Đề tài Thực trạng và triển vọng xuất khẩu phần mềm tại Việt Nam

001, trang 13 ChÝnh v× thÕ, sinh viªn khi ra tr­êng tr×nh ®é kh«ng cao. NhiÒu ng­êi cßn kh«ng b¾t nhÞp ®­îc víi tr×nh ®é c«ng nghÖ trong n­íc chø ch­a nãi g× ®Õn thÕ giíi. V× thÕ, cã ®Õn 12,38% sinh viªn ngµnh CNTT ra tr­êng thÊt nghiÖp. Trong sè 87.62% cßn l¹i, 8,60% ng­êi ®ang lµm c«ng kh«ng phï hîp vµ 1,82% ng­êi lµm c«ng viÖc hoµn toµn kh«ng phï hîp víi chuyªn ngµnh m×nh ®­îc ®µo t¹o. §iÒu nµy hoµn toµn kh«ng ph¶i do ngµnh CNTT ph¸t triÓn tr× trÖ, thiÕu viÖc lµm. Tr¸i l¹i, c¸c doanh nghiÖp trong ngµnh ®ang rÊt thiÕu ng­êi. Song ng­êi thÝch hîp víi vÞ trÝ c«ng viÖc l¹i kh«ng cã. NhiÒu c«ng ty ph¶i xoay sang h­íng tù ®µo t¹o hoÆc ®µo t¹o l¹i nh÷ng sinh viªn kh¸ giái míi ra tr­êng. Cßn nh÷ng c«ng ty quy m« nhá kh«ng thÓ tiÕn hµnh c«ng t¸c ®µo t¹o th× l¾c ®Çu ngao ng¸n. Cßn h×nh thøc ®µo t¹o phi chÝnh quy, trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· b¾t ®Çu ®­îc ®­a vµo ViÖt Nam. Tuy vËy, do häc phÝ ®¾t, h×nh thøc nµy vÉn ch­a thËt sù ph¸t triÓn dï chÊt l­îng ®Çu ra cña lo¹i h×nh ®µo t¹o nµy kh¸ tèt. Vi ph¹m b¶n quyÒn trë thµnh mét ®¹i dÞch trong lÜnh vùc phÇn mÒm ViÖt Nam Tû lÖ vi ph¹m b¶n quyÒn phÇn mÒm toµn cÇu trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y liªn tôc gi¶m tõ 49% xuèng cßn 39%. Trong khi ®ã ViÖt Nam vÉn lu«n n»m trong danh s¸ch nh÷ng n­íc cã tû lÖ vi ph¹m b¶n quyÒn cao nhÊt thÕ giíi. TÝnh riªng trong 6 th¸ng ®Çu n¨m nay, trÞ gi¸ vi ph¹m b¶n quyÒn cña ViÖt Nam ®· lµ 49,2 triÖu USD. B¶ng 10: Vi ph¹m b¶n quyÒn cña ViÖt Nam so víi khu vùc Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng vµ toµn thÕ giíi §¬n vÞ: % 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 VN 100 99 99 98 97 98 97 94 95 CA-TBD 68 64 55 52 49 47 51 54 55 ThÕ giíi 49 46 43 40 38 36 37 40 39 Nguån: ChÝnh s¸ch c«ng nghiÖp vµ th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam trong bèi c¶nh héi nhËp, NXB Thèng Kª, 2003 – Ch­¬ng 6, trang 298. RÊt nhiÒu cuéc ®iÒu tra trong n­íc cho thÊy t×nh tr¹ng vi ph¹m b¶n quyÒn phÇn mÒm ë ViÖt Nam ®· ®Õn møc b¸o ®éng. PhÇn lín ®èi t­îng vi ph¹m b¶n quyÒn phÇn mÒm lµ c¸c cöa hµng b¸n phÇn mÒm, b¸n m¸y tÝnh. Theo kÕt qu¶ ®iÒu tra t×nh h×nh x©m ph¹m b¶n quyÒn phÇn mÒm do luËt s­ Lª NÕt tiÕn hµnh víi sù phèi hîp cña Héi tin häc TP. Hå ChÝ Minh, 76,9% ®èi t­îng vi ph¹m lµ c¸c cöa hµng phÇn mÒm, 15,3% lµ c¸c cöa hµng b¸n m¸y tÝnh. Nãi nh­ vËy kh«ng cã nghÜa lµ c¸c ®¬n vÞ hµnh chÝnh nhµ n­íc, c¸c tæ chøc kinh doanh lín kh«ng dïng phÇn mÒm lËu kh«ng cã b¶n quyÒn. §iÒu tra cña nhãm phãng viªn t¹p chÝ PC World B ViÖt Nam vµo ®Çu n¨m 2002 T¹p chÝ PC World B – 04/2002, bµi “PhÇn mÒm ViÖt Nam kh«ng cã b¶n quyÒn: cã ngay, gi¸ rÎ nh­ cho” trang 12 cho thÊy trong sè 89 ®¬n vÞ tham gia pháng vÊn (gåm c¸c ®¬n vÞ CNTT t¹i c«ng viªn phÇn mÒm Quang Trung, c¸c v¨n phßng cÊp bé vµ tæng côc, c«ng ty tin häc, 2 tßa so¹n b¸o lín ë Hµ Néi vµ Tp.HCM), 59% ®¬n vÞ ch­a bao giê khuyÕn c¸o nh©n viªn chØ ®­îc sö dông phÇn mÒm cã b¶n quyÒn, 41% ®¬n vÞ cã khuyÕn c¸o nh©n viªn nªn sö dông phÇn mÒm cã b¶n quyÒn (nh­ng chØ cã 36% ®¬n vÞ trong nhãm nµy ®· tõng cÊp kinh phÝ mua phÇn mÒm ViÖt Nam). Cßn sè ®¬n vÞ cho phÐp (hay Ýt nhÊt lµ kh«ng cÊm) còng lªn ®Õn 51%. Ngay ®Õn gi¸m ®èc ®èc Trung t©m Xóc tiÕn ph¸t triÓn phÇn mÒm doanh nghiÖp (VSDC) còng thõa nhËn: “ … phÇn mÒm tõ ®iÓn L¹c ViÖt: chóng t«i kh«ng mua b¶n quyÒn.” PhÇn mÒm t¹i ViÖt Nam bÞ sao chÐp vµ b¸n lËu víi mét sè l­îng kû lôc nh­ vËy tr­íc hÕt lµ do chÝnh ®Æc tr­ng cña phÇn mÒm vµ sù ph¸t triÓn cña c«ng nghÖ sè hãa. C«ng nghÖ sè hãa víi nh÷ng tÝnh n¨ng nh­ sao chÐp dÔ dµng, truyÒn ph¸t dÔ dµng, tËp trung gi¸ trÞ ®· lµm cho viÖc sao chÐp phÇn mÒm trë nªn ®¬n gi¶n h¬n bao giê hÕt. C¸c phÇn mÒm sÏ ®­îc chuyÓn thµnh mét lo¹t c¸c con sè 0 vµ 1, t¹o thµnh m· sè, l­u trong nh÷ng ®Üa compact cã dung l­îng tíi h¬n 600 megabyte råi ®­îc ®em ra bµy b¸n trªn thÞ tr­êng. Song còng kh«ng thÓ quy toµn bé nguyªn nh©n cho c«ng nghÖ cao. Tr×nh ®é c«ng nghÖ cña c¸c n­íc ph¸t triÓn cßn h¬n chóng ta rÊt nhiÒu vËy mµ tû lÖ x©m ph¹m b¶n quyÒn phÇn mÒm t¹i nh÷ng n­íc nµy l¹i thÊp. VÊn ®Ò ë ®©y chÝnh lµ ý thøc ng­êi d©n ViÖt Nam. Tõ ng­êi s¶n xuÊt phÇn mÒm cho ®Õn ng­êi sö dông, tõ c¸ nh©n cho ®Õn c¸c tæ chøc kinh doanh vµ hµnh chÝnh, tÊt c¶ d­êng nh­ ®· qu¸ quen víi viÖc sö dông phÇn mÒm sao lËu gi¸ rÎ (mét ®Üa ch­¬ng tr×nh bµy b¸n t¹i nhiÒu n¬i nh­ phè Lý Nam §Õ, khu B¸ch Khoa chØ víi gi¸ 10.000 ®ång). ThÕ nªn míi cã chuyÖn kh¸ch hµng hái mua phÇn mÒm cã cÊp license dï gi¸ cã cao th× chñ hµng kh«ng b¸n. Theo PC World B sè 04/2002 trang 14 Cßn chÝnh nh÷ng ng­êi viÕt phÇn mÒm còng míi chØ biÕt h« hµo b¶o hé b¶n quyÒn mét c¸ch chung chung, míi biÕt quan t©m ®Õn phÇn mÒm cña m×nh mµ vÉn dïng phÇn mÒm lËu cña h·ng kh¸c. Cuèi cïng, khung ph¸p lý cña ViÖt Nam cßn yÕu kÐm còng lµ mét nguyªn nh©n. MÆc dï ChØ thÞ 58/CT – TW, NghÞ quyÕt 07/NQ – CP, QuyÕt ®Þnh 128/Q§ - Ttg ®Òu ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò b¶o hé quyÒn t¸c gi¶ víi phÇn mÒm nh­ng vÉn ch­a cã nh÷ng v¨n b¶n h­íng dÉn vµ chÕ tµi thùc hiÖn, viÖc ph©n cÊp tr¸ch nhiÖm vÉn ch­a phï hîp. Coi s¶n phÈm phÇn mÒm nh­ mét t¸c phÈm v¨n häc nghÖ thuËt nh­ quy ®Þnh trong NghÞ ®Þnh 76/N§ - CP cã vÎ kh«ng hîp lý so víi nh÷ng ®Æc tr­ng riªng cña s¶n phÈm phÇn mÒm. VÉn biÕt ý thøc lµ quan träng nh­ng nÕu nhµ n­íc cã nh÷ng chÕ tµi ph¹t ®Ých ®¸ng th× ý thøc còng sÏ thay ®æi. H¼n kh«ng ai quªn ®­îc nh÷ng ngµy ®Çu n¨m 2003, khi c¶ n­íc quyÕt t©m c¶i thiÖn t×nh tr¹ng giao th«ng c«ng céng. Hy väng r»ng trong mét t­¬ng lai kh«ng xa t×nh h×nh b¶o hé b¶n quyÒn ViÖt Nam còng sÏ chuyÓn biÕn tÝch cùc nh­ vËy. TÊt c¶ nh÷ng yÕu tè kÓ trªn ®· k×m h·m sù ph¸t triÓn cña ngµnh CNpPM ViÖt Nam. N¨ng lùc s¶n xuÊt h¹n chÕ ¶nh h­ëng s©u s¾c ®Õn kh©u tiªu thô. NhiÒu khi víi c¬ chÕ “chØ ®Þnh”, mét sè kh¸ch hµng nhµ n­íc buéc ph¶i ®Æt hµng t¹i c¸c doanh nghiÖp phÇn mÒm trong n­íc. Tuy vËy, do c¸c doanh nghiÖp phÇn mÒm kh«ng ®¸p øng ®­îc vÒ mÆt c«ng nghÖ, chÊt l­îng s¶n phÈm nªn nh÷ng kh¸ch hµng nµy l¹i chuyÓn sang ®Æt hµng cña c«ng ty n­íc ngoµi dï ph¶i tr¶ chi phÝ cao h¬n. B¸n hµng trong n­íc ®· bÞ ¶nh h­ëng nh­ vËy th× xuÊt khÈu phÇn mÒm ra n­íc ngoµi cµng gÆp khã kh¨n. §Ó s¶n phÈm ®­îc chÊp nhËn t¹i c¸c thÞ tr­êng khã tÝnh nh­ Mü, NhËt, EU, c¸c doanh nghiÖp phÇn mÒm ViÖt Nam cßn ph¶i ®i mét chÆng dµi. NghiÖp vô xuÊt khÈu thiÕu tÝnh chuyªn nghiÖp VÒ kh©u tr­íc b¸n hµng, kh¶ n¨ng tiÕp cËn thÞ tr­êng, tiÕp cËn kh¸ch hµng c¶ trong vµ ngoµi n­íc cña c¸c doanh nghiÖp phÇn mÒm ViÖt Nam cßn kh¸ yÕu kÐm. ChØ cã mét sè c«ng ty phÇn mÒm lín chñ déng t×m kiÕm ®èi t¸c n­íc ngoµi, th©m nhËp thÞ tr­êng quèc tÕ mµ chñ yÕu lµ qua kªnh ViÖt KiÒu. Ngay nh­ víi c«ng ty TMA – c«ng ty ®Çu tiªn cña ViÖt Nam ®­îc h·ng t­ vÊn Aberdeen – Boston, Mü bÇu lµ mét trong15 c«ng ty gia c«ng phÇn mÒm tèt nhÊt thÓ giíi, hîp ®ång ban ®Çu cã ®­îc lµ do ng­êi th©n lµm ë h·ng Nortel giíi thiÖu. Cßn phÇn lín c¸c hîp ®ång ®­îc ký do sù chñ ®éng t×m kiÕm cña c¸c c«ng ty n­íc ngoµi hoÆc do sù gÆp gì t×nh cê trªn thÞ tr­êng. Së dÜ vËy tr­íc hÕt lµ do h¹n chÕ vÒ vèn. V­¬n ra thÞ tr­êng quèc tÕ ®ßi hái mét kho¶n chi phÝ kh¸ lín. V× thÕ, dï biÕt lîi Ých cña viÖc chñ ®éng th©m nhËp thÞ tr­êng, nhiÒu c«ng ty vÉn kh«ng thÓ thùc hiÖn. H¬n n÷a, ngay c¶ víi nh÷ng c«ng ty chÞu vµ cã thÓ bá vèn ra th× hiÖu qu¶ còng kh«ng cao l¾m. §ã lµ do h¹n chÕ trong n¨ng lùc marketing cña ViÖt Nam. Kh¶ n¨ng qu¶ng b¸ th­¬ng hiÖu cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam nãi chung lµ cßn yÕu. §ång thêi, viÖc thiÕu mét chiÕn l­îc t×m vµ tiÕp cËn kh¸ch hµng, mét chiÕn l­îc ph©n ®o¹n thÞ tr­êng ®Ó t×m kiÕm kh¸ch hµng môc tiªu còng khiÕn c¸c doanh nghiÖp phÇn mÒm ViÖt Nam kh«ng hiÓu kü ®­îc nhu cÇu cña kh¸ch hµng, ®éi ngò b¸n hµng kh«ng n¾m ®­îc kiÕn thøc vÒ lÜnh vùc chuyªn biÖt cña kh¸ch hµng vµ cuèi cïng lµ kh«ng thùc sù lµm hµi lßng kh¸ch hµng. Thñ tôc ký kÕt hîp ®ång vµ thñ tôc mua b¸n cßn nhiÒu phøc t¹p, hai bªn thiÕu th«ng tin qua l¹i vÒ nhau. Trong nh÷ng tr­êng hîp tiÕp cËn ®­îc kh¸ch hµng, hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam míi chØ dõng l¹i ë viÖc ký hîp ®ång vµ tiÕn hµnh giao hµng theo ®óng hîp ®ång ®Êy. C¸c dÞch vô sau b¸n hµng nh»m duy tr× liªn kÕt gi÷a kh¸ch hµng vµ doanh nghiÖp hÇu nh­ ch­a ®­îc quan t©m thÝch ®¸ng. Cã lÏ v× vËy mµ ngoµi mét sè doanh nghiÖp hiÕm hoi nh­ FPT, TMA, PSV, c¸c doanh nghiÖp phÇn mÒm ViÖt Nam ®a phÇn ®Òu kh«ng thiÕt lËp ®­îc mèi quan hÖ b¹n hµng l©u dµi. C¸c hîp ®ång nhËn ®­îc chñ yÕu theo tõng dù ¸n cô thÓ. ch­¬ng III: TriÓn väng ph¸t triÓn vµ gi¶i ph¸p nh»m ®Èy m¹nh vµ n©ng cao hiÖu qu¶ xuÊt khÈu phÇn mÒm cña ViÖt Nam TriÓn väng ph¸t triÓn cña ngµnh xuÊt khÈu phÇn mÒm ViÖt Nam Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, gi¸ c¶ vµ sè l­îng hµng hãa b¸n ra ®­îc quyÕt ®Þnh bëi t­¬ng quan cung vµ cÇu. S¶n phÈm phÇn mÒm còng tu©n theo quy luËt ®ã. V× vËy, triÓn väng xuÊt khÈu phÇn mÒm n­íc ta phô thuéc vµo hai yÕu tè: thÞ tr­êng phÇn mÒm thÕ giíi trong t­¬ng lai (cÇu) vµ kh¶ n¨ng ®¸p øng – tøc n¨ng lùc c¹nh tranh cña ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng quèc tÕ (cung). Dù b¸o thÞ tr­êng phÇn mÒm thÕ giíi trong nh÷ng n¨m tíi Cïng víi sù ra ®êi cña chiÕc m¸y tÝnh ®Çu tiªn vµo n¨m 1946 lµ ngµnh CNTT hiÓu theo nghÜa hÑp. ChØ trong vßng 40 n¨m, CNTT ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu kh«ng ngê. Ngµnh c«ng nghiÖp CNTT vµo nh÷ng n¨m 80, 90 v× thÕ còng ph¸t triÓn nh­ vò b·o víi tèc ®é b×nh qu©n lµ 12%/ n¨m. Trong ®ã, thÞ tr­êng phÇn mÒm thÕ giíi t¨ng tr­ëng víi tèc ®é kho¶ng 10 – 15%, ­íc ®¹t kho¶ng 500 tû USD. Víi kÕt qu¶ kh¶ quan nµy, t­¬ng lai ngµnh CNpPM thÕ giíi trong nh÷ng n¨m tíi sÏ nh­ thÕ nµo? Cã rÊt nhiÒu dù b¸o ®­îc ®­a ra. Dung l­îng thÞ tr­êng phÇn mÒm thÕ giíi Tõ n¨m 2000, c«ng nghiÖp CNTT r¬i vµo t×nh tr¹ng sa sót nghiªm träng. TÊt c¶ b¾t ®Çu tõ viÖc c¸c c«ng ty Dotcom (c«ng ty tæ chøc c¸c lo¹i h×nh dÞch vô trªn nÒn t¶ng Internet) gi¶i thÓ hµng lo¹t. Sè l­îng c¸c c«ng ty Dotcom gi¶i thÓ n¨m 2000 lµ 223, n¨m 2001 lµ 521, n¨m 2002 lµ 170. ChÝnh ®iÒu nµy ®· ®Èy c«ng nghiÖp CNTT r¬i vµo khñng ho¶ng. Gi¸ cæ phiÕu cña c¸c c«ng ty, doanh nghiÖp trong ngµnh c«ng nghiÖp CNTT rít thª th¶m. C¸c c«ng ty CNTT viÔn th«ng, phÇn mÒm lín trªn thÕ giíi nh­ Micrsoft, Alcatel, Ericsson, AOL,… liªn tôc sa th¶i nh©n viªn. Cæ phiÕu h·ng Oracle – c«ng ty phÇn mÒm lín thø hai thÕ giíi vµo th¸ng 7/2002 sôt gi¸ chØ cßn b»ng kho¶ng 50% ®Õn 60% so víi ®Çu n¨m. Chñ tÞch h·ng ®· ph¸t biÓu “§©y lµ sù suy tho¸i nghiªm träng, tåi tÖ nhÊt trong lÞch sö c«ng nghiÖp CNTT n­íc Mü. Thung lòng Silicon sÏ kh«ng bao giê ®­îc nh­ x­a n÷a.” PC World B sè th¸ng 11/2002 – trang 17 BiÓu 12: Gi¸ cæ phiÕu mét sè c«ng ty phÇn mÒm hµng ®Çu thÕ giíi n¨m 2001 Nguån: B¸o c¸o t×nh h×nh ph¸t triÓn ngµnh CNpPM ViÖt Nam 2001 (phÇn IV) - www.vinasa.org Tr­íc t×nh h×nh nµy, giíi chuyªn m«n ®­a ra hai nhËn ®Þnh. Mét sè cho r»ng ®©y chØ lµ suy tho¸i chu kú, trong mét thêi gian ng¾n ngµnh c«ng nghiÖp CNTT sÏ tho¸t khái t×nh c¶nh nµy vµ ph¸t triÓn víi tèc ®é nh­ tr­íc, hoÆc cã thÓ h¬n tr­íc. Sè kh¸c l¹i kÕt luËn r»ng sù ch÷ng l¹i cho thÊy ngµnh c«ng nghiÖp CNTT ®· b­íc vµo giai ®o¹n b·o hßa, kh«ng thÓ ph¸t triÓn m¹nh nh­ tr­íc ®­îc n÷a. §¹i diÖn cho quan ®iÓm thø nhÊt lµ c¸c c«ng ty nh­ IDC, WEB Mergers, AMR... IDC cho r»ng n¨m 2002 sÏ kÕt thóc thêi kú ®en tèi nµy. Cßn c«ng ty WEB Mergers håi ®Çu n¨m 2003 còng cho r»ng 36 th¸ng ®au th­¬ng nµy lµ thêi gian chuÈn bÞ cho mét lµn sãng ph¸t triÓn míi víi tèc ®é ph¸t triÓn nhanh h¬n. B¸o c¸o toµn c¶nh CNTT ViÖt Nam 2003 – Lª Tr­êng Tïng - HCA H·ng t­ vÊn AMR Research (Boston – Mü) thËm chÝ cßn dù b¸o cô thÓ r»ng thÞ tr­êng phÇn mÒm phôc vô doanh nghiÖp sÏ håi phôc trong n¨m 2003 víi tæng doanh thu dù kiÕn ®¹t 36,9 tû USD, tøc t¨ng 3% so víi n¨m tr­íc do nhu cÇu ®Çu t­ vµo thiÕt bÞ cña c¸c c«ng ty ®ang lµm ¨n cã l·i t¨ng lªn vµ c¸c h·ng s¶n xuÊt phÇn mÒm lín sau nhiÒu n¨m ®Çu t­ ®· ph¸t triÓn ®­îc nhiÒu s¶n phÈm. Cßn doanh thu tõ phÇn mÒm cung cÊp hµng hãa ­íc tÝnh sÏ t¨ng 5,6% lªn 6 tû USD vµ phÇn mÒm qu¶n lý quan hÖ kh¸ch hµng (CRM) sÏ t¨ng 9% lªn 9 tû USD. C¸c con sè t­¬ng øng cña n¨m 2004 lµ 5,9%, 7,1% vµ 10%. Cßn ®¹i diÖn cho quan ®iÓm thø hai lµ Lary Ellison, chñ tÞch h·ng Oracle. «ng cho r»ng c«ng nghiÖp CNTT ®· chÝn sím. §iÒu mµ ng­êi ta dù ®o¸n sÏ x¶y ra vµo nh÷ng n¨m 20 cña thÕ kû 21 th× giê ®· x¶y ra. RÊt nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu còng ®ång ý víi «ng. Chóng ®Òu chØ ra r»ng trong ngµnh c«ng nghiÖp CNTT ®· héi tô ®ñ 3 ®Æc ®iÓm cña mét ngµnh c«ng nghiÖp ph¸t triÓn nh­ vò bµo vµ b¾t ®Çu b­íc vµo giai ®o¹n b·o hßa. §ã lµ Chi phÝ R&D t¹i c¸c trung t©m ph¸t triÓn cña ngµnh gi¶m ®i; thÞ tr­êng s«i ®éng nhÊt sÏ gi¶m nhiÖt ®é vµ diÔn ra sù chuyÓn ®éng cña thÞ tr­êng sang c¸c vïng kÐm ph¸t triÓn ; vµ c¸c c¬ së s¶n xuÊt còng ®­îc chuyÓn dÇn sang c¸c n­íc chËm ph¸t triÓn h¬n ®Ó gÇn víi thÞ tr­êng ®ang lªn vµ tËn dông ®­îc ­u thÕ gi¸ s¶n xuÊt thÊp. Cã thÓ thÊy râ ®iÒu nµy th«ng qua viÖc hµng lo¹t c¸c c«ng ty lín trªn thÕ giíi t¨ng c­êng ®Çu t­, hîp t¸c víi Ên §é, Trung Quèc. Ch¼ng h¹n nh­ AOL ®Çu n¨m 2001 ®· tuyªn bè sÏ ®Çu t­ 100 triÖu USD vµo Ên §é trong vßng 5 n¨m víi dù kiÕn tuyÓn h¬n 100 kü s­ thiÕt kÕ phÇn mÒm cho Netscape – nhµ s¶n xuÊt phÇn mÒm tr×nh duyÖt web vµ c«ng ty mÑ AOL Time Warner. Hay nh­ h·ng Network associates – nhµ s¶n xuÊt phÇn mÒm diÖt virus vµ qu¶n lý m¹ng m¸y tÝnh Mü ®Õn cuèi n¨m 2003 sÏ t¨ng gÊp ®«i sè kü s­ Ên §é lªn 200 ng­êi cho bé phËn Sniffer Technologies (bé phËn s¶n xuÊt phÇn mÒm kiÓm so¸t sù l¹m dông m¹ng ë c¸c c«ng ty). Oracle còng më réng ho¹t ®éng cña m×nh t¹i Bangalore víi kÕ ho¹ch t¨ng thªm 1.800 lao ®éng phÇn mÒm t¹i Ên §é trong vßng 4 n¨m tõ n¨m 2002 ®Õn 2006 sau khi chÝnh thøc sa th¶i 200 nh©n viªn t¹i thung lòng Silicon. Theo c¸c nhµ ph©n tÝch, sè nh©n viªn bÞ Oracle sa th¶i t¹i Mü sÏ cßn tiÕp tôc t¨ng thªm 600 ng­êi. Vµ rÊt nhiÒu h·ng kh¸c nh­ SAP, Sun Microsystems… ®Òu t¨ng c­êng ®Çu t­, më réng c¬ së s¶n xuÊt t¹i Ên §é. Cßn víi Trung Quèc, võa míi håi ®Çu th¸ng 11/2003, h·ng Microsoft còng tuyªn bè thµnh lËp mét trung t©m nghiªn cøu thu hót 80 nhµ khoa häc t¹i n­íc nµy nh»m phôc vô cho viÖc ph¸t triÓn s¶n phÈm míi. Theo ch©n Microsoft, nhiÒu h·ng kh¸c nh­ Oracle, Cisco còng tá ý muèn thµnh lËp trô së nghiªn cøu t¹i Trung Quèc. ViÖc kh¼ng ®Þnh ®©u trong hai nhËn ®Þnh kia míi lµ xu h­íng ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp CNTT nãi chung vµ CNpPM nãi riªng cã ý nghÜa v« cïng quan träng tíi triÓn väng ph¸t triÓn cña CNpPM, ®Õn kh¶ n¨ng xuÊt khÈu phÇn mÒm n­íc ta bëi nã cã ¶nh h­ëng s©u s¾c ®Õn cÇu thÕ giíi vÒ phÇn mÒm. (B¶ng 11). C©u tr¶ lêi chÝnh x¸c sÏ gióp chóng ta dù ®o¸n ®­îc t×nh h×nh thÞ tr­êng phÇn mÒm thÕ giíi vµ trong tõng hoµn c¶nh, chóng ta l¹i cã mét chiÕn l­îc ph¸t triÓn riªng nh»m tËn dông tèt nhÊt thêi c¬, khai th¸c tèt nhÊt c¸c nguån lùc. NÕu nhËn ®Þnh thø nhÊt lµ ®óng, triÓn väng xuÊt khÈu phÇn mÒm cña ViÖt Nam cã kh¸ nhiÒu thuËn lîi. Lóc nµy, do CNpPM vÉn trong giai ®o¹n t¨ng tr­ëng, khñng ho¶ng nÕu cã còng chñ cã tÝnh chÊt chu kú nªn cÇu phÇn mÒm cßn rÊt lín vÒ sè l­îng vµ kh«ng kh¾t khe vÒ sè l­îng. C¹nh tranh v× thÕ kh«ng qu¸ gay g¾t. ViÖt Nam, víi chiÕn l­îc ph¸t triÓn CNpPM, chiÕm thÞ phÇn trong n­íc hîp lý vµ h­íng m¹nh ra n­íc ngoµi ®Æc biÖt lµ h­íng ra thÞ tr­êng Mü vÉn cßn nhiÒu c¬ héi ®Ó chiÕm mét chç ®øng trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. Cßn nÕu nhËn ®Þnh thø hai míi lµ nhËn ®Þnh ®óng th× c¸nh cöa cho xuÊt khÈu phÇn mÒm cña ViÖt Nam thu hÑp l¹i rÊt nhiÒu. CÇu phÇn mÒm gi¶m nh­ng yªu cÇu vÒ chÊt l­îng l¹i t¨ng. §Ó ®Èy m¹nh kim ng¹ch xuÊt khÈu, chóng ta ph¶i ®èi mÆt víi v« sè ®èi thñ c¹nh tranh ®Ó giµnh giËt thÞ tr­êng nhá bÐ. ViÖc nhËn ®Þnh nµo ®óng, nhËn ®Þnh nµo sai giê vÉn ch­a ng· ngò. Nh­ng mét ®iÒu ch¾c ch¾n r»ng dï ®ang ë giai ®o¹n t¨ng tr­ëng hay b·o hßa th× CNpPM còng sÏ vÉn ph¸t triÓn. ChØ cã tèc ®é t¨ng tr­ëng lµ nhanh chËm kh¸c nhau, ®ßi hái ViÖt Nam ph¶i cã nç lùc ë nh÷ng møc ®é kh¸c nhau th× míi cã thÓ më réng ho¹t ®éng xuÊt khÈu phÇn mÒm. B¶ng 11 -Dù b¸o thÞ tr­êng phÇn mÒm khu vùc vµ thÕ giíi §¬n vÞ: triÖu USD Khu vùc 2000 2005 2010 §«ng nam ¸ 7000 20000 6000 Ch©u ¸ TBD 32000 72000 175000 Mü 12700 200000 390000 NhËt B¶n 46000 70000 150000 ThÕ giíi 32000t0 50000 995000 Nguån: TriÓn väng vµ gi¶i ph¸p thóc ®Èy xuÊt khÈu phÇn mÒm mang th­¬ng hiÖu ViÖt Nam - trang 68 - LuËn v¨n tèt nghiÖp - §Æng Trung Kiªn - Líp Nga Khãa 37 - §¹i häc Ngo¹i th­¬ngHµ Néi. H×nh thøc xuÊt khÈu phÇn mÒm trªn thÕ giíi Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, thÞ tr­êng thÕ giíi cã xu h­íng t¨ng cÇu vÒ gia c«ng s¶n phÈm phÇn mÒm. ¦íc tÝnh ®Õn n¨m 2005, nhu cÇu gia c«ng phÇn mÒm cña thÕ giíi sÏ cÇn ®Õn kho¶ng h¬n mét triÖu lËp tr×nh viªn. HiÖn nay, Ên §é ®ang lµ n­íc cung cÊp gia c«ng phÇn mÒm lín nhÊt thÕ giíi víi thÞ phÇn trªn 80%. Tuy vËy, theo ®¸nh gi¸ cña c¸c chuyªn gia, cung cña Ên §é sÏ kh«ng ®ñ ®Ó ®¸p øng ®­îc cÇu thÕ giíi. (B¶ng 12). §iÒu nµy më ra mét c¬ héi lín cho c¸c n­íc ph¸t triÓn nãi chung vµ ViÖt Nam chóng ta nãi riªng. B¶ng 12: Nhu cÇu chuyªn gia gia c«ng phÇn mÒm vµ kh¶ n¨ng ®¸p øng cña Ên §é §¬n vÞ: Ngh×n ng­êi N¨m 2001 2002 2003 2004 2005 Nhu cÇu thÕ giíi 145 360 635 850 1065 Cung cÊp cña Ên §é 440 522 582 645 710 Nguån: ChÝnh s¸ch c«ng nghiÖp vµ th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam trong bèi c¶nh héi nhËp - §¹i häc kinh tÕ quèc d©n - Ch­¬ng 6: C«ng nghiÖp phÇn mÒm: N¨ng lùc c¹nh tranh cña mét ngµnh c«ng nghiÖp non trÎ, trang 325 - Th¹c sü Ph¹m ThÞ Hång Hoa - Nhµ xuÊt b¶n thèng kª - N¨m 2003. N¨ng lùc c¹nh tranh cña CNpPM ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng quèc tÕ Nh­ ®· nãi, dï ngµnh CNpPM ®ang ë trong giai ®o¹n b·o hßa hay t¨ng tr­ëng th× n¨ng lùc c¹nh tranh cña mét n­íc vÉn lµ yÕu tè ¶nh h­ëng quan träng ®Õn vÞ thÕ n­íc ®ã trªn th­¬ng tr­êng quèc tÕ. CNpPM Trung Quèc, bÊt chÊp viÖc nÒn CNpPM toµn cÇu suy tho¸i vÉn ®Òu ®Æn t¨ng tr­ëng víi tèc ®é 30% víi hy väng v­¬n lªn thµnh c­êng quèc CNTT thø hai thÕ giíi sau Mü. Ên §é vÉn l¹c quan dù kiÕn kim ng¹ch xuÊt khÈu n¨m 2008 cña m×nh lµ 50 tû USD. Cßn ViÖt Nam, kh¶ n¨ng cña chóng ta ®Õn ®©u? Tõ ph©n tÝch thùc tr¹ng CNpPM vµ ho¹t ®éng XKPM n­íc ta, cã thÓ thÊy, víi ®éi ngò nh©n lùc kÐm vÒ chÊt l­îng, thiÕu vÒ sè l­îng, kinh nghiÖm lµm c¸c dù ¸n lín hÇu nh­ kh«ng cã, lîi thÕ so s¸nh duy nhÊt cña ViÖt Nam cã lÏ lµ gi¸ nh©n c«ng rÎ. §iÒu nµy sÏ gióp ViÖt Nam cã c¬ héi khi sè l­îng chuyªn gia gia c«ng phÇn mÒm cña Ên §é kh«ng ®¸p øng ®­îc nhu cÇu cña thÕ giíi nªn dÉn ®Õn ¸p lùc t¨ng l­¬ng. Tuy vËy, theo ®iÒu tra cña Kenan th× c¸c tiªu chuÈn lùa chän ®èi t¸c gia c«ng phÇn mÒm cña c¸c c«ng ty lín xÕp h¹ng ­u tiªn tõ cao ®Õn thÊp lµ chi phÝ, kh¶ n¨ng kü thuËt c«ng nghÖ, chÊt l­îng, danh tiÕng, chuyªn m«n vµ tèc ®é (xem b¶ng 13). Chi phÝ ®­îc ®a sè c¸c c«ng ty ®¸nh gi¸ lµ quan träng nh­ng khi ®Æt yÕu tè l­¬ng bªn c¹nh chÊt l­îng vµ n¨ng suÊt th× gi¸ nh©n c«ng thÊp còng kh«ng cã ý nghÜa mÊy. Kh¶ n¨ng ®¸p øng ®­îc nhu cÇu cña thÞ tr­êng phÇn mÒm thÕ giíi c¶ vÒ sè l­îng lÉn chÊt l­îng cña ViÖt Nam cã thÓ nãi lµ cßn rÊt kÐm. B¶ng 13: Tiªu chuÈn lùa chän nhµ cung cÊp dÞch vô gia c«ng phÇn mÒm Tiªu chÝ Chi phÝ C«ng nghÖ ChÊt l­îng Danh tiÕng Chuyªn m«n Tèc ®é §¸nh gi¸ 55% 45% 30% 25% 20% 15% Nguån: ChÝnh s¸ch c«ng nghiÖp vµ th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam trong bèi c¶nh héi nhËp - §¹i häc kinh tÕ quèc d©n - Ch­¬ng 6: C«ng nghiÖp phÇn mÒm: N¨ng lùc c¹nh tranh cña mét ngµnh c«ng nghiÖp non trÎ, trang 325 - Th¹c sü Ph¹m ThÞ Hång Hoa - Nhµ xuÊt b¶n thèng kª - N¨m 2003 ( % lµ sè c«ng ty ®­îc hái chän tiªu chÝ ®ã lµ mét tiªu chuÈn quan träng) TriÓn väng ph¸t triÓn cña ho¹t ®éng XKPM ViÖt Nam C¨n cø vµo xu h­íng biÕn ®éng cña thÞ tr­êng phÇn mÒm thÕ giíi vµ n¨ng lùc c¹nh tranh cña phÇn mÒm ViÖt Nam, cã thÓ dù b¸o ®­îc triÓn väng ph¸t triÓn cña ho¹t ®éng XKPM n­íc ta. §óng nh­ chiÕn l­îc vÒ thÞ tr­êng môc tiªu hiÖn nay, Mü, NhËt vµ T©y ¢u lµ nh÷ng thÞ tr­êng lín nhÊt. (B¶ng 14) B¶ng 14: Dù b¸o thÞ tr­êng xuÊt khÈu phÇn mÒm ViÖt Nam §¬n vÞ: triÖu USD N­íc N¨m 2005 N¨m 2010 Kim ng¹ch Tû lÖ % Kim ng¹ch Tû lÖ % Mü 9 18 30 25 NhËt b¶n 8 16 16 13,33 Canada 7 14 10 8,3 ASEAN 5 10 15 12,5 §øc 4 8 9 7,5 Ph¸p 7 14 10 8,3 N­íckh¸c 10 25 30 25 Nguån: TriÓn väng vµ gi¶i ph¸p thóc ®Èy xuÊt khÈu phÇn mÒm mang th­¬ng hiÖu ViÖt Nam - trang 71- LuËn v¨n tèt nghiÖp - §Æng Trung Kiªn -Líp Nga Khãa 37- §¹i häc Ngo¹i th­¬ng Hµ néi Mü lµ mét n­íc cã tr×nh ®é c«ng nghÖ th«ng tin lín nhÊt thÕ giíi song kh«ng ph¶i lµ kh«ng cßn khe hë thÞ tr­êng cho c¸c doanh nghiÖp phÇn mÒm ViÖt Nam th©m nhËp, tËn dông ®Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu. C¸c h·ng phÇn mÒm cña Mü chñ yÕu cung cÊp s¶n phÈm cho c¸c lÜnh vùc ®ßi hái mét tr×nh ®é c«ng nghÖ rÊt cao mµ bá qua c¸c nhu cÇu cÊp thÊp vµ ®¬n lÎ. MÆt kh¸c chi phÝ nh©n c«ng cña n­íc Mü còng rÊt cao nªn phÇn nµo lµm gi¶m n¨ng lùc c¹nh tranh cña hµng ho¸ Mü. Do vËy, cïng thuËn lîi tõ HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt – Mü, ViÖt Nam nªn tËn dông nh÷ng khe hë vµ c¸c ®iÓm yÕu nµy. Tr­íc m¾t, viÖc xuÊt khÈu trùc tiÕp c¸c s¶n phÈm phÇn mÒm cña ViÖt Nam cã thÓ ch­a thùc hiÖn ®­îc do tr×nh ®é c«ng nghÖ vµ kh¶ n¨ng n¾m b¾t thÞ tr­êng cßn kÐm, nh­ng c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cã thÓ hîp t¸c víi c¸c c«ng ty phÇn mÒm cña Mü, gia c«ng xuÊt khÈu cho thÞ tr­êng nµy. NhËt B¶n cã nhu cÇu nhËp khÈu phÇn mÒm t­¬ng ®èi lín. Theo tÝnh to¸n do NhËt B¶n c«ng bè, nhËp khÈu phÇn mÒm hiÖn t¹i míi chØ ®¸p øng 1/3 nhu cÇu thùc sù. Trong nhiÒu n¨m qua mét sè c«ng ty phÇn mÒm ViÖt Nam ®· x©y dùng ®­îc quan hÖ ®èi t¸c víi c¸c c«ng ty NhËt B¶n. §©y lµ c¬ së ®Ó ®Èy m¹nh h×nh thøc xuÊt khÈu gia c«ng sang thÞ tr­êng nµy. (B¶ng 15) B¶ng 15:Dù b¸o gia c«ng xuÊt khÈu phÇn mÒm cña ViÖt Nam sang thÞ tr­êng NhËt B¶n ®Õn n¨m 2010 §¬n vÞ : tr USD N¨m 00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 KNXK 1,3 2,14 3,9 5,85 8,78 9,75 10,7 11,7 12,3 12,9 13,4 Nguån: TriÓn väng vµ gi¶i ph¸p thóc ®Èy xuÊt khÈu phÇn mÒm mang th­¬ng hiÖu ViÖt Nam - trang 69 - LuËn v¨n tèt nghiÖp - §Æng Trung Kiªn - Líp Nga Khãa 37- §¹i häc Ngo¹i th­¬ng Hµ néi Tuy vËy, mét c¸ch kh¸i qu¸t nhÊt, vÉn ph¶i thõa nhËn triÓn väng ph¸t triÓn cña ho¹t ®éng xuÊt khÈu phÇn mÒm ViÖt Nam cã vÎ kh«ng lÊy g× lµm kh¶ quan. Môc tiªu kim ng¹ch xuÊt khÈu n¨m 2005 ®¹t 500 triÖu USD víi ®éi ngò lao ®éng phÇn mÒm ®¹t 25000 ng­êi cßn rÊt xa vêi. ThËm chÝ cã ng­êi cßn xin h¹ môc tiªu xuèng cßn cã 200 triÖu USD, tøc ch­a ®­îc mét nöa. Gi¶i ph¸p nh»m ®Èy m¹nh vµ n©ng cao hiÖu qu¶ xuÊt khÈu phÇn mÒm ViÖt Nam Nh­ ®· tr×nh bµy ë trªn, ho¹t ®éng xuÊt khÈu mét s¶n phÈm phô thuéc rÊt nhiÒu vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt. V× thÕ, ®Ó ®Èy m¹nh vµ n©ng cao hiÖu qu¶ xuÊt khÈu phÇn mÒm ViÖt Nam, viÖc hoµn thiÖn kh«ng chØ nghiÖp vô xuÊt khÈu cÇn ®­îc tiÕn hµnh song song víi viÖc x©y dùng mét nÒn CNpPM v÷ng m¹nh. Nhãm gi¶i ph¸p vÜ m« N©ng cao chÊt l­îng c¬ së h¹ tÇng Cã thÓ nãi h¹ tÇng CNTT n­íc ta hiÖn nay ®· tèt h¬n tr­íc rÊt nhiÒu nh­ng vÉn ch­a so ®­îc víi c¸c n­íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. §Ó CNpPM ViÖt Nam v­¬n ra ®­îc thÞ tr­êng thÕ giíi, viÖc tiÕp tôc n©ng cÊp c¬ së h¹ tÇng theo h­íng x©y dùng KCNpPM nh­ hiÖn nay lµ hîp lý vµ cÇn thiÕt bëi c¸c KCNpM cã mét vai trß rÊt quan träng. Cô thÓ lµ c¸c KCNpPM: Cung cÊp ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt vµ kinh doanh phÇn mÒm nh­ c¸c ph­¬ng tiÖn vËt chÊt, v¨n phßng lµm viÖc hiÖn ®¹i, c¸c dÞch vô CNTT… Trî gióp kü thuËt, cung cÊp c¸c dÞch vô tæ chøc nh©n sù, marketing, ®¨ng ký vµ b¶o vÖ b¶n quyÒn phÇn mÒm. §¶m b¶o c¸c chÝnh s¸ch ­u ®·i cña ChÝnh phñ dµnh cho c¸c KCNpPM vµ c¸c ­u ®·i dµnh cho ngµnh phÇn mÒm ®èi víi c¸c DNPM trong khu. Thø nhÊt lµ ­u ®·i vÒ viÖc thuª cæng Internet trùc tiÕp, gi¸ c­íc viÔn th«ng ­u ®·i theo quyÕt ®Þnh sè 15/ 2002/ Q§ - TCB§ cña tæng côc b­u ®iÖn ký ngµy 11/ 1/ 2002. Thø hai lµ ­u ®·i vÒ thuÕ, tÝn dông, quyÒn thuª ®Êt, b¶o hé b¶n quyÒn t¸c gi¶ theo quyÕt ®Þnh 128/2000/Q§ - TT. Ngoµi ra, cßn mét lo¹t nh÷ng ­u ®·i kh¸c tïy theo tõng ®Þa ph­¬ng n¬i KCNpPM ®Æt trô së. Thùc hiÖn vai trß ®Çu mèi, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c liªn kÕt trong n­íc vµ quèc tÕ trong lÜnh vùc phÇn mÒm; liªn kÕt gi÷a c¸c doanh nghiÖp trong khu chñ yÕu th«ng qua c¬ chÕ tháa thuËn, tin cËy, chia sÎ khã kh¨n vµ thuËn lîi. Tæ chøc c¸c hîp ®ång s¶n xuÊt vµ gia c«ng phÇn mÒm gi÷a c¸c doanh nghiÖp trong khu. Trong t­¬ng lai, cÇn kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ hiÖn nay cña c¸c KCNpPM theo c¸c h­íng : Cung cÊp mét tËp hîp dÞch vô ®a d¹ng vµ theo quy tr×nh khÐp kÝn ®Ó hç trî cho c¸c DNPM khi kinh doanh ®éc lËp ngoµi khu. Tr¸nh t×nh tr¹ng cã khu chØ dõng ë dÞch vô cho thuª v¨n phßng. Cã chÝnh s¸ch marketing thÝch hîp ®Ó thu hót mét sè l­îng nhÊt ®Þnh DNPM. Cã nh­ thÕ míi t¹o ra ®­îc lîi thÕ kinh tÕ theo quy m«, doanh thu ®ñ bï ®¾p c¸c chi phÝ t¹o ra c¸c ho¹t ®éng hç trî doanh nghiÖp nh­ tæ chøc héi nghÞ ®µo t¹o, tæ chøc giíi thiÖu s¶n phÈm, tæ chøc c¸c ®oµn xóc tiÕn th­¬ng m¹i t¹i c¸c n­íc lín… Ngoµi ra, cÇn chó träng n©ng cao chÊt l­îng h¹ tÇng viÔn th«ng/ Internet nãi chung bëi cßn nhiÒu doanh nghiÖp phÇn mÒm kh«ng tham gia vµo c¸c KCNpPM. ChÊt l­îng cao ë ®©y ph¶i ®­îc hiÓu lµ hiÖu qu¶ trong kinh doanh. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ vÒ mÆt kü thuËt, h¹ tÇng viÔn th«ng/ Internet tèt h¬n nh­ng gi¸ c¶ kh«ng ®­îc cao h¬n nÕu kh«ng nãi lµ ph¶i gi¶m ®i. N©ng cao chÊt l­îng nguån nh©n lùc Lao ®éng lµ mét trong nh÷ng yÕu tè ®Çu vµo kh«ng thÓ thiÕu cña bÊt kú mét ngµnh nµo. Hµm l­îng c«ng nghÖ cña ngµnh cµng cao th× ý nghÜa cña lao ®éng cµng lín. CNTT nãi chung vµ CNpPM nãi riªng lµ ngµnh mµ s¶n phÈm cã hµm l­îng chÊt x¸m lín. V× thÕ, nguån nh©n lùc chÝnh lµ yÕu tè tiªn quyÕt ¶nh h­ëng ®Õn sù ph¸t triÓn nhanh chãng hay chËm ch¹p, sù thµnh c«ng hay thÊt b¹i cña CNpPM. §Ó kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ trong vÊn ®Ò nh©n lùc hiÖn nay, xin ®­a ra mét sè kiÕn nghÞ nh­ sau : VÒ ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o Thø nhÊt, ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o nªn tr¸nh nghiªn cøu qu¸ nhiÒu vÒ lý thuyÕt chung chung mµ nªn cã néi dung thiÕt thùc cho sinh viªn khi ra tr­êng nh­ gióp sinh viªn h×nh dung vµ lµm quen ®­îc m«i tr­êng lµm viÖc c«ng nghiÖp hãa, chuyªn m«n ho¸. T¨ng sè giê thùc hµnh còng lµ ®iÒu cÇn thiÕt bëi kü n¨ng lµm viÖc rÊt quan träng, nhiÒu khi cßn quan träng h¬n c¶ kiÕn thøc. Thø hai, nªn phèi hîp hµi hßa hai yÕu tè øng vµ mÒm trong ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o. Cøng cã nghÜa lµ nh÷ng m«n häc b¾t buéc sinh viªn, häc viªn ph¶i häc. MÒm cã nghÜa lµ cho phÐp sinh viªn ®­îc lùa chän m«n m×nh thÝch, ®­îc tù xÕp thêi khãa biÓu cho m×nh. Ch­¬ng tr×nh häc nh­ vËy sÏ ph¸t huy tÝnh s¸ng t¹o, chñ ®éng cña ng­êi häc. §ång thêi nã còng gióp gi¶m thiÓu nh÷ng m«n häc kh«ng cÇn thiÕt bëi khi ra tr­êng, ng­êi ®­îc ®µo t¹o sÏ chØ lµm viÖc trong mét chuyªn ngµnh hÑp. Tinh sÏ cã lîi h¬n ®a. VÒ c«ng t¸c tæ chøc ®µo t¹o CÇn ph¶i hoµn thiÖn h¬n n÷a sao cho cã hiÖu qu¶ nhÊt. Nªn lËp c¸c héi ®ång khoa häc vµ ®µo t¹o tÇm cì quèc gia vÒ CNTT, gióp Bé Gi¸o dôc vµ §µo t¹o cïng Vô C«ng nghiÖp CNTT trong kh©u x©y dùng chiÕn l­îc, quy ho¹ch vµ kÕ ho¹ch ph¸t triÓn CNTT nãi chung, CNpPM nãi riªng vµ mét kÕ ho¹ch ®µo t¹o nguån nh©n lùc phï hîp víi chiÕn l­îc ph¸t triÓn nµy, tr¸nh t×nh tr¹ng trong mÊy n¨m gÇn ®©y lµ ®Õn c¶ m· ngµnh còng ch­a râ rµng. §ång thêi, cÇn cã mét c¬ quan chøc n¨ng ®iÒu hµnh viÖc triÓn khai c¸c ch­¬ng tr×nh viÖn trî ph¸t triÓn nguån nh©n lùc trong ngµnh CNpPM nh­ ch­¬ng tr×nh cña Ên §é trÞ gi¸ 7,8 triÖu USD (5 triÖu USD nh­ tháa thuËn ban ®Çu vµ 2,8 triÖu USD bæ sung) nh»m thiÕt lËp trung t©m ph¸t triÓn phÇn mÒm vµ ®µo t¹o, tr¸nh hiÖn t­îng chång chÐo dÉn ®Õn l·ng phÝ, lµm ¨n kÐm hiÖu qu¶. VÒ h×nh thøc ®µo t¹o Nh÷ng b»ng cÊp cña c¸c tæ chøc nh­ APTECH, CISCO hiÖn cã gi¸ trÞ kh«ng kÐm g× b»ng ®¹i häc chÝnh quy bëi ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o cña nh÷ng tæ chøc nµy chó träng ®Õn c«ng nghÖ vµ c«ng cô, h­íng dÉn c¸c häc viªn thÝch nghi vµo quy tr×nh ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty phÇn mÒm, x©y dùng h¹ tÇng c¬ së m¹ng. §­îc ®µo t¹o theo h­íng nµy, 80% häc viªn APTECH ®· t×m ®­îc viÖc lµm phï hîp. §¸nh gi¸ vÒ chÊt l­îng häc viªn cña nh÷ng tæ chøc nµy, «ng Gordon Astles, chñ tÞch m¹ng CISCO khu vùc ch©u ¸ Th¸i B×nh D­¬ng cho lµ: “Kh«ng thua kÐm bÊt cø mét häc viªn nµo ë Mü, Canada, Australia hay Singapore”. Tuy thÕ, v× häc phÝ kh¸ ®¾t, kh«ng ph¶i bÊt kú ai còng trang tr¶i ®­îc, lo¹i h×nh ®µo t¹o phi chÝnh quy nµy vÉn ch­a phæ biÕn réng r·i l¾m. V× vËy, nhµ n­íc cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p hç trî nh­ miÔn gi¶m thuÕ, cÊp tÝn dông, níi láng kh©u hµnh chÝnh … , tiÕn hµnh ®a d¹ng hãa c¸c lo¹i h×nh ®µo t¹o chø kh«ng nªn chØ hç trî cho h×nh thøc ®µo t¹o chÝnh quy. Hoµn thiÖn chÝnh s¸ch nhµ n­íc X· héi cµng ph¸t triÓn, vai trß ®iÒu phèi cña nhµ n­íc cµng ®­îc thÓ hiÖn râ. Kh«ng mét ngµnh kinh tÕ nµo cã thÓ tù ph¸t triÓn nÕu kh«ng cã ®­îc sù quan t©m thÝch ®¸ng cña nhµ n­íc. CNpPM còng vËy. Møc ®é ph¸t triÓn cña ngµnh nµy kh«ng chØ phô thuéc vµo t¸c ®éng cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng vµ qu¸ tr×nh c¹nh tranh s¸ng t¹o mµ cßn vµo nh÷ng chÝnh s¸ch cña nhµ n­íc. V× thÕ, ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh phÇn mÒm chØ cã thÓ ph¸t triÓn h¬n n÷a nÕu hoµn thiÖn c¬ chÕ chÝnh s¸ch qu¶n lý, chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ®Çu t­. Hoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lý Theo kinh nghiÖm ph¸t triÓn CNpPM Ên §é, ®Ó x©y dùng mét ngµnh CNpPM hïng m¹nh, kh«ng chØ cÇn nh÷ng ­u ®·i vÒ mÆt chÝnh s¸ch mµ cßn rÊt cÇn mét ®­êng lèi chiÕn l­îc. Nãi nh­ tiÕn sü NguyÔn Träng PC World B, sè th¸ng 2/2002, bµi: “CNpPM ViÖt Nam, c©u chuyÖn vÒ ®ßn bÈy vµ ng­êi ®iÒu khiÓn” th× nh÷ng ­u ®·i nµy míi chØ lµ “®iÓm tùa”. §­êng lèi, chiÕn l­îc, kÕ ho¹ch ph¸t triÓn míi lµ “®ßn bÈy”. Cïng víi ®iÓm tùa vµ ®ßn bÈy nµy, ph¶i cã mét c¬ quan ®øng ra liªn kÕt, hç trî c¸c doanh nghiÖp phÇn mÒm nh­ mét “ng­êi ®iÒu khiÓn” ®ßn bÈy th× CNpPM míi cã thÓ ph¸t triÓn. VÒ “®ßn bÈy”, nhµ n­íc cÇn t¨ng c­êng vai trß qu¶n lý cña m×nh h¬n n÷a, ®Ò ra mét chiÕn l­îc ph¸t triÓn cô thÓ gióp ®ì c¸c doanh nghiÖp x¸c ®Þnh mét ®Þnh h­íng ho¹t ®éng râ rµng. Néi dung chÝnh cña chiÕn l­îc ph¶i ®­îc x¸c ®Þnh sao cho: T¹o m«i tr­êng liªn kÕt gi÷a c¸c doanh nghiÖp phÇn mÒm trong n­íc víi nhau trªn c¬ së chia sÎ th«ng tin vµ hîp t¸c dÉn ®Õn mét søc m¹nh céng h­ëng gióp doanh nghiÖp n­íc ta cã kh¶ n¨ng ®¶m nhËn c¸c hîp ®ång lín. §iÒu quan träng lµ ph¶i ®¶m b¶o viÖc liªn kÕt nµy ®­îc tiÕn hµnh trong mét m«i tr­êng c¹nh tranh b×nh ®¼ng, kh«ng lµm triÖt tiªu ®éng lùc ph¸t triÓn. T¹o sù th«ng suèt trong th«ng tin gi÷a chÝnh phñ vµ doanh nghiÖp th«ng qua viÖc chia sÎ c¬ së d÷ liÖu vµ thùc hiÖn c¬ chÕ phèi hîp th«ng qua c¸c dù ¸n cña chÝnh phñ. T¹o c¬ chÕ vµ thñ tôc mua b¸n râ rµng, ®¬n gi¶n, thuËn tiÖn cho c¸c kh¸ch hµng quèc tÕ. VÒ “ng­êi ®iÒu khiÓn”, sau mét thêi gian dµi cã qu¸ nhiÒu Bé, c¬ quan cïng tham gia qu¶n lý c¸c doanh nghiÖp phÇn mÒm, ho¹t ®éng qu¶n lý nhµ n­íc vÒ CNTT ®· quy vÒ mét mèi víi sù thµnh lËp Vô C«ng nghiÖp CNTT thuéc Bé B­u chÝnh viÔn th«ng. Ngoµi ra, häc tËp kinh nghiÖm Ên §é víi ho¹t ®éng thµnh c«ng cña c¸c hiÖp héi liªn kÕt c¸c doanh nghiÖp nh­ NASCOM, INFAST, ngµy 27 th¸ng 4 n¨m 2003, HiÖp héi c¸c doanh nghiÖp phÇn mÒm ViÖt Nam – VINASA ®· ra ®êi. NhiÖm vô chñ yÕu cña VINASA lµ hç trî, hîp t¸c, liªn kÕt c¸c héi viÖn vÒ trao ®æi th«ng tin, kinh nghiÖm, chuyÓn giao c«ng nghÖ, phèi hîp ®µo t¹o, liªn kÕt trong s¶n xuÊt, øng dông vµ xuÊt khÈu phÇn mÒm. Bªn c¹nh ®ã, HiÖp héi cßn cã mét tr¸ch nhiÖm to lín lµ thiÕt lËp ®Çu mèi quan hÖ víi ChÝnh phñ, c¸c ngµnh, ®Þa ph­¬ng vµ c¸c hiÖp héi phÇn mÒm n­íc ngoµi. Nh×n chung, nh÷ng ®æi míi nµy ®· gãp phÇn lµm t¨ng ®¸ng kÓ sè l­îng c«ng ty ho¹t ®éng s¶n xuÊt phÇn mÒm. Nh­ng ®¸ng tiÕc, do c¸c c¬ chÕ míi ®­îc ¸p dông, c¸c c¬ quan qu¶n lý míi ®­îc thµnh lËp, ch­a ph¸t huy mÊy t¸c dông nªn sù gia t¨ng nµy chØ lµ con sè gi¶. §a sè ®Òu chØ ®¨ng ký ®Ó ®Ò phßng trong tr­êng hîp tiÕn hµnh s¶n xuÊt th× sÏ ®­îc h­ëng c¸c biÖn ph¸p ­u ®·i cßn n¨ng lùc thùc chÊt cña c¸c doanh nghiÖp phÇn mÒm n­íc ta vÉn cßn rÊt yÕu kÐm. V× thÕ, cÇn hç trî sù ph¸t triÓn cña c¸c hiÖp héi ®ang ho¹t ®éng ®Ó b¶n th©n c¸c hiÖp héi trë thµnh mét cÇu nèi gi÷a chÝnh phñ vµ doanh nghiÖp, gi÷a doanh nghiÖp víi nhau. Cô thÓ lµ hç trî VINASA – HiÖp héi c¸c doanh nghiÖp phÇn mÒm ViÖt Nam, HCA – Héi tin häc thµnh phè Hå ChÝ Minh… trong viÖc xóc tiÕn t×m hiÓu thÞ tr­êng, thiÕt lËp c¸c kªnh ph©n phèi vµ qu¶ng b¸ cho ngµnh vµ c¸c s¶n phÈm cña ngµnh trªn tr­êng quèc tÕ. §ång thêi, khuyÕn khÝch vµ hç trî sù ra ®êi c¸c hiÖp héi míi qu¶n lý c¸c doanh nghiÖp trong viÖc n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm nh­ Trung t©m kiÓm ®Þnh chÊt l­îng phÇn mÒm – STQC cña Ên §é. Hoµn thiÖn c¬ chÕ khuyÕn khÝch ®Çu t­ ViÖc nh÷ng quy ®Þnh vÒ thuÕ, tÝn dông… c¸c doanh nghiÖp ®Ò xuÊt håi cuèi nh÷ng n¨m 90 trë thµnh hiÖn thùc víi quyÕt ®Þnh sè 128/2000 Q§ - TT cña Thñ t­íng chÝnh phñ ®· t¹o rÊt nhiÒu thuËn lîi cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp phÇn mÒm. Song, trong giai ®o¹n ngµnh CNpPM n­íc ta cßn rÊt non trÎ nh­ hiÖn nay, sù gióp ®ì cña nhµ n­íc nh»m hoµn thiÖn h¬n n÷a m«i tr­êng kinh doanh cho c¸c doanh nghiÖp phÇn mÒm lµ rÊt cÇn thiÕt bëi nã sÏ n©ng cao n¨ng lùc s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu cña c¸c doanh nghiÖp phÇn mÒm n­íc ta. Sù gióp ®ì nµy cã thÓ lµ : Cã chÝnh s¸ch t¹o vµ hç trî nguån vèn cho c¸c doanh nghiÖp phÇn mÒm bëi muèn ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ kinh doanh phÇn mÒm cÇn n©ng cao chÊt l­îng nguån nh©n lùc, n©ng cÊp c¬ së h¹ tÇng, ®Çu t­ vµo R&D… mµ tÊt c¶ nh÷ng ®iÒu nµy chØ cã thÓ lµm ®­îc nÕu cã vèn. HiÖn c¸c doanh nghiÖp phÇn mÒm ViÖt Nam ®ang ®­îc cÊp tÝn dông d­íi c¸c h×nh thøc cho vay ®Çu t­, hç trî l·i suÊt sau ®Çu t­, b¶o l·nh tÝn dông ®Çu t­ vµ tr¶ nî vèn vay nh­ quy ®Þnh trong NghÞ ®Þnh sè 43/1999/N§ - CP. CÇn cã thªm c¸c h×nh thøc hç trî kh¸c nh­ thµnh lËp quü ®Çu t­ m¹o hiÓm… §Þnh h­íng cho c¸c ho¹t ®éng R&D trong toµn ngµnh. §Þnh h­íng nµy nªn tËp trung vµo nghiªn cøu øng dông ®Ó nhanh chãng ®i vµo thùc tiÔn nh­ con ®­êng NhËt B¶n vµ Ên §é ®· ®i vµ ®· thµnh c«ng h¬n lµ vµo c¸c nghiªn cøu c¬ b¶n nh­ c¸c n­íc T©y ¢u vµ Mü. TiÕn hµnh c¸c biÖn ph¸p nh»m n©ng cao nhËn thøc vÒ CNTT trong x· héi, tin häc hãa ®êi sèng. C«ng nghiÖp CNTT nãi chung vµ CNpPM nãi riªng kh«ng thÓ ph¸t triÓn nÕu chóng ta chØ quan t©m ®Õn b¶n th©n c¸c doanh nghiÖp trong ngµnh nµy. CÇn ph¶i khuyÕn khÝch ¸p dông CNTT, CNPM trong c¸c ngµnh kh¸c ®Ó t¹o kh¸ch hµng cho c¸c doanh nghiÖp phÇn mÒm. ChØ cã thÓ CNpPM míi ph¸t triÓn, thÞ tr­êng néi ®Þa míi lµ lß thö löa cho c¸c s¶n phÈm phÇn mÒm tr­íc khi xuÊt khÈu ra thÞ tr­êng thÕ giíi. Gi¶i quyÕt tèt vÊn ®Ò së h÷u trÝ tuÖ Mét trong nh÷ng ®Æc tr­ng cña phÇn mÒm lµ dÔ sao chÐp. §iÒu nµy còng ®ång nghÜa víi viÖc dÔ vi ph¹m b¶n quyÒn phÇn mÒm. ChÝnh v× vËy, sù ph¸t triÓn cña nÒn CNpPM mét n­íc phô thuéc rÊt nhiÒu vµo viÖc thùc hiÖn tèt kh©u së h÷u trÝ tuÖ. Tr­íc hÕt, nã ¶nh h­ëng ®Õn néi lùc cña nÒn s¶n xuÊt phÇn mÒm. Kh«ng mét ng­êi nµo thùc sù muèn ®Çu t­ viÕt mét phÇn mÒm nÕu kh«ng biÕt ch¾c r»ng s¶n phÇm m×nh lµm ra sÏ ®­îc b¶o hé mét c¸ch thÝch ®¸ng. ViÖc nh÷ng s¶n phÈm phÇn mÒm lµm ra bÞ sao chÐp vµ b¸n mét c¸ch bÊt hîp ph¸p mµ kh«ng tr¶ phÝ cho ng­êi lµm ra ch¾c ch¾n sÏ lµm mÊt ®éng lùc cña lËp tr×nh viªn. H¬n n÷a, vi ph¹m b¶n quyÒn cßn c¶n trë viÖc nhËn chuyÓn giao c«ng nghÖ cña nh÷ng n­íc ®ang ph¸t triÓn bëi nh­ «ng Joseph Papovich, trî lý ®¹i diÖn th­¬ng m¹i Mü vÒ dÞch vô, ®Çu t­ vµ së h÷u trÝ tuÖ ®· nãi: “…c¸c c«ng ty Mü gi÷ nh÷ng s¸ng chÕ míi nhÊt cña hä bªn ngoµi thÞ tr­êng cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn bëi v× hä kh«ng muèn chóng bÞ sao chÐp mét c¸ch v« lý. Hä chØ cung cÊp nh÷ng c«ng nghÖ ®· cò, kh«ng cã b»ng s¸ng chÕ, nh÷ng c«ng nghÖ nµy kh«ng cßn ®­îc b¶o vÖ së h÷u trÝ tuÖ n÷a.” Theo PC World ViÖt Nam Th¸ng 3/2001, bµi “B¶n quyÒn phÇn mÒm: Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p” - §Æng Kim Long, trang 15 VËy mµ, nh­ ®· ph©n tÝch, vi ph¹m b¶n quyÒn phÇn mÒm t¹i ViÖt Nam ®ang trë thµnh mét n¹n dÞch bëi ng­êi d©n ViÖt Nam ch­a cã thãi quen víi viÖc tr¶ tiÒn cho viÖc khai th¸c b¶n quyÒn. V× thÕ, muèn cã mét nÒn CNpPM, XKPM ph¸t triÓn, trong giai ®o¹n hiÖn nay, cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p c­¬ng quyÕt cña nhµ n­íc. Cã thÓ ¸p dông c¸c biÖn ph¸p sau : Cã c¸c chÕ tµi râ rµng, nÆng vµ c­¬ng quyÕt víi c¸c hµnh vi vi ph¹m b¶n quyÒn. §iÒu quan träng nhÊt lµ khi thi hµnh c¸c chÕ tµi nµy cÇn cã mét sù phèi hîp ®ång bé nh­ng kh«ng qu¸ rÇm ré trªn ph¹m vi c¶ n­íc. NÕu kh«ng tiÕn hµnh ®ång bé trªn ph¹m vi c¶ n­íc, ng­êi vi ph¹m sÏ kh«ng thÊy ®­îc quyÕt t©m cña nhµ n­íc. Nh­ng nÕu tuyªn truyÒn réng r·i cho mçi lÇn ra qu©n nµy th× ngay sau mçi lÇn nh­ thÕ mäi chuyÖn sÏ l¹i ®©u vµo ®Êy. Hç trî vÒ gi¸ cho c¸c doanh nghiÖp phÇn mÒm ®Ó gi¶m gi¸ phÇn mÒm cã b¶n quyÒn. Trong giai ®o¹n nµy, ®©y lµ ®iÒu cÇn thiÕt bëi nã gióp phÇn mÒm cã b¶n quyÒn c¹nh tranh ®­îc víi phÇn mÒm in sao lËu. DÇn dÇn, viÖc sö dông phÇn mÒm cã b¶n quyÒn sÏ trë thµnh thãi quen cña ng­êi d©n. Gióp ®ì c¸c doanh nghiÖp thµnh lËp mét hiÖp héi riªng gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò vÒ b¶n quyÒn nh­ HiÖp héi chèng vi ph¹m t¸c quyÒn INFAST cña Ên §é. Nhãm gi¶i ph¸p vi m« Kinh doanh lµ mét nghÖ thuËt. C©u nãi nµy cã lÏ kh«ng qu¸ nÕu xÐt ®Õn sù ph¸t triÓn ngµy mét nhanh cña nÒn kinh tÕ. Ho¹t ®éng kinh doanh ngµy nay kh«ng cßn ®¬n thuÇn lµ viÖc mét bªn ®­a tiÒn vµ nhËn hµng cßn mét bªn ®­a hµng vµ nhËn tiÒn mµ lµ mét quy tr×nh phøc t¹p g¾n liÒn víi viÖc cung cÊp c¸c dÞch vô tr­íc, trong vµ sau b¸n hµng. XuÊt khÈu lµ ho¹t ®éng kinh doanh v­ît ra khái biªn giíi quèc gia. V× vËy, viÖc lµm tèt c¶ ba kh©u cµng cã ý nghÜa quan träng. Kh©u tr­íc b¸n hµng cña c¸c doanh nghiÖp phÇn mÒm n­íc ta vÉn ®­îc ®¸nh gi¸ lµ kÐm. Cßn kh©u trong vµ sau b¸n hµng th× d­êng nh­ chØ cã VINASA ®øng ra hç trî cho c¸c doanh nghiÖp song vai trß còng cã vai trß rÊt mê nh¹t V× thÕ, nÕu nãi c¸c doanh nghiÖp phÇn mÒm ViÖt Nam nãi chung kh«ng gi÷ ®­îc mèi quan hÖ víi kh¸ch hµng th× còng kh«ng cã g× lµ l¹. §Èy m¹nh hiÖu qu¶ c«ng t¸c tr­íc b¸n hµng Tr­íc b¸n hµng lµ mét ho¹t ®éng cã ý nghÜa v« cïng quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn cña mét doanh nghiÖp. VËy mµ, cho ®Õn nay nã vÉn bÞ c¸c DNPM ViÖt Nam xem nhÑ, hoÆc chó träng nh­ng ch­a thùc hiÖn tèt. Muèn ®Èy m¹nh xuÊt khÈu ra thÞ tr­êng thÕ giíi, c¸c DNPM ViÖt Nam cÇn gi¶i quyÕt tèt nh÷ng vÊn ®Ò sau: TiÕn hµnh nghiªn cøu t×nh h×nh thÞ tr­êng thÕ giíi tõ ®ã dù ®o¸n nhu cÇu thÞ tr­êng vÒ ph­¬ng diÖn quy m« còng nh­ c¬ cÊu s¶n phÈm. §©y lµ mét viÖc khã bëi nh÷ng h¹n chÕ vÒ vèn còng nh­ kinh nghiÖm. Song c¸c doanh nghiÖp cã thÓ kh¾c phôc b»ng c¸ch liªn kÕt, hîp t¸c trong khu«n khæ c¸c hiÖp héi sao cho c¸c bªn cïng cã lîi. Cóng nªn chó ý r»ng nghiªn cøu thÞ tr­êng kh«ng nhÊt thiÕt lµ ph¶i cã c¸c chuyÕn th¨m quan tèn kÐm mµ cã thÓ chØ lµ ph©n tÝch thèng kª dùa trªn sè liÖu thùc tÕ. ViÖc nµy sÏ gióp c¸c doanh nghiÖp cã mét c¸i nh×n kh¸ chÝnh x¸c vÒ t×nh h×nh thÞ tr­êng mµ kh«ng qu¸ tèn kÐm. Trªn c¬ së dù ®o¸n t×nh h×nh thÞ tr­êng, doanh nghiÖp ph©n tÝch ®iÓm m¹nh, ®iÓm yÕu cña b¶n th©n m×nh ®Ó ®Þnh vÞ ®­îc thÞ tr­êng môc tiªu. Tõ ®©y, doanh nghiÖp míi cã thÓ cã ®­îc mét chiÕn l­îc s¶n xuÊt, kinh doanh hîp lý, s¶n phÈm lµm ra míi ®¸p øng ®óng nhu cÇu vµ tù b¸n ®­îc. Nh­ ®· nãi, ®Æc thï cña c¸c DNPM nãi chung lµ kiªm lu«n s¶n xuÊt lÉn kinh doanh, xuÊt khÈu. V× thÕ s¶n xuÊt s¶n phÈm nh­ thÕ nµo ®Ó s¶n phÈm ®­îc thÞ tr­êng thÕ giíi chÊp nhËn còng lµ mét ®iÒu rÊt quan träng. Trªn c¬ së lµ chiÕn l­îc s¶n xuÊt, DNPM cÇn cã chiÕn l­îc ®Çu t­ hîp lý cho c¬ së h¹ tÇng, nguån nh©n lùc cña m×nh. §Çu t­ cho c¬ së h¹ tÇng cã hai h­íng, hoÆc lµ vµo khu c«ng nghiÖp, hoÆc lµ kh«ng. Víi hiÖn tr¹ng c¸c khu c«ng nghiÖp nh­ hiÖn nay nh÷ng doanh nghiÖp võa ho¹t ®éng trong lÜnh vùc phÇn cøng, võa ho¹t ®éng trong lÜnh vùc phÇn mÒm (mµ ®a phÇn lµ phÇn cøng m¹nh h¬n phÇn mÒm) cã lÏ kh«ng nªn vµo khu c«ng nghiÖp mµ nªn ®Æt trô së t¹i nh÷ng phè ®«ng, ®i l¹i thuËn tiÖn, giao dÞch dÔ dµng th× míi cã thÓ ®Èy m¹nh ho¹t ®éng kinh doanh phÇn cøng. Nh÷ng DNPM ®¬n thuÇn th× nªn vµo khu c«ng nghiÖp ®Ó tËn dông nh÷ng ­u ®·i trong khu. Cßn vÒ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc, nªn ®Çu t­ thÝch hîp bëi nh©n lùc lµ yÕu tè quan träng nhÊt kh«ng chØ trong lÜnh vùc CNpPM mµ cßn cña tÊt c¶ c¸c ngµnh kh¸c. Ngoµi chÕ ®é ®·i ngé tèt ®Ó gi÷ ch©n ng­êi giái, tr¸nh ch¶y m¸u chÊt x¸m còng nªn tiÕn hµnh ®µo t¹o thªm. Trong tr­êng hîp c«ng t¸c ®µo t¹o thªm gÆp trë ng¹i vÒ vèn, quy m«, cã thÓ liªn kÕt, hîp t¸c gi÷a nhiÒu ®¬n vÞ víi nhau, gi÷a ®¬n vÞ s¶n xuÊt vµ ®¬n vÞ ®µo t¹o. §Èy m¹nh hiÖu qu¶ c«ng t¸c b¸n hµng HiÖn hîp ®ång cña c¸c DNPM ViÖt Nam chñ yÕu ®­îc ký kÕt do c¸c mèi quan hÖ c¸ nh©n. Mét ngµnh c«ng nghiÖp lín m¹nh kh«ng cho phÐp duy tr× t×nh tr¹ng manh món nµy. CÇn ®a d¹ng hãa c¸c kªnh ph©n phèi qua c¸c tæ chøc, hiÖp héi, c¸c c¬ quan th­¬ng m¹i, ®¹i sø qu¸n, l·nh sù qu¸n… cña ViÖt Nam ë n­íc ngoµi. §¸ng l­u ý lµ nh÷ng ng­êi trùc tiÕp tiÕn hµnh ®µm ph¸n ký kÕt nÕu chØ cã kiÕn thøc ngo¹i th­¬ng mµ kh«ng cã kiÕn thøc vÒ s¶n phÈm sÏ khã thuyÕt phôc ®­îc kh¸ch hµng. Cßn nh÷ng ng­êi chØ cã kiÕn thøc s¶n phÈm mµ thiÕu kiÕn thøc ngo¹i th­¬ng sÏ dÔ bÞ thua thiÖt trong qu¸ tr×nh ®µm ph¸n. V× thÕ, cÇn gi¶i quyÕt tèt vÊn ®Ò nh©n lùc. Cã thÓ ®i theo hai ph­¬ng h­íng, ®µo t¹o kiÕn thøc s¶n phÈm cho ng­êi ®· cã kiÕn thøc ngo¹i th­ong hoÆc ng­îc l¹i. ViÖc ®µo t¹o kiÕn thøc ngo¹i th­¬ng cho ®éi ngò kü thuËt sÏ vÊp ph¶i rµo c¶n ngo¹i ng÷ bëi kh¶ n¨ng ngo¹i ng÷ cña cña lËp tr×nh viªn ViÖt Nam nãi chung cßn thÊp. SÏ kh¶ thi h¬n nÕu ®µo t¹o kiÕn thøc s¶n phÈm cho ng­êi ®· cã kiÕn thøc ngo¹i th­¬ng. §Èy m¹nh hiÖu qu¶ c«ng t¸c sau b¸n hµng Còng gièng nh­ c«ng t¸c tr­íc b¸n hµng, c«ng t¸c sau b¸n hµng cña c¸c DNPM ViÖt Nam hiÖn nay cßn yÕu. §Ó chiÕm ®­îc lßng tin cña kh¸ch hµng, cÇn lµm tèt kh©u nµy. Doanh nghiÖp cÇn cã mét bé phËn riªng vÒ sau b¸n hµng, s½n sµng gi¶i quyÕt mäi vÊn ®Ò ph¸t sinh sau nµy cña kh¸ch hµng. §iÒu nµy sÏ khiÕn kh¸ch hµng trung thµnh víi doanh nghiÖp vµ gióp n©ng cao uy tÝn cña doanh nghiÖp. TÊt nhiªn, chi phÝ vÉn lu«n lµ mét vÊn ®Ò nan gi¶i khi cã mét bé phËn chuyªn nh­ vËy nh­ng xÐt ®Õn l©u dµi, c¸i ®­îc vÉn nhiÒu h¬n c¸i mÊt. ThËm chÝ khi ®ã, chuyªn m«n hãa cßn lµm gi¶m chi phÝ. Nh×n chung, c¸c DNPM ViÖt Nam hiÖn nay kh«ng chØ kinh doanh phÇn mÒm mµ cßn c¶ phÇn cøng vµ th­êng lÊy “cøng” nu«i “mÒm”. §iÒu nµy chØ nªn coi nh­ mét gi¶i ph¸p t×nh thÕ. VÒ l©u dµi, muèn ®Èy m¹nh CNpPM vµ XKPM, cÇn cã mét sù chuyªn m«n hãa râ rµng. Trong giai ®o¹n ®Çu cña CNpPM, khi c¸c doanh nghiÖp thiÕu c¶ vèn lÉn kinh nghiÖm tiÕp cËn thÞ tr­êng quèc tÕ, hç trî tõ phÝa nhµ n­íc thËt sù quan träng. Trong mét t­¬ng lai kh«ng xa, hy väng cã thÓ kh¾c phôc nh÷ng nh­îc ®iÓm nµy. ChØ cã thÕ, môc tiªu ®Èy m¹nh xuÊt khÈu phÇn mÒm míi cã thÓ thµnh c«ng. KÕt luËn XuÊt khÈu, cho dï mÆt hµng nµo còng lµ mét ho¹t ®éng kinh tÕ cã vai trß quan träng ®èi víi mäi quèc gia. Song, ®Ó xuÊt khÈu thËt sù ®Èy m¹nh c«ng cuéc CNH – H§H còng nh­ hç trî qu¸ tr×nh héi nhËp quèc tÕ, ®Ó kim ng¹ch xuÊt khÈu gãp phÇn c©n b»ng c¸n c©n thanh to¸n, c¸n c©n th­¬ng m¹i råi tõ ®ã n©ng cao vÞ thÕ cña quèc gia trªn th­¬ng tr­êng quèc tÕ, kh«ng thÓ chØ dõng ë nh÷ng s¶n phÈm n«ng l©m ng­ nghiÖp s¬ chÕ. CÇn ®Èy m¹nh xuÊt khÈu nh÷ng mÆt hµng cã hµm l­îng c«ng nghÖ cao. PhÇn mÒm lµ mét trong nh÷ng mÆt hµng ®ã. Vµ ®©y còng lµ lý do XKPM ®­îc x¸c ®Þnh lµ mét ho¹t ®éng kinh tÕ mòi nhän. Víi mét ngµnh CNpPM non trÎ, ho¹t ®éng XKPM ViÖt Nam cßn qu¸ nhá bÐ, ph©n t¸n, vµ manh món. C¬ së h¹ tÇng tuy ®· ®­îc c¶i thiÖn song vÉn cßn thua xa mÆt b»ng chung trªn thÕ giíi. Nh©n lùc thiÕu vÒ sè l­îng vµ kÐm vÒ chÊt l­îng. §Æc biÖt lµ n¹n vi ph¹m t¸c quyÒn diÔn ra víi tû lÖ cao bËc nhÊt thÕ giíi. §· cã rÊt nhiÒu chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p tõ phÝa chÝnh phñ còng nh­ tõ b¶n th©n c¸c doanh nghiÖp ®­îc ¸p dông ®Ó c¶i thiÖn t×nh h×nh nµy. C¸c chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p nµy dï cßn thiÕu sù cô thÓ hãa vµ ch­a ®­îc tæ chøc thùc hiÖn ®Çy ®ñ song còng ®ang dÇn ph¸t huy t¸c dông. Tuy vËy, ®Ó ph¸t triÓn XKPM thµnh mét ngµnh kinh tÕ mòi nhän nh­ chñ tr­¬ng cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta, cÇn chÆn ®øng n¹n vi ph¹m t¸c quyÒn, n©ng cao chÊt l­îng nguån nh©n lùc, n©ng cÊp c¬ së h¹ tÇng h¬n n÷a. Vµ ®iÒu quan träng nhÊt lµ nhµ n­íc cÇn ®øng ra nh­ mét “ng­êi ®iÒu khiÓn”, x¸c ®Þnh mét chiÕn l­îc cô thÓ chØ ®¹o thùc hiÖn nh÷ng biÖn ph¸p nµy. Trong khu«n khæ vµ thêi gian cho phÐp, nh÷ng gi¶i ph¸p ®Ò ra míi lµ s¬ bé. Hy väng r»ng trong mét t­¬ng lai kh«ng xa XKPM sÏ thËt sù trë thµnh “®Çu tµu” cña ngµnh CNpPM, gãp phÇn vµo c«ng cuéc x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ n­íc nhµ. Mong nhËn ®­îc sù gióp ®ì, chØ b¶o cña c¸c thÇy c« gi¸o vµ sù gãp ý cña tÊt c¶ nh÷ng ng­êi cã t©m huyÕt víi nh÷ng vÊn ®Ò nµy. Tµi liÖu tham kh¶o ChÝnh s¸ch c«ng nghiÖp vµ th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam trong bèi c¶nh héi nhËp - §¹i häc kinh tÕ quèc d©n – Ch­¬ng 6: C«ng nghiÖp phÇn mÒm: N¨ng lùc c¹nh tranh cña mét ngµnh c«ng nghiÖp non trÎ – Th¹c sü Ph¹m ThÞ Hång Hoa – Nhµ xuÊt b¶n thèng kª - N¨m 2003. B¸o c¸o t×nh h×nh ph¸t triÓn ngµnh CNpPM ViÖt Nam 2001 (phÇn IV) - www.vinasa.org. B¸o c¸o toµn c¶nh CNTT ViÖt Nam 2003 – DiÔn ®µn CNTT ViÖt Nam 2003 - Lª Tr­êng Tïng – HCA T¹p chÝ PC World B c¸c sè n¨m 2000, 2001, 2002. Khãa luËn tèt nghiÖp: “Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p thóc ®Èy xuÊt khÈu phÇn mÒm mang th­¬ng hiÖu ViÖt Nam” – §Æng Trung Kiªn – Líp Nga - K 37 - §¹i häc Ngo¹i Th­¬ng Hµ Néi. ViÖt Nam víi tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ – Chñ biªn: NguyÔn H÷u Ph­íc – Nhµ xuÊt b¶n Thèng kª - 2003. C«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ë ViÖt Nam – Lý luËn vµ thùc tiÔn – GS. TS. NguyÔn Träng ChuÈn, PGS. TS. NguyÔn ThÕ NghÜa – PGS. TS. §Æng H÷u Toµn – Nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia – 2002 B¸o c¸o vÒ nh÷ng ngµnh dÞch vô tiªu biÓu n¨m 2001 cña Bé kinh tÕ, th­¬ng m¹i vµ c«ng nghiÖp NhËt B¶n (th¸ng 12/2002) – FPT. B¸o c¸o toµn ngµnh (Industry report) – Brean Murray – 16/06/2003 – FPT Toµn cÇu hãa c«ng nghÖ th«ng tin vµ xuÊt khÈu c«ng nghÖ phÇn mÒm – Hµ D­¬ng TuÊn – th¸ng 5/2000 Mét sè trang web www.vinasa.org vnexpress.net www.lacai.com www.vietsoftonline.com vn.trade.com.vn www.vnpost.dgpt.com.vn www.tintucvietnam.com.vn Thùc tr¹ng vµ triÓn väng xuÊt khÈu phÇn mÒm ë ViÖt Nam Phô lôc I: 8 KCNpPM ®ang ho¹t ®éng cña ViÖt Nam STT Tªn KCNpPM §Þa chØ Thµnh lËp - §i vµo ho¹t ®éng chÝnh thøc §Þa chØ website Thµnh viªn 1 TT CNPM Hµ Néi Sè 2 §­êng Chïa Béc - §èng §a - HN 10/10/2002 www.hanoisoftware.net.vn 7 2 TT CNPM H¶i Phßng 225 L¹ch Tray – Ng« QuyÒn – HP Thµnh lËp: 10/2001 Ho¹t ®éng: 7/9/2002 www.hsp.com.vn 0 3 C«ng viªn CNPM HuÕ TT Thµnh phè HuÕ 8/2001 www.huesp.com.vn 0 C 4 TT CNPM §µ N½ng Tßa nhµ 15 Quang Trung – H¶i Ch©u - §µ N½ng Thµnh lËp: 11/2000 Ho¹t ®éng: 25/3/2001 www.dsp.com.vn 7 5 TT CNPM CÇn Th¬ 29 C¸ch M¹ng Th¸ng T¸m – CÇn Th¬ 4/2001 www.csp.com.vn 0 6 TT CNPM Sµi Gßn 123 Tr­¬ng §Þnh – Q.3 – TP HCM 17/1/2000 www.ssp.com.vn 22 7 C«ng viªn phÇn mÒm Quang Trung Ph­êng T©n Ch¸nh HiÖp – Q.12 – TP HCM 7/2000 16/3/2002 www.quangtrungcity.com.vn 51 8 TT CNPM §¹i häc Hµng h¶i Tr­êng ®¹i häc hµng h¶i – HP H§: 5/2001 0 Nguån: ChÝnh s¸ch c«ng nghiÖp vµ th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam trong bèi c¶nh héi nhËp - §¹i häc kinh tÕ quèc d©n - Ch­¬ng 6: C«ng nghiÖp phÇn mÒm: N¨ng lùc c¹nh tranh cña mét ngµnh c«ng nghiÖp non trÎ, trang 329 - Th¹c sü Ph¹m ThÞ Hång Hoa - Nhµ xuÊt b¶n thèng kª - N¨m 2003 Thùc tr¹ng vµ triÓn väng xuÊt khÈu phÇn mÒm ë ViÖt Nam Phô lôc II: B¶ng tæng hîp nh÷ng ho¹t ®éng chñ yÕu cña c¸c KCNpPM ViÖt Nam C¸c KCNpPM tËp trung Hµ Néi H¶i Phßng HuÕ §µ N½ng CÇn Th¬ Sµi Gßn Quang Trung A. C¬ së vËt chÊt vµ h¹ tÇng kü thuËt 1. Vèn ®Çu t­ vµ diÖn tÝch sö dông ` 27 tû 7000 m2 130 tû 3700 m2 2. Kh«ng gian vµ ®Þa ®iÓm 2.1. N»m trong khu kinh tÕ träng ®iÓm X X X X X X X D 2.2. N»m ë khu kinh tÕ träng ®iÓm X X X X X X Vµo Tp. HCM mÊt 25 phót xe buýt 2.3. M«i tr­êng tù nhiªn réng, ®Ñp, th«ng tho¸ng, s¹ch sÏ 0 0 X 0 0 X X 3. C¬ së vËt chÊt 3.1. Cho thuª v¨n phßng/ khu lµm viÖc hiÖn ®¹i, ®iÖn n­íc vµ c¸c dÞch vô h¹ tÇng thuËn tiÖn X X X X X X X 3.2. Cã dÞch vô nhµ ë, sinh ho¹t, gi¶i trÝ, mua s¾m, y tÕ 24*7 0 0 0 0 0 0 X 4. H¹ tÇng kü thuËt 4.1. Cung cÊp ®­êng truyÒn Internet tèc ®é cao vµ hÖ thèng m¹ng hiÖn ®¹i X Cã cæng riªng X X Cã cæng riªng Cã cæng riªng Cã cæng riªng 4.2. B¶o tr× c¸c hÖ thèng m¸y tÝnh vµ hÖ thèng m¹ng, b¶o mËt th«ng tin Kh«ng ®Ò cËp Kh«ng ®Ò cËp Kh«ng ®Ò cËp Kh«ng ®Ò cËp x Kh«ng ®Ò cËp X B. C¸c chøc n¨ng ®ång bé 1. §µo t¹o c¸c líp häc vÒ CNTT vµ CGCN Kh«ng ®Ò cËp X Kh«ng ®Ò cËp X X X X 2. §µo t¹o LTV theo tiªu chuÈn quèc tÕ Kh«ng ®Ò cËp X Kh«ng ®Ò cËp X X X X 3. Tæ chøc hîp t¸c vµ gia c«ng s¶n xuÊt phÇn mÒm theo yªu cÇu X X Kh«ng ®Ò cËp X X X X 4. Hç trî c¸c DNPM thµnh viªn vÒ kü thuËt, b¶o vÖ b¶n quyÒn t¸c gi¶, ph¸p lý… Kh«ng ®Ò cËp X X X X X X 5. Tæ chøc triÓn l·m, héi nghÞ héi th¶o chuyªn ngµnh phÇn mÒm Kh«ng ®Ò cËp Kh«ng ®Ò cËp Kh«ng ®Ò cËp Kh«ng ®Ò cËp Kh«ng ®Ò cËp X X 6. DÞch vô hç trî t­ vÊn vµ triÓn khai c¸c ho¹t ®éng Marketing phÇn mÒm Kh«ng ®Ò cËp Kh«ng ®Ò cËp Kh«ng ®Ò cËp Kh«ng ®Ò cËp Kh«ng ®Ò cËp Kh«ng ®Ò cËp X C. C¸c chÝnh s¸ch ­u ®·i cña khu cho c¸c DN thµnh viªn E DÞch vô mét cöa: thñ tôc thµnh lËp doanh nghiÖp, giÊy phÐp ®Çu t­, hç trî thñ tôc xuÊt nhËp khÈu, thñ tôc giao ®Êt, thuª ®Êt, giÊy phÐp x©y dùng, visa… Kh«ng ®Ò cËp Kh«ng ®Ò cËp Kh«ng ®Ò cËp Kh«ng ®Ò cËp Kh«ng ®Ò cËp Kh«ng ®Ò cËp X D. Hç trî c¸c doanh nghiÖp phÇn mÒm 1. DÞch vô ban ®Çu vÒ x©y dùng vµ thµnh lËp doanh nghiÖp Kh«ng ®Ò cËp Kh«ng ®Ò cËp Kh«ng ®Ò cËp Kh«ng ®Ò cËp Kh«ng ®Ò cËp Kh«ng ®Ò cËp X 2. Hç trî c¸c DNPM trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt 2.1. Phèi kÕt hîp s¶n xuÊt ®a c«ng ®o¹n, ®a chuyªn ngµnh Kh«ng ®Ò cËp X Kh«ng ®Ò cËp X X X X 2.2. §µo t¹o vµ cung øng nh©n sù bæ sung Kh«ng ®Ò cËp X Kh«ng ®Ò cËp X X X X 2.3. Khai th¸c c¸c nguån lùc bªn trong vµ bªn ngoµi kh¸c (lao ®éng, h¹ tÇng, giao dÞch…) Kh«ng ®Ò cËp Kh«ng ®Ò cËp Kh«ng ®Ò cËp Kh«ng ®Ò cËp Kh«ng ®Ò cËp Kh«ng ®Ò cËp X 3. Kinh doanh vµ Marketing 3.1. Liªn hÖ giao dÞch, marketing, ph©n chia phèi hîp thùc hiÖn c¸c ®¬n hµng Kh«ng ®Ò cËp X Kh«ng ®Ò cËp X X X X 3.2. C¸c thñ tôc liªn quan ®Õn ph©n phèi s¶n phÈm phÇn mÒm trong vµ ngoµi n­íc Kh«ng ®Ò cËp Kh«ng ®Ò cËp Kh«ng ®Ò cËp Kh«ng ®Ò cËp Kh«ng ®Ò cËp x X F 3.3. C¸c dÞch vô Marketing (tæ chøc giíi thiÖu s¶n phÈm míi, héi nghÞ kh¸ch hµng…) Kh«ng ®Ò cËp Kh«ng ®Ò cËp Kh«ng ®Ò cËp Kh«ng ®Ò cËp Kh«ng ®Ò cËp x X E. C¸c chi phÝ ho¹t ®éng nh­ chi phÝ thuª v¨n phßng USD/m2/th¸ng (bao gåm v¨n phßng, ®iÒu hßa trung t©m, n­íc, c¸c chi phÝ qu¶n lý ®iÒu hµnh, b¶o vÖ, vÖ sinh) Kh«ng cã th«ng tin TÝnh trän gãi c¶ ®iÖn chiÕu s¸ng, ®iÖn ®iÒu hßa, n­íc, vÖ sinh, b¶o vÖ Kh«ng cã th«ng tin 6 5 – 10 theo tÇng Kh«ng cã th«ng tin 2 USD/VP cã s½n, nÕu muèn thuª ®Êt x©y dùng tÝnh theo gi¸ thuª ®Êt Nguån: ChÝnh s¸ch c«ng nghiÖp vµ th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam trong bèi c¶nh héi nhËp - §¹i häc kinh tÕ quèc d©n - Ch­¬ng 6: C«ng nghiÖp phÇn mÒm: N¨ng lùc c¹nh tranh cña mét ngµnh c«ng nghiÖp non trÎ, trang 342 - 344 - Th¹c sü Ph¹m ThÞ Hång Hoa - Nhµ xuÊt b¶n thèng kª - N¨m 2003 Chó thÝch: X: Cã 0: Kh«ng cã