Giải pháp để nâng cao khả năng cạnh tranh của ngành cà phê Việt Nam

h mang së thÝch uèng cµ phª vÒ truyÒn b¸ trong qu©n ®éi vµ d©n chóng, råi dÇn dÇn ph¸t triÓn sang Ch©u ¢u ë nh÷ng n¨m 1960-1970. Vµo cuèi thËp niªn 1970, khi thÞ tr­êng Mü vµ Ch©u ¢u gÇn nh­ ch÷ng l¹i th× nh÷ng thÞ tr­êng míi l¹i më ra ë vïng ViÔn §«ng nh­ NhËt B¶n vµ gÇn ®©y lµ thÞ tr­êng §«ng ¢u, Trung Quèc cã dÊu hiÖu t¨ng. Cïng víi sù më réng thÞ tr­êng ë kh¾p n¬i, s¶n l­îng cµ phª thÕ giíi kh«ng ngõng t¨ng lªn, ®¸p øng nhu cÇu ngµy cao cña ng­êi tiªu dïng. S¶n l­îng cµ phª toµn cÇu niªn vô 2002-2003 ®¹t 122.6 triÖu bao, t¨ng 10.7% so víi møc 110.7 triÖu bao cña n¨m tr­íc. Brazil, n­íc s¶n xuÊt cµ phª lín nhÊt thÕ giíi ®¹t møc s¶n l­îng kû lôc 46.9 triÖu bao trong khi s¶n l­îng cña hai n­íc C«l«mbia vµ ViÖt Nam, n­íc ®øng thø hai vµ thø ba vÒ s¶n xuÊt cµ phª ®¹t kho¶ng 10 triÖu tÊn. ICO (tæ chøc cµ phª quèc tÕ) cho r»ng, niªn vô 2003/04 sÏ lµ n¨m mÊt mïa trong k× s¶n xuÊt cµ phª thÕ giíi bëi c©y cµ phª sÏ cÇn mét thêi gian ®Ó håi phôc sau vô mïa béi thu. S¶n l­îng cµ phª cña nh÷ng n­íc s¶n xuÊt chÝnh ( ®¬n vÞ : triÖu bao ) 2000/01 2001/02 2002/03 Brazil 43.1 33.7 46.9 Col«mbia 10.5 11.0 10.9 Indonesia 6.5 6.0 5.8 Mªxic« 4.8 4.7 5.2 ViÖt Nam 15.3 12.3 10.5 ThÕ giíi 117.0 110.7 122.6 ( sè liÖu theo t¹p chÝ Th­¬ng nghiÖp thÞ tr­êng ViÖt Nam*sè th¸ng 2/2001) Møc tiªu thô cµ phª b×nh qu©n ®Çu ng­êi trªn ph¹m vi toµn cÇu Ýt thay ®æi trong nh÷ng n¨m qua, dao ®éng trong kho¶ng 4.5-4.7 kg/ng­êi/n¨m. Tæng møc tiªu thô cµ phª toµn cÇu ( ®¬n vÞ : triÖu bao ). 2001/02 2000/01 1999/00 N­íc NK 78.6 78.1 77.1 N­íc SX 27.0 26.4 25.9 Tæng 105.6 104.5 103.3 ( sè liÖu theo t¹p chÝ Th­¬ng nghiÖp thÞ tr­êng ViÖt Nam* sè th¸ng 2/2002 ) Víi kho¶ng 1/4 d©n sè thÕ giíi hiÖn uèng cµ phª th­êng xuyªn, triÓn väng t¨ng tiªu thô cµ phª trong nh÷ng n¨m tíi lµ rÊt kh¶ quan. Tuy nhiªn, nÕu kh«ng cã hµnh ®éng tÝch nµo ®Ó ®Èy m¹nh, tèc ®é t¨ng sÏ kh«ng cã tiÕn triÓn g× kh¸ h¬n nh÷ng n¨m võa qua. Vµ nÕu cø gi÷ møc t¨ng ch­a ®Çy 5% mçi n¨m hiÖn nay, cã lÏ tíi vô 2005/06 míi hy väng tæng l­îng tiªu thô ®¹t møc 1190 triÖu bao. Brazil lµ n­íc xuÊt khÈu cµ phª lín nhÊt thÕ giíi chiÕm kho¶ng 26% tæng l­îng xuÊt khÈu cµ phª toµn cÇu, chñ yÕu lµ cµ phª Arabica. C«l«mbia ®øng thø hai vÒ xuÊt khÈu cµ phª Arabica toµn cÇu, chiÕm kho¶ng 19%, chñ yÕu lµ lo¹i cµ phª Arabica dÞu. §øng thø ba vÒ xuÊt khÈu cµ phª Arabica lµ Guatªmala, chiÕm kho¶ng 5% tæng s¶n l­îng xuÊt khÈu cµ phª toµn cÇu. Mü lµ n­íc nhËp khÈu cµ phª lín nhÊt thÕ giíi, chiÕm kho¶ng 29% tæng s¶n l­îng cµ phª nhËp khÈu. §øng thø hai lµ §øc víi tû träng kho¶ng 18% tæng l­îng nhËp khÈu. NhËp khÈu cµ phª cña NhËt B¶n t¨ng nhanh, ®­a NhËt B¶n trë thµnh n­íc ®øng thø ba thÕ giíi vÒ nhËp khÈu cµ phª trong nh÷ng n¨m qua víi tû träng kho¶ng 9% tæng l­îng cµ phª nhËp khÈu toµn cÇu. Do mÊt c©n ®èi nghiªm träng trong c¸n c©n cung-cÇu, gi¸ cµ phª ®· liªn tôc gi¶m trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, gi¶m xuèng tíi møc kû lôc trong n¨m 2002 chØ b»ng 1/3 møc gi¸ b×nh qu©n cña thËp niªn 60 ( tÝnh theo gi¸ thùc tÕ ). Theo dù b¸o cña WB( ng©n hµng thÕ giíi ), gi¸ c¶ hai lo¹i cµ phª R«busta vµ Arabica ®Òu t¨ng lªn trong n¨m 2003 vµ sÏ tiÕp tôc t¨ng trong n¨m 2004. Tuy nhiªn, gi¸ cµ phª khã cã thÓ t¨ng nhanh do nguån cung vÉn ë trong t×nh tr¹ng d­ thõa. VÒ dµi h¹n, gi¸ cµ phª cã thÓ håi phôc nh­ng ch¾c ch¾n khã cã thÓ trë l¹i møc gi¸ kû lôc cña nh÷ng n¨m 70 hay ®Çu thËp niªn 90 cña thÕ kû 20. II.2. Thùc tr¹ng ngµnh cµ phª ViÖt Nam. 2.1. VÒ s¶n xuÊt. C©y cµ phª ®Çu tiªn ®­îc ®­a vµo ViÖt Nam tõ n¨m 1870, m·i ®Õn ®Çu thÕ kû 20 míi ®­îc ph¸t triÓn trång ë mét sè ®ån ®iÒn cña ng­êi Ph¸p. N¨m 1930 ë ViÖt Nam cã 5900 ha. Trong thêi k× nh÷ng n¨m 1960-1970, c©y cµ phª ®­îc ph¸t triÓn ë mét sè n«ng tr­êng quèc doanh ë c¸c tØnh miÒn B¾c, khi cao nhÊt ( 1964-1966 ) ®· ®¹t tíi 13000 ha song kh«ng bÒn v÷ng do s©u bÖnh ë cµ phª Arabica vµ do c¸c yÕu tè tù nhiªn kh«ng phï hîp víi cµ phª Robusta nªn mét sè lín diÖn tÝch cµ phª ph¶i thanh lý. Cho ®Õn n¨m 1975, ®Êt n­íc thèng nhÊt, diÖn tÝch cµ phª cña c¸c n­íc cã kho¶ng trªn 13000 ha, cho s¶n l­îng 6000 tÊn. Sau 1975, cµ phª ë ViÖt Nam ®­îc ph¸t triÓn m¹nh t¹i c¸c tØnh T©y Nguyªn nhê cã vèn tõ c¸c hiÖp ®Þnh hîp t¸c liªn chÝnh phñ víi c¸c n­íc : Liªn X« cò, CHDC §øc, Bungary, TiÖp Kh¾c, Ba Lan, ®Õn n¨m 1990 ®· cã 119300 ha. Trªn c¬ së nµy, tõ 1986, phong trµo trång cµ phª ph¸t triÓn m¹nh trong nh©n d©n. §Õn nay ®· cã trªn 390000ha, ®¹t s¶n l­îng gÇn 700000 tÊn. Ngµnh cµ phª n­íc ta ®· cã nh÷ng b­íc ph¸t triÓn nhanh v­ît bËc. chØ trong vßng 15-20 n¨m trë l¹i ®©y chóng ta ®· ®­a s¶n l­îng cµ phª c¶ n­íc t¨ng lªn hµng tr¨m lÇn. HiÖn nay, cµ phª ViÖt Nam ®ang trùc tiÕp xuÊt sang 50 n­íc víi khèi l­îng lín ®øng hµng thø 4 trªn thÕ giíi. Møc t¨ng tr­ëng l­îng cµ phª xuÊt khÈu hµng n¨m kh¸ lín. S¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu cµ phª cña ViÖt Nam giai ®o¹n 1998-2002 s¶n l­îng ( ngµn tÊn) xuÊt khÈu s¶n l­îng % t¨ng s¶n l­îng % t¨ng 1998 409.3 97.3 382.0 97.5 1999 509.8 124.6 482.0 126.2 2000 800.4 157.0 733.0 152.1 2001 847.0 105.5 931.0 127.0 2002 710.0 76.3 (sè liÖu theo t¹p chÝ Th­¬ng nghiÖp thÞ tr­êng ViÖt Nam * sè th¸ng 2/2002 ) Cµ phª hiÖn ®ang lµ mÆt hµng n«ng s¶n xuÊt khÈu cã gi¸ trÞ lín ®øng thø hai sau g¹o. Gi¸ trÞ cµ phª xuÊt khÈu th­êng chiÕm gÇn 10% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng n¨m. Ngay c¶ nh÷ng thÞ tr­êng khã tÝnh nh­ Mü, §øc, BØ... còng dÇn bÞ cµ phª ViÖt Nam chinh phôc. 5 n­íc nhËp khÈu cµ phª ®øng ®Çu niªn vô 2000/01: STT tªn n­íc s¶n l­îng trÞ gi¸ tû phÇn so víi tæng XK (%) 1 BØ 138.603 57.974.984 15.85 2 Mü 137.501 59.371.585 15.72 3 §øc 134.321 60.054.805 15.36 4 T©y Ban Nha 73.852 31.666.889 8.44 5 ý 62.559 27.796.789 7.15 ( sè liÖu theo trang web : vicofa.com ) 2.2. VÒ c«ng nghÖ. Sau 1975, khi ®i vµo ph¸t triÓn s¶n xuÊt cµ phª, chóng ta míi cã mét Ýt x­ëng chÕ biÕn cò kü, ch¾p v¸. ë phÝa b¾c cã mét sè x­ëng chÕ biÕn ë §ång Giao, Phñ Quú víi thiÕt bÞ l¾p ®Æt tõ n¨m 1960-1962 do CHDC §øc chÕ t¹o. ë phÝa nam cã mét sè x­ëng cña c¸c doanh ®iÒn cò nh­ Rossi, Delphante ®Ó l¹i c«ng suÊt kh«ng lín. Cïng víi viÖc më réng diÖn tÝch trång cµ phª, chóng ta còng ®· b¾t tay vµo x©y dùng c¸c x­ëng chÕ biÕn míi, b¾t ®Çu tõ nh÷ng thiÕt bÞ lÎ, råi ®Õn c¸c d©y chuyÒn s¶n xuÊt sao chÐp theo mÉu cña Hang-xa nh­ nhµ m¸y 1/5 H¶i Phßng, nhµ m¸y A74 Bé C«ng NghiÖp ë Thñ §øc-TpHCM. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, nhiÒu c«ng ty, n«ng tr­ßng ®· x©y dùng c¸c x­ëng chÕ biÕn míi kh¸ hoµn chØnh víi thiÕt bÞ nhËp tõ CHLB §øc, Brazil. Mét lo¹t h¬n chôc d©y chuyÒn chÕ biÕn cµ phª cña h·ng Pinhalense-Brazil ®­îc ®­a vµo ViÖt Nam. TiÕp ®ã l¹i xuÊt hiÖn nhiÒu x­ëng l¾p r¸p thiÕt bÞ do c¬ së c«ng nghiÖp ViÖt Nam chÕ t¹o m« pháng cã c¶i tiÕn c«ng nghÖ cña Brazil. Nh­ thÕ so víi thêi gian tr­íc ®©y th× hiÖn t¹i vÊn ®Ò c«ng nghÖ trong s¶n xuÊt vµ chÕ biÕn cµ phª ®· ®­îc quan t©m chÆt chÏ h¬n. 2.3. VÒ nguyªn liÖu. VÒ nguyªn liÖu, nhê cã ®iÒu kiÖn tù nhiªn, khÝ hËu thuËn lîi vµ ®Êt ®ai mµu mì, ph× nhiªu nªn ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c gièng cµ phª ph¸t triÓn tèt. C¶ n­íc hiÖn cã kho¶ng 390 ngµn ha cµ phª ph©n bè trªn nhiÒu ®Þa bµn tõ b¾c chÝ nam. C©y trång ®­îc ch¨m sãc tèt, ®¶m b¶o chÊt l­îng cho s¶n xuÊt. V× vËy mµ nguån nguyªn liÖu rÊt dåi dµo, lu«n ®¶m b¶o cung cÊp ®ñ s¶n l­îng cho s¶n xuÊt, xuÊt khÈu vµ dù tr÷. 2.4. VÒ lao ®éng. Nhê t¹o ®­îc c«ng ¨n viÖc lµm vµ mang l¹i nguån thu nhËp æn ®Þnh th­êng xuyªn nªn ngµnh cµ phª ®· thu hót hµng triÖu lao ®éng. Trong ®ã chiÕm mét l­îng lín lµ d©n c­ c¸c vïng n«ng th«n, trung du vµ miÒn nói cã ®iÒu kiÖn tù nhiªn thuËn lîi nh­ c¸c tØnh miÒn nói phÝa b¾c, T©y Nguyªn, Gia Lai, §¨k L¨k… vµ tØnh Thanh Ho¸ lµ mét vÝ dô ®iÓn h×nh. §Õn n¨m 2001, diÖn tÝch cµ phª cña tØnh trång ®­îc lµ 3996 ha víi 3213 hé gia ®×nh tham gia ë 46 x· cung cÊp 6000 lao ®éng. Riªng x· Thanh Xu©n, huyÖn Nh­ Xu©n, 100% lµ ®ång bµo d©n téc thiÓu sè th× cã tíi 270 hé d©n lao ®éng trong ngµnh. Tõ ®©y cã thÓ thÊy r»ng nguån lao ®éng trong ngµnh cµ phª ViÖt Nam rÊt phong phó vµ dåi dµo. Qua nh×n nhËn l¹i thùc tr¹ng ph¸t triÓn ngµnh cµ phª ViÖt Nam nh÷ng n¨m qua cho thÊy ngµnh ®· ®¹t ®­îc nhiÒu thµnh tùu ®¸ng ca ngîi. Tuy nhiªn, trong vµi n¨m gÇn ®©y do kÝch thÝch m¹nh mÏ cña gi¸ c¶ thÞ tr­êng cµ phª ®· ra khái kiÓm so¸t cña ngµnh còng nh­ cña nhµ n­íc. ChÝnh v× thÕ mµ sù t¨ng tr­ëng nhanh chãng víi møc ®é lín ®· cã t¸c ®éng quan träng trong viÖc gãp phÇn ®Èy ngµnh cµ phª thÕ giíi ®Õn kú khñng ho¶ng thõa. Gi¸ cµ phª thÕ giíi liªn tôc gi¶m ®Õn møc thÊp kû lôc 30 n¨m l¹i ®©y. Ngµnh cµ phª b­íc vµo thêi kú ¶m ®¹m vµ cã phÇn ho¶ng lo¹n. §µi ph¸t thanh vµ b¸o chÝ th­êng xuyªn ®­a tin n«ng d©n chÆt ph¸ cµ phª ë n¬i nµy, n¬i kh¸c...Cã thÓ nãi, ®©y lµ t×nh h×nh chung cña ngµnh cµ phª toµn cÇu vµ nã cã t¸c ®éng lín ®Õn ngµnh cµ phª n­íc ta. II.3. Nh÷ng lîi thÕ vµ bÊt lîi cña ngµnh cµ phª ViÖt Nam. 3.1. Lîi thÕ cña ngµnh cµ phª ViÖt Nam. Qua ®¸nh gi¸ tæng quan vÒ ngµnh cµ phª ViÖt Nam trªn ®©y cã thÓ thÊy, trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ViÖt Nam ®· nhanh chãng trë thµnh mét trong nh÷ng n­íc s¶n xuÊt cµ phª hµng ®Çu thÕ giíi, chiÕm lÜnh ®­îc mét thÞ phÇn ®¸ng kÓ, cã mÆt trªn 50 quèc gia, lµ nguån thu ngo¹i tÖ quan träng sau thñy h¶i s¶n vµ g¹o. Cã ®­îc nh÷ng thµnh tùu Êy lµ do ngµnh cµ phª ViÖt Nam ®· cã nh÷ng lîi thÕ to lín, gióp ngµnh ph¸t triÓn. 3.1.1. Lîi thÕ kh¸ch quan. ViÖt Nam cã thÕ m¹nh vÒ trång c©y cµ phª do ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai vµ khÝ hËu thuËn lîi. §Êt ®á bazan, rÊt thÝch hîp víi c©y cµ phª, ®­îc ph©n réng kh¾p l·nh thæ, trong ®ã tËp trung nhiÒu ë hai vïng T©y Nguyªn vµ §«ng Nam Bé víi diÖn tÝch hµng triÖu ha. KhÝ hËu nhiÖt ®íi giã mïa , l­îng m­a ph©n bè ®Òu c¸c th¸ng trong n¨m , nhÊt lµ c¸c th¸ng cµ phª sinh tr­ëng. C©y cµ phª cÇn hai yÕu tè c¬ b¶n lµ ®Êt vµ n­íc th× c¶ hai yÕu tè Êy ®Òu cã ë ViÖt Nam. H¬n n÷a víi nguån nh©n lùc dåi dµo, gi¸ nh©n c«ng l¹i rÎ vµ n¨ng xuÊt lao ®éng cao ®· gãp phÇn gi¶m chi phÝ ®Çu vµo, t¹o ®iÒu kiÖn h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. Nhê ®ã gióp n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña cµ phª ViÖt Nam trªnthÞ tr­êng quèc tÕ. Ngoµi ra, do nhu cÇu tiªu dïng cµ phª trªn thÕ giíi t¨ng nhanh nªn s¶n phÈm cµ phª còng ngµy cµng ®­îc tiªu thô m¹nh. 3.1.2. Lîi thÕ chñ quan. Víi m«i tr­êng chÝnh trÞ æn ®Þnh ®­îc c¶ thÕ giíi c«ng nhËn, ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp n­íc ngoµi yªn t©m khi lµm ¨n víi ViÖt Nam. §­êng lèi ®æi míi cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ®· t¹o m«i tr­êng thuËn lîi ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu cµ phª. Nh­ chÝnh s¸ch giao quyÒn sö dông ruéng ®Êt, v­ên c©y cho ng­êi lao ®éng ®· n©ng ý thøc lµm chñ lªn cao, nhê ®ã v­ên c©y ®­îc ch¨m sãc tèt, ®Çu t­ th©m canh t¨ng cao, ®Êt ®ai ®­îc sö dông triÖt ®Ó. Ngoµi ra ngay tõ n¨m 1994, thñ t­íng chÝnh phñ ®· chØ ®¹o thµnh lËp quü hç trî hay b¶o hiÓm ngµnh cµ phª. ( V¨n b¶n sè 140/TB ngµy 1/11/1994 cña v¨n phßng chÝnh phñ). C¸c n¨m sau chÝnh phñ liªn tiÕp chØ ®¹o vµ yªu cÇu Bé N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n chñ tr× vµ phèi hîp víi Bé Tµi chÝnh, Ban vËt gi¸ chÝnh phñ, Bé Th­¬ng m¹i x©y dùng quü hç trî hay quü b¶o hiÓm cho ngµnh cµ phª. ChÝnh phñ chñ tr­¬ng “ng©n s¸ch Nhµ n­íc sÏ hç trî ban ®Çu mét lÇn khi thµnh lËp qòy” ( V¨n b¶n sè 589/KTTH ngµy 3/2/1997 cña chÝnh phñ ). Ngoµi ra cßn huy ®éng ng©n s¸ch Nhµ n­íc ®Ó gióp ®ì n«ng d©n qua khái nh÷ng giai ®o¹n khã kh¨n nh­ mua cµ phª t¹m tr÷ ®Ó n©ng cao gi¸ cho n«ng d©n, miÔn thuÕ n«ng nghiÖp cho ®Êt trång cµ phª, ho·n nî vµ tiÕp tôc cho n«ng d©n vay tiÒn ch¨m sãc v­ên c©y... Bªn c¹nh ®ã, nh÷ng söa ®æi c¸c chÝnh s¸ch hµnh chÝnh cho nhanh vµ ®¬n gi¶n thuËn tiÖn, cïng víi c¸c chÝnh s¸ch më cöa thu hót ®Çu t­, kªu gäi ®Çu t­ còng gãp phÇn ph¸t triÓn ngµnh. §©y chÝnh lµ nh÷ng thÕ m¹nh, lîi thÕ cña cµ phª ViÖt Nam trªn con ®­êng c¹nh tranh quèc tÕ. 3.2. Nh÷ng h¹n chÕ cña ngµnh cµ phª ViÖt Nam vµ nguyªn nh©n. Tuy cã nhiÒu lîi thÕ vµ thu ®­îc nh÷ng thµnh qu¶ ®¸ng khÝch lÖ nh­ng trong t×nh h×nh diÔn biÕn phøc t¹p cña thÞ tr­êng hiÖn nay víi sù c¹nh tranh ngµy cµng gay g¾t, ngµnh cµ phª ViÖt Nam ®· vµ ®ang béc lé nh÷ng nh­îc ®iÓm vµ h¹n chÕ tõ s¶n xuÊt ®Õn xuÊt khÈu, ¶nh h­ëng ®Õn kh¶ n¨ng c¹nh tranh. VÊn ®Ò ®Æt ra lín nhÊt trong xuÊt khÈu cµ phª ViÖt Nam hiÖn nay lµ tÝnh bÒn v÷ng ch­a cao. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, tuy s¶n l­îng xuÊt khÈu nhanh nh­ng gi¸ c¶ kh«ng æn ®Þnh, trong ®ã mét sè n¨m gi¶m sót lín nªn kim ng¹ch xuÊt khÈu t¨ng chËm hoÆc sót gi¶m. VÊn ®Ò nµy cã liªn quan ®Õn s¶n xuÊt, chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu, dÉn ®Õn cung v­ît cÇu, c«ng nghÖ chÕ biÕn b¶o qu¶n sau thu ho¹ch kh«ng ®¸p øng ®­îc yªu cÇu t¨ng s¶n l­îng vµ chÊt l­îng, thÞ tr­êng xuÊt khÈu ch­a æn ®Þnh. BiÓu hiÖn cô thÓ lµ: 3.2.1. TÝnh bÒn v÷ng cña ngµnh cµ phª ViÖt Nam ch­a cao. ThËt thÕ, thÞ tr­êng quy gom cµ phª ViÖt Nam phô thuéc chÆt chÏ vµo thÞ tr­êng quèc tÕ. Khi thÞ tr­êng cµ phª quèc tÕ s«i ®éng lµm cho ho¹t ®éng thu mua, quy gom nhén nhÞp, viÖc tiªu thô cµ phª ë c¸c hé s¶n xuÊt thuËn lîi. Khi thÞ tr­êng quèc tÕ thu hÑp, cµ phª tôt gi¸, thÞ tr­êng thu mua néi ®Þa sÏ chao ®¶o, ¸ch t¾c, viÖc tiªu thô cña c¸c hé s¶n xuÊt gÆp nhiÒu khã kh¨n. Gi¸ b¸n ra kh«ng bï ®¾p ®ñ chi phÝ s¶n xuÊt, l­îng hµng tån nhiÒu g©y nªn ø ®äng vèn. Mét dÉn chøng thùc tÕ lµ niªn vô 1999-2000. Khi thÞ tr­êng cµ phª thÕ giíi gi¶m m¹nh ®· g©y ra nh÷ng ¶nh h­ëng lín ®Õn thÞ tr­êng cµ phª trong n­íc. Theo b¸o c¸o cña Tæng c«ng ty cµ phª ViÖt Nam, trong 9 th¸ng ®Çu n¨m 2000, toµn Tæng c«ng ty ®· xuÊt khÈu ®­îc l­îng cµ phª b»ng 255.3% so cïng kú n¨m 1999, nh­ng kim ng¹ch xuÊt khÈu chØ b»ng 131.6%, chñ yÕu do gi¸ xuÊt khÈu cµ phª (FOB) gi¶m m¹nh vµ liªn tôc tõ ®Çu n¨m 2000, tÝnh ra gi¸ xuÊt khÈu b×nh qu©n 9 th¸ng ®Çu n¨m 2000 chØ b»ng 51.6% so víi møc gi¸ b×nh qu©n cïng kú n¨m 1999 ( 709.8/1376 USD/tÊn ). Cô thÓ lµ ( FOB ViÖt Nam ): th¸ng 1/2000 ®¹t møc 850-900 USD/ tÊn; ®Õn th¸ng 3/2000 xuèng cßn 700-750 USD/ tÊn; trong kho¶ng cuèi quý 2/2000 gi¸ ®øng ë møc 700-720 USD/ tÊn, nh­ng sang ®Çu quý 3 gi¶m xuèng cßn 600-650 USD/ tÊn. Cã thÓ nãi, ®©y lµ møc gi¸ thÊp nhÊt trong vßng 8 n¨m tõ n¨m 1992 cho ®Õn n¨m 2000. T×nh h×nh thùc tÕ ®ã ®· g©y ra nh÷ng khã kh¨n thua thiÖt to lín cho c¶ ng­êi s¶n xuÊt vµ c¸c nhµ kinh doanh xuÊt khÈu cµ phª ViÖt Nam. Còng theo sè liÖu b¸o c¸o cña Tæng c«ng ty cµ phª ViÖt Nam, trong 9 th¸ng ®Çu n¨m 2000, c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt vµ kinh doanh xuÊt khÈu cµ phª ®· ph¶i chÞu lç xÊp xØ 84 tû ®ång; trong khi ®ã, l­îng cµ phª tån kho tÝnh ®Õn ®Çu th¸ng 10/2000 lµ xÊp xØ 30000 tÊn. Qua nh×n nhËn l¹i niªn vô cµ phª 1999-2000 trªn ®©y cã thÓ kh¼ng ®Þnh l¹i tÝnh bÒn v÷ng cña ngµnh cµ phª ch­a cao, cßn phô thuéc nhiÒu vµo thÞ tr­êng thÕ giíi 3.2.2. C¬ cÊu c©y trång thiÕu hîp lý. C¬ cÊu c©y trång kh«ng hîp lÝ, tËp trung qu¸ nhiÒu vµo cµ phª Robusta lµ lo¹i cµ phª ph¶i c¹nh tranh víi nh÷ng n­íc cã bÒ dµy kinh nghiÖm vµ thÞ tr­êng xuÊt khÈu æn ®Þnh nh­ Brazil,Achentina, Indonesia...Ch­a quan t©m ®Õn më réng diÖn tÝch cµ phª Arabica, lo¹i cµ phª cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh m¹nh h¬n, ®­îc thÞ tr­êng ­a chuéng h¬n, gi¸ l¹i cao vµ cã tiÒm n¨ng ph¸t triÓn lín. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y tuy cã mét sè doanh nghiÖp cã quan t©m chuyÓn ®æi c¬ cÊu s¶n xuÊt theo h­íng t¨ng diÖn tÝch cµ phª Arabica, nh­ng gi¶i ph¸p ch­a ®ång bé nªn kÕt qu¶ thÊp. 3.2.3. ChÊt l­îng cµ phª ch­a cao. ChÊt l­îng cµ phª ViÖt Nam cßn thÊp ch­a t­¬ng xøng víi lîi thÕ vÒ ®Êt ®ai vµ khÝ hËu ViÖt Nam, cßn kho¶ng c¸ch xa so víi yªu cÇu cña thÞ tr­êng thÕ giíi. ¤ng Daniele Giovannucci, cè vÊn cao cÊp cña Ng©n hµng ThÕ giíi, lÊy h×nh ¶nh Brazil, mét ®Êt n­íc s¶n xuÊt cµ phª hµng ®Çu thÕ giíi vµ so s¸nh:“ ChÊt l­îng æn ®Þnh lµ ®iÒu dÔ nhËn thÊy nhÊt ®èi víi cµ phª Brazil, trong khi ®ã vÊn ®Ò nµy ®èi víi cµ phª ViÖt Nam th× ng­îc l¹i.”Cµ phª lo¹i I chiÕm tõ 16-18%, lo¹i II A chiÕm tíi trªn 70%, cßn l¹i lµ lo¹i thÊp h¬n...Gi¸ cµ phª Robusta II 5% cña ViÖt Nam thÊp h¬n gi¸ cµ phª cïng lo¹i cña Indonesia kho¶ng 90USD/ tÊn, gi¸ cµ phª Robusta I ( trªn sµng 16 ) thÊp h¬n gi¸ cµ phª Uganda ( trªn sµng 15 ) ®Õn 200 USD/ tÊn. C¸c chuyªn gia vÒ lÜnh vùc nµy tõ Bé NN vµ PTNT ®¸nh gi¸, t×nh tr¹ng gi¶m sót chÊt l­îng cµ phª xuÊt khÈu n­íc ta thêi gian qua lµ tõ nhiÒu yÕu tè. Ngay tõ kh©u chän gièng ®· tån t¹i nhiÒu bÊt cËp. Gièng cµ phª ë n­íc ta tõ tr­íc ®Õn nay vÉn chñ yÕu lµ do bµ con n«ng d©n tù chän, ­¬m gièng vµ trång nªn kh«ng ®¶m b¶o chÊt l­îng. C©y ph¸t triÓn kÐm, h¹t nhá, ®en, tû lÖ ®ång ®Òu gi÷a c¸c h¹t thÊp. §Çu t­ trong lÜnh vùc thuû lîi ®Ó t­íi tiªu cho cµ phª ®¹t thÊp ( 22.4% tæng diÖn tÝch ). NhiÒu vïng vµo mïa kh« h¹n kh«ng ®ñ n­íc t­íi, ¶nh h­ëng xÊu ®Õn qu¸ tr×nh sinh tr­ëng cña c©y.Thªm n÷a, cµ phª n­íc ta vÉn thu h¸i theo kiÓu tuèt cµnh lµ phæ biÕn, qu¶ xanh chÝn lÉn lén, dÉn ®Õn chÊt l­îng cµ phª chÕ biÕn thÊp, tû lÖ tæn thÊt sau thu ho¹ch còng cao ( thu h¸i xanh 50% cã tû lÖ tæn thÊt lªn ®Õn 8% ). Ngoµi ra, kh©u chÕ biÕn còng cßn nhiÒu bÊt cËp, gãp phÇn ¶nh h­ëng kh«ng nhá ®Õn chÊt l­îng cµ phª. Trong kh©u chÕ biÕn n­íc ta hiÖn nay vÉn sö dông hai ph­¬ng ph¸p, chÕ biÕn kh« vµ chÕ biÕn ­ít. Trong ®ã ph­¬ng ph¸p chÕ biÕn kh« vÉn ®­îc dïng phæ biÕn ( kho¶ng 80% s¶n l­îng ). Ph­¬ng ph¸p nµy cho h­¬ng vÞ cµ phª kh«ng b»ng ph­¬ng ph¸p ­ít. MÆt kh¸c l¹i phô thuéc nhiÒu vµo thêi tiÕt, tèn nhiÒu c«ng ph¬i ®¶o, ®ßi hái diÖn tÝch kho vµ s©n ph¬i lín. HiÖn nay, ë n­íc ta chÕ biÕn cµ phª vÉn chñ yÕu ë quy m« gia ®×nh ( 80% s¶n l­îng cµ phª ). v× thÕ, tÝnh ®ång bé kÐm, thiÕt bÞ chÕ biÕn ®¬n gi¶n, chñ yÕu lµ c¸c m¸y x¸t nhá. HiÖn t¹i, c¶ n­íc míi cã 50 d©y chuyÒn chÕ biÕn c«ng nghiÖp, trong ®ã cã 14 d©y chuyÒn nhËp ngo¹i ( mét cña Anh vµ 3 cña Brazil), sè cßn l¹i ®­îc chÕ t¹o trong n­íc víi tæng c«ng suÊt 100000 tÊn nh©n/ n¨m ( c«ng suÊt mçi d©y chuyÒn tõ 1-4 tÊn/ giê ). Tõ nh÷ng thùc tÕ trªn ®©y, mÆc dï chÊt l­îng vèn cã cña cµ phª vèi ( Robusta ) trång ë n­íc ta ®­îc ®¸nh gi¸ cao: chÊt l­îng thö nÕm cã 35% rÊt tèt; 50% tèt; 10% ë møc trung b×nh vµ chØ cã 5% lµ lo¹i trung b×nh kÐm. Song trªn thùc tÕ, chÊt l­îng cµ phª nh©n suÊt khÈu cña ViÖt Nam l¹i kh«ng thÓ hiÖn nh÷ng chØ tiªu trªn. MÊy n¨m gÇn ®©y, tû lÖ cµ phª xuÊt khÈu lo¹i I ë n­íc ta chØ ®¹t møc d­íi 20%. Ngoµi c¸c nguyªn nh©n trªn, chÊt l­îng cµ phª xuÊt khÈu cña ta bÞ gi¶m sót do sù ®Çu t­ cho c«ng nghÖ sau thu ho¹ch ch­a t­¬ng xøng víi tèc ®é t¨ng nhanh cña s¶n l­îng. Thªm vµo ®ã, gi¸ thµnh s¶n xuÊt cµ phª ë n­íc ta so víi c¸c n­íc lµ t­¬ng ®èi cao( tíi hµng triÖu ®ång/tÊn ).Gi¸ thµnh s¶n xuÊt t¹i c¸c doanh nghiÖp thuéc Tæng c«ng ty Cµ phª ViÖt Nam lµ kho¶ng 13-15 triÖu ®ång/tÊn; ë khu vùc t­ nh©n gi¸ thµnh kho¶ng d­íi 10 triÖu/tÊn. Cã thùc tÕ nµy lµ do khÊu hao c¬ b¶n vµ x©y dùng h¹ tÇng chiÕm tû träng lín trong gi¸ thµnh. Chi phÝ vÒ chÕ biÕn cã sù dao ®éng lín ( tõ 800-1800®/kg ) phô thuéc vµo quy m«, lo¹i h×nh vµ møc ®é trang bÞ. Theo ý kiÕn cña c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu cµ phª, vÊn ®Ò ®¸nh gi¸ chÊt l­îng cµ phª cña n­íc ta còng cã nhiÒu bÊt cËp víi c¸c tiªu chuÈn quèc tÕ, g©y ¶nh h­ëng kh«ng nhá tíi hiÖu qu¶ xuÊt khÈu. C¸ch tÝnh lçi cña tiªu chuÈn ViÖt Nam quy ®Þnh theo %, trong khi tiªu chuÈn thÞ tr­êng kú h¹n Lu©n §«n tÝnh lçi theo c¸ch ®Õm. Tiªu chuÈn ViÖt Nam quy ®Þnh kÝch cì h¹t trªn sµng sè 16 ( 6.3 mm ), trong khi nhiÒu kh¸ch n­íc ngoµi l¹i yªu cÇu cµ phª lo¹i kÝch th­íc trªn sµng lµ sè 18 ( tøc 7.15 mm ). Nh÷ng bÊt ®ång trong c¸ch x¸c ®Þnh tiªu chuÈn trªn ®©y ®· ¶nh h­ëng kh«ng nhá ®Õn kh¶ n¨ng xuÊt khÈu cña cµ phª ViÖt Nam. V× vËy, thèng nhÊt tiªu chuÈn trong ®¸nh gi¸ chÊt l­îng lµ viÖc lµm cÇn thiÕt, tr¸nh nh÷ng bÊt lîi cho ngµnh cµ phª n­íc ta. 3.2.4. ThiÕu tÝnh ®ång bé gi÷a c¸c kh©u Ngµnh cµ phª ViÖt Nam vÉn ch­a g¾n s¶n xuÊt víi chÕ biÕn, thu mua, xuÊt khÈu. Thùc tr¹ng hiÖn t¹i lµ ng­êi s¶n xuÊt chØ biÕt s¶n xuÊt cßn c¸c kh©u s¬ chÕ, chÕ biÕn, thu gom, xuÊt khÈu hoµn toµn do c¸c doanh nghiÖp, t­ th­¬ng lo liÖu. T×nh h×nh trªn ®· dÉn ®Õn hËu qu¶ lµ s¶n l­îng cµ phª d­ thõa, ø ®äng lín, chÊt l­îng vµ gi¸ c¶ gi¶m. Mét sè n¨m nhµ n­íc ph¶i bï lç l·i suÊt ng©n hµng ®Ó mua cµ phª t¹m tr÷ xuÊt khÈu. Ng­êi trång cµ phª lu«n trong c¶nh thiÕu th«ng tin vµ th«ng tin kh«ng ®­îc cËp nhËt lµm hä kh«ng n¾m ®­îc gi¸ c¶ diÔn biÕn trong n¨m ®Ó cã ph­¬ng h­íng ®iÒu chØnh møc cÇu thÝch hîp víi diÔn biÕn cña thÞ tr­êng cho mïa vô tíi. ThiÕu th«ng tin ng­êi n«ng d©n kh«ng cßn kiÓm so¸t ®­îc viÖc b¸n s¶n phÈm, khi nµo th× nªn b¸n, b¸n víi gi¸ bao nhiªu, v× vËy th­êng xuyªn bÞ Ðp gi¸. Ng­êi trång cµ phª cho biÕt hä kh«ng nhËn ®­îc sù gióp ®ì nµo khi b¸n s¶n phÈm cho nh÷ng c«ng ty chÕ biÕn hoÆc xuÊt khÈu cµ phª. H¬n n÷a, viÖc s¶n xuÊt ph©n t¸n t¹o ra nh÷ng khã kh¨n lín trong viÖc tËp trung nguån hµng vµ giao hµng ®óng h¹n theo hîp ®ång ®· kÝ kÕt. Víi trªn 150 ®¬n vÞ xuÊt khÈu vµ gÇn chôc c«ng ty n­íc ngoµi ®Æt c¬ quan ®¹i diÖn t¹i ViÖt Nam ®Ó kinh doanh, dÉn ®Õn t×nh tr¹ng lén xén trong kinh doanh, tranh mua, tranh b¸n, lµm gi¶m gi¸ cµ phª xuÊt khÈu vµ mÊt uy tÝn ®èi víi kh¸ch hµng. ViÖc ch­a h×nh thµnh tËp ®oµn xuÊt khÈu cµ phª ViÖt Nam cho ®Õn nay lµ nh­îc ®iÓm vÒ tæ chøc vµ qu¶n lý, cÇn ph¶i ®­îc xem xÐt. ë Brazil, ñy ban c¸c nhµ xuÊt khÈu cµ phª Brazil ( Cecafe ) ®· ®­îc thµnh lËp tõ l©u, ®ang chØ ®¹o cã hiÖu qña mäi ho¹t ®éng xuÊt khÈu cµ phª n­íc nµy, ®ång thêi cã ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn thÞ tr­êng cµ phª thÕ giíi. 3.2.5. ThiÕu vèn XÐt cho cïng, nguyªn nh©n s©u xa cña sù yÕu kÐm vÒ chÊt l­îng, sù bÊt cËp trong s¶n xuÊt vµ chÕ biÕn còng lµ do nguån kinh phÝ, nguån vèn ®Çu t­. ThËt thÕ, ng­êi trång cµ phª ë ViÖt Nam ®a phÇn lµ c¸c hé n«ng d©n nghÌo vµ vèn hä ®Çu t­ chñ yÕu lµ vèn vay ng©n hµng, ph¶i tr¶ l·i suÊt. Do ®ã viÖc ®Çu t­ cho s¶n xuÊt cã phÇn h¹n chÕ, ¶nh h­ëng ®Õn s¶n l­îng vµ chÊt l­îng cµ phª. Cho dï cã nhiÒu doanh nghiÖp lín tham gia vµo kinh doanh cµ phª th× kh¶ n¨ng tµi chÝnh vÉn ch­a ®ñ m¹nh ®Ó cã thÓ trang bÞ m¸y mãc thiÕt bÞ hiÖn ®¹i phôc vô cho s¶n xuÊt. ThÕ nªn, vèn ®Çu t­ lu«n lµ vÊn ®Ò ®¸ng quan t©m, cã ¶nh h­ëng rÊt lín. ViÖc t×m gi¶i ph¸p hç trî vèn lµ rÊt quan träng cho ngµnh cµ phª ë c¸c tØnh nãi riªng vµ toµn quèc nãi chung. Tuy nhiªn, thùc hiÖn ®­îc c¸c gi¶i ph¸p hç trî vèn kh«ng ph¶i lµ c«ng viÖc dÔ dµng. §©y vÉn lµ vÊn ®Ò bÊt cËp ®ßi hái cÇn cã gi¶i ph¸p hîp lý. Tr­íc t×nh h×nh mÊt gi¸ cña cµ phª trong mét thêi gian dµi, hiÖp héi c¸c n­íc xuÊt khÈu cµ phª ( ACPC ) yªu cÇu c¸c n­íc thµnh viªn gi÷ l¹i 20% l­îng cµ phª xuÊt khÈu ë mçi n­íc nh»m c©n b»ng c¸n c©n cung cÇu, kÝch cho gi¸ cµ phª quèc tÕ t¨ng lªn. §Ó bï lç cho ng­êi s¶n xuÊt vµ kinh doanh cµ phª, n­íc ®øng ®Çu thÕ giíi vÒ xuÊt khÈu cµ phª lµ Brazil bá ra 100 triÖu USD, Colombia còng chi tíi 60 triÖu USD. ViÖt Nam còng cã chñ tr­¬ng ñng hé quyÕt ®Þnh cña ACPC vµ ®ang t×m gi¶i ph¸p hç trî cho ng­êi trång cµ phª trong n­íc nh­ khoanh nî cho ng­êi n«ng d©n, lËp c¸c dù ¸n cho n«ng d©n vay ph©n bãn víi l·i suÊt ­u ®·i. Tuy nhiªn, nh÷ng ch­¬ng tr×nh hç trî ®ã Ýt thu ®­îc kÕt qu¶ kh¶ quan. Ng­êi trång cµ phª cho biÕt, c¸c dù ¸n cho n«ng d©n vay ph©n bãn víi gi¸ ­u ®·i víi ®iÒu kiÖn ph¶i tr¶ tr­íc mét kho¶n tiÒn, ng­êi nghÌo nÕu muèn vay còng khã cã tiÒn øng tr­íc nªn ®µnh chÞu. H¬n n÷a, c¸c ch­¬ng tr×nh hç trî nµy th­êng do c¸n bé ®Þa ph­¬ng ®iÒu hµnh viÖc ph©n phèi vµ thu nî nªn hä còng cã t©m lý “ ng¹i “ nh÷ng hé nghÌo v× sî sau nµy hä kh«ng tr¶ ®­îc tiÒn ph©n bãn. ThÕ nªn khã kh¨n th× vÉn trång chÊt, ng­êi n«ng d©n nghÌo vÉn lµ ng­êi chÞu thiÖt nhÊt khi thÞ tr­êng cµ phª khñng ho¶ng. §¶m b¶o sù c«ng b»ng hîp lý trong hç trî, ®Çu t­ vèn còng lµ vÊn ®Ò cÇn bµn tíi. Tuy nhiªn, gi¶i quyÕt ®­îc vÊn ®Ò cho vay th× vÊn ®Ò tr¶ nî l¹i lµ chuyÖn còng cÇn ph¶i xem xÐt. Tr­êng hîp vay vèn ®èi víi cµ phª §¨k L¨k lµ mét vÝ dô.Thùc hiÖn chñ tr­¬ng cña Nhµ n­íc gióp c¸c doanh nghiÖp, ng­êi trång kinh doanh, xuÊt khÈu cµ phª v­ît qua giai ®o¹n khã kh¨n, niªn vô cµ phª 2002-2003, c¸c chi nh¸nh ng©n hµng th­¬ng m¹i ®· cho vay ®èi víi lÜnh vùc s¶n xuÊt, kinh doanh cµ phª trªn ®Þa bµn tØnh §¨k L¨k lµ 3073 tû ®ång, t¨ng 66.3% so víi niªn vô tr­íc vµ ®¹t tæng doanh sè cho vay lµ 2866 tû ®ång, t¨ng 71%. Doanh sè cho vay vµ thu nî trªn chñ yÕu ®­îc thùc hiÖn ë lÜnh vùc thu mua xuÊt khÈu cµ phª ( chiÕm 82.4% doanh sè cho vay vµ 79.7% doanh sè thu nî; phÇn cßn l¹i lµ kho¶n cho vay ch¨m sãc cµ phª kinh doanh. Niªn vô cµ phª 2002-2003, gi¸ cµ phª vÉn ch­a ®­îc c¶i thiÖn bao nhiªu, nÕu so s¸nh gi÷a chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ xuÊt khÈu th× ng­êi s¶n xuÊt, kinh doanh cµ phª vÉn lç; thùc hiÖn ChØ thÞ 06/2001/CT-NHNH cña Thèng ®èc NHNN ViÖt nam, c¸c ng©n hµng ®· tiÕp tôc cho vay ®Ó ng­êi d©n vµ doanh nghiÖp trong tØnh cã ®iÒu kiÖn ch¨m sãc duy tr× v­ên cµ phª. ë lÜnh vùc thu mua, xuÊt khÈu, c¸c ng©n hµng ®· ®¸p øng ®Çy ®ñ nhu cÇu vay vèn cña c¸c doanh nghiÖp. Bªn c¹nh ®ã, thùc hiÖn NghÞ quyÕt 05/2002/NQ-CP cña ChÝnh phñ vÒ viÖc miÔn l·i vay ng©n hµng cho c¸c hé n«ng d©n ë c¸c tØnh T©y Nguyªn vay vèn ch¨m sãc cµ phª niªn vô 2001-2002; ®Çu niªn vô 2002-2003, c¸c chi nh¸nh ng©n hµng th­¬ng m¹i, quü tÝn dông nh©n d©n thùc hiÖn lËp hå s¬ vµ tiÕn hµnh c¸c thñ tôc ®Ó miÔn l·i ®èi víi c¸c hé ch­a tr¶ l·i cho ng©n hµng vµ hoµn l·i ®èi víi 97 ngh×n hé ®· tr¶ l·i cho ng©n hµng ( trong ®ã ®a sè lµ ®ång bµo d©n téc thiÓu sè ) víi tæng sè tiÒn ®Õn h¬n 92 tû ®ång. Tuy nhiªn, khi thùc hiÖn chñ tr­¬ng khoanh nî cho ng­êi trång, ch¨m sãc, thu mua vµ chÕ biÕn cµ phª, c¸c ng©n hµng vÉn cßn gÆp mét sè khã kh¨n sau: thø nhÊt, theo chØ ®¹o cña Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam, Chñ tÞch UBND tØnh §¨k L¨k vµ c«ng v¨n chØ ®¹o cña Ng©n hµng Nhµ n­íc chi nh¸nh tØnh §¨k L¨k, c¸c ng©n hµng ®· cã kÕ ho¹ch vµ biÖn ph¸p thu håi nî khoanh tr­íc thêi h¹n ®èi víi ng­êi vay tù nguyÖn tr¶ nî, ®iÒu nµy sÏ gióp lµm gi¶m g¸nh nÆng tr¶ nî cho c¸c doanh nghiÖp vµ hé s¶n xuÊt khi hÕt thêi h¹n khoanh nî, nh­ng nhiÒu doanh nghiÖp vµ hé s¶n xuÊt ch­a thÊy hÕt ý nghÜa cña vÊn ®Ò nµy nªn khi cã tiÒn vÉn kh«ng tr¶ cho ng©n hµng mµ sö dông vµo viÖc kh¸c, trong khi ®ã ng©n hµng kh«ng ®ñ nguån vèn cÇn thiÕt ®Ó tiÕp tôc cho nh÷ng doanh nghiÖp vµ hé s¶n xuÊt kh¸c vay. Thø hai, ®Õn nay c¸c ng©n hµng thùc hiÖn chñ tr­¬ng miÔn vµ hoµn l·i cho c¸c hé n«ng d©n trong viÖc vay ch¨m sãc cµ phª niªn vô tr­íc vÉn ch­a nhËn ®­îc sè tiÒn cÊp bï tõ ChÝnh phñ. Thø ba, hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp kinh doanh cµ phª ®· vay vèn ng©n hµng hiÖn nay ®Òu cã t×nh h×nh tµi chÝnh rÊt xÊu, tuy gi¸ cµ phª cã phÇn ®­îc c¶i thiÖn, nh­ng c¸c doanh nghiÖp vÉn tiÕp tôc thua lç, trong khi thêi h¹n tr¶ nî ®­îc khoanh ®· gÇn kÒ ( 01/8/2004 ) nªn t×nh h×nh thu håi nî cña c¸c ng©n hµng ch¾c ch¾n sÏ gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n. Thø t­ , t×nh tr¹ng ch©y ú kh«ng tr¶ nî, chØ tr«ng vµo c¸c chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc trong mét sè kh¸ch hµng còng ¶nh h­ëng kh«ng nhá ®Õn c«ng t¸c thu håi nî cña c¸c ng©n hµng. Thø n¨m, mét sè doanh nghiÖp s¶n xuÊt, kinh doanh cµ phª cña Nhµ n­íc thuéc diÖn gi¶i thÓ, ph¸ s¶n theo QuyÕt ®Þnh 261/Q§-TTg ®ang cßn d­ nî vay t¹i c¸c ng©n hµng rÊt lín, trong khi c©n ®èi gi÷a c¸c kho¶n ph¶i tr¶( chñ yÕu lµ nh÷ng kho¶n vay ng©n hµng kh«ng cã tµi s¶n b¶o ®¶m ) víi trÞ gi¸ tµi s¶n cßn l¹i vµ c¸c kho¶n ®­îc thu cña c¸c doanh nghiÖp cã sù chªnh lÖch rÊt lín, do ®ã nguy c¬ rñi ro mÊt vèn cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i lµ khã tr¸nh khái nÕu kh«ng cã c¸c biÖn ph¸p thu håi. Tõ nh÷ng thùc tÕ trªn, cã thÓ thÊy vÊn ®Ò nguån vèn ®Çu t­ cho ngµnh cµ phª cßn rÊt nhiÒu bÊt cËp, ®ßi hái ph¶i cã biÖn ph¸p gi¶i quyÕt hîp lÝ, kÞp thêi, sím gióp ngµnh kh¾c phôc khã kh¨n, ®Èy m¹nh c¹nh tranh quèc tÕ. 3.2.6. Ch­a tró träng ®Õn thÞ tr­êng néi ®Þa. Tuy ch­a cã mét thèng kª chÝnh thøc nµo vÒ l­îng cµ phª tiªu thô trong n­íc, song theo mét sè nghiªn cøu ®éc lËp th× con sè nµy cã thÓ dao ®éng tõ 30 ngµn ®Õn 70 ngµn tÊn mét n¨m, mét con sè ch­a thÓ gäi lµ lín ®èi víi mét n­íc 80 triÖu d©n. Trong khi tËp trung lín cho thÞ tr­êng xuÊt khÈu, ngµnh cµ phª ViÖt Nam ®· bá ngá thÞ tr­êng néi ®Þa, mét b·i phï sa mµu mì cho c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. C¸c ®¹i gia thÕ giíi ®ang trµn vµo víi nh÷ng th­¬ng hiÖu nh­ Nestle, King, American Eagle... V× vËy bá qua thÞ tr­êng trong n­íc, qu¸ tró träng ®Õn thÞ tr­êng xuÊt khÈu lµ h­íng ®i ch­a ®óng ®¾n, cÇn ®­îc nh×n nhËn l¹i vµ söa ®æi trong thêi gian tíi. Gi¶i ph¸p n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ngµnh cµ phª ViÖt Nam NhiÒu dù b¸o vÒ t×nh h×nh bu«n b¸n vµ cung cÇu cµ phª cho thÊy: trong nh÷ng n¨m tíi, t×nh tr¹ng cung v­ît cÇu vÉn lµ xu h­íng chñ yÕu vµ v× vËy gi¸ cµ phª khã cã kh¶ n¨ng phôc håi trë l¹i nh÷ng thêi ®iÓm huy hoµng. §iÒu ®ã còng cã nghÜa, c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng thÕ giíi ngµy cµng quyÕt liÖt. Do ®ã, muèn ®øng v÷ng vµ ph¸t triÓn, kh«ng ®Ó bÞ lo¹i trõ, ngµnh cµ phª ViÖt Nam ph¶i sím cã nh÷ng ph­¬ng h­íng, gi¶i ph¸p ®Ó kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ, nh÷ng tån t¹i ®ang ®e däa ®Õn kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ngµnh. III.1. Ph­¬ng h­íng. Ngµnh cµ phª ViÖt Nam hiÖn nay ®ang thùc hiÖn ®iÒu chØnh ph­¬ng h­íng chiÕn l­îc nh»m vµo nh÷ng néi dung chñ yÕu sau ®©y: T¨ng c­êng vèn ®Çu t­, t×m gi¶i ph¸p huy ®éng vèn hiÖu qu¶. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu c©y trång, x¸c ®Þnh môc tiªu chiÕn l­îc cho ngµnh. S¶n xuÊt hµng ho¸ chÊt l­îng cao, phï hîp yªu cÇu cña thÞ tr­êng. ¸p dông tiªu chuÈn chÊt l­îng s¶n phÈm Nhµ n­íc phï hîp víi tiªu chuÈn quèc tÕ, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. §æi míi c«ng nghÖ, thiÕt bÞ chÕ biÕn, x©y dùng mét hÖ thèng ®ång bé gi÷a c¸c kh©u. §æi míi quan hÖ mua b¸n, më réng thÞ tr­êng cho cµ phª ViÖt Nam, quan t©m ®Çy ®ñ h¬n ®Õn thÞ tr­êng néi ®Þa. Lµm tèt nh÷ng ph­¬ng h­íng, chiÕn l­îc ®· ®Ò ra nh­ trªn chÝnh lµ ph¸t triÓn mét ngµnh cµ phª bÒn v÷ng ë ViÖt Nam, s½n sµng c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. III.2. C¸c gi¶i ph¸p. 2.1. T¹o nguån vèn ®Çu t­. Víi nh÷ng thùc tÕ ®· ®­îc dÉn chøng ë trªn, cã thÓ kh¼ng ®Þnh l¹i r»ng vèn ®Çu t­ cã tÇm quan träng to lín ®Õn mäi mÆt ho¹t ®éng cña ngµnh cµ phª ViÖt Nam vµ chÊt l­îng s¶n phÈm. Do ®ã, t×m vµ t¹o nguån vèn lu«n lµ vÊn ®Ò ®­îc ®Æt lªn hµng ®Çu. §èi víi Nhµ n­íc, bªn c¹nh c¸c h×nh thøc trùc tiÕp, th× cÇn cã sù hç trî gi¸n tiÕp cho n«ng nghiÖp. Kinh nghiÖm hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp ë mét sè n­íc nh­ §µi Loan, Th¸i Lan cho thÊy ngoµi nh÷ng ch­¬ng tr×nh ®Çu t­ trùc tiÕp vÒ giao th«ng, thuû lîi, ®iÖn khÝ ho¸, tÝn dông...( hiÖn nay chóng ta ®· vµ ®ang thùc hiÖn tõng b­íc nh÷ng ch­¬ng tr×nh nµy), th× ®Çu t­ gi¸n tiÕp còng tá ra cã hiÖu qu¶. §Çu t­ gi¸n tiÕp lµ nh÷ng chÝnh s¸ch ­u ®·i vÒ thuÕ kho¸, b¸n ®iÖn, x¨ng dÇu vËt t­...HiÖu qu¶ cña chÝnh s¸ch nµy sÏ lµm h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm, t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh.Bªn c¹nh ®ã, Nhµ n­íc còng nªn giao mét phÇn c¸c nguån vèn trong ®ã cã vèn x©y dùng c¬ b¶n, vèn ®Þnh canh, ®Þnh c­, xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo cho c¸c doanh nghiÖp kinh doanh cµ phª ( mét lùc l­îng tÝch cùc tham gia vµo c¸c ch­¬ng tr×nh kinh tÕ x· héi t¹i c¸c vïng s¶n xuÊt cµ phª ), vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho ngµnh cµ phª ®­îc sö dông mét phÇn nguån vèn viÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc (ODA) ®Ó x©y dùng c¬ së h¹ tÇng. §èi víi c¸c doanh nghiÖp, cÇn t¨ng c­êng huy ®éng vèn vµ vay ng©n hµng, nhanh chãng cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp cµ phª ®Ó huy ®éng vèn nhµn rçi trong c¸c tÇng líp d©n c­. Gi¶i ph¸p nµy cÇn ­u tiªn b¸n cæ phiÕu cho ng­êi lao ®éng trùc tiÕp tham gia s¶n xuÊt, chÕ biÕn cµ phª. VÒ phÝa ng©n hµng cÇn nghiªn cøu cho c¸c doanh nghiÖp vay vèn víi l·i suÊt ­u ®·i ®Ó c¸c doanh nghiÖp æn ®Þnh ®­îc ch©n hµng xuÊt khÈu. Ngoµi ra, ng©n hµng còng quan t©m gi¶i quyÕt cho n«ng d©n vay ®Ó më réng s¶n xuÊt. Thµnh lËp hÖ thèng tÝn dông n«ng th«n ®Ó hç trî vèn kÞp thêi cho n«ng d©n b»ng c¸ch thµnh lËp c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i cæ phÇn, x©y dùng c¸c chi nh¸nh ng©n hµng n«ng nghiÖp t¹i c¸c vïng cµ phª träng ®iÓm. Thªm n÷a , nªn gi¶m bít thñ tôc hµnh chÝnh r­êm rµ, g©y l·ng phÝ thêi gian vµ tiÒn b¹c trong viÖc gi¶i quyÕt vay hay hç trî vèn. Vµ cuèi cïng viÖc khuyÕn khÝch, thu hót c¸c doanh nghiÖp n­íc ngoµi ®Çu t­, hç trî vèn lµ viÖc lµm cÇn thiÕt vµ mang l¹i hiÖu qu¶ to lín. 2.2. ChuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång. Ngµnh cµ phª ViÖt Nam chñ tr­¬ng ®æi míi ph­¬ng h­íng s¶n xuÊt theo hai h­íng. Thø nhÊt lµ gi¶m bít diÖn tÝch cµ phª Robusta, chuyÓn c¸c diÖn tÝch cµ phª kÐm ph¸t triÓn, kh«ng cã hiÖu qu¶ sang c¸c lo¹i c©y trång l©u n¨m kh¸c nh­ cao su, h¹t ®iÒu, hå tiªu...Thø hai lµ më réng diÖn tÝch cµ phª Arabica ë n¬i cã ®iÒu kiÖn khÝ hËu, ®Êt ®ai thËt thÝch hîp. Môc tiªu cuèi cïng trong chiÕn l­îc nµy lµ gi÷ tæng diÖn tÝch cµ phª kh«ng ®æi ë møc hiÖn nay, hoÆc gi¶m chót Ýt, n»m trong kho¶ng tõ 450000 ha ®Õn 500000 ha, nh­ng c¬ cÊu chñng lo¹i cµ phª cÇn thay ®æi. Trong ®ã cµ phª Robusta lµ 350000 ha ®Õn 400000 ha ( gi¶m 100000-150000 ha ). Cµ phª Arabica lµ 100000 ha ( t¨ng 60000 ha so víi kÕ ho¹ch cò ). Tæng s¶n l­îng cµ phª ®¶m b¶o ë møc 600000 tÊn t­¬ng ®­¬ng 10 triÖu bao so víi hiÖn nay, gi¶m 5 triÖu bao cµ phª Robusta. Tham kh¶o tõ kinh nghiÖm trong n­íc vµ quèc tÕ cho thÊy sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu nµy lµ hîp lý ®èi víi n«ng nghiÖp ViÖt Nam còng nh­ víi thÞ tr­êng cµ phª quèc tÕ . §iÒu kiÖn ®Êt ®ai khÝ hËu ë ViÖt Nam cho phÐp ph¸t triÓn nhiÒu lo¹i c©y trång cã hiÖu qu¶ kinh tÕ cao nh­ cao su, ca cao, hå tiªu, h¹t ®iÒu, c©y ¨n qu¶...gi¶m bít ®Êt cµ phª ®Ó nh­êng chç cho c©y trång kh¸c lµ cÇn thiÕt. TÊt nhiªn tiÕn ®é chuyÓn dÞch nµy nhanh hay chËm còng cßn tuú thuéc vµo kh¶ n¨ng cung cÊp tµi chÝnh cña Nhµ n­íc cho n«ng d©n v× ®©y còng lµ mét viÖc lµm tèn kÐm vµ ®ßi hái mét sù chuyÓn giao kÜ thuËt ®Çy ®ñ, chu ®¸o. 2.3. N©ng cao n¨ng suÊt, chÊt l­îng, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm cµ phª. N©ng cao chÊt l­îng cµ phª ViÖt Nam ®ãng vai trß quan träng. C¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu cµ phª cÇn nghiªn cøu vµ triÓn khai ¸p dông hÖ thèng tiªu chuÈn ISO 9000. ChØ cã ¸p dông tèt hÖ tiªu chuÈn nµy th× míi ®¹t ®­îc môc tiªu n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm vµo thÞ tr­êng khu vùc vµ thÕ giíi. Ngoµi ra, ViÖt Nam còng cÇn tham gia vµo ch­¬ng tr×nh phèi hîp khuyÕn khÝch th­¬ng m¹i cña c¸c n­íc ASEAN ( gåm 15 mÆt hµng n«ng-l©m-thuû s¶n, trong ®ã cã mÆt hµng cµ phª ) ®Ó tõ ®ã x©y dùng tiªu chuÈn chÊt l­îng chung phï hîp víi tiªu chuÈn chÊt l­îng cña WTO, tham gia luång hµng cïng lo¹i cña c¸c n­íc ASEAN vµo thÞ tr­êng thÕ giíi. ViÖc bè trÝ c¬ cÊu gièng hîp lý lµ hÕt søc cÇn thiÕt nh»m t¨ng n¨ng suÊt, n©ng cao chÊt l­îng vµ phßng chèng s©u bÖnh. Bªn c¹nh ®ã, cÇn cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch nghiªn cøu c¸c gièng míi cã n¨ng suÊt vµ chÊt l­îng cao, ®ång thêi n©ng viÖc qu¶n lý c©y trång vµ quy ho¹ch. Trong thêi gian tíi, c«ng t¸c gièng cÇn ph¸t triÓn theo c¸c h­íng x©y dùng c¬ cÊu gièng phï hîp víi ®iÒu kiÖn sinh th¸i cña tõng vïng, tõng b­íc t¨ng diÖn tÝch cµ phª chÌ ë miÒn B¾c vµ miÒn Trung. CÇn t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c trung t©m gièng vÒ vèn vµ thiÕt bÞ, t¹o c¬ héi cho c¸n bé nghiªn cøu tiÕp cËn víi c¸c trung t©m gièng cña c¸c n­íc trong khu vùc vµ thÕ giíi. T¨ng c­êng c«ng t¸c khuyÕn n«ng th«ng qua HiÖp héi cµ phª ViÖt Nam phèi hîp víi Tæng c«ng ty cµ phª ViÖt Nam thùc hiÖn viÖc ®µo t¹o tËp huÊn kÜ thuËt trång vµ ch¨m sãc cµ phª, cã sù phèi hîp gióp ®ì cña Côc KhuyÕn n«ng vµ Côc B¶o vÖ thùc vËt Bé NN vµ PTNT còng nh­ c¸c trung t©m, chi côc cña tõng ®Þa ph­¬ng. C«ng t¸c b¶o vÖ thùc vËt lµ kh«ng thÓ thiÕu trong qu¸ tr×nh gieo trång, ch¨m bãn c©y cµ phª. Tr­íc hÕt c¸c nhµ s¶n xuÊt cµ phª cÇn hîp t¸c víi trung t©m b¶o vÖ thùc vËt ®Ó triÓn khai ch­¬ng tr×nh phßng trõ s©u bÖnh cho c©u trång. Nhµ n­íc cã biÖn ph¸p tÝch cùc ®Ó ®iÒu hµnh c«ng t¸c nhËp khÈu ph©n bãn nhanh, ®óng chñng lo¹i, tõng b­íc khuyÕn khÝch ng­êi d©n sö dông ph©n bãn h÷u c¬ thay thÕ ph©n bãn ho¸ häc, t¨ng hiÖu qu¶ c©y trång, gi¶m « nhiÔm m«i tr­êng, tiÕt kiÖm chi phÝ ph©n bãn trong s¶n xuÊt. Ngoµi ra, ®éi ngò lao ®éng kü thuËt lµnh nghÒ ®ãng vai trß quan träng trong n©ng cao n¨ng suÊt vµ chÊt l­îng s¶n phÈm. C¸c doanh nghiÖp cµ phª ph¶i cã kÕ ho¹ch tuyÓn dông vµ th­êng xuyªn båi d­ìng, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ®éi ngò nµy ®­îc ph¸t triÓn. §©y lµ mét viÖc lµm quan träng cã tÝnh chiÕn l­îc cao. Bëi chØ cã ®­îc mét ®éi ngò c¸n bé lao ®éng cao míi biÕt sö dông tèt c¸c thiÕt bÞ m¸y mãc, biÕt t¹o ra s¶n phÈm chÊt l­îng víi n¨ng suÊt cao, gi¸ thµnh h¹. §Ó t¨ng ®é hÊp dÉn cña s¶n phÈm c¸c doanh nghiÖp cÇn chó ý ®Õn bao b× ®ãng gãi cµ phª phï hîp tõng lo¹i s¶n phÈm, thÞ tr­êng, tËp qu¸n. Cµ phª xuÊt khÈu chñ yÕu vËn chuyÓn b»ng ®­êng biÓn do ®ã bao b× ph¶i cã ®é bÒn tèt, b¶o vÖ ®­îc hµng ho¸ trong qu¸ tr×nh bèc xÕp, b¶o qu¶n, vËn chuyÓn. Bao b× cña nh÷ng s¶n phÈm cµ phª chÕ biÕn ph¶i gän, hîp vÖ sinh, dÔ tr­ng bµy, gi÷ ®­îc mµu s¾c, h­¬ng vÞ, h×nh d¸ng cña s¶n phÈm vµ ph¶n ¸nh ®ñ c¸c th«ng tin chñ yÕu vÒ s¶n phÈm nh­ thµnh phÇn, thêi h¹n sö dông, träng l­îng, gi¸ c¶...ViÖc thiÕt kÕ nh·n hiÖu s¶n phÈm nªn theo h­íng ®¬n gi¶n, dÔ gîi nhí vµ mang ý nghÜa. Nh­ng chóng ta ph¶i hiÓu r»ng s¶n phÈm tèt míi chØ lµ b­íc ®Çu, s¶n phÈm Êy ph¶i ®­îc hoµn thiÖn mét c¸ch liªn tôc míi cã kh¶ n¨ng duy tr× kh¸ch hµng cò còng nh­ thu hót kh¸ch hµng míi. C¸c doanh nghiÖp ph¶i kiªn tr× l¾ng nghe ý kiÕn kh¸ch hµng ®Ó biÕt nh÷ng h¹n chÕ trong s¶n phÈm cña m×nh nh»m t×m c¸ch c¶i tiÕn n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm. Ngoµi ra, nghiªn cøu s¶n phÈm ®èi ph­¬ng còng lµ mét yÕu tè gióp c¶i tiÕn s¶n phÈm ngµy cµng phï hîp víi ng­êi tiªu dïng. 2.4. §æi míi c«ng nghÖ. §Çu t­ c«ng nghÖ chÕ biÕn hiÖn ®¹i cho ngµnh cµ phª lµ ®iÒu hÕt søc cÇn thiÕt. §Ó t¹o ®µ cho c¸c doanh nghiÖp cµ phª ph¸t triÓn vµ øng phã kÞp thêi víi nh÷ng thay ®æi vÒ chÊt l­îng, gi¸ c¶ ...cÇn tËp trung m¸y mãc thiÕt bÞ chÕ biÕn cµ phª th« ngay tõ khi míi thu ho¹ch, nh»m ®¶m b¶o chÊt l­îng æn ®Þnh, ®ång ®Òu. §ång thêi ph¶i cã dù ¸n lùa chän thiÕt bÞ hiÖn ®¹i, ®ång bé vµ cã hiÖu qu¶ cao kÕt hîp viÖc nghiªn cøu ¸p dông c¸c thiÕt bÞ chÕ biÕn nhá, gän ë khu vùc cµ phª t­ nh©n. KhuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp kinh doanh cµ phª tËp trung ®Çu t­ trang thiÕt bÞ ®Ó chuyÓn tõ xuÊt khÈu th« sang xuÊt khÈu cµ phª chÕ biÕn. Ph¶i sö dông thªm nhiÒu côm chÕ biÕn c«ng nghiÖp bao gåm c«ng nghÖ chÕ biÕn ­ít vµ kh«, hÖ thèng sÊy, xay x¸t, ®¸nh bãng, s©n ph¬i, nhµ kho... Mét viÖc kh«ng kÐm phÇn cÊp b¸ch lµ Tæng c«ng ty cµ phª ViÖt Nam ph¶i sím thµnh lËp doanh nghiÖp c¬ khÝ thiÕt bÞ chÕ biÕn ®Ó s¶n xuÊt vµ cung øng c¸c m¸y mãc thiÕt bÞ chuyªn dïng trong c«ng nghiÖp cµ phª. §ång thêi cÇn tËp trung ®Çu t­ vµo x©y dùng nhµ m¸y chÕ biÕn cµ phª hoµ tan t¹i c¸c vïng s¶n xuÊt cµ phª lín, cµ phª hoµ tan cã gi¸ trÞ xuÊt khÈu cao, gi¸ c¶ æn ®Þnh, b¶o qu¶n l©u dµi. 2.5. X©y dùng hÖ thèng ®ång bé gi÷a c¸c kh©u. §Ó c¶i thiÖn hÖ thèng thu mua ph©n phèi cµ phª, c¸c doanh nghiÖp cµ phª cÇn tËp trung c¶i tiÕn c¸ch thøc tæ chøc thu mua cho phï hîp víi tõng vïng, tõng lo¹i cµ phª, tr­íc khi thu ho¹ch nªn cã nh÷ng ®Çu t­ cho n«ng d©n mét c¸ch hîp lý, khi thu ho¹ch cÇn tËp trung cao ®é vÒ vèn thu mua cµ phª ®Ó thanh to¸n ngay cho n«ng d©n. Bªn c¹nh ®ã còng cÇn x©y dùng mét hÖ thèng kho tµng phôc vô cho c«ng t¸c chÕ biÕn b¶o qu¶n cµ phª ngay tõ ®Çu nh»m gi÷ cho chÊt l­îng cµ phª ngµy cµng cao, ®¶m b¶o ®ñ ch©n hµng phôc vô tèt cho xuÊt khÈu. Ngoµi ra, viÖc hoµn thiÖn hÖ thèng tæ chøc c¸c doanh nghiÖp cµ phª cã t¸c dông quan träng ®Õn ph¸t triÓn ngµnh. C¸c doanh nghiÖp sÏ thiÕt lËp hÖ thèng marketing chuyªn nghiªn cøu vÒ thÞ tr­êng s¶n phÈm, gi¸ c¶ vµ cã kÕ ho¹ch qu¶ng c¸o khuyÕn m¹i cho phï hîp. Cßn l¹i c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá sÏ ®ãng vai trß nh­ c¸c vÖ tinh chuyªn tæ chøc thu mua, chÕ biÕn vµ cung øng hµng xuÊt khÈu. §Ó ®¹t ®­îc ®iÒu nµy c¸c doang nghiÖp xuÊt khÈu vµ c¸c doang nghiÖp lµm nhiÖm vô cung øng hµng xuÊt khÈu ph¶i g¾n bã víi nhau chÆt chÏ, cã kÕ ho¹ch ph©n chia lîi nhuËn cô thÓ. C¸c doanh nghiÖp lín cã tr¸ch nhiÖm ®Çu t­, hç trî vÒ vèn, c¬ së h¹ tÇng, nh÷ng gi¶i ph¸p c¶i tiÕn chÊt l­îng, mÉu m· s¶n phÈm...cho ng­êi s¶n xuÊt vµ c¸c doanh nghiÖp lµm nhiÖm vô cung øng, ng­îc l¹i c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá cã tr¸ch nhiÖm cung øng hµng ®¶m b¶o ®óng chÊt l­îng, mÉu m· theo yªu cÇu xuÊt khÈu vµ ®óng thêi gian, ®Þa ®iÓm, cã nh­ vËy th× viÖc s¶n xuÊt, chÕ biÕn, xuÊt khÈu cµ phª míi ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶, viÖc th©m nhËp thÞ tr­êng thÕ giíi ch¾c ch¾n sÏ cã nh÷ng biÕn ®æi m¹ng mÏ. 2.6. Tæ chøc hÖ thèng thu thËp th«ng tin Kinh doanh cµ phª cña c¸c doanh nghiÖp hiÖn nay chñ yÕu b»ng h×nh thøc mua b¸n hîp ®ång kú h¹n, gi¸ c¶ ®­îc x¸c ®Þnh dùa vµo gi¸ giao dÞch cµ phª trong ngµy cña thÞ tr­êng cµ phª London ( ®èi víi cµ phª Robusta ) vµ thÞ tr­êng New York ( ®èi víi cµ phª Arabica ). YÕu tè quan träng nhÊt cña h×nh thøc kinh doanh nµy lµ th«ng tin vµ d÷ liÖu chÝnh x¸c, kÞp thêi vÒ thÞ tr­êng thÕ giíi ®Ó lµm c¬ së ph©n tÝch dù ®o¸n thÞ tr­êng, ra quyÕt ®Þnh mua b¸n. §©y lµ ®iÒu quan träng nhÊt vµ còng chÝnh lµ ®iÒu chóng ta ®ang thiÕu. Nguån tin h¹n hÑp duy nhÊt vÒ thÞ tr­êng thÕ giíi mµ c¸c doanh nghiÖp cã lµ mua tõ h·ng tin Reuters. Tõ nguån tin nµy vµ mét sè nguån tin h¹n chÕ kh¸c, kÕt hîp víi kinh nghiÖm vµ c¶m tÝnh kinh doanh cña doanh nghiÖp ®Ó quyÕt ®Þnh mua b¸n ®Çy rñi ro. Nh­ vËy ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh, Nhµ n­íc nªn tæ chøc hÖ thèng thu thËp th«ng tin vµ ph©n tÝch th«ng tin ®Ó cung cÊp kÞp thêi cho doanh nghiÖp lµm c¬ së ra quyÕt ®Þnh mua b¸n. M« h×nh chî giao dÞch cµ phª Bu«n Ma Thuét dù kiÕn x©y dùng vµo n¨m nay ®¸p øng ®­îc nh÷ng nhu cÇu ®Æt ra. Chî giao dÞch tËp trung hÇu hÕt ®¹i diÖn cña c¸c c«ng ty kinh doanh cµ phª toµn quèc. T¹i ®ã ng­êi b¸n, ng­êi mua cã thÓ tham kh¶o gi¸ c¶, thËm chÝ cßn ®­îc t­ vÊn, cung cÊp th«ng tin, dù b¸o cung cÇu vµ biÕn ®éng gi¸ t¨ng gi¶m ra sao trong thêi gian tíi. §iÒu nµy gióp hä cã nhiÒu c¬ héi ®Ó lùa chän, ph¸n ®o¸n vµ quyÕt ®Þnh nªn b¸n s¶n phÈm víi gi¸ bao nhiªu, cho ®¬n vÞ nµo hoÆc göi hµng l¹i chê gi¸ lªn...Theo «ng Lý Thanh Tïng, gi¸m ®èc së Th­¬ng m¹i-Du lÞch §¨k L¨k, chî giao dÞch cµ phª ra ®êi sÏ gi¶i quyÕt c¬ b¶n nh÷ng h¹n chÕ vÒ thiÕu th«ng tin cho ng­êi n«ng d©n trång cµ phª hay c¸c doanh nghiÖp. C¸c doanh nghiÖp cho r»ng thµnh lËp chî giao dÞch cµ phª Bu«n Ma Thuét trong thêi gian tíi sÏ lµ b­íc tiÕn quan träng mang tÝnh ®ét ph¸ trong ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt khÈu cµ phª. Theo «ng V¨n Thµnh Huy, Gi¸m ®èc C«ng ty §Çu t­ XNK §¨k L¨k Chî giao dÞch nµy sÏ lµ mét s©n ch¬i b×nh ®¼ng cho c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu , ®©y lµ n¬i mua b¸n b»ng th­¬ng l­îng theo trËt tù, luËt lÖ mua b¸n c«ng b»ng, c«ng khai. Mua b¸n trªn thÞ tr­êng kú h¹n gióp n«ng d©n cã thÓ b¶o hé gi¸, ®Ò phßng tr­êng hîp gi¸ bÞ sôt gi¶m, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c nhµ xuÊt khÈu cµ phª cã c«ng cô h¹n chÕ, phßng chèng rñi ro, t¨ng c­êng c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng kú h¹n... Ngoµi ra, c¸c c¬ quan ngo¹i giao ë n­íc ngoµi ph¶i cã nhiÖm vô hç trî ph¸t triÓn kinh tÕ trong n­íc th«ng qua viÖc cung cÊp hiÓu biÕt vÒ ®Æc ®iÓm thÞ tr­êng ( luËt ph¸p, chÝnh s¸ch kinh tÕ th­¬ng m¹i, c¸c hiÖp ®Þnh mµ ViÖt Nam ®· ký, tËp qu¸n thÞ tr­êng, c¸c ®èi thñ c¹nh tranh, hç trî c¸c vÊn ®Ò ph¸p lý trong tranh chÊp th­¬ng m¹i...). Tæ chøc tèt, chÆt chÏ hÖ thèng th«ng tin sÏ gióp ngµnh cµ phª ViÖt Nam v÷ng vµng h¬n trªn con ®­êng héi nhËp quèc tÕ, lu«n chñ ®éng vµ s½n sµng. 2.7. Quan t©m h¬n ®Õn thÞ tr­êng néi ®Þa. Theo Vicofa, mét trong nh÷ng gi¶i ph¸p cho t×nh tr¹ng cung cao h¬n cÇu hiÖn nay n»m ë chÝnh thÞ tr­êng néi ®Þa. §©y còng chÝnh lµ ®iÒu mµ nh÷ng c­êng quèc s¶n xuÊt cµ phª lín trªn thÕ giíi nh­ Brazil, Pªru ®· lµm thµnh c«ng. Bµ §µo thÞ Mïi, Tæng th­ ký Vicofa nh×n nhËn r»ng, kÝch cÇu trong n­íc lµ mét môc tiªu mµ Vicofa cÇn ®¹t ®Õn. Bëi còng nh­ Brazil, Malaysia, doanh nghiÖp ViÖt Nam ph¶i häc tËp c¸c n­íc chÝnh lµ tiªu thô néi ®Þa cña hä rÊt lín, nhê ®ã gi¶m bít sè l­îng cµ phª d­ thõa. HiÖn nay, Vicofa ®ang khuyÕn khÝch c¸c héi viªn më réng cöa hµng vµ tuyªn truyÒn cho viÖc tiªu thô cµ phª ®Õn nh÷ng thµnh phè nhá vµ c¸c tØnh xa x«i...Víi h­íng ®i biÕt nh×n xa tr«ng réng, Vinacafe ( Nhµ m¸y cµ phª Biªn Hoµ ) ®· ®i vµo thÞ tr­êng cµ phª tan vµ tõng b­íc giµnh l¹i thÞ phÇn trong n­íc. N¨m 2000, Vinacafe ®· n©ng c«ng suÊt lªn 10 lÇn so víi tr­íc vµ giµnh l¹i 45% thÞ phÇn cµ phª néi ®Þa. ChÊt l­îng vµ tªn tuæi cña Vinacafe ®­îc kh¼ng ®Þnh. “ Bôt chïa nhµ ®· thiªng “, s¶n phÈm cµ phª hoµ tan mang th­¬ng hiÖu Vinacafe tõ “v« danh tiÓu tèt”, lät thám trong tªn tuæi cña c¸c ®¹i gia ngo¹i nhËp, giê ®©y ®· trë thµnh niÒm tù hµo cho mét s¶n phÈm “made in ViÖt Nam”. Tr­íc c¸c ®èi thñ tõ bªn ngoµi, søc c¹nh tranh cña Vinacafe kh«ng chØ ë chÊt l­îng s¶n phÈm mµ cßn lµ lîi thÕ tõ t©m lý ng­êi tiªu dïng-mét trong nh÷ng lîi thÕ s©n nhµ. Khi chÊt l­îng ®· ®­îc kh¼ng ®Þnh, lßng tù hµo d©n téc lµ mét khÝa c¹nh cÇn khai th¸c. Th­¬ng hiÖu cµ phª ViÖt Nam ®Õn víi ng­êi ViÖt Nam b»ng con ®­êng Êy. Nh­ vËy, nh÷ng g× mµ nhµ m¸y cµ phª Biªn Hoµ ®· lµm ®­îc víi Vinacafe cho thÊy r»ng thÞ tr­êng néi ®Þa còng lµ mét m¶nh ®Êt mµu mì cÇn ®­îc khai th¸c. Kh«ng thÓ ®Ó bá ngá thÞ tr­êng Êy cho s¶n phÈm ngo¹i trµn vµo mµ cÇn ph¶i tÝch cùc giµnh lÊy, cã ®øng v÷ng trong n­íc th× ngµnh cµ phª ViÖt Nam míi tù tin tiÕn ra thÞ tr­êng n­íc ngoµi. §©y thùc sù lµ gi¶i ph¸p h÷u hiÖu trong t×nh h×nh hiÖn nay, khi mµ thÞ tr­êng cµ phª thÕ giíi ®ang trong giai ®o¹n khã kh¨n. 2.8. Më réng thÞ tr­êng cµ phª vµ t¨ng c­êng hîp t¸c quèc tÕ. Trªn c¬ së ®· chiÕm lÜnh ®­îc thÞ tr­êng trong n­íc, më réng thÞ tr­êng toµn cÇu, t¨ng uy tÝn vµ vÞ thÕ cµ phª ViÖt Nam lµ c«ng viÖc kh«ng dÔ dµng cÇn ph¶i thùc hiÖn. Khèi l­îng cµ phª xuÊt khÈu ngµy mét lín kh«ng thÓ thô ®éng ngåi chê ai ®Õn mua th× b¸n mµ cÇn chñ ®éng t¹o thÞ tr­êng, më réng thÞ tr­êng. §©y lµ mét trong nh÷ng quèc s¸ch lín cña Nhµ n­íc vµ nhiÖm vô chung cña c¸c ngµnh c¸c cÊp. Nhµ n­íc cÇn t¹o nhiÒu c¬ héi cho c¸c doanh nghiÖp ngµnh cµ phª tiÕp cËn víi thÞ tr­êng n­íc ngoµi th«ng qua hÖ thèng tham t¸n th­¬ng m¹i, qua héi chî triÓn l·m th­¬ng m¹i quèc tÕ. Ngoµi ra cßn më c¬ quan ®¹i diÖn vµ sö dông c¸c ph­¬ng thøc th­¬ng m¹i kh¸c nh­ ®æi hµng, c¸c HiÖp ®Þnh ChÝnh phñ, Bé Th­¬ng m¹i. C¬ quan th­êng vô ë c¸c n­íc cÇn më réng ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i b»ng nhiÒu h×nh thøc ®Ó qu¶ng b¸ cµ phª ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. ViÖt Nam ®· gia nhËp ICO, sÏ tham gia ACPC vµ nh÷ng tæ chøc quèc tÕ kh¸c cã liªn quan ®Ó t¨ng c­êng hîp t¸c kinh tÕ th­¬ng m¹i, khoa häc, c«ng nghÖ vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc. kÕt luËn Cã thÓ nãi, trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ViÖt Nam nhanh chãng trë thµnh mét trong nh÷ng n­íc s¶n xuÊt cµ phª hµng ®Çu. Víi lîi thÕ so s¸nh vÒ ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai, khÝ hËu, nguån nh©n lùc dåi dµo gi¸ rÎ, n¨ng suÊt lao ®éng thuéc lo¹i cao nhÊt nh× thÕ giíi nªn trong vßng 5 n¨m qua ngµnh cµ phª ViÖt Nam ®· chiÕm ®­îc mét thÞ phÇn ®¸ng kÓ, cã mÆt trªn 50 quèc gia, lµ nguån thu ngo¹i tÖ quan träng sau thuû h¶i s¶n vµ g¹o. Tuy nhiªn, tr­íc bèi c¶nh thÞ tr­êng thÕ giíi ngµy cµng c¹nh tranh gay g¾t vµ nh÷ng lîi thÕ so s¸nh ®ang “ hao mßn” dÇn, ®ßi hái ngµnh cµ phª ph¶i cã nh÷ng chiÕn l­îc c¹nh tranh thÝch hîp b¶o ®¶m hiÖu qu¶ bÒn v÷ng. NÕu kh«ng nguy c¬ tôt hËu vµ ph¸ s¶n cã thÓ Ëp ®Õn bÊt cø lóc nµo. VËy nªn, t×m kiÕm vµ tiÕn hµnh c¸c gi¶i ph¸p ®Ó h¹n chÕ, kh¾c phôc nh÷ng mÆt cßn kÐm yÕu lµ c«ng viÖc ph¶i sím thùc hiÖn nÕu muèn n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ngµnh. Bªn c¹nh ®ã, sù ñng hé, gióp ®ì, hç trî tõ phÝa nhµ n­íc kh«ng bao giê lµ thõa mµ lu«n lu«n cÇn thiÕt. Tù b¶n th©n m×nh céng víi sù hç trî ®ã, trong t­¬ng lai kh«ng xa ch¾c ch¾n r»ng cµ phª ViÖt Nam sÏ tån t¹i vµ ph¸t triÓn nhanh chãng. §©y còng lµ mong muèn chung cho c¸c ngµnh, c¸c mÆt hµng tiÒm n¨ng vµ cã triÓn väng ph¸t triÓn cña ViÖt Nam. Tµi liÖu tham kh¶o 1. T¹p chÝ ThÞ tr­êng gi¸ c¶ Sè 9/2003:“ N©ng cao søc c¹nh tranh cña cµ phª ViÖt Nam-Mét ®ßi hái bøc xóc hiÖn nay.” NguyÔn TiÕn Tháa. Sè 4/2001 : ”C¸c gi¶i ph¸p t¨ng søc c¹nh tranh cña cµ phª ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng thÕ giíi.” PGS.TS NguyÔn Sinh Cóc. “ Suy nghÜ vÒ c¬ chÕ hç trî s¶n xuÊt xuÊt khÈu cµ phª.” T« H÷u Nghiªm. 2. T¹p chÝ Ph¸t triÓn kinh tÕ - Sè 113/2000: “N©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña cµ phª ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng thÕ giíi” Th¹c sÜ NguyÔn Ph¹m H¶i. Sè 127/2001: “ Ph©n tÝch cung cÇu vµ gi¶i ph¸p ®iÒu tiÕt cµ phª trªn thÕ giíi trong thêi gian qua. §Þnh h­íng ph¸t triÓn ngµnh cµ phª ViÖt Nam.” Th¹c sÜ NguyÔn HiÕu Léc. Sè 6/2003 : “ XuÊt khÈu cµ phª ViÖt Nam n¨m 2003. Thùc tiÔn vµ triÓn väng.” PGS.TS NguyÔn Sinh Cóc. 3. T¹p chÝ Th­¬ng nghiÖp thÞ tr­êng ViÖt Nam * sè th¸ng 2/2001 “ TriÓn väng xuÊt khÈu cµ phª cña ViÖt Nam.” Ph¹m Nguyªn Minh. 4. T¹p chÝ Th«ng tin kinh tÕ sè 12 th¸ng 6/2003. “ XuÊt khÈu cµ phª ViÖt Nam chÝnh s¸ch, gi¶i ph¸p vµ chiÕn l­îc ph¸t triÓn “ Thanh H»ng. 5. T¹p chÝ §Çu t­ sè 8 th¸ng 3/2003. “ ThÞ tr­êng néi ®Þa cho cµ phª ViÖt Nam “ Th¶o Vy. 6. T¹p chÝ Th­¬ng m¹i sè 1+2/2004: “ VÊn ®Ò vay vèn ®èi víi cµ phª §¨k L¨k.” C«ng Lu©n. “ Chî giao dÞch cµ phª vµ nh÷ng høa hÑn.” TrÇn Ngäc QuyÒn. 7. T¹p chÝ Thêi b¸o tµi chÝnh ViÖt Nam * sè 58 th¸ng 5/2003. “ CÇn tiÕp tôc hç trî cho c©y cµ phª.” Hoµi Thu 8. T¹p chÝ Kinh tÕ vµ Dù b¸o * sè 6/2001: “ Nh÷ng gi¶i ph¸p tr­íc m¾t vµ l©u dµi ®èi víi cµ phª ViÖt Nam.” TS L­u V¨n Nghiªm 9. T¹p chÝ Doanh nghiÖp th­¬ng m¹i* sè 156/2003: “ Cµ phª xuÊt khÈu nh÷ng ®iÓm yÕu cÇn kh¾c phôc.” NguyÔn §×nh. 10. Gi¸o tr×nh kinh tÕ vµ qu¶n lý c«ng nghiÖp. 11. Gi¸o tr×nh Qu¶n trÞ chiÕn l­îc. 12. Marketing c¨n b¶n, Kotler Philip, NXB TK 1997. 13. Trang web vicofa.com. 14. trang web fpt.vn Môc lôc Lêi më ®Çu Néi dung chÝnh. Thùc chÊt vµ c¸c nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn kh¶ n¨ng c¹nh tranh. I.1. Kh¸i niÖm vÒ c¹nh tranh. I.2. Kh¸i niÖm kh¶ n¨ng c¹nh tranh. I.3. Ph©n lo¹i kh¶ n¨ng c¹nh tranh. 3.1. C¹nh tranh quèc gia. 3.2. C¹nh tranh ngµnh. 3.3. C¹nh tranh s¶n phÈm. I.4. C¸c nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn kh¶ n¨ng c¹nh tranh. 4.1. C¸c nh©n tè chñ quan. 4.1.1. Nh©n tè con ng­êi. 4.1.2. Kh¶ n¨ng vÒ tµi chÝnh. 4.1.3. Tr×nh ®é c«ng nghÖ. 4.2. C¸c nh©n tè kh¸ch quan. 4.2.1. C¸c nh©n tè kinh tÕ. 4.2.2. C¸c nh©n tè vÒ chÝnh trÞ ph¸p luËt. Thùc tr¹ng vÒ thÞ tr­êng cµ phª thÕ giíi vµ ngµnh cµ phª ViÖt Nam II.1. Tæng quan vÒ thÞ tr­êng cµ phª thÕ giíi. II.2. Thùc tr¹ng ngµnh cµ phª ViÖt Nam. 2.1. VÒ s¶n xuÊt. 2.2. VÒ c«ng nghÖ. 2.3. VÒ nguyªn liÖu. 2.4. VÒ lao ®éng. II.3. Nh÷ng lîi thÕ vµ bÊt lîi cña ngµnh cµ phª ViÖt Nam 3.1. Lîi thÕ cña ngµnh cµ phª ViÖt Nam. 3.1.1. Lîi thÕ kh¸ch quan. 3.1.2. Lîi thÕ chñ quan. 3.2. Nh÷ng h¹n chÕ cña ngµnh cµ phª ViÖt Nam vµ nguyªn nh©n. 3.2.1. TÝnh bÒn v÷ng cña ngµnh cµ phª ViÖt Nam ch­a cao. 3.2.2. C¬ cÊu c©y trång thiÕu hîp lý. 3.2.3. ChÊt l­îng cµ phª ch­a cao. 3.2.4. ThiÕu tÝnh ®ång bé gi÷a c¸c kh©u. 3.2.5. ThiÕu vèn. 3.2.6. Ch­a tró träng ®Õn thÞ tr­êng néi ®Þa. Gi¶i ph¸p n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ngµnh cµ phª ViÖt Nam III.1. Ph­¬ng h­íng. III.2. Gi¶i ph¸p. 2.1. T¹o nguån vèn ®Çu t­. 2.2. ChuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång. 2.3. N©ng cao n¨ng suÊt, chÊt l­îng, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm cµ phª. 2.4. §æi míi c«ng nghÖ. 2.5. X©y dùng hÖ thèng ®ång bé gi÷a c¸c kh©u. 2.6. Tæ chøc hÖ thèng thu thËp th«ng tin. 2.7. Quan t©m h¬n ®Õn thÞ tr­êng néi ®Þa. 2.8. Më réng thÞ tr­êng cµ phª vµ t¨ng c­êng hîp t¸c quèc tÕ. KÕt luËn