Đề tài Vai trò của ngân hàng trung uơng trong nền kinh tế thị trường

c ng©n hµng gi¶i quyÕt vÊn ®Ò kh¶ n¨ng hoµn tr¶ ng¾n h¹n do tiÒn göi bÞ t¹m thêi rót ra. TÝn dông thêi vô ®­îc cÊp ®Ó ®¸p nh÷ng øng nhu cÇu thêi vô cña mét sè Ýt ng©n hµng ®ang nghØ vµ nh÷ng vïng n«ng nghiÖp ho¹t ®éng theo kiÓu thêi vô. TÝn dông më réng ®­îc cÊp cho c¸c NHTM bÞ khã kh¨n nghiªm träng vÒ kh¶ n¨ng hoµn tr¶ do tiÒn göi bÞ rót ra; th× kh«ng yªu cÇu hoµn tr¶ nhanh chãng ngay. Nh÷ng ng©n hµng ®­îc cÊp lo¹i tÝn dông nµy ph¶i nép mét b¶n ®Ò nghÞ tr×nh bµy nhu cÇu vay tÝn dông më réng vµ mét b¶n kÕ ho¹ch kh«i phôc l¹i kh¶ n¨ng hoµn tr¶ cña ng©n hµng. Ngoµi viÖc sö dông lµm mét c«ng cô ®Ó ¶nh h­ëng ®Õn c¬ sè tiÒn tÖ vµ cung øng tiÒn tÖ, chiÕt khÊu cßn quan träng ë chç nh»m tr¸nh khái nh÷ng c¬n sôp ®æ tµi chÝnh. Vai trß quan träng nhÊt cña NHTW lµ trë thµnh ng­êi cho vay cuãi cïng, nã ph¶i cung cÊp dù tr÷ cho ng©n hµng khi c¸c ng©n hµng bÞ ®e do¹ ph¸ s¶n, do ®ã ng¨n chÆn nh÷ng c­n sôp ®æ ng©n hµng vµ tµi chÝnh. Sö dông c«ng cô chiÕt khÊu ®Ó tr¸nh nh÷ng c¬n sôp ®æ tµi chÝnh b»ng c¸ch thùc hiÖn vai trß ng­êi cho vay cuèi cïng lµ mét yªu cÇu cùc kú quan träng ®Ó tiÕn hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ thµnh c«ng. Tuy nhiªn, mét vÊn ®Ò n¶y sinh lµ nÕu mét ng©n hµng biÕt ®­îc NHTW sÏ cÊp cho m×nh tÝn dông chiÕt khÊu khi ng©n hµng gÆp khã kha­n th× nã d¸m m¹o hiÓm chÊp nhËn nhiÒu rñi ro h¬n v× tin r»ng NHTW sÏ ®Õn gi¶i quyÕt khã kh¨n cho nã. Vai trß ng­êi cho vay cuèi cïng cña NHTW t¹o ra nh­ mét vÊn ®Ò may rñi vÒ tinh thÇn. So víi c«ng cô nghiÖp vô thÞ tr­êng tù do, viÖc sö dông chÝnh s¸ch chiÕt khÊu ®Ó kiÓm so¸t cung øng tiÒn tÖ h×nh nh­ kh«ng cã hiÖu qu¶ b»ng c¸c nghiÖp vô thÞ tr­êng tù do hoµn toµn lµ sù tù do hµnh ®éng cña NHTW trong khi khèi l­îng cho vay chiªtµi s¶n khÊu l¹i kh«ng nh­ vËy. NHTW cã thÓ thay ®æi l·i suÊt chiÕt khÊu nh­ng kh«ng thÓ b¾t c¸c ng©n hµng ph¶i ®i vay. H¬n n÷a c¸c nghiÖp vô thÞ tr­êng tù do dÔ dµng ®­îc ®¶o ng­îc l¹i h¬n lµ ®¶o ng­îc nh÷ng thay ®æi trong chÝnh s¸ch chiÕt khÊu, viÖc can thiÖp vµo thÞ tr­êng më sÏ ®­îc ­a chuéng h¬n kü thuËt t¸i chiÕt khÊu v× nã mÒm dÎo h¬n. §èi víi c¸c nghiÖp vô t¸i chiÕt khÊu, chÝnh c¸c NHTW ®ãng vai trß bÞ ®éng, do ph¶i ®¸p øng nhu cÇu hµng ngµy cña NHTW. Trong hÖ thèng thÞ tr­êng më, NHTW ®ãng vai trß chñ ®éng bëi v× chÝnh NHTW yªu cÇu vèn kh¶ dông cho thÞ tr­êng tiÒn tÖ. Ph­¬ng thøc thÞ tr­êng më kh«ng chØ cung cÊp vèn kh¶ dông cho c¸c NHTM trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ mµ cßn rót vèn kh¶ dông ra khái thÞ tr­êng tiÒn tÖ. §iÒu ®ã gióp NHTW kiÓm so¸t tèt h¬n l­îng vèn kh¶ dông ng©n hµng vµ l·i suÊt trªn thÞ tr­êng. Còng cÇn ph¶i nãi thªm r»ng, tuy hai c«ng cô trªn ®Òu cã nh÷ng mÆt ­u nh­îc ®iÓm riªng nh­ng chóng ®Òu cã môc ®Ých lµ ®¶m b¶o t¸i cÊp vèn cña NHTW cho NHTM. Ngoµi hai c«ng cô trªn, NHTW cßn sö dông c«ng cô lµ quy ®Þnh tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc (Rd) + Dù tr÷ b¾t buéc. Tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc lµ tû lÖ tèi thiÓu gi÷a dù tr÷ tiÒn mÆt víi c¸c kho¶n ký göi mµ NHTW yªu cÇu NHTM ph¶i duy tr×. Kho¶n dù tr÷ b¾t buéc lµ kho¶n tiÒn dù tr÷ cÇn thiÕt ®Ó NHTM cã thÓ øng phã víi nh÷ng luång tiÒn mÆt rót ra bÊt ngê. NÕu mét kho¶n dù tr÷ bÊt buéc ®ang cã hiÖu lùc, c¸c NHTM cã thÓ gi÷ l­îng tiÒn mÆt cao h¬n dù tr÷ tiÒn mÆt theo yªu cÇu nh­ng kh«ng ®­îc gi÷ Ýt h¬n. NÕu l­îng tiÒn mÆt cña hä gi¶m xuèng xuèng thÊp h¬n l­îng b¾t buéc, hä ph¶i vay tiÒn mÆt ngay, th­êng lµ vay cña NHTW ®Ó kh«i phôc l¹i tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc Khi NHTW quy ®Þnh mét kho¶n dù tr÷ b¾t buéc cao h¬n tû lÖ dù tr÷ mµ c¸c ng©n hµng thËn träng ph¶i duy tr× trong bÊt kú t×nh h×nh nµo th× hËu qu¶ cña nã lµ gi¶m bít viÖc t¹o ra nh÷ng kho¶n ký göi cña c¸c ng©n hµng, lµm gi¶m gi¸ trÞ cña thõa sè tiÒn vµ gi¶m l­îng cung tiÒn ®èi víi bÊt kú c¬ sè tiÒn bÊt ®Þnh nµo. Mét kho¶n dù tr÷ b¾t buéc cã t¸c dông nh­ mét kho¶n thuÕ ®¸nh vµo c¸c ng©n hµng b»ng c¸ch b¾t buéc hä ph¶i duy tr× mét kho¶n dù tr÷ cao h¬n trong tæng sè c¸c kho¶n cã d­íi d¹ng dù tr÷ ng©n hµng vµ mét tû lÖ thÊp h¬n cña c¸c kho¶n cho vay cã l·i suÊt cao. HÖ thèng dù tr÷ b¾t buéc t¹o nªn mét mèi quan hÖ m¸y mãc gi÷a t¹o tiÒn do NHTM thùc hiÖn (b»ng viÖc lµm xuÊt hiÖn tiÒn göi) vµ nhu c©ï t¸i cÊp vèn t¹i NHTW. HÖ thèng nµy rÊt mÒm dÎo v× tuú theo môc ®Ých cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ tuú theo møc vèn kh¶ dông ng©n hµng, NHTW cã thÓ ®iÒu chØnh tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc. §Æc biÖt, viÖc t¨ng tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc cã thÓ ®iÒu hoµ vèn kh¶ dông ng©n hµng khi cã nguån thu ngo¹i tÖ lín. HÖ thèng nµy cã sù c¹nh tranh gi÷a c¸c ng©n hµng bëi v× nã ¸p dông kh«ng ph©n biÖt mäi ng©n hµng trong toµn hÖ thèng. Ba c«ng cô kÓ trªn ®©y cã t¸c dông tæng qu¸t lµ kiÓm so¸t khèi l­îng cho vay cña ng©n hµng, møc l·i suÊt vµ khèi l­îng tiÒn tÖ nãi chung. Nh­ng ng©n hµng trung gian cßn tho¶i m¸i ë chç cho ai vay tuú sù xÐt ®o¸n cña m×nh, ®iÒu ®ã cã nghÜa lµ ba c«ng cô nªn ch­a ¶nh h­ëng ®Õn c¬ cÊu tÝn dông mµ ng©n hµng trung gian cÊp cho kh¸ch hµng. NÕu NHTW kh«ng ¸p dông chÝnh s¸ch kiÓm so¸t tÝn dông, ng©n hµng trung gian sÏ chØ h­íng vµo nh÷ng n¬i cã thÓ thu ®­îc lîi nhuËn cao Ýt chó träng tíi nh÷ng ngµnh cã ho¹t ®éng lîi Ých x· héi nhiÒu h¬n. ChÝnh s¸ch kiÓm so¸t tÝn dông sÏ giíi h¹n møc tèi ®a cÊp cho nh÷ng ngµnh ho¹t ®éng nµo ®­îc xem nh­ ­u tiªn, cÇn yÓm trî tÝn dông m¹nh h¬n. ChÝnh s¸ch kiÓm so¸t tÝn dông gåm hai néi dung chÝnh lµ h¹n møc tµi s¶n vµ qu¶n lý l·i suÊt. ch­¬ng II ng©n hµng nhµ n­íc ViÖt Nam trong sù chuyÓn ®æi tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc 1. Sù cÇn thiÕt ph¶i x©y dùng c¸c thÓ chÕ tµi chÝnh h÷u hiÖu trong nÒn kinh tÕ chuyÓn tiÕp Qua qua tr×nh chuyÓn ®æi tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ hÕt søc khã kh¨n vµ phøc t¹p. Kinh tÕ trong giai ®o¹n chuyÓn tiÕp cã khu vùc kinh tÕ t­ nh©n nhá nh­ng ph¸t triÓn rÊt nhanh vµ nhanh chãng vµ khu vùc kinh tÕ Nhµ n­íc ngµy cµng co l¹i. Tuy nhiªn, phÇn lín c¸c tr­êng hîp kinh tÕ t­ nh©n kh«ng xuÊt hiÖn ngay lËp tøc mµ dÇn theo thêi gian vµ khu vùc kinh tÕ Nhµ n­íc còng kh«ng hÒ cã biÓu hiÖn mÊt ngay. Víi sù ph¸t triÓn cña khu vùc kinh tÕ t­ nh©n, x©y dùng ®­îc mét hÖ thèng tµi chÝnh v÷ng ch¾c, lÊy thÞ tr­êng lµm cã së ®Ó ®¶m b¶o cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ho¹t ®éngtèt lµ mét viÖc lµm hÕt søc cÇn thiÕt. Trong qu¸ tr×nh chuyÓn tiÕp sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng c¸c nhµ ra quyÕt ®Þnh ph¶i ®èi mÆt víi nh÷ng m©u thuÉn gi÷a c¸c môc tiªu ®· ®Ò ra; mÆc dï sù chuyÓn ®æi h­íng tíi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng hµm ý r»ng ChÝnh phñ cÇn ph¶i rót khái vÞ trÝ thèng trÞ cña m×nh trong nÒn kinh tÕ nh­ng mÆt kh¸c còng cÇn ph¶i cã ho¹t ®éng cña ChÝnh phñ ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng nhiÖm vô míi suÊt hiÖn. Mét trong sè nh÷ng nhiÖm vô ®ã lµ x©y dùng mét hÖ thèng tµi chÝnh v÷ng ch¾c h÷u hiÖu, lÊy thÞ tr­êng lµm c¬ së, thùc thi mét chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cã hiÖu qu¶. Nh÷ng nÒn kinh tÕ nµy thiÕu hÇu hÕt nh÷ng tæ chøc quan träng cña kinh tÕ thÞ tr­êng, thÞ tr­êng c¹nh tranh cho c¸c nh©n tè, c¸c hµng ho¸ vµ dÞch vô, mét hÖ thèng tµi chÝnh c¹nh tranh vµ ®­îc ®Çu t­ vèn ®Çy ®ñ, mét c¬ cÊu ph¸p luËt vµ ®iÒu chØnh nh»m ®¶m b¶o cho hÖ thèng tµi chÝnh. Trong c¸c nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung tr­íc ®©y, hÖ thèng tµi chÝnh ®Òu ë tr¹ng th¸i tåi tÖ. Tµi chÝnh hÇu nh­ chØ ®ãng vai trß ghi chÐp, l­u gi÷ thô ®éng, trong khi viÖc ph©n bè c¸c nguån lùc do chÝnh kÕ ho¹ch tËp trung kiÓm so¸t C¸c quyÕt ®Þnh tÝn dông ®Òu ®· ®­îc lªn kÕ ho¹ch tr­íc. HÖ thèng ng©n hµng bÞ suy kiÖt v× nguån vèn thÊp, mét sè l­îng lín c¸c kho¶n nî kh«ng ho¹t ®éng cña c¸c quèc doanh, c¸c kho¶n cho vay gi¸n tiÕp tËp trung theo khu vùc ®Þa lý vµ khu vùc ngµnh, ng©n hµng tiÕt kiÖm cã m¹ng l­íi chi nh¸nh nhá bÐ. Ho¹t ®éng kinh doanh cña ng©n hµng hÇu nh­ kh«ng cã l·i, ®­îc Nhµ n­íc bï lç. C¸c nhµ qu¶n lý l¹i cã rÊt Ýt kinh nghiÖm trong viÖc ®¸nh gi¸ c¸c ®¬n xin vay, trong viÖc tÝnh to¸n vµ gi¶i quyÕt c¸c rñi ro. ThÞ tr­êng cæ phÇn vµ thÞ tr­êng tr¸i phiÕu th× hoÆc lµ kh«ng tån t¹i hoÆc lµ rÊt nhá bÐ vµ kh«ng linh ho¹t trong viÖc chuyÓn ®æi ra tiÒn mÆt hoÆc trªn cã së trao ®æi vµ c¸c doanh nghiÖp ®· t¹o nªn mét m¹ng l­íi réng r¸i tÝn dông gi÷a c¸c h·ng vìi nhau. Nh÷ng khã kh¨n trªn ®©y ®Æt ra nh÷ng yªu cÇu rÊt lín ®èi víi hÖ thèng tµi chÝnh. Nh­ trªn ®· nªu, x©y dùng ®­îc mét hÖ thèng tµi chÝnh v÷ng ch¾c lµ viÖc lµm cÇn thiÕt song nã còng ®ßi hái chóng ta lu«n lu«n ph¶i thËn träng trong tõng b­íc ®i kh«ng véi v· vµ cã thÓ dÉn ®Õn sù ®æ bÓ cña c¶ nÒn kinh tÕ. CÇn ph¶i n¾m v÷ng nh÷ng di s¶n ®Ó l¹i tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung. Kh«ng nªn ¸p ®Æt ®ét ngét viÖc kiÒm chÕ tÝn dông g¾t gao ®èi víi c¸c doanh nghiÖp, ®iÒu nµy cã thÓ g©y ra sù p¸h s¶n hµng lo¹t c¸c doanh nghiÖp. §èi víi qu¸ tr×nh t­ nh©n ho¸ c¸c xÝ nghiÖp quèc doanh, tµi chÝnh lµ - vµ cÇn ph¶i lµ chñ yÕu trong viÖc t¹o ®iÒu kiÖn chuyÓn quyÒn së h÷u tõ Nhµ n­íc sang khu vùc t­ nh©n, ®¶m b¶o cho kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh t­ nh©n ho¸ sÏ thay ®æi thùc sù c¸ch thøc ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp. MÆt kh¸c, viÖc x©y dùng hÖ thèng tµi chÝnh cßn phô thuéc vµo t×nh h×nh tµi chÝnh thùc tÕ mçi n­íc. Mçi n­íc ®Òu cã nh÷ng ®Æc ®iÓm kinh tÕ riªng biÖt, nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n kh¸c nhau trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn do ®ã vÊn ®Ò ®Æt ra lµ mçi n­íc ph¶i x¸c ®Þnh ®­îc râ rµng ®iÓm nµo lµ ®iÓm m¹nh, ®iÓm nµo lµ ®iÓm yÕu cña m×nh ®Ó tõ ®ã x¸c ®Þnh ®©u lµ ®iÓm chñ yÕu, ®©u lµ ®iÓm thø yÕu trong hÖ thèng tµi chÝnh. Chóng ta ®Òu thÊy r»ng con ®­¬ng dÉn ®Õn sù thµnh c«ng chÝnh lµ x©y dùng hÖ thèng tµi chÝnh h÷u hiÖu vµ v÷ng ch¾c, song ®iÒu nµy kh«ng cã nghÜa lµ tiÕn hµnh c¶i tæ ®ång lo¹t. ¦u tiªn tèi cao ph¶i giµnh cho viÖc c¶i tæ l¹i khu vùc ng©n hµng . Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, ng©n hµng lµ nguån cung cÊp vèn cho ho¹t ®éng ng¾n h¹n cña C«ng ty vµ ®­a ra c¸c kho¶n ®Çu t­ dÔ chuyÓn ®æi thµnh tiÒn mÆt mµ ng©n hµng cã thÓ l­u gi÷ chøng tõ. Ng©n hµng còng lµ nguån cung cÊp chÝnh vèn con nguêi ®· ®­îc ®µo t¹o trong viÖc ®¸nh gi¸ c¸c rñi ro tÝn dông vµ nhê thÕ t¹o ra nÒn t¶ng ®¶m b¶o cho viÖc ph©n phèi nguån tµi lùc mét c¸ch cã hiÖu qu¶. ViÖc cung cÊp tµi chÝnh cã hiÖu qu¶ sÏ trùc tiÕp t¸c ®éng vµo viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ trong s¶n xuÊt nãi riªng vµ trong x· héi nãi chung. 2. Vai trß cña khu vùc ng©n hµng Mét trong nh÷ng thö th¸ch víi nh÷ng nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch tËp trung tr­íc ®©y chÝnh lµ sù ph©n quyÒn trong viÖc ph©n bè nguån tµi lùc. Lý do hang ®Çu trong ®éng c¬ kinh tÕ nh»m chuyÓn ®æi sang c¬ chÕ thÞ tr­êng lµ sù nhËn thøc ®­îc r»ng kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung kh«ng ®­a l¹i sù ph©n phèi vèn cã hiÖu qu¶ vµ v× thÕ mµ c¸c nguån tµi nguyªn vËt chÊt kh«ng ®­îc sö dông cã n¨ng suÊt thÊp. VÒ mÆt nµy b¶n chÊt cña thÞ tr­êng lµ gi¶m tíi møc tèi thiÓu ¶nh h­ëng cña c¸c nh©n tè phi kinh tÕ t¸c ®éng leen sù ph©n phèi c¸c nguån tµi nguyªn vµ còng chÝnh nhê ®ã mµ c¶i thiÖn ®­îc hiÖu suÊt ®Çu t­. VÊn ®Ò träng t©m ph¶i quyÕt ®Þnh c¸i g× sÏ thay thÕ c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ lµm trung gian gi÷a nh÷ng thµnh phÇn kinh tÕ cã nguån tµi chÝnh thÆng d­ vµ nh÷ng thµnh phÇn kinh tÕ kh«ng cã ®ñ vèn ®Ó cung cÊp cho c«ng viÖc ®Çu t­ cña m×nh. Theo truyÒn thèng, vÞ trÝ trung gian nµy ®­îc thèng trÞ bëi khu vùc ng©n hµng. Sù c¹nh tranh gi÷a c¸c ng©n hµng víi nhau vµ víi c¸c h×nh thøc trung gian ngoµi ng©n hµng ®· buéc ng©n hµng ph¶i n©ng cao sù thµnh th¹o trong viÖc ®¸nh gi¸ rñi ro tÝn dông vµ x¸c ®Þnh nh÷ng kho¶n ®Çu t­ cã lîi nhÊt. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®iÒu nµy c¸c ng©n hµng ®ßi nh÷ng nguån tin cã gi¸ trÞ vÒ c¶ ng­êi cho vay vµ ng­êi vay tiÒn. Trªn c¬ së ®¸nh gi¸ c¸c nguån th«ng tin ®ã ng©n hµng sÏ quyÕt ®Þnh lùa chän nh÷ng kho¶n ®Çu t­ cã l¬Þ nhÊt. Ngay c¶ ë nh÷ng n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn, mÆc dï cã sù ph¸t triÓn vµ ®a d¹ng cña nhiÒu tæ chøc tµi chÝnh song vai trß chñ ®¹o cña khu vùc ng©n hµng ®èi víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ lµ kh«ng thÓ phñ nhËn ®­îc. ë n­íc ta tr­íc ®©y th× sao ? do hËu qu¶ cña l¹m ph¸t kÐo dµi, b¾t nguån tõ nh÷ng mÊt c©n ®èi nghiªm träng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n, thùc tr¹ng ho¹t ®éng tiÒn tÖ, tÝn dông trong nh÷ng n¨m 80 hÕt søc rèi ren. TiÒn mÆt ph¸t ra rÊt lín n¨m sau cao h¬n n¨m tr­íc víi khèi l­îng lín h¬n nhiÒu lÇn nh­ng vÉn kh«ng ®¸p øng ®ñ cho nhu cÇu s¶n xuÊt vµ l­u th«ng hµng ho¸. Chøc n¨ng trung t©m tiÒn mÆt cña ng©n hµng bÞ thu hÑp. TiÒn mÆt quay ngoµi vßng kiÓm so¸t cña ng©n hµng víi tÊt c¶ t¸c ®éng tiªu cùc cña nã ®Õn ®êi s«ngs kinh tÕ - x· héi. Trong tÝn dông, nhÊt lµ tÝn dông ng¾n h¹n, d­ nî t¨ng rÊt nhanh vµ dÇn tho¸t khái nguån vèn huy ®éng. Tèc ®é t¨ng tÝn dông v­ît xa tèc ®é ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt vµ l­u th«ng hµng ho¸. C¸c chi nh¸nh ng©n hµng c¬ së chØ biÕt cho vay, û l¹i hoµn toµn vµo vèn cña NHTW bï ®¾p. ThiÖt h¹i duy nhÊt thuéc vÒ NHNN ng­êi ®¹i diÖn cho ChÝnh phñ qu¶n lý nguån vèn ®ã. H¬n n÷a, chøc n¨ng qu¶n lý Nhµ n­íc, chøc n¨ng h­íng dÉn thanh to¸n trong nÒn kinh tÕ quèc d©n cña NHNN kh«ng thùc hiÖn ®­îc. Mèi liªn hÖ h÷u c¬ gi÷a tiÒn mÆt vµ tiÒn göi bÞ ph¸ vì. Ph¹m vi thanh to¸n qua tµi kho¶n ë ng©n hµng bÞ thu hÑp. Thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt ngµy cµng më réng. T×nh h×nh trªn b¾t nguån tõ tæ chøc ho¹t ®éng cña hÖ thèng ng©n hµng. Tõ khi ra ®êi, NHNN lµ ng©n hµng ph¸t hµnh, ®ång thêi võa lµ ng©n hµng trùc tiÕp cho vay vèn ®èi víi nÒn kinh tÕ quèc d©n, võa lµ tæ chøc qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ tiÒn tÖ tÝn dông, thanh to¸n. Do ho¹t ®éng cña nÒn kinh tÕ quèc d©n trong c¬ chÕ tËp trung quan liªu bao cÊp, kh«ng thõa nhËn thÞ tr­êng nªn kh«ng cã thÞ tr­êng t1. Ho¹t ®éng ng©n hµng t­¬ng ®èi ®¬n gi¶n, kh«ng ®ßi hái sù n¨ng ®éng, linh ho¹t trong h¹ch to¸n kinh doanh v× ng©n hµng thùc chÊt nh­ lµ c¬ quan cÊp ph¸t tµi chÝnh thø hai, sau ng©n s¸ch cÊp ph¸t vèn cho xÝ nghiÖp. Qu¶n lý nhµ n­íc trong hÖ thèng ng©n hµng mét cÊp kh«ng tho¸t khái viÖc tu©n thñ mét c¸ch m¸y mãc nh÷ng quy ®Þnh, nh÷ng chØ thÞ, mÖnh lÖnh cña ng©n hµng cÊp trªn vÒ tiÒn tÖ , tÝn dông, thanh to¸n. Trong ho¹t ®éng tÝn dông, ng©n hµng kh«ng ý thøc ®Çy ®ñ vÒ tr¸ch nhiÖm ®èi víi nguån vèn huy ®éng chØ biÕt cho vay theo chØ tiªu kÕ ho¹ch cña cÊp trªn, cµng xin ®­îc vèn nhiÒu cµng cho vay réng r·i, trong khi ®ã dÞch vô ng©n hµng l¹i yÕu kÐm. Th¸i ®é phôc vô kh¸ch hµng, phong c¸ch giao dÞch cña nh©n viªn ng©n hµng cßn nhiÒu kh©u phiÒn hµ, cöa quyÒn thiÕu v¨n minh, lÞch sö cÇn thiÕt ... Nãi chung, cã thÓ thÊy r»ng nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn cã ®Ó tiÕn hµnh ho¹t ®éng kinh doanh ng©n hµng, ®Õn lóc nµy lµ ch­a cã. Vµ ®©y còng chÝnh lµ sù cÇn thiÕt ph¶i chuyÓn ng©n hµng sang h¹ch to¸n kinh doanh x· héi chñ nghÜa. Tõ thùc tr¹ng nµy, vÊn ®Ò ®Æt ra lµ ph¶i tiÕn hµnh c¶i tæ hÖ thèng ng©n hµng. 3. ViÖt nam trong qu¸ tr×nh ®æi míi vµ hoµn thiÖn hÖ thèng ng©n hµng. NÒn kinh tÕ ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®ang ®Èy m¹nh tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang nÒn kinh tÕ tiÒn tÖ cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc, tõng b­íc hoµ nhËp víi nÒn kinh tÕ khu vùc vµ kinh tÕ thÕ giíi. ViÖt Nam míi ®ang ë trong giai ®o¹n chuyÓn tiÕp (thêi kú qu¸ ®é), trong giai ®o¹n tíi ®Ó thóc ®Èy m¹nh mÏ nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn theo ®óng ®Þnh h­íng mµ §¶ng vµ Nhµ n­ãc ®· v¹ch ra, mét trong nh÷ng nhiÖm vô ®Çu tiªn ph¶i ®­îc xem xÐt chÝnh lµ hoµn thiÖn vµ ph¸t triÓn lÜnh vùc ng©n hµng, tiÒn tÖ. TiÒn tÖ vµ ng©n hµng ®ãng vai trß nh­ lµ ng­êi më ®Çu, ng­êi n©ng ®ì, ng­êi ®iÒu chØnh, ng­êi tham gia, ng­êi quyÕt ®Þnh ®èi víi mäi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, tõ h×nh th¸i th« s¬ nhÊt ®Õn h×nh th¸i phøc t¹p, hiÖn ®¹i vµ tinh vi nhÊt. H×nh th¸i tiÒn tÖ ph¶n ¸nh tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ, lµ th­íc ®o lÞch sö, lµ vËt kÕt tinh cña x· héi vµ lµ ®éng c¬ cùc m¹nh cuèn hót vµ kh¬i dËy mäi tiÒm Èn kinh tÕ, x· héi. TÇm quan träng cña ng©n hµng vµ tiÒn tÖ trong sù ph¸t triÓn kinh tÕ lµ kh«ng thÓ phñ nhËn. VÞ trÝ cña ®ång tiÒn vµ vai trß cña ng©n hµng cµng trë nªn quan träng ®èi víi viÖc æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ trong ®iÒu kiÖn c¬ chÕ thÞ tr­êng. Trong nÒn kinh tÕ tiÒn tÖ , mäi ho¹t ®éng kinh tÕ ®Òu liªn quan ®Õn ho¹t ®éng tµi chÝnh, tÝn dông, gi¸m s¸t vµ ®iÒu tiÕt th«ng qua hÖ thèng ng©n hµng ;ng©n hµng ®­îc coi lµ mét bé phËn cña kÕt cÊu h¹ tÇng. Do ®ã ng©n hµng ®­îc tæ chøc thµnh mét hÖ thèng nhÊt, ®iÒu tiÕt l­u th«ng hµng ho¸ vµ dÞch vô trªn ph¹m vi toµn quèc nh»m thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý vÜ m« ®èi víi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, l­u th«ng, ph©n phèi vµ tÝn dông trªn ph¹m vi toµn x· héi. Nh­ vËy chóng ta cã thÓ thÊy ®­îc ý nghÜa quan träng cña hÖ thèng ng©n hµng, ®Æc biÖt lµ ®èi víi ViÖt nam, mét ®Êt n­íc mµ tõ tr­íc cho ®Õn nay, ngoµi ng©n hµng, c¸c tæ chøc tµi chÝnh tÝn dông nh­ C«ng ty tµi chÝnh, hîp t¸c x· tÝn dông th× c¸c h×nh thøc tµi chÝnh phi ng©n hµng cßn ch­a ph¸t triÓn. NhËn thøc ®­îc tÇm quan träng ®ã, c«ng cuéc ®æi míi vµ hoµn thiÖn hÖ thèng ng©n hµng ®· b¾t ®Çu thùc sù tiÕn hµnh víi mèc ®¸nh dÊu lµ NghÞ ®Þnh sè 53/H§BT ngµy 16/3/1988 cña Héi ®ång bé tr­ëng nay lµ ChÝnh phñ vÒ viÖc tæ chøc l¹i hÖ thèng ng©n hµng ViÖt nam. hÖ thèng ng©n hµng ViÖt nam ®­îc ph©n ®Þnh thµnh hai cÊp lµ Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt nam víi chøc n¨ng qu¶n lý Nhµ n­íc ®èi víi toµn bé hÖ thèng ng©n hµng, ng©n hµng chuyªn doanh ho¹t ®éng nh­ nh÷ng ng©n hµng th­¬ng m¹i theo chÕ ®é h¹ch to¸n kinh tÕ. Cïng víi qu¸ tr×nh ®æi míi toµn diÖn nÒn kinh tÕ, ®Ó tiÕp tôc ®æi míi hÖ thèng ng©n hµng, ngµy 23/5/19909 Héi ®ång Nhµ n­íc (nay lµ Uû ban th­êng vô Quèc héi) ®· th«ng qua Ph¸p lÖnh ng©n hµng. Hîp t¸c x· tÝn dông C«ng ty tµi chÝnh. ViÖc ban hµnh hai ph¸p lÖnh Ng©n hµng nãi trªn ®· t¹o c¬ së ph¸p lý cho viÖc ®æi míi mét c¸ch to¸n diÖn c¸c ho¹t ®éng tµi chÝnh, t1, ®¸nh dÊu mét b­íc ngoÆt quan träng trong viÖc ®æi míi hÖ thèng Ng©n hµng viÖt nam. §Æc ®iÓm, gÇn ®©y ngµy 26/12/1997 chñ tÞch n­íc TrÇn §øc L­¬ng ®· ký lÖnh c«ng bè luËt Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt nam (gåm 7 ch­¬ng, 63 ®iÒu) vµ luËt c¸c tæ chøc tÝn dông (gåm 11 ch­¬ng, 131 ®iÒu). §iÒu nµy ®¶m b¶o cho tÝnh ®ång bé cña c¬ chÕ tµi chÝnh tiÒn tÖ quèc gia, phôc vô ®¾c lùc cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ. Bªn c¹nh ®ã, ho¹t ®éng cña hÖ thèng Ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh tÝn dông cßn ®­îc sù hç trî rÊt ®¾c lùc cña hµng lo¹t c¸c luËt, c¸c NghÞ ®Þnh nh­ luËt C«ng ty, luËt ph¸ s¶n, luËt ®Êt ®ai .... Víi sù quan t©m cña §¶ng vµ Nhµ n­íc, vµ víi sù nç lùc cña b¶n th©n ngµnh, trong thêi gian qua hÖ thèng Ng©n hµng ViÖt nam ®· ®¹t ®­îc nhiÒu thµnh tÝch ®¸ng kÓ. §ã lµ b­íc ®Çu x©y dùng ®­îc hÖ thèng ng©n hµng thÝch øng víi c¬ chÕ tiÒn tÖ, cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, gãp phÇn ®Èy lïi l¹m ph¸t, thóc ®Èy t¨ng tr­ëng vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, thóc ®Èy sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. Cô thÓ lµ nh÷ng n¨m 1980 - 1986 nÒn kinh tÕ n­íc ta l©m vµo t×nh tr¹ng khñgn ho¶ng nÆng nÒ mµ ®Æc tr­ng næi bËt lµ l¹m ph¸t phi m·, tèc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ gi¶m sót, mÊt c©n ®èi c¶ ®èi néi vµ ®èi ngo¹i. B­íc ngoÆt ®Çutiªn cña ho¹t ®éng ng©n hµng tõ n¨m 1988, khi c¸c chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p c¶i tæ m¹nh mÏ ®· ®­îc ngµnh ng©n hµng thùc hiÖn : n©ng l·i suÊt huy ®éng lªn møc cao (12%/th¸ng ®Çu n¨m 1989) ®Ó thu hót khèi l­îng tiÒn mÆt rÊt lín ®ang n»m ®äng trong l­u th«ng, xo¸ bá c¬ b¶n chÕ ®é tû gi¸, ¸p dông tû gi¸ th¶ næi cã ®iÒu tiÕt linh ho¹t, ®i ®«i víi ®iÒu chØnh dÇn l·i suÊt xuèng theo kÕt qu¶ k×m chÕ l¹m ph¸t, kÝch thÝch xuÊt khÈu, h­íng nhËp khÈu vµo c¸c mÆt hµng phôc vô s¶n xuÊt trong n­íc. MÆt kh¸c, tõ sau khi cã Ph¸p lÖnh ng©n hµng, ngµnh ng©n hµng ®· tõng b­íc ¸p dông c¸c c«ng cô qu¶n lý vÜ m« gi¸n tiÕp thay thÕ cho c¸c c«ng cô kiªmr so¸t trùc tiÕp trong qu¸ tr×nh thùc thi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. §Æc biÖt, NHNN ®· ¸p dông mét lo¹t biÖn ph¸p nh»m th¾t chÆt l­îng tiÒn cung øng vµ kÕt qu¶ lµ tèc ®é l¹m ph¸t phi m· tr­íc ®ã 410,9% n¨m 1988 xuèng cßn 67,4% n¨m 1991, 17,4% n¨m 1992 vµ 5,2% n¨m 1993. N¨m 1994, nÒn kinh tÕ vÉn duy tr× ®­îc møc t¨ng tr­ëng kinh tÕ cao h¬n n¨m 1993 (8,8%) nh­ng møc l¹m ph¸t ®· cao h¬n dù kiÕn (14,4%) ; møc l¹m ph¸t n¨m 1995 lµ 12,7% n¨m 1996 lµ 4,5% vµ gÇn 4% n¨m 1997. Nh÷ng n¨m ®Çu cña qu¸ tr×nh ®æi míi ng©n hµng, nÒn kinh tÕ n­íc ta ph¶i ®èi phã víi nh÷ng khã kh¨n gay g¾t. Víi nh÷ng chÝnh s¸ch ®æi míi cña Ng©n hµng Nhµ n­íc, ®Æc biÖt lµ khèng chÕ khèi l­îng tiÒn cung øng, chÝnh s¸ch tÝn dông, chÝnh s¸ch l·i suÊt, chÝnh s¸ch tû gi¸ ... ®· gãp phÇn thóc ®Èy sù c¶i thiÖn nÒn kinh tÕ theo h­íng phôc håi vµ ph¸t triÓn. ngµnh Ng©n hµng còng gãp phÇn vµo viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ. C¬ cÊu tÝn dông Ng©n hµng ®· t¨ng dÇn cho lÜnh vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh trong khi b¶o ®¶m cã chän läc viÖc duy tr× nh÷ng doanh nghiÖp Nhµ n­íc kinh doanh cã hiÖu qu¶. Tû träng cho vay c¸c xÝ nghiÖp quèc doanh n¨m 1991 lµ 90% vµ ngoµi quèc doanh lµ 10% th× ®Õn n¨m 1994, tû träng ®ã lµ 65%, n¨m 1995 lµ 58,5% vµ 41,5%. Tr­íc ®©y, Ng©n hµng Trung ­¬ng ho¹t ®éng ng¾n h¹n lµ chñ yÕu. §Ó phôc vô tèt h¬n cho qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, Ng©n hµng ®· chó ý më réng ho¹t ®éng trung vµ dµi h¹n. Tû träng cho vay ng¾n h¹n tõ 85% vµ trung dµi h¹n 15% (n¨m 1991) th× ®Õn n¨m 1994 ®· thay ®æi 67% vµ 33%. N¨m 1995 so víi n¨m 1994, d­ nî cho vay ng¾n h¹n t¨ng 36,7%, d­ nî cho vay trung vµ dµi h¹n t¨ng 24,6%. C¬ cÊu tÝn dông ng©n hµng qua c¸c n¨m TrÝch tõ : S¸ch “ Ng©n Hµng ViÖt Nam qu¸ tr×nh xÊy dùng vµ ph¸t triÓn“ - NXB CÝnh TrÞ Quèc Gia - 1996 Trang Quèc doanh Ngoµi quèc doanh Ng¾n h¹n Trung & dµi h¹n 1991 1992 1993 1994 1995 90,0 88,0 72,0 65,0 58,0 10,0 12,0 28,0 35,0 41,0 85,0 84,0 77,0 67,0 75,0 15,0 16,0 23,0 33,0 25,0 Sù t¨ng tr­ëng tÝn dông vµ c¸c ®Þnh h­íng cña nÒn kinh tÕ quèc d©n ®· t¹o nªn c¬ cÊu tÝn dông ngµy cµng hîp lý, thóc ®Èy tõng b­íc sù thay ®æi c¬ cÊu kinh tÕ. H¬n n÷a, cïng víi viÖc më réng cho vay ®Õn tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, hÖ thèng ng©n hµng ®Æc biÖt quan t©m ®Çu t­ ph¸t triÓn khu vùc n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n, quan t©m ®Õn cho vay khuyÕn khÝch xuÊt khÈu, cho vay øng dông tiÕn bé khoa häc vµ ¸p dông c«ng nghÖ míi. NhiÒu c«ng cô vµ h×nh thøc huy ®éng vèn ®a d¹ng ®­îc ®­a vµo ¸p dông trong hÖ thèng ng©n hµng : kú phiÕu cña NHTM, tiÕt kiÖm x©y dùng nhµ ë... Nhê ®ã, vèn ho¹t ®éng cña c¸c ng©n hµng ®· t¨ng liªn tôc víi tû lÖ kh¸ cao : n¨m 1991 t¨ng 68%, n¨m 1992 t¨ng 19%, n¨m 1993 t¨ng 14%, 1994 t¨ng 59% vµ n¨m 1995 t¨ng 32%. Nguån vèn trong n­íc ®­îc t¨ng tr­ëng cïng víi nguån vèn tõ n­íc ngoµi lµ ®iÒu kiÖn c¬ b¶n, ®· gãp phÇn tÝch cùc t¨ng ®Çu t­, phôc vô sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. Cã thÓ nãi, nh÷ng thµnh qu¶ b­íc ®Çu ®¹t ®­îc trong c«ng cuéc ®æi míi vµ hoµn thiÖn hÖ thèng ng©n hµng ë ViÖt nam ®· gãp phÇn ®¸ng kÓ vµo sù ph¸t triÓn chung cña nÒn kinh tÕ trong ®ã kh«ng thÓ thiÕu vai trß ®Æc biÖt quan träng cña NHTW Thèng ®èc ng©n hµng Nhµ n­íc giê ®©y ®· cã quyÒn kiÓm so¸t t¨ng tr­ëng tiÒn tÖ ®Ó thùc hiÖn ®­îc c¸c chØ tiªu vÒ l¹m ph¸t vµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ lµnh m¹nh. NHNN ®· chñ ®éng h¬n trong viÖc lùa chän c¸c biÖn ph¸p, chÝnh s¸ch can thiÖp vµo nÒn kinh tÕ ®Ó nh»m ®¹t ®­îc c¸c môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Trªn thÕ giíi, tuú thuéc vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ mµ mçi quèc gia cã môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ kh¸c nhau. ë ViÖt nam, chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cã môc tiªu ®· ®­îc x¸c ®Þnh lµ thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ kiÒm chÕ l¹m ph¸t tõ ®Çu thËp kû 90 ®Õn nay, l¹m ph¸t ®· gi¶m thÊp vµ ®­îc kiÒm chÕ, chØ cßn 14,3% n¨m 1994, 12,7% n¨m 1995 vµ 4,5% trong n¨m 1996, vµ gÇn 4% n¨m 1997. Trong khi ®ã, nÒn kinh tÕ t¨ng tr­ëng cao vµ æn ®Þnh : 8,8% n¨m 1994 vµ 9,5% n¨m 1995 vµ 9,5% n¨m 1996. 22,7 19,6 3,6 4,5 12,7 14,4 27,8 22,6 Thµnh c«ng ®ã cña ViÖt nam trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi sang kinh tÕ thÞ tr­êng, ®· ®­îc d­ luËn quèc tÕ ®¸nh gi¸ cao. Trong sè c¸c nguyªn nh©n cña thµnh tùu, næi lªn lµ viÖc ®iÒu hµnh cã hiÖu qu¶ l·i suÊt vµ tû gi¸ trong nÒn kinh tÕ. L·i suÊt lµ c«ng cô cã vÞ trÝ quan träng sè mét trong hÖ thèng c¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia. VÒ b¶n chÊt, l·i suÊt lµ gi¸ c¶ mua b¸n vèn, cã t¸c dông ®iÒu hoµ cung cÇu vèn, thóc ®Èy t¨ng tèc ®é l­u chuyÓn vèn trong nÒn kinh tÕ. ë ViÖt nam, cho ®Õn hÕt n¨m 1996, l·i suÊt vÉn ch­a trë thµnh gi¸ c¶ mua b¸n vèn trong nÒn kinh tÕ nªn c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i thõa hµng ngh×n tû ®ång vèn trong khi nhu cÇu cña c¸c doanh nghiÖp vÉn rÊt lín. Tuy nhiªn nh×n l¹i, n¨m 1996, ®· ®¸nh dÊu mèc lÞch sö trong cuéc c¸ch m¹ng vÒ l·i suÊt cña hÖ thèng ng©n hµng ViÖt nam. C¸c møc trÇn l·i suÊt cho vay tèi ®a ®­îc ®iÒu chØnh trong n¨m 1996 §¬n vÞ : % Lo¹i l·i suÊt 1/1/96 15/7/96 1/9/95 1/10/96 1. Cho vay ng¾n h¹n tèi ®a 2. Cho vay trung vµ dµi h¹n 3. L·i suÊt cho vay cña NHTMCP n«ng th«n 4. L·i suÊt cho vay cña QTDND 1,75 1,7 2,0 2,5 1,60 1,65 1,8 2,2 1,5 1,55 1,7 2,1 1,25 1,35 1,5 1,8 Tõ ngµy 1/1/1996, NHNN ViÖt Nam chÊm døt viÖc quy ®Þnh cô thÓ chi tiÕt c¸c lo¹i l·i suÊt tiÒn göi vµ l·i suÊt cho vay thay b»ng viÖc chØ quy ®Þnh trÇn l·i suÊt cho vay tèi ®a, NHNN ®· 4 lÇn quyÕt ®Þnh h¹ trÇn l·i suÊt. Theo ®ã, l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n tèi ®a lÇn l­ît gi¶m tõ 2,1% / th¸ng (tr­íc 31/12/1995) xuèng cßn 1,75% tõ 1/1/1996, 1,6% tõ 15/7/1996 ; 1,50% tõ 1/9/96 vµ 1,25%/th¸ng tõ 1/10/1996. Phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ, l·i suÊt cho vay trung h¹n ®­îc n©ng lªn cao h¬n l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n : 1,55%/th¸ng tõ 1/9/1996 vµ 1,35% / th¸ng tõ 1/10/1996. §ång thêi kho¶ng c¸ch gi÷a l·i suÊt cho vay b»ng néi tÖ vµ l·i suÊt cho vay b»ng ngo¹i tÖ rót ng¾n l¹i, t¹o sù b×nh ®¼ng h¬n n÷a gi÷a néi tÖ vµ ngo¹i tÖ. L·i suÊt cho vay gi¶m tíi møc thÊp nhÊt tõ tr­íc ®Õn nay ®· thóc ®Èy c¸c doanh nghiÖp, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ vay vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh. §iÒu ®Æc biÖt lµ kh¸c h¼n víi c¸c ®ît ®iÒu chØnh l·i suÊt tr­íc ®©y mÆc dï 4 lÇn ®iÒu chØnh gi¶m l·i suÊt mµ t×nh h×nh kinh tÕ - x· héi vÉn æn ®Þnh, gi¸ c¶ kh«ng cã biÕn ®éng. §iÒu ®ã cho thÊy ng­êi d©n ®· ®Æt lßng tin vµo hÖ thèng ng©n hµng, søc mua ®ång ®Òu ®­îc ®¶m b¶o. Tuy nhiªn, ®Ó cho c«ng cô l·i suÊt cña ViÖt nam ®ãng ®­îc vai trß cña nã nh­ ë c¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ tiÒn tÖ th× cÇn ph¶i lµm nhiÒu viÖc. §ã lµ cÇn sù linh ho¹t trong bu«n b¸n tiÒn. ë c¸c n­íc trªn thÕ giíi, NHTW chØ c«ng bè mét lo¹i l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu, cßn ë ViÖt nam, NHTW cÇn c«ng bè nhiÒu lo¹i trÇn l·i suÊt kh¸c nhau, cã tíi 4 lo¹i l·i suÊt cho vay cña NHTM ChÝnh phñ n«ng th«n vµ l·i suÊt cho vay cña quü tÝn dông nh©n d©n (TTDND). Do ®ã, tÝnh linh ho¹t cña l·i suÊt ®Ó thóc ®Èy c¹nh tranh ch­a ®­îc ph¸t huy ®óng ý nghÜa cña nã, l¸iuÊt cho vay cña NHTM ChÝnh phñ n«ng th«n lµ 1,5% vµ cña QTDND lµ 1,8% / th¸ng ®· lµm cho n«ng d©n lµ ng­êi ph¶i chÞu l·i suÊt cao nhÊt trong nÒn kinh tÕ gÊp 1,2 - 1,5 lÇn so víi møc 1,25 % cho vay ë thµnh thÞ. Trong khi thµnh phÇn kinh tÕ nµy ®óng ra ph¶i ®­îc ­u tiªn h¬n c¶ bëi v× lîi nhuËn thÊp, lao ®éng chñ yÕu lµ thñ c«ng l¹i ®ãng gãp khèi l­îng hµng ho¸ lín nhÊt cho xuÊt khÈu : g¹o, cµ phª, cao su, h¹t ®iÒu, hµng thñ c«ng, thuû h¶i s¶n. §iÒu nµy cã vÎ tr¸i ng­îc víi qui ®Þnh chªnh lÖch l·i suÊt 0,35%. Ngay tõ ®Çu n¨m cho ®Õn hÕt n¨m 1996, NHTW quy ®Þnh cho c¸c tæ chøc tÝn dông (TCTD) ph¶i thùc hiÖn b×nh qu©n l·i suÊt ®Çu ra vµ ®Çu vµo kh«ng ®­îc v­ît qu¸ 0,35%. §©y ®­îc coi lµ mét b­íc tiÕn (bá quy ®Þnh cô thÓ c¸c møc l·i suÊt tiÒn göi ) nh­ng l¹i cã hai bøc lïi bëi quy ®Þnh nµy lµm triÖt tiªu ®éng lùc c¹nh tranh gi÷a c¸c TCTD, hä kh«ng phÊn ®Êu gi¶m chi phÝ ho¹t ®éng, kh«ng t¹o ®iÒu kiÖn m¹nh d¹n ®Çu t­ cho ®æi míi c«ng nghÖ ... Bªn c¹nh ®ã, c¸c c«ng cô ®iÒu chØnh l·i suÊt ch­a ph¸t huy t¸c dông. Cho ®Õn cuèi n¨m 1996, hÖ thèng ng©n hµng ViÖt nam ®· ph¸t triÓn ®Õn giai ®o¹n cao nhÊt vÒ sè l­îng, c¬ cÊu vµ c¸c lo¹i h×nh ng©n hµng : 4 NHTM quèc doanh víi 1200 chi nh¸nh, 54 NHTM cæ phÇn vµ 2 c«ng ty tµi chÝnh cæ phÇn, 3 NH liªn doanh víi n­íc ngoµi, 24 chi nh¸nh ng©n hµng n­íc ngoµi vµ 70 v¨n phßng ®Ëi diÖn ng©n hµng n­íc ngoµi, 1 c«ng ty liªn doang cho thuÕ tµi chÝnh vµ 1 c«ng ty cho thuÕ tµi chÝnh cña n­íc ngoµi, 50 HTX tÝn dông vµ h¬n 700 QT§ND; ngoµi ra cßn cã 5 c«ng ty b¶o hiÓm, mét c«ng ty liªn doanh b¶o hiÓm, mét c«ng ty t¸i b¶o hiÓm vµ 6 quü ®Çu t­ ë ViÖt Nam. Nh÷ng tæ chøc ®ã th«ng qua c«ng cô l·i suÊt thùc hiÖn huy ®éng vèn vµ ®Çu t­ vèn cho nªn kinh tÕ thùc hiÖn mua b¸n vèn trùc tiÕp lÉn nhau hoÆc trªn thÞ tr­êng liªn ng©n hµng, h×nh thµnh nªn l·i suÊt trªn thÞ tr­êng liªn ng©n hµng. §¬n vÞ : % 129 129 127 100 ThÞ tr­êng néi tÖ liªn ng©n hµng ®­îc NHTW ®­a vµo ho¹t ®éng tõ n¨m 1992 vµ thÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng b¾t ®Çu ho¹t ®éng tõ cuèi 1993. §Õn nay míi chØ cã kho¶ng h¬n 50% sè tæ chøc tµi chÝnh tÝn dông nãi trªn lµ thµnh viªn tham gia vµo thÞ tr­êng. ThÞ tr­êng ho¹t ®éng kh«ng th­êng xuyªn ch­a trë thµnh n¬i bu«n b¸n vèn gi÷a c¸c thµnh viªn, l·i suÊt trªn thÞ tr­êng liªn ng©n hµng ch­a cã t¸c dông h×nh thµnh nªn l·i suÊt cho vay b×nh qu©n trong nÒn kinh tÕ. C¸c ng©n hµng vÉn trùc tiÕp vay vèn lÉn nhau. Cho ®Õn hÕt n¨m 1996, tæng nguån vèn cña c¸c tæ chøc tµi chÝnh tÝn dông ë ViÖt nam lªn tíi gÇn 100.000 tû ®ång, chi nî cho vay vµ ®Çu t­ cho nÒn kinh tÕ gÇn 75.000 tû ®ång, ®¹t møc cao nhÊt tõ tr­íc ®Õn nay. Khèi l­îng vèn nay tiÕp tôc t¨ng nhanh trong nh÷ng n¨m tíi. Trong khi ®ã, ViÖt nam ®ang tiÕn tíi hoµ nhËp víi céng ®ång tµi chÝnh quèc tÕ, cã ®«ng ®¶o c¸c ng©n hµng n­íc ngoµi ®ang ho¹t ®éng ë ViÖt nam... Do ®ã, NHTW cÇn cã biÖn ph¸p thu hót tÊt c¶ c¸c tæ chøc nãi trªn tham gia lµ thµnh viªn vµ giao dÞch th­êng xuyªn trªn thÞ tr­êng liªn ng©n hµng ; NHTW cÇn chØnh söa nh÷ng c¬ chÕ, quy chÕ kh«ng phï hîp, ph¸t huy hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng nµy ®Ó cho l·i suÊt trªn thÞ tr­êng liªn ng©n hµng cã t¸c t¸c dông ®iÒu chØnh l·i suÊt b×nh qu©n trong nÒn kinh tÕ. NHTW kh«ng nªn quy ®Þnh trÇn l·i suÊt cho vay tèi ®a, chØ c«ng bè l·i suÊt cho vay t¸i chiÕt kh©u mµ th«i. Mét vÊn ®Ò quan träng lµ cÇn cã c¸c biÖn ph¸p thanh tra, kiÓm so¸t cã hiÖu qu¶ vµ cã biÖn ph¸p hç trî kÞp thêi. Cuèi thËp kû 80 vµ ®Çu thËp kû 90, cïng víi viÖc gia t¨ng l¹m ph¸t, ®ång tiÒn ViÖt Nam còng suÊt gi¸ nhanh, cã thêi ®iÓm chiÕm tû gi¸ ngo¹i tÖ lªn tíi 14.500 - 14. 600 VN§/USD. N¹n mua b¸n, trao ®æi trªn thÞ tr­êng chî ®en "ph¸t triÓn", ng­êi d©n ®ua nhau ®Çu c¬ vµ cÊt tr÷ ngo¹i tÖ. Sau ®ã, do NHTW thùc hiÖn nhiÒu biÖn ph¸p cã hiÖu qu¶, tû gi¸ ngo¹i tÖ ®· gi¶m dÇn xuèng vµ trong h¬n hai n¨m qua, æn ®Þnh ë møc 11.000 VN§/USD, møc dao ®éng tû gi¸ trong n¨m 1995 chØ cã +0,4% vµ trong 14 th¸ng ®Çu n¨m 1996 lµ +0,2% Víi viÖc kiªn tr× ®iÒu hµnh tû gi¸ theo h­íng æn ®Þnh, NHTW ®· chèng ®ì ®­îc xu h­íng tû gi¸ gi¶m thÊp do luång ngo¹i tÖ ®æ vµo VIÖt Nam t¨ng nhanh, thóc ®Èy c¶ xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu ®Òu t¨ng,, t¹o nªn sù ph¸t triÓn æn ®Þnh cña nÒn kinh tÕ. NHTW ®· t¨ng c­êng kiÓm tra t×nh tr¹ng ngo¹i hèi cña c¸c NHTM vµ quy ®Þnh c¸c NHTM chØ ®­îc quy ®Þnh møc tû gi¸ mua b¸n ngo¹i tÖ t¨ng gi¶m 1% so víi møc tû gi¸ c«ng bè hµng ngµy cña NHTW. Tuy nhiªn, viÖc qu¶n lý ngo¹i tÖ vµ tû gi¸ hèi ®o¸i trong thêi gian cã mét sè vÊn ®Ò ®ang næi lªn lµ c«ng t¸c qu¶n lý viÖc mua b¸n, thanh to¸n, trao ®æi b»ng ngo¹i tÖ vÉn ch­a ®­îc thùc hiÖn nghiªm tóc. TRªn thÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng nhiÒu khi cung nhiÒu h¬n cÇu, ng­êi b¸n kh«ng cã ng­êi mua hoÆc ng­îc l¹i, ng­êi mua kh«ng cã ng­êi b¸n. NHTW ®· mua ngo¹i tÖ vµo qu¸ møc dù tr÷ cña m×nh trong khi ®ã chØ tiªu ph¸t hµnh VN§ cho mua ngo¹i tÖ còng ®· hÕt hoÆc kh«ng b¸n ra kÞp thêi lµm gi¶m sót ý nghÜa cña tiÒn tÖ ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng. L·i suÊt cho vay b»ng néi tÖ vÉn cao gÊp 1,3 - l,6 lÇn l·i suÊt cho vay ngo¹i tÖ. VËy vÊn ®Ò ®Æt ra lµ NHTW cÇn lùa chän chiÕn l­îc l·i suÊt (l·i suÊt trong n­íc l·i suÊt ngo¹i tÖ) nh­ thÕ nµo cho hîp lý ? Sang n¨m 1997, nh­ chóng ta ®· biÕt lµ n¨m næ ra c¬n b·o tiÒn tÖ ë §«ng Nam ¸ vµ khñng ho¶ng tµi chÝnh toµn cÇu nh­ng nÒn tµi chÝnh tiÒn tÖ ë ViÖt Nam vÉn ®øng v÷ng. T×nh h×nh ®ã cã nhiÒu nguyªn nh©n, cã thÓ lµ do ®ång tiÒn ViÖt Nam ch­a ph¶i lµ ®ång tiÒn chuyÓn ®æi, ViÖt Nam ch­a cã tiÒn tÖ chøng kho¸n, ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo ViÖt nam ®Òu lµ ®Çu t­ trùc tiÕp vµ t×nh tr¹ng ®Çu c¬ tiÒn tÖ ch­a cã ë ViÖt Nam nh­ng tr­íc hÕt lµ do NHTW ®· cã nh÷ng biÖn ph¸p, chÝnh s¸ch kÞp thêi vµ hîp lý ®Ó nh»m lµm gi¶m tíi møc tèi thiÓu ¶nh h­ëng cña cuéc khñng ho¶ng ®Õn nÒn kinh tÕ n­íc nhµ. Ngµy 13/10/1997 Thèng ®èc NHNN ViÖt nam ®· ký quyÕt ®Þnh sè 342/Q§ - NH3, cho phÐp c¸c NHTM ®­îc phÐp mua b¸n ngo¹i tÖ trong biªn ®é ±10% so víi tû gi¸ chÝnh thøc do NHNN c«ng bè, t¨ng gÊp ®«i so víi møc ±5% tr­íc ®ã. Tû gi¸ ngo¹i tÖ ®· t¨ng ®ét biÕn, víi møc tû gi¸ tõ chç 11.800 VN§/USD ®· t¨ng lªn 12.200 råi 12500 vµ 13.000 ®ång. Cho ®Õn thêi ®iÓm cuèi n¨m (gi÷a th¸ng 12/1997) vÉn ë møc xÊp xØ 14.000 VN§/USD. Sau ®ã, (tõ 20/12/1997) tû gi¸ cã gi¶m chót Ýt cßn 13.350 - 13.400 VN§/USD nh­ng vÉn ë møc cao. Thùc chÊt viÖc t¨ng tû gi¸ ngo¹i tÖ (VN§/USD cña NHNN kh«ng ph¶i lµ ph¸ gi¸ VN§. Nãi ®óng ra ®©y lµ mét gi¶i ph¸p tÝch cùc dï cã phÇn chËm chÔ vµ ®ét ngét b­íc ®Çu ®· kÐo ®­îc ®ång tiÒn ViÖt Nam (mµ xÐt ®Õn cïng lµ c¶ nÒn kinh tÕ ) tho¸t ra khái thÕ "gäng k×m" nguy hiÓm cña hiÖn t­îng "®«la ho¸" vµ g¸nh nÆng nî n­íc ngoµi lu«n cã chiÒu h­íng gia t¨ng. XÐt trong bèi c¶nh thÞ tr­êng tiÒn tÖ quèc tÕ hiÖn nay, nhÊt lµ trong mèi t­¬ng quan søc mua ®ång VN§ vµ USD th× møc ®iÒu chØnh n©ng tû gi¸ danh nghÜa VN§/USD míi chØ ë vµo kho¶ng 80-85% tû gi¸ ngang b»ng søc mua ®¸ng kÓ ph¶i cã. XÐt ë trong n­íc, thùc tÕ søc mua VN§ vÉn ®ang t¨ng lªn (biÓu hiÖn ë chØ l¹m ph¸t thÊp, l·i suÊt h¹ biªn). §©y cßn lµ sù ®iÒu chØnh hîp lý nh»m ph¸ thÕ "®«ng cøng" tû gi¸ VN§/USD tõ nhiÒu n¨m nay mµ do ch­a ®ñ ®iÒu kiÖn (l¹m ph¸t cßn cao) nªn ch­a thùc hiÖn tèt vµ chØ nh­ vËy míi ph¶n ¸nh ®óng h¬n t­¬ng quan gi÷a ®ång VN§ vµ USD. ChÝnh s¸ch tû gi¸ míi ®ang thóc ®Èy hç trî tÝch cùc viÖc ®iÒu chØnh mét lo¹t c¸c chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i, ®Çu t­, tÝn dông ... cña Nhµ n­íc nh»m ng¨n chÆn ¶nh h­ëng tiªu cùc cña cuéc khñng ho¶ng tiÒn tÖ c¸c n­íc trong khu vùc §«ng Nam ¸ ®· vµ ®ang cã dÊu hiÖu t¸c ®éng ®Õn nÒn kinh tÕ ViÖt Nam kÓ tõ håi ®Çu th¸ng 7/1997. VÒ l·i suÊt, tõ 1/7/1997 NHNN ®· ®iÒu chØnh gi¶m "trÇn" l·i suÊt cho vay c¸c lo¹i phï hîp víi chØ sè l¹m ph¸t ®Ó khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp vay vèn ng©n hµng, sö dông ®ång vèn cã hiÖu qu¶ h¬n. Nh­ vËy, kÓ tõ cuèi n¨m 1995 ®Õn nay, ®©y lµ lÇn gi¶m l·i suÊt thø 5. L·i suÊt cho vay ®ång néi tÖ tiÕp tôc gi¶m chung c¸c lo¹i kho¶ng 20%, l·i suÊt cho vay ®ång ngo¹i tÖ gi¶m kho¶ng 10%. C¸c møc l·i suÊt cho vay ®èi víi c¸c khu vùc n«ng th«n vµ c¸c ®èi t­îng ®­îc ­u ®·i nh­ vïng nói, h¶i ®¶o, ng­êi nghÌo còng ®­îc gi¶m t­¬ng øng. L·i suÊt nî qu¸ h¹n còng ®­îc ®iÒu chØnh gi¶m ¸p dông thèng nhÊt theo mÆt b»ng míi ®Ó gi¶m bít g¸nh nÆng cho c¸c doanh nghiÖp. Tuy nhiªn còng cÇn thÊy r»ng, ®©y vÉn chØ lµ ph­¬ng thøc ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch l·i suÊt mang tÝnh t×nh thÕ, thô ®éng. Bëi lÏ vÒ c¬ b¶n, l·i suÊt chØ ®¹o cña NHNN vÉn ch­a ph¶n ¸nh ®óng thùc chÊt quan hÖ cung - cÇu vèn cña nÒn kinh tÕ. NÒn kinh tÕ vÉn thiÕu vèn trÇm träng, ®Æc biÖt lµ nhu cÇu vèn trung, dµi h¹n ®Ó ®æi míi, trang bÞ kü thuËt, c«ng nghÖ hiÖn ®¹i nh»m n©ng cao n¨ng lùc s¶n xuÊt, hiÖu qu¶ vµ søc mua c¹nh tranh cña c¸c mÆt hµng néi ®Þa. Trong lóc ®ã, nhiÒu doanh nghiÖp vÉn khã tiÕp cËn vay vèn ng©n hµng theo nhu cÇu mong muèn. KÕt qu¶ lµ ¸p lùc vay nî n­íc ngoµi, t×m kiÕm thªm nguån ngo¹i tÖ qua con ®­êng nµy vÉn gia t¨ng khiÕn "cÇu" tÝn dông trong n­íc bÞ thu hÑp t­¬ng ®èi. ViÖc h¹ l·i suÊt néi tÖ liªn tôc ngµy cµng kÐm ý nghÜa mét khi cßn níi láng qu¶n lý nî n­íc ngoµi, thiÕu nhÊt qu¸n vÒ qu¶n lý ngo¹i hèi vµ chËm trÔ ph¸t triÓn hoµn thiÖn c¸c thÞ tr­êng tiÒn tÖ thèng nhÊt trong c¶ n­íc ®Ó tËp trung, thu hót mäi nguån vèn nhµ rçi vµo sö dông mét c¸ch hiÖu qu¶ nhÊt th«ng qua hÖ thèng tµi chÝnh - ng©n hµng. Nh­ vËy, phÇn nµo chóng ta còng ®· thÊy ®­îc mét sè ho¹t ®éng chÝnh còng nh­ vai trß ®Æc biÖt quan träng cña NHNN ViÖt nam trong sù chuyÓn ®æi tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù ®iÒu tiªts cña Nhµ n­íc. Nh÷ng thµnh tùu ®· ®­îc lµ kh«ng thÓ phñ nhËn, tuy nhiªn vÉn cßn tån t¹i mét sè vÊn ®Ò ®ßi hái cÇn cã gi¶i ph¸p h÷u hiÖu ®Ó gi¶i quyÕt, tõ ®ã míi cã thÓ n©ng cao h¬n n÷a hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña NHTW trong nÒn kinh tÕ. ch­¬ng iii mét sè gi¶i ph¸p cñng cè vµ hç trî vai trß cña NHTW trong giai ®o¹n hiÖn nay 1.Mét sè vÊn ®Ò cßn tån t¹i trong ho¹t ®éng cña NHTW : Tõ sù ph©n tÝch ë phÇn ch­¬ng II, cã thÓ thÊy mét sè h¹n chÕ trong ho¹t cña NHNN ViÖt nam nh­ sau : - NHNN cßn can thiÖp qu¸ s©u vµo viÖc Ên ®Þnh c¸c møc l·i suÊt cña NHTM, cßn qui ®Þnh nhiÒu møc l·i suÊt khèng chÕ kh¸c nhau, khiÕn cho c¸c NHTM kh«ng thÓ nµo ho¹t ®éng theo th«ng lÖ thÞ tr­êng, kh«ng thÓ c¹nh tranh víi nhau v× lîi Ých cña b¶n th©n vµ cña nÒn kinh tÕ. ë hÇu hÕt c¸c n­íc NHTW chØ c«ng bè l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu vµ qu¶n lý cho vay cao nhÊt (trÇn l·i suÊt ), ®Ó cho c¸c NHTM chñ ®éng qui ®Þnh l·i suÊt tiÒn göi vµ cho vay cô thÓ, t¹o thuËn lîi cho c¸c NHTM tù chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c ho¹t ®éng nghiÖp vô cña m×nh. NHTW ®iÒu chØnh l·i suÊt t¸i cÊp vèn ®èi víi c¸c NHTM s¸t víi l·i suÊt huy ®éng vèn trªn thÞ tr­êng, t¨ng c­êng kiÓm tra ®Ó ®¶m b¶o thùc hiÖn ®óng qui ®Þnh vÒ l·i suÊt vµ kh«ng ®Ó cã sù chªnh lÖch kho¶ng c¸ch qu¸ lín gi÷a c¸c ng©n hµng. - ViÖc qui ®Þnh l·i suÊt theo thêi h¹n tÝn dông cã néi dung kh¸c biÖt víi th«ng lÖ Quèc tÕ. Vèn cho vay trung h¹n vµ dµi h¹n cã l·i suÊt thÊp h¬n l·i suÊt vèn cho vay ng¾n h¹n kh«ng nh÷ng cã sù tr¸i ng­îc víi th«ng lÖ Quèc tÕ, mµ cßn cã nghÞch lý ngay c¶ viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch l·i suÊt trong n­íc : l·i suÊt huy ®éng vèn trung h¹n vµ dµi h¹n cao h¬n l·i suÊt huy ®éng vèn ng¾n h¹n, trong khi l·i suÊt cho vay th× ng­îc l¹i. Vèn cho vay thêi h¹n ngµy cµng dµi, tû lÖ rñi ro cµng lín nªn l·i suÊt cµng cao dÇn lªn. L·i suÊt huy ®éng vµ l·i suÊt cho vay gi÷a ngo¹i tÖ vµ b¶n tÖ cã sù chªnh lÖch lín ch­a khuyÕn khÝch viÖc thu hót ngo¹i tÖ göi vµo ng©n hµng nh­ng l¹i khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp thÝch vay ngo¹i tÖ lµm n¶y sinh tiªu cùc, thu lîi ch­a x¸c ®¸ng, ch­a h¹n chÕ viÖc sö dông ngo¹i tÖ trong thanh to¸n vµ l­u th«ng. - Møc l·i suÊt tÝn dông ®ang thùc hiÖn ë n­íc ta hiÖn nay do qui ®Þnh cña NHNN tõ ngµy 01/01/1993 trong ®ã l·i suÊt cho vay vèn ng¾n h¹n tèi ®a lµ 2,1%/th¸ng, t­¬ng øng víi 25,2%/n¨m, nh­ vËy lµ cao gÊp 2,5 - 3 lÇn l·i suÊt cho vay cña c¸c n­íc trªn thÕ giíi ( møc l·i suÊt cho vay b×nh qu©n cña c¸c n­íc lµ 6 - 8%/n¨m ) møc l·i suÊt trªn kh«ng phï hîp víi chØ sè t¨ng gi¸ trªn thÞ tr­êng x· héi, ë c¸c n­íc l·i suÊt ®­îc ®iÒu chØnh th­êng xuyªn theo diÔn biÕn cña thÞ tr­êng. Møc l·i suÊt trªn còng ch­a tho¶ ®¸ng so víi hiÖu qu¶ chung cña nÒn kinh tÕ trong giai ®o¹n hiÖn nay, do ®ã h¹n chÕ ng­êi kinh doanh vay vèn ®Ó më réng ®Çu t­, lµm t¨ng gi¸ thµnh hµng ho¸ s¶n suÊt trong møc khiÕn cho hµng néi ®Þa kh«ng c¹nh tranh víi hµng ngo¹i. - Nh­ vËy, víi khung l·i suÊt hiÖn hµnh, NHTW muèn t¹o thÕ c©n b»ng nh­ng thùc tÕ nã kh«ng thÓ t¹o ®­îc c©n b»ng trong nÒn kinh tÕ thùc cña ®Êt n­íc. - Khèi l­îng giao dÞch b»ng tiÒn mÆt vÉn cßn lµ chñ yÕu. Thãi quen vµ c¸ch tæ chøc giao dÞch nµy cña hÖ thèng ng©n hµng h¹n chÕ ®Õn tèc ®é vµ tÝnh nhanh nh¹y kÞp thêi trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, g©y khã kh¨n, trë ng¹i trong qu¸ tr×nh l­u th«ng hµng ho¸, dÞch vô. - Sù phèi hîp ho¹t ®éng gi÷a c¸c ng©n hµng cßn rÊt Ýt vµ thiÕu chÆt chÏ. Sù lu«n chuyÓn vèn trong trong vµ ngoµi n­íc tõ n¬i thõa ®Õn n¬i cÇn ch­a ®­îc ®¸p øng kÞp thêi vµ cã hiÖu qu¶ th«ng qua hÖ thèng ng©n hµng. - Quy m« cung øng tiÒn tÖ ®· t¨ng ®¸ng kÓ trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y nh­ng ngµnh ng©n hµng vÉn ch­a thÓ qu¶n lý ®¸nh gi¸ vµ kiÓm so¸t ®­îc l­îng tiÒn tr«i næi trong d©n nhÊt lµ l­îng vµng vµ ngo¹i tÖ. - C¸c mèi quan hÖ lîi Ých ch­a ®­îc gi¶i quyÕt tho¶ ®¸ng gi÷a cÊu tróc vÒ l·i suÊt göi, l·i suÊt tiÒn vay víi cÊu tróc vÒ thuÕ (kinh doanh ng©n hµng ph¶i chÞu thuÕ 4 - 15%) vµ c¸c kho¶n qui ®Þnh vÒ kho¶n dù tr÷ (ë ViÖt nam, c¸c NHTM ph¶i cã tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc lµ 10% göi ë NHNN bÊt kú lóc nµo. Ngµy 10 th¸ng 01 n¨m 1995 NHNN ®· ra th«ng t­ quy ®Þnh l¹i tû lÖ nµy lµ 8%). Ngoµi ra, NHNN cßn yªu cÇu tÊt c¶ c¸c NHTM gi÷ l¹i thªm 20% vµ göi ë NHNN ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng khiÕu n¹i. Víi l·i suÊt 0,3%/th¸ng thªm 20% nµy c¸c NHTM ph¶i chÞu thªm mét thø thuÕ ®¸ng kÓ n÷a cïng víi l·i suÊt göi tiÒn tiÕt kiÖm 1,7%/3th¸ng. TÊt c¶ lµm gi¶m ®éng c¬ cña NHTM trong viÖc tÝch cùc huy ®éng tiÒn göi. - ViÖc qu¶n lý ngo¹i hèi cßn nhiÒu tån t¹i. NhiÒu ho¹t ®éng th­¬ng m¹i n­íc ngoµi kh«ng n»m trong sù kiÓm so¸t cña ng©n hµng. NHNN ch­a thùc sù kiÓm so¸t ®­îc c¸c luång ngo¹i hèi vµo ViÖt nam trªn mäi lÜnh vùc nh­ suÊt nhËp khÈu, ®Çu t­ n­íc ngoµi, vay nî viÖn trî, chuyÓn tiÒn phi mËu dÞch, kiÒu hèi... Nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng nµy lµ viÖc sö dông ngo¹i tÖ cßn réng r·i. Tæ chøc vµ c¸ nh©n ®Òu cã quyÒn më tµi kho¶n ngo¹i tÖ. Ngo¹i tÖ kh«ng ph©n biÖt nguån gèc ®Òu cã thÓ sö dông ®­îc. Ngo¹i tÖ tiÒn mÆt ®­îc l­u hµnh réng r·i vµ trë thµnh ph­¬ng tiÖn thanh to¸n, cÊt gi÷ trong d©n... chÝnh nh÷ng yÕu tè nµy ¶nh h­ëng kh«ng tèt tíi thÞ tr­êng hµng ho¸, thÞ tr­êng ngo¹i tÖ vµ tû gi¸. - §éi ngò c¸n bé tuy cã ®­îc ®µo t¹o l¹i vµ n©ng cao tr×nh ®é nh­ng vÉn cßn xa míi ®¸p øng ®­îc yªu cÇu ho¹t ®éng cña ng©n hµng trong giai ®o¹n hiÖn nay. Víi nh÷ng tån t¹i trªn ®©y, ®ßi hái c¸c biÖn ph¸p gi¶i quyÕt tho¶ ®¸ng ®Ó n©ng cao h¬n n÷a hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña NHTW tõ ®ã “... T¹o lËp ®­îc mét hÖ thèng ng©n hµng ®ñ m¹nh, c¶ vÒ n¨ng lùc ho¹ch ®Þnh vµ thùc thi chÝnh s¸ch, n¨ng lùc qu¶n lý, n¨ng lùc ®iÒu hµnh kinh doanh, ®ñ m¹nh vÒ tr×nh ®é c«ng nghÖ vµ kü thuËt hiÖn ®¹i ®Ó thÝch øng víi c¬ chÕ thÞ tr­êng, trë thµnh c«ng cô ®¾c lùc cho môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n­íc vµ sím héi nhËp vµo céng ®ång tµi chÝnh Quèc tÕ. 2. Mét sè gi¶i ph¸p kh¾c phôc - NHTW cÇn m¹nh d¹n tõ bá c¸ch ®iÒu chØnh l·i suÊt nh­ thêi gian qua. Tr­íc ®©y, khi chóng ta tõ bá viÖc qui ®Þnh gi¸ b¸n xi m¨ng, bá viÖc bao cÊp l­¬ng thùc... th× còng rÊt lo ng¹i vÒ biÕn ®éng thÞ tr­êng, nh­ng thùc tÕ cho thÊy t×nh h×nh thÞ tr­êng l¹i diÔn biÕn tèt h¼n lªn. VÊn ®Ò quan träng lµ cÇn cã c¸c biÖn ph¸p thanh tra, kiÓm so¸t cã hiÖu qu¶ vµ cã biÖn ph¸p hç trî kÞp thêi. - NHTW cÇn thùc thi mét chÝnh s¸ch l·i suÊt linh ho¹t h¬n nªn suÊt ph¸p tõ cung cÇn vÒ vèn trªn thÞ tr­êng ®Ó l·i suÊt thùc sù trë thµnh gi¸ c¶ mua b¸n vèn trong nÒn kinh tÕ ®Ó l·i suÊt lµ c«ng cô h÷u hiÖu nhÊt trong ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ lµ ®ßn bÈy tÝch cùc thóc ®Èy ho¹t ®éng tiÕt kiÖm, tÝch luü vµ ®Çu t­ trong nÒn kinh tÕ, cÇn chuÈn bÞ sím nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó thu hÑp dÇn kho¶ng c¸ch l·i suÊt gi÷a b¶n tÖ vµ ngo¹i tÖ, tiÕn tíi chØ cho phÐp NHTM mua, b¸n ngo¹i tÖ mµ kh«ng ®­îc cho vay b»ng ngo¹i tÖ. - CÇn söa ®æi mét sè ®iÓm trong quyÕt ®Þnh 396/TTg vµ th«ng t­ h­íng dÉn thùc hiÖn Q§ 396/TTg cña thñ t­íng chÝnh phñ vÒ qu¶n lý ngo¹i tÖ. T¨ng c­êng c¸c biÖn ph¸p b¶o ®¶m thùc hiÖn nghiªm tóc Q§ 396, t¨ng c­êng qu¶n lý chÆt chÏ viÖc vay nî n­íc ngoµi. - CÇn tæng kÕt ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng vµ néi tÖ liªn ng©n hµng, rót ra nh÷ng hîp lý vµ bÊt hîp lý, ®iÒu chØnh ho¹t ®éng vµ n©ng cÊp ®­a l·i suÊt trªn thÞ tr­êng liªn ng©n hµng c¶ néi tÖ vµ ngo¹i tÖ, cã tÝnh chÊt ®iÒu chØnh l·i suÊt cña c¸c NHTM vµ ®iÒu chØnh l·i suÊt trong nÒn kinh tÕ. ViÖc NHTW can thiÖp vµo tû gi¸ còng chØ nªn dõng ë møc ®é nhÊt ®Þnh trong khu«n khæ cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, cßn cÇn thiÕt ph¶i ®Ó cho thÞ tr­êng bao gåm: cung cÇn ngo¹i tÖ l¹m ph¸p, søc mua thùc tÕ cña VN§... ®iÒu chØnh tû gi¸ trªn thÞ tr­êng. - CÇn nghiªn cøu gi¶m bít sù phô thuéc cña ®ång tiÒn n­íc ta víi viÖc dïng USD trong nhiÒu tr­êng hîp ®­äc coi nh­ ph­¬ng tiÖn thanh to¸n chuÈn, tõ ®ã quy ra tiÒn ViÖt nam. ý t­ëng vÒ viÖc h×nh thµnh tû gi¸ hèi ®o¸i kh«ng chØ dùa vµo USD mµ c¶ c¸c ®ång tiÒn kh¸c lµ rÊt ®¸ng l­u ý nghiªn cøu. - NÒn kinh tÕ cña mét ®Êt n­íc ®­îc vÝ nh­ c¬ thÓ sèng, gåm nhiÒu bé phËn cã quan hÖ h÷u c¬ vµ t¸c ®éng t­¬ng hç, do vËy NHNN cÇn ®¶m b¶o tÝnh hÖ thèng cña c¸c gi¶i ph¸p. §ông ®Õn tû gi¸ hèi ®o¸i lµ ®ông ®Õn l·i suÊt tiÒn göi, tiÒn vay, ho¹t ®éng suÊt nhËp khÈu, ®Çu t­, nî n­íc ngoµi... do ®ã cÇn tÝnh to¸n thµnh nhiÒu ph­¬ng ¸n cô thÓ, trong ®ã cã l­îng ho¸ ®­îc c¸i lîi, c¸i h¹i ®Ó so s¸nh, lùa chän ph­¬ng ¸n tèi ­u. - NHNN cÇn ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch tµi chÝnh - tiÒn tÖ quèc gia h­íng m¹nh vµo t¨ng hiÖu qu¶ sö dông mä nguån vèn trong vµ ngoµi n­íc, h¹n chÕ tiªu dïng x· héi ®Ó khuyÕn khÝch tiÕt kiÖm vµ ®Çu t­, cÇn ph¸t triÓn m¹nh thÞ tr­êng néi tÖ. TËp trung vèn cho khu vùc , ngµnh s¶n xuÊt - kinh doanh cã lîi thÕ c¹nh tranh cao vµ ®i ®Çu trong c¶i c¸ch th­¬ng m¹i vµ thuÕ kho¸, ®ång thêi hç trî tÝch cùc cho viÖc s¾p sÕp, c¶i c¸ch c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc cã nhiÒu triÓn väng tèt. Kh«i phôc niÒm tin cña d©n chóng, c¸c nhµ ®Çu t­ vµ mäi doanh nghiÖp voµ hÖ thèng tµi chÝnh - ng©n hµng. - ChÊn chØnh, kiÖn toµn c¸c thÞ tr­êng néi, ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng. NHNN chñ ®éng can thiÖp kh«ng ®Ó biÕn ®éng tû gi¸ ngo¹i tÖ, gi¸ vµng cao thÊp bÊt th­êng, kiªn quyÕt ng¨n chÆn vµ dËp t¾t mäi hµnh vi ®Çu cã ngo¹i tÖ, g©y mÊt æn ®Þnh tiÒn tÖ, g©y mÊt æn ®Þnh tiÒn tÖ. Sím ®­a c¸c ®iÓm mua b¸n ngo¹i tÖ phi tËp trung vµo quy tr×nh qu¶n lý chÆt chÏ cña Nhµ n­íc, t¨ng c­êng qu¶n lý ngo¹i hèi mét c¸ch tËp trung, n©ng cao møc dù tr÷ ngo¹i tÖ quèc gia trªn 3 th¸ng (12 tuÇn nhËp khÈu); cÇn ®æi míi c«ng t¸c thanh to¸n - NHNN chñ ®éng phèi hîp chÆt chÏ víi c¸c bé nghµnh liªn quan thùc hiÖn ®ång bé c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m«, ®¶m b¶o cïng h­íng tíi môc kÝch “cÇn” cña nÒn kinh tÕ, thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ mét c¸ch tÝch cùc, khÈn tr­¬ng xö lý døt ®iÓm c«ng nî ®Ó gãp phÇn lµm lµnh m¹nh ho¸ quan hÖ tÝn dông gi÷a c¸c doanh nghiÖp vµ ng©n hµng, tao ®iÒu kiÖn më réng tÝn dông míi. CÇn t¨ng c­êng n©ng cao tr×nh ®é c¸n bé ng©n hµng. §Ó lµnh m¹nh ho¹t ®éng tÝn dông ng©n hµng, nªn ph©n ®Þnh r¹ch rßi tr¸ch nhiÖm ng©n hµng thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch x· héi (xo¸ ®ãi, gi¶m nghÌo, hç trî cho ph¸t triÓn n«ng nghiÖp n«ng th«n, t¹o viÖc lµm, kh¾c phôc thiªn tai, cho vay sinh viªn ...) th«ng qua c¸c chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch c¬ chÕ vµ h×nh thøc triÓn khai râ rµng (nguån vèn, bï lç l·i suÊt, bï trõ rñi ro, thêi gian ©n h¹n, ®iÒu kiÖn vay tr¶ nî ...). Cuèi cïng, vÊn ®Ò ®Æt ra lµ ph¶i t¹o ra m«i tr­êng ph¸p lý ®Çy ®ñ ®Ó c¸c ho¹t ®éng trong lÜnh vùc tiÒn tÖ ®­îc an toµn vµ ph¸t triÓn v÷ng ch¾c (cÇn sím ban hµnh luËt vÒ thÕ chÊp cÇm cè tµi s¶n vµ luËt ph¸t m¹i tµi s¶n.) Trªn ®©y lµ mét sè gi¶i ph¸p chÝnh ®Ó gãp phÇn cöng cè vµ hç trî h¬n n÷a vai trß cña NHTW trong giai ®o¹n hiÖn nay NHTW víi t­ c¸ch lµ ng©n hµng cña chÝnh phñ vµ ng©n hµng cña c¸c ng©n hµng sÏ ®ãng vai trß ®Æc biÖt quan träng trong viÖc ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia tõ nay ®Õn n¨m 2000.§©y sÏ lµ mét giai ®o¹n hÕt søc quan träng trong sù ph¸t triÓn kinh tÕ n­íc ta. Giai ®o¹n nµy cã nhiÒu thuËn lîi còng nh­ kh«ng Ýt khã kh¨n®ßi hái nghµnh ng©n hµng nhÊt lµ NHNN ph¶i ®æi míi ho¹t ®éng mét c¸ch toµn diÖn vµ s©u s¾c, ®©y lµ mét yªu cÇu cÊp b¸ch. Bëi ®æi míi ng©n hµng ®Ó thÝch nghi víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr­êng vµ thóc ®Èy, phôc vô nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Ng©n hµng lµ nghµnh chñ yÕu trong viÖc t¹o vèn cho c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. §æi míi ng©n hµng v× mét nÒn kinh tÕ më ,®æi míi ®Ó hiÖn ®¹i ho¸ ng©n hµng - mét h­íng ®æi míi hîp thêi ®¹i, ®æi míi ng©n hµng ®Ó cã kh¶ n¨ng hîp t¸c vµ c¹nh tranh. KÕt luËn Qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch tËp trung sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®ang diÔn ra ë hµng lo¹t c¸c n­íc trªn thÕ giíi. Khi mét nÒn kinh tÕ ®· ho¹t ®éng vµ ph¸t triÓn theo c¬ chÕ thÞ tr­êng th× bªn c¹nh c¸c thÞ tr­êng hµng ho¸ vµ thÞ tr­êng søc lao ®éng , thÞ tr­êngvèn còng cÇn ph¸t triÓn theo cïng nhÞp ®é. ChÝnh sù ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng vèn võa lµ ®ßi hëi kh¸ch quan võa lµ yÕu tè thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng hµng ho¸ vµ thÞ tr­êng søc lao déng. §Õn l­ît m×nh thÞ tr­êng hµng ho¸ ph¸t triÓn l¹i ®ßi hái vµ thóc ®Èy thÞ tr­êng vèn ph¸t triÓn. Chóng ta biÕt r»ng bÊt kú mét ho¹t ®éng kinh tÕ nµo còng liªn quan ®Õn ng©n hµng dï lµ gi¸n tiÕp hay trùc tiÕp ; nh­ vËy khu v­c ng©n hµng ph¶i ®­îc ®Æt ë vÞ trÝ hµng ®Çu ®Æc biÖt lµ NHTW gióp cho c¸c ng©n hµng kh«ng ®i chÖch khëi môc tiªu ®· ®Þnh.Mét khu vùc ng©n hµng v÷ng m¹nh sÏ lµ hËu thuÉn cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶. Mét khu v­c ng©n hµng sÏ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó h×nh thµnh thÞ tr­êng vèn hoµn h¶o trong nÒn kinh tÕ. ChuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng XHCH lµ mét cong viÖc cßn nhiÒu míi mÎ ®èi víi ViÖt Nam. §¶ng vµ PhÝnh phñ ®· x¸c ®Þnh ®óng ®¾n nhiÖm vô cña ®Êt n­íc lµ ph¶i ®æi míi c¨n b¶n hÖ thèng tµi chÝnh , tiÒn tÖ ,ng©n hµng ph¶i thùc sù trë thµnh trung t©m tiÒn tÖ, tÝn dông cña c¶ n­íc. Trong thêi gian qua, bé m¸y ho¹t c¸c lo¹i h×nh kinh doanh cña khu vùc nµy ®· d­îc ®ái míi vµ ®ang tõng b­íc ®­îc hiÖn ®¹i ho¸ ®Ó theo kÞp tr×nh ®é c¸c n­íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. C¸c ho¹t ®éng tµi chÝnh tÝn dông ®· b­íc ®©ï dùa trªn nguyªn t¾c thÞ tr­êng. ngoµi nç lùc cña b¶n th©n khu vùc ng©n hµng, §¶ng vµ ChÝnh phñ còng cÇn quan t©m h¬n n÷a b»ng c¸ch nhanh chãng hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt ,bæ sung c¸c ®iÒu luËt cÇn thiÕt phôc vô cho ho¹t ®éng trong lÜnh vùc nµy. Hoµn thiÖn hÖ thèng ng©n hµng lµ c¬ së v÷ng ch¾c, tiÒn ®Ò quan träng cho sù ra ®êi cña thÞ tr­êng chøng kho¸n ë ViÖt Nam. TµI LIÖU THAM KH¶O 1) S¸ch “Kinh tÕ häc” cña David Begg, Stanley Fischer vµ Ruchger Dornbusch - NXB Gi¸o dôc 1995(Tr­êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n ) 2) S¸ch “Ng©n hµng ViÖt Nam qu¸ tr×nh x©y dùng vµ ph¸t triÓn” NXB chÝnh trÞ quèc gia - 1996 ( Ng©n hµng nhµ n­íc ViÖt Nam ) 3) S¸ch “ Ng©n hµng trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng” DÞch vµ biªn so¹n : Phã tiÕn sÜ NguyÔn §øc Th¶o. NXB Mòi Cµ Mau . 4) S¸ch “ TiÒn tÖ , tÝn dông vµ ng©n hµng” Chñ biªn: Gi¸o s­ - TiÕn sÜ Lª V¨n T­ NXB Thèng kª 1997 5) Gi¸o tr×nh “ Kinh tÕ häc tiÒn tÖ - ng©n hµng”- khoa kinh tÕ - Tr­êng §HKHXH vµ NV. 6) T¹p chÝ “Kinh tÕ 96-97 ViÖt Nam vµ thÕ giíi” “Kinh tÕ 97-98 ViÖt Nam vµ thÕ giíi” cña thêi b¸o kinh tÕ ViÖ Nam 7) B¸o: “Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam”, “§Çu t­” “Tµi chÝnh vµ thÞ tr­êng” (Bé tµi chÝnh - Thêi b¸o tµi chÝnh ViÖt Nam). môc lôc lêi më ®Çu Ch­¬ng I : Vai trß cña NHTW trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. 1. Kh¸i niÖm NHTW 2. Chøc n¨ng, nhiÖm vô cña NHTW trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng 2.1. NHNN lµ Ng©n hµng ph¸t hµnh 2.2. Ng©n hµng cña ChÝnh Phñ 2.3. Ng©n hµng cña c¸c Ng©n hµng 2.4. NHTW vµ viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ Ch­¬ng II: NHNN ViÖt Nam trong sù chuyÓn ®æi tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ N­íc. 1. Sù cÇn thiÕt ph¶i x©y dùng c¸c thÓ chÕ tµi chÝnh h÷u hiÖu trong nÒn kinh tÕ chuyÓn tiÕp. 2. Vai trß cña khu vùc Ng©n hµng. 3. ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh ®æi míi vµ hoµn thiÖn hÖ thèng Ng©n hµng Ch­¬ng III : Mét sè gi¶i ph¸p cñng cè vµ hç trî vai trß cña NHTW trong giai ®o¹n hiÖn nay. 1. Mét sè vÊn ®Ò cßn tån t¹i trong ho¹t ®éng cña NHTW. 2. Mét sè gi¶i ph¸p kh¾c phôc KÕt LuËn Tµi liÖu tham kh¶o