Đề tài Thực trạng về vai trò của ngân hàng thương mại trong hoạt động của thị trường chứng khoán ở Việt Nam

¸ viÖc thanh to¸n. Thanh to¸n bï trõ chøng kho¸n lµ ho¹t ®éng lu©n chuyÓn chøng kho¸n trªn c¸c tµi kho¶n lu ký díi sù ®iÒu hµnh cña trung t©m lu ký, thanh to¸n bï trõ chøng kho¸n. C«ng t¸c thanh to¸n bï trõ ®Òu do c¸c ng©n hµng ®¶m nhËn, nÕu c«ng t¸c nµy ®îc tiÕn hµnh tèt sÏ lµ mét yÕu tè quan träng thóc ®Èy sù thµnh c«ng cña TTCK. Thanh to¸n vµ bï trõ ®îc thùc hiÖn theo c¸c tr×nh tù sau: Ngêi mua, ngêi b¸n, nhµ m«i giíi ®Òu cã tµi kho¶n t¹i mét ng©n hµng. Sau khi c¸c lÖnh mua b¸n ®îc nhµ m«i giíi thùc hiÖn, lóc nµy sÏ cã mét ho¸ ®¬n ®îc lËp ®Ó x¸c ®Þnh viÖc mua b¸n ( vÒ sè lîng, gi¸ c¶) ®Ó göi ®Õn ng©n hµng nhê thanh to¸n hé. C¨n cø vµo ho¸ ®¬n nµy, ng©n hµng sÏ ghi nî cho ngêi mua vµ ghi cã cho ngêi b¸n vµ nh÷ng ngêi ®îc hëng hoa hång, ®©y lµ trêng hîp thanh to¸n ®¬n gi¶n nhÊt. TÊt nhiªn theo yªu cÇu cña kh¸ch hµng th× cã thÓ ®îc thanh to¸n ngay sau mét thêi gian nhÊt ®Þnh, thêng th× sau tõ mét ®Õn hai ngµy v× kh«ng thÓ thùc hiÖn ®îc tÊt c¶ giao dÞch chøng kho¸n ®îc ngay. NÕu kh¸ch hµng muèn thanh to¸n nãng th× ph¶i trùc tiÕp tíi ng©n hµng cßn thêng th× do ngêi m«i giíi chuyÓn ®Õn ng©n hµng ®Ó thanh to¸n, kh¸ch hµng cã thÓ nhËn giÊy b¸o nî, b¸o cã t¹i ng©n hµng hay t¹i c¸c c«ng ty chøng kho¸n. Ngêi mua, ngêi b¸n, ngêi m«i giíi kh«ng më tµi kho¶n t¹i mét ng©n hµng, lóc nµy ph¶i tham gia thanh to¸n bï trõ qua ng©n hµng nhµ níc, c¸c ho¸ ®¬n mua b¸n ®Òu ®îc göi vÒ ng©n hµng ngêi mua vµ ng©n hµng ngêi b¸n më tµi kho¶n ®Ó thanh to¸n, sau ®ã ng©n hµng bªn mua vµ b¸n tham gia thanh to¸n bï trõ, trong trêng hîp nµy th× ph¶i mÊt tõ hai ®Õn ba ngµy kh¸ch hµng míi cã thÓ nhËn c¸c giÊy b¸o nî, b¸o cã. DÞch vô thanh to¸n vµ thanh to¸n bï trõ cña c¸c NHTM hç trî cho ho¹t ®éng cña TTCK diÔn ra ®Òu ®Æn, su«n sÎ. Thanh to¸n chøng kho¸n thùc sù lµ mét kh©u quan träng trong ho¹t ®éng mua, b¸n chøng kho¸n ®Æc biÖt lµ trªn TTCK thø cÊp. Ng©n hµng cã thÓ kÕt hîp víi trung t©m giao kho¸n vµ thanh to¸n chøng kho¸n ®Ó hoµn thiÖn hÖ thèng lu gi÷ vµ thanh to¸n chøng kho¸n. d, DÞch vô nhËn l·i chøng kho¸n hé kh¸ch hµng C¸c chøng kho¸n kh¸ch hµng göi ng©n hµng b¶o qu¶n hé cã thÓ lµ tr¸i phiÕu chÝnh phñ hoÆc tr¸i phiÕu, cæ phiÕu c«ng ty. Th«ng thêng c¸c chøng kho¸n nµy tr¶ l·i vµo cuèi n¨m vµ c¸c chñ chøng kho¸n nhê ng©n hµng nhËn hé l·i khi ®Õn kú h¹n tr¶ l·i. §Ó thùc hiÖn nghiÖp vô nµy ng©n hµng më cho kh¸ch hµng mét tµi kho¶n t¹m gäi lµ tµi kho¶n lu gi÷ chøng kho¸n bªn c¹nh tµi kho¶n tiÒn göi vµ nÕu ngêi nhËn l·i vµ ngêi tr¶ l·i ( c¸c c«ng ty cæ phÇn, kho b¹c) ®Òu cã tµi kho¶n tiÒn göi t¹i mét ng©n hµng th× viÖc nhËn vµ tr¶ l·i diÔn ra rÊt ®¬n gi¶n cô thÓ: ng©n hµng chØ viÖc trÝch sè tiÒn tõ bªn nî cña tµi kho¶n tiÒn göi cña ®¬n vÞ tr¶ l·i ®Ó tr¶ cho ngêi nhËn l·i vµ ghi cã tµi kho¶n tiÒn göi cña ngêi nhËn l·i. NÕu ngêi tr¶ l·i vµ ngêi nhËn l·i cã tµi kho¶n ë hai ng©n hµng th¬ng m¹i kh¸c nhau th× còng kh«ng cã g× phøc t¹p khi níc ta ®· cã hÖ thèng thanh to¸n liªn ng©n hµng vµ hÖ thèng thanh to¸n bï trõ kh¸ hoµn chØnh. Ngoµi ra ng©n hµng cßn thu hót ®îc mét kho¶n tiÒn göi lµ l·i chøng kho¸n, lµm t¨ng thªm vèn cña NHTM ®Ó cho vay. MÆt kh¸c nã gãp phÇn lµm kÝch thÝch sö dông thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt. Th«ng thêng, ng©n hµng chØ thùc hiÖn c¸c dÞch vô b¶o qu¶n vµ nhËn l·i chøng kho¸n hé kh¸ch hµng cã khèi lîng chøng kho¸n lín vµ kh«ng nhËn ®èi víi kh¸ch hµng cã sè lîng chøng kho¸n nhá v× tèn tiÒn chi phÝ, ®«i khi sè tiÒn nhËn l·i chøng kho¸n kh«ng ®ñ ®Ó tr¶ phÝ dÞch vô cho Ng©n hµng. Ng©n hµng qu¶n lý chøng kho¸n hé còng t¬ng tù nh qu¶n lý tiÒn göi cña kh¸ch hµng, nghÜa lµ mäi nghiÖp vô liªn quan ®Õn chøng kho¸n ®Òu do ng©n hµng thùc hiÖn, nhng ph¶i dùa trªn c¬ së c¸c lÖnh cña kh¸ch hµng ®a ra hoÆc uû nhiÖm hîp ph¸p cña kh¸ch hµng. 1.3.2.3. Ho¹t ®éng cña c«ng ty chøng kho¸n trùc thuéc NHTM t¹o cÇu nèi gi÷a nhµ ®Çu t vµ TTCK a, NghiÖp vô m«i giíi chøng kho¸n C«ng ty chøng kho¸n ®¹i diÖn cho kh¸ch hµng tiÕn hµnh giao dÞch th«ng qua c¬ chÕ giao dÞch t¹i c¸c së giao dÞch chøng kho¸n hoÆc t¹i thÞ trêng OTC mµ chÝnh kh¸ch hµng ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm ®èi víi kÕt qu¶ giao dÞch cña m×nh. Th«ng qua ho¹t ®éng m«i giíi, c«ng ty chøng kho¸n sÏ chuyÓn ®Õn cho kh¸ch hµng c¸c s¶n phÈm, dÞch vô t vÊn ®Çu t vµ kÕt nèi gi÷a nhµ ®Çu t b¸n chøng kho¸n víi nhµ ®Çu t mua chøng kho¸n. Vµ trong nh÷ng trêng hîp nhÊt ®Þnh, ho¹t ®éng m«i giíi sÏ trë thµnh ngêi b¹n, ngêi chia sÎ nh÷ng lo ©u, c¨ng th¼ng vµ ®a ra nh÷ng lêi ®éng viªn kÞp thêi ®Ó nhµ ®Çu t cã nh÷ng quyÕt ®Þnh tØnh t¸o. b, NghiÖp vô tù doanh Tù doanh lµ viÖc c«ng ty chøng kho¸n tù tiÕn hµnh c¸c giao dÞch mua b¸n chøng kho¸n cho chÝnh m×nh. Ho¹t ®éng tù doanh cña c«ng ty chøng kho¸n ®îc thùc hiÖn th«ng qua c¬ chÕ giao dÞch trªn SGDCK hoÆc thÞ trêng OTC. Môc ®Ých cña ho¹t ®éng t doanh lµ nh»m thu lîi nhuËn cho chÝnh c«ng ty th«ng qua hµnh vi mua, b¸n chøng kho¸n víi kh¸ch hµng. NghiÖp vô nµy ho¹t ®éng song hµnh víi nghiÖp vô m«i giíi, võa phôc vô lÖnh giao dÞch cho kh¸ch hµng ®ång thêi còng phôc vô cho chÝnh m×nh, v× vËy trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cã thÓ dÉn ®Õn xung ®ét lîi Ých gi÷a thùc hiªn giao dÞch cho kh¸ch hµng vµ cho b¶n th©n c«ng ty. Do ®ã, luËt ph¸p cña c¸c níc ®Òu yªu cÇu t¸ch biÖt râ rµng gi÷a nghiÖp vô m«i giíi vµ nghiÖp vô tù doanh, c«ng ty chøng kho¸n ph¶i u tiªn thùc hiÖn lÖnh cña kh¸ch hµng tríc khi thùc hiÖn lÖnh cña m×nh. ThËm chÝ luËt ph¸p ë mét sè níc cßn quy ®Þnh cã hai lo¹i h×nh c«ng ty chøng kho¸n lµ c«ng ty m«i giíi chøng kho¸n chØ lµm chøc n¨ng m«i giíi vµ c«ng ty chøng kho¸n cã chøc n¨ng tù doanh. c, NghiÖp vô qu¶n lý danh môc ®Çu t §©y lµ nghiÖp vô qu¶n lý vèn uû th¸c cña kh¸ch hµng ®Ó ®Çu t vµo chøng kho¸n th«ng qua danh môc ®Çu t nh»m sinh lîi cho kh¸ch hµng trªn c¬ së t¨ng lîi nhuËn vµ b¶o toµn vèn cho kh¸ch hµng. Qu¶n lý danh môc ®Çu t lµ mét d¹ng nghiÖp vô t vÊn mang tÝnh chÊt tæng hîp cã kÌm theo ®Çu t, kh¸ch hµng uû th¸c tiÒn cho c«ng ty chøng kho¸n thay mÆt m×nh quyÕt ®Þnh ®Çu t theo mét chiÕn lîc hay nh÷ng nguyªn t¾c ®· ®îc kh¸ch hµng chÊp nhËn hoÆc yªu cÇu ( møc lîi nhuËn kú väng, rñi ro cã thÓ chÊp nhËn...). d, NghiÖp vô t vÊn ®Çu t chøng kho¸n Còng nh c¸c lo¹i h×nh t vÊn kh¸c, t vÊn ®Çu t chøng kho¸n lµ viÖc c«ng ty chøng kho¸n th«ng qua ho¹t ®éng ph©n tÝch ®Ó ®a ra c¸c lêi khuyªn, ph©n tÝch c¸c t×nh huèng vµ cã thÓ thùc hiÖn mét sè c«ng viÖc dÞch vô kh¸c liªn quan ®Õn ph¸t hµnh, ®Çu t vµ c¬ cÊu tµi chÝnh cho kh¸ch hµng. Nhµ t vÊn ph¶i hÕt søc thËn träng trong viÖc ®a ra c¸c lêi khuyªn víi kh¸ch hµng, v× víi lêi khuyªn ®ã kh¸ch hµng cã thÓ thu vÒ lîi nhuËn lín hoÆc thu lç, thËm chÝ ph¸ s¶n, cßn ngêi t vÊn thu vÒ cho m×nh kho¶n thu phÝ vÒ dÞch vô t vÊn ( bÊt kÓ t vÊn ®ã cã thµnh c«ng hay kh«ng ). e, C¸c nghiÖp vô phï trî - Lu ký chøng kho¸n: lµ viÖc lu gi÷, b¶o qu¶n chøng kho¸n cña kh¸ch hµng th«ng qua c¸c tµi kho¶n lu ký chøng kho¸n. Khi thùc hiÖn dÞch vô nµy, c«ng ty chøng kho¸n sÏ nhËn ®îc c¸c kho¶n thu phÝ lu ký chøng kho¸n, phÝ göi, phÝ rót vµ phÝ chuyÓn nhîng chøng kho¸n. - Qu¶n lý thu nhËp cña kh¸ch hµng ( qu¶n lý cæ tøc ): xuÊt ph¸t tõ viÖc lu ký chøng kho¸n cho kh¸ch hµng, c«ng ty chøng kho¸n sÏ theo dâi t×nh h×nh thu l·i, cæ tøc cu¶ chøng kho¸n vµ ®øng ra lµm dÞch vô thu nhËn vµ chi tr¶ cæ tøc cho kh¸ch hµng th«ng qua tµi kho¶n cña kh¸ch hµng. - NghiÖp vô tÝn dông: §èi víi c¸c TTCK ph¸t triÓn, bªn c¹nh nghiÖp vô m«i giíi chøng kho¸n cho kh¸ch hµng ®Ó hëng hoa hång, c«ng ty chøng kho¸n cßn triÓn khai dÞch vô cho vay chøng kho¸n ®Ó kh¸ch hµng thùc hiÖn giao dÞch b¸n khèng hoÆc cho kh¸ch hµng vay tiÒn ®Ó kh¸ch hµng thùc hiÖn nghiÖp vô mua ký quü. Cho vay ký quü lµ h×nh thøc cÊp tÝn dông cña c«ng ty chøng kho¸n vµ sö dông c¸c chøng kho¸n ®ã lµm vËt thÕ chÊp cho kho¶n vay ®ã. Kh¸ch hµng chØ cÇn ký quü mét phÇn, sè cßn l¹i sÏ do c«ng ty chøng kho¸n øng tiÒn tríc thanh to¸n. §Õn kú h¹n tho¶ thuËn, kh¸ch hµng ph¶i hoµn tr¶ ®ñ sè gèc vay cïng víi l·i cho c«ng ty chøng kho¸n. Trêng hîp kh¸ch hµng kh«ng tr¶ ®îc nî, th× c«ng ty sÏ ph¸t m·i sè chøng kho¸n ®· mua ®Ó thu håi nî. - NghiÖp vô qu¶n lý quü: ë mét sè TTCK, ph¸p luËt vÒ TTCK cßn cho phÐp c«ng ty chøng kho¸n ®îc thùc hiÖn nghiÖp vô qu¶n lý quü ®Çu t. Theo ®ã, c«ng ty chøng kho¸n cö ®¹i diÖn cña m×nh ®Ó qu¶n lý quü vµ sö dông vèn vµ tµi s¶n cu¶ quü ®Çu t ®Ó ®Çu t vµo chøng kho¸n. C«ng ty chøng kho¸n ®îc thu phÝ dÞch vô qu¶n lý quü ®Çu t. 1.3.3. Vai trß ®Çu t trùc tiÕp trªn TTCK cña NHTM Danh môc ®Çu t chøng kho¸n cña NHTM gåm: Nh÷ng chøng kho¸n ®îc n¾m gi÷ nh»m t¹o ra thu nhËp chÝnh. Møc ®Çu t chøng kho¸n thêng xÕp hµng thø hai sau c¸c kho¶n cho vay vµ cã khi thay cho c¸c kho¶n cho vay. C¸c chøng kho¸n n¾m gi÷ nh»m t¹o thanh kho¶n. PhÇn lín chøng kho¸n mµ c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh mua vµo ®Òu cã mét thÞ trêng thø cÊp n¨ng ®éng. Nhê vËy mµ chóng dÔ dµng bæ sung tÝnh thanh kho¶n cho NHTM khi cÇn thiÕt hoÆc cã thÓ chuyÓn ®æi thµnh c¸c d¹ng ng©n quü trong t¬ng lai gÇn, tríc khi ®Õn h¹n thanh to¸n víi møc rñi ro thÊp vµ cã s½n tÝnh kh¶ thi. §Çu t chøng kho¸n lµ lo¹i h×nh phæ biÕn nhÊt trong tµi s¶n cã cña c¸c NHTM ë c¸c níc ®· ph¸t triÓn. B¶n th©n chøng kho¸n rÊt ®a d¹ng vÒ thÓ lo¹i. Nhng chóng ta chØ xem xÐt kh¸i lîc vÒ c¸c chøng kho¸n díi gi¸c ®é nã lµ mét lo¹i ®Çu t cña c¸c NHTM. Chøng kho¸n lµ mét lo¹i phiÕu nî ®îc ghi trªn giÊy díi h×nh thøc mét chøng tõ. Chøng kho¸n cã hai lo¹i: tr¸i phiÕu cña chÝnh phñ hoÆc c¸c doanh nghiÖp vµ cæ phiÕu cña c¸c c«ng ty cæ phÇn. §Çu t vµo chøng kho¸n cña chÝnh phñ thêng chiÕm bé phËn lín trong c¸c lo¹i ®Çu t chøng kho¸n cña NHTM. V× chøng kho¸n cña chÝnh phñ ®îc xem lµ lo¹i tµi s¶n an toµn nhÊt. Dï r»ng hÇu hÕt c¸c chÝnh phñ trªn thÕ giíi ®Òu cã møc th©m hôt ng©n s¸ch ngµy cµng t¨ng vµ ph¶i liªn tôc vay mîn cña nh©n d©n b»ng c¸ch ph¸t hµnh tr¸i phiÕu. Nhng chÝnh phñ lu«n cã kh¶ n¨ng tr¶ nî ®· vay qua ph¸t hµnh tr¸i phiÕu v× khi cÇn thiÕt nã hoµn toµn cã thÓ ra lÖnh cho ng©n hµng trung ¬ng in tiÒn mÆt ®Ó tr¶ nî mµ chØ tèn Ýt thêi gian. ThËt ra kh«ng ph¶i lóc nµo còng cã thÓ vµ còng nªn in tiÒn mÆt, nªn chÝnh phñ quyÕt ®Þnh vay nî cña nh©n d©n b»ng c¸ch ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ®Ó bï ®¾p th©m hôt ng©n s¸ch vµ chi dïng. Mua b¸n chøng kho¸n víi môc tiªu kiÕm lîi, buéc NHTM ph¶i c©n nh¾c kü nªn mua lo¹i chøng kho¸n nµo, mua vµo lóc nµo vµ b¸n vµo lóc nµo ®Ó cã kh¶ n¨ng thu lîi nhuËn cao nhÊt. §Ó gi¶i quyÕt mét lo¹t c©u hái trªn, ng©n hµng ph¶i tiÕn hµnh ®iÒu tra, nghiªn cøu, thÈm ®Þnh tÝnh kh¶ thi cña chøng kho¸n sÏ mua b¸n víi c¸c chØ tiªu ph©n tÝch kü thuËt trong mua b¸n chøng kho¸n, ngµnh nghÒ kinh doanh cña c«ng ty, kh¶ n¨ng ®iÒu hµnh cña ban gi¸m ®èc, kh¶ n¨ng sinh lîi hiÖn t¹i vµ t¬ng lai, chiÕn lîc ph¸t triÓn...KÕt hîp víi kh¶ n¨ng ph¸n ®o¸n, nhËn xÐt trªn c¬ së ph©n tÝch c¸c th«ng tin thu thËp trªn thÞ trêng ®Ó lùa chän lo¹i chøng kho¸n mua, b¸n. Hä thêng chän chøng kho¸n cña c¸c c«ng ty kinh doanh tèt ®Ó mua v× chøng kho¸n cña c¸c c«ng ty nµy cã Ýt rñi ro vµ tÝnh thanh kho¶n cao. Ngoµi ra, c¸c ng©n hµng cßn ph¶i ph©n tÝch lùa chän thêi ®iÓm nµo ®Ó mua b¸n chøng kho¸n sao cho cã lîi nhÊt. Th«ng thêng, ng©n hµng mua lóc h¹ gi¸, b¸n lóc gi¸ ®· lªn cao nhÊt hoÆc b¸n lóc gi¸ h¹ ®Ó gi¶m lç khi dù ®o¸n thÞ gi¸ chøng kho¸n ®ã sôt kh«ng nÝu kÐo ®îc, kh«ng nªn b¸n khi gi¸ chøng kho¸n tiÕp tôc t¨ng. 1.3.4. Ho¹t ®éng cña ng©n hµng th¬ng m¹i t¹o tÝnh thanh kho¶n cho TTCK 1.3.4.1. Giao dÞch c¸c s¶n phÈm ph¸i sinh C¸c NHTM cã thÓ thùc hiÖn c¸c s¶n phÈm ph¸i sinh nh: ho¸n ®æi, kú h¹n, quyÒn chän, hîp ®ång t¬ng lai ®èi víi tr¸i phiÕu, cæ phiÕu trªn thÞ trêng. Nh vËy, sù kÕt hîp liªn thÞ trêng gi÷a thÞ trêng tiÒn tÖ víi thÞ trêng chøng kho¸n sÏ cung cÊp cho c¸c nhµ ®Çu t nhiÒu c«ng cô ®Ó kinh doanh ( ®Çu c¬ ) vµ b¶o hiÓm rñi ro, ®ång thêi sÏ t¨ng tÝnh thanh kho¶n cña thÞ trêng. 1.3.4.2. NHTM më réng cho vay cÇm cè chøng kho¸n CÇm cè lµ h×nh thøc theo ®ã ngêi nhËn tµi trî cña ng©n hµng ph¶i chuyÓn quyÒn kiÓm so¸t tµi s¶n ®¶m b¶o sang cho ng©n hµng trong thêi gian cam kÕt ( thêng lµ thêi gian nhËn tµi trî ). CÇm cè chøng kho¸n lµ h×nh thøc theo ®ã ngêi së h÷u chøng kho¸n ph¶i chuyÓn quyÒn kiÓm so¸t chøng kho¸n cho ng©n hµng trong thêi gian nhËn tµi trî. C¸ch cÇm cè chøng kho¸n: Kh¸ch hµng lµm ®¬n vay vµ xin cÇm cè chøng kho¸n; c¸c chøng kho¸n nµy cã thÓ sang tªn ng©n hµng hoÆc ®îc ng©n hµng lu gi÷ víi cam kÕt chuyÓn l¹i cho kh¸ch hµng. Ng©n hµng chuyÓn ®¬n chuyÓn nhîng tíi c«ng ty ®¨ng ký chøng kho¸n ®Ó c«ng ty chuyÓn tªn sang cho ng©n hµng. C¸c chøng kho¸n nµy thuéc së h÷u ng©n hµng. Khi kh¸ch hµng tr¶ ®ñ nî, ng©n hµng sÏ lµm thñ tôc chuyÓn nhîng l¹i. C¸c chøng kho¸n v« danh th× kh«ng thÓ lµm thñ tôc chuyÓn nhîng. Do nhiÒu yÕu tè t¸c ®éng ®Õn khiÕn cho ho¹t ®éng nµy cña NHTM ngµy cµng ®îc më réng vµ ph¸t triÓn. C¸c yÕu tè ®ã lµ: ThÞ trêng chøng kho¸n nãng lªn, nhu cÇu mua cæ phiÕu cña ngêi d©n t¨ng vät, nªn rÊt nhiÒu ngêi ®¨ dïng cæ phiÕu vay vèn ng©n hµng ®Ó kinh doanh chøng kho¸n. L·i suÊt tiÒn göi ng¾n h¹n t¨ng cao ( thËm chÝ cã ng©n hµng cßn cao h¬n l·i suÊt trung h¹n ), do ®ã c¸c ng©n hµng huy ®éng ®îc vèn ng¾n h¹n nhiÒu, vèn trung vµ dµi h¹n Ýt, thªm vµo ®ã l·i suÊt cho vay t¨ng vît qu¸ møc lîi nhuËn trªn vèn b×nh qu©n cña doanh nghiÖp. ChÝnh v× vËy, c¸c NHTM xuÊt hiÖn t×nh tr¹ng d vèn cho vay. Tõ c¸c yÕu tè trªn, nhiÒu NHTM ®· cÇm cè cæ phiÕu cho vay ®¸p øng ®îc nhu cÇu ®Çu t chøng kho¸n cña ngêi d©n vµ nhu cÇu cña chÝnh TTCK. 1.3.5. NHTM gãp phÇn ®iÒu hoµ cung cÇu, æn ®Þnh thÞ trêng chøng kho¸n Vai trß nµy cña NHTM ®îc thÓ hiÖn mét c¸ch râ rÖt vµ tÝch cùc th«ng qua c¸c ho¹t ®éng: §iÒu hoµ quan hÖ cung cÇu chøng kho¸n: NHTM lµ chñ thÓ quan träng cung cÊp hµng ho¸ cho thÞ trêng chøng kho¸n, lµ ngêi t¹o thÞ trêng cã thÓ lµm t¨ng nhu cÇu hoÆc gi¶m nhu cÇu chøng kho¸n khi cÇn thiÕt. Víi c¬ chÕ giao dÞch ®ã, NHTM tham gia ®iÒu hoµ cung cÇu chøng kho¸n mét c¸ch nhanh nh¹y. Ho¹t ®éng cña NHTM t¹o ra sù æn ®Þnh cña thÞ gi¸ chøng kho¸n: Khi NHTM tham gia mua b¸n mét khèi lîng chøng kho¸n lín sÏ lµm thay ®æi gi¸ trÞ chøng kho¸n theo nh÷ng chiÒu híng nhÊt ®Þnh. H¬n n÷a, NHTM chñ ®éng thay ®æi møc tÝn dông sÏ t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn thÞ gi¸ chøng kho¸n b»ng nh÷ng ho¹t ®éng nµy c¸c NHTM gãp phÇn æn ®Þnh thÞ gi¸ chøng kho¸n vµ TTCK. Trî gióp cho c¸c c«ng ty niªm yÕt, æn ®Þnh t©m lý cña nhµ ®Çu t chøng kho¸n: Sù æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn cña TTCK phô thuéc chñ yÕu vµo ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp, ®Æc biÖt lµ c¸c c«ng ty niªm yÕt vµ t©m lý cña c«ng chóng - nh÷ng nguån n¾m gi÷ chøng kho¸n.C¸c NHTM cßn thùc hiÖn viÖc æn ®Þnh TTCK th«ng qua viÖc trî gióp cho c¸c c«ng ty niªm yÕt khi hä gÆp khã kh¨n vÒ tµi chÝnh rñi ro, ®¶m b¶o kh¶ n¨ng thanh to¸n, quyÒn tù chñ cña hä trªn thÞ trêng. Ho¹t ®éng cña NHTM gãp phÇn n©ng cao chÊt lîng GDCK c¶ vÒ thêi gian, ®é chÝnh x¸c vµ an toµn cÇn thiÕt. NHTM lu«n hoµn thiÖn c¸c nghiÖp vô GDCK. §iÒu nµy kh«ng chØ gióp phÇn t¨ng nhanh tèc ®é lu©n chuyÓn vèn, mµ cßn h¹n chÕ rñi ro, b¶o vÖ lîi Ých cho c¸c nhµ ®Çu t, thÞ trêng ho¹t ®éng an toµn. 1.3.6. Sù tham gia cu¶ NHTM gãp phÇn ®¶m b¶o nguyªn t¾c ho¹t ®éng cña TTCK Mçi NHTM cã thÓ tæ chøc c¸c bé phËn hoÆc c«ng ty chøng kho¸n ®éc lËp. Tõ ®ã hä sÏ ®i s©u vµo nghiÖp vô giao dÞch ®¶m nhËn. Kh¸ch hµng cã quan hÖ tiÒn göi vµ vay vèn cña NHTM cã thÓ mua b¸n chøng kho¸n qua c«ng ty chøng kho¸n cña ng©n hµng. §©y lµ lîi thÕ cho c¸c kh¸ch hµng v× ng©n hµng cã thÓ thùc hiÖn toµn bé GDCK. Song ®iÒu quan träng h¬n lµ c¸c NHTM lu«n ®¶m b¶o nguyªn t¾c trung gian trong ho¹t ®éng kinh doanh chøng kho¸n. NHTM cã thÓ ®¶m b¶o cung cÊp c¸c th«ng tin chÝnh x¸c, h¹n chÕ nh÷ng hiÖn tîng lõa ®¶o trong kinh doanh chøng kho¸n. NHTM gãp phÇn rÊt quan träng vµo viÖc thùc hiÖn nguyªn t¾c c«ng khai vµ c«ng b»ng th«ng qua chøc n¨ng kiÓm so¸t. C¸c hµnh vi bu«n b¸n tay trong, ®Çu c¬ bÊt chÝnh sÏ ®îc ph¸t hiÖn vµ h¹n chÕ khi cã sù tham gia cña NHTM vµo ho¹t ®éng cña TTCK. PhÇn 2 §¸nh gi¸ vÒ vai trß cña NHTM trong ho¹t ®éng cña TTCK ViÖt Nam hiÖn nay 2.1. Thùc tr¹ng vÒ TTCK ViÖt Nam hiÖn nay ThÞ trêng chøng kho¸n ViÖt Nam n¨m nay ®¨ cã nh÷ng bíc tiÕn kh¶ quan. Theo ®¸nh gi¸ cña h·ng kinh tÕ Bloomberg, chØ sè thÞ trêng chøng kho¸n ViÖt Nam ( VN- Index ) - tÝnh theo ®ång ®«la- ®· t¨ng 66% trong n¨m 2006, møc cao nhÊt trong sè 413 chØ sè cña c¸c TTCK Ch©u ¸. C¸c chØ sè cña TTCK Trung Quèc ®øng ë vÞ trÝ tiÕp theo. Theo ®ã h·ng nµy nhËn ®Þnh TTCK ViÖt Nam lµ mét trong nh÷ng thÞ trêng chøng kho¸n triÓn väng nhÊt Ch©u ¸. Theo íc tÝnh cña c«ng ty qu¶n lý quü Dragon Capital, trong n¨m 2006 cã kho¶ng 500 triÖu USD vèn ®Çu t gi¸n tiÕp cña níc ngoµi ®æ vµo TTCK ViÖt Nam. §Æc biÖt tõ trung tuÇn th¸ng 7-2006, víi viÖc Ng©n hµng Th¬ng M¹i Cæ phÇn Sµi Gßn th¬ng tÝn (Sacombank) niªm yÕt cæ phiÕu trªn Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n (TTGDCK) Tp. HCM víi sè vèn ®iÒu lÖ gÇn 1900 tû ®ång ®· trë thµnh doanh nghiÖp cã sè vèn lín nhÊt niªm yÕt cæ phiÕu vµ còng lµm cho quy m« ho¹t ®éng cña trung t©m tõ 1.5 tû USD t¨ng lªn 2.0 tû USD. Dù b¸o tíi ®©y mét lo¹t cæ phiÕu cña c¸c doanh nghiÖp lín vµ hÊp dÉn nh: ACB, Vinaphone, B¶o ViÖt, Cao su DÇu TiÕng, mét sè c«ng ty cæ phÇn thuéc lÜnh vùc hµng kh«ng, ®îc niªm yÕt sÏ lµm cho sè vèn trªn trung t©m giao dÞch Chøng kho¸n T.p HCM lªn tíi 10 tû USD. T¹i thêi ®iÓm th¸ng 11/ 2006 tæng gi¸ trÞ vèn ho¸ TTCK chiÕm 9% GDP víi cæ phiÕu vµ 8% víi tr¸i phiÕu. Tuy nhiªn, TTCK níc ta cßn nhiÒu h¹n chÕ nh: quy m« cña thÞ trêng chøng kho¸n hiÖn nay cßn qu¸ nhá, b×nh qu©n ®¹t doanh sè giao dÞch 7-10 triÖu USD/ ngµy, trong khi ®ã cña Th¸i Lan lµ 314 triÖu USD, cña Mü - NYSE, ®¹t 60 -70 tû USD/ ngµy, §µi Loan ®¹t 3tû USD/ ngµy, Hång K«ng lµ 3,2 tû USD...Theo C«ng ty chøng kho¸n Vietcombank, t¹i trung t©m giao dÞch chøng kho¸n T.p HCM hiÖn cã kho¶ng 49 cæ phiÕu ®îc niªm yÕt víi tæng gi¸ trÞ thÞ trêng lµ 3,1 tû USD. Trong khi ®ã, níc l¸ng giÒng Th¸i Lan cã 458 cæ phiÕu ®îc niªm yÕt víi tæng gi¸ trÞ 132,3 tû ®« la. T¹i Trung Quèc cã tíi 1381 c«ng ty ®îc niªm yÕt trªn hai trung t©m giao dÞch chøng kho¸n víi tæng gi¸ trÞ cæ phiÕu lµ 650 tû ®« la. Bªn c¹nh ®ã tÝnh thanh kho¶n cña c¸c cæ phiÕu t¹i thÞ trêng nµy cha cao nªn TTCK ViÖt Nam cha thùc sù thu hót ®îc sù quan t©m cña c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi. H¬n n÷a c¬ chÕ ®Ó c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi tiÕp xóc ®èi víi TTCK ViÖt Nam cßn nhiÒu h¹n chÕ: Hä chØ ®îc mua tèi ®a 49% lîng cæ phiÕu cña c¸c c«ng ty ®îc niªm yÕt t¹i trung t©m giao dÞch chøng kho¸n T.p HCM vµ n¾m tèi ®a 30% cæ phiÕu cña Sacombank. C¸c nhµ ®Çu t chøng kho¸n níc ngoµi còng chØ ®îc mua cæ phiÕu ë ViÖt Nam th«ng qua mét c«ng ty chøng kho¸n ®îc ®¨ng ký t¹i níc nµy vµ ph¶i cã tµi kho¶n ng©n hµng b»ng ®ång ViÖt Nam. HiÖn nay c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi cã thÓ mua cæ phiÕu trªn TTCK ViÖt Nam th«ng qua c¸c quü ®Çu t níc ngoµi nh Vietnam Growth Fund ( vèn 193 triÖu ®« la ) vµ Vietnam Dragon Fund (vèn 96 triÖu ®« la ). C¶ hai quü nµy ®Òu do C«ng ty Qu¶n lý quü Dragon thµnh lËp vµ ®iÒu hµnh. 2.2. Thùc tr¹ng vÒ vai trß cña NHTM trong TTCK ViÖt Nam 2.2.1. C¬n sèt cæ phiÕu ng©n hµng th¬ng m¹i Trong khi c¬ héi ®Çu t ë c¸c kªnh kh¸c ®ang mÊt dÇn lîi thÕ nh gi¸ vµng biÕn ®éng thÊt thêng, thÞ trêng bÊt ®éng s¶n trÇm l¾ng, khã giao dÞch...nhiÒu nhµ ®Çu t ®· chuyÓn híng kinh doanh míi ®ã lµ mua b¸n cæ phiÕu. B»ng chøng lµ nh÷ng th¸ng ®Çu n¨m 2006, trªn TTCK gi¸ trÞ giao dÞch b×nh qu©n mçi phiªn cña th¸ng sau so víi th¸ng tríc t¨ng kho¶ng 30%. ChØ sè VN- Index t¨ng liªn tôc tõ møc 327,67 ®iÓm vµo phiªn ngµy 15/2/2006 lªn 612,11 ®iÓm phiªn ngµy 3/5/2006 ( t¨ng kho¶ng 86,8% ), nhiÒu nhµ ®Çu t tham gia vµo TTCK h¬n, biÓu hiÖn qua sè lîng tµi kho¶n tÝnh ®Õn th¸ng 5 /2006 t¨ng 35% so víi cuèi n¨m 2005 ( t¨ng tõ 31000 tµi kho¶n lªn 42000 tµi kho¶n ). Tuy nhiªn xu híng mua b¸n cæ phiÕu cha thùc sù mang tÝnh chuyªn nghiÖp, cha cã sù ph©n tÝch thÊu ®¸o, ®¸nh gi¸ thùc lùc cña thÞ trêng. C¸c nhµ ®Çu t, nhÊt lµ nhµ ®Çu t c¸ nh©n (chiÕm kho¶ng 99% thÞ trêng) chñ yÕu mua b¸n theo c¶m tÝnh, t¹o nªn sù mÊt c©n ®èi cung cÇu hµng ho¸, khiÕn gi¸ cæ phiÕu t¨ng gi¶m bÊt thêng. Víi diÔn biÕn ®ã, gi¸ cæ phiÕu ng©n hµng còng ®îc c¸c nhµ ®Çu t ®¸nh gi¸ cao.NhiÒu nhµ ®Çu t b¾t ®Çu quan t©m ®Õn cæ phiÕu ng©n hµng tõ khi hµng lo¹t c¸c NHTMCP triÓn khai t¨ng vèn ®iÒu lÖ th«ng qua ph¸t hµnh cæ phiÕu vµ ®îc mét sè ng©n hµng níc ngoµi mua cæ phÇn. MÆc dï ®Õn nay, ngoµi NHTMCP Sµi Gßn Th¬ng TÝn Sacombank vµ NHTMCP ¸ Ch©u ACB ®îc niªm yÕt trªn TTCK thµnh phè HCM vµ Hµ Néi, c¸c NTMCP kh¸c vÉn cha ®îc niªm yÕt, nhng cæ phiÕu ng©n hµng vÉn ®ang thu hót sù quan t©m lín cña c¸c nhµ ®Çu t c¶ trong vµ ngoµi níc. HiÖn nay, hÖ thèng ng©n hµng th¬ng m¹i ViÖt Nam cã 5 ng©n hµng th¬ng m¹i nhµ níc, 37 ng©n hµng th¬ng m¹i cæ phÇn, 5 ng©n hµng liªn doanh vµ kho¶ng 31 chi nh¸nh ng©n hµng níc ngoµi. Ho¹t ®éng kinh doanh ngµy cµng hiÖu qu¶ cña c¸c NHTM ®· thu hót ®îc sù quan t©m cña c¸c nhµ ®Çu t khiÕn gi¸ trÞ thÞ trêng cña c¸c cæ phiÕu nµy lu«n ë møc cao. ChØ trong vßng cha ®Çy 1 n¨m nhng gi¸ cæ phiÕu cña c¸c NHTMCP ®¨ t¨ng b×nh qu©n gÊp 6 ®Õn 7 lÇn so víi mÖnh gi¸ ban ®Çu, nh cæ phiÕu cña NHTMCP xuÊt nhËp khÈu Eximbank , thêi ®iÓm ®Çu n¨m 2005, míi cßn giao dÞch ë møc 1.130.000 ®ång/ cæ phiÕu th× ®Õn ®Çu th¸ng 6/2006, ®· t¨ng lªn h¬n 7.000.000 ®ång/ cæ phiÕu. Cæ phiÕu cña NHTMCP Sacombank , ACB...còng t¨ng gi¸ m¹nh trong thêi gian qua trªn thÞ trêng OTC. Cao nhÊt lµ cæ phiÕu cña ACB ®· lªn tíi 14 triÖu ®Õn 15 triÖu ®ång/ cæ phiÕu, cao gÊp 14 lÇn ®Õn 15 lÇn mÖnh gi¸. Ngay c¶ nh mét sè NHTMCP quy m« cßn khiªm tèn, míi b¾t ®Çu cã danh tiÕng trªn thÞ trêng, nhng gi¸ giao dÞch trªn thÞ trêng OTC ®· ë møc kh¸, nh NHTMCP ViÖt ¸ thêi ®iÓm cao nhÊt còng ®· t¨ng lªn tíi 3,5 ®Õn 4 triÖu ®ång/ cæ phiÕu. Trêng hîp t¬ng tù còng diÔn ra víi cæ phiÕu NHTMCP An B×nh. VËy t¹i sao cæ phiÕu cña c¸c NHTMCP l¹i hÊp dÉn giíi ®Çu t nh vËy? Cã thÓ lý gi¶i ë mét sç nguyªn nh©n sau: Thø nhÊt: møc cæ tøc hÊp dÉn, kh«ng chØ ë møc cæ tøc cao mµ cßn ë tû lÖ chi tr¶ cæ tøc b»ng cæ phiÕu trong ®iÒu kiÖn gi¸ cæ phiÕu ng©n hµng ngµy cµng cao nh hiÖn nay vµ cßn cã xu híng tiÕp tôc t¨ng trong thêi kú héi nhËp WTO B¶ng chia cæ tøc cña mét sè ng©n hµng th¬ng m¹i Cæ tøc dù tÝnh n¨m 2006 Cæ phiÕu TiÒn mÆt NHTMCP ¸ Ch©u 28% 30% 8% VP Banh 20% Trªn 20% NHTMCP §«ng ¸ 20% Trªn 30% NHTMCP Ph¬ng Nam 17% 27% NHTMCP Ph¬ng §«ng 18,9% 15-18% NHTMCP Sacombank 15% 22% Thø hai: C¸c NHTMCP thêng xuyªn ph¶i t¨ng vèn ®iÒu lÖ bëi c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt vÒ tû lÖ an toµn sau ®©y: - Theo QuyÕt ®Þnh sè 457/2005/ Q§-NHNN, ngµy 19-4-2005 cña Thèng ®èc ng©n hµng nhµ níc ban hµnh quy ®Þnh c¸c tû lÖ an toµn trong ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc tÝn dông, th× tæ chøc tÝn dông ph¶i duy tr× tèi thiÓu 8% gi÷a vèn tù cã so víi tæng tµi s¶n cã rñi ro. Trong c¬ cÊu vèn tù cã ch yÕu lµ vèn ®iÒu lÖ. Do ®ã quy m« ho¹t ®éng ng©n hµng nµy ngµy cµng t¨ng, dù nî cho vay t¨ng cao, th× vèn ®iÒu lÖ cung ph¶i t¨ng cao. - QuyÕt ®Þnh 888/2005/Q§ - NHNN ngµy 16-6-2006 cña Thèng ®èc ng©n hµng nhµ níc, th× mét trong sè c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó më chi nh¸nh cña Tæ chøc tÝn dông lµ sè vèn ®iÒu lÖ hiÖn cã trõ ®i sè vèn ph¸p ®Þnh tèi thiÓu, th× mçi chi nh¸nh b×nh qu©n ph¶i lµ 20 tû ®ång. Do ®ã tæ chøc tÝn dông muèn ph¸t triÓn kinh doanh më réng ®Þa bµn vµ chiÕm lÜnh thÞ phÇn th× thêng xuyªn ph¶i thµnh lËp thªm chi nh¸nh míi, tÊt nhiªn ph¶i t¨ng vèn ®iÒu lÖ. - Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh doanh, ®a d¹ng ho¸ dÞch vô theo th«ng lÖ quèc tÕ vµ theo yªu cÇu héi nhËp, c¸c NHTM, ngµy cµng më ra nhiÒu c«ng ty trùc thuéc. V× vËy, c¸c NHTM ph¶i t¨ng thªm vèn ®iÒu lÖ ®Ó cã vèn cÊp cho viÖc thµnh lËp c¸c c«ng ty trùc thuéc, nh: C«ng ty chøng kho¸n, C«ng ty cho thuª tµi chÝnh, C«ng ty kiÒu hèi, C«ng ty th¬ng m¹i dÞch vô, C«ng ty qu¶n lý nî vµ khai th¸c tµi s¶n... ViÖc n©ng cao n¨ng lùc tµi chÝnh dêng nh lµ b¾t buéc ®èi víi tÊt c¶ NHTMNN hiÖn nay vµ c¸c NHTM kh¸c còng ®i theo híng nµy. Vietcombank ®· më ®ît ph¸t hµnh t¨ng vèn ®Çu tiªn trong sè c¸c NHTMNN víi gÇn 1400 tû ®ång ®Ó bæ sung vèn cÊp hai vµo cuèi n¨m ngo¸i. §Çu n¨m 2006, BIDV ph¸t hµnh 2.200 tû ®ång tr¸i phiÕu t¨ng vèn. Ngµy 10/10/2006, Agribank ph¸t hµnh 3.000 tû ®ång tr¸i phiÕu ®ît mét ®Ó bæ sung vèn tù cã cña ng©n hµng. ¤ng NguyÔn ThÕ B×nh, Phã Tæng gi¸m ®èc Agribank cho biÕt, viÖc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu t¨ng vèn sÏ ®îc tiÕn hµnh tõ nay ®Õn n¨m 2007, sau ®ã tõ n¨m 2008 trë ®i sÏ chÝnh thøc tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ ®Ó t¨ng vèn ®iÒu lÖ Quy m« vèn tù cã cña c¸c NHTM cæ phÇn ë níc ta hiÖn nay cßn qu¸ nhá bÐ so víi møc vèn b×nh qu©n cña c¸c níc trong khu vùc. Do ®ã viÖc thêng xuyªn t¨ng vèn ®iÒu lÖ lµ yªu cÇu kh¸ch quan theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ ho¹t ®éng ng©n hµng vµ yªu cÇu kh¸ch quan vÒ ph¸t triÓn kinh doanh cña ng©n hµng. C¸c NHTMCP tiÕp tôc t¨ng vèn ®iÒu lÖ vµ ph¸t hµnh cæ phiÕu míi b¸n cho c¸c cæ ®«ng hiÖn h÷u b»ng mÖnh gi¸, hoÆc b¸n theo gi¸ tho¶ thuËn nhng còng cã kho¶ng c¸ch kh¸ xa so víi gi¸ ®ang giao dÞch trªn thÞ trêng OTC. Vèn ®iÒu lÖ thêng n¨m sau t¨ng gÊp 1,5 lÇn ®Õn 2,0 lÇn so víi n¨m tríc. Do ®ã sè cæ phiÕu míi cæ ®«ng ®îc mua thªm còng t¨ng lªn t¬ng øng. Thø ba: c¸c ng©n hµng vµ tËp ®oµn tµi chÝnh níc ngoµi rÊt quan t©m t×m mua cæ phÇn trong c¸c NHTMCP ViÖt Nam, ®Ó më réng kinh doanh trong lÜnh vùc ng©n hµng ë ViÖt Nam. Sacombank ®· b¸n hÕt 30% sè vèn ®iÒu lÖ cho IFC, Dragon Financial Holdings, Standard Chartered Bank...; Techcombank b¸n 10% cho HSBC; ACB b¸n 10% cho ANZ. HiÖn nay th«ng tin mét sè ng©n hµng th¬ng m¹i cæ phÇn kh¸c kÕt thóc ®µm ph¸n b¸n cæ phÇn cho ®èi t¸c níc ngoµi ®îc lan truyÒn trong giíi ®Çu t, cæ ®«ng vµ ngêi quan t©m. §èi víi Eximbank d luËn trong giíi ®Çu t bµn luËn r»ng ®· kÕt thóc ®µm ph¸n thµnh c«ng víi ®èi t¸c lµ mét ng©n hµng cña Ph¸p. VP bank trong th¸ng 8 - 2006 sÏ hoµn tÊt thñ tôc b¸n 10% vèn cæ phÇn cho tËp ®oµn ng©n hµng OCBC cña Singapore vµ cuèi n¨m nay sÏ b¸n tiÕp 10% n÷a cho ®èi t¸c nµy. C¸c ®èi t¸c chiÕn lîc kh¸c ë trong níc nh: Tæng c«ng ty b¶o hiÓm ViÖt Nam, Tæng c«ng ty dÇu khÝ ViÖt Nam, Tæng c«ng ty ®iÖn lùc ViÖt Nam, Tæng c«ng ty hµng kh«ng ViÖt Nam.... còng mua tû lÖ cæ phÇn kh¸ trong c¸c NHTM CP ViÖt Nam. Mét bé phËn ngêi ViÖt Nam ®ang lµm ¨n sinh sèng ë níc ngoµi chuyÓn tiÒn vÒ ®Çu t trong níc. Mét trong sè c¸c híng lùa chän lµ ®Çu t trë thµnh cæ ®«ng lín t¹i mét sè NHTM CP, s½n sµng ®µm ph¸n kh«ng chÝnh thøc mua cæ phÇn víi gi¸ tho¶ thuËn. ViÖc b¸n cæ phÇn cho ®èi t¸c níc ngoµi cao gÊp 4,5 lÇn ®Õn 6,0 lÇn mÖnh gi¸; b¸n cho ®èi t¸c chiÕn lîc trong níc cao gÊp 2,0 lÇn ®Õn 4,0 lÇn mÖnh gi¸, b¸n mét tû lÖ cæ phÇn cho cæ ®«ng hiÖn h÷u theo gi¸ tho¶ thuËn cao gÊp 1,5 lÇn ®Õn 3,5 lÇn mÖnh gi¸...sè tiÒn chªch lÖch ®ã ®a vµo quü thu nhËp sau ®ã l¹i chia b»ng h×nh thøc thÝch hîp cho cæ ®«ng. Tuy nhiªn , ng©n hµng níc ngoµi mua cæ phiÕu cña c¸c NHTM CP kh«ng h¼n lµ v× hiÖu qu¶ kinh doanh , lîi nhuËn mµ ®©y lµ con ®êng thuËn lîi ®Ó hä th©m nhËp vµo hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam, ®iÒu ®ã gióp gi¶m bít ®îc c¸c kh©u trung gian, thñ tôc hµnh chÝnh phøc t¹p. §©y chÝnh lµ thêi ®iÓm hä quyÕt ®Þnh bá vèn ®Çu t vµo ViÖt Nam ®Ó ®ãn ®Çu c¬ héi khi ViÖt Nam gia nhËp WTO. Nhng còng ph¶i thÊy r»ng sù tham gia mua cæ phiÕu cña c¸c NHTM níc ngoµi t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c NHTM CP cã c¬ héi tiÕp cËn víi c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, kü n¨ng qu¶n trÞ ®iÒu hµnh tiªn tiÕn, ®Æc biÖt lµ qu¶n trÞ rñi ro. Thø t: nh÷ng kú väng kh¸c vÒ lîi Ých cã ®îc nhê ®Çu t vµo cæ phiÕu NHTM CP cµng trë nªn râ rµng, minh b¹ch, ch¾c ch¾n vµ hÊp dÉn h¬n. Bëi v× ngoµi cæ tøc c¸c cæ ®«ng së h÷u ®îc hëng tõ lîi nhuËn ho¹t ®éng kinh doanh b×nh thêng, th× cßn nh÷ng kho¶n lîi nhuËn bÊt thêng mµ NHTM CP cã ®îc, nh nh÷ng kho¶n nî xÊu ®· trÝch lËp dù phßng rñi ro ®a ra ngo¹i b¶n tríc ®©y, nay xö lý ®îc tµi s¶n, ph¸t m¹i thu håi tiÒn vÒ, nªn võa cã thu nhËp tõ b¸n tµi s¶n, võa cã thu nhËp tõ ngo¹i b¶ng chuyÓn vµo néi b¶ng tõ kho¶n dù phßng rñi ro ®· trÝch,... §©y lµ mét ®Æc thï cña ho¹t ®éng ng©n hµng. VÝ dô nh n¨m 2005, C«ng ty mua b¸n nî cña Bé tµi chÝnh thanh to¸n cho Eximbank kho¶n nî cña C«ng ty ViÖt Hµ tíi 104 tû ®ång, ®îc h¹ch to¸n vµo thu nhËp cña ng©n hµng. NhiÒu NHTM CP b¸n ®îc tµi s¶n xiÕt nî cao gÊp 3 - 4 lÇn gi¸ khi toµ ¸n tuyªn giao tµi s¶n cho ng©n hµng. Sè tiÒn ®ã ®îc ®a vµo quü thu nhËp cña ng©n hµng. Thø n¨m: sau n¨m n¨m thùc hiÖn ®Ò ¸n c¬ cÊu l¹i, ®Õn nay t×nh h×nh tµi chÝnh cña c¸c NHTM cæ phÇn kh¸ lµnh m¹nh. Néi bé Héi ®ång qu¶n lÝ vµ ban ®iÒu hµnh ®oµn kÕt, n¨ng lùc ®îc n©ng lªn, n¾m v÷ng c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt vµ chÊp hµnh tèt c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt vÒ ho¹t ®éng ng©n hµng. C¸c NHTM cæ phÇn ®Òu x©y dùng ®îc chiÕn lîc kinh doanh vµ chiÕn lîc ph¸t triÓn hiÖu qu¶. Kh¶ n¨ng qu¶n trÞ rñi ro, tr×nh ®é chuyªn m«n cña c¸n bé l·nh ®¹o, nh©n viªn, nghÖ thuËt Marketing vµ tiÕp thÞ ... cña c¸c NHTM cæ phÇn ®îc n©ng cao.Bªn c¹nh ®ã tÝnh hÖ thèng trong céng ®ång ng©n hµng còng chÆt chÏvµ cã tÝnh rµng buéc. §ã chÝnh lµ c¸c ®èi t¸c kinh doanh cña nhau, trùc tiÕp lµ cho vay trªn thÞ trêng liªn ng©n hµng, trong quan hÖ tiÒn göi, cho vay hîp vèn hay ®ång tµi trî, trong quan hÖ ng©n hµng ®¹i lý liªn kÕt thÎ...§ã lµ cha kÓ mét hÖ thèng c¸c quy ®Þnh ph¸p lý, c¸c chÕ tµi kh¸c vÒ qu¶n lý, ®iÒu hµnh cña nhµ níc, cña Ng©n hµng nhµ níc ®¶m b¶o an toµn cho ho¹t ®éng ng©n hµng, nh: b¶o hiÓm tiÒn göi, tiÒn göi dù tr÷ b¾t buéc, tiÒn göi b¶o ®¶m thanh to¸n, thanh tra Ng©n hµng Nhµ níc, kiÓm so¸t néi bé, kiÓm to¸n b¾t buéc, c«ng khai b¸o c¸o tµi chÝnh. Bªn c¹nh ®ã nghiÖp vô cho vay t¸i cÊp vèn, cho vay t¸i chiÕt khÊu, nghiÖp vô thÞ trêng më,... cña Ng©n hµng Nhµ níc sÏ ®¸p øng ngay tøc thêi vèn thanh to¸n cho NHTM vµ Tæ chøc tÝn dông. Bªn c¹nh ®ã hÇu hÕt c¸c NHTM cæ phÇn ®Òu hÕt søc thËn träng träng cho vay, gi¶m tû träng d nî cho vay trong tæng tµi s¶n cã, t¨ng tû träng c¸c kho¶n ®Çu t, b¸n bu«n vèn, ®Çu t trªn thÞ trêng tiÒn göi trong vµ ngoµi níc, cho vay trªn thÞ trêng liªn ng©n hµng. §ång thêi ph¸t triÓn m¹nh dÞch vô nhÊt lµ dÞch vô thanh to¸n, kiÒu hèi, chuyÓn tiÒn, kinh doanh ngo¹i tÖ, thu hót tiÒn göi thanh to¸n, dÞch vô thÎ, t¨ng tû träng trong thu nhËp tõ dÞch vô tæng thu nhËp cña ng©n hµng. Bëi vËy lîi nhuËn cña ng©n hµng gia t¨ng m¹nh vµ v÷ng ch¾c. Lîi tøc cña NHTM cæ phÇn kÕt thóc n¨m tµi chÝnh cã thÓ chi b»ng tiÒn mÆt cho cæ ®«ng, cã thÓ chia b»ng cæ phiÕu cho cæ ®«ng. Do ®ã ho¹t ®éng ng©n hµng ngµy cµng an toµn, hiÖu qu¶ vµ phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ h¬n, cæ phiÕu trë nªn hÊp dÉn c¸c nhµ ®Çu t. Tuy nhiªn viÖc mua cæ phiÕu trªn thÞ trêng OTC víi gi¸ qu¸ cao khi sèt gi¸, ®ång thêi kh«ng n¾m v÷ng c¸c thñ tôc ph¸p lý khi mua b¸n trªn thÞ trêng OTC, dÔ g©y rñi ro cho c¸c nhµ ®Çu t c¸ nh©n cha n¾m v÷ng th«ng tin vµ thñ tôc. 2.2.2. KÕ ho¹ch CPH ng©n hµng Thñ tíng chÝnh phñ ®· cã quyÕt ®Þnh CPH Ng©n hµng th¬ng m¹i ViÖt Nam (Vietcombank) víi nguyªn t¾c n¾m göi tèi thiÓu 51% CP. Theo kÕ ho¹ch Vietcombank sÏ kiÓm khai CPH vµo ®Çu n¨m 2007. N¨m 2005 Ng©n hµng nµy ®· ph¸t hµnh h¬n 1.000 tû ®ång tr¸i phiÕu ®Ó t¨ng vèn. Khi CPH’ tæng gi¸ trÞ CP’ cña Vietcombank niªm yÕt trªn hai trung t©m GDCK sÏ lªn tíi hµng nghin tû ®ång. Víi hµm lîng gi¸ trÞ cæ phiÕu lín nh vËy, nÕu ®îc giao dÞch vµ niªm yÕt trªn hai trung t©m giao dÞch chøng kho¸n, th× chøng kho¸n giao dÞch cña hai trung t©m nµy sÏ lµ cæ phiÕu cña Vietcombank. Khi ®ã ch¾c ch¾n ho¹t ®éng giao dÞch cña hai trung t©m GDCK nµy sÏ s«i ®éng h¼n lªn, t¹o nÒn t¶ng míi cho sù ph¸t triÓn cña TTCK ViÖt Nam. §èi víi ng©n hµng ph¸t triÓn nhµ §ång B»ng S«ng Cöu Long , theo kÕ ho¹ch cæ phÇn ho¸ ®ã lµ lùa chän cæ ®«ng lín tõ c¸c tËp ®oµn tµi chÝnh - ng©n hµng cã uy tÝn trªn thÕ giíi ®Ó mua mét tû lÖ cæ phÇn khèng chÕ. Môc tiªu lµ c¬ cÊu l¹i toµn diÖn ng©n hµng ph¸t triÓn nhµ §ång B»ng S«ng Cöu Long theo tiªu chuÈn quèc tÕ, tõ qu¶n trÞ ®iÒu hµnh, c«ng nghÖ, s¶n phÈm dÞch vô... Cæ phiÕu cña ng©n hµng sÏ ®îc niªm yÕt trªn thÞ trêng chøng kho¸n. Dù kiÕn c«ng viÖc ®Þnh gi¸ vµ kiÓm to¸n ng©n hµng ph¸t triÓn nhµ §ång B»ng S«ng Cöu Long ph¶i hoµn thµnh sím trong n¨m 2006 hoÆc ®Çu n¨m 2007. Theo ®Ò ¸n cæ phÇn ho¸, lé tr×nh cæ phÇn ho¸ hai NHTM nhµ níc trªn sÏ ph¶i hoµn thµnh sím tríc n¨m 2008. Incombank hiÖn nay vÉn cha cã tuyªn bè chÝnh thøc nµo vÒ viÖc cæ phÇn ho¸, nhng l·nh ®¹o cña Incombank kh¼ng ®Þnh, sÏ cè g¾ng ®Èy nhanh tiÕn tr×nh cæ phÇn ho¸, muén nhÊt lµ vµo n¨m 2008. §Õn n¨m 2010 sÏ thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ mét sè NHTM nhµ níc kh¸c nh BIDV, Ng©n hµng C«ng Th¬ng ViÖt Nam. Riªng Ng©n hµng n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n Agribank, ng©n hµng lín nhÊt trong sè c¸c NHTMNN hiÖn nay víi tæng tµi s¶n xÊp xØ 200.000 tû ®ång, do ®Æc thï ho¹t ®éng, ®èi tîng kh¸ch hµng nhá lÎ, chñ yÕu lµ n«ng d©n ph©n bè kh«ng tËp trung nªn sÏ tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ theo ®Ò ¸n riªng. Tuy nhiªn qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ ®îc thùc hiÖn theo nguyªn t¾c thËn träng, b¶o ®¶m æn ®Þnh kinh tÕ x· héi , cho phÐp c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi tham gia mua cæ phÇn vµ tham gia qu¶n trÞ ®iÒu hµnh c¸c ng©n hµng trong níc. §èi víi c¸c ng©n hµng níc ngoµi sÏ ®îc më réng ph¹m vi ho¹t ®éng ë ViÖt Nam theo lé tr×nh héi nhËp quèc tÕ. C¸c ng©n hµng nµy sÏ tiÕp tôc ®îc níi láng c¸c h¹n chÕ vÒ tiÕp cËn thÞ trêng nh tû lÖ huy ®éng vèn néi tÖ, m¹ng líi ho¹t ®éng vµ mét sè ho¹t ®éng kh¸c... Tuy nhiªn, bªn c¹nh viÖc t¹o ®iÒu kiÖn cho ng©n hµng níc ngoµi, sÏ cã biÖn ph¸p h¹n chÕ thao tóng, c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh hoÆc th«n tÝnh bÊt lîi cña tæ chøc tÝn dông níc ngoµi víi tæ chøc tÝn dông ViÖt Nam. Theo nh kÕ ho¹ch cæ phÇn ho¸ nµy th× trong thêi gian tíi c¸c NHTMCP sÏ cung cÊp mét lîng lín chøng kho¸n cho thÞ trêng chøng kho¸n ViÖt Nam. §ã sÏ lµ mét có hÝch thóc ®Èy thÞ trêng chøng kho¸n ViÖt Nam t¨ng trëng h¬n n÷a. 2.2.3. Thùc tr¹ng cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp nhµ níc Bé kÕ ho¹ch vµ ®Çu t cho biÕt, n¨m 2005 c¶ níc ®· cæ phÇn ho¸ 724 doanh nghiÖp nhµ níc, ®a tæng sè doanh nghiÖp nhµ níc ®îc cæ phÇn ho¸ tõ n¨m 1992 ®Õn nay lªn tíi 2.996 doanh nghiÖp. N¨m 2005, ®· cã nh÷ng doanh nghiÖp quy m« võa vµ lín ®· cæ phÇn ho¸ nh: C«ng ty Khoan vµ dÞch vô dÇu khÝ, c¸c nhµ m¸y ®iÖn: S«ng Hinh - VÜnh S¬n, Th¸c Bµ, Ph¶ L¹i C«ng ty giÊy T©n Mai, C«ng ty VËn T¶i x¨ng dÇu ®êng thuû I...ViÖc cæ phÇn ho¸ mét sè doanh nghiÖp nhµ níc quy m« lín, nhµ níc gi÷a cæ phÇn chi phèi ®· thu hót ®îc nhiÒu vèn tõ x· héi qua viÖc b¸n c¸c chøng kho¸n, t¹o ®iÒu kiÖn ®æi míi c«ng nghÖ, thay ®æi ph¬ng thøc qu¶n lý, n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng. Theo ®iÒu tra cña ban chØ ®¹o ph¸t triÓn ®æi míi vµ ph¸t triÓn doanh nghiÖp, hiÖu qu¶ kinh tÕ cña c¸c doanh nghiÖp nhµ níc sau cæ phÇn ho¸ t¨ng lªn râ rÖt. KÕt qu¶ kh¶o s¸t h¬n 850 doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ cho thÊy, n¨m 2005 vèn ®iÒu lÖ t¨ng b×nh qu©n 44%, doanh thu t¨ng gÇn 24%, lîi nhuËn t¨ng 140%, nép ng©n s¸ch t¨ng h¬n 25%, thu nhËp lao ®éng t¨ng 12%. ChÝnh Phñ võa yªu cÇu c¸c Bé, ngµnh khÈn tr¬ng triÓn khai viÖc thùc hiÖn kÕ ho¹ch ®æi míi doanh nghiÖp nhµ níc 5 n¨m 2006 - 2010, träng t©m lµ cæ phÇn ho¸ hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp, c¸c tæng c«ng ty nhµ níc. Theo ®ã kÕt thóc n¨m 2006 sÏ cã kho¶ng 420 doanh nghiÖp ®îc cæ phÇn ho¸, ®a tæng sè doanh nghiÖp ®îc cæ phÇn ho¸ lªn 3480 doanh nghiÖp vµ hÇu hÕt lµ doanh nghiÖp ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶. Riªng trong n¨m 2007 sÏ cã kho¶ng 600 doanh nghiÖp nhµ níc tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ gåm mét sè tæng c«ng ty, NHTM doanh nghiÖp ho¹t ®éng c«ng Ých. Qu¸ tr×nh nµy sÏ thùc hiÖn theo nguyªn t¾c thÞ trêng, g¾n viÖc cæ phÇn ho¸ víi ph¸t triÓn TTCK. §iÒu ®ã gãp phÇn t¹o ra cho thÞ trêng chøng kho¸n ViÖt Nam nhiÒu lo¹i hµng ho¸ h¬n, cung cÊp nhiÒu sù lùa chän hÊp dÉn cho c¸c nhµ ®Çu t khi tham gia TTCK. 2.2.4. Vai trß ®Çu t trùc tiÕp cña NHTM Víi tiÒm lùc tµi chÝnh m¹nh vµ kh¶ n¨ng sö dông vèn ng¾n h¹n ®Çu t dµi h¹n, c¸c NHTM cã thÓ ®ãng vai trß lµ nhµ ®Çu t trªn thÞ trêng tr¸i phiÕu ®Æc biÖt lµ thÞ trêng tr¸i phiÕu chÝnh phñ. Trong n¨m 2005, tæng lîng Tr¸i phiÕu chÝnh phñ ph¸t hµnh lµ 17.226 tû VN§, trong ®ã c¸c NHTM mua 12.058 tû VN§, chiÕm kho¶ng 70%. Trong 6 th¸ng ®Çu n¨m 2006 tæng gi¸ trÞ giao dÞch cña c¸c NHTM ®¹t kho¶ng 15022 .tû ®ång 2.2.5. Thùc tr¹ng vÒ vai trß cña c«ng ty chøng kho¸n trùc thuéc ng©n hµng ®èi víi TTCK níc ta C¸c c«ng ty chøng kho¸n cña c¸c NHTM lµ thµnh viªn quan träng cña trung t©m GDCK thµnh phè Hå ChÝ Minh vµ Hµ Néi, trªn thÞ trêng OTC. Do ®ã mét lîng lín chøng kho¸n ®îc giao dÞch mua b¸n qua c¸c c«ng ty nµy. HiÖn nay trªn TTCK cã kho¶ng 16 c«ng ty chøng kho¸n ®îc cÊp phÐp ho¹t ®éng trong ®ã chiÕm h¬n mét nöa lµ c¸c c«ng ty chøng kho¸n cña c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i nh : C«ng ty chøng kho¸n ng©n hµng ®Çu t vµ ph¸t triÓn ViÖt Nam (BSC), C«ng ty Chøng kho¸n NHTMCP §«ng ¸, C«ng ty chøng kho¸n NHTMCP c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh VB Bank... Míi ®©y, ngµy 20/10/2006 c«ng ty chøng kho¸n Sµi Gßn Th¬ng TÝn ( Sacombank Securities ) ®· chÝnh thøc khai tr¬ng, trë thµnh thµnh viªn thø 16 cña thÞ trêng GDCK Hµ néi víi sè vèn ®iÒu lÖ 300tû ®ång. Sacombank Securities lµ mét trong nh÷ng c«ng ty chøng kho¸n cã vèn ®iÒu lÖ lín nhÊt ë ViÖt Nam hiÖn nay. C«ng ty sÏ tham gia cung cÊp tÊt c¶ c¸c dÞch vô chøng kho¸n ®îc phÐp thùc hiÖn bao gåm m«i giíi, tù doanh, t vÊn, b¶o l·nh ph¸t hµnh, qu¶n lý danh môc ®Çu t. Tuy ra ®êi sau nhng c«ng ty chøng kho¸n cña NHTM Sacombank ®· ph¸t triÓn 3 lo¹i h×nh dÞch vô u ®·i cho c¸c nhµ ®Çu t mµ c¸c c«ng ty chøng kho¸n kh¸c cha thùc hiÖn. ®ã lµ nhµ ®Çu t khi th«ng qua SBS më tµi kho¶n t vÊn, m«i giíi cã thÓ thÕ chÊp cho SBS nh÷ng cæ phiÕu ®· niªm yÕt mµ nhµ ®Çu t dù tÝnh mua, thÕ chÊp cæ phiÕu cha niªm yÕt vµ thÕ chÊp b»ng bÊt ®éng s¶n ®Ó ®Çu t vµo mua cæ phiÕu niªm yÕt. C¸c c«ng ty chøng kho¸n cña NHTM ®Òu ®îc cÊp phÐp thùc thi nghiÖp vô qu¶n lý danh môc ®Çu t. NhiÒu hîp ®ång cã gi¸ trÞ hµng chôc, hµng tr¨m tû VN§ ®îc triÓn khai, mang l¹i tæng doanh thu ®Çu t lªn tíi 240 tû VN§ vµo cuèi n¨m 2004. Bªn c¹nh ®ã nghiÖp vô t vÊn tµi chÝnh vµ ®Çu t chøng kho¸n còng ®îc cÊp phÐp cho c¸c c«ng ty chøng kho¸n. KÕt qu¶ cña ho¹t ®éng nµy lµ c¸c c«ng ty chøng kho¸n ®· t vÊn cho nhiÒu kh¸ch hµng, trong ®ã cã c¸c c«ng ty niªm yÕt ®Ó ho¹t ®éng chøng kho¸n cã hiÖu qu¶ tèt Trong n¨m 2005, t×nh h×nh ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty chøng kho¸n ®¹t ®îc nh÷ng kÕt qu¶ kh¸ kh¶ quan. Tæng doanh thu tõ c¸c ho¹t ®éng kinh doanh vµ l·i ®Çu t cña c¸c c«ng ty chøng kho¸n, t¨ng 23% so víi n¨m 2004. Hai nguån thu chñ yÕu trong n¨m 2005 lµ thu tõ ho¹t ®éng tù doanh vµ thu tõ l·i ®Çu t, cã tæng doanh thu ®¹t kho¶ng 540 tû ®ång, chiÕm 79% tæng doanh thu vµ l·i ®Çu t cña c¸c C«ng ty chøng kho¸n. Riªng tæng doanh thu tõ ho¹t ®éng tõ ho¹t ®éng tù doanh ®¹t kho¶ng 158 tû ®ång, chiÕm kho¶ng 23%. Doanh thu tõ ho¹t ®éng m«i giíi, qu¶n lý danh môc ®Çu t, b¶o l·nh ph¸t hµnh vµ ®¹i lý ph¸t hµnh, t vÊn ®Çu t ®¹t thÊp, t¬ng øng chiÕm 3,5%, 1,1%, 6,2%, 3,4%. Cßn l¹i, nguån thu tõ vèn kinh doanh chiÕm 4,2% tæng doanh thu vµ l·i ®Çu t. Nh×n chung, c¸c c«ng ty chøng kho¸n ®Òu kinh doanh cã l·i. Lîi nhuËn sau thuÕ cña c¸c C«ng ty chøng kho¸n ®¹t 170 tû ®ång, t¨ng 41% so víi n¨m 2004. 2.2.6. Mét sè dÞch vô cña NHTM nh»m hç trî cho TTCK §Ó ®¸p øng nhu cÇu linh ho¹t cña kh¸ch hµng vµ thÞ trêng, c¸c NHTM ®ang triÓn khai nhiÒu lo¹i h×nh dÞch vô vÒ chøng kho¸n nh : cho vay kinh doanh chøng kho¸n, cho vay øng tríc tiÒn b¸n chøng kho¸n, cÇm cè chøng kho¸n. Trong ®ã, nghiÖp vô cÇm cè chøng kho¸n trong thêi gian gÇn ®©y ®îc ®«ng ®¶o kh¸ch hµng t×m ®Õn. TÝnh ®Õn cuèi th¸ng 3/2006 ®· cã kho¶ng 13 triÖu cæ phiÕu c¸c lo¹i ®îc cÇm cè víi tæng gi¸ trÞ kho¶ng 751 tû VN§ Tuy nhiªn viÖc ph¸t triÓn cho vay cÇm cè cæ phiÕu còng lµ nguy c¬ c¶nh b¸o ®èi víi c¸c NHTM do ®ã c¸c NTHM cÇn xem xÐt kü ®iÒu kiÖn cña cæ phiÕu ®ã tríc khi cho phÐp cÇm cè cæ phiÕu cña doanh nghiÖp nµo ®ã. Nh Techcombank chØ cÇm cè cæ phiÕu cña c¸c ng©n hµng, víi cæ phiÕu niªm yÕt ph¶i lµ cæ phiÕu cña c¸c doanh nghiÖp ®¹t tiªu chuÈn do Techcombank quy ®Þnh ( vÒ tæng tµi s¶n, tæng vèn ®iÒu lÖ, tæng doanh thu, tû suÊt sinh lêi ROE ) ®ång thêi Techcombank th«ng qua c¸c c«ng ty chøng kho¸n ®Ó x¸c nhËn t×nh tr¹ng søc kháe cña cæ phiÕu niªm yÕt råi míi xem xÐt cho cÇm cè. Cæ phiÕu ®îc cÇm cè sÏ bÞ phong to¶ tµi kho¶n. §Ó theo dâi t×nh h×nh th«ng tin c¸c lo¹i cæ phiÕu, Techcombank sÏ cËp nhËt th«ng tin vµo ®Çu th¸ng ®èi víi cæ phiÕu OTC vµ hµng quý ®èi víi cæ phiÕu niªm yÕt. Thêi h¹n cho vay víi cæ phiÕu niªm yÕt lµ 6 th¸ng, cæ phiÕu OTC lµ 12 th¸ng. Møc cho vay tuú thuéc vµo tõng trêng hîp cô thÓ, møc cao nhÊt b»ng 4 lÇn mÖnh gi¸ cæ phiÕu. Tuú thuéc vµo lo¹i tµi s¶n thÕ chÊp vµ kú h¹n vay, kh¸ch hµng ph¶i tr¶ l·i cho ng©n hµng trung b×nh 1,05%/ th¸ng. Trong hîp ®ång quy ®Þnh gi÷a ng©n hµng víi kh¸ch hµng, nÕu cæ phiÕu gi¶m gi¸ 10% th× kh¸ch hµng ph¶i bæ sung chøng kho¸n kh¸c hoÆc nép tiÒn thªm vµo nÕu kh«ng ng©n hµng sÏ b¸n cæ phiÕu ®ã. Tuy nhiªn c¸c NHTM còng ph¶i c¶nh gi¸c, nÕu nh cho vay qu¸ nhiÒu, khi cæ phiÕu sôt tíi mét møc nµo ®ã th× theo hîp ®ång cÇm cè ng©n hµng ph¶i gi¶i to¶ cÇm cè vµ b¸n å ¹t ra, ®iÒu nµy kh«ng nh÷ng ¶nh hëng ®Õn kÕt qu¶ kinh doanh cña c¸c ng©n hµng mµ cßn t¸c ®éng trë l¹i TTCK vµ khiÕn gi¸ chøng kho¸n tiÕp tôc sôt gi¶m. 2.2.7. NHTM gãp phÇn ®iÒu hoµ cung cÇu vµ æn ®Þnh TTCK C¸c NHTM th«ng qua ho¹t ®éng cu¶ c¸c c«ng ty chøng kho¸n trùc thuéc, n¬i mét lîng lín chøng kho¸n ®îc giao dÞch mua b¸n, ®Ó ®iÒu hoµ lîng cung cÇu chøng kho¸n mét c¸ch tèt nhÊt ®Ó t¹o ra sù æn ®Þnh cho thÞ trêng chøng kho¸n. Ng©n hµng Ngo¹i Th¬ng lµ NHTM ®Çu tiªn triÓn khai dÞch vô gi¸m s¸t quü ®Çu t chøng kho¸n (VF1) vµ sau ®ã mét sè NHTM kh¸c còng triÓn khai dÞch vô nµy. C¸c NHTM thùc hiÖn b¶o qu¶n, lu ký chøng kho¸n, ®Þnh gi¸ gi¸ trÞ tµi s¶n cña quü ®Çu t chøng kho¸n vµ c«ng ty qu¶n lý quü. Ho¹t ®éng nµy gãp phÇn n©ng cao chÊt lîng GDCK. 2.3. H¹n chÕ vµ nguyªn nh©n khiÕn c¸c NHTM cha ph¸t huy ®îc vai trß ph¸t triÓn TTCK C¸c NHTM ViÖt Nam ®· tham gia tÝch cùc ngay tõ giai ®o¹n ®Çu h×nh thµnh vµ gãp phÇn quan träng vµo viÖc ph¸t triÓn TTCK tuy nhiªn nã vÉn cha khai th¸c hÕt ®îc tiÒm lùc tµi chÝnh, c¬ së vËt chÊt kü thuËt, c«ng nghÖ, tr×nh ®é nghiÖp vô giao dÞch... cho thÞ trêng non trÎ nµy. §Õn nay, míi chØ cã cæ phiÕu cña hai NHTMCP ®îc niªm yÕt trªn TTCK, ®ã lµ cæ phiÕu cña NHTMCP Sacombank, NHTMCP ¸ Ch©u ACB. C¸c NHTM kh¸c vÉn cha chÝnh thøc niªm yÕt. Qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ c¸c NHTMNN vµ c¸c doanh nghiÖp nhµ níc diÔn ra chËm ch¹p. Quy m« vèn cña c¸c NHTM cßn nhá so víi c¸c ng©n hµng c¸c níc trong khu vùc. Nh÷ng víng m¾c tõ c¬ chÕ chÝnh s¸ch nhµ níc ®èi víi viÖc ph¸t hµnh chøng kho¸n ra c«ng chóng... TÊt c¶ ®iÒu ®ã lµm cho TTCK níc ta cha thùc sù trë thµnh mét kªnh huy ®éng vèn trung vµ dµi h¹n cho nÒn kinh tÕ. HiÖn nay, ViÖt Nam ®· gia nhËp WTO, c¸c NHTM , c¸c c«ng ty chøng kho¸n trong níc cßn non trÎ c¶ vÒ nghiÖp vô chøng kho¸n, kinh nghiÖm , kh¶ n¨ng c¹nh tranh cßn yÕu sÏ ph¶i ®èi mÆt víi nh÷ng th¸ch thøc rÊt lín tõ c¸c tæ chøc tµi chÝnh níc ngoµi. 2.4. Mét sè kiÕn nghÞ vµ gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao vai trß cña NHTM trong viÖc ph¸t triÓn TTCK ViÖt Nam Mét lµ, ®Èy m¹nh thÞ trêng OTC víi nßng cèt lµ ho¹t ®éng cña c¸c NHTM vµ c¸c c«ng ty chøng kho¸n. §ång thêi Trung t©m lu ký chøng kho¸n míi ra ®êi ph¶i ph¸t huy tèt vai trß cña m×nh. Trung t©m nµy sÏ tËp trung ho¸ tÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng lu ký ®èi víi c¸c chøng kho¸n niªm yÕt vµ ®¨ng ký giao dÞch t¹i hai TTGDCK Hµ néi vµ Thµnh phè Hå ChÝ Minh, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c giao dÞch ngoµi sµn do c¸c NHTM, C«ng ty chøng kho¸n thùc hiÖn. Hai lµ, thu hót m¹nh sù tham gia cña c¸c nhµ ®Çu t c¸ nh©n nhá vµ ph¸t triÓn dÞch vô qu¶n lý danh môc ®Çu t cho kh¸ch hµng vµ c¸ nh©n. víi dÞch vô nµy, c¸c NHTM sÏ thiÕt kÕ c¸c s¶n phÈm ®Ó thu hót vèn ®Çu t trong níc hoÆc liªn kÕt víi c¸c ®èi t¸c níc ngoµi ®Ó b¸n c¸c s¶n phÈm qòy ®Çu t cña níc ngoµi(®Çu t ra níc ngoµi) Ba lµ, t¹o khu«n khæ ph¸p luËt khuyÕn khÝch c¸c NHTM tham gia ho¹t ®éng chøng kho¸n. ViÖc khuyÕn khÝch c¸c NHTM tham gia ho¹t ®éng chøng kho¸n ®Æc biÖt lµ ho¹t ®éng cæ phiÕu sÏ ph¸t huy ®îc c¸c thÕ m¹nh cña NHTM, ®ã lµ : u thÕ vÒ m¹ng líi, kh¶ n¨ng ph¸t triÓn thÞ trêng OTC vµ ®¸p øng xu thÕ cña qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ trong lÜnh vùc tµi chÝnh - ng©n hµng - ®Çu t, c¸c NHTM ViÖt Nam ®îc phÐp vµ ®· thùc hiÖn ho¹t ®éng qu¶n lý tµi s¶n, thùc chÊt lµ ho¹t ®éng ®Çu t chøng kho¸n ë níc ngoµi trong khi ho¹t ®éng nµy bÞ h¹n chÕ ë trong níc. TiÕp tôc hoµn thiÖn hµnh lang ph¸p lý cho thÞ trêng, thiÕt lËp mét m«i trêng ph¸p lý æn ®Þnh, ®ång bé cho ho¹t ®éng kinh doanh chøng kho¸n. Cô thÓ lµ, tõ 1/1/2007 khi luËt chøng kho¸n b¾t ®Çu cã hiÖu lùc, thÞ tr­êng chøng kho¸n ë n­íc ta ®· cã mét v¨n b¶n chÝnh thøc quy ®Þnh hoat ®éng cña thÞ tr­êng. Bªn c¹nh ®ã cÇn t¨ng cêng tÝnh hiÖu lùc cña c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt trong lÜnh vùc ho¹t ®éng vµ kinh doanh chøng kho¸n. §Èy m¹nh c«ng t¸c thanh tra, kiÓm tra vµ xö ph¹t thÝch ®¸ng ®èi víi c¸c hµnh vi vi ph¹m. CÇn ph¶i x©y dùng luËt giao dÞch ®iÖn tö trªn m¹ng ®Ó cã sù b¶o ®¶m cho nhµ ®Çu t­ khi thùc hiÖn giao dÞch trªn m¹ng. Bèn lµ, x©y dùng ®îc hÖ thèng xÕp h¹ng ( ®Þnh møc ) tÝn nhiÖm. Mét trong nh÷ng ®Æc ®iÓm quan träng nhÊt cña thÞ trêng chøng kho¸n lµ tÝnh minh b¹ch. Do vËy, ë tÊt c¶ c¸c thÞ trêng ph¸t triÓn, vÊn ®Ò xÕp h¹ng tÝn nhiÖm c¸c ®Þnh chÕ tham gia thÞ trêng ®îc thùc hiÖn bëi c¸c c«ng ty xÕp h¹ng ®éc lËp, c¸c th«ng tin ®îc c«ng bè c«ng khai cho c¸c nhµ ®Çu t vµ c¸c chñ thÓ tham gia hoÆc cã liªn quan ®Õn thÞ trêng. TTCK ViÖt Nam muèn ph¸t triÓn còng ph¶i x©y dùng ®îc mét c¬ chÕ ®¸nh gi¸, xÕp h¹ng tÝn nhiÖm ®éc lËp vµ h÷u hiÖu. ý tëng vÒ viÖc thµnh lËp vµ ®a vµo ho¹t ®éng mét c«ng ty xÕp h¹ng tÝn nhiÖm t¹i ViÖt Nam ®· cã. Nh lµ mét nç lùc thóc ®Èy tiÕn tr×nh nµy, vµo th¸ng 7/2006, Vietcombank phèi hîp víi phßng th¬ng m¹i vµ c«ng nghiÖpViÖt Nam ( VCCI ), hiÖp héi Ng©n hµng Ch©u ¸ ( ABA), Héi ®ång t vÊn doanh nghiÖp APEC ( ABAC ) cïng tæ chøc héi th¶o quèc tÕ ®Ó bµn vÒ vÊn ®Ò nµy. N¨m lµ, më réng ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty chøng kho¸n. ViÖc t¨ng cêng n¨ng lùc tµi chÝnh còng nh ph¹m vi ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty chøng kho¸n víi môc tiªu trë thµnh c¸c ng©n hµng ®Çu t, ®ñ søc b¶o l·nh ph¸t hµnh vµ thùc hiÖn c¸c dÞch vô ®Çu t chøng kho¸n kh«ng chØ ë thÞ trêng ViÖt Nam, mµ cßn tiÕn tíi tham gia vµo qu¸ tr×nh ph¸t hµnh tr¸i phiÕu quèc tÕ cña ChÝnh phñ vµ c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam lµ hÕt søc cÇn thiÕt. KÕt luËn NHTM tham gia ho¹t ®éng trªn TTCK tõ rÊt l©u. Ngµy nay vai trß ®ã ngµy cµng ®îc ph¸t huy m¹nh mÏ. Trong giai ®o¹n ®Çu h×nh thµnh TTCK ë níc ta, c¸c NHTM ®· tham gia víi nhiÒu ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶. NHTM cung cÊp hµng ho¸ cho TTCK vµ lµ cÇu nèi quan träng gi÷a nhµ ®Çu t víi TTCK qua nhiÒu nghiÖp vô chøng kho¸n : m«i giíi,®Çu t, cÇm cè chøng kho¸n...Bªn c¹nh ®ã c¸c NHTM trªn TTCK gãp phÇn ®iÒu hoµ cung cÇu chøng kho¸n, ®¶m b¶o tÝnh æn ®Þnh vµ c¸c nguyªn t¾c trªn TTCK. Song c¸c NHTM vÉn cha khai th¸c hÕt tiÒm lùc tµi chÝnh, c¬ së vËt chÊt kü thuËt, ®éi ngò c¸n bé, tr×nh ®é nghiÖp vô giao dÞch cho TTCK cßn non trÎ nµy. Ngµy 11- 1- 2007, ViÖt Nam chÝnh thøc gia nhËp WTO. Sù kiÖn träng ®¹i nµy mang l¹i cho nÒn kinh tÕ níc ta nãi chung vµ c¸c tæ chøc tÝn dông trong níc nãi riªng nhiÒu c¬ héi ®Ó ph¸t triÓn song còngcã kh«ng Ýt nh÷ng th¸ch thøc. Sù gia nhËp cña c¸c NHTM, c¸c c«ng ty chøng kho¸n níc ngoµi víi nhiÒu kinh nghiÖm , tiÒm lùc tµi chÝnh m¹nh, ®éi ngò c¸n bé ®îc ®µo t¹o chuyªn s©u... thùc sù lµ mét th¸ch thøc rÊt lín víi c¸c NHTM vµ c¸c c«ng ty chøng kho¸n. §ßi hái c¸c NHTM vµ C«ng ty chøng kho¸n trong níc ph¶i kh«ng ngõng trau dåi kiÕn thøc vµ kü n¨ng chuyªn ngµnh cho ®éi ngò c¸n bé, t¨ng cêng tiÒm lùc tµi chÝnh gãp phÇn thøc ®Èy n¨ng lùc c¹nh tranh. Qua ®ã n©ng cao vÞ thÕ cña c¸c NHTM trong níc trªn TTCK ViÖt Nam. Dùa vµo kiÕn thøc ®¨ ®îc häc tËp, nghiªn cøu, ®Ò tµi : Vai trß cña NHTM trªn TTCK ViÖt Nam hiÖn nay. §Ò tµi nµy ®· tr×nh bµy mét c¸ch c¬ b¶n nhÊt c¸ vÊn ®Ò lý luËn còng nh thùc tiÔn cña vÊn ®Ò nµy. Qua ®ã ®a ra mét sè gi¶i ph¸p, kiÕn nghÞ nh»m t¨ng cêng vai trß cña c¸c NHTM trong sù ph¸t triÓn kh«ng ngõng cña TTCK ViÖt Nam. Cuèi cïng em xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù quan t©m híng dÉn vµ gióp ®ì tËn t×nh cña T.S Tr­¬ng Hoµi Linh ®· gióp cho em hoµn thµnh ®Ò tµi nghiªn cøu cña m×nh! Tµi liÖu tham kh¶o Gi¸o tr×nh tµi chÝnh tiÒn tÖ - Frederic S. Mishkin. Gi¸o tr×nh thÞ trêng chøng kho¸n - G.S. TS Lª V¨n T. Gi¸o tr×nh ng©n hµng th¬ng m¹i. Thêi b¸o ®Çu t chøng kho¸n. Thêi b¸o ng©n hµng. T¹p chÝ ng©n hµng . T¹p chÝ thÞ trêng chøng kho¸n. T¹p chÝ tµi chÝnh. Mét sè trang web vÒ ng©n hµng vµ thÞ trêng chøng kho¸n. Môc lôc Lêi më ®Çu 1 PhÇn 1: vai trß cña NHTM trªn ThÞ trêng chøng kho¸n (TTCK) 2 1.1. Tæng quan vÒ NHTM 2 1.1.1. Kh¸i niÖm vµ c¸c ho¹t ®éng c¬ b¶n cña NHTM 2 1.1.2. VÞ trÝ cña NHTM trong hÖ thèng tµi chÝnh 3 1.1.3. Vai trß cña NHTM ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ 3 1.2. Tæng quan vÒ thÞ trêng chøng kho¸n ( TTCK ) 4 1.2.1. Kh¸i niÖm 4 1.2.2. C¬ cÊu tæ chøc cña thÞ trêng chøng kho¸n 5 1.2.3. Hµng ho¸ trªn TTCK..........................................................................................................6 1.2.4. C¸c chñ thÓ trªn TTCK......................................................................................................6 1.3. Vai trß cña ng©n hµng th¬ng m¹i trªn thÞ trêng chøng kho¸n 7 1.3.1. NHTM t¹o hµng ho¸ cho TTCK 7 1.3.2. NHTM lµ cÇu nèi gi÷a nhµ ®Çu t vµ thÞ trêng chøng kho¸n 11 1.3.3. Vai trß ®Çu t trùc tiÕp trªn TTCK cña NHTM 15 1.3.4. Ho¹t ®éng cña ng©n hµng th¬ng m¹i t¹o tÝnh thanh kho¶n cho TTCK 16 1.3.5. NHTM gãp phÇn ®iÒu hoµ cung cÇu, æn ®Þnh thÞ trêng chøng kho¸n 17 1.3.6. Sù tham gia cu¶ NHTM gãp phÇn ®¶m b¶o nguyªn t¾c ho¹t ®éng cña TTCK 18 PhÇn 2: §¸nh gi¸ vÒ vai trß cña NHTM trong ho¹t ®éng cña TTCK. ViÖt Nam hiÖn nay 19 2.1. Thùc tr¹ng vÒ TTCK ViÖt Nam hiÖn nay 19 2.2. Thùc tr¹ng vÒ vai trß cña NHTM trong TTCK ViÖt Nam 20 2.2.1. C¬n sèt cæ phiÕu ng©n hµng th¬ng m¹i 20 2.2.2. KÕ ho¹ch CPH ng©n hµng 25 2.2.3. Thùc tr¹ng cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp nhµ níc 26 2.2.4. Vai trß ®Çu t trùc tiÕp cña NHTM 27 2.2.5. Thùc tr¹ng vÒ vai trß cña c«ng ty chøng kho¸n trùc thuéc ng©n hµng ®èi víi TTCK níc ta 27 2.2.6. Mét sè dÞch vô cña NHTM nh»m hç trî cho TTCK 29 2.2.7. NHTM gãp phÇn ®iÒu hoµ cung cÇu vµ æn ®Þnh TTCK 29 2.3. H¹n chÕ vµ nguyªn nh©n khiÕn c¸c NHTM cha ph¸t huy ®îc vai trß ph¸t triÓn TTCK 30 2.4. Mét sè kiÕn nghÞ vµ gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao vai trß cña NHTM trong viÖc ph¸t triÓn TTCK ViÖt Nam 30 KÕt luËn 32 Tµi liÖu tham kh¶o 33