸c nhau trªn ph¹m vi c¶ n­íc ®Ó khai th¸c cã hiÖu qu¶ tiÒm n¨ng ®ã, t¹o ra nhiÒu ngµnh míi, nhiÒu vïng chuyªn m«n ho¸ kÕt hîp víi ph¸t triÓn tæng hîp, lµm cho nÒn kinh tÕ c¶ n­íc ph¸t triÓn mét c¸ch ®ång ®Òu. Thùc hiÖn viÖc ph©n bè lao ®éng ®ßi hái ph¶i kÕt hîp chÆt chÏ lao ®éng víi c¸c nguån tµi nguyªn vµ t­ liÖu s¶n xuÊt trong viÖc sö dông nguån nh©n lùc trong néi bé ®Þa ph­¬ng m×nh. §ång thêi ph¶i chó ý ®iÒu chØnh søc lao ®éng gi÷a c¸c vïng hîp lý h¬n. §Ó thùc hiÖn ®­îc viÖc ®ã th× yªu cÇu tr­íc hÕt ®èi víi tõng tØnh, tõng huyÖn, còng nh­ tõng doanh nghiÖp n«ng nghiÖp ph¶i n¾m ch¾c nh©n lùc vµ nhu cÇu lao ®éng. D©n sè lµ c¬ së cña nguån nh©n lùc. V× vËy, kÕ ho¹ch ho¸ nguån nh©n lùc ph¶i g¾n liÒn víi kÕ ho¹ch ho¸ d©n sè. Trong khi d©n sè t¨ng lªn kh¸ nhanh, thu nhËp quèc d©n b×nh qu©n ®Çu ng­êi cßn thÊp, v× vËy ph¶i thùc hiÖn kÕ ho¹ch ho¸ d©n sè vµ coi ®ã lµ cuéc vËn ®éng lín cã ý nghÜa chiÕn l­îc vÒ kinh tÕ x· - héi. 3. Ph¸t triÓn c«ng nghiÖp n«ng th«n bao gåm c¶ tiÓu thñ c«ng nghiÖp, ph¸t triÓn dÞch vô n«ng th«n cã ý nghÜa quan träng trong viÖc sö dông nguån nh©n lùc, ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ n©ng cao ®êi sèng lao ®éng n«ng th«n. Ph¸t triÓn c¸c ngµnh nghÒ ë n«ng th«n lµ ®Ó s¶n xuÊt nguyªn liÖu, c«ng cô s¶n xuÊt, thùc hiÖn chÕ biÕn, dÞch vô ®êi sèng, vv... Mét bé phËn lao ®éng n«ng nghiÖp ch­a cã viÖc lµm cã thÓ lµm dÞch vô trong c¸c ngµnh kh¸c. Trong viÖc ph¸t triÓn ngµnh nghÒ n«ng th«n cÇn ph¶i t¹o ra tõng b­íc nh÷ng ng­êi cã nghÒ vµ h×nh thµnh c¸c lµng nghÒ. §Èy m¹nh h¬n n÷a viÖc trang bÞ cho ng­êi lao ®éng nh÷ng t­ liÖu s¶n xuÊt cÇn thiÕt; ®¶m b¶o c¶ vÒ sè l­îng, chÊt l­îng vµ chñng lo¹i c«ng cô s¶n xuÊt. 4. Ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá trong n«ng th«n. C¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá (sö dông tõ 4-5 ®Õn vµi chôc lao ®éng) cã vai trß rÊt quan träng trong ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng th«n. VÒ thùc chÊt c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá chñ yÕu ra dêi vµ ho¹t ®éng trªn c¬ së kinh tÕ gia ®×nh vµ tiÓu chñ. §©y lµ lo¹i h×nh doanh nghiÖp thÝch øng réng r·i trong nÒn kinh tÕ do cã thÓ thay ®æi mét c¸ch linh ho¹t vÒ ph­¬ng h­íng, quy m« s¶n xuÊt kinh doanh vµ øng dông c«ng nghÖ s¶n xuÊt...TÝnh thÝch øng réng t¹o kh¶ n¨ng cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá cã thÓ ®øng v÷ng trªn thÞ tr­êng. C¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá víi ph­¬ng h­íng s¶n xuÊt kinh doanh ®a d¹ng cã thÓ ph©n bè réng kh¾p ë ®Þa bµn n«ng th«n lµ mét nguån thu hót lao ®éng t¹i chç quan träng, gãp phÇn quan träng trong viÖc gi¶i quyÕt viÖc lµm cho lao ®éng n«ng th«n.ViÖc ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp H­¬ng trÊn ë Trung Quèc nh÷ng n¨m qua, mµ chñ yÕu lµ c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá, ®· thu hót vµ gi¶i quyÕt viÖc lµm cho h¬n 100 triÖu lao ®éng n«ng th«n, gãp phÇn quan träng gi¶i quyÕt søc Ðp viÖc lµm cho lao ®éng n«ng th«n. ë n­íc ta, c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá trong n«ng th«n cßn thiÕu v¾ng. Trõ c¸c vïng cã c¸c lµng nghÒ ph¸t triÓn (c¶ n­íc cã kho¶ng 1.400 lµng nghÒ, trong ®ã cã kho¶ng 300 lµng nghÒ truyÒn thèng), c¸c vïng cßn l¹i hÇu nh­ kh«ng cã hoÆc rÊt thiÕu v¾ng c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá kinh doanh c¸c ngµnh nghÒ, dÞch vô phi n«ng nghiÖp. Trong nh÷ng n¨m tíi, ®Ó gãp phÇn gi¶i quyÕt viÖc lµm cho lao ®éng n«ng th«n, c¸c ®Þa ph­¬ng vµ c¬ së cÇn cã c¸c biÖn ph¸p khuyÕn khÝch ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá kinh doanh c¸ ngµnh nghÒ, dÞch vô phi n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn c¸c lo¹i h×nh trang tr¹i n«ng, l©m, ng­ nghiÖp phï hîp víi tõng ®Þa ph­¬ng vµ c¬ së. 5. Ph¸t triÓn d¹y nghÒ, n©ng cao tr×nh ®é v¨n ho¸, tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt, tr×nh ®é nghiÖp vô cña ng­êi lao ®éng trong n«ng th«n. HiÖn nay, theo kÕt qu¶ ®iÒu tra nghiªn cøu, sè lao ®éng trong n«ng nghiÖp, n«ng th«n n­íc ta ®­îc ®µo t¹o chuyªn m«n kü thuËt chØ chiÕm kho¶ng 8-9% trong tæng sè lao ®éng n«ng th«n.TuyÖt ®¹i bé phËn lao ®éng trong n«ng nghiÖp, n«ng th«n ho¹t ®éng s¶n xuÊt nhê kü thuËt do thÕ hÖ cha «ng truyÒn l¹i hoÆc tÝch luü qua ho¹t ®éng vµ häc hái trùc tiÕp lÉn nhau. Tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt cña lao ®éng n«ng th«n cßn h¹n chÕ lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n c¶n trë viÖc ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh trong n«ng th«n vµ h¹n chÕ viÖc sö dông lao ®éng trong n«ng th«n. Trong nh÷ng n¨m tíi ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng n«ng th«n, cÇn coi träng viÖc ph¸t triÓn d¹y nghÒ cho ng­¬× lao ®éng n«ng th«n. C¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cã ®èi t­îng s¶n xuÊt vµ ph­¬ng ph¸p s¶n xuÊt, c«ng cô s¶n xuÊt vµ kÕt qu¶ s¶n xuÊt (s¶n phÈm) riªng th× ®­îc gäi lµ mét nghÒ. Nh­ vËy, nghÒ trong n«ng th«n rÊt ®a d¹ng, bao gåm c¸c nghÒ trong n«ng nghiÖp vµ c¸c nghÒ phi n«ng nghiÖp. V× vËy, mçi ®Þa ph­¬ng cÇn c¨n cø vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ cña ®Þa ph­¬ng m×nh, vµo nhu cÇu cña ®Þa ph­¬ng m×nh, vµ cña vïng, cña toµn x· héi vÒ s¶n phÈm vµ dÞch vô ®Ó x¸c ®Þnh c¬ cÊu nghÒ cÇn ®µo t¹o t¹i ®Þa ph­¬ng mét c¸ch phï hîp tay nghÒ cho lao ®éng ®Ó sö dông cè hiÖu qña lao ®éng. Sù h×nh thµnh thÞ tr­êng søc lao ®éng trong nÒn kinh tÕ s¶n xuÊt hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn ®­îc sù h­íng dÉn b¶o vÖ cña nhµ n­íc vµ ph¸p luËt. Sù h×nh thµnh ®ã më ra kh¶ n¨ng ®Ó ng­êi lao ®éng t¹o viÖc lµm theo luËt ®Þnh. CÇn më réng hÖ thèng c¸c trung t©m ®µo t¹o vµ h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn c¸c trung t©m giíi thiÖu viÖc lµm. Nhµ n­íc cÇn ph¶i ®æi míi vµ tõng b­íc hoµn thiÖn hÖ thèng c¬ chÕ chÝnh s¸ch, hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt ®Ó ®¶m b¶o gi¶i phãng thùc sù nguån nh©n lùc. Trong ®ã cÇn chó ý chÝnh s¸ch vµ luËt vÒ tù do kinh doanh, tù do lao ®éng vµ tù do di chuyÓn lao ®éng, gãp vèn vµ huy ®éng vèn, quyÒn sö dông ®Êt ®ai, quyÒn thõa kÕ tµi s¶n, thùc hiÖn tèt hîp ®ång lao ®éng vµ luËt lao ®éng cña n­íc ta 6. Ph¸t triÓn c¸c ngµnh nghÒ phi n«ng nghiÖp trong n«ng th«n. Kinh nghiÖm cña c¸c n­íc, ®Æc biÖt lµ c¸c n­íc trong khu vùc cho thÊy, ph¸t triÓn c¸c ngµnh nghÒ phi n«ng nghiÖp trong n«ng th«n lµ mét trong c¸c h­íng chñ yÕu ®Ó t¹o viÖc lµm t¨ng thu nhËp cho lao ®éng n«ng th«n. C¸c ngµnh nghÒ phi n«ng nghiÖp trong n«ng th«n rÊt ®a d¹ng, bao gåm nhiÒu ngµnh nghÒ cô thÓ thuéc c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, tiÓu thñ c«ng nghiÖp, th­¬ng m¹i, dÞch vô trong n«ng th«n. Trong giai ®o¹n hiÖn nay, ph¸t triÓn c«ng nghiÖp vµ tiÓu thñ c«ng nghiÖp n«ng th«n sÏ huy ®éng ®­îc c¸c nguån lùc s½n cã t¹i chç ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ, ®ång thêi t¹o thªm ®­îc nhiÒu viÖc lµm cho lao ®éng n«ng th«n vµ gãp phÇn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n. HiÖn t¹i c«ng nghiÖp vµ tiÓu thñ c«ng nghiÖp trong n«ng th«n n­íc ta cßn kÐm ph¸t triÓn, phÇn lín c¸c vïng n«ng th«n n­íc ta cßn lµ c¸c vïng thuÇn n«ng víi tû träng cña ngµnh trång trät cßn rÊt cao. KÕt qu¶ nghiªn cøu cho thÊy nguyªn nh©n chñ yÕu lµm h¹n chÕ sù ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh c«ng nghiÖp vµ tiÓu thñ c«ng nghiÖp cña n­íc ta hiÖn nay lµ sù ¸ch t¾c trong kh©u tiªu thô s¶n phÈm bëi kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm c«ng nghiÖp vµ tiÓu thñ c«ng nghiÖp n«ng th«n cña n­íc ta cßn thÊp so víi c¸c n­íc trong khu vùc vµ nhiÒu n­íc kh¸c trªn thÕ giíi. §iÒu nµy chñ yÕu do gi¸ thµnh s¶n phÈm cña chóng ta cßn cao h¬n trong khi ®ã chÊt l­îng s¶n phÈm nãi chung cßn thÊp h¬n ®¸ng kÓ so víi c¸c n­íc kh¸c. Nguyªn nh©n trùc tiÕp dÉn ®Õn gi¸ thµnh s¶n phÈm cao lµ do gi¸ c¶ c¸c yÕu tè ®Çu vµo cña s¶n xuÊt c«ng nghiÖp vµ tiÓu thñ c«ng nghiÖp ë n«ng th«n cßn cao, nhÊt lµ gi¸ nguyªn liÖu vµ m¸y mãc thiÕt bÞ. Nguyªn nh©n chÝnh cña s¶n phÈm chÊt l­îng ch­a tèt lµ do c«ng nghÖ s¶n xuÊt cña chóng ta cßn qu¸ l¹c hËu so víi c¸c n­íc trong khu vùc ®Æc biÖt lµ so víi c¸c n­íc ph¸t triÓn trªn thÕ giíi. §Ó ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp vµ tiÓu thñ c«ng nghiÖp trong n«ng th«n n­íc ta trong nh÷ng n¨m tíi, Nhµ n­íc cÇn cã c¸c biÖn ph¸p phï hîp ®Ó tËp trung kh¾c phôc nh÷ng nguyªn nh©n chñ yÕu nªu trªn nh»m gi¶m gi¸ ®Çu vµo cña s¶n xuÊt vµ n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm cña c¸c ngµnh c«ng nghiÖp vµ tiÓu thñ c«ng nghiÖp n«ng th«n tr­íc hÕt lµ: - Gi¶m thuÕ xuÊt nhËp khÈu xuèng cßn 0% ®èi víi tÊt c¶ c¸c laäi vËt t­, m¸y mãc thiÕt bÞ nhËp khÈu vµ gi¶m thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ®èi víi viÖc s¶n xuÊt c¸c lo¹i vËt t­, m¸y mãc thiÕt bÞ trong n­íc phôc vô trùc tiÕp cho viÖc s¶n xuÊt c¸c lo¹i n«ng, l©m, thñy s¶n lµm nguyªn liÖu cho c«ng nghiÖp chÕ biÕn vµ c¸c ngµnh tiÓu, thñ c«ng nghiÖp ë n«ng th«n. - §Çu t­ tho¶ ®¸ng cho c«ng t¸c nghiªn cøu khoa häc vµ øng dông khoa häc c«ng nghÖ trong c¸c ngµnh n«ng, l©m, ng­ nghiÖp vµ mét sè ngµnh s¶n xuÊt nguyªn liÖu cho c«ng nghiÖp chÕ biÕn vµ c¸c ngµnh tiÓu thñ c«ng nghiÖp ®Ó n©ng cao chÊt l­îng nguyªn liÖu vµ gi¶m gi¸ nguyªn liÖu ®Çu vµo ®Ó lµm cho s¶n phÈm ®Çu ra cã chÊt l­îng cao, gi¸ thµnh h¹ ®ñ søc c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng trong vµ ngoµi n­íc, ®Æc biÖt trong thêi gian s¾p tíi n­íc ta gia nhËp tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi WTO. - T¨ng c­êng ®Çu t­ cho c¸c ho¹t ®éng nghiªn cøu, thiÕt kÕ, chÕ t¹o vµ øng dông c¸c lo¹i m¸y mãc thiÕt bÞ, d©y truyÒn c«ng nghÖ trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng, l©m , thñy s¶n vµ tiÓu thñ c«ng nghiÖp ®Ó thay thÕ nhËp khÈu vµ gi¶m gi¸ c«ng nghÖ ®Çu vµo cña s¶n xuÊt c«ng nghiÖp vµ tiÓu thñ c«ng nghiÖp. 7. Tæ chøc lao ®éng trÎ trong n«ng th«n ®i x©y dùng kinh tÕ míi ë nh÷ng n¬i cßn quü ®Êt ®ai. HiÖn nay, ë nhiÒu ®Þa ph­¬ng cßn quü ®Êt ®ai ®¸ng kÓ cã thÓ sö dông vµo s¶n xuÊt n«ng, l©m, ng­ nghiÖp. Mét sè tØnh, huyÖn ë c¸c vïng trung du, miÒn nói quü ®Êt cã kh¶ n¨ng n«ng l©m nghiÖp cßn kh¸ lín. §©y lµ mét nguån lùc quan trong cÇn ®­îc khai th¸c ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ cña vïng nµy, ®ång thêi ®Ó t¹o viÖc lµm cho mét bé phËn lao ®éng d­ thõa trong n«ng th«n. Trong nh÷ng n¨m tíi, c¸c ®Þa ph­¬ng cÇn g¾n khai th¸c c¸c vïng ®Êt cã kh¶ n¨ng n«ng, l©m, ng­ nghiÖp víi viÖc ph©n bè l¹i lùc l­îng lao ®éng n«ng th«n th«ng qua viÖc tæ chøc cho lao ®éng trÎ trong n«ng th«n ®i x©y dùng c¸c vïng kinh tÕ míi. Trong nh÷ng n¨m qua ®· cã mét sè n¬i tæ chøc cho lao ®éng trÎ trong n«ng th«n ®i x©y dùng kinh ttÕ míi kh¸ thµnh c«ng. NghÖ an lµ tØnh cã nhiÒu thµnh c«ng vµ kinh nghiÖm tèt trong tæ chøc c«ng viÖc nµy. Nh÷ng n¨m qua NghÖ An ®· thµnh lËp nhiÒu ®éi thanh niªn xung phong ®i x©y dùng kinh tÕ míi. C¸c ®¬n vÞ thanh niªn xung phong ®­îc tæ chøc tèt vµ ®­îc sù hæ trî, gióp ®ì vÒ mäi mÆt cña chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng. HiÖn nay, ë c¸c huyÖn miÒn T©y NghÖ An ®· h×nh thµnh nhiÒu lµng nghÒ kinh tÕ míi thanh niªn xung phong. Mét ®éi viªn thanh niªn xung phong x©y dùng gia ®×nh vµ lËp nghiÖp trªn vïng kinh tÕ míi. Mçi hé thanh niªn xung phong võa g¾n bã víi tæ chøc thanh niªn xung phong võa lµ mét hé tæ chøc tù chñ. M« tæ chøc thanh niªn xung phong x©y dùng kinh tÕ míi cña NghÖ An lµ mét lµ mét m« h×nh tèt vÒ kÕt hîp ph¸t triÓn kinh tÕ víi gi¶i quyÕt vÊn ®Ò viÖc lµm cho lao ®éng ë n«ng th«n. C¸ch lµm cña NghÖ An cÇn ®­îc c¸c ®Þa ph­¬ng kh¸c nghiªn cøu vµ tham kh¶o ®Ó x¸c ®Þnh m« h×nh tæ chøc phï hîp víi ®Þa ph­¬ng m×nh ®Ó ®­a lao ®éng trÎ ®i x©y dùng kinh tÕ ë nh÷ng vïng cã ®iÒu kiÖn vÒ ®Êt ®ai mµ ch­a ®­îc khai th¸c sö dông ®ång thêi t¹o ®­îc c«ng ¨n viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng. KÕt luËn N«ng th«n ViÖt Nam cã mét vÞ trÝ hÕt søc quan träng trong ®êi sèng kinh tÕ - x· héi ViÖt Nam. Sau nhiÒu n¨m ph¸t triÓn , n«ng th«n (bao gåm c¶ miÒn nói) vÉn chiÕm 90% diÖn tÝch, 79,24% d©n sè vµ h¬n 70% lao ®éng cña c¶ n­íc. XuÊt ph¸t tõ vÞ trÝ chiÕn l­îc cña n«ng th«n trong qu¸ tr×nh ®æi míi ®Êt n­íc §¶ng vµ Nhµ n­íc ®· cã nhiÒu chñ tr­¬ng vµ ®­êng lèi ph¸t triÓn n«ng th«n.Trong nh÷ng n¨m qua, thùc hiÖn ®­êng lèi ®æi míi cña §¶ng, s¶n xuÊt n«ng nghiÖp n­íc ta liªn tôc thu ®­îc nhiÒu thµnh tùu to lín. Thµnh tùu lín nhÊt lµ trong mét thêi gian kh«ng dµi tõ mét nÒn n«ng nghiÖp tù cÊp tù tóc, l¹c hËu ®· v­¬n lªn trë thµnh mét nÒn n«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng ho¸ ®¶m b¶o an toµn l­¬ng thùc quèc gia vµ cã tû lÖ hµng ho¸ ngµy cµng lín, cã vÞ trÝ ®¸ng kÓ trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. N­íc ta ®· trë thµnh mét trong nh÷ng n­íc ®øng ®Çu thÕ giíi vÒ xuÊt khÈu 4 mÆt hµng lµ g¹o, cµ phª, ®iÒu vµ h¹t tiªu. §Ó gãp phÇn ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu to lín vµ rÊt cã ý nghÜa ®ã cã sù ®ãng gãp kh«ng nhá cña lao ®éng n«ng th«n,nh÷ng ng­êi tham gia trùc tiÕp vao qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Tuy nhªn bªn c¹nh nh÷ng ®ãng gãp to lín ®ã th× t×nh h×nh lao ®éng ë n«ng th«n còng cßn nhiÒu bÊt cËp nh­: chÊt l­îng lao ®éng n«ng th«n ch­a cao, thÊt nghiÖp vµ b¸n thÊt nghiÖp cßn phæ biÕn, ph©n bè lao ®éng cßn ch­a hîp lý gi÷a c¸c ngµnh vµ c¸c vïng ë n«ng th«n. Víi c¸c nghiªn cøu vµ nh÷ng gi¶i ph¸p trªn em hy väng trong thêi gian tíi lao ®éng n«ng th«n sÏ ®­îc sö dông hiÖu qu¶ h¬n, ®ãng gãp tÝch cùc cho sù nghiÖp CNH - H§H n«ng nghiÖp, n«ng th«n, x©y dùng n«ng th«n míi hiÖn ®¹i h¬n gãp phÇn x©y dùng thµnh c«ng Chñ nghÜa x· héi ë n­íc ta. Tµi liÖu tham kh¶o Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®Ò tµi em cã tham kh¶o mét sè tµi liÖu sau: Gi¸o tr×nh kinh tÕ lao ®éng Tc Th«ng tin thÞ tr­êng lao ®éng Tc L§&XH sè 251 Tc Thêi B¸o Kinh TÕ ViÖt Nam: Kinh TÕ ViÖt Nam 2004-2005 VN&TG Tc Con sè & Sù kiÖn Môc lôc