Đề tài Tăng cung – kích cầu hàng hóa cho thị trường chứng khoán Việt Nam

i¸ kho¸n ®éng s¶n hay bÊt kú mét lo¹i giÊy tê nµo. Nh÷ng cuéc th­¬ng l­îng nµy nh»m thèng nhÊt víi nhau c¸c hîp ®ång mua b¸n, trao ®æi, thùc hiÖn ngay kÓ c¶ nh÷ng hîp ®ång thùc hiÖn vµo thêi ®iÓm 3 th¸ng, 6 th¸ng, 1 n¨m. Nh÷ng cuéc trao ®æi nµy lóc ®Çu chØ lµ mét nhãm nhá, dÇn dÇn sè ng­êi t¨ng lªn. §Õn thêi trung cæ, phiªn chî riªng nµy trë thµnh mét thÞ tr­êng vµ thêi gian häp chî rót xuèng hµng tuÇn vµ sau ®ã lµ hµng ngµy. Trong c¸c phiªn häp chî hä thèng nhÊt víi nhau nh÷ng quy ­íc cho c¸c cuéc th­¬ng l­îng. DÇn dÇn c¸c quy ­íc ®ã ®­îc tu bæ hoµn chØnh thµnh nh÷ng quy t¾c cã tÝnh chÊt b¾t buéc ®èi víi ng­êi tham gia. Tõ ®ã thÞ tr­êng chøng kho¸n b¾t ®Çu h×nh thµnh. Buæi häp ®Çu tiªn cña giai ®o¹n nµy diÔn ra vµo n¨m 1453 ë Bruges (BØ) víi c¸i tªn lµ “mËu dÞch tr­êng”. MËu dÞch tr­êng gåm 3 néi dung: -MËu dÞch tr­êng hµng ho¸ . -MËu dÞch tr­êng ngo¹i tÖ. -MËu dÞch tr­êng gi¸ kho¸n ®éng s¶n. §Õn n¨m 1547 MËu dÞch tr­êng t¹i Bruges bÞ suy sôp. ThÞ tr­êng ®­îc chuyÓn ®Õn Auves (BØ). MËu dÞch tr­êng ë ®©y ph¸t triÓn nhanh vµ tõ kinh nghiÖm cña nã, c¸c mËu dÞch tr­êng trªn thÕ giíi b¾t ®Çu ph¸t triÓn. C¸c mËu dÞch tr­êng lÇn l­ît ®­îc h×nh thµnh ë London (thÕ kû XVIII), ë Ph¸p, §øc, Italia vµ B¾c ¢u víi Ýt nhiÒu c¶i tiÕn tuú theo tõng ®iÒu kiÖn ë mçi quèc gia. Sau mét thêi gian ho¹t ®éng, mËu dÞch tr­êng kh«ng cßn ®¸p øng ®ñ nhu cÇu c¸c giao dÞch víi 3 néi dung hoµn toµn kh¸c nhau v× vËy giao dÞch hµng ho¸ ®­îc t¸ch ra thµnh khu vùc th­¬ng m¹i, giao dÞch ngo¹i tÖ t¸ch ra thµnh thÞ tr­êng hèi ®o¸i, giao dÞch gi¸ kho¸n ®éng s¶n t¸ch ra thµnh thÞ tr­êng chøng kho¸n vµ c¸c giao dÞch hîp ®ång trong t­¬ng lai ®­îc t¸ch ra thµnh c¸c thÞ tr­êng t­¬ng lai. Nh­ vËy thÞ tr­êng chøng kho¸n ®­îc xuÊt hiÖn tõ thÕ kû XV sù h×nh thµnh thÞ tr­êng chøng kho¸n cïng ®ång thêi víi thÞ tr­êng hèi ®o¸i vµ c¸c thÞ tr­êng kh¸c. 1.2. Kh¸i niÖm thÞ tr­êng chøng kho¸n. ThÞ tr­êng chøng kho¸n (TTCK) lµ mét bé phËn cña thÞ tr­êng tµi chÝnh ®­îc chuyªn m«n ho¸ vÒ mua b¸n c¸c lo¹i chøng kho¸n c¶ ng¾n h¹n , dµi h¹n vµ trung h¹n. Cã thÓ hiÓu TTCK lµ n¬i chøng kho¸n ®­îc ph¸t hµnh vµ trao ®æi. TTCK lµ mét bé phËn cña thÞ tr­êng vèn do ®Æc tÝnh cña TTCK trong viÖc huy ®éng vèn dµi h¹n. 1.3. §Æc ®iÓm cña TTCK. TTCK ®­îc ®Æc tr­ng bëi h×nh thøc tµi chÝnh trùc tiÕp ng­êi cÇn vèn vµ cã kh¶ n¨ng cung øng vèn ®Òu ®­îc trùc tiÕp tham gia vµo thÞ tr­êng, gi÷a hä kh«ng cã c¸c trung gian tµi chÝnh. TTCK lµ thÞ tr­êng gÇn víi thÞ tr­êng c¹nh tranh hoµn h¶o. TÊt c¶ mäi ng­êi ®Òu ®­îc tù do tham gia vµo thÞ tr­êng. Kh«ng cã sù ¸p ®Æt vÒ gi¸ c¶ trrªn TTCK mµ gi¸ c¶ ë ®©y ®­îc x¸c ®Þnh trªn quan hÖ cung cÇu cña thÞ tr­êng vµ ph¶n ¸nh c¸c th«ng tin cã liªn quan ®Õn chøng kho¸n. TTCK vÒ c¬ b¶n lµ mét thÞ tr­êng liªn tôc, sau khi c¸c chøng kho¸n ®­îc ph¸t hµnh trªn thÞ tr­êng s¬ cÊp nã cã thÓ ®­îc mua b¸n nhiÒu lÇn trªn thÞ tr­êng thø cÊp. TTCK ®¶m b¶o cho nh÷ng ng­êi ®Çu t­ cã thÓ chuyÓn c¸c chøng kho¸n mµ hä n¾m gi÷ thµnh tiÒn bÊt cø lóc nµo hä muèn. 1.4. Ph©n lo¹i TTCK. 1.4.1. TTCK s¬ cÊp. - Kh¸i niÖm TTCK s¬ cÊp: TTCK s¬ cÊp lµ thÞ tr­êng cho viÖc ph¸t hµnh míi c¸c chøng kho¸n, lµ n¬i mua vµ b¸n c¸c chøng kho¸n ®· ®­îc ph¸t hµnh tr­íc ®ã. Mét thÞ tr­êng ®­îc gäi lµ s¬ cÊp nÕu ng­êi ph¸t hµnh chøng kho¸n nhËn ®­îc tiÒn tõ viÖc b¸n chøng kho¸n. Nh­ vËy thÞ tr­êng s¬ cÊp lµ mét thÞ tr­êng cung cÊp vèn, qua ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng nh÷ng nguån tiÒn nhµn rçi trong d©n chóng vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ x· héi cã thÓ ®­îc chuyÓn thµnh vèn ®Çu t­ dµi h¹n cho ng­êi ph¸t hµnh chøng kho¸n. - §Æc ®iÓm TTCK s¬ cÊp: + §©y lµ thÞ tr­êng cung cÊp vèn, qua ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng cña nguån tiÒn nhµn rçi trong nh©n d©n vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ x· héi cã thÓ lµm t¨ng vèn ®Çu t­ trªn thÞ tr­êng. + TTCK s¬ cÊp ho¹t ®éng kh«ng liªn tôc, chØ ho¹t ®éng khi cã c¸c ®ît ph¸t hµnh chøng kho¸n. 1.4.2. TTCK thø cÊp. - Kh¸i niÖm TTCK thø cÊp ViÖc mua b¸n l¹i nh÷ng chøng kho¸n ®· ph¸t hµnh trªn thÞ tr­êng s¬ cÊp, lµ ho¹t ®éng cña TTCK thø cÊp. TTCK thø cÊp lµ n¬i mua ®i b¸n l¹i c¸c lo¹i chøng kho¸n - §Æc ®iÓm TTCK thø cÊp: + ThÞ tr­êng cã tÝnh chÊt c¹nh tranh hoµn h¶o nghÜa lµ th«ng qua viÖc mua b¸n chøng kho¸n ®­îc thùc hiÖn chñ yÕu th«ng qua c¹nh tranh. MÆt kh¸c gi¸ chøng kho¸n h×nh thµnh trªn cë së cung cÇu, kh«ng mét ng­êi hoÆc mét tæ chøc nµo cã quyÒn ¸p ®Æt, hoÆc ®Þnh gÝa ®éc ®o¸n theo ý cña m×nh. + TTCK thø cÊp lµ thÞ tr­êng liªn tôc bëi thÞ tr­êng nµy t¹o ra cë héi ®Ó mua chøng kho¸n bÊt cø lóc nµo miÔn lµ c¸c chøng kho¸n ®­îc niªm yÕt t¹i Së giao dÞch chøng kho¸n (SGDCK) hoÆc ®­îc giao dÞch trªn thÞ tr­êng phi tËp trung. II- Vai trß, chøc n¨ng vµ môc tiªu cña TTCK. 2.1. Vai trß cña TTCK. Xu thÕ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ khu vùc víi sù ra ®êi cña tæ chøc th­¬ng m¹i quèc tÕ (WTO), cña liªn minh Ch©u ¢u, cña c¸c khèi thÞ tr­êng chung, ®ßi hái c¸c quèc gia ph¶i thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ víi tèc ®é vµ hiÖu qu¶ cao. Thùc tÕ ph¸t triÓn kinh tÕ ë c¸c quèc gia trªn thÕ giíi ®· kh¼ng ®Þnh vai trß quan träng cña TTCK trong ph¸t triÓn kinh tÕ: Mét lµ, TTCK, víi viÖc t¹o ra c¸c c«ng cô cã tÝnh thanh kho¶n cao, cã thÓ tÝch tô, tËp trung vµ ph©n phèi vèn, chuyÓn thêi h¹n cña vèn phï hîp víi yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ. YÕu tè th«ng tin vµ yÕu tè c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng sÏ b¶o ®¶m cho viÖc ph©n phèi vèn mét c¸ch cã hiÖu qu¶. ThÞ tr­êng tµi chÝnh lµ n¬i tiªn phong ¸p dông c«ng nghÖ míi vµ nh¹y c¶m víi m«i tr­êng th­êng xuyªn thay ®æi. Thùc tÕ trªn TTCK, tÊt c¶ c¸c th«ng tin ®­îc cËp nhËt vµ ®­îc chuyÓn t¶i tíi tÊt c¶ c¸c nhµ ®Çu t­, nhê ®ã hä cã thÓ ph©n tÝch vµ ®Þnh gi¸ cho c¸c chøng kho¸n. ChØ nh÷ng c«ng ty cã hiÖu qu¶ bÒn v÷ng míi cã thÓ nhËn ®­îc vèn víi chi phÝ rÎ trªn thÞ tr­êng. TTCK t¹o ra mét sù c¹nh tranh cã hiÖu qu¶ trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh, ®iÒu nµy buéc c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh ph¶i quan t©m tíi ho¹t ®éng cña chÝnh hä vµ lµm gi¶m chi phÝ tµi chÝnh. ViÖc huy ®éng vèn trªn TTCK cã thÓ lµm t¨ng vèn tù cã cña c¸c c«ng ty vµ gióp hä tr¸nh c¸c kho¶n vay cã chi phÝ cao còng nh­ sù kiÓm so¸t chÆt chÏ cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i. TTCK khuyÕn khÝch tÝnh c¹nh tranh cña c¸c c«ng ty trªn thÞ tr­êng. Sù tån t¹i cña TTCK còng lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh ®Ó thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. §©y chÝnh lµ c¸c yÕu tè b¶o ®¶m cho sù ph©n bæ cã hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc trong mét quèc gia còng nh­ trong ph¹m vi quèc tÕ. Hai lµ, TTCK gãp phÇn thùc hiÖn t¸i ph©n phèi c«ng b»ng h¬n, th«ng qua viÖc buéc c¸c tËp ®oµn gia ®×nh trÞ ph¸t hµnh chøng kho¸n ra c«ng chóng, gi¶i to¶ sù tËp trung quyÒn lùc kinh tÕ cña c¸c tËp ®oµn, song vÉn tËp trung vèn cho ph¸t triÓn kinh tÕ. ViÖc t¨ng c­êng tÇng líp trung l­u trong x· héi, t¨ng c­êng sù gi¸m s¸t cña x· héi ®èi víi qu¸ tr×nh ph©n phèi ®· gióp nhiÒu n­íc tiÕn xa h¬n tíi mét x· héi c«ng b»ng vµ d©n chñ. ViÖc gi¶i to¶ tËp trung quyÒn lùc kinh tÕ còng t¹o ®iÒu kiÖn c¹nh tranh c«ng b»ng h¬n, qua ®ã t¹o hiÖu qu¶ vµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Ba lµ, TTCK t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc t¸ch biÖt gi÷a së h÷u vµ qu¶n lý doanh nghiÖp. Khi quy m« cña doanh nghiÖp t¨ng lªn, m«i tr­êng kinh doanh trë nªn phøc t¹p h¬n, nhu cÇu vÒ qu¶n lý chuyªn tr¸ch còng t¨ng theo. TTCK t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc tiÕt kiÖm vèn vµ chÊt x¸m, t¹o ®iÒu kiÖn thóc ®Èy qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp Nhµ n­íc. C¬ chÕ th«ng tin hoµn h¶o t¹o kh¶ n¨ng gi¸m s¸t chÆt chÏ cña TTCK ®· lµm gi¶m t¸c ®éng cña c¸c tiªu cùc trong qu¶n lý, t¹o ®iÒu kiÖn kÕt hîp hµi hoµ gi÷a lîi Ých cña chñ së h÷u, nhµ qu¶n lý vµ nh÷ng ng­êi lµm c«ng. Bèn lµ, hiÖu qu¶ cña quèc tÕ ho¸ TTCK. ViÖc më cöa TTCK lµm t¨ng tÝnh láng vµ c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. §iÒu nµy cho phÐp c¸c c«ng ty cã thÓ huy ®éng ®­îc nguån vèn rÎ h¬n, t¨ng c­êng ®Çu t­ tõ nguån tiÕt kiÖm bªn ngoµi, ®ång thêi t¨ng c­êng kh¶ n¨ng c¹nh tranh quèc tÕ vµ më réng c¸c c¬ héi kinh doanh cña c¸c c«ng ty trong n­íc. N¨m lµ, TTCK t¹o c¬ héi cho ChÝnh phñ huy ®éng c¸c nguån tµi chÝnh mµ kh«ng t¹o ¸p lùc vÒ l¹m ph¸t, ®ång thêi t¹o c¸c c«ng cô cho viÖc th­c hiÖn chÝnh s¸ch tµi chÝnh tiÒn tÖ cña ChÝnh phñ. S¸u lµ, TTCK cung cÊp mét dù b¸o tuyÖt vêi vÒ c¸c chu kú kinh doanh trong t­¬ng lai. ViÖc thay ®æi gi¸ chøng kho¸n cã xu h­íng ®i tr­íc chu kú kinh doanh cho phÐp ChÝnh phñ còng nh­ c¸c c«ng ty ®¸nh gi¸ kÕ ho¹ch ®Çu t­ còng nh­ viÖc ph©n bæ c¸c nguån lùc cña hä. TTCK còng t¹o ®iÒu kiÖn t¸i cÊu tróc nÒn kinh tÕ. 2.2. Chøc n¨ng cña TTCK. TTCK thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng chñ yÕu sau: Chøc n¨ng huy ®éng vèn ®Çu t­ cho nÒn kinh tÕ. ThËt vËy, chóng ta ®· biÕt sù ho¹t ®éng cña TTCK t¹o ra mét c¬ chÕ chuyÓn c¸c nguån vèn tõ n¬i thõa ®Õn n¬i thiÕu. ThÞ tr­êng cung cÊp ph¸t hµnh ph­¬ng tiÖn huy ®éng vèn trong d©n c­ cho c¸c doanh nghiÖp, ®­îc sö dông vµo nhiÒu môc ®Ých kh¸c nhau nh­ ®Çu t­ ph¸t triÓn s¶n xuÊt, x©y dùng cë së vËt chÊt míi. Khi mua chøng kho¸n do c¸c c«ng ty ph¸t hµnh sè tiÒn nhµn rçi cña c¸c nhµ ®Çu t­ ®· ®­îc ®­a vµo s¶n xuÊt kinh doanh vµ qua ®ã gãp phÇn më réng s¶n xuÊt x· héi. Chøc n¨ng cung cÊp kh¶ n¨ng thanh kho¶n cho c¸c chøng kho¸n. NghÜa lµ, TTCK lµ n¬i c¸c chøng kho¸n ®­îc mua b¸n, trao ®æi bëi vËy nhê c¸c TTCK c¸c nhµ ®Çu t­ cã thÓ chuyÓn ®æi c¸c chøng kho¸n mµ hä sì h÷u thµnh tiÒn hoÆc c¸c lo¹i chøng kho¸n kh¸c mµ hä muèn. §©y lµ mét chøc n¨ng quan träng ®¶m b¶o cho TTCK ho¹t ®éng mét c¸nh n¨ng ®éng vµ cã hiÖu qu¶. Chøc n¨ng ®¸nh gi¸ gi¸ trÞ cña doanh nghiÖp vµ t×nh h×nh cña nÒn kinh tÕ. ë ®©y, TTCK lµ n¬i ®¸nh gi¸ gi¸ trÞ cña mét doanh nghiÖp vµ t×nh h×nh cña nÒn kinh tÕ mét c¸ch tæng hîp vµ chÝnh x¸c th«ng qua chØ sè gi¸ chøng kho¸n trªn thÞ tr­êng. Tõ ®ã t¹o ra mét m«i tr­êng c¹nh tranh lµnh m¹nh nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn, kÝch thÝch ¸p dông c«ng nghÖ míi, c¶i tiÕn s¶n phÈm. - Chøc n¨ng gióp ChÝnh phñ thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m«. TTCK lµ n¬i cung vµ cÇu vèn dµi h¹n gÆp nhau. Trªn TTCK gi¸ c¶ c¸c chøng kho¸n ph¶n ¸nh ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp nãi riªng vµ c¸c ngµnh kinh tÕ nãi chung, gi¸ chøng kho¸n t¨ng lªn cho thÊy ®Çu t­ ®ang më réng, nÒn kinh tÕ t¨ng tr­ëng vµ ng­îc l¹i khi gi¸ chøng kho¸n gi¶m sÏ cho thÊy dÊu hiÖu tiªu cùc cña nÒn kinh tÕ. ChÝnh v× vËy, TTCK ®­îc gäi lµ “phong vò biÓu” cña nÒn kinh tÕ vµ lµ c«ng cô quan träng gióp ChÝnh phñ thùc hiÖn chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m«. 2.3. Môc tiªu cña TTCK TTCK lu«n h­íng tíi nh÷ng môc tiªu nhÊt ®Þnh, nh×n chung cã 3 môc tiªu lín ®Æt ra ®èi víi TTCK. Ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶. + Mét TTCK cã hiÖu qu¶ lµ mét thÞ tr­êng cã tÝnh hiÖu qu¶ vÒ mÆt th«ng tin vµ c¬ chÕ giao dÞch. §Ó ®¹t ®­îc ®iÒu nµy TTCK cÇn ph¶i ®¶m b¶o ®­îc h×nh thµnh trªn thÞ tr­êng gi¸ c©n b»ng cung vµ cÇu, ph¶n ¸nh ®­îc tøc thêi c¸c th«ng tin liªn l¹c cã thÓ ¶nh h­ëng tíi gi¸ c¶. + C¬ chÕ vµ c¸c thñ tôc giao dÞch chøng kho¸n cÇn ®­îc tiªu chuÈn ho¸ ®Ó cã thÓ thùc hiÖn tèt mét sè l­îng lín c¸c giao dÞch mét c¸ch th«ng suèt. TTCK ®¶m b¶o tÝnh thanh kho¶n cao gióp cho nhµ ®Çu t­ cã thÓ mua vµ b¸n chøng kho¸n bÊt kú lóc nµo hä muèn. + Chi phÝ giao dÞch trªn thÞ tr­êng ph¶i ®­îc tèi thiÓu ho¸, ®¶m b¶o nh÷ng lîi Ých thu ®­îc tõ ®Çu t­ chøng kho¸n kh«ng bÞ chi phÝ giao dÞch ¨n mßn. Muèn vËy, hÖ thèng giao dÞch chøng kho¸n ®­îc tæ chøc sao cho tiÕt kiÖm nhÊt vÒ mÆt chi phÝ. + TTCK ph¶i ®­îc tæ chøc mét c¸ch thuËn tiÖn cho nh÷ng ng­êi sö dông, cã nh­ vËy míi thu hót ®­îc nhiÒu nhµ ®Çu t­ tham gia vµo thÞ tr­êng. §iÒu hµnh c«ng b»ng. §iÒu hµnh c«ng b»ng TTCK lµ viÖc ®¶m b¶o sù b×nh ®¼ng gi÷a ng­êi tham gia vµo thÞ tr­êng muèn vËy thùc hiÖn ®iÒu hµnh c«ng b¨ng TTCK cÇn ®¶m b¶o: + C¸c c¬ quan ®iÒu hµnh thÞ tr­êng ph¶i x¸c lËp c¸c quy chÕ ®¶m b¶o sù c¹nh tranh tù do, b×nh ®¼ng trªn thÞ tr­êng. C¸c nhµ ®Çu t­ vµ c¸c tæ chøc cã liªn quan ®Õn chøng kho¸n ®­îc tù do tham gia vµ rót lui khái thÞ tr­êng. + B¶o ®¶m quyÒn lîi cña nhµ ®Çu t­ th«ng qua viÖc duy tr× thÞ tr­êng ho¹t ®éng lµnh m¹nh, chèng l¹i c¸c tr­êng hîp lòng ®o¹n thÞ tr­êng vµ bãp mÐo gi¸ g©y ra thiÖt h¹i cho nhµ ®Çu t­. Ph¸t triÓn æn ®Þnh TTCK. §Ó ®¶m b¶o cho TTCK ph¸t triÓn æn ®Þnh vµ lµnh m¹nh cÇn chó träng ph¸t triÓn vµ lo¹i trõ c¸c kh¶ n¨ng x¶y ra, khñng ho¶ng cña thÞ tr­êng do mÊt kh¶ n¨ng thanh kho¶n hoÆc do biÕn ®éng gi¸ c¶ qu¸ lín. Trªn TTCK do nhiÒu khi ng­êi mua ho¹t ®éng biÕt râ ng­êi b¸n vµ kh¶ n¨ng thanh to¸n cña hä nªn cã thÓ g©y ra khñng ho¶ng cña toµn bé thÞ tr­êng. §Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy cÇn cã mét c¬ chÕ giao dÞch ®¶m b¶o th«ng suèt, thµnh lËp c¸c tæ chøc tµi trî chøng kho¸n hç trî thÞ tr­êng nh»m ng¨n ngõa kh¶ n¨ng, mÊt kh¶ n¨ng thanh kho¶n ®èi víi c¸c TTCK cña c¸c c«ng ty vÉn ho¹t ®éng tèt. III- C¬ cÊu vµ nguyªn t¾c ho¹t ®éng cña TTCK. 3.1. C¬ cÊu cña TTCK. Nghiªn cøu vÒ c¬ cÊu TTCK lµ ph©n tÝch xem TTCK bao gåm nh÷ng bé phËn nµo vµ t×m hiÓu mèi quan hÖ gi÷a c¸c bé phËn ®ã. C¨n cø vµo tÝnh chÊt c¸c chøng kho¸n ®­îc giao dÞch trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n cã thÓ d­îc chia thµnh thÞ tr­êng cæ phiÕu, thÞ tr­êng tr¸i phiÕu vµ thÞ tr­êng ph¸i sinh. + ThÞ tr­êng cæ phiÕu lµ thÞ tr­êng n¬i c¸c cæ phiÕu ®­îc ph¸t hµnh vµ giao dÞch. ThÞ tr­êng cæ phiÕu gåm thÞ tr­êng cæ phiÕu s¬ cÊp vµ thÞ tr­êng cæ phiÕu thø cÊp. + ThÞ tr­êng tr¸i phiÕu lµ thÞ tr­êng n¬i c¸c tr¸i phiÕu ®­îc ph¸t hµnh vµ giao dÞch. ThÞ tr­êng tr¸i phiÕu bao gåm thÞ tr­êng tr¸i phiÕu s¬ cÊp vµ thÞ tr­êng tr¸i phiÕu thø cÊp. + ThÞ tr­êng c¸c s¶n phÈm ph¸i sinh bao gåm thÞ tr­êng c¸c hîp ®ång t­¬ng lai, c¸c hîp ®ång lùa chän. C¨n cø vµo lu©n chuyÓn c¸c nguån vèn: TTCK ®­îc chia thµnh thÞ tr­êng s¬ cÊp vµ thÞ tr­êng thø cÊp. + ThÞ tr­êng s¬ cÊp lµ thÞ tr­êng mua b¸n c¸c lo¹i chøng kho¸n lÇn ®Çu ®­îc ph¸t hµnh. Sù ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng s¬ cÊp t¹o ra mét “kªnh” thu hót huy ®éng nguån tiÒn nhµn rçi cña d©n chóng chuyÓn thµnh vèn ®Çu t­ cho nÒn kinh tÕ. Th«ng qua thÞ tr­êng nµy nhµ ph¸t hµnh ®­îc thùc hiÖn viÖc b¸n c¸c chøng kho¸n míi cho nhµ ®Çu t­ thu ®­îc tiÒn vÒ t¨ng thªm mét l­îng vèn míi. + ThÞ tr­êng thø cÊp lµ n¬i giao dÞch c¸c chøng kho¸n ®· ®­îc ph¸t hµnh trªn thÞ tr­êng s¬ cÊp. Sù ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng thø cÊp t¹o ra kh¶ n¨ng dÔ dµng, thuËn tiÖn trao ®æi chøng kho¸n tthµnh tiÒn. Trªn thÞ tr­êng, diÔn ra viÖc mua b¸n chøng kho¸n gi÷a c¸c nhµ ®Çu t­, tiÒn thu ®­îc tõ viÖc b¸n chøng kho¸n kh«ng thuéc vÒ nhµ ph¸t hµnh mµ thuéc vÒ nhµ ®Çu t­ b¸n chøng kho¸n nh­êng l¹i quyÒn sì h÷u chøng kho¸n cho c¸c nhµ ®Çu t­ kh¸c. 3.2. C¸c nguyªn t¾c ho¹t ®éng cña TTCK. Nguyªn t¾c c¹nh tranh tù do: TTCK ph¶i ho¹t ®éng trªn c¬ së c¹nh tranh tù do. NghÜa lµ c¸c nhµ ph¸t hµnh, c¸c nhµ ®Çu t­ tù do tham gia vµ rót khái thÞ tr­êng. Gi¸ c¶ trªn thÞ tr­êng ph¶n ¸nh quan hÖ cung cÇu vÒ chøng kho¸n vµ thÓ hiÖn t­¬ng quan c¹nh tranh gi÷a c¸c c«ng ty. Nguyªn t¾c giao dÞch c«ng b»ng: cã nhiÒu ng­êi tham gia TTCK víi nh÷ng môc ®Ých kh¸c nhau. §Ó ®¶m b¶o lîi Ých cho nh÷ng ng­êi nµy, TTCK ph¶i ho¹t ®éng dùa trªn nguyªn t¾c giao dÞch c«ng b»ng, nh÷ng ng­êi tham gia thÞ tr­êng ®Òu b×nh ®¼ng trong viÖc thùc hiÖn nh÷ng quy ®Þnh nµy. Nguyªn t¾c c«ng khai: ®Ó ho¹t ®éng cña TTCK cã hiÖu qu¶ vµ c«ng b»ng th× c¸c tin tøc cã t¸c ®éng ®Õn sù thay ®æi gi¸ c¶ cña TTCK cÇn ph¶i c«ng khai cung cÊp cho c¸c nhµ ®Çu t­ nh»m t¹o c¬ héi ®Çu t­ nh­ nhau, ®ång thêi còng lµ biÖn ph¸p quan träng ®Ó ng¨n chÆn c¸c hµnh vi gian lËn trong kinh doanh chøng kho¸n, lòng ®o¹n trªn thÞ tr­êng. C¸c th«ng tin ®­îc c«ng khai th«ng qua c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng cña SGDCK, c¸c c«ng ty chøng kho¸n vµ c¸c tæ chøc cã liªn quan kh¸c. Nguyªn t¾c trung gian mua b¸n: trªn TTCK, c¸c giao dÞch ®­îc thùc hiÖn th«ng qua c¸c tæ chøc m«i giíi ®Ó ®¶m b¶o c¸c lo¹i chøng kho¸n ®­îc giao dÞch lµ chøng kho¸n thùc tÕ vµ hîp ph¸p, tr¸nh sù gi¶ m¹o, lõa ®¶o trong giao dÞch. C¸c c«ng ty chøng kho¸n b»ng viÖc thùc hiÖn c¸c nghiÖp vô cña m×nh ®¶m nhËn vai trß trung gian cho cung vµ cÇu chøng kho¸n gÆp nhau. Ch­¬ng II: Thùc tr¹ng cña thÞ tr­êng chøng kho¸n ë ViÖt Nam hiÖn Nay Nh­ ®· biÕt, TTCK lµ mét thÓ chÕ tµi chÝnh bËc cao cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, nh­ng ë n­íc ta nã cßn ®ang ë trinh ®é s¬ khai vµ quy m« bÐ. Sau h¬n hai n¨m x©y dùng vµ tr­ëng thµnh b¾t ®Çu tõ th¸ng 7 n¨m 2000, TTCK ViÖt Nam míi chØ b­íc ®Çu t¹o lËp mét thÞ tr­êng vèn míi vµ lµ b­íc ®ét ph¸ trong tiÕn tr×nh ®æi míi nÒn kinh tÕ thóc ®Èy nhanh qu¸ tr×nh x©y dùng, ph¸t triÓn vµ hoµn thiÖn thÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN ë ViÖt Nam theo h­íng héi nhËp víi khu vôc vµ quèc tÕ. §èi víi n­íc ta - mét n­íc non trÎ, nÒn kinh tÕ ®ang b­íc ®Çu ph¸t triÓn, héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ nªn TTCK b­íc ®Çu ®· më mét kªnh huy ®éng vèn míi cho nÒn kinh tÕ ViÖt Nam. MÆc dï thêi gian ra ®êi cña TTCK cßn qu¸ ng¾n ®Ó ®¸nh gi¸ mét c¸ch chÝnh x¸c nh÷ng ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng nµy. Cïng víi sù nç lùc cña c¸c c¬ quan qu¶n lý vËn hµnh TTCK ho¹t ®éng tõ TW ®Õn ®Þa ph­¬ng ®· t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho sù ph¸t triÓn cña TTCK. Qua ®ã chóng ta cã thÓ thÊy ®­îc nh÷ng g× ®· ®¹t ®­îc vµ nh÷ng ®iÓm cßn h¹n chÕ trong ho¹t ®éng cña TTCK hiÖn nay. I- T×nh h×nh cung cÇu chøng kho¸n trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n thêi gian qua 1.1 Cung chøng kho¸n trªn thÞ tr­êng: ViÖc ra ®êi trung t©m giao dÞch chøng kho¸n TP Hå ChÝ Minh ngµy 20 th¸ng 7 n¨m 2000 ®· ®¸nh dÊu mét b­íc ph¸t triÓn rÊt quan träng cña thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam. Tõ mét thÞ tr­êng ban ®Çu chØ cã 4 lo¹i cæ phiÕu víi sè l­îng: 38.708.000 cæ phiÕu, tæng gi¸ trÞ niªm yÕt lµ 387,008 tû ®ång vµ hai lo¹i tr¸i phiÕu víi tæng gi¸ trÞ niªm yÕt 600 tû ®ång, nay ®· ®­a tæng gi¸ trÞ hµng ho¸ niªm yªt trªn toµn thÞ tr­êng ®¹t trªn 20.000 tû ®ång. Trong gÇn n¨m n¨m ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng, sè tµi - kho¶n giao dÞch chøng kho¸n cña kh¸ch hµng ®­îc më t¹i c¸c c«ng ty Chøng kho¸n lµ gÇn 20.000, t¨ng gÊp 7 lÇn. Trong ®ã, cã h¬n 200 nhµ ®Çu t­ cã tæ chøc (chiÕm tû lÖ 0,95%) vµ gÇn 190 nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi chiÕm (0,87%), ®iÒu nµy cho thÊy thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam trong thêi gian qua ch­a cã nhiÒu nhµ ®Çu t­ chuyªn nghiÖp vµ nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi tham gia mµ chñ yÕu lµ c¸c nhµ ®Çu t­ c¸ nh©n trong n­íc. Do vËy qui m« giao dÞch cßn rÊt nhá bÐ. Tuy nhiªn, nÕu xem xÐt vÒ kh¶ n¨ng cung øng chøng kho¸n cho thÞ tr­êng th× cßn rÊt h¹n chÕ c¶ vÒ sè l­îng lÉn chÊt l­îng. MÆc dï hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng tuy ®· t¨ng vÒ sè l­îng nh­ng thùc tÕ lµ ch­a nhiÒu, ch­a ®a d¹ng chØ cã 2 lo¹i hµng ho¸ lµ cæ phiÕu vµ tr¸i phiÕu, trong ®ã chñ yÕu lµ tr¸i phiÕu chÝnh phñ. Cßn cæ phiÕu hiÖn t¹i tæng céng chØ cã ®­îc 30 c«ng ty niªm yÕt cæ phiÕu. Trªn mét khÝa c¹nh nµo ®ã, víi con sè 30 cã thÓ coi ®ã lµ sù th¾ng lîi vµ cè g¾ng lín cña thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam, nh­ng 30 lµ con sè qu¸ nhá bÐ so víi sè l­îng c¸c doanh nghiÖp cã nhu cÇu huy ®éng vèn vµ nÕu so víi tæng sè doanh nghiÖp trong toµn bé nÒn kinh tÕ th× con sè ®ã l¹i cµng kh«ng ®¸ng kÓ. MÆt kh¸c, phÇn lín c¸c c«ng ty niªm yÕt cã qui m« rÊt nhá, s¶n phÈm cña c¸c c«ng ty nµy gi¸ thµnh cßn cao nªn kh¶ n¨ng c¹nh tranh thÊp ë c¶ thÞ tr­êng trong n­íc vµ xuÊt khÈu, dÉn ®Õn chÊt l­îng nguån cung øng chøng kho¸n trªn thÞ tr­êng ch­a cao, søc cÇu chøng kho¸n thÊp lµ ®iÒu kh«ng tr¸nh khái. 1.2 VÒ kh¶ n¨ng cÇu chøng kho¸n : So víi thêi gian ®Çu, sè l­îng nhµ ®Çu t­, khèi l­îng giao dÞch vµ tæng gi¸ trÞ thÞ tr­êng ®­îc t¨ng dÇn song còng rÊt h¹n chÕ. Trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam hiÖn t¹i chñ yÕu c¸c nhµ ®Çu t­ c¸ nh©n vèn Ýt, sù hiÓu biÕt vÒ chøng kho¸n vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n cßn rÊt h¹n chÕ nªn trong ®Çu t­ cßn dÌ dÆt, ®Çu t­ theo phong trµo, theo tin ®ån, vµ cßn rÊt Ýt c¸c nhµ ®Çu t­ chuyªn nghiÖp cã tæ chøc, ®Çu t­ víi qui m« lín vµ dµi h¹n. ChØ cã 0,87% nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi, ho¹t ®éng mua b¸n chøng kho¸n cña hä còng cßn gÆp mét sè khã kh¨n nh­: Trong c¸c v¨n b¶n ph¸p qui hiÖn hµnh ch­a qui ®Þnh râ kh¸i niÖm nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi, ch­a cã sù thèng nhÊt vÒ tû lÖ tham gia cña bªn n­íc ngoµi khi ®Çu t­ cæ phiÕu ë thÞ tr­êng s¬ cÊp vµ khi mua b¸n giao dÞch trªn thÞ tr­êng thø cÊp… MÆt kh¸c, phÇn lín doanh nghiÖp ViÖt Nam cã qui m« nhá, thiÕu vèn kinh doanh nªn kh«ng cã kh¶ n¨ng tham gia ®Çu t­ trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n. Mét sè Ýt doanh nghiÖp kinnh doanh cã hiÖu qu¶ cã vèn nhµ rçi, cã thÓ sö dông ®Ó ®Çu t­ kiÕm lêi song do ®Çu t­ vµo chøng kho¸n lµ mét lÜnh vùc ®Çu t­ m¹o hiÓm, ®é rñi ro cao vµ cßn míi mÎ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp n­íc ta nªn nhiÒu doanh nghiÖp kh«ng m¹nh d¹n tham gia ®Çu t­ vµo thÞ tr­êng chøng kho¸n dÉn ®Õn søc mua cÇu chøng kho¸n trªn thÞ tr­êng cßn thÊp. II- Mét sè nguyªn nh©n: Tõ nh÷ng ph©n tÝch trªn cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng kh¶ n¨ng cung cÇu chøng kho¸n trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam cßn thÊp, cã nhiÒu nguyªn nh©n, cã thÓ nªu ra nh÷ng nguyªn do chñ yÕu, ®ã lµ: + Sù hiÓu biÕt cña c«ng chóng ®Çu t­ vÒ chøng kho¸n vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n cßn h¹n chÕ nªn ch­a tin t­ëng vµo thÞ tr­êng chøng kho¸n nh­ tÝnh c«ng b»ng, kh¶ n¨ng thanh to¸n cña thÞ tr­êng… Do vËy, thÞ tr­êng ch­a thu hót ®­îc nhiÒu nhµ ®Çu t­. + C¸c yÕu tè ®Ó ®¶m b¶o cho sù vËn hµnh an toµn, c«ng b»ng, minh b¹ch, vµ cã hiÖu qu¶ cña thÞ tr­êng nh­ qui chÕ vÒ c«ng khai th«ng tin, c¬ chÕ qu¶n lÝ, gi¸m s¸t ho¹t ®éng thÞ tr­êng… cßn nhiÒu bÊt cËp nªn ch­a t¹o ®­îc niÒm tin cho c¸c nhµ ®Çu t­. + C¸c chÝnh s¸ch hç trî vµ khuyÕn khÝch nhµ ®Çu t­ trong n­íc vµ n­íc ngoµi tham gia vµo thÞ tr­êng chøng kho¸n ch­a ®ång bé, ch­a thùc sù hÊp dÉn c¸c nhµ ®Çu t­. + ThÞ tr­êng ch­a cã sù tham gia cña c¸c c«ng ty, c¸c tËp ®oµn kinh tÕ m¹nh nªn chÊt l­îng nguån cung øng chøng kho¸n trªn thÞ tr­êng cßn thÊp, cÇu chøng kho¸n kh«ng cao. + ThÞ tr­êng cßn thiÕu v¾ng c¸c tæ chøc tµi chÝnh m¹nh vÒ cÇu chøng kho¸n nh­ Quü ®Çu t­ chøng kho¸n, c¸c c«ng ty Tµi chÝnh… + M«i tr­êng ph¸p lÝ cho ho¹t ®éng thÞ tr­êng chøng kho¸n ch­a ®Çy ®ñ‎, ®ång bé, thËm chÝ cßn m©u thuÉn nhau. + Kh¶ n¨ng hÊp thô vèn cña doanh nghiÖp cßn rÊt h¹n chÕ, nhiÒu doanh nghiÖp ch­a cã chiÕn l­îc ®Çu t­ hoÆc huy ®éng vèn ®Çu t­ dµi h¹n qua thÞ tr­êng chøng kho¸n nªn kh¶ n¨ng cung chøng kho¸n trªn thÞ tr­êng thÊp. + ViÖc më réng ®èi t­îng ®­îc cung cÊp tÝn dông ­u ®·i cña Nhµ n­íc víi l·i suÊt thÊp còng lµm cho c¸c doanh nghiÖp nµy û l¹i Nhµ n­íc kh«ng ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ra thÞ tr­êng. + Ch­a cã nhiÒu c«ng ty chøng kho¸n m¹nh ®Ó gióp c¸c doanh nghiÖp ph¸t hµnh chøng kho¸n ra thÞ tr­êng vµ t¹o thÞ tr­êng cho kh¸ch hµng ë kh¾p c¸c ®Þa ph­¬ng trªn c¶ n­íc. + C¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i ch­a ®¶m nhËn ®­îc vai trß võa lµ trung gian Tµi chÝnh, võa lµ nhµ ®Çu t­ cã tæ chøc trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n. Nh÷ng vÊn ®Ò trªn ®ang c¶n trë rÊt lín ®Õn kh¶ n¨ng cung cÇu chøng kho¸n trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n ë n­íc ta nh÷ng n¨m qua. III- §¸nh gi¸ chung vÒ thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt nam thêi gian qua: 3.1- Nh÷ng mÆt ®¹t ®­îc trong ho¹t ®éng cña TTCK ViÖt Nam trong thêi gian qua. TTCK ra ®êi ®· gãp phÇn thóc ®Èy nÒn kinh tÕ n­íc ta ph¸t triÓn nhanh chãng vµ tham gia héi nhËp nÒn kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi. Trong ®ã ho¹t ®éng cña TTCK ®¹t ®­îc mét sè kÕt qu¶ ®¸ng khÝch lÖ. Mét lµ, trong bèi c¶nh nÒn kinh tÕ hiÖn nay n­íc ta ®· ph¶i ®èi mÆt víi nh÷ng khã kh¨n, thö th¸ch tr­íc nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra trong qu¸ tr×nh më cöa, TTCK ra ®êi ®· ®¸nh dÊu mét b­íc tiÕn míi trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn thÞ tr­êng tµi chÝnh ViÖt Nam, thÓ hiÖn quyÕt t©m x©y dùng thÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng XHCN ë n­íc ta. Hai lµ, vÒ c¬ b¶n n­íc ta ®· x©y dùng ®­îc mét hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p luËt vµ h­íng dÉn ho¹t ®éng, qu¶n lý thÞ tr­êng t­¬ng ®èi ®Çy ®ñ,®¶m b¶o cho sù vËn hµnh n¨ng ®éng cña TTCK. Nh­ th«ng b¸o sè 91/ TP/TW, ngµy 28/9/1991 cña th­êng vô Bé chÝnh trÞ vÒ viÖc chuÈn bÞ thµnh lËp TTCK ë ViÖt nam, NghÞ ®Þnh sè 48/ 1998/N§-CP ngµy 11/7/1998 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ vÒ TTCK vµ chøng kho¸n, quyÕt ®Þnh sè 128/1998/Q§ - UBCK5 ngµy 1/8/1998 cña Chñ tÞch Uû ban chøng kho¸n Nhµ n­íc (UBCKNN) vÒ quy chÕ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n (TTGDCK), ®©y lµ hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p luËt c¬ së b­íc ®Çu cho ho¹t ®éng TTCK ViÖt Nam. Chóng ta ®· cã thªm nhiÒu bé luËt míi, tiÕn hµnh söa ®æi, bæ sung hoµn chØnh hÖ thèng luËt hiÖn hµnh. §©y lµ m«i tr­êng ph¸p luËt thuËn lîi cho sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña TTCK. Ba lµ, ho¹t ®éng TTCK ViÖt Nam ®· tæ chøc vµ vËn hµnh ®­îc TTGDCK tËp trung b¸n tù ®éng víi h¬n 600 phiªn giao dÞch hoµn toµn su«n sÎ kÓ tõ ngµy 30/07/2004. HÖ thèng giao dÞch cña TTGDCK ban ®Çu cho phÐp ®Êu lÖnh 500.000 lÖnh/phiªn víi thêi h¹n giao dÞch lµ 4 ngµy (T+4), cho ®Õn nay ®· ®­îc n©ng cÊp lµm gi¶m thêi gian thanh to¸n xuèng 3 ngµy (T+3). Bèn lµ, ho¹t ®éng qu¶n lý,vËn hµnh thÞ tr­êng cña UBCKNN vµ TTGDCK TP.HCM ®· cã nhiÒu c¶i tiÕn vµ tõng b­íc hoµn thiÖn trªn c¬ së rót kinh nghiÖm tõ ho¹t ®éng thùc tiÔn. UBCKNN ®· ®Ò ra biÖn ph¸p, chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p thÝch hîp kÞp thêi nh»m ®¶m b¶o thÞ tr­êng ho¹t ®éng æn ®Þnh, c«ng khai, c«ng b»ng vµ hiÖu qu¶. Bªn c¹nh ®ã, UBCKNN tham gia, phèi hîp víi Bé tµi chÝnh trong viÖc x©y dùng c¸c chÝnh s¸ch, chÕ ®é ph¸t triÓn TTCK trong dµi h¹n nh­ “®Þnh h­íng ph¸t triÓn TTCK ”, “lé tr×nh ph¸t triÓn thÞ tr­êng vèn ”. T¹i thÞ tr­êng giao dÞch chøng kho¸n TP.HCM ®· ®¹t ®­îc ®¸ng kÓ, thùc hiÖn ®­îc 900 phiªn giao dÞch víi tæng khèi l­îng chøng kho¸n ®¹t tæng gi¸ trÞ giao dÞch 13.082 tû ®ång. Thêi gian ®Çu TTGDCK ¸p dông biªn ®é dao ®éng gi¸ (+/-) 2 sau ®ã t¨ng lªn (+/-) 7 vµ (+/-) 3%, dù kiÕn n¨m 2003 sÏ ¸p dông biªn ®é dao ®éng gi¸ lµ (+/-) 5 nh»m æn ®Þnh thÞ tr­êng vµ b¶o vÖ c¸c nhµ ®Çu t­ trong thêi kú ho¹t ®éng ban ®Çu cña TTCK. N¨m lµ, víi sù tham gia cña c¸c chñ thÓ trªn TTCK nh­ TTGDCK, c«ng ty niªm yÕt (CTNY), c«ng ty chøng kho¸n (CTCK), c¸c nhµ qu¶n lý vµ c¸c nhµ ®Çu t­ ®· b¾t ®Çu tr­ëng thµnh mét b­íc, tham gia vµo thÞ tr­êng víi vai trß ngµy cµng tÝch cùc vµ hiÖu qu¶. Trong n¨m 2004 ho¹t ®éng cña TTCK ViÖt Nam cã sù ®ãng gãp cña 10 c«ng ty cæ phÇn ®­îc cÊp phÐp ph¸t hµnh, mét c«ng ty ph¸t triÓn vèn vµ ®¨ng ký niªm yÕt cæ phiÕu cho 11 c«ng ty, n©ng tæng gi¸ trÞ cæ phiÕu trªn TTCK lªn 17.000 tû ®ång. Ngoµi ra trong thÞ tr­êng tr¸i phiÕu ®· thùc hiÖn ®­îc 40 ®ît ®Êu thÇu qua TTGDCK vµ b¶o l·nh ph¸t hµnh tr¸i phiÕu cæ phÇn ®¹t 1.362 tû ®ång. §Õn nay cã 41 lo¹i tr¸i phiÕu niªm yÕt trªn TTCK trong ®ã cã 39 lo¹i tr¸i phiÕu ChÝnh Phñ vµ 2 tr¸i phiÕu doanh nghiÖp víi tæng gi¸ trÞ tr¸i phiÕu niªm yÕt trªn thÞ tr­êng ®¹t 4.276,338 tû ®ång. TÝnh ®Õn ngµy 30 th¸ng 07 n¨m 2004 sè tµi kho¶n giao dÞch chøng kho¸n cña kh¸ch hµng më t¹i c¸c c«ng ty chøng kho¸n lµ trªn 20.000 trong ®ã cã h¬n 200 nhµ ®Çu t­ cã tæ chøc vµ 191 nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. S¸u lµ, hiÖn nay TTCK tõng b­íc cã sù ph¸t triÓn, so víi thêi gian ®Çu kh¸ khiªm tèn ®Õn nay ®· cã ®­îc 30 CTNY vµ 9 CTCK tham gia vµo TTCK ViÖt Nam. §iÒu ®¸ng chó ý lµ mét sè c«ng ty niªm yÕt ®· hoÆc ®ang cã ®Ò ¸n ph¸t hµnh thªm cæ phiÕu ®Ó huy ®éng vèn më r«ng s¶n xuÊt kinh doanh th«ng qua TTCK. §Ó huy ®éng ®­îc vèn th× më cöa TTCK lµ c¬ héi quan träng ®Ó thu hót ®­îc nguån vèn ®Çu t­, nhÊt lµ vèn n­íc ngoµi. TTCKVN tuy cã ®iÓm xuÊt ph¸t chËm h¬n nh­ng còng ®· nhËn ®­îc sù h­ëng øng cña mét sè nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi, thóc ®Èy sù tham gia cña c¸c nhµ ®Çu t­ trong n­íc. Bªn c¹nh ®ã, còng tiÕn hµnh më réng ph¹m vi ho¹t ®éng cña TTCK ra réng kh¾p, ngoµi Hµ Néi vµ TP.HCM, hiÖn nay TTCK ®­îc më réng ra c¸c tØnh nh­ H¶i Phßng, §µ N½ng, §ång Nai, B×nh D­¬ng, Long An. B¶y lµ, Nhµ n­íc ta ®· chó träng tíi c«ng t¸c vµ ®µo t¹o vµ tuyªn truyÒn s©u réng trong c«ng chóng, cung cÊp nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n còng nh­ hiÓu biÕt vÒ chøng kho¸n vµ TTCK lµm cho ho¹t ®éng nµy ngµy cµng ph¸t triÓn réng r·i vµ m¹nh mÏ. T¸m lµ, hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ®­îc cæ phÇn ho¸ cïng víi sù tham gia cña c¸c doanh nghiÖp kinh doanh, cña c¸c c«ng ty tham gia vµo s¶n xuÊt theo chiÒu h­íng tèt. V× vËy c¸c c«ng ty chøng kho¸n ®ang ®­îc triÓn khai, më réng ph¹m vi ho¹t ®éng. Ngoµi ra, c¬ cÊu doanh thu cña c¸c c«ng ty chøng kho¸n ®· cã sù thay ®æi ®¸ng kÓ nã lµm tiÒn ®Ò cho sù ph¸t triÓn cña TTCK ViÖt Nam cßn non trÎ. Víi nh÷ng thµnh tùu ®· ®¹t ®­îc trong t×nh h×nh ho¹t ®éng cña TTCK trong thêi gian qua ®· thóc ®Èy tiÕn tr×nh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp trong thêi kú c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc, ®ång thêi ®­a kinh tÕ cña ®Êt n­íc ph¸t triÓn theo kÞp vµ hoµ nhËp vµo thÞ tr­êng thÕ giíi. 3.2- Nh÷ng mÆt cßn h¹n chÕ trong ho¹t ®éng TTCK §­îc më cöa ngay tõ khi thÞ tr­êng míi ®i vµo ho¹t ®éng khi mµ c¸c nhµ ®Çu t­ vµ c¸c nhµ qu¶n lý cßn qu¸ Ýt kinh nghiÖm th× viÖc TTCK ph¶i ®èi mÆt víi nhiÒu khã kh¨n trong qu¸ tr×nh héi nhËp lµ mét ®iÒu tÊt yÕu. Nªn bªn c¹nh nh÷ng mÆt ®¹t ®­îc trong ho¹t ®éng cña TTCK vÉn cßn tån t¹i nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh trong t×nh h×nh kinh tÕ hiÖn nay. Tr­íc hÕt, nãi vÒ ho¹t ®éng cña TTCK ph¶i nãi vÒ c¸c quy ®Þnh cña nhµ n­íc ®èi víi ho¹t ®éng nµy, ®­îc quy ®Þnh b»ng c¸c v¨n b¶n ph¸p lý. Cho ®Õn nay, v¨n b¶n ph¸p lý cao nhÊt cña TTCK ViÖt Nam lµ nghÞ ®Þnh 48/1998/N§-CP ngµy 11/7/1998 cña ChÝnh phñ ®­îc so¹n th¶o vµ ban hµnh trong ®iÒu kiÖn TTCK ë ViÖt Nam ch­a ®i vµo ho¹t ®éng, do vËy sau khi ®­a TTCK vµo vËn hµnh mét sè néi dung trong nghÞ ®Þnh kh«ng cßn phï hîp víi ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng hiÖn nay còng nh­ víi n«Þ dung míi cña LuËt doanh nghiÖp. MÆt kh¸c c¸c quy ®Þnh nµy ch­a râ rµng lµm cho c¸c nhµ ®Çu t­ th­êng hiÓu sai lÖch vÒ c¸c quy ®Þnh hoÆc hÖ thèng ph¸p luËt cña n­íc ta ch­a cã v¨n b¶n gi¶i thÝch râ nh÷ng tr­êng hîp vi ph¹m nghÞ ®Þnh 48 cña ChÝnh Phñ. MÆc dï trong qu¸ tr×nh vËn hµnh thÞ tr­êng UBCKNN ®· ban hµnh, söu ®æi, bæ sung c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt cho phï hîp víi c¸c yªu cÇu cña thÞ tr­êng nh­ng nh×n chung vÉn ch­a ®¸p ­ng ®­îc ®ßi hái cña ho¹t ®éng TTCK. Thø hai, lo¹i hµng ho¸ ho¹t ®éng trªn TTCK tuy ®· t¨ng nh­ng ch­a nhiÒu, ch­a ®a d¹ng vÒ chñng lo¹i. Nh­ chóng ta ®· biÕt trªn thÞ tr­êng hiÖn nay chØ cã 2 lo¹i hµng ho¸ lµ cæ phiÕu vµ tr¸i phiÕu. Sù biÕn ®éng cña 2 lo¹i hµng ho¸ nµy rÊt phøc t¹p trªn TTCK lµm cho ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c c«ng ty niªm yÕt cã tû lÖ doanh thu cao nh­ng quy m« vèn l¹i nhá, s¶n phÈm cña c¸c c«ng ty cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh nh­ng cßn khiªm tèn trªn thÞ tr­êng nhÊt lµ thÞ tr­êng ngoµi n­íc. Thùc tÕ cho thÊy, qua h¬n hai n¨m ho¹t ®éng chØ sè giao dÞch chøng kho¸n phong phó TTCK ®· béc lé sù biÕn ®éng th¨ng trÇm vµ thÓ hiÖn tÝnh ®Æc tr­ng c¬ b¶n cña quy luËt thÞ tr­êng. Trong giai ®o¹n ®Çu, khi míi ra ®êi TTCK ViÖt Nam ®· ph¸t triÓn qu¸ nhanh, gi¸ cæ phiÕu t¨ng lªn mét c¸ch “chãng mÆt”, nhiÒu nhµ ®Çu t­ h¸m lîi ®· bá tiÒn mua cæ phiÕu ë møc gi¸ qu¸ cao (gi¸ ¶o). HiÖn t­îng nµy x¶y ra lµ do trªn TTCK cã sù khan hiÕm vÒ hµng ho¸, t×nh tr¹ng chªnh lÖch cung- cÇu chøng kho¸n qu¸ lín, sè l­îng c«ng ty niªm yÕt cßn Ýt, l­îng ®Æt mua cæ phiÕu th­êng lín gÊp nhiÒu lÇn l­îng cæ phiÕu b¸n ra khiÕn gi¸ cæ phiÕu liªn tôc t¨ng. Trong khi ®ã c¸c lo¹i tr¸i phiÕu l¹i kh«ng cã giao dÞch hay nÕu cã th× chØ lµ sè l­îng kh«ng ®¸ng kÓ. Sù “h¸o høc” nµy céng víi t©m lý cña c¸c nhµ ®Çu t­ khi míi tham gia vµo thÞ tr­êng. Khi gi¸ cæ phiÕu liªn tôc t¨ng, c¸c nhµ ®Çu t­ lu«n t×m mäi c¸ch mua b»ng ®­îc ®Ó h­ëng chªnh lÖch gi¸ mµ hä ®i r»ng gi¸ cæ phiÕu ph¶n ¸nh t­¬ng ®èi chÝnh x¸c t×nh h×nh kinh doanh cña doanh nghiÖp. §©y lµ nguyªn nh©n thóc ®Èy gi¸ cæ phiÕu cña c¸c c«ng ty niªm yÕt t¨ng qu¸ cao. Sù t¨ng gi¸ nµy hoµn toµn kh«ng dÉn ®Õn sù t¨ng gi¸ trÞ doanh nghiÖp cña nh÷ng c«ng ty niªm yÕt mµ chØ cho thÊy mét “bong bãng” tµi chÝnh ®ang ®­îc h×nh thµnh trªn TTCKVN. Cô thÓ t¹i phiªn giao dÞch ngµy 25/6/2001 víi chØ sè giao dÞch ViÖt Nam-Index cña TTCK ViÖt Nam lµ 571,04 ®iÓm sau ®ã rít xuèng ®iÓm ®¸y 174,62 ®iÓm t¹i phiªn giao dÞch ngµy 07/11/2002. Cho ®Õn nh÷ng th¸ng ®Çu n¨m 2003 chØ sè gi¸ giao dÞch cã nhÝch lªn mét chót, t¹i phiªn giao dÞch th¸ng 1 n¨m 2003 chØ cßn 30.300 cæ phiÕu víi khèi giao dÞch khíp lÖnh chØ cßn 651 triÖu so víi 2.479,80 triÖu, cuèi th¸ng 8 n¨m 2000 chØ cã hai lo¹i cæ phiÕu giao dÞch. T¹i phiªn giao dÞch ngµy 14/01/2003 gi¸ giao dÞch nhÝch lªn mét chót ®¹t 870 triÖu víi 37.700 cæ phiÕu. Nh­ng chØ sè giao dÞch gÇn ®©y gi¶m ®¸ng kÓ, kÕt thóc phiªn giao dÞch ngµy 11/3/2003 ViÖt Nam-Index ®· gi¶m xuèng lËp kû lôc ®¸y míi lµ 162,86 ®iÓm thÊp nhÊt tõ tr­íc cho ®Õn nay, tæng gi¸ trÞ giao dÞch cña toµn thÞ tr­êng ®¹t 1.399.620.000 ®ång. So víi chØ sè ViÖt Nam-Index ®Ønh cao nhÊt trong c¸c phiªn giao dÞch víi gi¸ trÞ giao dÞch lµ 23 tû, ®iÒu nµy chøng tá TTCK ViÖt Nam hiÖn nay ®ang r¬i vµo t×nh tr¹ng “ngñ gËt”. T×nh tr¹ng nµy lµ v× trong n¨m võa qua trªn thÞ tr­êng vèn ë ViÖt Nam, tû gi¸ ngo¹i tÖ, l·i suÊt huy ®éng vèn, gi¸ vµng vµ gi¸ bÊt ®éng s¶n t¨ng. Cô thÓ, trong n¨m 2002 tû gi¸ ®«la Mü (USD) so víi VND t¨ng 2,1% (15.085 ®ång/USD-16.043 ®ång/USD), l·i suÊt tiÕt kiÖm USD lo¹i kú h¹n 12 th¸ng b×nh qu©n trong n¨m 2002 lµ 2,2%, l·i suÊt tiÒn göi tiÕt kiÖm VND lo¹i kú h¹n 12 th¸ng tõ 0,555/th¸ng, t¨ng lªn 0,67%/th¸ng, gi¸ vµng t¨ng 26,9% ( 796.000 ®ång-805.000 ®ång/chØ), gi¸ bÊt ®éng s¶n t¹i thµnh phè vµ khu ®« thÞ cã n¬i cã lóc t¨ng 60-75%. C¸c nhµ ®Çu t­ trªn TTCK hiÖn nay phÇn lín lµ do c¸n bé h­u trÝ, häc sinh, “nhµ ®Çu t­ chuyªn nghiÖp ” chiÕm tØ lÖ thÊp. Bªn c¹nh ®ã, chiÕn l­îc cña c¸c nhµ ®Çu t­ cßn mang tÝnh chÊt “thö nghiÖm”, chñ yÕu lµ ®Çu t­ ng¾n h¹n, mua nhanh, b¸n nhanh. HiÖn nay trªn thÞ tr­êng vÉn chÞu ¸p lùc lín tõ phÝa cÇu, chªnh lÖch cung - cÇu lín, sè l­îng vµ chñng lo¹i hµng ho¸ ch­a ®¸p øng ®­îc nhu cÇu cña c«ng chóng ®Çu t­. HiÖu qu¶ cña sù khan hiÕm hµng ho¸ lµ gi¸ cæ phiÕu trªn thÞ tr­êng t¨ng mét c¸ch gi¶ t¹o, gi¸ cæ phiÕu kh«ng ph¶n ¸nh ®­îc gi¸ trÞ hiÖn thùc cña c«ng ty ph¸t hµnh. §©y còng chÝnh lµ mét trong nh÷ng yÕu tè t¹o ®iÒu kiÖn cho ho¹t ®éng ®Çu c¬, “lµm gi¸” trªn thÞ tr­êng. C¸c hiÖn t­îng tiªu cùc trªn ®ang lµ mèi ®e do¹ lín ®èi víi mét thÞ tr­êng míi ®i vµo ho¹t ®éng nh­ TTCKVN hiÖn nay. Ba lµ, c¬ chÕ qu¶n trÞ ho¹t ®éng cña c¸c CTCK, CTNY ch­a phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ, quy ®Þnh ®èi víi ho¹t ®éng TTCK ch­a s©u réng nªn ý thøc thùc hiÖn ch­a cao do ®ã ®· h¹n chÕ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña TTCK. MÆt kh¸c, c¬ chÕ vËn hµnh cña TTCK t¹o ra m«i tr­êng hÕt søc thuËn lîi cho ho¹t ®éng ®Çu c¬ ph¸t triÓn. Nh­ng c¸c nhµ ®Çu c¬ ®· lîi dông triÖt ®Ó c¸c yÕu tè tiªu cùc cña TTCK ®Ó khai th¸c c¸c mÆt tr¸i cña nã vµ dÉn ®Õn viÖc c¸c giao dÞch chøng kho¸n kh«ng c«ng b»ng. Ngoµi ra cßn dÉn ®Õn kh¶ n¨ng mÊt gi¸ ®ång néi tÖ, g©y ra c¸c hiÖn t­îng l¹m ph¸t mµ ChÝnh Phñ kh«ng thÓ kiÓm so¸t ®­îc. C¸c CTNY cßn e ng¹i khi ph¶i c«ng bè th«ng tin trªn thÞ tr­êng, thùc hiÖn chÕ ®é kiÓm to¸n nghiªm ngÆt còng nh­ c¸c mèi ®e do¹ v× kh¶ n¨ng c¹nh tranh. B¶n th©n c¸c doanh nghiÖp ®· ®­îc niªm yÕt trªn thÞ tr­êng víi sè l­îng chøng kho¸n thùc tÕ ®­îc ®­a vµo giao dÞch cßn h¹n chÕ. C¸c CTCK ch­a ®­îc thùc hiÖn nghiÖp vô tù kinh doanh. Mµ nghiÖp vô nµy c¸c CTCK cã thÓ thùc hiÖn chøc n¨ng ®Ó æn ®Þnh thÞ tr­êng, c©n ®èi cung cÇu th«ng qua viÖc mua b¸n chøng kho¸n khi cã sù chªnh lÖch qóa lín trªn thÞ tr­êng. VÒ mÆt vÜ m«, tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ thÊp, m«i tr­êng ®Çu t­ kÐm hÊp dÉn nªn c¸c CTNY ch­a cã nhu cÇu ph¸t hµnh thªm tr¸i phiÕu míi, bªn c¹nh ®ã ch­a t¹o ra ®­îc nhu cÇu lín vÒ vèn. Thø t­, TTCK cßn lµ mét kh¸i niÖm míi mÎ ®èi víi c«ng chóngViÖt Nam. TTGDCK ®i vµo ho¹t ®éng cßn qu¸ non trÎ víi ®éi ngò c¸n bé ch­a cã nhiÒu kinh nghiÖm, hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng cßn nghÌo nµn trong khi ®ã c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi am hiÓu vµ nh¹y c¶m trong lÜnh vùc nµy l¹i ®ang thiÕu v¾ng. Thùc tÕ cho thÊy TTCK ViÖt Nam vÉn cßn Ýt nhµ ®Çu t­ cã tæ chøc, ®Çu t­ cã quy m« lín vµ dµi h¹n. Cã thÓ nãi r»ng ho¹t ®éng cña TTCK ViÖt Nam thêi gian qua ch­a t¸c ®éng mét c¸ch m¹nh mÏ ®Õn nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc, ch­a chiÕm mét vÞ thÕ nh­ mong muèn cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta trong hÖ thèng tµi chÝnh víi t­ c¸ch lµ kªnh huy ®éng vèn trung vµ dµi h¹n cho ®Çu t­ ph¸t triÓn. NhÊt lµ trong xu thÕ më cöa TTCK hiÖn nay chÝnh lµ sù dÞch chuyÓn cña c¸c dßng tiÒn nãng mµ c¸c luång vèn, l·i suÊt nµy cùc kú nh¹y c¶m víi c¸c møc l·i suÊt kh¸c nhau, víi sù t¨ng tr­ëng cña nÒn kinh tÕ vµ lîi nhuËn kú väng tõ viÖc n¾m gi÷ cæ phiÕu. Nh­ vËy t¹i sao nhiÒu nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ch­a tham gia vµo TTCK ViÖt Nam? C©u tr¶ lêi ®­îc c¨n cø vµo quyÕt ®Þnh sè 145/1999/Q§- TTg cña Thñ t­íng ChÝnh phñ ngµy 28-06-1999 ban hµnh vÒ quy chÕ b¸n cæ phÇn cho c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi, quyÕt ®Þnh nµy ®­îc ¸p dông cho viÖc mua b¸n cæ phiÕu cña nh÷ng c«ng ty kh«ng niªm yÕt. Cßn ®èi víi c«ng ty niªm yÕt th× viÖc mua b¸n cña c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi thùc hiÖn theo quyÕt ®Þnh 139/1999/ Q§- TTg cña Thñ t­íng ChÝnh phñ ban hµnh ngµy 10-06-1999 quy ®Þnh c¸c c«ng ty niªm yÕt ®· cã cæ phÇn cña ng­êi ®Çu t­ n­íc ngoµi trªn 20% th× chØ ®­îc tham gia b¸n mµ kh«ng ®­îc phÐp mua. V× vËy TTCK ViÖt Nam ch­a thùc sù thu hót ®­îc sù quan t©m cña c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. Thø n¨m, vÊn ®Ò ®­a th«ng tin vÒ TTCK cßn h¹n chÕ, hÇu nh­ c¶ c¬ quan qu¶n lý lÉn ng­êi tham gia vµo TTCK ®Òu ch­a nhËn thøc ®­îc vai trß ®Æc biÖt quan träng cña th«ng tin trong ho¹t ®éng cña TTCK do ®ã kh«ng b¶o ®¶m ®­îc yªu cÇu kÞp thêi, chÝnh x¸c th«ng tin trªn thÞ tr­êng. Thø s¸u, ho¹t ®éng cña ®éi ngò nh©n viªn lµm nghÒ kinh doanh chøng kho¸n cßn yÕu vÒ tr×nh ®é, kinh nghiÖm lµm viÖc. MÆt kh¸c, ho¹t ®éng hÇu hÕt cña c¸c c«ng ty chøng kho¸n chØ tËp trung vµo hai thµnh phè lín lµ Hµ Néi vµ TP.HCM ch­a t¹o ®­îc ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c nhµ ®Çu t­ ë c¸c tØnh, thµnh phè kh¸c tham gia vµo TTCK. Chóng ta ®Òu biÕt chøng kho¸n vµ TTCK lµ mét lÜnh vùc míi cña n­íc ta hiÖn nay cho nªn thùc tiÔn vµ kinh nghiÖm qu¶n lý vËn hµnh cña c¸c c¬ quan, tæ chøc trong TTCK cßn rÊt s¬ khai vµ yÕu kÐm, ®èi víi quÇn chóng lµ mét ho¹t ®éng míi mÎ nªn kh«ng thÓ tr¸nh ®­îc nh÷ng thiÕu sãt trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng. MÆt kh¸c, m«i tr­êng kinh tÕ cña ViÖt Nam kÐm s«i ®éng, kh¶ n¨ng hÊp thô vèn cña c¸c doanh nghiÖp cßn h¹n chÕ, do ®ã TTCK tuy ®· ®i vµo ho¹t ®éng nh­ng sÏ gÆp nhiÒu khã kh¨n víi t×nh h×nh hiÖn nay cña ViÖt Nam trong nhiÒu mÆt. Ch­¬ng III: Gi¶i ph¸p “t¨ng cung – kÝch cÇu” cho thÞ tr­êng Chøng kho¸n trong ®iÒu kiÖn n­íc ta hiÖn nay Môc tiªu tæng qu¸t cho sù ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam tõ nay ®Õn n¨m 2010 ®· ®­îc x¸c ®Þnh lµ: tiÕp tôc æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng chøng kho¸n, gãp phÇn ph¸t triÓn thÞ tr­êng Tµi chÝnh ViÖt Nam; tiÕp tôc ®Èy m¹nh viÖc huy ®éng vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn kinh tÕ, ®ång thêi thóc ®Èy qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp Nhµ n­íc; n©ng cao chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng thÞ tr­êng, h¹n chÕ tèi ®a c¸c ¶nh h­ëng tiªu cùc, b¶o vÖ lîi Ých cña ng­êi ®Çu t­, thóc ®Èy qóa tr×nh tù do ho¸ Tµi chÝnh vµ héi nhËp thÞ tr­êng Tµi chÝnh quèc tÕ. §Ó thùc hiÖn ®­îc c¸c môc tiªu trªn, viÖc t¨ng cung vµ kÝch cÇu chøng kho¸n trªn thÞ tr­êng cã ý nghÜa quan träng ®Æc biÖt kh«ng nh÷ng ®èi víi tr­íc m¾t mµ cßn c¶ vÒ l©u dµi ë n­íc ta. Cã thÓ nªu ra mét sè gi¶i ph¸p chñ yÕu sau: Mét lµ, khuyÕn khÝch, thu hót nhiÒu lo¹i h×nh doanh nghiÖp tham gia vµo thÞ tr­êng chøng kho¸n ®Ó t¨ng sè l­îng vµ tÝnh hÊp dÉn cña hµng ho¸ chøng kho¸n trªn thÞ tr­êng. Trong sè 30 doanh nghiÖp ®ang tham gia vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n th× c¸c doanh nghiÖp ®ã ®Òu lµ nh÷ng doanh nghiÖp nhµ n­íc ®­îc cæ phÇn ho¸, hiÖn t¹i thÞ tr­êng cßn thiÕu v¾ng nhiÒu lo¹i h×nh doanh nghiÖp kh¸c. Do vËy, ®Ó ®a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp tham gia vµo thÞ tr­êng chøng kho¸n cÇn ph¶i cã nh÷ng chÝnh s¸ch biÖn ph¸p: + KhuyÕn khÝch thµnh lËp míi c¸c doanh nghiÖp theo h×nh thøc c«ng ty cæ phÇn. VÒ l©u dµi, chøng kho¸n cña c¸c c«ng ty cæ phÇn thuéc thµnh phÇn kinh tÕ t­ nh©n sÏ ®ãng vai trß chñ yÕu cña thÞ tr­êng, nh­ng hiÖn t¹i phÇn lín c¸c doanh nghiÖp thuéc thµnh phÇn kinh tÕ t­ nh©n ë n­íc ta ®Òu ®­îc thµnh lËp theo h×nh thøc c«ng ty TNHH hoÆc doanh nghiÖp t­ nh©n. Theo ph¸p luËt hiÖn hµnh, c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp nµy kh«ng ®­îc phÐp ph¸t hµnh chøng kho¸n mµ chØ cã c«ng ty cæ phÇn míi ®ñ ®iÒu kiÖn ph¸p lÝ ®Ó ph¸t hµnh. V× vËy, Nhµ n­íc cÇn cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch thµnh lËp míi c¸c c«ng ty cæ phÇn ®Ó t¨ng hµng ho¸ cho thÞ tr­êng. + KhuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc huy ®éng vèn qua ph¸t hµnh tr¸i phiÕu nh­ gi¶m chi phÝ ph¸t hµnh; gi¶m thuÕ thu nhËp ®èi víi doanh nghiÖp sö dông vèn tµi trî b»ng tr¸i phiÕu; qui ®Þnh tû lÖ vay nî ng©n hµng; gi¶m sù phô thuéc qu¸ ®¸ng vµo nguån vèn tÝn dông ­u ®·i cña Nhµ n­íc. + KhuyÕn khÝch doanh nghiÖp liªn doanh cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi chuyÓn ®æi sang c«ng ty cæ phÇn vµ ®­a cæ phiÕu ra niªm ‎yÕt ®Ó ®a d¹ng ho¸ vµ n©ng cao chÊt l­îng hµng ho¸ - cæ phiÕu trªn thÞ tr­êng. + KhuyÕn khÝch c¸c c«ng ty b¶o hiÓm tham gia vµo thÞ tr­êng chøng kho¸n ®Ó t¨ng c­êng yÕu tè ®Çu t­ dµi h¹n, kh¾c phôc xu h­íng ®Çu t­ ng¾n h¹n b¨ng c¸c qui ®Þnh b¾t buéc mét sè lo¹i h×nh b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm nghÒ nghiÖp nh»m t¹o niÒm tin cho c¸c nhµ ®Çu t­. + KhuyÕn khÝch sù ra ®êi vµ ho¹t ®éng cña c¸c quÜ ®Çu t­ chøng kho¸n, quÜ tÝnh th¸c ®Çu t­, quÜ h­u trÝ nh»m ®a d¹ng ho¸ ®Çu t­ vµ thu hót ®«ng ®¶o c«ng chóng tham gia ®Çu t­, gi¶m thiÓu rñi ro cho c¸c nhµ ®Çu t­ c¸ nh©n. Hai lµ: ®Èy m¹nh ph¸t hµnh tr¸i phiÕu chÝnh phñ qua trung t©m giao dÞch chøng kho¸n. Trong khi c¸c lo¹i tr¸i phiÕu doanh nghiÖp ®ñ tiªu chuÈn niªm yÕt giao dÞch cßn h¹n chÕ th× tr¸i phiÕu chÝnh phñ sÏ lµ lo¹i chøng kho¸n giao dÞch chÝnh t¹i trung t©m giao dÞch. §Ó ph¸t huy vai trß cña lo¹i tr¸i phiÕu nµy trªn thÞ tr­êng, cÇn chó träng nh÷ng vÊn ®Ò sau: + Nhµ n­íc cÇn kÕ ho¹ch ho¸ nhu cÇu vèn vµ c¸c nguån vèn dµi h¹n ®Ó cã kÕ ho¹ch huy ®éng vèn qua ph¸t hµnh c¸c lo¹i tr¸i phiÕu chÝnh phñ. + §a d¹ng ho¸ thêi h¹n tr¸i phiÕu chÝnh phñ, chñ yÕu tËp trung ph¸t hµnh lo¹i tr¸i phiÕu trung vµ dµi h¹n. + Ph¶i coi träng viÖc ®¶m b¶o ®óng møc lîi Ých chÝnh ®¸ng vµ hîp lý cho ng­êi ®Çu t­ lµ biÖn ph¸p c¬ b¶n ®¶m b¶o cho viÖc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ChÝnh phñ thµnh c«ng. + Më réng ph¸t hµnh theo h×nh thøc b¸n bu«n th«ng qua b¶o l·nh ph¸t hµnh vµ ®Êu thÇu qua trung t©m giao dÞch chøng kho¸n. + CÇn cã c¬ chÕ b¾t buéc b¸n l¹i l­îng tr¸i phiÕu n¾m gi÷ v­ît qu¸ sè l­îng vµ thêi gian ®èi víi c¸c tæ chøc ®Êu thÇu vµ b¶o l·nh ph¸t hµnh. Ba lµ: t¨ng sè l­îng vµ n©ng cao chÊt l­îng c«ng ty niªm yÕt chøng kho¸n. Sau h¬n 5 n¨m ho¹t ®éng cña trung t©m giao dÞch chøng kho¸n TP Hå ChÝ Minh míi chØ cã 30 c«ng ty niªm yÕt, nÕu so víi trªn 1600 doanh nghiÖp Nhµ n­íc ®­îc cæ phÇn ho¸ hoÆc chuyÓn ®æi h×nh thøc së h÷u th× sè l­îng c«ng ty niªm yÕt cßn qóa Ýt ái. Do vËy, ®Ó thÞ tr­êng chøng kho¸n ngµy cµng ph¸t triÓn vÒ quy m«, ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ cÇn ph¶i cã sù tham gia tÝch cùc cña c¸c doanh nghiÖp vµo thÞ tr­êng b»ng c¸c biÖn ph¸p: + CÇn ®Èy m¹nh cæ phÇn ho¸ vµ kÕt hîp qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp Nhµ n­íc víi viÖc lùa chän c¸c doanh nghiÖp ®ñ tiªu chuÈn ®­a ra niªm yÕt. + CÇn cã chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p khuyÕn khÝch c¸c tæng c«ng ty Nhµ n­íc thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ vµ niªm yÕt chøng kho¸n trªn thÞ tr­êng ®Ó t¨ng sè l­îng vµ tÝnh hÊp dÉn chøng kho¸n trªn thÞ tr­êng. + Gi¶m bít sù kh¾t khe vÒ tiªu chuÈn niªm yÕt vµ ®¬n gi¶n ho¸ thñ tôc niªm yÕt. + Cho phÐp c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi niªm yÕt cæ phiÕu vµ ph¸t hµnh tr¸i phiÕu. + Cho phÐp thµnh lËp c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi d­íi h×nh thøc c«ng ty cæ phÇn vµ thùc hiÖn tham gia niªm yÕt chøng kho¸n. + CÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch ­u ®·i vÒ mÆt tµi chÝnh ®èi víi c¸c c«ng ty niªm yÕt nh­ miÔn gi¶m phÝ niªm yÕt, gi¶m thu phÝ kiÓm to¸n, ­u ®·i vÒ thuÕ ®èi víi nh÷ng c«ng ty niªm yÕt… Bèn lµ: n©ng cÊp c¶i tiÕn ho¹t ®éng, më réng ph¹m vi vµ lo¹i h×nh nghiÖp vô cña c¸c c«ng ty chøng kho¸n. HiÖn nay ®· cã 9 c«ng ty chøng kho¸n ®­îc thµnh lËp vµ cung cÊp dÞch vô cho thÞ tr­êng nh­ng phÇn lín c¸c c«ng ty chøng kho¸n hiÖn chØ dõng l¹i cung cÊp c¸c dÞch vô ®¬n gi¶n nh­ m«i giíi, t­ vÊn niªm yÕt, rÊt nhiÒu dÞch vô t¹o sù t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng cßn ch­a ®­îc triÓn khai m¹nh mÏ nh­ b¶o l·nh, ®¹i lÝ ph¸t hµnh, qu¶ lÝ danh môc ®Çu t­, qu¶ lÝ quÜ ®Çu t­… ®Ó lµm ®­îc nh÷ng ®iÒu ®ã c¸c c«ng ty chøng kho¸n cÇn: + N©ng cÊp qui m« vèn. §Ó t¨ng vèn cho c¸c c«ng ty chøng kho¸n cã thÓ thùc hiÖn b»ng c¸ch cho phÐp c¸c c«ng ty chøng kho¸n chñ ®éng ph¸t hµnh ®Ó t¨ng vèn hoÆc miÔn trõ thuÕ thu nhËp phÇn lîi nhuËn ®­îc sö dông ®Ó t¨ng vèn ®iÒu lÖ. + Më réng ph¹m vi ho¹t ®éng vµ triÓn khai toµn bé nghiÖp vô ho¹t ®éng kinh doanh ®· ®­îc cÊp phÐp cho c¸c c«ng ty chøng kho¸n. + Më réng m¹ng l­íi dÞch vô chi nh¸nh, ®¹i lÝ nhËn lÖnh cña c¸c c«ng ty chøng kho¸n ë c¸c khu ®«ng d©n c­, c¸c tØnh, thµnh phè trong c¶ n­íc nh»m më réng qui m« thÞ tr­êng vµ gia t¨ng tiÖn Ých ®Ó thu hót c¸c nhµ ®Çu t­. + HiÖn ®¹i ho¸ c¬ së vËt chÊt kü thuËt cña c¸c c«ng ty chøng kho¸n nh­ hiÖn ®¹i ho¸ hÖ thèng th«ng tin nèi m¹ng gi÷a c«ng ty chøng kho¸n víi trung t©m giao dÞch vµ ng­êi ®Çu t­. + T¨ng c­êng chÊt l­îng qu¶n trÞ c«ng ty, n©ng cao tr×nh ®é vµ ®¹o ®øc hµnh nghÒ cña c¸c nh©n viªn m«i giíi, hµnh nghÒ chøng kho¸n. N¨m lµ: T¨ng c­êng sù tham gia cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i vµo thÞ tr­êng chøng kho¸n. Theo qui ®Þnh t¹i nghÞ ®Þnh sè 48/1998/N§-CP cña chÝnh phñ vÒ chøng kho¸n vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n th× c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i kh«ng ph¶i lµ øng cö viªn vµo chøc danh m«i giíi chøng kho¸n mµ c¸c ng©n hµng Th­¬ng m¹i muèn tham gia c¸c ho¹t ®éng kinh doanh chøng kho¸n ph¶i thµnh lËp c«ng ty chøng kho¸n cã t­ c¸ch ph¸p nh©n riªng, kh«ng ®­îc thùc hiÖn theo kiÓu m©u “kh«ng cã sù t¸ch biÖt gi÷a c«ng nghiÖp ng©n hµng vµ c«ng nghiÖp chøng kho¸n”. Chóng t«i cho r»ng thùc hiÖn m« h×nh tæ chøc c«ng ty chøng kho¸n nh­ qui ®Þnh t¹i nghÞ ®Þnh sè 48/N§-CP lµ ch­a hoµn toµn phï hîp víi n­íc ta. V× theo m« h×nh ®ã, c¸c c«ng ty chøng kho¸n kh«ng thÓ lµ ng­êi hiÓu biÕt t­êng tËn vÒ c¸c doanh nghiÖp- ng­êi ph¸t hµnh chøng kho¸n; kh«ng ph¶i lµ ng­êi s½n cã nh÷ng ph­¬ng tiÖn kü thuËt cÇn thiÕt phï hîp víi yªu cÇu cña ng­êi ®Çu t­, kh«ng thÓ cã s½n ®éi ngò c¸n bé, nh©n viªn cã nghiÖp vô chuyªn m«n liªn quan chÆt chÏ vµ gÇn gòi víi nh÷ng nghiÖp vô vÒ chøng kho¸n nh­ c¸c ng©n hµng Th­¬ng m¹i. Vµ còng theo ®ã dÉn ®Õn kh«ng thÓ cã ®ñ sè c«ng ty chøng kho¸n ®ñ m¹nh vµ ph¸t triÓn ë tr×nh ®é cao ®Ó gióp c¸c doanh nghiÖp ph¸t hµnh chøng kho¸n ra thÞ tr­êng, gióp c¸c doanh nghiÖp ph¸t triÓn c¸c h×nh thøc chøng kho¸n míi vµ còng kh«ng cã kh¶ n¨ng chèng ®ì cao ®èi víi nh÷ng biÕn ®éng bÊt lîi trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n. §iÒu nµy ®· ®­îc chøng minh chøng tõ ho¹t thùc tr¹ng ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty chøng kho¸n trªn thÞ tr­êng h¬n 2 n¨m qua. Do vËy trong thêi gian tíi, theo chóng t«i cÇn t¨ng c­êng sù tham gia cña c¸c ng©n hµng Th­¬ng m¹i vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n víi t­ c¸ch võa lµ trung gian Tµi chÝnh võa lµ c¸c nhµ ®Çu t­ cã tæ chøc: - Trªn thÞ tr­êng s¬ cÊp, c¸c ng©n hµng Th­¬ng m¹i tham gia ho¹t ®éng víi t­ c¸ch lµ ng­êi ph¸t hµnh ®Ó t¹o ra hµng ho¸ cho thÞ tr­êng chøng kho¸n, cung cÊp c¸c dÞch vô vÒ t­ vÊn ph¸t hµnh chøng kho¸n, lµm ®¹i lÝ ph¸t hµnh chøng kho¸n, b¶o l·nh ph¸t hµnh chøng kho¸n. - Trªn thÞ tr­êng thø cÊp, c¸c ng©n hµng Th­¬ng m¹i tham gia víi t­ c¸ch lµ mét trung gian m«i giíi, mét nhµ ®Çu t­ cã tæ chøc. Nh­ng ®Ó tr¸nh nh÷ng tr­êng hîp ®Çu c¬ g©y lén xén trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n do c¸c ng©n hµng Th­¬ng m¹i g©y ra cÇn ph¶i cã c¸c qui ®Þnh sau: + Qui ®Þnh c¸c ng©n hµng Th­¬ng m¹i kh«ng ®­îc sö dïng tiÒn göi ng¾n h¹n cña c«ng chóng ®Ó ®Çu t­ chøng kho¸n. + Qui ®Þnh b¾t buéc c¸c ng©n hµng Th­¬ng m¹i ph¶i b¸n l­îng chøng kho¸n n¾m gi÷ v­ît qu¸ thêi gian vµ sè l­îng theo qui ®Þnh. S¸u lµ: t¨ng c­êng qu¶ng b¸ kiÕn thøc vÒ chøng kho¸n, thÞ tr­êng chøng kho¸n vµ lîi Ých ®Çu t­ chøng kho¸n cho c«ng chóng. Chøng kho¸n vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n lµ mét lÜnh vùc hoµn toµn míi mÎ ®èi víi c«ng chóng ®Çu t­. Sù hiÓu biÕt cña c«ng chóng ®Çu t­ vÒ chøng kho¸n vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n ë n­íc ta cßn rÊt h¹n chÕ nªn nhiÒu nhµ ®Çu t­ vÉn ®Çu t­ chøng kho¸n theo c¶m tÝnh, nªn thÞ tr­êng ch­a thu hót ®­îc nhiÒu c«ng chóng tham gia ®Çu t­ chøng kho¸n. ChÝnh v× vËy, cÇn ph¶i t¨ng c­êng c«ng t¸c tuyªn truyÒn, phæ cËp kiÕn thøc vÒ chøng kho¸n vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n trªn ph¹m vi c¶ n­íc b»ng c¸ch ph¸t hµnh vµ ph©n phèi c¸c tµi liÖu h­íng dÉn thËt ®¬n gi¶n vµ dÔ hiÓu vÒ chøng kho¸n vµ giao giao dÞch chøng kho¸n cho ®«ng ®¶o c«ng chóng; ®µo t¹o miÔn phÝ, phæ cËp vµ n©ng cao kiÕn thøc chøng kho¸n vµ tuyªn truyÒn réng r·i ®Õn c«ng chóng ë c¸c tØnh thµnh phè vµ ®éi ngò c¸c doanh nghiÖp trÎ ViÖt Nam… §Ó n©ng cao chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng, h¹n chÕ ¶nh h­ëng tiªu cùc vµ b¶o vÖ lîi Ých cña ng­êi ®Çu t­, ngoµi viÖc thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p t¨ng cung, kÝch cÇu nªu trªn, cßn ph¶i thùc hiÖn ®ång bé c¸c gi¶i ph¸p Tµi chÝnh, gi¶i ph¸p kinh tÕ vÜ m« kh¸c ./. kÕt luËn ThÞ tr­êng chøng kho¸n ra ®êi ®· ®¸nh dÊu mét b­íc tiÕn míi trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn thÞ tr­êng tµi chÝnh ViÖt Nam. TTCK ra ®êi ®· gãp phÇn thóc ®Èy nÒn kinh tÕ n­íc ta ph¸t triÓn nhanh chãng vµ tham gia héi nhËp nÒn kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi. Trong ®ã ho¹t ®éng cña TTCK ®¹t ®­îc mét sè kÕt qu¶ ®¸ng khÝch lÖ. ChØ sau n¨m n¨m ho¹t ®éng, thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam ®· ®¹t ®­îc nhiÒu thµnh tùu to lín. Lµ kªnh huy ®éng vèn quan träng cho c¸c tæ chøc kinh tÕ trong nÒn kinh tÕ quèc d©n; lµ cÇu nèi gi÷a doanh nghiÖp vµ nhµ ®Çu t­, gi÷a n¬i thõa vµ n¬i thiÕu vèn. Tuy nhiªn nÕu xÐt vÒ kh¶ n¨ng cung øng chøng kho¸n cho thÞ tr­êng th× cßn rÊt h¹n chÕ vÒ c¶ sè l­îng lÉn chÊt l­îng. Hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n ®· t¨ng nh­ng thùc tÕ lµ ch­a nhiÒu, ch­a ®a d¹ng. Kh¶ n¨ng hÊp thô vèn cña doanh nghiÖp cßn rÊt h¹n chÕ, nhiÒu doanh nghiÖp ch­a cã chiÕn l­îc ®Çu t­ hoÆc huy ®éng vèn ®Çu t­ dµi h¹n qua thÞ tr­êng chøng kho¸n nªn kh¶ n¨ng cung chøng kho¸n trªn thÞ tr­êng thÊp. Bªn c¹nh ®ã, sè l­îng nhµ ®Çu t­, khèi l­îng giao dÞch rÊt thÊp. C¸c nhµ ®Çu t­ chøng kho¸n trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam chñ yÕu lµ c¸c nhµ ®Çu t­ nhá, kh«ng chuyªn. Kh«ng m¹nh d¹n ®Çu t­ vµo chøng kho¸n – mét lo¹i h×nh kinh doanh m¹o hiÓm. Do ®ã cÇu chøng kho¸n thÊp. ViÖc “T¨ng cung – kÝch cÇu” hµng ho¸ cho thÞ tr­êng chøng kho¸n tËp trung ë ViÖt Nam lµ mét yªu cÇu ®Æt ra cho c¸c nhµ qu¶n lÝ. T¨ng cung – kÝch cÇu hµng ho¸ cho thÞ tr­êng chøng kho¸n chÝnh lµ mét trong nh÷ng gi¶i ph¸p quan träng vµ bøc thiÕt hiÖn nay. * Tµi liÖu tham kh¶o: Gi¸o tr×nh ThÞ tr­êng chøng kho¸n. Häc ViÖn Tµi chÝnh. NXB Tµi ChÝnh – 2003 Gi¸o tr×nh Lý thuyÕt Tµi chÝnh – NXB Tµi chÝnh – 2002 Gi¸o tr×nh ThÞ tr­êng chøng kho¸n. §H Kinh tÕ quèc d©n. NXB Tµi ChÝnh 2002 T¹p chÝ §Çu t­ T¹p chÝ Chøng kho¸n th¸ng 12 n¨m 2001; th¸ng 10,11,12 n¨m 2002 6- T¹p chÝ chøng kho¸n th¸ng 3,4,7,12 n¨m 2003. 7- Së giao dÞch chøng kho¸n ViÖt Nam m« h×nh vµ b­íc ®i-TS TrÇn §¾c Sinh. 8- Ph©n tÝch vµ ®Çu t­ chøng kho¸n –Hång Anh. Th«ng tin trªn mét sè trang web: www.bsc.com.vn (trang web cña C«ng ty chøng kho¸n ViÖt Nam) www.dautu.com.vn (trang web cña b¸o §Çu t­ ViÖtnam) www.vnn.vn/kinhte/ (trang web vÒ kinh tÕ cña b¸o ®iÖn tö ViÖt Nam Net) www.vnexpress.net/kinhdoanh/chungkhoan/ (trang web vÒ kinh doanh chøng kho¸n cña b¸o ®iÖn tö vnexpress) Môc lôc