Ngoài ra, BLHS năm 2015 (sửa đổi,
bổ sung năm 2017) còn sửa đổi, bổ sung
cấu thành cơ bản của một số tội phạm
như: bổ sung thêm phạm vi khách thể
cần được bảo vệ của tội vi phạm quy
định trong hoạt động của tổ chức tín
dụng (Điều 179 BLHS năm 1999), theo
đó, BLHS năm 2015 không chỉ xử lý
hình sự đối với những hành vi vi phạm
quy định trong hoạt động của các tổ
chức tín dụng như BLHS năm 1999 mà
còn xử lý những hành vi vi phạm quy
định trong hoạt động của các chi nhánh
ngân hàng nước ngoài cũng thuộc phạm
vi bị xử lý hình sự; sửa đổi cấu thành
cơ bản của một số tội phạm trong lĩnh
vực nhằm đảm bảo chính xác hơn, đầy
đủ hơn các hành vi cần được xử lý hình
sự cũng như loại bỏ bớt những hành
vi không còn nguy hiểm cho xã hội. Ví
dụ: Điều 207 BLHS năm 2015 (tội làm,
tàng trữ, vận chuyển, lưu hành tiền giả)
đã loại bỏ khách thể cần được bảo vệ là
“ngân phiếu giả, công trái giả” như quy
định tại Điều 180 BLHS năm 1999; Điều
211 BLHS năm 2015 (tội thao túng thị
trường chứng khoán) đã bổ sung thêm
04 loại hành vi trong cấu thành cơ bản
để đảm bảo sự đầy đủ, chính xác và bao
quát hết những hành vi nguy hiểm trong
lĩnh vực chứng khoán. Đồng thời, hủy
bỏ hay bổ sung một số điểm trong một
số điều luật. Chẳng hạn: không quy định
nội dung điểm c khoản 1 Điều 153
10 trang |
Chia sẻ: hachi492 | Ngày: 25/01/2022 | Lượt xem: 359 | Lượt tải: 0
Bạn đang xem nội dung tài liệu Điểm mới của bộ luật hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) về các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế, để tải tài liệu về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
106 SỐ 99 [01 - 2018]
Tìm hiểu Bộ luật hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017)
Chương XVIII - Các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế của BLHS năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm
2017) đã thể chế hóa đầy đủ, toàn diện các
chủ trương, đường lối của Đảng thể hiện
trong các văn kiện Đại hội lần thứ XI của
Đảng, Nghị quyết số 48-NQ/TW của Bộ
Chính trị về chiến lược xây dựng và hoàn
thiện hệ thống pháp luật Việt Nam đến
năm 2010, định hướng đến năm 2020,
Nghị quyết số 49-NQ/TW của Bộ Chính
trị về Chiến lược Cải cách Tư pháp đến
năm 2020, đặc biệt là chủ trương: “Hoàn
thiện chính sách, pháp luật hình sự và dân
sự phù hợp với nền kinh tế thị trường định
ĐIỂM MỚI CỦA BỘ LUẬT HÌNH SỰ NĂM 2015
(SỬA ĐỔI, BỔ SUNG NĂM 2017) VỀ CÁC TỘI
XÂM PHẠM TRẬT TỰ QUẢN LÝ KINH TẾ
HUỲNH TRUNG HẬU*
TÓM TẮT NỘI DUNG
Bộ luật Hình sự (BLHS) năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) chính thức có hiệu
lực vào ngày 01/01/2018 đã có nhiều sửa đổi, bổ sung so với BLHS năm 1999 (sửa đổi,
bổ sung năm 2009) không chỉ về mặt kỹ thuật lập pháp mà còn cả về chính sách hình sự.
Vấn đề này được thể hiện rõ trong nội dung từng chương, từng điều luật cụ thể. Trong
phạm vi bài viết này, tác giả tập trung nghiên cứu, phân tích và trao đổi những điểm
mới cơ bản được quy định tại Chương VIII (Các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế)
của BLHS năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017).
Từ khóa: Tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế; Bộ luật hình sự.
SUMMARY
The Criminal Code 2015 (Amended in 2017) which came into forces from
01/01/2018 has many some changes and amendments compared to the Criminal Code
1999 (Amended in 2009) not only the legislative technique but also the penal policy. This
issue was clear to recognise in every specific chapter and article. In this journal article,
the author presented his study, analysis and discussion of the new points in Chapter VIII
(Economic Offences) of the Criminal Code 2015 (Amended in 2017).
Key words: Economic offences; Criminal law.
* Trường Đại học Cảnh sát nhân dân
TẠP CHÍ KHGD CSND 107
Tìm hiểu Bộ luật hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017)
hướng xã hội chủ nghĩa”, “Quy định là tội
phạm đối với những hành vi nguy hiểm
cho xã hội mới xuất hiện trong quá trình
phát triển kinh tế - xã hội, khoa học, công
nghệ và hội nhập quốc tế”. Việc sửa đổi,
bổ sung chương XVIII nhằm xây dựng
BLHS phù hợp với giai đoạn phát triển
mới của đất nước sau Hiến pháp năm
2013, phát huy hơn nữa vai trò của BLHS
với tư cách là công cụ pháp lý sắc bén,
hữu hiệu trong đấu tranh phòng, chống
tội phạm; góp phần bảo vệ chủ quyền, an
ninh của đất nước, bảo vệ chế độ, bảo vệ
quyền con người, quyền công dân, bảo
vệ và thúc đẩy nền kinh tế thị trường xã
hội chủ nghĩa phát triển đúng hướng,
bảo đảm trật tự, an toàn xã hội, tạo môi
trường xã hội và môi trường sinh thái
an toàn, lành mạnh cho mọi người dân,
đồng thời đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc
tế của nước ta.
So với Chương XVI của BLHS năm
1999, thì Chương XVIII của BLHS năm
2015 được cơ cấu lại khoa học và hợp
lý hơn. Theo đó, chương này được chia
thành 03 mục, mỗi mục là một nhóm
tội phạm; cụ thể1: Mục 1 “Các tội phạm
trong lĩnh vực sản xuất, kinh doanh,
thương mại” gồm 12 điều luật (từ Điều
188 đến Điều 199), quy định 18 tội danh
(trong đó có 06 điều luật quy định 01 tội
danh, 06 điều luật quy định ghép 02 tội
danh). Mục 2 “Các tội phạm trong lĩnh
vực thuế, tài chính, ngân hàng, chứng
khoán, bảo hiểm” gồm 17 điều luật (từ
Điều 200 đến Điều 216), quy định 25 tội
danh (trong đó có 14 điều luật quy định
01 tội danh, 01 điều luật quy định ghép
03 tội danh, 02 điều luật quy định ghép
04 tội danh). Mục 3 “Các tội phạm khác
xâm phạm trật tự quản lý kinh tế” gồm
19 điều luật (từ Điều 217 đến Điều 234),
quy định 19 tội danh. Việc phân chia
thành các mục theo từng lĩnh vực đã thể
hiện tính hợp lý, khoa học về kỹ thuật
lập pháp, tạo thuận lợi trong áp dụng
pháp luật hình sự. Đồng thời, số lượng
các điều luật trong chương này tăng từ
35 điều luật lên 48 điều luật, tăng 13 điều
luật so với BLHS năm 1999 (sửa đổi, bổ
sung năm 2009).
Việc sửa đổi, bổ sung Chương XVIII
BLHS năm 2015 tập trung vào các nội
dung cơ bản, đó là: (i) bổ sung chủ thể là
pháp nhân phải chịu trách nhiệm hình
sự; (ii) bổ sung hình phạt tiền là hình
phạt chính đối với một số tội phạm;
(iii) tách một số tội phạm ghép thành
những tội danh độc lập đối với một số
tội phạm; (iv) phi hình sự hóa đối với
một số tội phạm; (v) thay thế tội cố ý
làm trái quy định của Nhà nước gây hậu
quả nghiêm trọng bằng những tội phạm
cụ thể; (vi) hình sự hóa một số hành vi
phạm tội trong lĩnh vực bảo hiểm, chứng
khoán và (vii) cụ thể hóa một số tình tiết
1 TS Nguyễn Sơn, Chuyên đề “Những điểm mới sửa
đổi, bổ sung trong Chương các tội xâm phạm sở hữu
và Chương các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế”,
Tòa án nhân dân tối cao, Hà Nội, 2017, trang 25.
108 SỐ 99 [01 - 2018]
Tìm hiểu Bộ luật hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017)
định tính, định lượng làm căn cứ định
tội hoặc định khung hình phạt. Thể hiện
như sau:
Thứ nhất, bổ sung chủ thể là pháp
nhân phải chịu trách nhiệm hình sự đối
với một số tội phạm.
BLHS năm 2015 đã quy định trách
nhiệm hình sự đối với pháp nhân
thương mại. Đây là quy định mới tiến
bộ, phù hợp với các chuẩn mực pháp lý
quốc tế, đồng thời đáp ứng được yêu cầu
của việc bảo vệ và phát triển nền kinh
tế thị trường định hướng xã hội chủ
nghĩa. Chương các tội xâm phạm trật
tự quản lý kinh tế quy định buộc pháp
nhân thương mại phải chịu trách nhiệm
hình sự đối với 22 điều luật (quy định
30 tội danh)2, gồm: Tội buôn lậu (Điều
188); Tội vận chuyển trái phép hàng
hóa, tiền tệ qua biên giới (Điều 189);
Tội sản xuất, buôn bán hàng cấm (Điều
190); Tội tàng trữ, vận chuyển hàng cấm
(Điều 191); Tội sản xuất, buôn bán hàng
giả (Điều 192); Tội sản xuất, buôn bán
hàng giả là lương thực, thực phẩm, phụ
gia thực phẩm (Điều 193); Tội sản xuất,
buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh,
thuốc phòng bệnh (Điều 194); Tội sản
xuất, buôn bán hàng giả là thức ăn dùng
để chăn nuôi, phân bón, thuốc thú y,
thuốc bảo vệ thực vật, giống cây trồng,
vật nuôi (Điều 195); Tội đầu cơ (Điều
196); Tội trốn thuế (Điều 200); Tội in,
phát hành, mua bán trái phép hóa đơn,
chứng từ thu nộp ngân sách nhà nước
(Điều 203); Tội cố ý công bố thông tin
sai lệch hoặc che giấu thông tin trong
hoạt động chứng khoán (Điều 209); Tội
sử dụng thông tin nội bộ để mua bán
chứng khoán (Điều 210); Tội thao túng
thị trường chứng khoán (Điều 211); Tội
gian lận trong kinh doanh bảo hiểm
(Điều 213); Tội trốn đóng bảo hiểm xã
hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp
cho người lao động (Điều 216); Tội vi
phạm quy định về cạnh tranh (Điều 217);
Tội xâm phạm quyền tác giả, quyền liên
quan (Điều 225); Tội xâm phạm quyền
sở hữu công nghiệp (Điều 226); Tội vi
phạm các quy định về nghiên cứu, thăm
dò, khai thác tài nguyên (Điều 227); Tội
vi phạm các quy định về khai thác, bảo
vệ rừng và quản lý lâm sản (Điều 232)
và Tội vi phạm quy định về quản lý, bảo
vệ động vật hoang dã (Điều 234). Quy
định này là sự cụ thể hóa và nhất quán
với quy định tại Điều 76 (Phạm vi chịu
trách nhiệm hình sự của pháp nhân
thương mại). Cũng như hầu hết các tội
danh khác có quy định trách nhiệm hình
sự đối với pháp nhân thương mại của
Bộ luật hình sự năm 2015, việc quy định
trách nhiệm hình sự đối với pháp nhân
thương mại đối với các tội trong chương
này là vô cùng cần thiết và phù hợp, đáp
ứng được nhu cầu phát triển kinh tế thị
2 TS Nguyễn Sơn, Chuyên đề “Những điểm mới sửa
đổi, bổ sung trong Chương các tội xâm phạm sở hữu
và Chương các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế”,
Tòa án nhân dân tối cao, Hà Nội, 2017, trang 26.
TẠP CHÍ KHGD CSND 109
Tìm hiểu Bộ luật hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017)
trường, xu hướng hội nhập, yêu cầu đấu
tranh phòng ngừa và xử lý tội phạm xâm
phạm trật tự quản lý kinh tế.
Thứ hai, bổ sung hình phạt tiền là
hình phạt chính đối với một số tội xâm
phạm trật tự quản lý kinh tế.
Cụ thể có 35/48 điều luật quy định
hình phạt tiền là hình phạt chính. Trong
đó, hình phạt tiền được quy định là hình
phạt chính ở một số tội mà trước đây
chưa quy định (Điều 205, 231, 192); và
trong một số tội phạm mới (Điều 206,
212, 213, 214, 215, 216, 217, 217a, 218).
Chỉ có 13 điều không quy định hình phạt
tiền là hình phạt chính (Điều 193, 194,
207, 208, 219, 220, 221, 222, 223, 224,
229, 230, 233)3. Việc quy định này xuất
phát từ cơ sở thực tiễn đó là do chủ thể
phạm tội về kinh tế nhằm mục đích về
kinh tế nên có thể dùng hình phạt tiền
thay thế cho hình phạt tù vẫn đạt được
mục đích xử lý tội phạm, thực hiện chủ
trương giảm hình phạt tù. Quy định theo
hướng này cũng là sự thể chế hóa quan
điểm mở rộng áp dụng hình phạt tiền
trong Nghị quyết số 49/NQ-TW ngày
02/6/2005 của Bộ chính trị về chiến lược
cải cách tư pháp đến năm 2020.
Bên cạnh đó, BLHS năm 2015 (sửa
đổi, bổ sung năm 2017) cũng sửa đổi mức
phạt tiền cụ thể trong các khung hình
phạt theo hướng tăng nặng. Cụ thể là: có
14 điều luật quy định tăng mức phạt tiền
là hình phạt chính (Điều 188, 189, 190,
191, 195, 196, 198, 199, 202, 210, 211,
227, 228, 231). Chỉ có 5 điều luật được
giữ nguyên mức phạt tiền (Điều 197,
203, 204, 209, 226). Việc thay đổi này
xuất phát từ thực tiễn tình hình kinh tế
xã hội của nước ta trong giai đoạn hiện
nay. Mức lương tối thiểu vào thời điểm
thông qua BLHS năm 2015 đã tăng gấp
rưỡi so với thời điểm thông qua BLHS
năm 1999, phản ánh mức sống ngày càng
tăng cao của người dân... Mặt khác, việc
tăng mức tiền phạt còn nhằm mục đích
nâng cao hiệu quả phòng ngừa tội phạm
đối với loại tội phạm này bởi lẽ nó đánh
mạnh vào kinh tế, tài chính của người
phạm tội.
Thứ ba, tách một số tội phạm thành
những tội danh độc lập.
BLHS năm 1999 quy định một số tội
phạm ghép thuộc chương các tội xâm
phạm trật tự quản lý kinh tế. Với quy
định này thì những hành vi có tính chất,
mức độ nguy hiểm khác nhau nhưng lại
có chính sách xử lý hình sự như nhau.
Chính vì vậy sẽ dẫn đến việc không phân
hóa được trách nhiệm hình sự và tạo ra
sự không công bằng trong việc truy cứu
trách nhiệm hình sự. Khắc phục những
bất cập này, BLHS năm 2015 đã tách
những tội phạm ghép thành các tội danh
độc lập với chính sách xử lý khác nhau,
đảm bảo phù hợp với tính chất, mức độ
3 TS Nguyễn Sơn, Chuyên đề “Những điểm mới sửa
đổi, bổ sung trong Chương các tội xâm phạm sở hữu
và Chương các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế”,
Tòa án nhân dân tối cao, Hà Nội, 2017, trang 27.
110 SỐ 99 [01 - 2018]
Tìm hiểu Bộ luật hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017)
nguy hiểm của hành vi phạm tội, cụ thể:
Tách tội sản xuất, tàng trữ, vận chuyển,
buôn bán hàng cấm tại Điều 155 BLHS
năm 1999 thành 2 tội danh độc lập là: Tội
sản xuất, buôn bán hàng cấm (Điều 190)
và Tội tàng trữ, vận chuyển hàng cấm
(Điều 191); Tách tội sản xuất, buôn bán
hàng giả là lương thực, thực phẩm, thuốc
chữa bệnh, thuốc phòng bệnh tại Điều
157 BLHS năm 1999 thành 2 tội danh
độc lập là: Tội sản xuất, buôn bán hàng
giả là lương thực, thực phẩm, phụ gia
thực phẩm (Điều 193) và Tội sản xuất,
buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh,
thuốc phòng bệnh (Điều 194).
Thứ tư, phi tội phạm hóa (toàn phần
hoặc một phần) đối với 04 tội trong
BLHS năm 1999.
Với sự phát triển kinh tế - xã hội
và hội nhập quốc tế sâu, rộng của nền
kinh tế, trước những đòi hỏi của công
cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất
nước thì một số quy định của BLHS về
các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh
tế hiện nay không còn phù hợp với yêu
cầu phát triển kinh tế đất nước. Do vậy,
BLHS năm 2015 đã phi hình sự hóa đối
với 02 tội phạm được quy định tại BLHS
năm 1999, đó là tội kinh doanh trái phép
(Điều 159); Tội báo cáo sai trong quản
lý kinh tế (Điều 167); Tội vi phạm quy
định về cấp văn bằng bảo hộ quyền sở
hữu công nghiệp (Điều 170); Tội sử dụng
trái phép quỹ dự trữ bổ sung vốn điều lệ
của tổ chức tín dụng (Điều 178).
Việc phi hình sự hóa hành vi báo cáo
sai trong quản lý kinh tế (Điều 167) xuất
phát từ yêu cầu phát huy được tính năng
động của các cơ quan, doanh nghiệp
trong sản xuất kinh doanh, thúc đẩy sự
phát triển của nền kinh tế thị trường
định hướng xã hội chủ nghĩa mà Đảng
và Nhà nước ta đã đề ra. Bên cạnh đó,
việc loại bỏ các tội danh này trong BLHS
năm 2015 góp phần đảm bảo tính minh
bạch, rõ ràng, phù hợp của chính sách
hình sự trong việc xử lý người phạm tội,
đảm bảo sự chuẩn xác, thống nhất trong
chính sách xử lý hình sự. Góp phần tích
cực vào việc bảo vệ quyền con người,
quyền cơ bản của công dân như đã được
khẳng định tại Hiến pháp 2013. Đây
chính là một trong những đòi hỏi để thực
hiện chiến lược cải cách tư pháp mà Nghị
quyết 49/NQ-TW đã đề ra.
Phi hình sự hóa tội kinh doanh trái
phép (Điều 159) xuất phát từ thực tế hiện
nay, những lĩnh vực cấm kinh doanh theo
quy định của Luật đầu tư năm 2014 thu
hẹp lại, theo đó Nhà nước chỉ cấm kinh
doanh một số lĩnh vực cụ thể và những
lĩnh vực này đã được quy định tại một số
điều luật cụ thể của BLHS các tội phạm
liên quan đến sản xuất, vận chuyển, buôn
bán hàng cấm; ma túy; vũ khí; buôn bán
người... Bên cạnh đó, với những lĩnh vực
kinh doanh có điều kiện mà vi phạm đã
bị xử phạt hành chính là đủ sức răn đe.
Riêng một số lĩnh vực khác thì BLHS đã
có quy định cụ thể như tội vận chuyển
TẠP CHÍ KHGD CSND 111
Tìm hiểu Bộ luật hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017)
hàng hóa, tiền tệ qua biên giới, hoặc một
số tội phạm trong lĩnh vực đất đai, bảo
hiểm, buôn bán vũ khí, phóng xạ... Do
đó, việc duy trì tội kinh doanh trái phép
trong BLHS là không còn phù hợp và cần
thiết trong thực tế nền kinh tế thị trường
định hướng xã hội chủ nghĩa như hiện
nay. Mặc dù, trong BLHS năm 2015 đã
bãi bỏ tội danh này nhưng lại quy định
Tội cung cấp dịch vụ trái phép trên mạng
máy tính, mạng viễn thông (tại Điều 292
BLHS năm 2015). Luật số 12/2017/QH14
bỏ Tội cung cấp dịch vụ trái phép trên
mạng máy tính, mạng viễn thông quy
định tại Điều 292 của BLHS năm 2015
để bảo đảm sự thống nhất, bình đẳng
trong chính sách xử lý đối với các hành
vi kinh doanh trái phép. Đồng thời, do
cần thiết xử lý một số hành vi nguy hiểm
cho xã hội của tội danh này đang diễn
biến phức tạp, dư luận quan tâm và yêu
cầu phải xử lý hình sự, Luật số 12/2017/
QH14 đã chỉnh lý theo hướng: Đối với
hành vi “kinh doanh vàng trái phép hoặc
kinh doanh ngoại hối trái phép” được
bổ sung vào Điều 206 (Tội vi phạm
quy định về hoạt động ngân hàng, hoạt
động khác liên quan đến hoạt động ngân
hàng); hành vi vi phạm quy định về kinh
doanh đa cấp được bổ sung điều luật mới
tại Điều 217a (Tội vi phạm quy định về
kinh doanh theo phương thức đa cấp).
Trường hợp có đủ yếu tố cấu thành tội
lừa đảo thì có thể xử lý về Tội lừa đảo
chiếm đoạt tài sản (Điều 174) hoặc Tội sử
dụng mạng máy tính, mạng viễn thông,
phương tiện điện tử để thực hiện hành
vi chiếm đoạt tài sản (Điều 290). Việc
bổ sung Tội vi phạm quy định về kinh
doanh theo phương thức đa cấp tại điều
217a là nhằm xử lý nghiêm các vi phạm
trong lĩnh vực kinh doanh theo phương
thức đa cấp đang diễn biến hết sức phức
tạp trong thời gian qua, gây thiệt hại cho
nhiều người, nhất là người dân ở vùng
nông thôn, gây bức xúc trong xã hội, ảnh
hưởng nghiêm trọng đến trật tự an toàn
xã hội.
Thứ năm, thay thế Tội cố ý làm trái
quy định của nhà nước về quản lý kinh
tế gây hậu quả nghiêm trọng tại Điều 165
BLHS năm 1999 bằng một số tội cụ thể
trong BLHS năm 2015.
Tội cố ý làm trái quy định của Nhà
nước về quản lý kinh tế gây hậu quả
nghiêm trọng được quy định tại Điều
165 BLHS năm 1999. Qua thực tiễn thi
hành, quy định này đã phát huy tính tích
cực, hiệu quả trong đấu tranh, xử lý các
tội phạm kinh tế. Tuy nhiên, đây là một
tội danh chung, có phạm vi rộng nhưng
lại không cụ thể, rõ ràng, như một cái túi
để có thể vận dụng xử lý bất cứ hành vi
vi phạm nào. Điều này không đảm bảo
tính minh bạch, dễ dẫn đến tình trạng
lạm dụng. Trước yêu cầu cụ thể hóa
Hiến pháp, bảo đảm minh bạch, an toàn
của môi trường kinh doanh, để tránh áp
dụng tùy tiện, thì việc thay thế tội danh
này bằng các tội danh cụ thể trong từng
112 SỐ 99 [01 - 2018]
Tìm hiểu Bộ luật hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017)
lĩnh vực quản lý kinh tế là cần thiết.
Chính vì vậy, BLHS năm 2015 đã bổ
sung 9 tội danh mới trong các lĩnh vực
kinh tế, bao quát các lĩnh vực thường xảy
ra vi phạm để thay thế cho Tội cố ý làm
trái quy định của nhà nước về quản lý
kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng. Cụ
thể như: Tội vi phạm quy định về cạnh
tranh (Điều 217); Tội vi phạm quy định
về hoạt động bán đấu giá tài sản (Điều
218); Tội vi phạm quy định về quản lý,
sử dụng tài sản của Nhà nước gây thất
thoát, lãng phí (Điều 219); Tội vi phạm
quy định của Nhà nước về quản lý và
sử dụng vốn đầu tư công gây hậu quả
nghiêm trọng (Điều 220); Tội vi phạm
quy định của Nhà nước về kế toán gây
hậu quả nghiêm trọng (Điều 221); Tội
vi phạm quy định về đấu thầu gây hậu
quả nghiêm trọng (Điều 222); Tội thông
đồng, bao che cho người nộp thuế gây
hậu quả nghiêm trọng (Điều 223); Tội
vi phạm quy định về đầu tư công trình
xây dựng gây hậu quả nghiêm trọng
(Điều 224); Tội vi phạm quy định về bồi
thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước
thu hồi đất (Điều 230)4.
Thứ sáu, bổ sung một số tội phạm mới
trong các lĩnh vực, cụ thể:
Bổ sung 01 tội danh trong lĩnh vực
chứng khoán: Tội phạm trong lĩnh vực
chứng khoán cũng là những tội phạm
mới được bổ sung vào BLHS năm 1999
trong lần sửa đổi, bổ sung năm 2009,
gồm có 03 tội danh (Tội công bố thông
tin sai lệch hoặc che giấu sự thật trong
hoạt động chứng khoán - Điều 181a; Tội
sử dụng thông tin nội bộ để mua bán
chứng khoán - Điều 181b; Tội thao túng
giá chứng khoán - Điều 181c). BLHS
năm 2015 đã bổ sung 01 tội danh mới -
Tội làm giả tài liệu trong hồ sơ chào bán,
niêm yết chứng khoán (Điều 212) nhằm
đảm bảo BLHS bao quát được hết những
hành vi nguy hiểm cho xã hội trong
lĩnh vực chứng khoán, bởi vì việc làm
giả tài liệu trong hồ sơ chào bán, niêm
yết chứng khoán đã xảy ra khá phổ biến
trong thời gian qua nhưng chế tài hành
chính không đủ sức răn đe, trong khi
đó thị trường chứng khoán là thị trường
tương đối nhạy cảm, có ảnh hưởng lớn
tới sự ổn định, phát triển của nền kinh tế
đất nước.
Bổ sung 4 tội danh trong lĩnh vực bảo
hiểm: Thực trạng vi phạm pháp luật bảo
hiểm xã hội trong những năm gần đây có
chiều hướng gia tăng, ảnh hưởng không
nhỏ đến quyền lợi của người lao động.
Một vấn đề nổi cộm là vi phạm pháp luật
về bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế là tình
trạng chậm đóng, nợ đọng bảo hiểm xã
hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp
cho người lao động ngày càng gia tăng
với số tiền lớn xảy ra ở hầu hết các tỉnh,
4 TS Nguyễn Sơn, Chuyên đề “Những điểm mới sửa
đổi, bổ sung trong Chương các tội xâm phạm sở
hữu và Chương các tội xâm phạm trật tự quản lý
kinh tế”, Tòa án nhân dân tối cao, Hà Nội, 2017,
trang 28.
TẠP CHÍ KHGD CSND 113
Tìm hiểu Bộ luật hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017)
thành trên cả nước, gây ảnh hưởng đến
quyền lợi của hàng trăm nghìn người
lao động, dẫn đến việc họ không được
hưởng các chế độ bảo hiểm xã hội, bảo
hiểm y tế kịp thời. Bên cạnh đó, tình
trạng lợi dụng kẽ hở của pháp luật trong
kinh doanh của các doanh nghiệp kinh
doanh bảo hiểm cũng xuất hiện ngày
càng phổ biến. Thực tiễn cho thấy, trong
một số trường hợp, cơ quan tiến hành
tố tụng vận dụng một số quy định của
BLHS năm 1999 để xử lý đối với hành
vi gian lận bảo hiểm y tế, bảo hiểm xã
hội và hành vi trục lợi trong kinh doanh
bảo hiểm hội. Tuy nhiên, việc vận dụng
này chưa được thống nhất và đồng bộ,
chưa đáp ứng được yêu cầu của thực tiễn
đặt ra. Trong khi đó, bảo hiểm y tế, bảo
hiểm xã hội và kinh doanh bảo hiểm
là lĩnh vực có những đặc thù, hơn nữa,
quyền được bảo đảm an sinh xã hội là
một trong những quyền cơ bản của công
dân được Hiến pháp năm 2013 khẳng
định (Điều 34). Do vậy, BLHS năm 2015
(sửa đổi, bổ sung năm 2017) đã bổ sung
04 tội danh liên quan đến lĩnh vực này,
đó là Tội gian lận trong kinh doanh bảo
hiểm (Điều 213); Tội gian lận bảo hiểm
xã hội, bảo hiểm thất nghiệp (Điều 214);
Tội gian lận bảo hiểm y tế (Điều 215) và
Tội trốn đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm
y tế, bảo hiểm thất nghiệp cho người lao
động (Điều 216).
Thứ bảy, cụ thể hóa một số tình tiết
định tính, định lượng làm căn cứ định
tội hoặc định khung hình phạt một số
tội phạm.
Để đảm bảo tính minh bạch, rõ ràng
của các dấu hiệu định tính, định lượng,
làm căn cứ truy cứu trách nhiệm hình
sự hoặc dấu hiệu định khung tăng nặng
trách nhiệm hình sự, các điều luật của
mục này đã cụ thể hóa tương đối đầy
đủ, rõ ràng các dấu hiệu định tính, định
lượng. Đó là:
- Dấu hiệu “thu lợi bất chính lớn”, “thu
lợi bất chính rất lớn”, “thu lợi bất chính
đặc biệt lớn” quy định tại các điều luật
trong BLHS năm 1999 cũng như các tội
mới được bổ sung đã được BLHS năm
2015 cụ thể hóa tại tất cả các điều luật
liên quan bằng số tiền thu lợi bất chính
cụ thể. Nội dung này được quy định
trong nhiều điều luật như: Điều 188, 190,
191, 192, 193, 194, 195, 196, 198, 210,
202, 203, 209, 201, 211, 212, 217, 218,
225, 226, 227
- Dấu hiệu “gây hậu quả nghiêm trọng”,
“gây hậu quả rất nghiêm trọng”, “gây hậu
quả đặc biệt nghiêm trọng” được quy
định trong BLHS năm 1999 cũng như các
tội mới được bổ sung đã được BLHS năm
2015 cụ thể hóa tại tất cả các điều luật
liên quan bằng những mức định lượng
thiệt hại về tính mạng, sức khỏe, tài sản.
Nội dung này được quy định trong nhiều
điều luật như: Điều 192, 193, 194, 195,
196, 199, 203, 206, 209, 210, 211, 212,
213. 214, 215, 217, 218, 219, 220, 221,
222, 224, 225, 226, 227, 230, 231
114 SỐ 99 [01 - 2018]
Tìm hiểu Bộ luật hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017)
- Dấu hiệu “số lượng lớn”, “số lượng rất
lớn”, “số lượng đặc biệt lớn” được BLHS
năm 1999 quy định tại các điều luật
thuộc nhóm tội phạm này đã được BLHS
năm 2015 cụ thể hóa bằng số lượng cụ
thể. Nội dung này được quy định trong
nhiều điều luật như: Điều 190, 1991, 195,
196, 202, 203
- Dấu hiệu “phạm tội trong trường
hợp nghiêm trọng”, “trong trường hợp
rất nghiêm trọng” và “trong trường hợp
đặc biệt nghiêm trọng” làm căn cứ định
khung hình phạt đã được cụ thể hóa
bằng trị giá tiền thật hoặc tương ứng với
tiền thật (trong trường hợp tiền giả hoặc
tương ứng với công cụ chuyển nhượng
giá hoặc những giấy tờ có giá giả khác).
Nội dung này được quy định trong hiều
điều luật như: Điều 202, 207, 208
Ngoài ra, BLHS năm 2015 (sửa đổi,
bổ sung năm 2017) còn sửa đổi, bổ sung
cấu thành cơ bản của một số tội phạm
như: bổ sung thêm phạm vi khách thể
cần được bảo vệ của tội vi phạm quy
định trong hoạt động của tổ chức tín
dụng (Điều 179 BLHS năm 1999), theo
đó, BLHS năm 2015 không chỉ xử lý
hình sự đối với những hành vi vi phạm
quy định trong hoạt động của các tổ
chức tín dụng như BLHS năm 1999 mà
còn xử lý những hành vi vi phạm quy
định trong hoạt động của các chi nhánh
ngân hàng nước ngoài cũng thuộc phạm
vi bị xử lý hình sự; sửa đổi cấu thành
cơ bản của một số tội phạm trong lĩnh
vực nhằm đảm bảo chính xác hơn, đầy
đủ hơn các hành vi cần được xử lý hình
sự cũng như loại bỏ bớt những hành
vi không còn nguy hiểm cho xã hội. Ví
dụ: Điều 207 BLHS năm 2015 (tội làm,
tàng trữ, vận chuyển, lưu hành tiền giả)
đã loại bỏ khách thể cần được bảo vệ là
“ngân phiếu giả, công trái giả” như quy
định tại Điều 180 BLHS năm 1999; Điều
211 BLHS năm 2015 (tội thao túng thị
trường chứng khoán) đã bổ sung thêm
04 loại hành vi trong cấu thành cơ bản
để đảm bảo sự đầy đủ, chính xác và bao
quát hết những hành vi nguy hiểm trong
lĩnh vực chứng khoán. Đồng thời, hủy
bỏ hay bổ sung một số điểm trong một
số điều luật. Chẳng hạn: không quy định
nội dung điểm c khoản 1 Điều 153; điểm
c khoản 1 Điều 154 BLHS năm 1999
trong Tội buôn lậu và Tội vận chuyển
trái phép hàng hóa, tiền tệ qua biên giới.
Hủy bỏ điểm g, điểm l khoản 2 Điều 153
BLHS năm 1999 những bổ sung tình tiết
định khung tăng nặng đối với các tội này
nếu như: “vật phạm pháp là bảo vật quốc
gia” (điểm đ khoản 2 Điều 188; điểm c
khoản 2 điều 189). Bên cạnh đó, cụ
thể hóa các thuật ngữ trong các quy
định của BLHS, cụ thể như: quy định rõ
hơn về hành vi buôn bán, vận chuyển
trái phép qua biên giới là buôn bán, vận
chuyển “trái phép qua biên giới hoặc khu
phi thuế quan vào nội địa hoặc ngược lại
trái với quy định của pháp luật” (khoản 1
Điều 188, khoản 1 Điều 189); hay “phạm
TẠP CHÍ KHGD CSND 115
Tìm hiểu Bộ luật hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017)
tội nhiều lần” được quy định rõ ràng hơn
là “phạm tội 2 lần trở lên” (điểm h khoản
2 Điều 188; điểm e khoản 2 Điều 190).
Tóm lại, trong phạm vi bài viết này
chúng tôi chỉ khái quát những điểm mới
cơ bản về các tội xâm phạm trật tự quản
lý kinh tế theo quy định của BLHS năm
2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017). Việc
nghiên cứu chuyên sâu vào từng vấn đề
cụ thể tương ứng với những điểm mới
trong từng điều luật cụ thể đòi hỏi phải
phải có thời gian và cần có sự đóng góp
của nhiều nhà khoa học các chuyên gia
pháp lý.
H.T.H
Tài liệu tham khảo
1. Quốc hội nước Cộng hòa XHCN
Việt Nam, Bộ luật Hình sự năm 1999
(sửa đổi, bổ sung năm 2009), Nxb CTQG,
Hà Nội, năm 2010.
2. Quốc hội nước Cộng hòa XHCN
Việt Nam, Bộ luật Hình sự năm 2015
(sửa đổi, bổ sung năm 2017), Nxb CTQG,
Hà Nội, năm 2017.
3. PGS, TS. Nguyễn Thị Phương Hoa
- TS. Phan Anh Tuấn (Đồng chủ biên),
Bình luận khoa học những điểm mới
của Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi,
bổ sung năm 2017), Nxb Hồng Đức,
TP.HCM, 2017.
4. TS Nguyễn Sơn, Chuyên đề “Những
điểm mới sửa đổi, bổ sung trong Chương
các tội xâm phạm sở hữu và Chương các
tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế”,
Tòa án nhân dân tối cao, Hà Nội, 2017.
(Nhận bài: 07/01/2018; hoàn thành biên tập: 15/01/2018; duyệt đăng: 25/01/2018)
Các file đính kèm theo tài liệu này:
- diem_moi_cua_bo_luat_hinh_su_nam_2015_sua_doi_bo_sung_nam_20.pdf