Đề tài Yêu cầu thực tiễn cấp bách về đảm bảo chất lượng tăng trưởng xuất khẩu của Việt Nam trong điều kiện hội nhập đa phương
MỤC LỤC Tóm tắt công trình Danh mục từ viết tắt Danh mục bảng, biểu Lời mở đầu trang 1 Chương 1: ĐẢM BẢO CHẤT LƯỢNG TĂNG TRƯỞNG XUẤT KHẨU LÀ YÊU CẦU TẤT YẾU KHÁCH QUAN ĐỐI VỚI TẤT CẢ CÁC NƯỚC TRÊN THẾ GIỚI TRONG ĐIỀU KIỆN HỘI NHẬP ĐA PHƯƠNG 1.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN KHOA HỌC 3 1.1.1. Cách tiếp cận từ khoa học kinh tế về khái niệm và bản chất của chất lượng tăng trưởng xuất khẩu 3 1.1.1.1. Quan điểm của kinh tế vĩ mô 3 1.1.1.2. Quan điểm của kinh tế môi trường học 3 1.1.1.3. Quan điểm của kinh tế học phát triển 4 1.1.1.4. Quan điểm của Ngân hàng Thế giới, Chương trình phát triển của Liên hợp quốc và một số nhà kinh tế học nổi tiếng 5 1.1.1.5. Quan điểm của chủ nghĩa Mác – Lênin 5 1.1.1.5.1. Quan điểm của triết học Mác – Lênin 6 1.1.1.5.2. Quan điểm của kinh tế chính trị Mác- Lênin 6 Khái niệm chung, bản chất của chất lượng tăng trưởng xuất khẩu 6 1.1.2. Mục tiêu – Yêu cầu – Các yếu tố đảm bảo – Nhân tố làm lung lay, phá vỡ chất lượng tăng trưởng xuất khẩu 7 1.1.2.1. Mục tiêu của chất lượng tăng trưởng xuất khẩu 7 1.1.2.1.1.Đối với sản phẩm 7 1.1.2.1.2.Đối với doanh nghiệp 8 1.1.2.1.3.Đối với quốc gia 8 1.1.2.2. Yêu cầu của chất lượng tăng trưởng xuất khẩu 8 1.1.2.3. Điều kiện chủ yếu đảm bảo chất lượng tăng trưởng xuất khẩu: 9 1.1.2.4 .Những nhân tố chủ yếu làm lung lay, phá vỡ chất lượng tăng trưởng xuất khẩu. 11 1.1.3. Các chỉ tiêu cơ bản lượng hoá chất lượng tăng trưởng xuất khẩu 13 1.2. CƠ SỞ THỰC TIỄN 14 1.2.1.Yêu cầu từ tình hình phát triển của phân công lao động quốc tế và thị trường thế giới 14 1.2.2.Kinh nghiệm về chất lượng tăng trưởng xuất khẩu của các nước 15 1.2.2.1. Kinh nghiệm của Nhật Bản 15 1.2.2.2. Kinh nghiệm của Thái Lan 16 1.2.2.3. Kinh nghiệm của Trung Quốc 16 1.3. NHỮNG YÊU CẦU KHÁCH QUAN VỀ ĐẢM BẢO CHẤT LƯỢNG TĂNG TRƯỞNG XUẤT KHẨU CỦA VIỆT NAM 17 1.3.1.Từ phía con người 17 1.3.2. Môi trường 17 1.3.3.Chính phủ – Quốc gia 18 1.3.5.Người tiêu dùng ở nước ngoài 19 Tiểu kết 19 Chương 2: ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG CHẤT LƯỢNG TĂNG TRƯỞNG XUẤT KHẨU CỦA VIỆT NAM TRONG NHỮNG NĂM QUA (1986 – 2005) 2.1. TỔNG QUAN VỀ TĂNG TRƯỞNG XUẤT KHẨU CỦA VIỆT NAM TRONG NHỮNG NĂM QUA (1986 – 2005) 20 2.1.1. Giai đoạn 1986 – 1991 20 2.1.2. Giai đoạn 1992 – 2005 21 2.1.2.1. Tốc độ tăng trưởng 22 2.1.2.2. Cơ cấu mặt hàng xuất khẩu 22 2.1.2.2.1. Kết quả 22 2.1.2.2.2. Tồn tại 23 2.2.2.3. Cơ cấu thị trường 24 2.2. ĐÁNH GIÁ VIỆC ĐẢM BẢO CÁC YÊU CẦU CỦA CHẤT LƯỢNG TĂNG TRƯỞNG XUẤT KHẨU Ở VIỆT NAM NHỮNG NĂM QUA (1986 – 2005) 26 2.2.1. Mục tiêu của CLTTXK 26 2.2.1.1. Đối với sản phẩm 26 2.2.1.2. Đối với doanh nghiệp 27 2.2.1.3. Đối với quốc gia 27 2.2.2. Các yêu cầu của CLTTXK 27 2.2.2.1. Tốc độ tăng trưởng: 27 2.2.2.2. Tăng trưởng ổn định 27 2.2.2.3. Tăng trưởng lâu dài 28 2.2.2.4. Tăng trưởng cân bằng 28 2.2.2.5. Tăng trưởng công bằng 28 2.3.NGUYÊN NHÂN CHỦ YẾU PHÁ VỠ CHẤT LƯỢNG TĂNG TRƯỞNG XUẤT KHẨU CỦA VIỆT NAM TRONG NHỮNG NĂM QUA (1986 – 2005) 29 2.3.1.NGUYÊN NHÂN KHÁCH QUAN 29 2.3.1.1. Biến động kinh tế – chính trị - xã hội trên thế giới 29 2.3.1.2. Đối thủ cạnh tranh mạnh 29 2.3.1.3. Thuế chống bán phá giá 29 2.3.2.NGUYÊN NHÂN CHỦ QUAN 29 2.3.2.1.Qúa nhỏ về quy mô của xuất khẩu 29 2.3.2.2.Chưa hợp lý về cơ cấu xuất nhập khẩu 29 2.3.2.3.Chất lượng thấp của sản phẩm 30 2.3.2.4.Chưa chuyên nghiệp về hoạt động marketing và công tác xúc tiến thương mại 31 2.3.2.5.Hiệu quả của hoạt động xuất khẩu còn thấp 32 2.3.2.6.Chưa chú trọng công tác môi trường 33 2.3.2.7.Thiếu nguồn nhân lực chất lượng cao 32 2.3.2.8. Hạn chế về cơ sở hạ tầng 33 2.3.2.9. Chậm chuyển đổi chính sách 34 2.3.2.10. Còn ít đầu tư cho công nghệ 34 Tiểu kết 34 Chương 3: ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP ĐẢM BẢO CHẤT LƯỢNG TĂNG TRƯỞNG XUẤT KHẨU CỦA VIỆT NAM TRONG ĐIỀU KIỆN HỘI NHẬP ĐA PHƯƠNG 3.1.TIỀM NĂNG TĂNG TRƯỞNG XUẤT KHẨU CỦA VIỆT NAM TRONG ĐIỀU KIỆN HỘI NHẬP ĐA PHƯƠNG 36 3.1.1. Thuận lợi 36 3.1.2. Thách thức 37 3.2.QUAN ĐIỂM VỀ ĐẢM BẢO CHẤT LƯỢNG TĂNG TRƯỞNG XUẤT KHẨU CỦA VIỆT NAM TRONG ĐIỀU KIỆN HỘI NHẬP ĐA PHƯƠNG 38 3.2.1.Quan điểm về lợi ích tối đa 38 3.2.2.Quan điểm về lợi ích tối ưu 38 3.2.3.Quan điểm về lợi ích hợp lý 39 3.2.4. Quan điểm phù hợp với điều kiện của Việt Nam 39 3.3. MỤC TIÊU PHẤN ĐẤU 40 3.4. LỘ TRÌNH 40 3.4.1.Giai đoạn 1: 2005 – 2010 40 3.4.2.Giai đoạn 2: 2011 – 2015 40 3.4.3.Giai đoạn 3: 2016 – 2020 41 3.5. ĐỊNH HƯỚNG ĐẢM BẢO CHẤT LƯỢNG TĂNG TRƯỞNG XUẤT KHẨU CỦA VIỆT NAM 41 3.6. GIẢI PHÁP ĐẢM BẢO CHẤT LƯỢNG TĂNG TRƯỞNG XUẤT KHẨU CỦA VIỆT NAM TRONG ĐIỀU KIỆN HỘI NHẬP ĐA PHƯƠNG 43 3.6.1.Giải pháp đối với nhà nước 43 3.6.1.1. Giải pháp về nhận thức 43 3.6.1.2. Giải pháp về nguồn nhân lực 43 3.6.1.3. Giải pháp về phát triển bền vững đối với môi trường 43 3.6.1.4. Giải pháp về tích cực hội nhập kinh tế quốc tế 43 3.6.1.5. Giải pháp về khoa học công nghệ 44 3.5.1.6. Giải pháp về sản phẩm xuất khẩu 44 3.6.1.7. Giải pháp về thị trường xuất khẩu 45 3.6.1.8. Giải pháp về hoàn thiện cho chế – chính sách 45 3.6.1.9. Giải pháp về phát triển các dịch vụ về cơ sở hạ tầng 46 3.6.1.10.Giải pháp về xúc tiến thương mại 46 3.6.2. Giải pháp đối với doanh nghiệp xuất khẩu 46 3.6.2.1 Về chiến lược marketing của doanh nghiệp 47 3.6.2.2. Về các vấn đề liên quan tới môi trường 47 3.6.2.3. Về vấn đề khoa học công nghệ 48 3.6.2.4. Về nguồn nhân lực chất lượng cao 48 3.6.2.5. Giải pháp về thương hiệu 48 3.6.2.6. Liên kết với các doanh nghiệp trong cùng ngành 48 Kết luận 49 Phụ lục i Phụ lục 1 ii Phụ lục 2 iii Phụ lục 3 iv Phụ lục 4 v Tài liệu tham khảo trang vi Danh mục các công trình mà tác giả đã thự LỜI MỞ ĐẦU gày nay, toàn cầu hoá đang diễn ra với tốc độ chóng mặt và song song với nó là nền kinh tế thế giới chuyển mình bước vào thời đại hậu công nghiệp. Các quốc gia cũng đang hối hả chạy đua nhằm tận dụng cơ hội, vượt qua thách thức, cải thiện vị thế trong kỷ nguyên mới – kỷ nguyên của nền kinh tế tri thức. Việt Nam cũng đang tăng tốc nhằm hội nhập vào cuộc chơi chung này. Tuy nhiên, Việt Nam đang phải đối diện với nhiều thách thức to lớn. “Ở tất cả các nước lạc hậu, bất luận hệ thống xã hội chủ nghĩa có nắm quyền lực hay không, thì có thể thấy các dấu hiệu điển hình về sự nóng vội của “người đến sau”, một nhận thức ngột ngạt, là đã tụt hậu một cách nghiêm trọng sau các nước giàu hơn và phát triển hơn” [51]. Việt Nam cũng không là ngoại lệ. Theo tính toán của World Bank, Việt Nam tụt hậu xa hơn Trung Quốc đến 10 năm, Thái Lan đến 15 năm, Nhật Bản đến 40 năm [89], Để rút ngắn khoảng cách tụt hậu, Việt Nam cần đạt sự phát triển cả về lượng và chất. Trong những năm 1990 thì chất lượng tăng trưởng kinh tế chưa nhận được nhiều sự quan tâm. Chỉ những năm gần đây, khi đất nước đạt được nhiều bước tiến quan trọng về kinh tế, chất lượng tăng trưởng mới thật sự trở thành vấn đề đáng lưu ý. Kinh nghiệm về nền kinh tế bong bóng (Nhật Bản) hoặc những hậu quả nặng nề sau một giai đoạn tăng trưởng nhanh nhưng thiếu bền vững (Brazil) là những khoản học phí quá đắt mà chẳng quốc gia nào sẵn lòng chi trả. 1.Tính cấp thiết và thực tiễn của đề tài Thực tiễn trong 5 thập kỷ qua ở hơn 100 nước đang phát triển chứng minh rằng những nước phát triển mạnh về xuất khẩu đều là những nước thành công nhất, và những nước ít xuất khẩu là những nước kém thành công hơn cả [64]. Tuy nhiên, trong những năm qua, hàng loạt con số phản ánh sự kém chất lượng trong tăng trưởng xuất khẩu của Việt Nam. Theo những con số này thì mặc dù năm 2004 tuy có đạt được những kết quả nổi trội hơn những năm trước nhưng hầu như chưa có chuyển biến gì về mặt chất lượng tăng trưởng xuất khẩu. Chỉ tính riêng tốc độ tăng trưởng xuất khẩu có năm đạt những 28,9% (năm2004), có năm lại chỉ đạt 1,9% (năm 1998) hay 3,8% (năm 2001), thiếu tính ổn định lâu dài. Trong khi đó, hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam đang chuyển sang giai đoạn hội nhập đa phương mà điển hình là việc đàm phán gia nhập WTO – tổ chức kinh tế quyền lực nhất thế giới hiện nay. Những cơ hội và thách thức cũng đa dạng hơn, nếu không tận dụng được cơ hội thì cơ hội sẽ chuyển hoá thành thách thức. Xuất khẩu của Việt Nam với vai trò động lực của sự phát triển, phải vươn lên từ xuất khẩu quy mô nhỏ trở thành nền xuất khẩu có tốc độ tăng trưởng nhanh và chất lượng tăng trưởng bền vững. Để làm được điều đó, cần nhận thức rõ về các yêu cầu của chất lượng tăng trưởng xuất khẩu, Việt Nam đáp ứng được những yêu cầu này đến đâu và phương huớng nâng cao chất lượng tăng trưởng xuất khẩu trong điều kiện hội nhập đa phương. Đây cũng là yêu cầu thực tiễn cấp bách của đề tài. Trong quá trình nghiên cứu, tác giả đã cố gắng kế thừa và phát triển những lý thuyết đi trước ở những nội dung sau: _ Xây dựng luận cứ về chất lượng tăng trưởng xuất khẩu. _ Khẳng định tầm quan trọng, tất yếu của việc đảm bảo chất lượng tăng trưởng xuất khẩu đối với tất cả các quốc gia trên thế giới. _ Đánh giá chất lượng tăng trưởng xuất khẩu của Việt Nam thời kỳ hội nhập đơn phương, song phương và đa phương theo yêu cầu của chất lượng tăng trưởng xuất khẩu _ Dự báo vận hội mới cho sự phát triển bền vững của xuất khẩu như là động lực của tiến trình đẩy nhanh công nghiệp hoá – hiện đại hóa đất nước; chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng chuyên môn hoá, lợi thế hoá; đưa Việt Nam thành nước công nghiệp trên thế giới vào năm 2020. 2.Tính mới của đề tài _ Đối sánh chất lượng tăng trưởng chung với chất lượng tăng trưởng xuất khẩu _ Hệ thống hoá các luận cứ khoa học,thực tiễn bằng những quan điểm khác nhau nhằm xây dựng căn cứ đánh giá, giải pháp đảm bảo chất lượng tăng trưởng xuất khẩu _ Xây dựng hệ thống chỉ tiêu lượng hoá chất lượng tăng trưởng xuất khẩu 3.Mục đích nghiên cứu đề tài _ Nghiên cứu yêu cầu thực tiễn khách quan về đảm bảo chất lượng tăng trưởng XK của Việt Nam. _ Đánh giá chất lượng tăng trưởng xuất khẩu của Việt Nam thời kỳ hội nhập đơn phương và song phương _ Đề xuất định hướng và giải pháp nâng cao chất lượng tăng trưởng của Việt Nam trong điều kiện hội nhập đa phương 4.Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề tài _ Đối tượng nghiên cứu: vấn đề chất lượng tăng trưởng xuất khẩu của Việt Nam và việc nâng cao chất lượng tăng trưởng xuất khẩu của Viêt Nam trong điều kiện hội nhập đa phương. _ Phạm vi nghiên cứu: đánh giá về chất lượng tăng trưởng xuất khẩu của Việt Nam từ năm 1986 đến nay. 5.Phương pháp nghiên cứu: dựa trên phương pháp luận biện chứng duy vật lịch sử kết hợp với các phương pháp nghiên cứu khoa học như phương pháp phân tích – tổng hợp, cụ thể – trừu tượng, mô hình hoá và các phương pháp chuyên ngành kinh tế ngoại thương, thống kê ngoại thương, kinh tế phát triển, kinh tế môi trường để làm sáng tỏ các luận cứ và thực tế chất lượng tăng trưởng xuất khẩu của Việt Nam trong thời gian qua, từ đó, xây dựng hệ thống khoa học và đồng bộ các giải pháp vĩ mô và vi mô nhẳm đảm bảo chất lượng tăng trưởng xuất khẩu trong thời kỳ tới.
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Đề tài Yêu cầu thực tiễn cấp bách về đảm bảo chất lượng tăng trưởng xuất khẩu của Việt Nam trong điều kiện hội nhập đa phương, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
ñaúng trong caïnh tranh, söï minh baïch trong baûo veä quyeàn lôïi cuûa quoác gia.
Cuøng vôùi nhöõng hoaït ñoäng dieãn ra soâi ñoäng treân thò tröôøng theá giôùi (bieåu hieän qua: kim ngaïch XK giöõa caùc quoác gia taêng leân, söï buøng noå caùc hieäp öôùc thöông maïi song phöông vaø ña phöông, söï hoài phuïc cuûa caùc neàn kinh teá lôùn nhö Myõ, Nhaät Baûn, Taây AÂu, söï phaùt trieån maïnh meõ cuûa Trung Quoác…), XK cuûa Vieät Nam ñang coù nhöõng böôùc tieán thuaän lôïi. Khaû naêng ñeå XK cuûa Vieät Nam taêng tröôûng vaãn coøn raát lôùn. Tyû troïng XK trong GDP cuûa Vieät Nam coøn chöa cao. Con soá naøy vaøo khoaûng giöõa nhöõng naêm 1990 laø 21%, naêm 2002 taêng leân 39%, trong khi taïi phaàn lôùn caùc neàn kinh teá taêng tröôûng nhanh ôû Ñoâng AÙ laø hôn 60%, thaäm chí 125% GDP (Malaysia) [61]. Ngoaøi ra, tyû troïng XK cuûa Vieät Nam trong XK phi daàu moû cuûa theá giôùi môùi chæ ñaït 0,2% vaø trong toång XK saûn phaåm phi daàu moû cuûa caùc nöôùc ñang phaùt trieån laø 0,6%[61]. Ñaây laø nhöõng con soá vaãn coøn nhoû.
3.1.1. Thuaän lôïi
Vôùi nhöõng thaønh quaû ñaït ñöôïc trong nhöõng naêm qua, Vieät Nam ñang coù ñöôïc nhöõng thuaän lôïi lôùn ñeå tieáp tuïc ñaåy maïnh XK
Hình 7 : ASEAN
Thöù nhaát, Vieät Nam hieän tham gia caùc toå chöùc hôïp taùc kinh teá trong khu vöïc, ñieån hình nhaát laø ASEAN vaø AFTA . Thò tröôøng ASEAN hieän chieám 17,3% XK vaø 29% nhaäp khaåu trong toång kim ngaïch maäu dòch cuûa Vieät Nam [45].Trong naêm 2006, Vieät Nam seõ phaûi hoaøn thaønh caùc cam keát trong chöông trình CEFT. Lôïi ích tröïc tieáp töø vieäc thöïc hieän CEFT/ AFTA laø caùc DN Vieät Nam coù ñieàu kieän taêng khaû naêng caïnh tranh cuûa haøng hoaù do nhaäp khaåu nguyeân vaät lieäu vôùi thueá suaát thaáp vaø XK haøng hoaù cuõng vôùi thueá suaát öu ñaõi. Ngoaøi ra, Chính phuû ñaõ ñaït ñöôïc nhieàu thoaû thuaän quan troïng vôùi caùc ñoái taùc lôùn taïi thuoäc khu vöïc thò tröôøng chaâu AÙ nhö Trung Quoác, Nhaät Baûn, Singapore…, taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho caùc doanh nghieäp xuaát khaåu Vieät Nam treân caùc thò tröôøng naøy. Caùc thò tröôøng khaùc nhö thò tröôûng EU, thò tröôøng Myõ…neáu ñöôïc quan taâm ñuùng möùc cuõng ñem laïi nhieàu cô hoäi xuaát khaåu cho Vieät Nam
Thöù hai, Vieät Nam ñang tích cöïc hoäi nhaäp vaøo neàn kinh teá theá giôùi vaø nhaát laø ñang xuùc tieán ñaøm phaùn ñeå gia nhaäp WTO. Naêm 2004 ,Vieät Nam vöôït qua 6 voøng ñaøm phaùn, hoaøn thaønh vieäc traû lôøi 1700 caâu hoûi töø Ban Thö kyù WTO vaø caùc nöôùc thaønh vieân, vaø xuùc tieán chuaån bò cho voøng ñaøm phaùn thöù 7 ñeå gia nhaäp WTO trong naêm 2005 [45]. Trôû thaønh thaønh vieân cuûa WTO caøng sôùm, Vieät Nam caøng coù cô hoäi caûi thieän vò trí cuûa mình treân thò tröôøng theá giôùi.Vôùi vieäc tham gia caùc hieäp ñònh vaø caùc toå chöùc kinh teá trong khu vöïc vaø treân theá giôùi, moät caùnh cöûa môùi môû ra ñoái vôùi XK cuûa Vieät Nam: nhöõng thò tröôøng môùi, khaùch haøng môùi, cô hoäi phaùt trieån nhöõng saûn phaåm môùi…
Thöù ba, möùc taêng tröôûng cuûa thöông maïi theá giôùi lôùn hôn möùc taêng GDP cuûa theá giôùi, do vaäy, cô hoäi cho TTXK lôùn hôn tieâu thuï trong nöôùc.
Thöù tö, Vieät Nam laø nöôùc ñi sau neân coù ñieàu kieän hoïc taäp kinh nghieäm cuûa caùc nöôùc ñi tröôùc, tieáp nhaän KHCN tieân tieán
3.1.2. Thaùch thöùc
Beân caïnh nhöõng vaän hoäi môùi, XK cuûa Vieät Nam cuõng ñöùng tröôùc nhieàu thaùch thöùc lôùn. Coù nhöõng thaùch thöùc taïo ra töø nhöõng cô hoäi maø Vieät Nam ñaõ ñaùnh maát.
Thöù nhaát, thò tröôøng thieáu tính ña daïng, ngoaøi moät soá thò tröôøng chuû löïc nhö MyÕ, EU, Nhaät Baûn, kim ngaïch XK vaøo caùc thò tröôøng khaùc chöa cao. Söï thieáu ña daïng veà cô caáu thò tröôøng XK seõ laø moät baát lôïi lôùn ñoái vôùi XK cuûa Vieät Nam khi caùc thò tröôøng chuû löïc coù bieán ñoäng.
Thö ùhai, vöøa phaûi ñoái maët vôùi haøng hoaù, dòch vuï cuûa caùc nöôùc (thaäm chí ngay treân saân nhaø), vöøa phaûi ñöông ñaàu vôùi nhöõng bieän phaùp baûo hoä maäu dòch do caùc nöôùc aùp ñaët leân haøng hoaù Vieät Nam (ñieån hình laø vieäc vu vaï cho Vieät Nam baùn phaù giaù toâm, xe ñaïp…)
Thöù ba, gia nhaäp WTO, Vieät Nam coù cô hoäi ñöôïc ñoái xöû coâng baèng hôn. Nhöng xem ra, ñaây cuõng chính laø moät thaùch thöùc vì doanh nghieäp Vieät Nam chöa tieáp caän ñöôïc vôùi nhöõng quy taéc quoác teá. Kieán thöùc cuûa chính caùc DNXK veà hoäi nhaäp kinh teá vaø WTO coøn haïn cheá. Theo moät baùo caùo ñieàu tra 184 doanh nghieäp cheá taïo cuûa Vieät Nam, chæ 27% soá doanh nghieäp XK toaøn boä, 26% soá DNXK moät phaàn vaø 26% soá doanh nghieäp khoâng XK laø coù hieåu bieát nhaát ñònh veà WTO, soá coøn laïi hoaëc khoâng bieát hoaëc chæ hieåu bieát raát ít hoaëc moät ít veà WTO [34]. Ngoaøi ra, taïi cuoäc toaï ñaøm “Doanh nhaân vaø caùc vaán ñeà môùi khi gia nhaäp WTO”, cuïc Thoáng keâ Thaønh phoá Hoà Chí Minh cuõng cho bieát coù ñeán 97% doanh nghieäp bieát ít vaø raát ít veà caùc thoâng tin caàn thieát cho doanh nghieäp lieân quan ñeán vieäc Vieät Nam gia nhaäp WTO [40].
Theo moät ñieàu tra khaùc cuûa VCCI veà khaû naêng öùng phoù cuûa doanh nghieäp tröôùc hoäi nhaäp, chæ coù 57% naém baét ñöôïc caùc thoâng tin veà hoäi nhaäp, 14% thaäm chí vaãn chöa coù hieåu bieát chung veà hoäi nhaäp. Roõ raøng, ñeán taän baây giôø, caùc doanh nghieäp vaãn chöa nhìn nhaän ñöôïc vai troø cuûa hoäi nhaäp ña phöông ñeán saûn xuaát – kinh doanh cuûa mình.
Thöù tö, Vieät Nam ñang ôû trong vò theá baát lôïi trong buoân baùn vôùi nöôùc ngoaøi, bieåu hieän ôû tyû leä trao ñoåi khoâng coù lôïi.
Tyû leä trao ñoåi T = (%). Trong ñoù, Pe :chæ soá giaù XK, Pi: chæ soá giaù nhaäp khaåu
Vieät Nam laø nöôùc ñang phaùt trieån, cô caáu haøng XK chöa hieän ñaïi neân T <1. Neáu khoâng coù giaûi phaùp thích hôïp thì Vieät Nam seõ caøng gaëp baát lôïi nhieàu hôn veà tyû leä trao ñoåi.
Ngoaøi ra, MFNlaø cheá ñoä öu ñaõi maø trong ñoù caùc beân cam keát daønh cho nhau nhöõng quyeàn lôïi vaø ñieàu kieän öu ñaõi gioáng nhö ñaõ, ñang vaø seõ daønh cho nöùôc thöù ba. MFN laø nguyeân taéc mang tính ñoái troïng. Tuy nhieân, naêng löïc caïnh tranh cuûa Vieät Nam coøn yeáu neân cho duø ñöôïc höôûng MFN ña phöông, Vieät Nam cuõng khoù giaønh ñöôïc lôïi theá caïnh tranh.
Thöù naêm, caùc chi phí ñaàu vaøo coøn cao (chi phí vaän taûi, ñieän, nöôùc, thoâng tin lieân laïc…). Cöôùc phí vaän taûi bieån, cöôùc phí thöïc teá veà ñieän thoaïi quoác teá cao hôn haàu heát caùc nöôùc trong khu vöïc vaø gaáp 2 – 3 laàn so vôùi nöôùc coù möùc giaù trung bình trong khu vöïc [90].
Thöù saùu, Vieät Nam môùi chuyeån sang kinh teá thò tröøông chöa laâu, laïi phaûi hoäi nhaäp tích cöïc vaøo neàn kinh teá theá giôùi trong khi vaãn coøn nhieàu bôõ ngôõ tröôùc nhöõng quy taéc, luaät chôi thoáng nhaát treân thò tröôøng naøy.
Thöù baûy, Vieät Nam môùi hoäi nhaäp vaøo neàn kinh teá theá giôùi chöa laâu, chöa coù ñöôïc uy tín veà caùc doanh nghieäp cuûa mình, theâm vaøo ñoù laø chaát löôïng saûn phaåm khoâng cao, khoâng coù nhaõn hieäu, thöông hieäu noåi tieáng neân saûn phaåm cho duø giaù thaáp cuõng khoù loøng ñöôïc thò tröôøng chaáp nhaän, nhaát laø nhöõng thò tröôøng khoù tính nhö thò tröôøng EU, Nhaät Baûn…
Nhö vaäy, Vieät Nam vaãn coøn laø moät quoác gia ngheøo, laïc haäu neân vieäc taän duïng ñöôïc caùc cô hoäi do hoäi nhaäp ñem laø laïi raát khoù khaên. Vieät Nam coøn caàn coá gaéng nhieàu hôn nöõa.
3.2.Quan ñieåm veà ñaûm baûo chaát löôïng taêng tröôøng xuaát khaåu cuûa Vieät Nam trong ñieàu kieän hoäi nhaäp ña phöông
Theo “Moät soá vaán ñeà veà coâng nghieäp hoùa–hieän ñaïi hoùa ôû Vieät Nam” do GS.TS.Voõ Hoaøi Nam chuû bieân, taùc giaû ruùt ra keát luaän lieân quan tôùi CLTTXK taïi Vieät Nam nhö sau:
khaû naêng hy sinh neàn taûng töï nhieân vaø cô baûn cuûa ñôøi soáng xaõ hoäi (moâi tröôøng töï nhieân) ñeå ñoåi laáy toác ñoä taêng tröôûng. Ñieàu naøy phuï thuoäc vieäc taøi nguyeân thieân nhieân, moâi tröôøng sinh thaùi bò hy sinh ñeå phuïc vuï cho hoaït ñoäng XK coù theå taùi sinh ñöôïc khoâng vaø neáu coù theå taùi sinh ñöôïc seõ taùi sinh ñöôïc bao nhieâu vaø trong thôøi gian bao laâu.
3.2.1.Quan ñieåm veà lôïi ích toái ña.
Toác ñoä taêng tröôûng
XK toái ña
óTaêng tröôûng XK toái ña + CLTTXK bò coi nheï
Quan ñieåm naøy coi troïng TTXK nhanh, coi nheï CLTTXK. Theo quan ñieåm naøy, moïi nguoàn löïc coù theå taän duïng ñeàu doàn vaøo hoaït ñoäng XK nhaèm ñaåy nhanh toác ñoä taêng tröôûng. Caùc lôïi ích khaùc bò boû qua: moâi tröôøng bò huyû hoaïi, maát caân baèng trong trình ñoä phaùt trieån cuûa caùc vuøng, ngaønh…Ñaây laø quan ñieåm maø caùc nöôùc Ñoâng AÙ theo ñuoåi trong thôøi kyø taêng tröôûng nhanh cuûa mình. Haäu quaû roõ reät nhaát laø moâi tröôøng bò huyû hoaïi, caân baèng sinh thaùi bò phaù vôõ.
Öu ñieåm lôùn nhaát cuûa quan ñieåm naøy laø toác ñoä taêng tröôûng nhanh, keùo theo quy moâ XK ngaøy caøng lôùn. Nhöôïc ñieåm lôùn nhaát cuõng do öu ñieåm lôùn nhaát gaây ra. Ñoù laø tình traïng haøng loaït caùc yeâu caàu coøn laïi cuûa CLTTXk bò boû ngoû. Nguy cô lôùn nhaát ñoái vôùi söï TTXK nhanh nhöng khoâng ñaït chaát löôïng chính laø maát caân baèng , oån ñònh vaø caùc nguoàn löïc phaùt trieån caïn kieät trong sôùm muoän.
3.2.2.Quan ñieåm veà lôïi ích toái öu
Toác ñoä taêng tröôûng cao
Lôïi ích toái öu Taêng tröôûng laâu daøi, beàn vöõng, oån ñònh,caân baèng, coâng baèng
Theo quan ñieåm naøy, lôïi ích toái öu ñaït ñöôïc khi khoâng quaù chuù troïng ñeán toác ñoä taêng tröôûng. Thay vaøo ñoù, caùc yeâu caàu khaùc cuûa CLTTXK nhö taêng tröôûng beàn vöõng, taêng tröôûng caân ñoái, taêng tröôûng caân baèng… ñöôïc chuù yù hôn.
Ñaây laø quan ñieåm caùc nöôùc Taây Aâu ñang theo ñuoåi trong nhöõng naêm gaàn ñaây. Cô sôû ñeå thöïc hieän theo quan ñieåm naøy laø neàn XK phaûi ñaït ñöôïc ñeán moät trình ñoä phaùt trieån nhaát ñònh naøo ñoù, taïo ñöôïc neàn taûng naâng cao caùc yeâu caàu cuûa CLTTXK.
Öu ñieåm cuûa quan ñieåm naøy laø giaønh söï quan taâm cho CLTTXK
Nhöôïc ñieåm laø chuù troïng ñeán caùc yeâu caàu khaùc cuûa CLTTXK maø boû qua yeâu caàu veà toác ñoä TTXK cao. Caùc quoác gia naøy taïm thôøi queân raèng moïi neàn kinh teá ñeàu vaän ñoäng vaø nhö vaäy, neáu khoâng vaän ñoäng thì ngay caû nhöõng quoác gia huøng maïnh nhaát cuõng coù nguy cô trôû thaønh quoác gia laïc haäu nhaát.
3.2.3.Quan ñieåm veà lôïi ích hôïp lyù
Nhöôïc ñieåm chung cuûa quan ñieåm 2 treân laø toû ra quaù thieân leäch ñeán 2 nhoùm yeâu caàu cuûa CLTTXK: toác ñoä taêng tröôûng nhanh vaø caùc yeâu caàu coøn laïi.
Quan ñieåm veà lôïi ích hôïp lyù chính laø quan ñieåm dung hoaø ñöôïc 2 quan ñieåm treân. Quan ñieåm naøy yeâu caàu toác ñoä TTXK cao phaûi ñi keøm vôùi CLTTXK. Lôïi ích hôïp lyù ñaït ñöôïc trong hoaøn caûnh cuï theå, phaûi phuø hôïp vôùi trình ñoä cuûa neàn kinh teá.
Tuy nhieân, cuõng coøn khaù nhieàu vaán ñeà chung quanh laøm theá naøo xaùc ñònh CLTTXK phuø hôïp vôùi yeâu caàu cuûa quoác gia, töùc laø laøm theá naøo xaùc ñònh toác ñoä TTXK hôïp lyù cho töøng thôøi kyø, xaùc ñònh coù theå cho pheùp söï maát caân baèng, maát caân ñoái taïm thôøi trong bao laâu.
Nguyeân taéc chung ñeå giaûi quyeát vaán ñeà naøy chính laø quan ñieåm cuï theå – lòch söû cuûa trieát hoïc MAÙc – Leânin. Khoâng theá aùp duïng nguyeân taéc duy nhaát, toác ñoä taêng tröôûng thoáng nhaát cho moïi thôøi kyø taêng tröôûng vaø phaùt trieån
Ngoaøi ra, caàn xaùc ñònh nhöõng ñieåm quan troïng sau:
Thöù nhaát, caùc giöõa caùc îeâu caàu cuûa CLTTXK coù toàn taïi maâu thuaãn, nhöng ñoù laø maâu thuaãn bieän chöùng vaø caùc yeâu caàu naøy vaãn thoáng nhaát trong khuoân khoå nhaát ñònh.
Thöù hai, caùc muïc tieâu veà TTXK vaø caùc muïc tieâu moâi tröôøng coù nhöõng ñieåm chung vôùi nhau. Chaúng haïn nhö muïc tieâu giöõ gìn taøi nguyeân thieân nhieân coù ñieåm chung vôùi muïc tieâu ña daïng hoùa maët haøng XK theo höôùng taêng tinh giaûm thoâ. Ngoaøi nhöõng ñieåm chung aáy, muïc tieâu veà moâi tröôøng vaø muïc tieâu veà TTXK hoaëc khoâng coù lieân quan, hoaëc ñoái laäp nhau. Ñoù chính laø vaán ñeà nan giaûi: maâu thuaãn giöõa taêng tröôûng nhanh vôùi phaùt trieån beàn vöõng. Muoán TTXK thì phaûi söû duïng nhieàu taøi nguyeân, löôïng chaát thaûi cuõng nhieàu hôn, gaây taùc ñoäng xaáu tôùi moâi tröôøng. Do vaäy, ñeå ñaït CLTTXk, ta caàn tìm ñöôïc khoaûng khoâng maâu thuaãn giöõa yeâu caàu moâi tröôøng vaø yeâu caàu toác ñoä taêng tröôûng cao ôû möùc hôïp lyù.
Thöù ba, veà yeâu caàu caân baèng trong CLTTXK.
Söï caân baúng khoâng phaûi luùc naøo cuõng ñaït ñöôïc, thöôøng thì chæ laø xu höôùng tieán veà traïng thaùi caân baèng. Do vaäy, khoâng theå luoân luoân ñoøi hoûi söï caân baèng trong CLTTXCK
Maët khaùc, neáu khoâng coù söï maát caân baèng taïm thôøi thò khoâng theå coù söï taêng tröôûng. Ñoù chính laø söï giaûi thích cho vieäc taêng tröôûng döïa vaøo caùc maët haøng XK chuû löïc nhaèm TTXK.
Neàn kinh teá vaø XK khoâng ngöøng vaän ñoäng. Neáu khoâng vaän ñoäng ñi leân, seõ taát yeáu vaän ñoäng khi xuoáng. Söï vaän ñoäng theo höôùng ñi xuoáng chöùng toû söï laïc haäu cuûa XK. Ngöôïc laïi, söï vaän ñoäng ñi leân cuûa XK khoâng theo ñöôøng thaúng maø theo hình troân oác, coù nhöõng luùc vaän ñoäng ñi xuoáng. Tuy nhieân, söï vaän ñoäng ñi xuoáng trong hình troân oác ñi leân chính laø chuaån bò caùc ñieàu kieän caàn thieát cho giai ñoaïn sau luoân phaùt trieån hôn giai ñoaïn tröôùc.
Nhö vaäy, söï vaän ñoäng ñi xuoáng hoaøn toaøn laø söï tuït haäu, söï vaän ñoäng ñi leân khoâng haún ñaõ hoaøn toaøn loaïi boû ñöôïc tuït haäu maø tuït haäu ñaõ chuyeån sang daïng tieàm aån.
3.2.4. Quan ñieåm phuø hôïp vôùi ñieàu kieän cuûa Vieät Nam
Quan ñieåm lôïi ích toái ña khoâng phuø hôïp vôùi Vieät Nam trong tình hình môùi. Quan ñieåm lôïi ích toái öu khoâng phuø hôïp vôùi Vieät Nam do yeâu caàu ñaåy nhanh coâng nghieäp hoaù – hieän ñaïi hoaù ñaát nöôùc.Trong ba quan ñieåm naâng cao CLTTXK cuûa Vieät Nam Quan ñieåm veà lôïi ích hôïp lyù toû ra phuø hôïp vôùi ñònh höôùng vaø tình hình cuûa Vieät Nam
Quan ñieåm cuûa Ñaûng Coäng saûn Vieät Nam ñöôïc theå hieän trong Chieán löôïc phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi 2001 – 2010: “Phaùt trieån nhanh, hieäu quaû vaø beàn vöõng, taêng tröôûng kinh teá ñi ñoâi vôùi thöïc hieän tieán boä, coâng baèng xaõ hoäi vaø baûo veä moâi tröôøng”, “ Phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi gaén chaët vôùi baûo veä vaø caûi thieän moâi tröôøng, ñaûm baûo söï haøi hoaø giöõa moâi tröôøng nhaân taïo vaø moâi tröôøng thieân nhieân, giöõ gìn ña daïng sinh hoïc” [1,33].Vieät Nam cuõng ñaõ xaây döïng Chöông trình nghò söï quoác gia 21 veà phaùt trieån beàn vöõng vaø ñang xuùc tieán thöïc hieän.
3.3. Muïc tieâu phaán ñaáu
Thöù nhaát, naâng cao CLTTXK cuûa Vieät Nam, ñaùp öùng caùc yeâu caàu veà CLTTXK: toác ñoä taêng tröôûng nhanh vaø hôïp lyù, taêng tröôûng beàn vöõng , oån ñònh, caân baèng, coâng baèng vaø laâu daøi.
Thöù hai, söû duïng coù hieäu quaû caùc lôïi theá hieän taïi.
Song song vôùi söû duïng caùc lôïi theá hieän taïi laø nghieân cöùu, tìm ra caùc lôïi theá trong töông lai. Caùc lôïi theá naøy coù nhöõng ñaëc ñieåm sau:
Laø caùc lôïi theá ñoäng. Khaû naêng phaùt huy khoâng coù giôùi haïn
Phaûi luoân luoân phaùt huy khoâng ngöøng
Con ngöôøi laø nhaân toá quyeát ñònh ñoái vôùi caùc lôïi theá caïnh tranh ñoäng
Thöù ba, ñaûm baûo lôïi ích töø CLTTXK cuûa caùc thaønh phaàn trong xaõ hoäi. Doanh nghieäp ñaït ñöôïc hieäu quaû kinh teá caù bieät; ngöôøi tieâu duøng coù ñöôïc cô caáu tieâu duøng hieän ñaïi; ngöôøi lao ñoäng coù thu nhaäp oån ñònh, xöùng ñaùng vôùi söùc lao ñoäng ñaõ boû ra. Quoác gia ñaït ñöïôc CLTTXK, nhôø vaäy, ñaït ñöôïc nhöõng tieàn ñeà nhaát ñònh trong phaùt trieån kinh teá.
Baûng 18: Tyû troïng caùc nhoùm haøng trong cô caáu XK naêm 2010 [87]
3.4. Loä trình
Nhoùm haøng
Tyû troïng (%)
Khoaùng saûn
3,5
Noâng laâm thuyû saûn chính
17,2
Haøng cheá bieán chính
41,2
Haøng cheá bieán cao
14
Haøng khaùc
24
3.4.1.Giai ñoaïn 1: 2005 – 2010
Theo “Chieán löôïc phaùt trieån xuaát nhaäp khaåu thôøi kyø 2001 – 2010”, ñöa ra muïc tieâu phaùt trieån XK ñeán naêm 2010 nhö sau (xem baûng):
Vôùi muïc tieâu naøy, ñeán naêm 2010, cô caáu caùc maët haøng XK seõ chuyeån bieán theo höôùng giaûm tyû troïng haøng noâng saûn vaø khoaùng saûn, naâng tyû leä haøng cheá bieán vaø cheá bieán cao, ñoàng thôøi, ña daïng hoaù maët haøng XK (tyû troïng cuûa caùc maët haøng khaùc laø 24%).
Toác ñoä taêng tröôûng trung bình cuûa XK thôøi kyø naøy phaûi ñaït 14%. XK dòch vuï naêm 2010 ñaït 8,2 tyû USD [68]. XK ôû giai ñoaïn naøy caàn ñaït nhöõng tieàn ñeà nhaát ñònh cho nhöõng böôùc phaùt trieån ôû giai ñoaïn 2
3.4.2.Giai ñoaïn 2: 2011– 2015:
Toång kim ngaïch XK haøng hoaù vaø dòch vuï naêm 2015 gaáp ñoâi so vôùi naêm 2010 vaø ñaït 125,36 tyû USD. Cô caáu haøng XK chuyeån bieán theo höôùng tích cöïc. Haøng noâng saûn tuy chieám tyû troïng khoâng cao, chuû yeáu laø caùc saûn phaåm cheá bieán, moät löôïng nhoû caùc saûn phaåm cheá bieán saâu. Saûn phaåm coâng nghieäp vaãn giöõa vai troø quan troïng trong cô caáu XK, tuy nhieân, tyû troïng haøng cheá bieán cao trong saûn phaåm cheá bieán ñaït töø 40% trôû leân. Toác ñoä TTXK chaäm laïi ( 3 –4% so vôùi giai ñoaïn 1) nhöng vaãn ñaûm baûo tính oån ñònh, beàn vöõng
3.4.3.Giai ñoaïn 3: 2016 – 2020
Ñeán naêm 2020, Vieät Nam caên baûn trôû thaønh moät nöôùc coâng nghieäp tieân tieán. Nhö vaäy, cô caáu kinh teá cuûa Vieät Nam phaûi laø coâng nghieäp – dòch vuï - noâng nghieäp vôùi tyû troïng töông öùng laø: dòch vuï: 50-60% GDP, coâng nghieäp 25- 30%GDP, coøn laïi laø noâng nghieäp.
Do vaäy, keát thuùc giai ñoaïn 3 naøy, toång kim ngaïch XK haøng hoaù vaø dòch vuï naêm 2020 gaáp ñoâi so vôùi naêm 2015 vaø ñaït 250,72 tyû USD.
Cuõng trong giai ñoaïn naøy, XK cuûa Vieät Nam phaûi cô baûn taïo döïng ñöôïc nhöõng tieàn ñeà vöõng chaéc cuûa CLTTXK. XK taêng vôùi toác ñoä chaäm laïi nhöng vaãn taêng veà tuyeät ñoái vaø oån ñònh. Caùc lôïi theá caïnh tranh theo höôùng hieän ñaïi ñaõ ñöôïc ñònh hình (caïnh tranh veà KHCN, chaát löôïng saûn phaåm, dòch vuï haäu maõi..)
3.5. Ñònh höôùng ñaûm baûo chaát löôïng taêng tröôûng XK cuûa Vieät Nam
Phaùt trieån XK cuõng nhö xaây moät coâng trình. Ngay töø baây giôø, khi tieáp tuïc ñaåy maïnh XK hôn nöõa, chuùng ta caàn raø soaùt laïi phaàn neàn moùng cho thaät chaéc chaén, ñaûm baûo cho coâng trình xaây döïng nhanh vaø beàn chaéc theo thôøi gian, khoâng gaëp caùc vaán ñeà veà kyõ thuaät nhö thieáu caân ñoái, thieáu caân baèng, thieáu oån ñònh…
Do vaäy, caàn taêng toác XK song song vôùi ñaûm baûo CLTTXK theo caùc ñònh höôùng sau:
Thöù nhaát, naâng cao CLTTXK nhaèm thöïc hieän toát coâng nghieäp hoaù – hieän ñaïi hoùa, ruùt ngaén khoaûng caùch vôùi caùc nöôùc khaùc. Caàn nhaän thöùc saâu saéc vai troø cuûa CLTTXK ñoái vôùi söï phaùt trieån beàn vöõng kinh teá – xaõ hoäi – moâi tröôøng cuûa ñaát nöôùc. Taùc ñoäng cuûa CLTTXK khoâng chæ giôùi haïn ôû nhöõng thaønh phaàn tröïc tieáp hoaëc giaùn tieáp tham gia hoaït ñoäng XK, maø môû roäng ñoái vôùi moïi thaønh vieân cuûa ñaát nöôùc.
Thöù hai, naâng cao noäi löïc cuûa quoác gia, traùnh döïa daãm nhieàu vaøo beân ngoaøi. Kinh nghieäm cuûa caùc nöôùc Ñoâng AÙ ñaõ cho thaáy ñieàu naøy.
Taêng CLTTXK treân cô sôû taêng naêng löïc caïnh tranh cuûa quoác gia
Naêng löïc caïnh tranh laø bieåu hieän roõ neùt nhaát cuûa CLTTXK. Naêng löïc caïnh tranh cao vaø CLTTXK toát luoân song haønh vôùi nhau.
Thöù ba, Nhaø nöôùc giöõ vai troø ñònh höôùng hôïp lyù trong vieäc ñieàu chænh caùc chính saùch vó moâ höôùng tôùi vieäc ñaûm baûo CLTTXK. naâng cao hieäu luïc quaûn lyù cuûa nhaø nöôùc
Caùc chính saùch khuyeán khích XK (phuø hôïp vôùi ñieàu kieän hoäi nhaäp kinh teá quoác teá, caùc cam keát quoác teá vaø coù hieäu quaû). Caùc chính saùch veà cô sôû haï taàng hôïp lyù
Thöù tö, keát hôïp nhuaàn nhuyeãn caùc giaûi phaùp truyeàn thoáng vôùi caùc giaûi phaùp môùi
Do gia taêng vieäc söû duïng caùc coâng cuï caïnh tranh phi giaù:thò phaàn, chính saùch, xuùc tieán…
Caùc lôïi theá caïnh tranh truyeàn thoáng veà nguoàn nguyeân lieäu, nhaân coâng reû maát daàn lôïi theá treân thò tröôøng theá giôùi
Ñoái vôùi neàn kinh teá noâng nghieäp laïc haäu nhö Vieät Nam, trong 10 – 20 naêm ñaàu coâng nghieäp hoaù ñaát nöôùc, vieäc taêng ñaàu tö ñeå thu huùt löôïng lôùn lao ñoäng reû coù lôïi hôn laø ñaàu tö cho phaùt trieån coâng ngheä môùi [58]. Tuy nhieân, sau 10 –20 naêm ñaàu coâng nghieäp hoaù naøy, neáu Vieät Nam khoâng thay ñoåi caùc lôïi theá caïnh tranh cuûa mình thì seõ gaëp nhieàu baát lôïi lôùn.
Baûng 19: So saùnh giaù trò do coâng ngheä vaø do söùc lao ñoäng taïo ra trong moät soá giai ñoaïn [100]
Giaù trò do coâng ngheä
taïo ra (%)
Giaù trò do söùc lao ñoäng
taïo ra (%)
Nhöõng naêm 1960
40
60
Nhöõng naêm 1980
60
40
Nhöõng naêm 1990
80
20
Nhö vaäy, lôïi theá veà söùc lao ñoäng ñaõ ñoåi choã cho lôïi theá veà coâng ngheä. Böùôc sang theá kyû XXI, coâng ngheä caøng giaønh öu theá maïnh hôn tröùôc söùc lao ñoäng. Neáu haøm löôïng coâng ngheä trong saûn phaåm cuûa Vieät Nam khoâng daàn ñöôïc naâng cao thì cuõng coù nghóa Vieät Nam ñaõ töï loaïi mình ra khoûi cuoäc chôi.
Thöù naêm, KHCN laø chìa khoaù nhaèm ñaït CLTTXK. Nhaø nöùôc –doanh nghieäp– nhaø khoa hoïc cuøng hôïp taùc chaët cheõ trong lónh vöïc KHCN. Nguoàn voán ñaàu tö cho KHCN coù theå xuaát phaùt töø nguoàn voán ngaân saùch, nguoàn voán ñaàu tö cho nghieân cöùu vaø phaùt trieån cuûa doanh nghieäp. Nhaø nöôùc chuû yeáu ñaàu tö vaøo lónh vöïc nghieân cöùu cô baûn. Vieäc öùng duïng vaø trieån khai coâng ngheä môùi seõ do doanh nghieäp vaø nhaø khoa hoïc nghieân cöùu vaø aùp duïng döïa treân tình hình thöïc teá cuûa doanh nghieäp.
Thöù saùu, toái öu hoaù cô caáu haøng XK vaø cô caáu thò tröôøng XK theo höôùng tham gia coù hieäu quaû vaøo neàn thöông maïi theá giôùi.
Veà cô caáu haøng XK.
Cô caáu haøng XK chuyeån bieán theo höôùng coâng nghieäp hoaù – hieän ñaïi hoaù
taêng haøm löôïng cheá bieán trong saûn phaåm
giaûm haøm löôïng haøng xuaát thoâ
Beân caïnh ñoù laø nhöõng saûn phaåm truyeàn thoáng coù tính ñoäc ñaùo cao, rieâng bieät cuûa Vieät Nam
Veà cô caáu thò tröôøng XK: theo quan ñieåm ña phöông hoaù thò tröôøng XK.
Khoâng taäp trung haøng hoaù quaù nhieàu vaøo moät thò tröôøng naøo
Caàn duy trì toác ñoä taêng tröôûng xu6aùt khaåu treân caùc thò tröôøng
Tyû leä thò tröôøng XK khoâng quan troïng baèng ta taän duïng ñöôïc lôïi theá treân thò tröôøng ñoù ñöôïc bao nhieâu vaø nhöõng lôïi theá ñoù coù phuø hôïp laâu daøi hay khoâng
Thöù baûy, CLTTXK vaø moâi tröôøng laø yeáu toá khoâng taùch rôøi. Caàn chuû ñoäng, tích cöïc phoøng ngöøa, ngaên chaën nhöõng taùc haïi do con ngöôøi gaây ra: giaûm khai thaùc, XK haøng nguyeân nhieân lieäu vaø tìm caùc nguoàn nguyeân nhieân lieäu saïch thay theá nguyeân nhieân lieäu, khoaùng saûn..
Thöù taùm, naâng cao hieäu quaû cuûa hoäi nhaäp kinh teá quoác teá (hoäi nhaäp roäng vaø saâu, giaûm nhöõng taùc ñoäng tieâu cöïc cuûa hoäi nhaäp, ñaûm baûo quyeàn lôïi nhö nhau giöõa caùc doanh nghieäp khi tham gia thò tröôøng theá giôùi)
Thöù chín, hieäu quaû trong hoaït ñoäng XK:
Ñeå ñaït ñöôïc yeâu caàu veà hieäu quaû naøy cuûa XK, caàn ñaûm baûo caùc tieâu chí sau:
Vò trí cao trong chuoãi giaù trò khi thaâm nhaäp thò tröôøng theá giôùi: coù khaû naêng kieåm soaùt caùc khaâu sau saûn xuaát nhö: phaân phoái, haäu maõi…Giaûm tyû troïng cuûa chi phí trung gian trong hoaït ñoäng saûn xuaát – kinh doanh
XK cuûa khu vöïc kinh teá trong nöôùc chieám tyû troïng lôùn. TTXK treân cô sôû söû duïng coù hieäu quaû caùc nguoàn löïc cuûa ñaát nöôùc
Caùc ñaàu taøu trong XK ñoùng vai troø tích cöïc thuùc ñaåy, keùo theo söï phaùt trieån cuûa caùc ngaønh XK khaùc.
Vieäc naâng cao hieäu quaû cuûa hoaït ñoäng XK goùp phaàn giaûi quyeát tích cöïc caùc vaán ñeà xaõ hoäi coù lieân quan ñeán XK: tình traïng vieäc laøm, phaân phoái thu nhaäp, xoaù ñoùi giaûm ngheøo… vì moïi thaønh vieân trong xaõ hoäi ñeàu caàn ñöôïc höôûng nhöõng lôïi ích do XK ñem laïi
Thöù möôøi, doanh nghieäp laø löïc löôïng noøng coát nhaèm naâng cao CLTTXK.
CLTTXK ñöôïc hình thaønh töø nhöõng yeáu toá nhoû hôn bao goàm doanh nghieäp vaø saûn phaåm cuûa hoï. Doanh nghieäp ñoùng vai troø quan troïng, quyeát ñònh ñeán saûn phaåm – dòch vuï maø hoï cung caáp. Ngöôøi mua chaáp nhaän saûn phaåm cuûa hoï chính laø bieåu hieän toát ñoái vôùi doanh nghieäp
CLTTXK cuûa moät quoác gia quan troïng khoâng chæ vôùi nhaø nöôùc maø vôùi taát caû caùc doanh nghieäp, ngöôøi lao ñoäng, ngöôøi tieâu duøng vaø moïi ngöôøi trong quoác gia ñeàu coù ñöôïc lôïi ích töø vieäc naâng cao CLTTXK.
3.6.Giaûi phaùp ñaûm baûo chaát löôïng taêng tröôûng XK cuûa Vieät Nam trong ñieàu kieän hoäi nhaäp ña phöông
Caùc thaønh phaàn tham gia vaøo vieäc ñaûm baûo CLTTXK khoâng chæ giôùi haïn ôû Nhaø nöôùc vaø caùc doanh nghieäp xuaát khaåu. Tuy nhieân, do dung löôïng baøi vieát haïn cheá, taùc giaû maïnh daïn ñöa ra hai nhoùm giaûi phaùp: giaûi phaùp ñoái vôùi Nhaø nöôùc vaø giaûi phaùp ñoái vôùi doanh nghieäp döïa treân nhöõng phaân tích ôû treân.
3.6.1 GIAÛI PHAÙP ÑOÁI VÔÙI NHAØ NÖÔÙC
3.6.1.1. Giaûi phaùp naâng nhaän thöùc veà CLTTXK
Thöù nhaát, naâng cao nhaän thöùc cuûa caùc doanh nghieäp veà hoäi nhaäp WTO, nhaát laø caùc doanh nghieäp tö nhaân vì caùc doanh nghieäp naøy hieåu bieát coøn raát haïn cheá veà WTO. Thoâng tin veà nhöõng thay ñoåi chính saùch nhaèm höôùng tôùi vieäc gia nhaäp WTO phaûi ñeán ñöôïc vôùi doanh nghieäp qua nhieàu hình thöùc
Tieáp tuïc môû caùc hoäi thaûo chuyeân ñeà veà hoäi nhaäp WTO, caùc quy taéc cuûa WTO vaø chieán löôïc hoäi nhaäp WTO ñoái vôùi töøng ngaønh haøng.
Thöù hai, naâng cao nhaän thöùc veà phaùt trieån beàn vöõng, tröôùc heát , caàn kòp thôøi coù chuyeån bieán caên baûn trong tö duy chæ huy ñoäng nguoàn löïc cho TTXK toái ña maø khoâng quan taâm tôùi vieäc ñaûm baûo khaû naêng taêng tröôûng oån ñònh, caân baèng, coâng baèng trong töông lai. Caàn xaùc ñònh CLTTXK ñaûm baûo cho söï phaùt trieån beàn vöõng cuûa XK, cuûa neàn kinh teá – xaõ hoäi.
3.6.1.2. Giaûi phaùp veà tích cöïc hoäi nhaäp kinh teá quoác teá
Thöù nhaát, noã löïc ñaøm phaùn gia nhaäp WTO. Caàn ñieàu chænh theo höôùng minh baïch hoaù caùc chính saùch.
Thöù hai, ña daïng hoaù caùc hình thöùc kinh doanh XK nhö giao dòch ….Ñaëc bieät laø caùc giao dòch taïi hoäi chôï quoác teá. Caùc doanh nghieäp Trung Quoác raát maïnh veà vaán ñeà naøy.
Thöù ba, tích cöïc tham gia caùc hoaït ñoäng lieân keát quoác teá nhaèm tranh thuû nhöõng cô hoäi.
3.6.1.3. Giaûi phaùp veà nguoàn nhaân löïc
Thöù nhaát, söû duïng nguoàn nhaân löïc moät caùch hieäu quaû. Tính ñeán ngaøy 1/7/2004 coù ñeán 5,6% lao ñoäng ôû thaønh thò thaát nghieäp vaø 20,66% lao ñoäng ôû noâng thoân khoâng coù vieäc laøm [89]
Thöù hai, môû roäng caùc hình thöùc, khuyeán khích caùc thaønh phaàn kinh teá tham gia vaøo söï nghieäp giaùo duïc. Tính thöïc tieãn cuûa noäi dung ñaøo taïo phaûi cao vaø luoân khoâng ngöøng ñöôïc caäp nhaät cho phuø hôïp vôùi tình hình thöïc teá.
Xaây döïng chieán löôïc daøi haïn veà ñaøo taïo nguoàn nhaân löïc chaát löôïng cao nhaèm taïo nguoàn lao ñoäng kyõ thuaät coù tay ngheà, ñoäi nguõ laõnh ñaïo doanh nghieäp coù trình ñoä, baûn lónh, ñaùp öùng cao yeâu caàu cuûa quaù trình hoäi nhaäp.
Thöù ba, Nhaø nöôùc caàn coù chính saùch thu huùt, söû duïng vaø boài döôõng nhaân taøi. Söû duïng nhaân taøi ñuùng vôùi khaû naêng chuyeân moân, ñaõi ngoä nhaân taøi xöùng ñaùng,
3.6.1.4. Giaûi phaùp veà khoa hoïc coâng ngheä
Naâng cao trình ñoä KHCN cuûa caùc nh aø khoa hoïc, naêng löïc thaåm ñònh coâng ngheä, khaû naêng tieán saâu vaøo lónh vöïc khoa hoïc hieän ñaïi cuûa ñoäi nguõ caùc nhaø khoa hoïc.
Ñaàu tö nghieân cöùu KHCN môùi, phuø hôïp vôùi ñieàu kieän cuûa ñaát nöôùc, aùp duïng vaøo hoaït ñoäng saûn xuaát baèng caùch: taêng ngaân saùch cho nghieân cöùu KHCN..
Phoái hôïp hoaït ñoäng cuûa caùc vieän nghieân cöuù, caùc tröôøng ñaïi hoïc vôùi caùc doanh nghieäp nhaèm taän duïng nguoàn tri thöùc vaø gaén keát hoaït ñoäng nghieân cöùu vôùi tình hình thuïc tieãn, giaûi quyeát kòp thôøi caùc khoù khaên, vöôùng maéc cuûa doanh nghieäp.
Ña daïng hoaù caùc moái quan heä quoác teá veà KHCN, traùnh phuï thuoäc coâng ngheä vaøo moät nguoàn.
Tham khaûo kinh nghieäm xaây döïng” Heä thoáng saùng taïo quoác gia” cuûa caùc nöôùc khaùc. Ñi töø choã nhaäp khaåu KHCNroài aùp duïng, tieán tôùi töï saùng taïo KHCN.
Tích cöïc thuùc ñaåy caùc doanh nghieäp ñaàu tö cho KHCN, cho saùng taïo, thu huùt doanh nghieäp tham gia caùc coâng trình nghieân cöùu khoa hoïc caáp quoác gia
3.6.1.5.Giaûi phaùp ñoái vôùi moâi tröôøng
Thöù nhaát, aùp duïng nguyeân taéc “ngöôøi gaây oâ nhieãm phaûi traû tieàn”. Ñaây laø nguyeân taéc maø Nhaät Baûn ñaõ trieät ñeå aùp duïng nhaèm giaûm thieåu toái ña löôïng chaát thaûi töø saûn xuaát vaøo moâi tröôøng.
Hình 8: Quaït gioù
Thöù hai, khai thaùc coù keá hoaïch vaø theo caùc chieán löôïc khai thaùc, söû duïng taøi nguyeân thieân nhieân hôïp lyù ñoái vôùi caùc loaïi taøi nguyeân taùi taïo vaø taøi nguyeân khoâng taùi taïo.
Thöù ba, thuùc ñaåy vieäc nghieân cöùu, trieån khai, öùng duïng caùc coâng ngheä, ñaëc bieät laø coâng ngheä saïch ñoái vôùi moâi tröôøng: naêng löôïng maët trôøi (Theo Manfred Shreiner, maët trôøi laø nguoàn goác cuûa moïi nguoàn naêng löôïng: taùi taïo ñöôïc vaø khoâng taùi taïo ñöôïc), naêng löôïng gioù, naêng löôïng thuyû trieàu... ÔÛ Aán Ñoä, caùc traïm naêng löôïng gioù ñaït toång coâng suaát khoaûng 3000MW, trong khi giaù moät traïm ñieän gioù chæ xaáp xæ giaù moät nhaø maùy nhieät ñieän chaïy baèng than coù coâng suaát töông ñöông [104]. Giaûi phaùp naøy nhaèm phuïc vuï cho muïc tieâu phaùt trieån beàn vöõnö1ñoái vôùi moâi tröôøng vaø taêng tröôûng laâu daøi.
Thöù ba, baûo veä moâi tröôøng caàn coù söï phoái hôïp giöaõ caùc doanh nghieäp ngaønh, caùc ñòa phöông, caùc caáp. Coù nhö vaäy, vieäc baûo veä moâi tröôøng môùi ñaït hieäu quaû.
3.6.1.6.Giaûi phaùp veà hoaøn thieän cô cheá – chính saùch, naâng cao hieäu quaû quaûn lyù xuaát khaåu.
Thöù nhaát, Nhaø nöùôc vaø caùc hieäp hoäi ngaønh haøng caàn ñöùng ra baûo veä doanh nghieäp laøm aên chaân chính tröôùc nhöõng caùo buoäc coù lieân quan tôùi caùc raøo caûn thöông maïi (nhö thueá choáng baùn phaù giaù..)
Thöù hai, ñaåy nhanh vieäc ban haønh, boå sung heä thoáng tieâu chuaån thöông maïi caäp nhaät vaø phuø hôïp vôùi caùc tieâu chuaån quoác teá. Hieän nay, Vieät Nam aùp duïng 5800/ 7000 tieâu chuaån , trong soá 5800 tieâu chuaån ñoù, chæ coù 13000 tieâu chuaån laø töông ñöông vaø coù möùc ñoä haøi hoaø vôùi caùc tieâu chuaån quoác teá. Trong lónh vöïc noâng saûn vaø thöïc phaåm, 409/799 tieâu chuaån Vieät Nam laø do töï nghieân cöùu xaây döïng. Toác ñoä xaây döïng caùc tieâu chuaån haøng naêm chaäm, moãi naêm chæ soaùt xeùt bình quaân 20 – 30 tieâu chuaån moät naêm[89]. Do vaäy, caàn ñaåy nhanh vieäc heä thoáng hoaù caùc tieâu chuaån cuûa Vieät Nam.
Thöù ba, xaây döïng moâi tröôøng phaùp lyù roõ raøng , oån ñònh nhaèm taïo döïng moâi tröôøng kinh doanh laønh maïnh. Boå sung vaø hoaøn thieän caùc vaên baûn phaùp luaät lieân quan ñeán lónh vöïc moâi tröôøng.
Thöù tö, raø soaùt laïi hieäu quaû chính saùch hoã trôï vaø khuyeán khích xuaát khaåu, kòp thôøi söûa ñoåi, boå sung theo höôùng phuø hôïp vôùi yeâu caàu cuûa hoäi nhaäp, haïn cheá ñoäc quyeàn, gian laän thöông maïi.
Thöù naêm, ngaøy nay,” saùng taïo “ ñöôïc lyù giaûi laø “saùng taïo toaøn dieän ôû caáp ñoä cao laáy xaây döïng kinh teá laøm trung taâm” [29], bao goàm:
Saùng taïo tri thöùc: saùng taïo trong nghieân cöùu khoa hoïc.
Saùng taïo kyõ thuaät: doanh nghieäp bieán tri thöùc ñöôïc saùng taïo ra thaønh saûn phaåm môùi, coâng ngheä môùi vaø dòch vuï môùi.
Saùng taïo theå cheá: saùng taïo moâi tröôøng vaø cô cheá do chính saùch taïo ra.
Nhö vaäy, Nhaø nöôùc vaø Chính phuû cuõng laø chuû theå tröïc tieáp cuûa saùng taïo. Do vaäy, caùc chính saùch ñöôïc ban haønh cuõng caàn mang tính saùng taïo
3.5.1.7. Giaûi phaùp veà saûn phaåm xuaát khaåu
Thöù nhaát, xaây döïng chieán löôïc phaùt trieån daøi haïn caùc maët haøng xuaát khaåu, trong ñoù hoaïch ñònh nhöõng muïc tieâu khaùc nhau cho nhöõng saûn phaåm coù khaû naêng caïnh tranh khaùc nhau (saûn phaåm coù khaû naêng caïnh tranh vaø ñang caïnh tranh coù hieäu quaû, saûn phaåm coù khaû naêng caïnh tranh coù ñieàu kieän, saûn phaåm coù khaû naêng caïnh tranh thaáp)
Ngoaøi ra, khuyeán khích vieäc XK nhöõng saûn phaåm coù lôïi theá treân thò tröôøng theá giôùi theo caùc loä trình thích hôïp veà ñaûm baûo vaø naâng cao CLTTXk cuõng nhö loä trình rieâng cuûa saûn phaåm.
Tröôùc maét, ñoái vôùi nhöõng saûn phaåm Vieät Nam ñaõ coù thò phaàn nhaát ñònh: gaïo, caø pheâ, tieâu… thì caàn naâng cao chaát löôïng cuûa saûn phaåm. Ñoái vôùi nhöõng saûn phaåm coâng ngheä thaäp söû duïng nhieàu lao ñoäng (deät may, da giaøy) caàn ñaàu tö thieát keá maãu maõ, chuû ñoäng veà nguoàn nguyeân vaät lieäu. Ñoái vôùi nhöõng saûn phaåm söû duïng coâng ngheä cao hôn nhö haøng ñieän, ñieän töû, phaàn meàm.. caàn thu huùt voán vaø coâng ngheä töø nöôùc ngoaøi.
Thöù hai, phaùt trieån caùc ngaønh coâng nghieäp thaân thieän vôùi moâi tröôøng, ñaëc bieät laø ngaønh du lòch, voán ñöôïc coi laø ngaønh coâng nghieäp khoâng khoùi, nhaát laø khi trieån voïng cuûangaønh du lòch cuûa Vieät Nam vaãn coøn raát lôùn vôùi nhieàu khu du lòch, di tích lòch söû, vaên hoaù. Ngoaøi ra, ñaây laø ngaønh XK taïi choã, laïi coù taùc ñoäng taïo ñieàu kieän cho caùc ngaønh khaùc phaùt trieån, nhö caùc ngaønh ngheà thuû coâng truyeàn thoáng.
Tuy nhieân, neáu khoâng ñöôïc ñònh höôùng vaø quaûn lyù chaët cheõ, moâi tröôøng sinh thaùi seõ bò aûnh höôûng ( oâ nhieãm do raùc thaûi, heä sinh thaùi bò xaâm haïi, caùc di tích lòch söû bò phaù hoaïi)
3.1.6.8.Giaûi phaùp veà thò tröôøng xuaát khaåu:
Thöù nhaát, ña daïng hoaù thò tröôøng XK. Cuøng vôùi vieäc cuûng coá caùc thò tröôøng truyeàn thoáng, Nhaø nöôùc caàn ñònh höôùng cho doanh nghieäp phaùt trieån theâm caùc thò tröôøng môùi. Nhaø nöôùc caàn hoaïch ñònh caùc chieán löôïc daøi haïn cho caùc thò tröôøng xuaát khaåu coù tieàm naêng.
Thöù hai, beân caïnh phaùt trieån thò tröôøng XK, caàn quan taâm ñeán thò tröôøng trong nöôùc. Khi Vieät Nam hoäi nhaäp saâu vaøo neàn kinh teá theá giôùi, ngay laäp töùc, thò tröôøng trong nöôùc cuõng trôû thaønh moät phaàn cuûa thò tröôøng theá giôùi, caïnh tranh treân thò tröôøng trong nöôùc luùc naøy cuõng mang tính chaát caïnh tranh quoác teá.
Hình9: Haøn Quoác
Trong nhöõng naêm qua, thò tröôøng trong nöùôc chöa ñöôïc ñaàu tö thích ñaùng.Trong khi caùc nhaø XK gaïo vaãn ñang loay hoay tìm kieám nhöõng thò tröôøng XK thì ngay taïi Vieät Nam, gaïo Thaùi Lan ñang traøn ngaäp thò tröôøng, thaäm chí ñang ngaáp ngheù chieám lónh thò tröôøng noäi ñòa Vieät Nam.
Kinh nghieäm cuûa nhieàu nöôùc ñi tröôùc cho thaáy raèng: thò tröôøng trong nöôùc khoâng theå bò coi nheï. Haøn Quoác ñaõ khoâng quan taâm ñuùng möùc ñeán thò tröôøng trong nöôùc, daãn ñeán haäu quaû: cô caáu saûn xuaát vaø XK dòch chuyeån nhanh choùng nhöng phaàn lôùn lao ñoäng vaãn laøm trong n6ng nghieäp hoaëc dòch vuï giaûn ñôn (tyû troïng cuûa coâng nghieäp trong toång vieäc laøm cuûa Haøn Quoác 1985 – 1996 chæ laø 22%) [42]. Ngoaøi ra, khi caùc thò tröôøng chính cuûa Haøn Quoác laø Nhaät, NIEs vaø ASEAN gaëp khoù khaên, thò tröôøng trong nöôùc khoâng ñuû lôùn ñeå giaûi quyeát tình traïng dö thöøa.
3.6.1.9.Hoaøn thieän cô sôû haï taàng
Thöù nhaát, caàn nhaän thöùc raèng caùc dòch vuï veà cô sôû haï taàng khoâng phaûi chæ phuïc vuï cho xuaát khaåu, maø baûn thaân caùc dòch vuï naøy cuõng mang tính chaát kinh doanh, taïo tích luyõ cao cho neàn kinh teá quoác daân, môû cöûa nhanh thò tröôøng, ñaùp öùng yeâu caàu cuûa caùc cam keát thöông maïi haøng hoaù vaø dòch vuï quoác teá. Do vaäy, caùc ngaønh naøy cuõng phaûi naâng cao naêng löïc caïnh tranh cuûa mình döïa vaøo giaûm giaù thaønh vaø naâng cao chaát löôïng dòch vuï
Thöù hai, coù ñònh höôùng, chieán löôïc hôïp lyù veà xoaù boû ñoäc quyeàn trong moät soá lónh vöïc nhö thoâng tin lieân laïc, ñieän,.. vaø môû cöûa caùc thò tröôøng naøy phuø hôïp vôùi loä trình hoäi nhaäp kinh teá quoác teá cuûa Vieät Nam.
3.6.1.10. Giaûi phaùp naâng cao hieäu quaû coâng taùc xuùc tieán thöông maïi.
Thöù nhaát, Nhaø nöôùc thöôøng xuyeân cung caáp thoâng tin veà caùc thò tröôøng cho doanh nghieäp ñeå hoï ñònh höôùng ñuùng cho hoaït ñoäng xuaát khaåu cuûa mình.Thieát laäp heä thoáng thoâng tin nhaèm ñaûm baûo thoâng tin ñaày ñuû, chính xaùc, kòp thôøi. Thöïc hieän toát vieäc döï baùo cung vaø caàu cuûa thò tröôøng ñeå doanh nghieäp coù ñoái saùch thích öùng.
Thöù hai, toå chöùc caùc hoäi thaûo vaø caùc cuoäc toaï ñaøm vôùi söï tham gia cuûa caùc doanh nghieäp nhaèm giôùi thieäu caùc cô hoäi kinh doanh cho doanh nghieäp
Thöù ba, xuùc tieán vai troø cuûa caùc tham taùn thöông maïi
Thöù tö, taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho caùc DNXK tham gia caùc hoäi chôï thöông maïi quoác teá
3.6.2. GIAÛI PHAÙP ÑOÁI VÔÙI DOANH NGHIEÄP XUAÁT KHAÅU
Tröôùc heát, DNXK caàn xaùc ñònh nhöõng khaû naêng vaø cô hoäi cuûa mình döïa treân vieäc phaân tích ma traän SWOT
Ma traän SWOT ñoái vôùi DNXK
O
T
S
W
Caùc ñieåm maïnh (Strengths):
Khaû naêng giao haøng nhanh, ñuùng thôøi haïn
Ñoäi nguõ lao ñoäng ñöôïc ñaøo taïo
Khaû naêng saùng taïo cuûa ngöôøi lao ñoäng raát lôùn
Nguoàn voán haïn heïp
Chi phí coøn ôû möùc cao
Chaát löôïng saûn phaåm coøn yeáu, chöa phuø hôïp vôùi caùc yeâu caàu cuûa thò tröôøng vaø khaùch haøng
Tính ñoäc ñaùo cuûa saûn phaåm chöa cao
Chaát löôïng dòch vuï chöa thuyeát phuïc ñöôïc DNXK
Nguoàn nhieân lieäu
Caùc ñieåm yeáu (Weaknesses):
Caùc cô hoäi (Opportunities):
Nhaø nöôùc khuyeán khích vaø taïo ñieàu kieän ñeå caùc DN phaùt trieån
Thò tröôøng DV trong vaø ngoaøi nöôùc ñang taêng tröôûng
Nhu caàu thò tröôøng lôùn
Thaùch thöùc (Threats):
Caïnh tranh khoâng caân söùc vôùi caùc DN nöôùc ngoaøi
Nguy cô tuït haäu veà khoa hoïc coâng ngheä
Naêng löïc quaûn lyù coøn thaáp
Raøo caûn thöông maïi
Tranh chaáp thöông maïi…
Treân cô sôû phaân tích ma traän SWOT, DNXK cuõng caàn xaùc ñònh choã ñöùng cuûa mình treân thò tröôøng theo nguyeân taéc 3C. Doanh nghieäp caàn höôùng ñeán khaùch haøng neáu muoán ñöa saûn phaåm ra thò tröôøng theá giôùi, ñoàng thôøi cuõng khoâng theå xem thöôøng ñoái thuû caïnh tranh cuûa mình. Döïa treân phaân tích SWOT vaø phaân tích 3C, caùc doanh nghieäp coù theå tham khaûo caùc giaûi phaùp sau:
Product
3.6.2.1 Veà chieán löôïc marketing cuûa doanh nghieäp
Thöù nhaát, doanh nghieäp ngoaøi vieäc taäp trung vaøo thò tröôøng chuû yeáu cuûa mình, doanh nghieäp cuõng caàn nghieân cöùu, ñeà ra caùc chieán löôïc saûn phaåm, thò tröôøng tìm ra thò tröôøng ngaùch . Ñaây laø loaïi thò tröôøng khaù phuø hôïp vôùi quy moâ, trình ñoä cuûa doanh nghieäp Vieät Nam
Thöù hai, khoâng ngöøng naâng cao vaø caûi tieán chaát löôïng saûn phaåm theo kòp nhu caàu, yeâu caàu cuûa thò tröôøng. Chaát löôïng haøng hoaù phuø hôïp vôùi thò hieáu, thu nhaäp cuûa ngöôøi tieâu duøng cuûa moãi thò tröôøng. Haøng hoaù cuõng caàn coù chaát löôïng phuø hôïp vôùi caùc tieâu chuaån veà kyõ thuaät, kieåm dòch, veä sinh…. cuûa quoác teá, caàn ñöôïc aùp duïng heä thoáng quaûn lyù chaát löôïng theo tieâu chuaån quoác teá. Ngoaøi ra, chaát löôïng saûn phaåm caàn ñöôïc duy trì oån ñònh vaø ñoàng nhaát
Competitor
Customer
Product
Company
Thöù ba, naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng marketing, quaûng caùo chaøo haøng, ñaøm phaùn, kyù keát hôïp ñoàng ngoaïi thöông ñuùng luaät vaø nguyeân taéc thöông maïi quoác teá.
Thöù tö, nghieân cöùu caùc saûn phaåm môùi phuø hôïp nhu caàu ña daïng cuûa thò tröôøng. Caùc saûn phaåm naøy caàn ñaùp öùng caùc tieâu chuaån sau: ñi tröôùc ñoùn daàu xu theá tieâu duøng hieän ñaïi vaø tính ñoäc ñaùo cao.
Thöù naêm, quan taâm ñeán dòch vuï khaùch haøng (keå caû khaùch haøng hieän taïi vaø khaùch haøng tieàm naêng) vì ñaây laø moät trong nhöõng khaâu quan troïng nhaát.
International Market
Theo oâng David Birnbaum – chuyeân gia cuûa ITC – giaù caùc maët haøng deät may cuûa Trung Quoác nhìn chung cao hôn giaù cuûa caùc nöôùc XK khaùc ñeán 46% nhöng caùc nh aø nhaäp khaåu nöùôc ngoaøi vaãn tìm ñeán Trung Quoác do caùc doanh nghieäp Trung Quoác ñaõ thöïc hieän chieán löôïc chaêm soùc khaùch haøng kyõ löôõng töø khi hoï coøn laø khaùch haøng tieàm naêng [89].
Thöù saùu, löïa choïn phöông thöùc thích hôïp nhaèm thaâm nhaäp caùc thò tröôøng, môû roäng keânh phaân phoái saûn phaåm. Lieân keát vôùi caùc doanh nghieäp nöôùc ngoaøi môû caùc cöûa haøng kinh doanh ngay taïi thò tröøông XK.
Thöù baûy, tích cöïc tham gia caùc hoäi chôï thöông maïi quoác teá,
Thöù taùm, coù bieän phaùp giaûm chi phí kinh doanh. Phaân boå chi phí hôïp lyù, traùnh thaát thoaùt laõng phí, giaûm thieåu nhöõng chi phí khoâng caàn thieát.
Thöù chín, xaùc ñònh vò trí cuûa doanh nghieäp trong chuoãi giaù trò. Neáu khaû naêng cho pheùp, doanh nghieäp coù theå vöôn xa hôn nöõa trong chuoãi giaù trò baèng caùch tieáp caän caùc khaâu sau cuûa saûn xuaát nhö phaân phoái, dòch vuï khaùch haøng…(neáu quy moâ phuø h ôïp vaø coù hieäu quaû)
3.6.2.2. Veà caùc vaán ñeà lieân quan tôùi moâi tröôøng
Quan taâm tôùi vaán ñeà chaát thaûi trong hoaït ñoäng saûn xuaát – kinh doanh.
Thieát laäp heä thoáng xöû lyù chaát thaûi , khoâng ñaåy chaát thaûi tröïc tieáp vaøo moâi tröôøng
Kinh doanh- saûn xuaát trong nhöõng ngaønh ngheà maø coù theå giaûm taùc ñoäng huyû hoaïi moâi tröôøng
Nghieân cöùu, aùp duïng caùc coâng ngheä tieát kieäm nhieân lieäu.
3.6.2.3. Veà vaán ñeà khoa hoïc coâng ngheä
Thöù nhaát, söû duïng nguoàn coâng ngheä môùi (nhaäp khaåu töø nöôùc ngoaøi) ñeå tieán haønh hoaït ñoäng saûn xuaát ñaït hieäu quaû cao
Aùp duïng coâng ngheä môùi vaøo saûn xuaát, nhaát laø saûn xuaát noâng nghieäp. Nhaät Baûn ñaõ xaây döïng ñöôïc nhöõng nhaø kinh troàng rau raát lôùn vôùi chi phí lao ñoäng giaûm xuoáng 2 – 4 laàn. Saûn xuaát noâng nghieäp theo coâng ngheä tieân tieán cho pheùp taêng khoái löôïng saûn phaåm hôn 20 laàn so vôùi phöông phaùp canh taùc thoâng thöôøng [100]
Thöù hai, doanh nghieäp caàn chuû ñoäng trong vieäc nghieân cöùu KHCN. Khi so saùnh nguoàn kinh phí nghieân cöùu vaø phaùt trieån (R&D) cuûa moät soá nöôùc, caùc nhaø khoa hoïc nhaän thaáy: doanh nghieäp hoaït ñoäng saùng taïo nhieàu nhaát, sau ñoù laø caùc tröôøng ñaïi hoïc vaø cuoái cuøng laø caùc toå chöùc nghieân cöùu khoa hoïc. Doanh nghieäp laø chuû theå chính yeáu nhaát trong hoaït ñoäng nghieân cöùu khoa hoïc. Hoï phaûi tröïc tieáp caïnh tranh vaø ñöông ñaàu vôùi nhöõng khoù khaên vöôùng maéc. Do vaäy, hoï laø ngöôøi caàn chuû ñoäng nhaát trong nghieân cöùu khoa hoïc.
Thöù ba, khuyeán khích, khen thöôûng, bieåu döông caùc caù nhaân,t aäp theå coù saùng kieán, ñoùng goùp cho hoaït ñoäng saûn xuaát –kinh doanh.
3.6.2.4. Veà nguoàn nhaân löïc chaát löôïng cao: caàn naâng cao trình ñoä chuyeân moân, taêng cöôøng naêng löïc saùng taïo cuûa ngöôøi lao ñoäng .
Thöù nhaát, Keát hôïp vôùi caùc tröôøng ñaïi hoïc, cao ñaêng, tröôøng daïy ngheà trong vieäc ñaøo taïo ñoäi nguõ lao ñoäng döôùi nhieàu hình thöùc.
Thöù hai, môû roäng,taêng cöôøng XK lao ñoäng sang caùc nöôùc tieân tieán ñeå tieáp thu coâng ngheä hieän ñaïi,kinh nghieäm vaø tay ngheà tieân tieán.
Thöù ba,coù chính saùch ñaõi ngoä xöùng ñaùng caùc nhaân taøi, coù chính saùch thu huùt nguoàn nhaân löïc coù tay ngheà cao moät caùch coù hieäu quaû.
3.6.2.5.Giaûi phaùp veà thöông hieäu
Doanh nghieäp caàn coù nhaän thöùc ñuùng ñaén veà thöông hieäu vaø vai troø cuûa thöông hieäu ñoái vôùi söï toàn taïi vaø môû roäng cuûa doanh nghieäp.
Coù chieán löôïc veà thöông hieäu döïa treân vieäc nghieân cöùu kyõ thò tröôøng, nhöõng yeâu caàu veà baûo hoä thöông hieäu cuûa thò tröôøng ñoù..
Naâng cao kieán thöùc veà hoäi nhaäp, veà quyeàn lôïi, traùch nhieäm cuûa doanh nghieäp trong quaù trình hoäi nhaäp, chuû ñoäng öùng phoù vôùi nhöõng bieán coá treân thò tröôøng
3.6.2.6 .Lieân keát vôùi caùc doanh nghieäp trong cuøng ngaønh.
Caùc doanh nghieäp trong cuøng ngaønh thöôøng laø nhöõng ñoái thuû caïnh tranh cuûa nhau. Tuy nhieân, ñieàu naøy khoâng luoân luoân ñuùng, nhaát laø trong tröôøng hôïp söï hôïp taùc ñem laïi lôïi ích cho caùc beân. Doanh nghieäp Vieät Nam thöôøng coù quy moâ vöøa vaø nhoû, khaû naêng ñaùp öùng löôïng haøng lôùn töø nhöõng ñôn haøng cuûa caùc doanh nghieäp Myõ laø raát haïn cheá.Neáu lieân keát vôùi nhau thí seõ naém baét ñöôïc cô hoäi,chia seû lôïi nhuaän,tieáp thu coâng ngheä môùi.Neáu khoâng lieân keát vôùi nhau, cô hoäi seõ vuoät khoûi taàm tay cuûa doanh nghieäp.
Ngoaøi ra, neáu khoâng coù söï lieân keát giöõa caùc doanh nghieäp, vieäc giaûi quyeát caùc tranh chaáp thöông maïi seõ gaëp nhieàu khoù khaên.
KEÁT LUAÄN
Ñaûm baûo chaát löôïng taêng tröôûng xuaát khaåu laø yeâu caàu taát yeáu ñoái vôùi taát caû caùc quoác gia treân theá giôùi, töø sieâu cöôøng Myõ cho ñeán caùc cöôøng quoác kinh teá (nhö EU, Nhaät Baûn) hay caùc nöôùc ñang phaùt trieån (trong ñoù coù Vieät Nam) hay thaäm chí laø caùc quoác gia bò ñaùnh giaù laø chaäm phaùt trieån nhaát (chaâu Phi). Con ñöôøng höôùng tôùi naâng cao chaát löôïng taêng tröôûng xuaát khaåu cuûa Vieät Nam vaø caùc quoác gia khaùc khoâng heà ñôn giaûn vaø cuõng khoâng phaûi trong moät sôùm moät chieàu. Ñaây laø quaù trình phaán ñaáu khoâng ngöøng nghæ. Döøng laïi cuõng ñoàng nghóa vôùi tuït haäu.
Cho duø ñaõ coù nhieàu böôùc tieán quan troïng trong phaùt trieån kinh teá, ñaëc bieät laø trong xuaát khaåu, Vieät Nam vaãn coøn laø moät quoác gia ngheøo, laïc haäu, ngaøy caøng bò caùc quoác gia khaùc boû xa veà trình ñoä phaùt trieån. Chuû tòch Hieäp hoäi Marketing theá giôùi – oâng Harmawan – ñaõ nhaán maïnh raèng caùc doanh nghieäp Vieät Nam laø nhöõng con caùc nhoû ñang bôi trong hoà ñaày raãy caù lôùn, vaø “ Caù nhoû phaûi bôi noã löïc hôn nhieàu so vôùi caù lôùn thì môùi giöõ nguyeân ñöôïc vò trí maø khoâng thuït luøi”. Moïi quoác gia ñeàu coá gaéng vaø Vieät Nam laïi caøng caàn coá gaéng.
Vieät Nam gia nhaäp vaøo thò tröôøng theá giôùi khaù muoän nhöng laïi coù cô hoäi hoïc hoûi kinh nghieäm töø caùc quoác gia ñi tröôùc. Thöïc teá, kinh nghieäm cuûa caùc quoác gia treân theá giôùi khoâng phaûi laø ít. Tuy nhieân vieäc saøng loïc vaø aùp duïng caùc kinhnghieäm naøy khoâng theå maùy moùc. Trong boái caûnh phaân coâng lao ñoäng, thò tröôøng theá giôùi khaùc nhau, vaø bieán ñoåi khoâng ngöøng nghæ trong töøng ngaøy, töøng giôø, moãi quoác gia, doanh nghieäp caàn tìm ra con ñöôøng phuø hôïp vôùi tình hình rieâng cuûa mình, vaø cuõng caàn coù nhöõng thay ñoåi chieán löôïc phuø hôïp vôùi yeâu caàu khaùch quan môùi.
Tuy nhieân, chaát löôïng taêng tröôûng xuaát khaåu khoâng ñôn giaûn chæ laø vaán ñeà lieân quan tôùi chính phuû vaø doanh nghieäp cuûa caùc quoác gia. “Phaùt trieån beàn vöõng seõ khoâng thaønh hieän thöïc chæ thoâng qua caùc chính saùch vaø theå cheá quoác gia, maø laø treân caùc caùnh ñoàng, trong caùc khu röøng vaø caùc nhaø maùy” (Trích phaùt bieåu cuûa ngaøi Jordan Ryan – ñaïi dieän UNDP taïi Vieät Nam trong cuoäc hoïp “Coâng taùc tö töôûng vôùi phaùt trieån beàn vöõng” thaùng 6/2004). Chaát löôïng taêng tröôûng xuaát khaåu cuõng caàn ñöôïc thöïc teá hoaù, cuï theå hoaù thoâng qua hoaït ñoäng cuûa Chính phuû, doanh nghieäp vaø ngöôøi lao ñoäng.
Trong cuoäc chieán choáng laïi söï tuït haäu, Nhaø nöôùc ñoùng vai troø ñònh höôùng cho neàn XK cuûa quoác gia, coøn caùc doanhnghieäp chính laø löïc löôïng noøng coát. vì naâng cao chaát löôïng taêng tröôûng xuaát khaåu khoâng chæ laø vaán ñeà cuûa xuaát khaåu maø coøn lieân quan tôùi vieäc naâng cao chaát löôïng caùc dòch vuï khaùc lieân quan. Xuaát haøng theo FOB nhö caùc DNXK Vieät Nam vaãn thöôøng laøm, haøm löôïng dòch vuï trong haøng hoaù raát thaáp do boû qua moät loaït caùc dòch vuï xuaát khaåu nhö vaän taûi bieån, baûo hieåm …Ngöôïc laïi, xuaát haøng theo ñieàu kieän CIF, trong saûn phaåm ñaõ bao goàm caùc dòch vuï treân neân giaù trò gia taêng cuûa saûn phaåm cao. Vieäc giaûm chi phí vaän taûi bieån xuoáng möùc hôïp lyù nhaát laø ñoäng löïc ñeå DNXK xuaát haøng theo ñieàu kieän CIF vaø naâng cao giaù trò gia taêng cuõng nhö khaû naêng caïnh tranh cuûa saûn phaåm, vaø muïc tieâu cuûa chaát löôïng taêng tröôûng xuaát khaåu ñoái vôùi doanh nghieäp.
Neáu nhö ba truï coät chính cuûa phaùt trieån beàn vöõng laø taêng tröôûng kinh teá, phaùt trieån xaõ hoäi vaø baûo veä moâi tröôøng thì chaát löôïng taêng tröôûng xuaát khaåu cuõng caàn caû ba truï coät. Ñeå ñaûm baûo chaát löôïng taêng tröôûng xuaát khaåu, caàn giaûi quyeát haøi hoaø moái quan heä giöõa caùc truï coät naøy.
Qua coâng trình, taùc giaû xin nhaán maïnh moät ñieàu: maáu choát ñeå giaûi quyeát vaán ñeà naâng cao chaát löôïng taêng tröôûng xuaát khaåu laø naâng cao naêng löïc caïnh tranh quoác teá vaø ñaûm baûo hieäu quaû kinh teá – xaõ hoäi chöù khoâng phaûi ñaëc quyeàn, ñaëc lôïi cho moät DN naøo. GS.TSKH Nguyeãn Maïi, trong tham luaän taïi Hoäi thaûo khoa hoïc quoác gia, cuõng ñaõ nhaän ñònh: “phaûi treân cô sôû hieäu quaû kinh teá – xaõ hoäi ñeå giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà coù lieân quan ñeán xuaát khaåu” . Lôïi ích cuûa caùc thaønh phaàn tham gia hoaït ñoäng xuaát khaåu caàn dung hoaø nhau trong moái quan heä vôùi lôïi ích chung cuûa toaøn neàn kinh teá – xaõ hoäi. Vaø ñieàu kieän tieân quyeát ñeå thöïc hieän ñieàu naøy laø Chính phuû ñeà ra, boå sung caùc chieán löôïc hôïp lyù, caùc doanh nghieäp chuû ñoäng, linh hoaït trong caùc chieán löôïc kinh doanh.
Coù theå noùi, coâng trình cuõng coøn raát nhieàu thieáu soùt do kieán thöùc cuûa taùc giaû coøn haïn cheá. Ngoaøi ra, do dung löôïng baøi vieát haïn heïp, noäi dung coâng trình chöa ñöôïc trình baøy chi tieát, ñaày ñuû, thaäm chí coøn moät soá vaán ñeà neâu leân nhöng vaãn coøn boû ngoû nhö söï caân baèng trong taêng tröôûng xuaát khaåu (maát caân ñoái ôû möùc ñoä naøo thì coù theå chaáp nhaän ñöôïc), heä thoáng caùc tieâu chí ñaùnh giaù chaát löôïng taêng tröôûng xuaát khaåu cuûa quoác gia coøn chöa ñaày ñuû, chöa xaùc ñònh ñöôïc caùc maët haøng xuaát khaåu theo caùc giai ñoaïn ñeán naêm 2020…
Tuy nhieân, coâng trình chæ laø ñieåm khôûi ñaàu cho moät loaït caùc nghieân cöùu veà naâng cao chaát löôïng taêng tröôûng xuaát khaåu cuûa Vieät Nam Nhöõng keát quaû ñaït ñöôïc cuûa coâng trình coù theå laø taøi lieäu tham khaûo cho caùc cô quan Nhaø nöôùc trong vieäc ñieàu haønh vaø ñieàu chænh hoaït ñoäng xuaát nhaäp khaåu, cuõng coù theå laøm taøi lieäu nghieân cöùu cho caùc doanh nghieäp vaø nhöõng ai quan taâm ñeán vaán ñeà naøy.
{
Các file đính kèm theo tài liệu này:
chat luong tang truong xuat khau.doc- bìa.DOC
- chuong1,2,3.doc
- danhmuctailieuthamkhao.doc
NguongPTBV.pdf- phuluc.doc
- tomtatcongtrinh.doc
