Hoàn thiện các hình thức trả công trong doanh nghiệp hiện nay là một yêu cầu cấp bách
Lời nói đầu Nước ta đang nằm trong thời kỳ quá độ từ nền kinh tế tập trung quan liêu bao cấp sang nền kinh tế thị trường có sự điều tiết của nhà nước, cho nên vấn đề hội nhập vào khu vực cũng như thế giới còn gặp nhiều khó khăn và thách thức lớn đòi hỏi phải có sự vận hành một cách đồng bộ trong tất cả các ngành lĩnh vực của đời sống kinh tế xã hội. Nhưng thực tế đã chững minh rằng có rất nhiều doanh nghiệp mặc dù dư nguồn vốn về kinh doanh, có đội ngũ người lao động có trình độ , kinh nghiệm mà vẫn làm ăn không có hiệu quả. Một nguyên nhân sâu xa của nó chính là vấn đề về nhân sự đặc biệt là vấn đề có liên quan trực tiếp tới người lao động như việc trả lương, thù lao , bảo hiểm xã hội. Vì vậy có thể khẳng định lương bổng là một vấn đề muôn thủa của nhân loại và là vấn đề nhức nhối của hầu hếtcác công ty Việt Nam. Đây là một đề tài từng gây tranh luận sôi nổi trên diễn đàn quốc hội Việt Nam trong nhiều năm qua. Qua quá trình học tập và nghiên cứu trong lĩnh vực quản trị nhân sự, em đã mạnh dạn chon đề tài : “Hoàn thiện các hình thức trả công trong doanh nghiệp hiện nay là một yêu cầu cấp bách.”. Đây là một đề tài rộng đòi hỏi phải có nhiều kiến thức thực tế. En xin chân thành cảm ơn sự chỉ bảo hướng dẫn tận tình của cô giáo - Tiến sĩ Phạm Thuý Hương cùng với sự giúp đỡ của các thày cô giáo trong khoa đã giúp em hoàn thành đề án này. Nội dung đề án bao gồm: Phần I. Lý luận chung về tiền lương. Phần II. Thực trạng về các hình thức trả công cho người lao động. Phần III. Một số giải pháp nhằm hoàn thiện các hình thức trả công trong doanh nghiệp. Mục lục Lời nói đầu .1 PhầnI. Lý luận chung về tiền lương .2 I. Khái niệm, yêu cầu, các nguyên tắc trả lương 2 1. Sức lao động trở thành hàng hoá 3 2. Các khái niệm về tiền lương .3 3. Những yêu cầu trả lương . 5 4. Những nguyên tắc của tiền lương .5 II. Hệ thống trả công .6 A. Hệ thống trả công thống nhất của nhà nước 7 1. Chế độ lương cấp bậc .7 2. Chế độ lương chức vụ .10 B. Các hình thức trả lương 11 I. Hình thức trả lương theo sản phẩm .11 1. ý nghĩa, điều kiện của trả lương theo sản phẩm 11 2. Các chế độ trả lương theo sản phẩm .12 II. Hình thức trả lương theo thời gian .14 1. Hình thức trả lương theo thời gian đơn giản .14 2. Hình thức trả lương theo thời gian có thưởng .15 III. Vai trò của tiền lương trong tạo động lực .15 Phần II. Thực trạng về các hình thức trả lương cho người lao động hiện nay 17 I. Cơ sở pháp lý và thực trạng về các hình thức trả công các doanh nghiệp hiện nay . 17 1. Hình thức .17 2. Những tồn tại .18 II. Tiền lương chưa trở thành động lực đối với người lao động 20 1. Doanh nghiệp nhà nước 20 2. Doanh nghiệp ngoài quốc doanh 20 Phần III. Một số giải pháp nhằm hoàn thiện hệ thống trả công hiện nay .22 I. Một số kiến nghị ban đầu 22 II. Hoàn thiện các hình thức trả công cho người lao động một cách hợp lý 24 1. Hoàn thiện việc chia lương cho người lao động .24 2. Hoàn thiện việc xây dựng hệ thống thang bảng lương .26 3. Trách nhiệm của cơ quan có thẩm quyền về việc quản lý tiền lương .29 Kết luận .32
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Hoàn thiện các hình thức trả công trong doanh nghiệp hiện nay là một yêu cầu cấp bách, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
®éng lùc kÝch thÝch con ngêi lµm viÖc h¨ng h¸i nhng ®ång thêi còng lµ mét nguyªn nh©n g©y tr× trÖ, bÊt m·n hoÆc tõ bá c«ng ty mµ ra ®i. TÊt c¶ ®Òu tuú thuéc vµo n¨ng lùc tr×nh ®é cña cÊp qu¶n trÞ.
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng vµ sù ho¹t ®éng cña thÞ trêng søc lao ®éng, søc lao ®éng lµ hµng ho¸, do vËy tiÒn l¬ng lµ gi¸ c¶ cña søc lao ®éng. Khi ph©n tÝch vÒ nÒn kinh tÕ t b¶n chñ nghÜa n¬i mµ c¸c quan hÖ thÞ trêng thèng trÞ mäi quan hÖ kinh tÕ, x· héi kh¸c. C .Mac viÕt ”tiÒn c«ng kh«ng ph¶i lµ gi¸ c¶ hay gi¸ trÞ cña lao ®éng mµ chØ lµ h×nh th¸i c¶i trang cña gi¸ trÞ hay gi¸ c¶ cña søc lao ®éng.”(CMac – Angghen tuyÓn tËp 2 nhµ xuÊt b¶n sù thËt – Hµ Néi 1962, trang 31)
TiÒn l¬ng ph¶n ¸nh nhiÒu quan hÖ kinh tÕ x· héi kh¸c nhau. TiÒn l¬ng tríc hÕt lµ sè tiÒn mµ ngêi sö dông lao ®éng tr¶ cho ngêi lao ®éng. §ã lµ quan hÖ kinh tÕ cña tiÒn l¬ng, mÆt kh¸c do tÝnh chÊt ®Æc biÖt cña lo¹i hµng ho¸ søc lao ®éng mµ tiÒn l¬ng kh«ng chØ thuÇn tuý lµ vÊn ®Ò kinh tÕ mµ cßng lµ vÊn ®Ò x· héi rÊt quan träng, liªn quan ®Õ ®êi sèng vµ trËt tù x· héi, ®ã lµ quan hÖ x cña tiÒn l¬ng ...
Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng nhÊt lµ trong ho¹t ®éng kinh doanh ®èi víi c¸c chñ doanh nghiÖp, tiÒn l¬ng lµ mét phÇn chi phÝ cÊu thµnh chi phÝ s¶n xuÊt – kinh doanh. V× vËy tiÒn l¬ng lu«n ®îc tÝnh to¸n vµ qu¶n lý chÆt chÏ. §èi víi ngêi lao ®éng tiÒn l¬ng lµ thu nhËp tõ qu¸ tr×nh lao ®éng , phÇn thu nhËp chñ yÕu ®èi víi ®¹i ®a sè lao ®éng trong x· héi cã ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn møc sèng cña hä phÊn ®Êu n©ng cao tiÒn l¬ng lµ môc ®Ých hÕt th¶y cña mäi ngêi lao ®éng. Môc ®Ých nµy t¹o ®éng lùc ®Ó ngêi lao ®éng ph¸t triÓn tr×nh ®é vµ kh¶ n¨ng lao ®éng.
§Ó hiÒu râ vÒ tiÒn l¬ng, tríc hÕt ta ph¶i hiÓu søc lao ®éng trë thµnh hµng ho¸ ®øng trªn gãc ®é qu¶n trÞ nh©n lùc trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng cã sù ®iÒu tiÕt cña nhµ níc.
Søc lao ®éng trë thµnh hµng ho¸.
Trong phÇn nghiªn cøu nµy chóng ta kh«ng ®i s©u nghiªn cøu c¸c quan ®iÓm cña C Mac vÒ vÊn ®Ò søc lao ®éng mµ chØ ®Ò cËp ®Õn trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ trêng x· héi chñ nghÜa díi hai ®iÒu kiÖn c¬ b¶n sau:
Thø nhÊt níc ta tån t¹i nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ nÒn s¶n xuÊt x· héi thÓ hiÖn râ sù th¸ch rêi gi÷a hai quyÒn së høu vµ sö dông t liÖu s¶n xuÊt ë c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhau. Kinh tÕ t nh©n; ngêi lao ®éng lµ ngêi kh«ng cã quyÒn së h÷u t liÖn s¶n xuÊt, nhng cã quyÒn sö dông t liÖu s¶n xuÊt. Kinh tÕ nhµ níc lµ së h÷u chung tËp thÓ c«ng nh©n viªn chøc ®Òu lµ ngêi lµm c«ng ¨n l¬ng, gi¸m ®èc vµ ngêi lao ®éng ®Òu ®îc nhµ níc giao quyÒn qu¶n lý sö dông t liÖu s¶n xuÊt chø kh«ng ®îc quyÒn së h÷u t liÖu s¶n xuÊt.
Thø hai, níc ta ®ang ho¹t ®éng trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng v× vËy ngêi lao ®éng ®îc tù do chän viÖc lµm vµ ®îc quyÒn lùa chän c¶ n¬i lµm viÖc, tù do dÞch chuyÓn n¬i lµm viÖc gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, gi÷a c¸c c¬ së kinh tÕ. V× vËy cã thÓ kÕt luËn tiÒn l¬ng, tiÒn c«ng ®îc tr¶ theo gi¸ c¶ søc lao ®éng.
C¸c kh¸i niÖm vÒ tiÒn l¬ng.
TiÒn l¬ng lµ g×.
TiÒn l¬ng lµ gi¸ c¶ cña søc lao ®éng ®îc h×nh thµnh th«ng qua sù tho¶ thuËn gi÷a ngêi lao ®éng vµ ngêi sö dông lao ®éng do quan hÖ cung cÇu søc lao ®éng trªn thÞ trêng quyÕt ®Þnh phï hîp víi nh÷ng quy ®Þnh cña luËt lao ®éng.
Nh vËy cÇn cã sù ph©n biÖt gi÷a tiÒn l¬ng vµ tiÒn c«ng ®Ó tr¸nh sù nhÇm lÉn c¬ b¶n khi ®ñ tr¶ cho ngêi lao ®éng. TiÒn l¬ng ®îc tr¶ mét c¸ch thêng xuyªn vµ æn ®Þnh, tiÒn c«ng ®îc tr¶ theo khèi lîng c«ng viÖc hoÆc thêi gian lao ®éng hoµn thµnh.
TiÒn l¬ng danh nghÜa, tiÒn l¬ng thùc tÕ.
TiÒn l¬ng danh nghÜa ®îc hiÓu lµ sè tiÒn mµ ngêi sö dông lao ®éng tr¶ cho ngêi lao ®éng. Sè tiÒn nµy nhiÒu hay Ýt phô thuéc vµo tr×nh ®é kinh nghiÖm lµm viÖc...
TiÒn l¬ng thùc tÕ lµ sè lîng c¸c lo¹i hµng ho¸ tiªu dïng vµ c¸c lo¹i dÞch vô cÇn thiÕt mµ ngêi lao ®éng hëng l¬ng cã thÓ mua ®îc b»ng tiÒn l¬ng danh nghÜa cña hä.
Nh vËy tiÒn l¬ng thùc tÕ kh«ng chØ phô thuéc vµo sè lîng tiÒn l¬ng danh nghÜa mµ cßn phô thuéc vµo gi¸ c¶ cña c¸c lo¹i hµng ho¸ tiªu dïng vµ c¸c lo¹i dÞch vô mµ hä muèn mua. Cã thÓ biÓu thÞ mèi quan hÖ gi÷a chóng qua c«ng thøc sau.
Itltt =
Víi Itltt : tiÒn l¬ng thùc tÕ
Itldn : tiÒn l¬ng danh nghÜa
Igc : gi¸ c¶.
XuÊt ph¸t tõ c«ng thøc trªn cã thÓ ®a ra cã mét chÝnh s¸ch lín vÒ thu nhËp, tiÒn l¬ng vµ ®êi sèng cho ngêi lao ®éng.
TiÒn l¬ng tèi thiÓu.
Mçi mét con ngêi sinh ra vµ lín lªn ®Òu cã c¸c nhu cÇu thiÕt yÕu c¬ b¶n, ®¶m b¶o tèi thiÓu vÒ c¸c mÆt nh ¨n , mÆc , ë, ®i l¹i, häc thËp, hëng thô v¨n ho¸ x· héi , giao tiÕp x· héi , b¶o hiÓm x· héi, ®Æc biÖt c¶ trong vÊn ®Ò nu«i con. Nh×n chung ®Òu nh»m mét môc ®Ých duy tr× cuéc sèng vµ lµm viÖc.
Møc sèng tèi thiÓu lµ møc ®é mµ chóng ta tho¶ m·n nhu cÇu tèi thiÓu trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi cô thÓ, ®ã lµ mét møc sèng thÊp chØ ®ñ ®Ó b¶o ®¶m cho con ngêi cã mét th©n thÓ khoÎ m¹nh, mét nhu cÇu vËt chÊt tèi thiÓu.
VËy tiÒn l¬ng tèi thiÓu lµ g× ? §ã lµ sè tiÒn dïng ®Ó tr¶ cho ngêi lao ®éng mµ ngêi lao ®éng lµm nh÷ng c«ng viÖc ®¬n gi¶n nhÊt trong x· héi trong nh÷ng ®iÒu kiÖn lao ®éng b×nh thêng kh«ng qua ®µo t¹o nghÒ. §ã lµ sè tiÒn mµ ngêi lao ®éng b¶o ®¶m mua ®îc t liÖu sinh ho¹t tiªu dïng thiÕt yÕu ®Ó t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng c¸ nh©n vµ cã giµnh mét phÇn ®Ó b¶o hiÓm lóc giµ vµ nu«i con.
Nh÷ng yªu cÇu tr¶ l¬ng.
Thø nhÊt, tr¶ l¬ng trªn c¬ së tho¶ thuËn gi÷a ngêi lao ®éng vµ ngêi sö dông lao ®éng ®îc ghi trªn hîp ®ång lao ®éng.
Thø hai, ®Ó b¶o vÖ cho ngêi lao ®éng , tuy hai bªn ®· tho¶ thuËn møc l¬ng víi nhau nhng quan träng lµ møc l¬ng ®ã kh«ng ®îc phÐp thÊp h¬n møc l¬ng tèi thiÓu do nhµ níc quy ®Þnh.
Thø ba, ngêi lao ®éng lµm viÖc g× ®îc tr¶ l¬ng theo c«ng viÖc Êy vµ theo kÕt qu¶ vµ hiÖu qu¶ thùc hiÖn c«ng viÖc. Víi h×nh thøc tr¶ l¬ng do ngêi lao ®éng lùa chän vµ ®îc duy tr× trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh.
Thø t, møc l¬ng tèi thiÓu do nhµ níc quy ®Þnh tr¶ cho ngêi lµm viÖc ®¬n gi¶n nhÊt trong ®iÒu kiÖn lao ®éng b×nh thêng kh«ng qua ®µo t¹o nghÒ. Cßn ngêi cã tr×nh ®é lµnh nghÒ cã chuyªn m«n tuú thuéc nghiÖp vô hoÆc nh÷ng ngêi lµm viÖc phøc t¹p, lµm viÖc trong m«i trêng ®éc h¹i, nguy hiÓm nÆng nhäc ph¶i tr¶ møc l¬ng cao h¬n.
Thø n¨m, tuú theo kh¶ n¨ng tæ chøc thùc tÕ cho phÐp mµ ngêi sö dông lao ®éng cã thÓ tr¶ cho ngêi lao ®éng víi møc l¬ng cao h¬n møc l¬ng tèi thiÓu vµ cao h¬n møc l¬ng quy ®Þnh trong b¶ng l¬ng.
Nh÷ng nguyªn t¾c cña tiÒn l¬ng.
Nguyªn t¾c 1 : Ph¶i ®¶m b¶o møc t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng lín h¬n tèc ®é t¨ng tiÒn l¬ng.
Nguyªn t¾c 2 : §¶m b¶o mèi quan hÖ gi÷a tÝch luü vµ tiªu dïng.
Nguyªn t¾c 3 : T¹o ®iÒu kiÖn cho tÝch luü vµ t¸i s¶n xuÊt më réng, t¹o c¬ së h¹ gi¸ thµnh vµ gi¶m gi¸ c¶ hµng ho¸.
Nguyªn t¾c 4 : Kh¶ n¨ng ®Ó ®¶m b¶o lµ t¨ng møc l¬ng b×nh qu©n cã thÓ t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, t¨ng tr×nh ®é ngêi lao ®éng ®¶m b¶o viÖc lµm co ngêi lao ®éng, hoÆc gi¶m thÊt nghiÖp trong x· héi.§iÒu nµy phô thuéc rÊt nhiÒu ë b¶n th©n tõng doanh nghiÖp tr×nh ®é qu¶n lý c¶i c¸ch hµnh chÝnh, sö dông hîp lý c¸c ®iÒu kiÖn lîi thÕ vÒ tù nhiªn ®æi míi nhËp khÈu, ¸p dông c«ng nghÖ míi.
Mét vÊn ®Ò ®îc ®Æt ra lµ ph¶i ®¶m b¶o mèi quan hÖ hîplý vÒ tiÒn l¬ng gi÷a nh÷ng ngêi lao ®éng lµnh nghÒ kh¸c nhau trong nÒn kinh tÕ quèc d©n cã nghÜa lµ rót ng¾n ®îc kho¶ng c¸ch vÒ thu nhËp gi÷a nh÷ng ngêi lao ®éng cã cïng tr×nh ®é chuyªn m«n nhng lµm viÖc trong nh÷ng nghµnh, lÜnh vùc kh¸c nhau.
B¶n th©n c«ng viÖc
Ên ®Þnh møc l¬ng
L¬ng vµ ®·i ngé cho tõng c¸ nh©n
B¶n th©n nh©n viªn
Møc hoµn thµnh
Th©m niªn
Thµnh viªn trung thµnh.
TiÒm n¨ng nh©n viªn.
M«i trêng c«ng ty
ThÞ trêng lao ®éng
L¬ng bæng trªn thÞ trêng.
Chi phÝ sinh ho¹t.
C«ng ®oµn, x· héi, luËt ph¸p.
H×nh 01. C¸c quyÕt ®Þnh ¶nh hëng tíi l¬ng bæng vµ ®·i ngé thuéc vÒ tµi chÝnh
II. HÖ thèng tr¶ c«ng.
Trong khi ho¹ch ®Þnh c¸c chÝnh s¸ch vÒ tiÒn l¬ng, ®ßi hái doanh nghiÖp ph¶i nghiªn cøu kü c¸c yÕu tè x¸c ®Þnh vµ ¶nh hëng tíi l¬ng bæng. NÕu kh«ng chó ý ®Õ c¸c yÕu tè nµy , hÖ thèng tr¶ c«ng cña doanh nghiÖp sÏ mang tÝnh chÊt chñ quan vµ thiªn lÖch. §ã lµ c¸c yÕu tè ®îc m« t¶ v¾n t¾t ë h×nh 01 (trÝch: Qu¶n lý nh©n sù – NguyÔn H÷u Th©n – trang 32 ch¬ng 10 )
HÖ thèng tr¶ c«ng thèng nhÊt cña nhµ níc.
ChÕ ®é l¬ng cÊp bËc.
Kh¸i niÖm.
§ã lµ toµn bé nh÷ng quy ®Þnh mµ c¸c doanh nghiÖp vËn dông ®Ó tr¶ cho ngêi lao ®éng c¨n cø vµo chÊt lîng vµ ®iÒu kiÖn lao ®éng khi hä hoµn thµnh mét c«ng viÖc nhÊt ®Þnh, chÕ ®é l¬ng cÊp bËc ¸p dông cho nh÷ng ngêi lao ®éng trùc tiÕp vµ tr¶ theo kÕt qu¶ cv cña hä thÓ hiÖn qua sè lîng chÊt lîng lao ®éng.
Sè lîng lao ®éng thÓ hiÖn ë møc hao phÝ thêi gian lao ®éng dïng ®Ó s¶n xuÊt ra s¶n phÈm.
ChÊt lîng lao ®éng thÓ hiÖn ë tr×nh ®é tay nghÒ cña ngêi lao ®éng ®îc sö dông vµo qu¸ tr×nh lao ®éng nguån gèc s©u xa lµ tr×nh ®é gi¸o dôc ®µo t¹o kinh nghiÖm kü n¨ng, biÓu hiÖn th«ng qua n¨ng suÊt lao ®éng.
ý nghÜa.
ChÕ ®é l¬ng cÊp vËc t¹o kh¶ n¨ng ®iÒu chØnh tiÒn l¬ng gi÷a c¸c ngµnh, c¸c nghÒ mét c¸ch hîp lý, gi¶m bít tÝnh chÊt b×nh qu©n trong viÖc tr¶ l¬ng.
ChÕ ®é l¬ng cÊp bËc cã t¸c dông lµm cho viÖc bè trÝ vµ sö dông c«ng nh©n thÝch hîp víi kh¶ n¨ng vÒ søc khoÎ vµ tr×nh ®é lµnh nghÒ cña hä, t¹o c¬ së ®Ó x©y dùng kÕ ho¹ch lao ®éng nhÊt lµ kÕ ho¹h tuyÓn chän, ®µo t¹o n©ng cao tr×nh ®é ngêi lao ®éng.
KhuyÕn khÝch vµ thu hót ngêi lao ®éng vµo lµm viÖc trong nh÷ng ngµnh nghÒ cã ®iÒu kiÖn lao ®éng nÆng nhäc, khã kh¨n ®éc h¹i.
ChÕ ®é l¬ng cÊp bËc kh«ng ph¶i lµ cè ®inh, tr¸i l¹i tuú theo ®iÒu kiÖn vÒ kinh tÕ , chÝnh trÞ vµ x· héi trong tõng thêi kú nhÊt ®Þnh mµ chÕ ®é tiÒn l¬ng nµy ®îc c¶i tiÕn hay söa ®æi thÝch hîp ®Ó ph¸t huy tèt vai trß, t¸c dông cña nã.
Néi dung cña chÕ ®é l¬ng cÊp bËc.
Thang b¶ng l¬ng.
Kh¸i niÖm: thang l¬ng lµ mét b¶n x¸c ®Þnh quan hÖ tû lÖ vÒ tiÒn l¬ng gi÷a nh÷ng c«ng nh©n trong cïng mét nghÒ hoÆc nhãm nghÒ kh¸c nhau theo tr×nh ®é lµnh nghÒ cña hä. Mét thang l¬ng bao gåm mét sè bËc l¬ng vµ hÖ sè phï hîp víi c¸c bËc ®ã.
BËc l¬ng nh»m ph©n biÖt tr×nh ®é lµnh nghÒ cña c«ng nh©n ®îc xÐt tõ thÊp ®Õn cao.
HÖ sè l¬ng chØ râ lao ®éng cña c«ng nh©n bËc nµo ®ã sÏ ®î tr¶ l¬ng cao h¬n ngêi lao ®éng lµm viÖc ë nh÷ng c«ng viÖc xÕp vµo møc l¬ng tèi thiÓu lµ bao nhiªu lÇn.
Nhãm l¬ng x¸c ®Þnh theo ®iÒu kiÖn lao ®éng.
HÖ sè t¨ng tuyÖt ®èi. htdn = Hn + Hn-1
Víi Hn : hÖ sè l¬ng bËc n
Hn-1 : hÖ sè l¬ng bËc n-1
htdn : hÖ sè t¨ng tuyÖt ®èi.
HÖ sè t¨ng t¬ng ®èi :
Htg®n =
Víi Htg®n : hÖ sè t¨ng t¬ng ®èi.
Tr×nh tù x©y dùng thang l¬ng.
X©y dùng chøc danh nghÒ nghiÖp cña c«ng nh©n.
Chøc danh nghÒ cña c«ng nh©n lµ chøc danh cho c«ng nh©n trong cïng mét nghÒ hay mét nhãm nghÒ. ViÖc x©y dùng c¨n cø vµo tÝnh chÊt ®Æc ®iÓm vµ néi dung cña qu¸ tr×nh lao ®éng.
X¸c ®Þnh hÖ sè cña thang l¬ng thùc hiÖn th«ng qua ph©n tÝch thêi gian vµ yªu cÇu vÒ ph¸t triÓn nghÒ nghiÖp cÇn thiÕt ®Ó mét c«ng nh©n cã thÓ ®¹t tíi bËc cao nhÊt trong nghÒ.
X¸c ®Þnh béi sè cña thang l¬ng. Ngoµi ph©n tÝch quan hÖ trong nhãm nghÒ vµ nh÷ng nghÒ kh¸c ®Ó ®¹t ®îc t¬ng quan hîp lý gi÷a c¸c nghÒ víi nhau.
X¸c ®Þnh sè bËc cña thang l¬ng c¨n cø vµo béi sè cña mét thang l¬ng tÝnh chÊt phøc t¹p cña s¶n xuÊt vµ tr×nh ®é trang bÞ kü thuËt cho lao ®éng.
X¸c ®Þnh hÖ sè l¬ng cña c¸c bËc dùa vµo béi sè cña thang l¬ng sè bËc trong thang l¬ng vµ tÝnh chÊt trong hÖ sè t¨ng t¬ng ®èi mµ x¸c ®Þnh hÖ sè l¬ng t¬ng øng cho tõng bËc l¬ng.
BËc l¬ng
1
2
3
4
5
6
7
+ Nhãm 1
HÖ sè l¬ng
+ Nhãm 2
HÖ sè l¬ng
1,35
1,4
1,47
1,55
1,62
1,72
1,78
1,92
2,18
2,33
2,67
2,84
3,28
3,45
H×nh 2. Thang l¬ng c«ng nh©n c¬ khÝ, ®iÖn, ®iÖn tö, tin häc.
Møc l¬ng
Kh¸i niÖm : lµ sè tiÒn dïng ®Ó tr¶ c«ng lao ®éng trong mét ®¬n vÞ thêi gian (giê, ngµy, th¸ng) phï hîp víi bËc trong thang l¬ng trong mét thang l¬ng, møc tuyÖt ®èi cña møc l¬ng ®îc quy ®Þnh cho bËc 1 hay møc tèi thiÓu, c¸c bËc cßn l¹i th× ®îc tÝnh dùa vµo suÊt l¬ng bËc mét vµ hÖ sè l¬ng t¬ng øng víi bËc ®ã.
Mi = Ki . Ml
Víi Mi : lµ møc l¬ng cña bËc i nµo ®ã.
Ml : lµ møc l¬ng tèi thiÓu.
Ki : hÖ sè l¬ng bËc i.
Tiªu chuÈn cÊp bËc c«ng viÖc.
Kh¸i niÖm : tiªu chuÈn cÊp bËc c«ng viÖc lµ møc ®é phøc t¹p cña c«ng viÖc ®îc x¸c ®Þnh theo mét thang ®¸nh gi¸ vÒ tr×nh ®é kü thuËt, vÒ tæ chøc s¶n xuÊt yªu cÇu cña c¸c chøc n¨ng lao ®éng bao gåm chuÈn bÞ, tÝnh to¸n thùc hiÖn qu¸ tr×nh lao ®éng, møc ®é tr¸ch nhiÖm.
CÊp bËc c«ng viÖc b×nh qu©n :
CBCV =
VíI CVi : lµ c«ng viÖc bËc thø i.
Vi : lµ sè lîng c«ng viÖc cïng bËc i.
åVi : lµ tæng sè c«ng viÖc thuéc mäi bËc.
Trªn c¬ së b¶n tiªu chuÈn cÊp bËc kü thuËt ( cÊp bËc c«ng viÖc ) c¸c doanh nghiÖp tæ chøc båi dìng kiÕn thøc vµ tay nghÒ , thi n©ng bËc cho c«ng nh©n , bè trÝ s¾p xÕp lao ®éng phï hîp vµ hiÖu qu¶ nhÊt.
ChÕ ®é tiÒn l¬ng chøc vô.
Kh¸i niÖm.
ChÕ ®é tiÒn l¬ng chøc vô lµ toµn bé nh÷ng quy ®Þnh cña nhµ níc mµ c¸c tæ chøc qu¶n lý nhµ níc c¸c tæ chøc kinh tÕ x· héi vµ c¸c doanh nghiÖp ¸p dông ®Ó tr¶ l¬ng cho lao ®éng qu¶n lý.
Kh¸c víi c«ng nh©n, ngêi lao ®éng trùc tiÕp th× ngêi lao ®éng qu¶n lý tuy kh«ng trùc tiÕp t¹o ra s¶n phÈm, hµng ho¸ nhng l¹i ®èng vai trß rÊt quan träng nh lËp kª ho¹ch, ®iÒu hµnh, kiÓm so¸t vµ ®iÒu chØnh c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh.
X©y dùng chÕ ®é tiÒn l¬ng chøc vô.
X©y dùng chøc danh cña lao ®éng qu¶n lý dùa vµo tr×nh ®é chuyªn m«n, kü thuËt, kh¶ n¨ng l·nh ®¹o, th©m niªn c«ng t¸c.
§¸nh gi¸ sù phøc t¹p cña lao ®éng trong tõng chøc danh.
X¸c ®Þnh hÖ sè v¸ sè bËc trong mét b¶ng hay ng¹ch l¬ng.
X¸c ®Þnh møc l¬ng bËc mét vµ c¸c møc l¬ng kh¸c trong b¶ng l¬ng.
VÝ dô :
H¹ng
HÖ sè møc l¬ng
Chøc danh
§Æc biÖt
I
II
III
IV
Gi¸m ®èc.
+ HÖ sè
+ Møc l¬ng
6,72-7,06
967,7
5,72-6,03
860,3
4,98-5,16
757,4
4,32-4,6
662,4
3,66-3,9
567
Phã gi¸m ®èc vµ KTT
+ HÖ sè
+ Møc l¬ng
6,03-6,34
913
4,98-5,26
757,4
4,32-4,6
662,4
3,66-3,94
567,4
3,04-3
437,4
H×nh 03. B¶ng l¬ng chøc vô qu¶n lý trong doanh nghiÖp.
C¸c h×nh thøc tr¶ l¬ng.
H×nh thøc tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm.
ý nghÜa vµ ®iÒu kiÖn cña tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm.
Tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm lµ h×nh thøc tr¶ l¬ng cho ngêi lao ®éng dùa trùc tiÕp vµ sè lîng vµ chÊt lîng s¶n phÈm mµ hä hoµn thµnh. §©y lµ h×nh thøc tr¶ l¬ng ®îc ¸p dông réng r·i trong c¸c doanh nghiÖp.
ý nghÜa
qu¸n triÖt tèt nguyªn t¾c tr¶ l¬ng theo lao ®éng v× tiÒn l¬ng mµ ngêi lao ®éng nhË ®îc phô thuéc vµo sè lîng vµ chÊt lîng s¶n phÈm hoµn thµnh.
Tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm cã t¸c dông trùc tiÕp khuyÕn khÝch ngêi lao ®éng ra søc häc tËp n©ng cao tr×nh ®é lµnh nghÒ tÝch luü kinh nghiÖm ...
N©ng c¸o vµo hoµn thiÖn c«ng t¸c qu¶n lý, n©ng cao tÝnh tù chñ, chñ ®éng trong lµm viÖc cña ngêi lao ®éng.
X©y dùng møc lao ®éng cã c¨n cø khoa häc.
Tæ chøc phôc vô n¬i lµm viÖc.
C¸c chÕ ®é tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm.
ChÕ ®é tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm trùc tiÕp c¸ nh©n.
ChÕ ®é nµy ®îc ¸p dông réng r·i ®èi víi ngêi trùc tiÕp s¶n xuÊt trong ®iÒu kiÖn lao ®éng ®éc lËp, cã thÓ ®Þnh møc kiÓm tra vµ nghiÖm thu s¶n phÈm mét c¸ch cô thÓ vµ riªng biÖt.
TÝnh ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng. §G =
hoÆc
§G = L0 ´ T
trong ®ã §G : §¬n gi¸ tiÒn l¬ng tr¶ cho mét s¶n phÈm.
L0 : L¬ng cÊp bËc cña c«ng nh©n.
Q : Møc s¶n lîng.
T : Møc thêi gian.
Nh vËy tiÒn l¬ng trong kú cña mét c«ng nh©n hëng l¬ng ®îc tÝnh nh sau:
L1 = §G ´ Q1
Trong ®ã L1 : lµ tiÒn l¬ng thùc tÕ.
Q1 : lµ sè lîng s¶n phÈm hoµn thµnh.
ChÕ ®é tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm trùc tiÕp tËp thÓ.
ChÕ ®é nµy ¸p dông ®Ó tr¶ l¬ng co mét nhãm ngêi khi hä hoµn thµnh mét khèi lîng s¶n phÈm nhÊt ®Þnh.
TÝnh ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng.
§ G = (nhiÒu s¶n phÈm hoµn thµnh).
§G = LCB ´ T0 (mét s¶n phÈm hoµn thµnh).
Trong ®ã:
§G : tiÒn l¬ng cÊp bËc tr¶ cho tæ.
LCB : tiÒn l¬ng cÊp bËc cña c«ng nh©n.
Q0 : møc s¶n lîng c¶ tæ.
T0 : møc thêi gian cña tæ.
TÝnh tiÒn l¬ng thùc tÕ.
L1 = §G ´ Q1
Th«ng thêng ngêi ta dïng hÖ sè ®iÒu chØnh vµ ph¬ng ph¸p dïng giê hÖ sè ®Ó chia l¬ng.
C¸ch 1: HÖ sè ®iÒu chØnh.
Bíc 1: TÝnh tiÒn l¬ng cña tõng ngêi lao ®éng theo cÊp bËc vµ thêi gian lao ®éng thùc tÕ.
Li = Lcb ´ Thêi gian trung b×nh tõng ngêi lao ®éng i
L0 = §G ´ Q(Møc) =
Bíc 2: TÝnh hÖ sè ®iÒu chØnh H®c =
Cho nªn hÖ sè ®iÒu chØnh cã thÓ , ,= 1
Bíc 3: TiÒn l¬ng thùc lÜnh: Li * = H®c ´ Li
C¸ch 2 Giê hÖ sè
Bíc 1: Quy ®æi giê lµm viÖc thùc tÕ thµnh giê ë bËc nhá nhÊt.
Tquy ®æi i = Ti ´ Hi(hÖ sè l¬ng quy dæi bÆc i)
Bíc 2: TÝnh tiÒn l¬ng cho mét giê ë b¹c thÊp nhÊt.
L1 0 = Tq® = Tq®i
Bíc 3: tÝnh tiÒn l¬ng cho mét ngêi lao ®éng nhËn ®îc .
L* = L10 ´ Tq®i ® Li* = L = §G ´ Qtt
VÝ dô: Cã mét nhãm ngêi lao ®éng lµm theo tiÒn l¬ng tËp thÓ . bèn c«ng nh©n víi cÊp bËc vµ thêi gian thùc tÕ nh sau.
CN1 bËc 1 hÖ sè l¬ng 1,5 thêi gian lao ®éng thùc tÕ lµ 180 h/th¸ng
2 2 2,1 200 3 3 2,4 190 4 5 3,0 180
BiÕt nhãm nµy ®Þnh møc s¶n phÈm lµ 5 s¶n phÈm / ca l¬ng tèi thiÓu 250000 ®/th¸ng. Th¸ng lµm viÖc 26 ngµy. sè s¶n phÈm thùc tÕ trong th¸ng ®ã 200 s¶nphÈm.
Hái mçi ngêi lao ®éng nhËn bao nhiªu tiÒn l¬ng.
Gi¶ sö 1 ngµy 1 caÞ §G ==17307 ®/sp
Ltt = 17307 ´ 200 = 3 461 400 ®
H®c = = = 1,7082
(Trong ®ã L0 == 2026442,2)
L1* = = 551682
Hai ph¬ng ph¸p chia l¬ng trªn b¶o ®¶m tÝnh chÝnh x¸c trong viÖc chi tr¶ l¬ng cho ngêi lao ®éng. Nh»m n©ng cao ý thøc tr¸ch nhiÖm, sù hîp t¸c hç trî nhau trong c«ng viÖc , song kh«ng khuyÕn khÝch ®îc t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng c¸ nh©n.
H×nh thøc tr¶ l¬ng theo thêi gian.
ChÕ ®é tr¶ l¬ng theo thêi gian ®¬n gi¶n.
ChÕ ®é tr¶ l¬ng theo thêi gian ®¬n gi¶n lµ chÕ ®é tr¶ l¬ng mµ tiÒn l¬ng nhËn ®îc cña mçi ngêi c«ng nh©n do møc l¬ng cÊp bËc cao hay thÊp vµ thêi gian thùc tÕ lµm viÖc nhiÒu hay Ýt quyÕt ®Þnh.
ChÕ ®é tr¶ l¬ng nµy chØ ¸p dung trong trên hîp khã ®Þnh møc lao ®éng, khã ®¸nh gi¸ c«ng viÖc chÝnh s¸c tiÒn l¬ng ®îc tÝnh nh sau:
Ltt = LCB ´ T
ChÕ ®é tr¶ l¬ng nµy thêng mang tÝnh chÊt b×nh quan kh«ng khuyÕn khÝch sö dông hîp lý thêi gian lµm viÖc, tiÕt kiÖm nguyªn vËt liÖu , tËp chung c«ng suÊt cña m¸y mãc thiÕt bÞ dÓ t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng.
ChÕ ®é tr¶ l¬ng theo thêi gian cã thëng.
ChÕ ®é tr¶ l¬ng nµy lµ sù kÕt hîp gi÷a chÕ ®é tr¶ l¬ng theo thêi gian ®¬n gi¶n víi tiÒn thëng, khi ®¹t ®îc nh÷ng chØ tiªu vÒ sè lîng chÊt lîng ®· quy ®Þnh.
TiÒn l¬ng cña c«ng nh©n ®îc tÝnh b»ng c¸ch lÊy l¬ng tr¶ theo thêi gian ®¬n gi¶n nh©n víi thêi gian lµm viÖc thùc tÕ sau ®ã céng víi tiÒn thëng.
ChÕ ®é tr¶ l¬ng nµy kh«ng nh÷ng ph¶n ¸nh tr×nh ®é thµnh th¹o vµ thêi gian lµm viÖc thùc tÕ mµ cßn g¾n chÆt víi thµnh tÝch c«ng t¸c cña tõng ngêi th«ng qua viÖc xÐt thëng chÝnh v× vËy lµm cho chÕ ®é tr¶ l¬ng ngµy cµng më réng h¬n.
Vai trß cña tiÒn l¬ng trong t¹o ®éng lùc.
Qu¶n lý cã nhiÖm vô tæ chøc qu¸ tr×nh lao ®éng cña con ngêi ®¹t n¨ng suÊt lao ®éng cao. T¹i sao cã lóc hä h¨ng h¸i cã n¨ng suÊt lao ®éng nhng cã lóc hä uÓ o¶i, thê ¬ tríc c«ng viÖc, thËm chÝ bá viÖc, tõ bá doanh nghiÖp ra ®i. XuÊt ph¸t tõ nhu cÇu cña ngêi lao ®éng møc ®é mong muèn dÇn dÇn ®îc n©ng cao, kh«ng ph¶i chØ cã thÕ hä lao ®éng cßn do mong muèn gãp phÇn thùc hiÖn c¸c môc tiªu vÒ kinh tÕ, v¨n hãa, x· héi cña doanh nghiÖp.
Trong thùc tÕ, viÖc ®¸p øng nhu cÇu nh»m t¸i s¶n xuÊt më réng søc lao ®éng cña con ngêi ®îc thùc hiÖn th«ng qua tiÒn l¬ng, tiÒn thëng vµ c¸c khuyÕn khÝch vËt chÊt tinh thÇn, hÖ thèng tiÒn l¬ng tiÒn thëng ®îc x©y dùng trªn c¬ së :
Ph©n lo¹i lao ®éng theo nghÒ vµ theo chuyªn m«n.
TÝnh ®æi lao ®éng phøc t¹p thµnh c¸c lao ®éng gi¶n ®¬n.
Quy ®Þnh møc l¬ng tèi thiÓu, thiÕt kÕ c¸c lo¹i thang l¬ng, c¸c bËc vµ hÖ sè kh¸c nhau.
X¸c ®Þnh h×nh thøc thëng vµ c¸c lo¹i chØ tiªu, c¸c ®iÒu kiÖn b×nh thêng.
Tuy nghiªn, ®©y chØ lµ vÊn ®Ò cã tÝnh chÊt kü thuËt chuyªn m«n cña c¸c chuyªn gia vÒ qu¶n lý nh©n lùc. Khã kh¨n chñ yÕu ë nh÷ng vÊn ®Ò sau ®©y :
lµm sao cã ®îng hÖ thèng tiÒn l¬ng tiÒn thëng cã hiÖu qu¶ , ®ñ søc t¸i s¶n xuÊt më réng søc lao ®éng.
Muèn t¹o ®énglùc m¹nh trong lao ®éng cÇn cã hÖ thèng tiÒn l¬ng, tiÒn thëng nh thÕ nµo.
TiÒn l¬ng danh nghÜa vµ tiÒn l¬ng thùc tÕ cã liªn quan ®Õ hµng tiªu dïng vµ c¸c lo¹i dÞch vô trªn l¹i thêng cã sù biÕn ®éng vËy cÇn ph¶i cã c¬ chÕ ®iÒu chØnh nh thÕ nµo víi tiÒn l¬ng.
§êi sèng cña ngêi lao ®éng hiÖn nay ®ang gÆp nhiÒu khã kh¨n, thu nhËp thÊp, søc Ðp cña sù nghÌo khæ cßn m¹nh, hÖ thèng tiÒn l¬ng, tiÒn thëng tho¸t khái søc Ðp b»ng biÖn ph¸p nµo.
ChÝnh v× vËy, cã thÓ kh¼ng ®Þnh tiÒn l¬ng lµ mét biÖn ph¸p kÝch thÝch vÒ mÆt vËt chÊt, tinh thÇn cho ngêi lao ®éng. Nõu cã mét chÕ ®é tr¶ c«ng hîp lý cho ngêi lao ®éng cho n¨ng suÊt lao ®éng cao tõ ®ã gióp cho doanh nghiÖp cã thÓ c¹nh tranh trªn thÞ trêng cã hiÖu qu¶, gãp phÇn lµm giµu lªn cho bé mÆt cña c¶ x· héi.
Cã thÓ kh¼ng ®Þnh vÊn ®Ò cÇn hoµn thiÖn c¸c h×nh thøc tr¶ c«ng hîp lý, ®èi víi nhµ níc b¶o ®¶m tÝnh c«ng b»ng, chèng l¹m ph¸t thÊt nghiÖp, kÝch thÝch t¨ng trëng kinh tÕ... §èi víi doanh nghiÖp sÏ tiÕt kiÖm tèi ®a nguån lùc, thu hót nhiÒu lao ®éng giái, tån t¹i vµ ph¸t triÓn ... §èi víi ngêi lao ®éng t¹o ra sù kÝch thÝch vËt chÊt lín, nã b¶o ®¶m ®Çy ®ñ c¸c nhu cÇu.
PhÇn II
Thùc tr¹ng vÒ c¸c h×nh thøc tr¶ c«ng cho ngêi lao ®éng hiÖn nay
C¬ së ph¸p lý, thùc tr¹ng vÒ c¸c h×nh thøc tr¶ c«ng ë c¸c doanh nghiÖp hiÖn nay.
H×nh thøc.
ChÝnh s¸ch tiÒn l¬ng lµ mét bé phËn quan träng trong hÖ thèng chÝnh s¸ch kinh tÕ x· héi, gãp phÇn t¹o ®éng lùc trong lao ®éng, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng vµ gi¶i quyÕt c«ng b»ng tiÕn bé x· héi, n©ng cao hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp. VÊn ®Ò c¶i c¸ch chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng n¨m 1996 chóng ta ®· ®¹t ®îc mét sè môc tiªu nhÊt ®Þnh. Tuy nhiªn cho ®Õn nay chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng cßn nhiÒu tån t¹i, diÔn biÕn phøc t¹p vµ hÕt søc bøc sóc. ChÝnh v× vËy cÇn ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng chÝnh s¸ch, chÕ ®é tiÒn l¬ng hiÖn nay, tõ ®ã h×nh thµnh ph¬ng ph¸p luËn khoa häc vÒ tiÒn l¬ng trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh hìng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam vµ ®Ò ra ph¬ng híng gi¶i ph¸p nh»m c¶i c¸ch hoµn thiÖn l¹i c¸c h×nh thøc tr¶ c«ng mét c¸ch hîp lý... ViÖc tr¶ c«ng tr¶ l¬ng hiÖn nay ®îc thùc hiÖn theo c¬ së luËt ph¸p dùa vµo nghÞ ®Þnh sè 28/CP ngµy 28/3/1997 vµ nghÞ ®Þnh sè 03/2001/N§-CP ngµy 11/1/2001 cña chÝnh phñ.
Tõ khi x©y dùng hÖ thèng t¶ c«ng thèng nhÊt cïng víi viÖc tiÒn tÖ ho¸ vµ thay ®æi c¬ cÊu tiÒn l¬ng ®· c¬ b¶n xo¸ bá chÕ ®é bao cÊp, b¶o ®¶m sù c«ng b»ng h¬n n÷a trong ph©n phèi. Quan hÖ tiÒn l¬ng ®îc më réng tõ 1-3,5 ®Õn 1-10 ®· kh¾c phôc mét bíc tÝnh b×nh qu©n trong chÕ ®é tiÒn l¬ng. C¬ chÕ qu¶n lý tiÒn l¬ng ®· cã nh÷ng bíc phï hîp h¬n, bíc ®Çu g¾n tiÒn l¬ng víi hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh vµ tiªu chuÈn chøc danh c«ng viÖc, tiªu chuÈn chuyªn m«n nghiÖp vô. Mèi quan hÖ gi÷a tiÒn l¬ng víi n¨ng suÊt lao ®éng, lîi nhuËn ®îc gi¶i quyÕt hîp lý h¬n. YÕu tè b¶o hiÓm x· héi vµ u ®·i ®· ®îc t¸ch khái chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng h×nh thµnh hÖ thèng chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi vµ chÝnh s¸ch ngêi cã c«ng.
Nh÷ng tån t¹i c¬ b¶n.
TiÒn l¬ng ngay tõ khi ban hµnh n¨m 1993. §èi víi toµn bé c¸c doanh nghiÖp nhµ níc rÊt thÊp vµ trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn l¹i kh«ng hï ®¾p ®ñ kÞp thêi theo chØ sè t¨ng gi¸ sinh ho¹t. Cho nªn ®· h¹n chÕ t¸c dông cña tiÒn l¬ng. Mét thùc tÕ ®· x¶y ra lµ mèi quan hÖ tiÒn l¬ng gi÷a khu vùc hµnh chÝnh, sù nghiÖp, s¶n xuÊt kinh doanh. HÖ thèng thang b¶ng l¬ng , møc l¬ng phô cÊp l¬ng cßn nhiÒu bÊt hîplý. ViÖc gi¶i quyÕt, x©y dùng c¸c hÖ thèng tr¶ c«ng cha g¾n liÒn víi viÖc gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò kh¸c cã liªn quan.
HiÖn nay níc ta cã kho¶ng 5740 doanh nghiÖp nhµ níc víi tæng sè lao ®éng lµ 1,78 triÖu ngêi trong ®ã cã 90% lao ®éng cã viÖc lµm. tiÒn l¬ng b×nh qu©n n¨m 1997 lµ 841 ngµn ®/ngêi/th¸ng vµ n¨m 1998 lµ 881 ngµn ®/ngêi/th¸ng. So víi doanh thu tiÒn l¬ng chiÕm kho¶ng 6-6,5%. §©y míi chØ lµ møc tÝnh tiÒn l¬ng b×nh quan víi møc l¬ng tèi thiÓu 210 000 ® con sè nµy cßn ë møc thÊp. Mét c©u hæi ®îc ®Æt ra liÖu cã t¨ng møc l¬ng tèi thiÓu kh«ng, xÐt vÒ nguyªn t¾c hoµn toµn cã thÓ lµm ®îc ®iÒu nµy song trong qu¸ tr×nh chØ tr¶ l¬ng c¸c doanh nghiÖp, sÏ chÞu sù chi phèi m¹nh mÏ cña c¸c doanh nghiÖp nhµ níc.
Tæng quü l¬ng vµ trî cÊp tõ ng©n s¸ch ngµy cµng t¨ng do sè lîng ®èi tîng hëng l¬ng liªn tôc t¨ng lªn, g©y ¸p lùc lín trong c©n ®èi ng©n s¸ch hµng n¨m cña nhµ níc. Nõu nh n¨m 1993, tæng quü l¬ng vµ tÝnh chÊt lînglµ 11 250 tû ® th× n¨m 1999 lµ 21 610 tû ® t¨ng trªn 90%. Trong khi ®ã thu ng©n s¸ch hµng n¨m kh«ng ®ñ cho c¸c nhu cÇu chi ngµy cµng t¨ng, cho nªn tiÒn l¬ng vµ tù cÊp kh«ng cã ®iÒu kiÖn gi¶i quyÕt ngay c¶ viÖc bï trît.
C¬ chÕ tµi chÝnh doanh nghiÖp cã nhiÒu s¬ hë, kh«ng cã c¬ së vµ ph¬ng thøc kiÓm so¸t chi phÝ vËt chÊt ( chi phÝ C1, C2 chiÕm gÇn 90% gi¸ thµnh) g©y l·ng phÝ l¬n vµ t¹o ra tiªu cùc tham «, tham nhòng cña mét sè c¸n bé qu¶n lý doanh nghiÖp, qu¶n lý nhµ níc.
HiÖn nay cã hai h×nh thøc tr¶ c«gn lao ®éng ®îc c¸c doanh nghiÖp ¸p dông réng r·i ®ã lµ. h×nh thøc tr¶ c«ng theo thêi gian, h×nh thøc tr¶ c«ng theo s¶n phÈm trong phÇn nµy, ta chØ xem xÐt thùc tr¹ng cña hai h×nh thøc tr¶ c«ng nãi trªn.
H×nh tøc tr¶ c«ng theo thêi gian.
H×nh thøc nµy ®èi tîng ¸p dông lµ cÊn bé qu¶n lý. Thùc tÕ cho thÊy møc ®é g¾n kÕt víi kÕt qu¶ cña tõng nh©n tè , tÝnh tù gi¸c cña ngêi lao ®éng cha cao , phô thuéc nhÒu ë møc l¬ng cÊp bËc (MCB) v×
TL = Ttt ´ MCB
Sù tr× trÖ trong s¶n xuÊt ë hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp nhµ níc do c¸n bé qu¶n lý tr©y lêi quan liªu h¸ch dich, víi ph¬ng tr©m “sèng l©u lªn l·o lµng” th× tiÒn l¬ng thùc lÜnh cµng cao mÆc dï n¨ng lùc tr×nh ®é yÕu kÐm chÝnh v× vËy rÊt nhiÒu doanh nghiÖp bÞ nî nÇn chång chÊt lµm ¨n kÐm hiÖu qu¶ dÉn thíi ph¸ s¶n.
Mét sè doanh nghiÖp t nh©n ®· ¸p dông h×nh thøc tr¶ l¬ng theo thêi gian cã thëng, xem xÐt hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña tõng c¸ nh©n trong tæ chøc ®· lîng ho¸ ®îc sè lîng s¶n phÈm trong mét kho¶ng thêi gian. H×nh thøc nµy kÝch thÝch t¹o ®éng lùc rÊt lín ®èi víi ngêi lao ®éng.
2.2 H×nh thøc tr¶ c«ng theo s¶n phÈm.
Ngµy nau c¸c doanh nghiÖp thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ ®· ¸p dông h×nh thøc nµy trong viÖc chØ tr¶ l¬ng cho ngêi lao ®éng. Bªn c¹nh nh÷ng mÆt tÝch cùc cña h×nh thøc nµy, nã cßn gÆp ph¶i nh÷ng khã kh¨n lín trong viÖc tÝnh l¬ng cho ngêi lao ®éng.
Mét sè doanh nghiÖp, do ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý yÕu kÐm c¶ chuyªn m«n lÉn tr×nh ®é, kh«ng x©y dùng ®îc møc cã c¨ cø ®Ó tÝnh d¬n gi¸ tiÒn l¬ng:
§G = hoÆc §G = LCB ´ T(møc thêi gian)
§· g©y ra sù bÊt b×nh rÊt lín tõ phÝa ngêi lao ®éng kh«ng ph¶n ¸nh ®îc ®Çy ®ñ chÝnh x¸c n¨ng lùc tr×nh ®é cña tõng ngêi lao ®éng. §iÒu nµy ®· vi ph¹m nguyªn t¾c tæ chøc tiÒn l¬ng.
TiÒn l¬ng cha trë thµnh ®éng lùc ®èi víi ngêi lao ®éng.
TÝnh cha hîplý cña hÖ thèng tr¶ c«ng cho ngêi lao ®éng thÓ hiÖn ë chç cha trë thµnh ®éng lùc ®èi víi ngêi lao ®éng.
Doanh nghiÖp nhµ níc.
Nhµ níc quy ®Þnh møc l¬ng tèi thiÓu cho ngêi lao ®éng ë møc 210.000 ®. So víi møc l¬ng trªn thÞ trêng søc lao ®éng trong khu vùc con sè nµy ë møc thÊp, kh«ng ®ñ b¶o ®¶m nhu cÇu vËt chÊt tèi thiÓu cho ngêi lao ®éng, kh«ng b¶o ®¶m t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng, nãi chi ®Õ viÖc tho¶ m·n c¸c vÊn ®Ò vÒ vui ch¬i gi¶i trÝ, giao lu v¨n ho¸ x· héi.
Møc l¬ng tèi thiÒu phÇn nµo ®ã ph¶n ¸nh bé m¨tn kinh tÕ x· héi níc ta trong giai ®o¹n hiÖn nay. Mét ngêi lao ®éng thu nhËp trung b×nh mét th¸ng còng ph¶i ®¹t tõ 800.000 ® ®Õn 1.000.000 ® míi ®ñ kh¶ n¨ng vÒ thÓ lùc, trÝ løc ®Ó lao ®éng. Nhng ®Ó ®¹t dîc møc ®ã hä ph¶i lao ®éng cùc lùc c¶ ngµy lÉn ®ªm, søc khoÎ suy kiÖt céng víi m«i trêng lµm viÖc ®éc h¹i lµm cho ngêi lao ®éng ngµy cµng khæ cùc, mét sè ngêi v× lÏ ®ã mµ bá viÖc nhµ níc tham gia lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp t nh©n doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi, song thùc tÕ cßn cã nhiÒu vÊn ®Ò ®¸ng bµn.
B»ng c¸ch ®Þnh møc tÝnh to¸n trong c¸c ®iÒu kiÖn lao ®éng b¶o ®¶m, víi nh÷ng ngêi c«ng nh©n tiªn tiÕn thuéc c¸c ngµnh c¬ khÝ, th× ®¬n gi¸tl cña c«ng nh©n tiÖn míi ®¹t kho¶ng 1450 tíi 1940 ®/sp. Con sè nµy qu¶ lµ rÊt thÊp.
Doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh.
Khi xem xÐt vÒ vÊn ®Ò qu¶n lý tiÒn l¬ng trong c¸c doanh nghiÖp ®Çu t níc ngoµi vµ c¸c tæ chøc níc ngoµi hoÆc quèc tÕ t¹i ViÖt Nam ngoµi nh÷ng mÆt ®¹t ®îc cßn b¾t gÆp nh÷ng víng m¾c, tån t¹i sau.
VÉn cßn kho¶ng 20% doanh nghiÖp do s¶n xuÊt, kinh doanh khã kh¨n hoÆc gi¸ gia c«ng thÊp nªn tr¶ l¬ng cho ngêi lao ®éng b»ng, thËm chÝ møc thÊp h¬n møc l¬ng tèi thiÓu cña nhµ níc quyd dÞnh cho lo¹i h×nh doanh nghiÖp nµy (tiÒn l¬ng b×nh qu©n cña lao ®éng ViÖt Nam lµm trong c¸c doanh nghiÖp ®Çu t níc ngoµi dao ®éng trong kho¶ng 37USD/th¸ng ®Õn 74,02 USD/th¸ng, con sè cao nhÊt cã thÓ lªn tíi 1000USD/th¸ng).
VÒ thang l¬ng , b¶ng l¬ng vµ phô cÊp l¬ng. ViÖc quy ®Þnh c¸c doanh nghiÖp ®Çu t níc ngoµi t¹i ViÖt Nam ®îc quyÒn tù x©y hÖ thèng tr¶ c«ng cho ngêi lao ®éng. Tuy nhiªn viÖc x©y dùng nµy chia trªn c¬ së b¶o ®¶m kho¶ng c¸ch gi÷a møc l¬ng tèi thiÓu víi møc l¬ng bËc 1 vµ kho¶ng c¸ch bËc l¬ng nh ®èi víi doanh nghiÖp nhµ níc lµ kh«ng phï hîp. Hä cho r»ng, kho¶ng c¸ch bËc l¬ng cña ta quy ®Þnh lµ qu¸ lín, cho nªn hÇu nh c¸c doanh nghiÖp chØ x¸c ®Þnh møc l¬ng bËc 1 cao h¬n tõ 3-10% so víi møc l¬ng tèi thiÓu kho¶ng c¸ch gi÷a hai bËc liÒn kÓ chØ kho¶ng 3-5% (doanh nghiÖp nhµ níc lµ 7-10%).
VÒ ®Þnh møc lao ®éng: kh¸c víi nh÷ng quy ®Þnh cña nhµ níc ta vÊn ®Ò doanh nghiÖp ë ®©y thêng x©y dùng theo c«ng xuÊt m¸y mãc thiÕt bÞ hoÆc lÊy s¶n phÈm cña ngêi cã tay nghÒ cao quy ®Þnh, cã doanh nghiÖp cßn ¸p dông ®Þnh møc cña c¸c nghµnh, nghÒ ë níc ngoµi dÉn ®Õn t×nh tr¹ng nhiÒu lao ®éng ®· kh«ng hoµn thµnh hoÆc ph¶i kÐo dµi thêi gian lao ®éng tõ 2 ®Õn 4 giê / ngµy. §©y cóng lµ nguyªn nh©n næ ra c¸c cuéc ®×nh c«ng tranh chÊp lao ®éng.VÒ chÕ ®é tr¶ l¬ng, tr¶ thëng : vÊn ®Ò tr¶ l¬ng thêng c¨n cø vµo t×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh, n¨ng suÊt lao ®éng. V× vËy khi s¶n xuÊt kinh doanh khã kh¨n tû lÖ ngêi lao ®éng ®îc n©ng bËc rÊt Ýt, thËm chÝ nhiÒu n¨m kh«ng thùc hiÖn n©ng bËc l¬ng.
TiÒn l¬ng cña ngêi níc ngoµi so víi lao ®éng ViÖt Nam cïng chøc vô hoÆclµm c«ng viÖc nh nau cã sù chªnh lÖch kh¸ lín (kho¶ng 5-7 lÇn). Møc l¬ng cña ngêi níc ngoµi kho¶ng 4000-6000 USD/th¸ng t¬ng ®¬ng 60 triÖu ®ång VND,con sè nµy qu¶ lµ m¬ íc ®èi víi lao ®éng ViÖt Nam. T¹o ra mét lµn sãng bÊt c«ng g©y søc ep rÊt lín ®èi víi c¬ quan nhµ níc cã thÈm quyÒn.
PhÇn III
Mét sè gi¶i ph¸p nh»m hoµn thiÖn c¸c h×nh thøc tr¶ c«ng hiÖn nay.
ChÝnh s¸ch l¬ng bæng ph¶i lµ chÝnh s¸ch linh ®éng , uyÓn chuyÓn phï hîp víi hoµn c¶nh x· héi, víi kh¶ n¨ng cña tõng c«ng ty xÝ nghiªp, ®èi chiÕu víi c¸c c«ng ty kh¸c trong cïng mét ngµnh. Chóng ta kh«ng thÓ ¸p dông c¸c h×nh thøc tr¶ c«ng mét c¸ch m¸y mãc mang tÝnh thèng nhÊt cho mäi c«ng ty xÝ nghiÖp. Cã c«ng ty ¸p dông chÕ ®é kho¸n theo s¶n phÈm th× n¨ng suÊt lao ®éng cao , gi¸ thµnh h¹. nhng c«ng ty kh¸c l¹i thÊt b¹i nÕu ¸p dông chÕ ®é nµy, mµ ph¶i ¸p dông chÕ ®é l¬ng theo giê céng víi tiÒn thëng.
Do tÝnh chÊt da d¹ng trong viÖc tr¶ l¬ng nhiÒu c«ng ty phèi hîp sö dông nhiÒu ph¬ng ph¸p tr¶ l¬ng cho phï hîp víi khung c¶nh kinh doanh cña m×nh .
Mét sè kiÕn nghÞ ban ®Çu.
Thùc tÕ ®· cho thÊy nÕu chØ ®¬n thuÇn dõng l¹i vÒ mÆt nghiÖp vô tiÒn l¬ng th× kh«ng thÓ gi¶i quyÕt ®îc vÊn ®Ò vÒ tiÒn l¬ng vµ tù cÊp x· héi mµ kh©u c¬ b¶n cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®ã lµ vÊn ®Ò tµi chÝnh, thÕ nhng nÕu chØ tr«ng chê vµo t¨ng thuÕ t¹o c¸c nguån thu c©n ®èi ng©n s¸ch hµng n¨m, th× vÊn ®Ò tiÒn l¬ng hoµn toµn bÕ t¾c, kh«ng cã c¸ch gi¶i quyÕt ®Ó n©ng møc l¬ng phï hîp. H¬n n÷a, cø duy tr× sù bÊt h¬p lý vÒ tiÒn l¬ng nh hiÖn nay th× hËu qu¶ kh«n lêng nh ®· ®Ò cËp ë trªn. chÝnh v× vËy ®· tíi lóc cÇn cã bíc ®ét ph¸ trong c¶i c¸ch tiÒn l¬ng. ®Æc biÖt lµ ph¶i hoµn thiÖn c¸c h×nh thøc tr¶ c«ng hîp lý h¬n. c«ng b»ng h¬n ...
§èi víi c¸c doanh nghiÖp nhµ níc cÇn qu¶n lý chÆt chÏ gi¸ thµnh s¶n xuÊt, kinh doanh, kh«ng thÓ bu«ng láng qu¶n lý ®Æc biÖt trong lÜnh vùc nh©n sù. Qu¶n lý ®iÒu hµnh doanh nghiÖp sím trë thµnh mét nghÒ, tiÕn tíi thay ®æi chÕ ®é bæ nhiÖm b»ng chÕ ®é thuª mín lao ®éng qu¶n lý. CÇn cã c¸c biÖn ph¸p khuyÕn khÝch vËt ch©t ®èi víi tËp thÓ c¸ nh©n qu¶n lý vµ lao ®éng giái. Doanh nghiÖp ph¶i tù x©y dùng hÖ thèng tr¶ c«ng, thang b¶ng l¬ng phô cÊp phï hîp víi tæ chøc s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp, tù gi¶i quyÕt vÊn ®Ò thuéc vÒ ®Þnh møc lao ®éng, tù quyÕt ®Þnh møc l¬ng tèi thÓi g¾n víi n¨ng suÊt chÊt lîng, hiÖu qu¶ cña s¶n xuÊt, kinh doanh trªn c¬ së quan hÖ cung cÇu vÒ lao ®éng, ®îc m« t¶ ë hai biÓu ®å díi ®©y :
c©n b»ng néi bé W tiÒn l¬ng
cung
W0
CÇu
c©n b»ng kh¶ n¨ng
thÞ trêng chi tr¶ T0 Lao ®éng
§èi víi c¸c doanh nghiÖp liªn doanh, tiÕp tôc thùc hiÖn viÖc quy ®Þnh møc l¬ng tèi thiÓu b»ng ®ång ViÖt Nam. C©n b»ng møc l¬ng tèi thiÒu cho phï hîp víi chØ sè gi¸ sinh ho¹t. §èi víi doanh nghiÖp 100% vèn níc nghoµi cã thÓ quy ®Þnh møc l¬ng tèi thiÓu b»ng ngo¹i tÖ, møc l¬ng tèi thiÓu kh«ng thÊp h¬n møc l¬ng tè thiÓu do nhµ níc quy ®Þnh, cÇn ph¶i ®¨ng kü víi c¬ quan nhµ níc cã thÈm quyÒn ®Ó kÞp theo dâi ®¶m b¶o quyÒn lîi cho ngêi lao ®éng. ViÖc quy ®Þnh møc l¬ng cña c¸c bËc, c¨n cø vµo ®èi tîng lµ lao ®éng trùc tiÕp hay lao ®éng cã tr×nh ®é chuyªn m«n.
§èi víi lao ®éng trùc tiÕp cã thêi gian ®µo t¹o díi 18 th¸ng th× møc l¬ng bËc 1 Ýt nhÊt ph¶i cao h¬n møc l¬ng tèi thiÓu lµ 10% trë lªn ®èi víi nghÒ c«ng viÖc b×nh thêng , Ýt nhÊt ph¶i cao h¬n 15% ®èi víi nghÒ c«ng viÖc ®éc h¹i, 20% trë lªn ®èi víi nghÒ ®Æc biÖ ®éc h¹i nguy hiÓm.
§èi víi lao ®éng chuyªn moon kü thuËt nghiÖp vô nÕu cã thßi gian ®µo t¹o tõ 18 tíi 36 th¸ng th× møc l¬ng Ýt nhÊt ph¶i tõ 30% trë lªn so víi møc l¬ng tèi thiÓu.
Hoµn thiÖn c¸c h×nh thøc tr¶ c«ng cho ngêi lao ®éng mét c¸ch hîp lý.
Hoµn thiÖn viÖc chia l¬ng cho ngêi lao ®éng.
X©y dùng ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng míi.
ViÖc x©y dùng ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng ®îc tiÕn hµnh theo c¸c bíc sau (theo th«ng t sè 05/2001/TT-BL§TBXH ngµy 29/01/2001 híng dÉ x©y dùng ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng vµ qu¶n lý tiÒn l¬ng.):
Bíc 1. x¸c ®Þnh nhiÖm vô n¨m kÕ ho¹ch ®Ó x©y dùng ®¬n gia tiÒn l¬ng.
C¨n cø vµo tÝnh chÊt m ®Æc ®iÓm s¶n xuÊt kinh doanh, c¬ cÊu tæ chøc vµ chØ tiªn kinh tÕ g¾n víi viÖc tr¶ l¬ng cã hiÖu qu¶ cao, doanh nghiÖp cã thÓ lùa chän n¨m kÕ ho¹ch b»ng c¸c chØ tiªu sau ®Ó x©y dùng ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng.
Tæng s¶n phÈm quy ®æi.
Tæng doanh thu.
Tæng thu chi.
Lîi nhuËn.
Bíc 2. X¸c ®Þnh quü l¬ng n¨m kÕ ho¹ch ®Ó x©y dùng ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng.
åVkh = [L®b ´ TLmindn´ (Hcb + Hpc) + Vvc]
Trong ®ã åVkh : Tæng quü l¬ng kÕ ho¹ch.
L®b : Lao ®éng ®Þnh biªn.
TLmindn : Møc l¬ng tèi thiÓu theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt.
Hcb : HÖ sè l¬ng cÊp bËc c«ng viÖc b×nh qu©n.
Vvc : Quü tiÒn l¬ng cña bé m¸y gi¸n tiÕp.
Hpc : HÖ sè phô cÊp l¬ng b×nh qu©n tÝnh trong ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng.
§èi víi nh÷ng doanh nghiÖp s¶n xuÊt, kinh doanh nh÷ng s¶n phÈm träng yÕu mµ nhµ níc quy ®Þnh vÉn ®îc phÐp ¸p dông hÖ sè ®iÒu chØnh t¨ng thªm tiÒn l¬ng tèi thiÓu ®Ó x¸c ®Þnh ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng.
K®c = K1 + K2
Víi K®c : HÖ sè ®iÒu chØnh t¨ng thªm.
K1 : HÖ sè ®iÒu chØnh theo vïng (0,3; 0,2; 0,1)
K2 : HÖ sè ®iÒu chØnh theo ngµnh (1,2; 1,0; 0,8).
Bíc 3. Sau khi cã hÖ sè ®iÒu chØnh t¨ng thªm tèi ®a doanh nghiÖp ®îc phÐp lùa chÞn c¸c hÖ sè ®iÒu chØnh t¨ng thªm trong khung c¶nh cña m×nh ®Ó tÝnh ®¬n gi¸ phï hîp víi hiÖu qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh mµ giãi h¹n díi lµ møc l¬ng tèi thiÓu chung do nhµ níc quy ®Þnh (210.000 ®/th¸ng) vµ trªn ®îc tÝnh nh sau;
TLm®c = TLmin ´ (1 + K®c)
Víi TLm®c : tiÒn l¬ng tèi thiÓu ®iÒu chØnh tèi ®a.
TLmin : møc l¬ng tèi thiÓu do nhµ níc quy ®Þnh.
K®c : hÖ sè ®iÒu chØnh.
Bíc 4. X¸c ®Þnh ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng.
®¬n gi¸ tiÒn l¬ng tÝnh trªn ®¬n vÞ s¶n phÈm:
V®g = Vgiê ´ Tsp
Víi Vdg : ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng.
Vgiê : tiÒn l¬ng giê.
Tsp : møc lao ®éng.
§¬n gi¸ tiÒn l¬ng tÝnh trªn doanh thu.
Vdg = víi Ckh : tæng chi phÝ.
X¸c ®Þnh tiÒn l¬ng b×nh qu©n vµ tèc ®é t¨ng tiÒn l¬ng b×nh qu©n.
TLth =
Trong ®ã TLth : tiÒn l¬ng b×nh qu©n kú thùc hiÖn.
Tth : quü tiÒn l¬ng kú thùc hiÖn.
L®m : lao ®éng ®Þnh møc.
T¬ng tù víi n¨m kinh doanh ta cã:
TLkh =
Hoµn thiÖn viÖc x©y dùng hÖ thèng thang b¶ng l¬ng.
HÖ thèng thang b¶ng l¬ng ph¶i ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c bao gåm bËc l¬ng, hÖ sè l¬ng, nhãm l¬ng nã ph¶i ®îc x©y dùng qua 6 bíc c¬ b¶n sau:
Bíc 1. TiÕn hµnh nghiªn cøu møc l¬ng tèi thiÓu trªn trÞ trêng; môc ®Ých lµ ®¶m b¶o yªu cÇu hîp ph¸p cña hÖ thèng tr¶ c«ng.
Bíc 2. Nghiªn cøu møc l¬ng ®ang thÞnh hµh trªn thÞ trêng tõ ®ã ®a ra quyÕt ®Þnh møc tiÒn c«ng, c¸c chÝnh s¸ch tr¶ c«ng. C«ng viÖc nµy bao gåm: x¸c ®Þnh vÝ trÝ c«ng viÖc trªn thÞ trêng, ®iÒu tra qua c¸c ®èi thñ c¹nh tranh.
Bíc 3. §¸nh gi¸ c«ng viÖc.
§©y lµ viÖc nh×n nhËn lîng ho¸ c¸c c«ng viÖc trong tæ chøc ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ trÞ vµ tÇm tquan träng cña nã trong hÖ thèng c«ng viÖc cña doanh nghiÖp. Ph¶i tiÕn hµnh thu thËp th«ng tin phôc vô cho viÖc ph©n tÝch c«ng viÖc.
X©y dùng b¶n m« t¶ c«ng viÖc.
TiÕn hµnh x©y dùng b¶n yªu cÇu c«ng viÖc ®èi víi ngêi thùc hiÖn.
§¸nh gi¸ c«ng viÖc.
S¾p xÕp c«ng viÖc thµnh c¸c bËc dùa vµo møc ®é lîng ho¸ vÒ gi¸ trÞ cña nã trong doanh nghiÖp.
C¸c ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ c«ng viÖc.
Ph¬ng ph¸p tÝnh ®iÓm (point method)
§©y lµ ph¬ng ph¸p tiÕn hµnh Ên ®Þnh gi¸ trÞ b¶ng ®iÓm cho c¸c yÕu tè cña c«ng viÖc vµ tæng sè c¸c gi¸ trÞ nµy sÏ cung cÊp mét b¶n ®¸nh gi¸ gi¸ trÞ t¬ng ®èi cña c«ng viÖc ®ã, bao gåm c¸c bíc:
X¸c ®Þnh c¸c c«ng viÖc chñ yÕu trong tæ chøc.
X¸c ®Þnh c¸c yÕu tè ®Ó tÝnh tr¶ l¬ng, gi¸o dôc kinh nghiÖm.
X¸c ®Þnh träng sè cho tõng yÕu tè thï lao dùa vµo møc ®é quan träng cña tõng yÕu tè.
TiÕn hµnh x¸c dÞnh tæng sè ®iÓm cao nhÊt
Ph¬ng ph¸p ph©n lo¹i (Classificdtion).
C¸c c«ng viÖc ®îc xÕp vµ c¸c h¹ng, c¸c h¹ng nµy ®îc Ên ®Þnh tõ tríc dùa trªn viÖc so s¸nh néi dung cña c¸c c«ng viÖc riªng lÎ víi c¸c yªu cÇu cña c¸c h¹ng ngh¹ch ®ã.
C¸c bíc thùc hiÖn:
Héi ®ång x¸c ®Þnh sè h¹ng cÇn ph¶i ph©n chia t¹o ®iÒu kiÖn cho c«ng t¸c qu¶n lý.
TiÕn hµnh x©y dùng c¸c b¶ng m« t¶ thø h¹ng cho tõng h¹ng c«ng viÖc cô thÓ (Class description). Nã sÏ chØ ta kh¸i qu¸t vÒ c¸c diÓm cña c«ng viÖc ; nã sÏ nªu ra hay chØ ra c¸c yÕu rè ®Ó tÝnh vµ tr¶ l¬ng ( Compensalle factor).
TiÕn hµnh so s¸nh b¶ng m« t¶ vÒ thø h¹ng ngh¸ch ®Ó xÕp v«ng viÖc v¸p mét h¹ng cô thÓ.
¦u ®iÓm: ®é chÝnh s¸c cao h¬n ph¬ng ph¸p trªn, tiÕn hµnh tiªu chuÈn ho¸ vÒ tiÒn c«ng cho nh÷ng c«ng viÖc ngang nhau, duy tr× ®îc sù chªnh lÖch vÒ møc tr¶ c«ng trong doanh nghiÖp.
Nhîc ®iÓm : rÊt khã kh¨n trong viÖc x©y dùng c¸c b¶ng m« t¶ thø h¹ng ngh¹ch. Cho nªn ph¶i duy tr× dïng ®Ó kÕt hîp víi ph¬ng ph¸p kh¸c.
Ph¬ng ph¸p so s¸nh c¸c yÕu tè (Factor comprison) (ra ®êi n¨m 1925).
Ngêi ta tiÒn hµnh x¾p xÕp mçi c«ng viÖc theo thø tù nhiÒu lÇ, mçi lÇn theo mét yÕu tè thï lao dau ®ã tæng hîp ®iÓm cña c¸c lÇn so s¸nh vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ ®anhs gi¸ cho tõng c«ng viÖc cô thÓ trong tæ chøc.
C¸c bíc tiÕn hµnh:
+ TiÕn hµnh lùa chän c«ng viÖc chñ yÕu hoÆc c«ng viÖc mang tÝnh chÊt chñ yÕu trong tæ chøc (Bench mark Job).
+ X¸c ®Þnh c¸c yÕu tè dïng ®Ó tÝnh thï lao tr¶ cho c¸c c«ng viÖc chñ chèt ®ã (5 yÕu tè): tr¸ch nhiÖm, trÝ tuÖ, kh¶ n¨ng, thÓ lùc, ®iÒu kiÖn lµm viÖc.
+ Ph©n bè møc l¬ng hay tiÒn c«ng c¬ b¶n cho c¸c yÕu tè ®Ó tÝnh tr¶ l¬ng cña c¸c c«ng viÖc chñ yÕu theo nghuyªn t¾c tæng tiÒn c«ng cña c¸c c«ng viÖc chñ yÕu ®ã b»ng møc l¬ng hiÖn t¹i tr¶ cho c¸c c«ng viÖc chñ yÕu ®ã.
+ Do s¸nh c¸c yÕu tè dïng ®Ó tÝnh tr¶ l¬ng víi c¸c yÕu tè cña c«ng viÖc trong tæ chøc.
¦u ®iÓm: thùc hiÖn chÆt chÏ, ®¶m b¶o tÝnh c«ng b»ng trong viÖc x©y dùng hÖ thèng thï lao.
Nhîc ®iÓm: phøc t¹p khã thùc hiÖn
Ph¬ng ph¸p ph©n tÝch ®iÓm.
Theo ph¬ng ph¸p nµy hä sÏ Ên ®Þnh gi¸ trÞ b¶ng ®iÓm cho c¸c yÕu tè cña c«ng viÖc (yÕu tè thï lao) vµ tæng sè c¸c gi¸ trÞ nµy sÏ cung cÊp mét b¶ng ®¸nh gi¸ gi¸ trÞ t¬ng ®èi cña c«ng viÖc ®ã (7 bíc).
TiÕn hµnh x¸c ®Þnh c«ng viÖc cô thÓ chñ yÕu trong tæ chøc c¸c c«ng viÖc nµy ®îc ph©n nhãm theo b¶n chÊt cña nã.
TiÕn hµnh x¸c ®Þnh c¸c yÕu tè dïng ®Ó tÝnh tr¶ l¬ng hoÆc tr¶ c«ng chung cho c¸c c«ng viÖc chñ yÕu ®ã ®Ó tiÕn hµnh ®iÒu chØnh møc tiÒn c«ng cho tõng c«ng viÖc 5 yÕu tè bao gåm: gi¸o dông, kinh nghiÖm, møc ®é phøc t¹p cña c«ng viÖc, tr¸ch nhiÖm, ®iÒu kiÖn lµm viÖc.
Träng sè cho tõng yÕu tè thï lao dùa vµ møc ®é quan träng cña tõng yÕu tè víi gi¸ trÞ cña c«ng viÖc.
TiÕn hµnh x¸c ®Þnh tæng sè ®iÓm cao nhÊt mét c«ng viÖc cã thÓ ®¹t tíi vµ tæng sè møc ®é tèi ®a mµ mét yÕu tè thï lao cã thÓ chia ra (5 møc).
TiÕn hµnh x©y dùng ®Þnh nghÜa cho tõng møc ®é cña yÕu tè thï lao.
Sö dông c¸c th«ng tin vÒ ph©n tÝch c«ng viÖc mµ trËn ®iÓm , c¸c ®Þnh nghÜa cña c¸c møc ®é cña c¸c møc thï lao ®Ó tÝnh gi¸ trÞ cña c¸c møc ®iÓm c«ng viÖc cô thÓ trong tæ chøc
Bíc 4. X¸c ®Þnh c¸c ng¹ch l¬ng.
Ng¹ch l¬ng lµ viÖc lËp nhãm c¸c c«ng viÖc cã gi¸ trÞ t¬ng tù nhau thµnh 1 nhãm nh»m ®¬n gi¶n ho¸ thñ tuc Ên ®Þnh l¬ng mét c«ng ty cã thÓ chän tõ 6 ® 12 ng¹ch l¬ng. Nh÷ng c«ng viÖc trong cïng mét ng¹ch th× thêng nhËn ®îc nh÷ng møc l¬ng lµ t¬ng tù nhau g¾n víi sù kh¸c nhau gi÷a c¸c c¸ nh©n kh¸c nhau vÒ sù hoµn thµnh c«ng viÖc.
VÒ th©m niªn n¨ng suÊt tr×nh ®é cña ngêi lao ®éng ®ã :
X¸c ®Þnh ng¹ch l¬ng tiÕn hµnh sö dông ®êng tiÒn c«ng dùa vµo ph¬ng ph¸p b×nh qu©n bÐ nhÊt (wape curve) ®êng tiÒn c«ng ®îc hiÓu lµ ®å thÞ biÓu diÔn mèi quan hÖ gi÷a c¸c møc l¬ng thÞnh hµnh tr¶ cho ngêi lµm viÖc chñ chèt vµ sè ®iÓm hay thø tù x¾p xÕp cña c¸c c«ng viÖc ®ã.
+ X¸c ®Þnh sè ng¹ch cô thÓ .
+ Ph©n bè nh÷ng c«ng viÖc kh¸c trong tæ chøc b»ng c¸ch x©y dùng ®å thÞ ®iÓm t¬ng øng ng¹ch l¬ng.
+ TiÕn hµnh ®Þnh møc ®iÓm cho tõng ng¹ch.
+ §a c«ng viÖc kh¸c vµo ng¹ch cô thÓ.
W Wage curve
100 200 300 400 500 §iÓm
Ph©n chia tiÒn l¬ng vµo tõng ng¹ch
Bíc 5. TiÕn hµnh x¸c ®Þnh tiÒn l¬ng cho tõng ng¹ch.
Mçi møc tiÒn c«ng cuar mçi ng¹ch ®îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së ®êng tiÒn c«ng vµ c¸c c«ng viÖc then chèt trong tæ chøc.
Bíc 6. Më réng c¸c ng¹ch l¬ng thµnh c¸c bËc. (Pay Range).
QuyÕt ®Þnh chia c¸c ng¹ch l¬ng thµnh c¸c bËc kh¸c nhau bao gåm.
BËc tèi thiÓu vµ bËc cao nhÊt sù biÕn thiªn gi÷a bËc nhá nhÊt vµ cao nhÊt ®ñ lín ®Î ph¶n ¸nh sù kh¸c biÖt gi÷a nh÷ng ngêi lao ®éng thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc trong ng¹ch cô thÓ. C¸c bËc l¬ng kh¸c nhau th× ®îc thÓ hiÖn sù kh¸c biÖt vÒ thµnh tÝch c¸ nh©n, vÒ th©m niªn, tr×nh ®é ngêi ta sö dông lao ®éng.
Tr¸ch nhiÖm cña c¬ quan cã thÈm quyÒn vÒ viÖc qu¶n lý tiÒn l¬ng cho ngêi lao ®éng.
§èi víi nhµ níc.
Ph¶i ®Ò r© mét chÝnh s¸ch l¬ng bæng hîplýnh»m khuyÕn kÝch vËt chÊt tÝnh thÇn cho ngêi lao ®éng. Trong nh÷ng n¨m tíi mong muèn cã thÓ n©ng møc l¬ng tèi thiÓu lªn mét chót song cÇn chó ý ®Õn c¸c vÊn ®Ò cã liªn quan nh suy tho¸i kinh tÕ, khñng ho¶ng, l¹m ph¸t, thÊt nghiÖp.
CÇn ph¶i cã c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý tõng doanh nghiÖp ®ang ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh trªn l·nh thæ ViÖt Nam ®Ó b¶o ®¶m c«ng b»ng hîp lý cho ngêi lao ®éng. Chèng tham nhòng, lîi dông khe hë cña ph¸p luËt ®Ó mu lîi cho b¶n th©n ë mét sè c¸n sù qu¶n lý.
§èi víi doanh nghiÖp.
Thêng xuyªn ch¨m lo søc khoÎ cho ngêi lao ®éng, bªn c¹nh vÊn ®Ò vÒ kÕ ho¹ch ho¸ nguån nh©n lùc, tuyÓn chän cÇn ph¶i cã biÖn ph¸p nh»m ®µo t¹o ph¸t triÓn nguån nh©n lùc, gióp cho ngêild cã ®ñ chuyªn m«n nghiÖp vô tham gia vµo lao ®éng trong doanh nghiÖp. Nh×n nhËn c¸c vÊn ®Ò thuéc vÒ nh©n sù nh mét môc ®Ých sèng cßn cña doanh nghiÖp trªn th¬ng trên hiÖn nay, ®Æc biÖt lµ vÊn ®Ò vÒ l¬ng bæng vµ ®·i ngé cho ngêi lao ®éng.
Tù b¶n th©n mçi doanh nghiÖp b·y tù x©y dùng cho m×nh c¸c h×nh thøc tr¶ c«ng hîp lý phï hîp víi hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh, phï hîp víi chiÕn lîng l©u dµi cña doanh nghiÖp.
KÕt luËn
Chóng ta ®ang trªn con ®êng c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc, sù ph¸t triÓn ®ång bé gi÷a c¸c nghµnh lÜnh vùc cña ®êi sèng kinh tÕ x· héi, xuÊt ph¸t tõ yªu cÇu , con ngêi lµ trung t©m lµ ®èi tîng cña mçi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt nªn vÊn ®Ò gi¶i quyÕt chÕ ®é tiÒn l¬ng lµ v« cïng quan träng.
Th«ng qua ®Ò ¸n nµy, ta ®· t×m hiÓu mét sè vÊn ®Ò cã liªn quan tíi tiÒn l¬ng. Nh c¸c kh¸i niÖm tiÒn l¬ng, c¸c yªu cÇu, c¸c nguyªn t¾c tr¶ l¬ng, hÖ thèng tr¶ c«ng trong doanh nghiÖp, tr×nh tù x©y dùng thang b¶ng l¬ng vµ c¸c h×nh thøc tr¶ l¬ng trong doanh nghiÖp. §ång thêi qua ®Ò ¸n ta còng thÊy ®îc nh÷ng vÊn ®Ò bøc xóc trong viÖc thùc hiÖn chÕ ®é tiÒn l¬ng hiÖn nay, c¸c doanh nghiÖp cßn ¸p dông c¬ chÕ chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng mét c¸ch láng lÎo, g©y bÊt c«ng trong d luËn quÇn chóng, nã cha ®¶m b¶o cuéc sèng cho ngêi lao ®éng nãi chi ®Õn viÖc tÝch luü t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng, b¶o hiÓm tuæi giµ. Qua ®ã cã mét sè gi¶i ph¸p nh»m kh¾c phôc nh÷ng vÊn ®Ò ®ã vµ cã nh÷ng ý kiÕn nh»m ngµy cµng hoµn thiÖn h¬n hÖ thèng tr¶ c«ng trong doanh nghiÖp.
Cã thÓ ®¸nh gi¸ møc l¬ng trªn thÞ trêng hiÖn nay qu¸ thÊp so víi møc l¬ng trong khu vùc, sù chªnh lÖch qu¸ lín vÒ thu nhËp gi÷a nh÷ng ngêi cã cïng tr×nh ®é tay nghÒ nhng lµm viÖc trong c¸c nghµnh nghÒ lÜnh vùc kh¸c nhau. Mét c©u hái ®Æt ra t¹i sao c¸c níc n»m trong khu vùc ®ang cã chiÒu híng ph¸t triÓn kinh tÕ m¹nh mÏ ph¶i ch¨ng do chÝnh s¸ch vÒ tiÒn l¬ng cña hä hîp lý hä biÕt quan t©m tíi ®êi sèng ngêi lao ®éng.
Sù bãc lét søc lao ®éng ngµy cµng diÔn ra mét cach tinh vi h¬n, nh×n bÒ ngoµi tëng chõng nh hoµn h¶o song ngêi lao ®éng ngµy mét suy yÕu, thêng xuyªn m¾c ph¶i bÖnh nghÒ nghiÖp. §ái hái c¸c cÊp c¸c nghµnh cã liªn quan cÇn cã mét chÝnh s¸ch qu¶n lý l¬ng bæng ch¬ng× lao ®éng xÐt trªn c¶ tÇm vÜ m« vµ vi m«.
Giao chØ tiªu tíi tõng doanh nghiÖp, lo¹i bá chÕ ®é bao cÊp toµn bé, gióp c¸c doanh nghiÖp tù ho¹ch ®Þnh c¸c kÕ ho¹ch ph¸t triÓn doanh nghiÖp trong ®ã bao hµm chÝnh s¸ch vÒ tiÒn l¬ng, tiÒn thëng cña ngêi lao ®éng.
Tãm l¹i, khi xem xÐt ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng vÒ c¸c h×nh thøc tr¶ c«ng cho ngêi lao ®éng, ®ßi hái nhµ níc ph¶i cã c¸c chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng hîp lý phï hîp tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ sao ®i ®óng híng mµ ®¹i héi §¶ng lÇn thø IX ®· ®Ò ra.
Môc lôc
Lêi nãi ®Çu...................................................................................................................1
PhÇnI. Lý luËn chung vÒ tiÒn l¬ng...........................................................2
I. Kh¸i niÖm, yªu cÇu, c¸c nguyªn t¾c tr¶ l¬ng..........................................................2
1. Søc lao ®éng trë thµnh hµng ho¸..............................................................................3
2. C¸c kh¸i niÖm vÒ tiÒn l¬ng.....................................................................................3
3. Nh÷ng yªu cÇu tr¶ l¬ng............................................. ............................................5
4. Nh÷ng nguyªn t¾c cña tiÒn l¬ng.............................................................................5
II. HÖ thèng tr¶ c«ng ...................................................................................................6
A. HÖ thèng tr¶ c«ng thèng nhÊt cña nhµ níc............................................................7
1. ChÕ ®é l¬ng cÊp bËc...............................................................................................7
2. ChÕ ®é l¬ng chøc vô.............................................................................................10
B. C¸c h×nh thøc tr¶ l¬ng..........................................................................................11
I. H×nh thøc tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm.........................................................................11
1. ý nghÜa, ®iÒu kiÖn cña tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm....................................................11
2. C¸c chÕ ®é tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm.......................................................................12
II. H×nh thøc tr¶ l¬ng theo thêi gian.........................................................................14
1. H×nh thøc tr¶ l¬ng theo thêi gian ®¬n gi¶n...........................................................14
2. H×nh thøc tr¶ l¬ng theo thêi gian cã thëng.........................................................15
III. Vai trß cña tiÒn l¬ng trong t¹o ®éng lùc.............................................................15
PhÇn II. Thùc tr¹ng vÒ c¸c h×nh thøc tr¶ l¬ng cho ngêi lao ®éng hiÖn nay....................................................................................................17
I. C¬ së ph¸p lý vµ thùc tr¹ng vÒ c¸c h×nh thøc tr¶ c«ng c¸c doanh nghiÖp hiÖn nay..................................................... ........................................................................17
1. H×nh thøc ...............................................................................................................17
2. Nh÷ng tån t¹i .........................................................................................................18
II. TiÒn l¬ng cha trë thµnh ®éng lùc ®èi víi ngêi lao ®éng..................................20
1. Doanh nghiÖp nhµ níc..........................................................................................20
2. Doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh............................................................................20
PhÇn III. Mét sè gi¶i ph¸p nh»m hoµn thiÖn hÖ thèng tr¶ c«ng hiÖn nay.................................................................................................................22
I. Mét sè kiÕn nghÞ ban ®Çu........................................................................................22
II. Hoµn thiÖn c¸c h×nh thøc tr¶ c«ng cho ngêi lao ®éng mét c¸ch hîp lý ..............24
1. Hoµn thiÖn viÖc chia l¬ng cho ngêi lao ®éng.....................................................24
2. Hoµn thiÖn viÖc x©y dùng hÖ thèng thang b¶ng l¬ng...........................................26
3. Tr¸ch nhiÖm cña c¬ quan cã thÈm quyÒn vÒ viÖc qu¶n lý tiÒn l¬ng.....................29
KÕt luËn .....................................................................................................................32
Tµi liÖu tham kh¶o
Gi¸o tr×nh qu¶n trÞ nh©n lùc
Kinh tÕ lao ®éng.
Bé luËt lao ®éng.
Qu¶n lý quü tiÒn l¬ng – T¸c gi¶ : Lª Xu©n T×nh.
T¹p chÝ lao ®éng x· héi.(Th¸ng 5 + 6 +11/1999 ; 1+2/2001)
Qu¶n trÞ nh©n sù - NguyÔn H÷u Th©n.
Th«ng t liªn tÞch 11/2000 TTLT-BL§TBXH BTC cña bé L§TBXH. Híng dÉn thùc hiÖn ®iÒu chØnh møc l¬ng hu vµ trî cÊp b¶o hiÓm x· héi.
Th«ng t sè 19/2000 TT-BL§TBXH ngµy 7/8/2000 cña bé trëng bé L§TBXH híng dÉn viÖc xÕp l¬ng ®èi víi lao ®éng lµm viÖc ë khu vùc kh¸c chuyÓn ®Õn lµm viÖc t¹i doanh nghiÖp nhµ níc.
Th«ng t sè 05/2001 TT-BL§TBXH ngµy 29/01/2001 híng dÉn x©y dùng ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng vµ qu¶n lý tiÒn l¬ng thu nhËp trong doanh nghiÖp nhµ níc.
Th«ng t sè 06/2001 ngµy 29/01/2001 ...
Các file đính kèm theo tài liệu này:
DA224.doc
