Kế hoạch hoá phát triển nguồn nhân lực ở Việt Nam thời kỳ 2000 - 2010 và các giải pháp thực hiện

iÖu thèng kª n¨m 2000: a cña n­íc ta kho¶ng 59% kÕ ho¹ch ho¸ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc cã môc tiªu lµ lµm thÕ nµo ®Ó cung vµ cÇu vÒ lao ®éng cña nÒn kinh tÕ trong c¸c ngµnh nghÒ ¨n khíp víi nhau vµ tr¸nh ®­îc d­ thõa, thiÕu hôt lao ®éng so víi nhu cÇu ®Ó nh»m ®­îc môc tiªu ph¸t triÓn chung cña ®Êt n­íc. B¶ng 3. C©n ®èi gi÷a môc tiªu vµ kh¶ n¨ng vÒ c¸c chØ tiªu chñ yÕu cã liªn quan ®Õn d©n sè, lùc l­îng lao ®éng vµ viÖc lµm giai ®o¹n 2000- 2010 ChØ tiªu ®¬n vÞ Thùc tÕ ®Õn n¨m 2000 (*) Môc tiªu ph¸t triÓn (theo dù kiÕn) Theo tÝnh to¸n tõ c¸c ch­¬ng tr×nh môc tiªu (kh¶ n¨ng) C©n ®èi vÒ sè l­îng gi÷a kh¶ n¨ng vµ môc tiªu (cao h¬n/thÊp h¬n) §Õn n¨m 2010 T¨ng gi¶m b×nh qu©n hµng n¨m 2000- 2010 §Õn n¨m 2010 T¨ng gi¶m b×nh qu©n hµng n¨m 2000- 2010 §Õn n¨m 2010 hµng n¨m 2000- 2010 A B 1 2 3 4 5 6 7 1. D©n sè 1000 ng­êi 77697,0 83000 1060,6 82492,6 959,1 -507,4 -101,5 Chia ra: Thµnh thÞ nt 18647,3 22825 835,5 22685,5 725,1 -552 -110,4 - N«ng th«n nt 59049,7 60175 225,1 59807,1 234,0 44,6 8,9 - HÖ sè ®« thÞ ho¸ % 24,0 27,5 0,70 27,5 0,60 -0,5 -0,1 2. Lùc l­îng lao ®éng 1000 ng­êi 38643,0 42665,0 804,4 42665,0 804,4 Chia ra Thµnh thÞ nt 8726,0 11092,9 473,4 11092,9 473,4 N«ng th«n bt 29917,0 31572,1 331,0 31572,1 331,0 Tû lÖ LLL§ thµnh thÞ chiÕm trong tæng LLL§ c¶ n­íc % 22,6 26,0 0,68 26,0 0,68 3. Lùc l­îng lao ®éng cã viÖc lµm th­êng xuyªn Tæng sè 1000 ng­êi 35205 40000,0 758,9 40007,5 760,4 7,5 1,5 Chia theo nhãm ngµnh N«ng, l©m ng­ nghiÖp nt 22670,0 22600 -14,0 24020,0 270,0 142,0 284 c«ng nghiÖp vµ x©y dùng nt 4743,7 8000 651,3 7193,7 490,0 -806,3 -161,3 DÞch vô nt 8791,9 9400 121,8 8793,8 0,4 606,2 121,4 4. C¬ cÊu lao ®éng cã viÖc lµm th­êng xuyªn chia theo nhãm ngµnh N«ng, l©m ng­ nghiÖp % 62,56 56,5 -1,2 60.04 -0,5 3,54 0,7 C«ng nghiÖp vµ ng­ nghiÖp % 13.15 20.0 1,4 17,98 1,0 -2,02 -0,4 DÞch vô % 24,29 23,5 -0,16 21,98 -0,5 -1,52 0,3 5. Lao ®éng kh«ng cã viÖc lµm th­êng xuyªn 1000 ng­êi 2437,4 2665,0 45,5 2657,5 44,0 -7,5 -1,5 Trong ®ã chia ra - ®i xuÊt khÈu lao ®éng vµ chuyªn gia nt 200,0 300,0 20,0 300,0 - GQVL th«ng qua c¸c ho¹t ®éng hç trî trùc tiÕp nt 1351,7 1550,0 39,7 1550,0 39,7 - ThÊt nghiÖp nt 885,7 815,0 14,1 807,5 15,6 -7,5 -1,5 6. Tû lÖ thÊt nghiÖp ë thµnh thÞ % 6,44 5,5 5,0 -0,5 -1,5 7. Tû lÖ sö dông thêi gian lao ®éng ë n«ng th«n % 73,86 80,0 78,0 -2,0 -0,4 2. X¸c ®Þnh c¬ cÊu nguån nh©n lùc C¬ cÊu nguån nh©n lùc lµ trong tr¹ng th¸i ho¹t ®éng cña nguån nh©n lùc ph©n chia nguån nh©n lùc trong c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ cña ®Êt n­íc. ViÖc nghiªn cøu vÒ c¬ cÊu nguån nh©n lùc lµ mét c«ng viÖc quan träng ®Ó tõ ®ã t¹o lËp mét c¬ cÊu nguån nh©n lùc míi ®Ó ®¸p øng yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi theo ®Þnh h­íng cña mçi quèc gia. ViÖc lËp c¬ cÊu nguån nh©n lùc ph¶i nh»m phôc vô cho ®­îc sù chuyÓn dÞch theo c¸c mÆt chñ yÕu sau: - C¬ cÊu tr×nh ®é lµnh nghÒ cña ®éi ngò lao ®éng chuyÓn dÞch theo h­íng yªu cÇu trÝ tuÖ n¨ng l­îng ngµy cµng cao g¾n víi c¬ cÊu c«ng nghiÖp, ®ã lµ tr×nh ®é c¬ cÊu c«ng nghÖ, nhiÒu lo¹i quy m« trong ®ã ­u tiªn c¸c lo¹i tr×nh ®é ­u tiªn thÝch hîp. Theo kinh nghiÖm cña thÕ giíi t­¬ng øng víi mçi quèc gia giai ®o¹n ph¸t triÓn cña tiÕn bé kü thuËt cÇn cã c¬ cÊu chÊt l­îng theo tr×nh ®é thÝch hîp t­¬ng øng. Tõ ®ã ta x¸c ®Þnh c¬ cÊu nguån nh©n lùc cÇn thiÕt theo sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n­íc phï hîp víi giai ®o¹n ph¸t triÓn t­¬gn øng cña ®Êt n­íc ta. - C¬ cÊu ph©n c«ng lao ®éng theo ngµnh nghÒ. Cã mèi liªn quan chÆt chÏ gi÷a b×nh qu©n GDP/ng­êi vµ c¬ cÊu lao ®éng lµm viÖc trong c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n. GDP/ng­êi cµng cao th× tû träng lao ®éng lµm viÖc trong n«ng nghiÖp cµng gi¶m, trong c«ng nghiÖp vµ dÞch vô t¨ng vµ ng­îc l¹i. V× vËy ta cÇn cã ph­¬ng h­íng chuyÓn dÞch c¬ cÊu nguån nh©n lùc theo h­íng gi¶m lao ®éng trong n«ng nghiÖp vµ t¨ng du lÞch trong c«ng nghiÖp vµ dc. - C¬ cÊu tæ chø lao ®éng theo h­íng h×nh thµnh bé m¸y vµ c¬ chÕ vËn hµnh míi cña ba lo¹i h×nh tæ chøc phæ biÕn trong x· héi. Bé m¸y Nhµ n­íc (lËp ph¸p, hµnh ph¸p vµ t­ ph¸p). C¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt vµ kinh doanh dÞch vô ph¸t triÓn theo yªu cÇu cña thÞ tr­êng. C¸c c¬ së sù nghiÖp (khoa häc vµ gi¸o dôc ®µo t¹o). Tuú theo mçi tæ chøc mçi lo¹i chøc n¨ng cÇn cã nh÷ng nh©n lùc t­¬ng øng vÒ ngµnh nghÒ, tr×nh ®é t­ chÊt cho con ng­êi cô thÓ vµ víi mét c¬ cÊu thÝch hîp. NÕu ®¶m b¶o ®­îc cho mçi lo¹i tæ chøc ®ã cã bé m¸y víi c¬ cÊu thÝch hîp sÏ b¶o ®¶m hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña toµn x· héi. V× vËy ph¶i xuÊt ph¸t tõ nh÷ng yªu cÇu phÈm chÊt cña nh÷ng lo¹i chøc n¨ng lao ®éng ®ã ®Ó ®µo t¹o nguån nh©n lùc cho phï hîp tr¸nh t×nh tr¹ng thõa thiÕu trong mçi giai ®o¹n ph¸t triÓn. Song song bªn c¹nh cã víi mçi vïng, l·nh thæ, mçi ngµnh cÇn ph¶i chó ý ®Õn c¬ cÊu l·nh thæ, vïng, ®Ó ®¶m b¶o sù t­¬ng quan nguån nh©n lùc víi yªu cÇu ph¸t triÓn nhanh vµ bÒn v÷ng cña ®Êt n­íc. Ngoµi ra c¬ cÊu nguån nh©n lùc theo ®é tuæi vµ giíi tÝnh còng cã ¶nh h­ëng quan träng ®Õn c¬ cÊu ngµnh nghÒ cña mçi n­íc, mçi vïng, c¬ cÊu d©n sè trÎ dÉn ®Õn sè lao ®éng trÎ trong nguån nh©n lùc lín, ®ßi hái sè lao ®éng trÎ cÇn ph¶i ®­îc ®µo t¹o häc tËp ®Ó ®¸p øng nhu cÇu ngµy cµng cao cña c«ng viÖc. C¬ cÊu theo giíi tÝnh còng cã ¶nh h­ëng tíi sù ph¸t triÓn cña c¬ cÊu ngµnh nghÒ trong nÒn kinh tÕ. Do ®Æc ®iÓm gi÷a lao ®éng nam vµ lao ®éng n÷ kh¸c nhau do vËy cÇn thiÕt ph¶i nghiªn cøu c¬ cÊu giíi tÝnh trong nÒn kinh tÕ ®Ó tõ ®ã bè trÝ c¸c ngµnh nghÒ phï hîp víi tõng giíi, ph¸t huy hÕt søc m¹nh cña tõng giíi vµ cã nh÷ng ph­¬ng h­íng ®µo t¹o phï hîp. 3. X¸c ®Þnh chÊt l­îng nguån nh©n lùc ChÊt l­îng nguån nh©n lùc lµ tr¹ng th¸i nhÊt ®Þnh cña nguån nh©n lùc thÓ hiÖn mèi quan hÖ gi÷a c¸c yÕu tè cÊu thµnh nªn b¶n chÊt bªn trong cña nguån nh©n lùc lµ tr×nh ®é v¨n ho¸, lµnh nghÒ cña ng­êi lao ®éng. ChÊt l­îng nguån nh©n lùc thÓ hiÖn qua mét sè chØ tiªu: - ChØ tiªu biÓu hiÖn tr¹ng th¸i søc khoÎ cña nguån nh©n lùc Søc khoÎ lµ tr¹ng th¸i tho¶ m·n vÒ thÓ chÊt còng nh­ tinh thÇn cña ng­êi lao ®éng ®­îc thÓ hiÖn th«ng qua nh÷ng tiªu chuÈn vµ chiÒu cao, c©n nÆng trªn ph¹m vi quèc gia, ph¶i nghiªn cøu c¶ ®Õn c¸c chØ tiªu nh­ tû lÖ sinh, chÕt, tû lÖ tö vong trÎ em, tû lÖ trÎ em suy dinh d­ìng, tuæi thä trung b×nh, GDP/ng­êi. - ChØ tiªu biÓu hiÖn tr×nh ®é v¨n ho¸ cña nguån nh©n lùc §©y lµ mét chØ tiªu quan träng nã nãi lªn møc ®é ph¸t triÓn cña x· héi vµ nã ®­îc l­îng ho¸ b»ng c¸c quan hÖ tû lÖ. Sè l­îng vµ tû lÖ biÕt ch÷, sè l­îng vµ tû lÖ ng­êi cã b»ng cÊp nh­ tiÓu häc trung häc c¬ së, trung häc phæ th«ng, cao ®¼ng, ®¹i häc, trªn ®¹i häc… tr×nh ®é v¨n hãa cao t¹o kh¶ n¨ng tiÕp thu nh÷ng thµnh tùu tiÕn bé khoa häc kü thuËt vµ vËn dông nã vµo thùc tiÔn ®ã cã thÓ ph¸t triÓn nh÷ng ngµnh nghÒ cã hµm l­îng kü thuËt cao ®Ó cã tr×nh ®é v¨n hãa cao thÓ hiÖn mét n­íc v¨n minh ph¸t triÓn. - ChØ tiªu biÓu hiÖn tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt nguån nh©n lùc Lµ tr¹ng th¸i biÓu hiÖn sù hiÓu biÕt, kh¶ n¨ng thùc hµnh vÒ mét chuyªn m«n nghÒ nghiÖp, kü n¨ng lµm viÖc… Nã ®­îc thÓ hiÖn qua c¸c chØ tiªu: Sè l­îng lao ®éng ®­îc ®µo t¹o vµ ch­a qua ®µo t¹o - C¬ cÊu ®­îc ®µo t¹o - ChØ tiªu vÒ tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt cña nguån nh©n lùc lµ mét chØ tiªu cùc kú quan träng nã ph¶n ¸nh thùc chÊt chÊt l­îng nguån nh©n lùc ph¶n ¸nh n¨ng lùc s¶n xuÊt cña con ng­êi, trong mét quèc gia, l·nh thæ. - Ngoµi c¸c chØ tiªu c¬ b¶n trªn ng­êi ta cßn quan t©m xem xÐt ®Õn chØ tiªu nh­ chØ sè ph¸t triÓn con ng­êi HDI, ®­îc tÝnh theo 3 chØ tiªu chñ yÕu- Tuæi thä b×nh qu©n, thu nhËp b×nh qu©n (GDP/ng­êi) vµ tr×nh ®é häc vÊn (tû lÖ biÕt ch÷ vµ sè n¨m ®i häc trung b×nh cña d©n c­). Xem xÐt ®Õn n¨ng lùc phÈm chÊt nguån nh©n lùc qua truyÒn thèng lÞch sö, nÒn v¨n minh, v¨n ho¸, phong tôc tËp qu¸n cña d©n téc, quan hÖ quèc tÕ… Ch­¬ng II: thùc tr¹ng nguån nh©n lùc ViÖt Nam I. Thùc tr¹ng sù ph¸t triÓn cña nguån nh©n lùc ViÖt Nam giai ®o¹n 96- 2000 1. Thùc tr¹ng sù ph¸t triÓn d©n sè vµ c¬ cÊu d©n sè. Nguån nh©n lùc lµ mét bé phËn trong d©n sè quy m« chÊt l­îng vµ c¬ cÊu cña d©n sè hÇu nh­ quyÕt ®Þnh quy m« chÊt l­îng vµ c¬ cÊu cña nguån nh©n lùc . D©n sè n­íc ta theo ®iÒu tra 4/1989 lµ 64,4 triÖu ng­êi vµ theo ®iÒu tra 4/1999 lµ 76,3 triÖu ng­êi tøc lµ sau 10 n¨m t¨ng 11,9 triÖu ng­êi. Víi d©n sè ®øng thø 2 ë §«ng Nam ¸ (sau Indonexia 204 triÖu ng­êi) vµ thø 13 trong sè h¬n 200 quèc gia trªn thÕ giíi ViÖt Nam lµ mét n­íc ®«ng d©n trªn thÕ giíi vµ trong khu vùc ®ång thêi còng lµ n­íc cã nguån nh©n lùc dåi dµo thø 2 trong khu vùc (sau Indonªxia 93 triÖu lao ®éng). N¨m 1999 sè ng­êi trong ®é tuæi lao ®éng chiÕm gÇn 95% d©n sè ViÖt Nam. Lùc l­îng lao ®éng (nh÷ng ng­êi ®ang cã viÖc lµm vµ nh÷ng ng­êi ch­a cã viÖc lµm nh­ng cã nhu cÇu lµm viÖc) n¨m 1999 lµ 38 triÖu ng­êi, theo ®iÒu tra th¸ng 7/2000, lùc l­îng lao ®éng lµ 38,643 triÖu ng­êi. §©y lµ tiÒm n¨ng quÝ b¸u ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ ViÖt Nam. N­íc ta lµ mét n­íc cã d©n sè trÎ, tèc ®é t¨ng d©n sè qua c¸c n¨m lµ t­¬ng ®èi cao so víi c¸c n­íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi, n¨m 1996- 1997 lµ 1,821%, 2000 kho¶ng 1,8 2. Thùc tr¹ng vÒ sè l­îng nguån nh©n lùc Theo ®iÒu tra lao ®éng vµ viÖc lµm th¸ng 7/2000 d©n sè trong ®é tuæi lao ®éng (nam tõ 15-60, n÷ tõ 15-55 tuæi) ë ViÖt Nam lµ 46,2 triÖu ng­êi chiÕm 59% tæng d©n sè trong ®ã lùc l­îng lao ®éng lµ 38.643,89 ng­êi. Cã thÓ nãi ®©y lµ tiÒm n¨ng quÝ b¸u ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ViÖt Nam. ë n­íc ta mçi n¨m cã kho¶ng h¬n 1,5 triÖu ng­êi b­íc vµo ®é tuæi lao ®éng trong khi ®ã sè ng­êi b­íc ra khái tuæi lao ®éng kho¶ng gÇn 0,5 triÖu ng­êi. V× vËy mçi n¨m nguån lao ®éng ViÖt Nam t¨ng thªm h¬n 1 triÖu ng­êi. Nh­ng ®iÒu ®¸ng ghi nhËn næi bËt trong viÖc thu hót nguån lao ®éng ViÖt Nam tham gia vèn s¶n xuÊt x· héi trong thêi gian qua lµ tèc ®é t¨ng lao ®éng viÖc lµm cao h¬n so víi tèc ®é t¨ng d©n sè. Thêi kú 96- 2000 tèc ®é t¨ng lao ®éng lµ 3,42% trong khi tèc ®é t¨ng d©n sè lµ 91,84%. §óng vËy sè l­îng lao ®éng lu«n trong nÒn kinh tÕ quèc d©n t¨ng lªn hµng n¨m nhanh chãng. N¨m 1996 lµ 35,791 triÖu ng­êi, n¨m 1997 lµ 36,994 triÖu ng­êi n¨m 1998 lµ 38,09 triÖu ng­êi, n¨m 1999 lµ 38.239 , n¨m 2000 lµ 38,693 triÖu ng­êi. Nh­ vËy b×nh qu©n hµng n¨m sè lao ®éng lµm viÖc t¨ng b×nh qu©n lµ h¬n 1 triÖu . Ta cã b¶ng quy m« lùc l­îng lao ®éng c¶ n­íc thêi kú 96- 2000 lµ: B¶ng 2: Quy m« lùc l­îng lao ®éng c¶ n­íc 1996- 2000 (Tæng hîp tõ t­ liÖu ®iÒu tra mÉu quèc gia vÒ lao ®éng- viÖc lµm 1/7/1996 vµ 1/7/2000) ChØ tiªu 1996(*) Ng­êi 2000 (Ng­êi) T¨ng/gi¶m b×nh qu©n hµng n¨m 96-2000 TuyÖt ®èi (ng­êi) T­¬ng ®èi (ng­êi) A 1 2 3 4 1. Tæng lùc l­îng lao ®éng (LLL§) 34.740.509 38.643.089 975.645 2,70 2. LLL§ chia theo khu vùc: - Thµnh thÞ 6.621.541 8.725.998 526.124 7,14 - N«ng th«n 28.448.968 29.917.091 449.521 1,56 3. LLL§ trong ®é tuæi lao ®éng 33.166.761 36.725.277 889.628 2,58 4. LLL§ chia theo 3 nhãm -LLL§ trÎ (15-34 tuæi) 19.394.169 19.339.302 -13.717 0,07 - LLL§ trung niªn( 35- 54 tuæi) 12.365.505 16.719.276 1.088.443 7,83 - LLL§ cao tuæi (55 tuæi trë lªn) 2.980.835 2.581.511 99.081 -3,50 5. LLL§ chia theo tr×nh ®é häc vÊn - Ch­a biÕt ch÷ 1.999.144 1.517.901 -112.810 -6,19 - §· tèt nghiÖp cÊp 1 6.367.790 225. - §· tèt nghiÖp cÊp 2 12.798.073 402.285 3,43 - §· tèt nghiÖp cÊp 3 4.681.162 6.662.193 495.258 9,32 6. LLL§ ph©n theo tr×nh ®é CMKT - Kh«ng cã chuyªn m«n kü thuËt 30. 32.650.666 503.562 1,60 - §· qua ®µo t¹o (tõ s¬ cÊp/häc nghÒ trë lªn) 4.404.090 5.992.428 472.083 9,92 Trong ®ã, chia ra: - S¬ cÊp/häc nghÒ/CNKT 1.955.404 2.618.746 165.835 7,58 - Trung häc chuyªn nghiÖp 1.312.515 1.870.136 134.905 8,044 - Cao ®¼ng, ®¹i häc trë lªn 800.171 1.503.541 171.313 16,86 7. CÊu tróc ®µo t¹o cña LLL§ ®· qua ®µo t¹o - Cao ®¼ng, ®¹i häc trë lªn 1 1 - Trung häc chuyªn nghiÖp 1,7 1,2 - S¬ cÊ/häc nghÒ/CMKT 2,4 1,7 (*)Sè liÖu 1998 ®· ®­îc ®iÒu chØnh theo kÕt qu¶ Tæng ®iÒu tra d©n sè 7/1999 VÒ c¬ cÊu lao ®éng gi÷a n«ng th«n vµ thµnh thÞ cßn bÊt hîp lý 80% ë n«ng th«n, 20% ë thµnh thÞ. 3. Thùc tr¹ng vÒ chÊt l­îng vµ c¬ cÊu nguån nh©n lùc ë n­íc ta 3.1. T×nh tr¹ng søc khoÎ MÆc dï ViÖt Nam lµ quèc gia ®øng thø 2 trªn thÕ giíi vÒ xuÊt khÈu g¹o trªn 90% d©n sè biÕt ch÷ song hiÖn t¹i ë n­íc ta cø 3 trÎ em (d­íi 5 tuæi) th× cã 1 trÎ bÞ suy dinh d­ìng, cø 3 bµ mÑ mang thai th× 1 ng­êi bÞ thiÕu m¸u thËm chÝ ë nh÷ng vïng khã kh¨n vµ ®Æc biÖt khã kh¨n cø 2 trÎ em th× cã 1 trÎ bÞ suy dinh d­ìng. Tuy ch­a cã sè liÖu chung c¶ n­íc song c¸c nghiªn cøu cho thÊy thÓ lùc cña thanh niªn ViÖt Nam tiÕn bé rÊt chËm trong nhiÒu n¨m qua. ChiÒu cao trung b×nh cña thanh niªn ViÖt Nam chØ lµ tõ 165cm-167 cm hÇu nh­ kh«ng t¨ng nhiÒu so víi tr­íc ®©y. T¹i khu vùc thµnh thÞ nh­ Hµ Néi tû lÖ trÎ em bÞ suy dinh d­ìng thÊp nh­ng l¹i xuÊt hiÖn hiÖn t­îng thõa dinh d­ìng ®ang cã xu h­íng gia t¨ng. T×nh tr¹ng l©y nhiÔm HIV/AIDS tiÕp tôc cã xu h­íng t¨ng vµ l©y lan trong céng ®ång trong sè 26.000 ng­êi bÞ nhiÔm HIV/AIDS cã kho¶ng gÇn 50% ë ®é tuæi thiÕu niªn. §èi víi tÖ n¹n ma tuý gÇn 70% trong sè 100.000 ng­êi nghiÖn ma tuý ë nhãm d­íi 30 tuæi. Nãi tãm l¹i sè l­îng ng­êi lao ®éng tuy t¨ng vµ thõa nh­ng l¹i yÕu vÒ søc khoÎ. So víi c¸c n­íc kh¸c trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi søc khoÎ cña lao ®éng ViÖt Nam cßn h¬n rÊt nhiÒu. Tõ ®ã ®Ò ra cho chÝnh phñ ph¶i cã nh÷ng chÝnh s¸ch, gi¶i ph¸p phï hîp ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò søc khoÎ, trÝ lùc cho ng­êi lao ®éng ®©y còng lµ mét vÊn ®Ò cÇn quan t©m vµ rÊt quan träng v× cã søc khoÎ tèt còng míi lµm viÖc tèt vµ ®¹t kÕt qu¶ tèt. 3.2. VÒ tr×nh ®é ViÖt Nam vµ tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt Thùc tÕ cho thÊy tr×nh ®é v¨n hãa cña lao ®éng ViÖt Nam ngµy cµng n©ng cao râ rÖt. N¨m 1997 ®iÒu tra 36,3 triÖu lao ®éng thÊy 5% sè lao ®éng ch­a biÕt ch÷, 2% ch­a tèt nghiÖp cÊp 1, 28% ®· tèt nghiÖp cÊp 1, 32% tèt nghiÖp cÊp 2, 15% ®· tèt nghiÖp cÊp 3 th× giê ®©y ng­êi ch­a biÕt ch÷ vµ ch­a tèt nghiÖp cÊp 1 ngµy cµng gi¶m. N¨m 1996 tû lÖ nµy lµ 26,6% n¨m 1997 lµ 25,36%, n¨m 1998 lµ 22,36% n¨m 1999 lµ 22,10%. §ång thêi sè ng­êi tèt nghiÖp cÊp 2 vµ 3 kh«ng ngõng t¨ng lªn trong ®ã t¨ng nhanh nhÊt lµ sè ng­êi tèt nghiÖp cÊp 3. N¨m 1996 sè ng­êi tèt nghiÖp cÊp 3 chiÕm 13,48% tæng sè ®Õn n¨m 1999 chiÕm 17,09%. Bªn c¹nh cã tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt cña ng­êi lao ®éng ®· ®­îc n©ng cao sè ng­êi ®­îc ®µo t¹o båi d­ìng ngµy cµng nhiÒu qua c¸c n¨m. N¨m 2000 tû lÖ lao ®éng ®· qua ®µo t¹o t¨ng 1,71% so víi n¨m 1999 vµ tû lÖ c¸n bé cã tr×nh ®é cao ®¼ng, ®¹i häc trë lªn lµ 2,3% lùc l­îng lao ®éng. §Õn 1/10/1999 toµn quèc cã B¶ng 4: C¬cÊu lùc l­îng lao ®éng c¶ n­íc 1996- 2000 §¬n vÞ : % ChØ tiªu 1996 2000 A 1 2 1. Tæng lùc l­îng lao ®éng (LLL§) c¶ n­íc 111,00 100,00 2. C¬ cÊu LLL§ c¶ n­íc 2.1. Chia theo khu vùc thµnh thÞ, n«ng th«n - Thµnh thÞ 19,06 22,56 - N«ng th«n 80,94 77,44 2.2. Tû lÖ lùc l­îng lao ®éng trong ®é tuæi lao ®éng 95,47 95,04 2.3. Lùc l­îng lao ®éng chia theo 3 nhãm tuæi -LLL§ trÎ (15-34 tuæi) 55,83 50,04 - LLL§ trung niªn( 35- 54 tuæi) 35,59 43,26 - LLL§ cao tuæi (55 tuæi trë lªn) 8,58 6,70 5. LLL§ chia theo tr×nh ®é häc vÊn - Ch­a biÕt ch÷ 5,75 4,01 - §· tèt nghiÖp cÊp 1 20,92 16,48 - §· tèt nghiÖp cÊp 2 27,78 29,29 - §· tèt nghiÖp cÊp 3 32,05 32,99 2.5. Tû lÖ LLL§ ®· qua ®µo t¹o tõ s¬ cÊp /häc nghÒ trë lªn 11,81 15,51 Trong ®ã chia theo kü n¨ng/tr×nh ®é ®µo t¹o - S¬ cÊp/häc nghÒ/CNKT 5,63 6,78 - Trung häc chuyªn nghiÖp 3,86 4,84 - Cao ®¼ng, ®¹i häc trë lªn 2,32 3,89 3. C¬ cÊu LLL§ cã viÖc lµm th­êng xuyªn chia theo nhãm ngµnh - N«ng, l©m, ng­ nghiÖp 69,80 62,56 - C«ng nghiÖp, x©y dùng 10,55 13,15 - dÞch vô 19,65 24,29 Tuy vËy c¬ cÊu lùc l­îng lao ®éng ë n­íc ta hiÖn nay cßn kh¸ bÊt hîp lý. NÕu n¨m 1997 cø 1 c¸n bé ®¹i häc, cao ®¼ng cã 1,25 c¸n bé trung häc chuyªn nghiÖp vµ 1,1 c«ng nh©n kü thuËt th× n¨m 1999 lµ 1- 1,16- 0,95 thËm chÝ cã nh÷ng tØnh cßn qu¸ bÊt hîp lý. §©y chÝnh lµ t×nh tr¹ng thÇy nhiÒu h¬n thî. ChØ tiªu 1996 1997 1998 1999 Tæng sè lao ®éng 35866.2 36296.9 37467.2 37782.6 LLL§ kh«ng cã tr×nh ®é CMKT Sè l­îng 31452.2 31837.3 32431.1 32543.4 Tû lÖ 87.69 67.71 86.69 Lùc l­îng Lao ®éng cã CMKT Tæng sè 4414 4459.6 4976.1 5241.7 Tû lÖ 12.31 12.29 13.31 13.87 Trong ®ã chia theo tr×nh ®é ®· qua ®µo t¹o - C«ng nh©n 1571.2 1590.2 1775.9 1780 - S¬ cÊp 636.2 546.4 544.6 573 - Trung cÊp 1378.3 1380.1 1516.4 1590 - Cao ®¼ng, ®¹i häc vµ trªn ®¹i häc 828.3 942.9 1139.2 4310 Trong khi ®ã t¹i c¸c n­íc ph¸t triÓn cø 1 thÇy cã 10 thî nh­ng ë n­íc ta b×nh qu©n 1 thÇy cã 10 thî nh­ng ë n­íc ta b×nh qu©n 1 thÇy chØ cã 0,95 thî. Trong khi sè sinh viªn ®¹i häc t¨ng nhanh th× sè c«ng nh©n kü thuËt l¹i gi¶m dÇn n¨m 1999 cã 20,3% trong tæng sè lùc l­îng lao ®éng kü thuËt, trong n¨m 96- 98 b×nh qu©n c«ng nh©n kü thuËt chØ t¨ng 6,3% n¨m nh­ng sè sinh viªn ®¹i häc, cao ®¼ng t¨ng 27,5%. §©y chÝnh lµ mét thùc tÕ ®¸ng lo ng¹i cho lùc l­îng lao ®éng ë ViÖt Nam hiÖn nay. Theo sè liÖu t­¬ng ®èi th× ta cã tû lÖ lao ®éng ®· ®­îc ®µo t¹o n¨m 1997 lµ 16% trong ®ã tû lÖ lao ®éng kü thuËt trong tæng lùc l­îng lao ®éng cña kinh tÕ quèc doanh lµ 215,6%, kinh tÕ tËp thÓ lµ 2,1%, kinh tÕ c¸ thÓ vµ t­ nh©n 4,8%, sè c«ng nh©n lµm viÖc trong lÜnh vùc s¶n xuÊt vËt chÊt 93%, lÜnh vùc s¶n xuÊt c«ng nghiÖp chiÕm 10%, lao ®éng x· héi nh­ng chiÕm 256% lao ®éng kü thuËt, n«ng nghiÖp chiÕm 73% lao ®éng x· héi nh­ng chØ cã 15% lao ®éng kü thuËt. Nãi chung nguån nh©n lùc ViÖt Nam hiÖn nay rÊt dåi dµo vÒ sè l­îng nh­ng do c¬ cÊu nguån nh©n lùc cßn nhiÒu bÊt hîp lý vµ chøa ®ùng nhiÒu m©u thuÉn néi t¹i nªn chÊt l­îng nguån nh©n lùc cßn nhiÒu h¹n chÕ. II. Môc tiªu ph­¬ng h­íng ph¸t triÓn nguån nh©n lùc cña ViÖt Nam giai ®o¹n 96- 2000. Tr­íc hÕt, ta thÊy môc tiªu tæng qu¸t cña ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi giai ®o¹n nµy lµ c¬ së lµ nÒn t¶ng cho c¸c môc tiªu cô thÓ vµ c¸c ®Þnh h­íng ph¸t triÓn nguån nh©n lùc. 1. Môc tiªu 1.1. NhiÖm vô tæng qu¸t Giai ®o¹n 1996- 2000 lµ b­íc rÊt quan träng cña thêi kú míi ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. NhiÖm vô cña nh©n d©n ta lµ tËp trung mäi lùc l­îng tranh thñ thêi c¬ v­ît qua thö th¸ch ®Èy m¹nh c«ng cuéc ®æi míi mét c¸ch toµn diÖn vµ ®ång bé tiÕp tôc ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa phÊn ®Êu ®¹t vµ v­ît môc tiªu ®· ®Ò ra trong chiÕn l­îc æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ n¨m 2000. §Ó thùc hiÖn ®­îc môc tiªu tæng qu¸t th× nhÊt thiÕt ph¶i cã c¸c kÕ ho¹ch cô thÓ víi c¸c môc tiªu vµ ®Þnh h­íng cô thÓ. Ta ®i nghiªn cøu xem xÐt môc tiªu vµ ®Þnh h­íng cña kÕ ho¹ch ho¸ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc giai ®o¹n 96- 2000 1.2. Môc tiªu vÒ d©n sè vµ kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh. Gi¶m nhÞp ®é ph¸t triÓn d©n sè vµo n¨m 2000 xuèng d­íi xo¸ n¹n ®ãi ®Õn n¨m 2000 tû lÖ ng­êi cã thu nhËp qu¸ thÊp gi¶m xuèng mét nöa so víi hiÖn nay. Tû lÖ trÎ em d­íi 5 tuæi bÞ suy dinh d­ìng gi¶m xuèng d­íi 30%, t¨ng tuæi thä b×nh qu©n lªn 70 tuæi. 1.3. Môc tiªu vÒ n©ng cao chÊt l­îng nguån nh©n lùc - Ph¸t triÓn toµn diÖn c¸c mÆt ho¹t ®éng vÒ v¨n hãa, th«ng tin, thÓ dôc thÓ thao, y tÕ, nh»m n©ng cao chÊt l­îng cuéc sèng con ng­êi vÒ tinh thÇn, vËt chÊt, vÒ thÓ lùc trÝ tuÖ, t¹o ra mét cuéc sèng lµnh m¹nh trong d©n c­, t¹o ra nh÷ng con ng­êi ®¸p øng ®­îc yªu cÇu ph¸t triÓn vµ héi nhËp vµo céng ®ång quèc tÕ. - Thanh to¸n n¹n mï ch÷ vµ hoµn thµnh c¬ b¶n phæ cËp tiÓu häc, trong c¶ n­íc phæ cËp trung häc c¬ së ë nh÷ng thµnh phè lín v µ nh÷ng n¬i cã ®iÒu kiÖn, sè lao ®éng qua ®µo t¹o chiÕm kho¶ng 22,25% tæng sè lao ®éng, chuyÓn m¹nh vÒ chÊt l­îng gi¸o dôc ®µo t¹o. X©y dùng thªm nhiÒu tr­êng míi, líp míi. §Ó tõ ®ã n©ng cao mÆt b»ng d©n trÝ ®¶m b¶o trÝ thøc, cÇn thiÕt cho cuéc sèng. B¶o ®¶m nguån lao ®éng cã chÊt l­îng cho lÜnh vùc øng dông c«ng nghÖ tiªn tiÕn, x©y dùng ®éi ngò c¸n bé vµ khoa häc c«ng nghÖ v÷ng m¹nh, ®ñ søc gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra trong ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn khoa häc vµ ngh cña ®Êt n­íc trong hiÖn nay còng nh­ mai sau. Ph¸t triÓn vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu lao ®éng nhanh vµ dåi dµo theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. T¨ng tû lÖ lao ®éng ®­îc ®µo t¹o vÒ chuyªn m«n kü thuËt trong toáng lùc l­îng lao ®éng. 2. §¸nh gi¸ tæng qu¸t vÒ t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch nguån nh©n lùc giai ®o¹n 1996- 2000 Trong 5 n¨m qua §¶ng Nhµ n­íc cïng toµn thÓ nh©n d©n ta ®· thùc hiÖn nh÷ng kÕ ho¹ch, chÝnh s¸ch ®Ò ra vÒ c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ- x· héi vµ ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu kh¶ quan ®¸ng ghi nhËn cïng víi nh÷ng h¹n chÕ, khã kh¨n cÇn kh¾c phôc. 2.1. Nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®­îc cña kÕ ho¹ch ho¸ nguån nh©n lùc Nguån nh©n lùc cña ®Êt n­íc ®· ®­îc n©ng cao c¶ vÒ mÆt sè l­îng vµ chÊt l­îng tõng b­íc ®¸p øng tèt cho nhu cÇu vÒ lao ®éng cña ®Êt n­íc trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸- hiÖn ®¹i ho¸. C¸c chØ tiªu vÒ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc giai ®o¹n 96- 2000 ®Òu hÇu hÕt ®¹t kÕ ho¹ch vµ cßn t¨ng v­ît kÕ ho¹ch ®Æt ra. Gi¸o dôc vµ ®µo t¹o ph¸t triÓn c¶ vÒ quy m« vµ c¬ së vËt chÊt vµ tr×nh ®é d©n trÝ vµ chÊt l­îng nguån nh©n lùc ®­îc n©ng lªn râ rÖt. N­íc ta ®· ®¹t tiªu chuÈn quèc gia vÒ xo¸ n¹n mï ch÷ vµ phæ cËp gi¸o dôc tiÓu häc. N¨m häc 1999- 2000 so víi n¨m häc 1994- 1995 quy m« häc sinh mÉu gi¸o gÊp 1,2 lÇn häc sinh trung häc c¬ së gÊp 1,6 lÇn, häc sinh phæ th«ng gÊp 2,3 lÇn, ®µo t¹o ®¹i häc gÊp 3 lÇn, ®µo t¹o nghÒ gÊp 1,8 lÇn. Phong trµo häc tËp v¨n hãa, khoa häc kü thuËt nghiÖp vô qu¶n lý, ngo¹i ng÷… ph¸t triÓn m¹nh sè sinh viªn trªn 1 v¹n d©n vµo n¨m 2000 ®¹t 117 ng­êi, sè n¨m ®i häc trung b×nh cña d©n c­ lµ 7,3/n¨m. C¬ së vËt chÊt cña c¸c tr­êng ®­îc n©ng cao c¶i thiÖn. M¹ng l­íi tr­êng phæ th«n ®· ®­îc x¾p xÕp æn ®Þnh, m¹ng l­íi c¸c tr­êng ®¹i héc vµ cao ®¼ng c¸c tr­êng chuyªn nghiÖp ®ang tõng b­íc tæ chøc, x¾p xÕp l¹i, hÖ thèng c¸c tr­êng ®µo t¹o nghÒ ph¸t triÓn réng kh¾p theo nh­ kÕ ho¹ch ®· ®Ò ra. C«ng t¸c d©n sè kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh vµ b¶ovÖ ch¨m sãc søc khoÎ céng ®ång ®· ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ tÝch cùc tû lÖ sinh mçi n¨m b×nh qu©n gi¶m 0,78% (môc tiªu lµ 0,6%) tû lÖ t¨ng d©n sè n¨m 1995 lµ 1,7% n¨m 2000 lµ 1,4% v­ît môc tiªu ®Ò ra. C¬ së vËt chÊt phôc vô c«ng t¸c d©n sè kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh ®­îc t¨ng c­êng ®¸ng kÓ, b×nh qu©n mçi huyÖn ®· cã 2 trung t©m liªn x· lµm dÞch vô kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh, b¶o ®¶m 100% tuyÕn tõ huyÖn vµ 70% tuyÕn x· cã trang thiÕt bÞ phï hîp. T¹o ®­îc phong trµo toµn d©n ch¨m sãc vµ b¶o vÖ trÎ em, thùc hiÖn c¸c môc tiªu cña ch­¬ng tr×nh quèc gia vÒ trÎ em 51% quËn huyÖn cã ®iÓm v¨n ho¸, vui ch¬i cho trÎ em, 70% trÎ em må c«i kh«ng n¬i n­¬ng tùa ®­îc ch¨m sãc. C¸c søc khoÎ chØ sè céng ®ång ®­îc n©ng lªn tû lÖ trÎ em d­íi 5 tuæi bÞ suy dinh d­ìng gi¶m tõ 30% n¨m 1995 xuèng 33- 34% n¨m 2000. Sè c¨n bÖnh ®­îc thanh to¸n, mét sè bÖnh viÖn ®­îc n©ng cÊp c¶i t¹o, x©y dùng míi hÇu hÕt c¸c x· ®Òu cã tr¹m y tÕ, c¸c chÝnh s¸ch vÒ b¶o hiÓm y tÕ vµ chÕ ®é thu mét phÇn viÖn phÝ ®· ®ãng gãp phÇn kh¾c phôc nh÷ng khã kh¨n cña ngµnh. §· t¹o ®iÒu kiÖn cho mäi ng­êi d©n tíi kh¸m vµ ch÷a bÖnh ®¶m b¶o søc khoÎ ®Ó tiÕp tôc lao ®éng vµ s¶n xuÊt t¹o ra nhiÒu cña c¶i cho x· héi. Nh÷ng thµnh tùu 5 n¨m qua nguån nh©n lùc ®· t¨ng c­êng thªm søc m¹nh, gãp phÇn lµm thay ®æi bé mÆt cña®Êt n­íc, n©ng cao vÞ thÕ cña n­íc ta trªn tr­êng quèc tÕ. Tuy nhiªn viÖc thùc hiÖn kÕ ho¹ch ho¸ nguån nh©n lùc ®¹i héi 8 vÉn cã nh÷ng mÆt h¹n chÕ khã kh¨n ch­a thùc hiÖn ®­îc. 2.2. Nh÷ng h¹n chÕ vµ nguyªn nh©n cña viÖc ch­a ®¹t ®­îc kÕt qu¶ nh­ mong muèn. - Nguån nh©n lùc vÉn ch­a ®ñ søc ch­a phï hîp víi sù ®ßi hái cña nÒn kinh tÕ. Sù ph©n bè nguån lùc lµ ch­a phï hîp gi÷a c¸c vïng, c¸c ngµnh trongc¶ n­íc chÊt l­îng gi¸o dôc vµ ®µo t¹o thÊp so víi yªu cÇu. Môc tiªu néi dung, s¸ch gi¸o khoa, thi cö, c¬ cÊu ®µo t¹o tr×nh ®é qu¶n lý cßn nhiÒu thiÕu sãt. Gi¸o dôc vµ ®µo t¹o ë miÒn nói vïng s©u vïng xa cßn nhiÒu khã kh¨n, bÊt cËp. HÖ thèng y tÕ, ch¨m sãc søc khoÎ ®· ph¸t triÓn nh­ng vÊn cßn nhiÒu vÊn ®Ò tiªu cùc xÊu xa. C¸i g× còng cã nguyªn nh©n cña nã, viÖc tån t¹i nh÷ng h¹n chÕ trªn lµ do mét sè nguyªn nh©n chñ yÕu sau: Mét lµ c¬ cÊu lao ®éng theo ngµnh nghÒ nhiÒu n¨m qua chuyÓn dÞch cßn chËm. GÇn 70% lùc l­îng lao ®éng lµm viÖc trong c¶ n­íc vÉn tËp trung trong n«ng nghiÖp chñ yÕu lµ trång trät. C¸c ngµnh c«ng nghiÖp x©y dùng tû träng lao ®éng ®· ®­îc n©ng lªn song cßn rÊt chËm, ®Õn nay míi ®¹t trªn 10% ngµnh dÞch vô cã t¨ng nh­ng còng chØ chiÕm trªn 20%. Tû lÖ thÊt nghiÖp trong lùc l­îng lao ®éng cßn cã xu h­íng gia t¨ng, ë thµnh thÞ tû lÖ thÊt nghiÖp n¨m 1997 lµ 6,1%, n¨m 1998 lµ 6,9%, n¨m 1999 lªn tíi 7,4%. ë n«ng th«n thêi gian lao ®éng ch­a ®­îc sö dông lµ 26,6% n¨m 1996, 25,5% n¨m 1997, 28,33 n¨m 1998 vµ 30% n¨m 1999. Ba lµ tû lÖ lao ®éng ®­îc ®µo t¹o vÒ chuyªn m«n kü thuËt cßn thÊp trong tæng lùc l­îng lao ®éng. Tû lÖ lao ®éng qua ®µo t¹o n¨m 1997 chiÕm 12,2% trong lùc l­îng lao ®éng, n¨m 1997 chiÕm 13,3%, 1999 chiÕm 18% n¨m 2000 chiÕm kho¶ng 20%. Trong ®ã th× tû lÖ lao ®éng gi÷a c¸c tr×nh ®é cßn bÊt hîp lý. Theo kÕt qu¶ ®iÒu tra d©n sè vµ nhµ ë ngµy 1/4/1999 trong tæng sè lao ®éng cã b»ng cÊp c«ng nh©n kü thuËt vµ nh©n viªn nghiÖp vô chiÕm 30,3%, lao ®éng cã tr×nh ®é trung häc chuyªn nghiÖp chiÕm 36,8%, lao ®éng cã tr×nh ®é cao ®¼ng vµ ®¹i häc chiÕm 31,6%, ng­êi cã tr×nh ®é trªn ®¹i häc 1,3%. Kh«ng nh÷ng vËy cã lao ®éng sau khi ®­îc ®µo t¹o ®· lµm viÖc kh«ng ®óng víi ngµnh nghÒ ®· häc, c¸ biÖt cã ng­êi lµm nh÷ng c«ng viÖc cña lao ®éng gi¶n ®¬n. Bèn lµ n¨ng suÊt lao ®éng vµ thu nhËp cña ViÖt Nam cßn thÊp vµ cã sù chªnh lÖch rÊt lín gi÷a c¸c ngµnh kinh tÕ. N¨m lµ nguån nh©n lùc ViÖt Nam víi xuÊt ph¸t ®iÓm thÊp, tr­íc yªu cÇu lín cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ vµ héi nhËp quèc tÕ lµ bÊt cËp. S¸u lµ, do c¬ chÕ chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n­íc cßn ch­a phï hîp ch­a hîp lý ®ång bé vµ ch­a t¹o ®éng lùc m¹nh ®Ó ph¸t triÓn. Mét sè chÝnh s¸ch biÖn ph¸p cßn thiÕu ch­a nhÊt qu¸n ch­a s¸t víi sù ph¸t triÓn cña nguån nh©n lùc vµ thiÕu tÝnh kh¶ thi. Cã rÊt nhiÒu nguyªn nh©n lµm cho môc tiªu ph­¬ng h­íng cña kÕ ho¹ch ph¸t triÓn nguån nh©n lùc giai ®o¹n 1996- 2000 kh«ng ®­îc nh­ mong muèn vµ tõ ®ã ®ßi hái chóng ta ph¶i cã nh÷ng chÝnh s¸ch biÖn ph¸p thÝch hîp ®Ó kh¾c phôc h¹n chÕ nh÷ng nguyªn nh©n ®ã trong giai ®o¹n míi lµm cho nguån nh©n lùc mét søc m¹nh, mét nguån lùc to lín cña ®Êt n­íc ta ngµy cµng ph¸t triÓn hoµn thiÖn h¬n cïng víi tiÕn tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc thµnh c«ng. Ch­¬ng III : KÕ ho¹ch ph¸t triÓn nguån nh©n lùc ë ViÖt Nam trong giai ®o¹n 2000-2010 I. C¨n cø cho viÖc x©y dùng kÕ ho¹ch ho¸ nguån nh©n lùc (2000- 2010) Sù ph¸t triÓn cña nguån nh©n lùc võa chÝnh lµ kÕt qu¶ cuèi cïng võa ph¶i ®¸p øng nh÷ng ®ßi hái cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ vµ c¸c quan hÖ kinh tÕ x· héi v× con ng­êi võa lµ môc tiªu võa lµ ®éng lùc cña sù ph¸t triÓn. Do ®ã nghiªn cøu x©y dùng vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc cÇn ph¶i ®ùa trªn nh÷ng c¨n cø sau. 1. Ph¶i xuÊt ph¸t tõ môc tiªu ph­¬ng h­íng quyÕt ®Þnh ph¸t triÓn trong giai ®o¹n 2000- 2010 cña §¶ng. §Êt n­íc ta tiÕp tôc chuÈn bÞ nguån lùc vÒ mäi mÆt t¹o tiÒn ®Ò ®Ó ®Õn n¨m 2020 n­íc ta trë thµnh mét n­íc c«ng nghiÖp. Nguån nh©n lùc chÝnh lµ mét nguån lùc rÊt quan träng cho ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi. V× vËy ®Ó ®¹t nh÷ng môc tiªu ®Æt ra cÇn ph¶i tõng b­íc ph¸t triÓn nguån nh©n lùc mét c¸ch hîp lý phï hîp, c©n ®èi víi c¸c môc tiªu t¹o tiÒn ®Ò ®Ó cho sù ph¸t triÓn ®¹t thµnh tùu, hiÖu qu¶ nhÊt. 2. Ph¶i xuÊt ph¸t tõ vÞ trÝ cña con ng­êi trong sù ph¸t triÓn cña thÕ giíi hiÖn ®¹i. Con ng­êi ®øng ë vÞ trÝ trung t©m cña sù ph¸t triÓn, lµ t¸c nh©n vµ môc ®Ých cña sù ph¸t triÓn "Môc tiªu ph¸t triÓn con ng­êi lµ môc tiªu cuèi cïng vµ cao nhÊt cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn". Song con ng­êi còng võa lµ môc tiªu võa lµ ®éng lùc cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi. C¸c thÞ tr­êng chØ lµ ph­¬ng tiÖn, sù ph¸t triÓn cña con ng­êi míi lµ môc ®Ých. Trong t­¬ng lai viÖc ph¸t triÓn nguån nh©n lùc cã ý nghÜa cùc kú quan träng. HoÆc ng­êi ViÖt Nam sÏ lµ c¸c «ng chñ hoÆc lµ ng­êi lµm thuª cho c¸c «ng chñ n­íc ngoµi? hoÆc nguêi ViÖt Nam sÏ lµ ng­êi lao ®éng s¸ng t¹o lµm chñ c¸c c«ng nghÖ tiªn tiÕn hiÖn ®¹i hay sÏ chØ lµ nh÷ng lao ®éng gi¶n ®¬n, nh÷ng lao ®éng c¬ b¾p nÆng nhäc, phôc vô… ®iÒu nµy hoµnt toµn phô thuéc vµo kÕ ho¹ch ph¸t triÓn nguån nh©n lùc con ng­êi vµ nã ®­îc b¾t ®Çu thùc hiÖn ngay tï b©y giê. 3. XuÊt ph¸t tõ nhËn thøc vai trß cña chÝnh phñ Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc lµ sù nghiÖp cña toµn §¶ng toµn d©n, nÕu chÝnh phñ tù nhËn m×nh ph¶i lµm tÊt c¶ nh­ chÕ ®é bao cÊp tr­íc ®©y lµ kh«ng cßn phï hîp n÷a nh­ng nÕu th¶ næi hoµn toµn cho thÞ tr­êng th× l¹i cµng kh«ng thÓ ®­îc. Bëi vËy chÝnh phñ cã nghÜa vô ph¶i chñ ®éng ho¹ch ®Þnh chiÕn l­îc vµ chÝnh s¸ch ®iÒu hµnh vÜ m« ®Ó t¹o lËp ®­îc mét c¬ cÊu míi cña nguån nh©n lùc ®¸p øng cho c«ng ®o¹n chuÈn bÞ cña yªu cÇu c«ng nghiÖp ho¸- hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. C¬ cÊu míi cña nguån nh©n lùc ®­îc x©y dùng trong c¸c giai ®o¹n sÏ lµ c¬ së ®Ó ®Þnh h­íng cho c¸c kÕ ho¹ch vµ chÝnh s¸ch ph¸t triÓn nguån nh©n lùc, ®ÆcbiÖt cho quy ho¹ch, kÕ ho¹ch vµ c¸c chÝnh s¸ch ph¸t triÓn gi¸o dôc ®µo t¹o nh»m ®¶m b¶o c¸c lo¹i h×nh lao ®éng cã nhu cÇu. ChÝnh phñ ph¶i lµ ng­êi gi÷ vai trß qu¶n lý, tæ chøc, ®Þnh h­íng, gi¸m s¸t nh÷ng khÝa c¹nh ph¸p lý trong viÖc tæ chøc thùc hiÖn theo kÕ ho¹ch ph¸t triÓn nguån nh©n lùc cña quèc gia vµ c¸c vïng l·nh thæ ®· ®­îc v¹ch ra ph¶i cã sù phèi hîp chÆt chÏ gi÷a c¸c ngµnh, gi÷a chÝnh quyÒn c¸c cÊp vµ tÊt c¶ c¸c tæ chøc x· héi, cïng tæ chøc víi chÝnh quyÒn trong vµ ngoµi n­íc vµ c¸c céng ®ång d©n c­, ®ång thêi ph¶i trùc tiÕp thùc hiÖn nh÷ng vÊn ®Ò then chèt nhÊt sao cho ®¹t ®­îc môc tiªu ®· ®Ò ra. Lµm tèt vÊn ®Ò nµy chÝnh lµ ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc nãi riªng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi nãi chung 4. XuÊt ph¸t tõ nhu cÇu, chÊt l­îng cña con ng­êi lao ®éng ®¸p øng cho t­¬ng lai l©u dµi. Do sù ph¸t triÓn m¹nh nh­ vò b·o cña khoa häc- c«ng nghÖ sù ®ßi hái t¨ng tr­ëng nhanh kinh tÕ ë mçi n­íc mµ nh÷ng gi¸ trÞ con ng­êi còng cã nh÷ng yªu cÇu mçi con ng­êi ph¶i thay ®æi vÒ chÊt l­îng sao cho phï hîp. §ã lµ ®Ò cËp ®Õn con ng­êi th«ng minh, s¸ng t¹o, ®Æc biÖt ®ang ®­a ra quan niÖm vÒ con ng­êi hiÖn ®¹i lµ con ng­êi g¾n bã chÆt chÏ víi nÒn s¶n xuÊt hiÖn ®¹i, nÒn kinh tÕ tri thøc vµ víi d©n téc m×nh. 5. XuÊt ph¸t tõ nhËn thøc con ng­êi lµ mét thùc thÓ n¨ng ®éng cã tiÒm n¨ng v« h¹n cña c¶i lµ cã h¹n song sù s¸ng t¹o, trÝ tuÖ cña con ng­êi lµ v« h¹n nªn cÇn ph¶i x©y dùng cho ®­îc mét c¬ chÕ sao cho ph¸t huy ®­îc hÕt nh÷ng mÆt tÝch cùc cña nguån lùc con ng­êi, phôc vô cho sù ph¸t triÓn cña con ng­êi vµ x· héi ®ång thêi h¹n chÕ ®­îc nh÷ng mÆt tiªu cùc do con ng­êi t¹o ra. 6. ViÖc x©y dùng kÕ ho¹ch ho¸ nguån nh©n lùc lµ mét yªu cÇu tÊt yÕu kh¸ch quan cña mét ®Êt n­íc nh­ n­íc ta hiÖn nay vµ sÏ ®­îc lµm tõng b­íc tõng giai ®o¹n mét. II. Môc tiªu ph­¬ng h­íng ®Æt ra cho nguån nh©n lùc giai ®o¹n 2000- 2010. §Ó x©y dùng ®­îc mét kÕ ho¹ch hoµn h¶o phï hîp trong tõng giai ®o¹n ta ph¶i x¸c ®Þnh ®­îc môc tiªu vµ ph­¬ng h­íng cô thÓ cña giai ®o¹n ®ã. §¶ng ta cã ®Ò ra nh÷ng môc tiªu vµ ph­¬ng h­íng cho nguån nh©n lùc trong giai ®o¹n 2000- 2010 nh­ sau: Môc tiªu tæng qu¸t cña kÕ ho¹ch 5 n¨m 2000- 2010 lµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ nhanh vµ bÒn v÷ng æn ®Þnh vµ c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n, chuyÓn dÞch m¹nh c¬ cÊu kinh tÕ, c¬ cÊu lao ®éng theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. N©ng cao râ rÖt hiÖu qu¶ vµ søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ. Më réng kinh tÕ ®èi ngo¹i t¹o chuyÓn biÕn m¹nh vÒ gi¸o dôc vµ ®µo t¹o, khoa häc vµ c«ng nghÖ, ph¸t huy nh©n tè con ng­êi, t¹o nhiÒu viÖc lµm c¬ b¶n xo¸ ®ãi, gi¶m nghÌo ®Èy lïi c¸c tÖ n¹n x· héi tiÕp tôc t¨ng c­êng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ x· héi h×nh thµnh mét b­íc quan träng thÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN. Gi÷ v÷ng æn ®Þnh chÝnh trÞ vµ trËt tù an toµn x· héi, b¶o vÖ v÷ng ch¾c ®éc lËp chñ quyÒn toµn vÑn l·nh thæ vµ an ninh quèc gia. Tõ môc tiªu tæng qu¸t trªn ta cã thÓ rót ra môc tiªu ph­¬ng h­íng cña kÕ ho¹ch ho¸ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc lµ ph¶i tiÕp tôc ®æi míi t¹o chuyÓn biÕn c¬ b¶n toµn diÖn vÒ ph¸t triÓn gi¸o dôc vµ ®µo t¹o n©ng cao chÊt l­îng nguån nh©n lùc víi c¬ cÊu hîp lý triÓn khai thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh phæ cËp trung häc c¬ së, c¸c chØ tiªu nh­: tû lÖ häc sinh trung häc c¬ së ®i häc trong ®é tuæi ®¹t 80% tû lÖ häc sinh trung häc ®i häc trong ®é tuæi ®¹t 45% vµo n¨m 2010, tiÕp tôc cñng cè vµ duy tr× môc tiªu phæ cËp gi¸o dôc tiÓu häc, thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh phæ cËp gi¸o dôc trung häc c¬ së, gi¶m tû lÖ sinh b×nh qu©n hµng n¨m lµ 0,5% tèc ®é t¨ng d©n sè vµo n¨m 2010 kho¶n 1,2%, tû lÖ lao ®éng qua ®µo t¹o lµ 30% vµo n¨m 2010. C¬ b¶n xo¸ hé ®ãi gi¶m hé nghÌo xuèng cßn 10% vµo n¨m 2010. §­a tû lÖ trÎ em suy dinh d­ìng xuèng cßn 22- 25% n¨m 2010 Nãi tãm l¹i môc tiªu ph­¬ng h­íng ph¸t triÓn nguån nh©n lùc trong giai ®o¹n 2000- 2010 lµ lµm t¨ng chÊt l­îng d©n sè vµ nguån nh©n lùc lµ chñ yÕu ®ång thêi gi¶m nhÞp ®é t¨ng d©n sè vµ ph©n bè d©n c­ hîp lý ®©y kh«ng chØ lµ yªu cÇu tr­íc m¾t mµ cßn lµ sù chuÈn bÞ ®Ó ®ãn tr­íc thêi c¬, t¹o tiÒn ®Ò v÷ng ch¾c cho sù ph¸t triÓn cao h¬n trong t­¬ng lai ®ång thêi ph¶i ph¸t triÓn c¸c ngµnh gi¸o dôc- ®µo t¹o y tÕ, v¨n ho¸ th«ng tin, lµ nh÷ng biÖn ph¸p quan träng vµ cÇn ®­îc thùc hiÖn mét c¸ch ®ång bé trong mèi quan hÖ t­¬ng t¸c vµ kinh tÕ nh»m ph¸t triÓn toµn diÖn nguån nh©n lùc. Ph¶i ­u tiªn ®µo t¹o vµ båi d­ìng ®éi ngò lao ®éng qu¶n lý, tham m­u, c¸c nhµ kinh doanh giái, c¸c nhµ khoa häc vµ c«ng nghÖ thµnh th¹o, c¸c c«ng nh©n lµnh nghÒ trong c¸c lÜnh vùc ho¹t ®éng kinh tÕ x· héi chñ ®éng h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc víi chÊt l­îng cao phôc vô nh÷ng lÜnh vùc kinh tÕ mòi nhän cã hiÖu qu¶ cao. Coi ®Çu t­ cho gi¸o dôc ®µo t¹o lµ ®Çu t­ cho c¬ së h¹ tÇng, t¹o tiÒn ®Ò cho c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ coi träng sù n¨ng ®éng, s¸ng t¹o cñ nh©n d©n, ng­êi lao ®éng trong viÖc ®µo t¹o, n©ng cao tr×nh ®é tay nghÒ t¹o viÖc lµm vµ gi¶i quyÕt viÖc lµm. Chñ ®éng quy ho¹ch vµ tæ chøc l¹i hÖ thèng c¸c ®iÓm d©n c­ l©u dµi theo h­íng ®« thÞ ho¸ viÖc hiÖn ®¹i võa v¨n minh. Chñ ®éng thùc hiÖn nh÷ng biÖn ph¸p nh»m gi¶m bít sù chªnh lÖch vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn nguån nh©n lùc Sù ph¸t triÓn nguån nh©n lùc lµ sù nghiÖp do d©n v× d©n nªn cÇn coi träng vµ thu hót sù tham gia cña c¸c céng ®ång d©n c­ vµ toµn thÓ nh©n d©n t¹o c¬ héi ®ång ®Òu cho mäi tÇng líp nh©n d©n vµ ph¶i c¶i thiÖn ®êi sèng d©n c­. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu lao ®éng theo h­íng t¨ng nhanh lao ®éng cho s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, x©y dùng 16% n¨m 2000 lªn 20- 21% n¨m 2010 lao ®éng trong c¸ ngµnh dÞch vô t¨ng lªn 22-23% gi¶m lao ®éng n«ng l©m, ng­ nghiÖp c¶ vÒ sè tuyÖt ®èi vµ tû träng tõ 63% xuèng cßn 56-57% t¨ng nhanh lao ®éng kü thuËt tõ 20% n¨m 2000 lªn 30% vµo n¨m 2010. Tèc ®é t¨ng d©n sè vµo n¨m 2010 xuèng 1,2% quy m« d©n sè ®Õn n¨m 2010 kho¶ng 83 triÖu ng­êi trong ®ã ë n«ng th«n kho¶ng 60 triÖu, thµnh thÞ kho¶ng 23 triÖu ph©n bè hîp lý nguån nh©n lùc gi÷a c¸c vïng tõng b­íc n©ng cao chÊt l­îng d©n sè nguån nh©n lùc, ph¸t ®éng phong trµo toµn x· héi b¶o vÖ ch¨m sãc vµ gi¸o dôc trÎ em. Thùc hiÖn c¸c môc tiªu v× trÎ em, gi¶m tû lÖ tö vong trÎ em, d­íi 1 tuæi xuèng cßn 30%, tû lÖ trÎ em d­íi 5 tuæi xuèng cßn 35%, gi¶m tû lÖ suy dinh d­ìng trÎ em d­íi 5 tuæi xuèng cßn 22- 25% vµo n¨m 2010 kh«ng cßn trÎ em bÞ mï ch÷ ë tuæi 15, 70% trÎ em ®­îc phæ cËp trung häc c¬ së, 50% c¬ së cã ®iÓm v¨n hãa vui ch¬i cho trÎ em, 80% trÎ emcã hoµn c¶nh khã kh¨n ®­îc ch¨m sãc. Ph¸t triÓn y tÕ dù phßng c¶i thiÖn c¸c chØ tiªu søc khoÎ n©ng thÓ tr¹ng vµ tÇm vãc cña con ng­êi. Tõ ®ã cã thÓ n©ng cao ®­îc chÊt l­îng, sè l­îng nguån nh©n lùc ViÖt Nam lªn cao ngµy cµng ®¸p øng ®­îc nh÷ng yªu cÇu th¸ch thøc míi ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ. III. Gi¶i ph¸p vµ chÝnh s¸ch ph¸t triÓn nguån nh©n lùc ë ViÖt Nam giai ®o¹n 2000-2010 1. Thùc hiÖn kÕ ho¹ch ho¸ chÝnh s¸ch CÇn lµm tèt c«ng t¸c d©n sè, kÕ ho¹ch ho¸ d©n sè kÕ ho¹ch gia gia ®×nh. §©y lµ mét biÖn ph¸p quan träng ®Ó n©ng cao chÊt l­îng nguån nh©n lùc tr­íc m¾t vµ l©u dµi cho sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. HiÖn nay d©n sè n­íc ta kho¶ng 78 triÖu ng­êi, phÊn ®Êu ®Õn n¨m 2010 d©n sè n­íc ta lµ 83 triÖu ng­êi do vËy chóng ta ph¶i b»ng nhiÒu biÖn ph¸p ®Ó gi¶m tèc ®é ph¸t triÓn d©n sè phÊn ®Êu d©n sè trong giai ®o¹n 2000- 2010 tû lÖ sinh b×nh qu©n hµng n¨m gi¶m 0,5%0 vµ tèc ®é t¨ng d©n sè vµo n¨m 2010 kho¶ng 1,2% ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p nh­: §Èy m¹nh c«ng t¸c tuyªn truyÒn gi¸o dôc n©ng cao chÊt l­îng c¸c dÞch vô vÒ d©n sè kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh, ®Èy m¹nh c«ng t¸c d©n sè kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh. N©ng cao chÊt l­îng d©n sè, nguån nh©n lùc vµ ph©n bè d©n c­ hîp lý gi÷a c¸ vïng miÒn ®©y lµ sù chuÈn bÞ ®Ó ®¶m b¶o t¹o tiÒn ®Ò v÷ng ch¾c cho sù ph¸t triÓn cao trong t­¬ng lai. - Ph©n bè vµ sö dông cã hiÖu qu¶ mäi nguån vèn ®Çu t­ cho ph¸t triÓn gi¸o dôc vµ ®µo t¹o t¹o sù b×nh ®¼ng tr­íc c¬ héi ®­îc gi¸o dôc cña mäi ng­êi d©n. - Thay ®æi c¬ chÕ ®µo t¹o c¸c cÊp theo h­íng më réng c¬ héi cho ng­êi lao ®éng ®i häc më réng - §æi míi hoµn toµn ph­¬ng ph¸p d¹y vµ häc so víi hiÖn nay - Coi träng sù s¸ng t¹o, n¨ng ®éng cña toµn d©n n©ng cao chÊt l­îng lao ®éng trong viÖc t¹o viÖc lµm vµ gi¶i quyÕt viÖc lµm. - Më réng vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng lao ®éng trong toµn n­íc - Chñ ®éng thùc hiÖn nh÷ng biÖn ph¸p lµm gi¶m bít sù chªnh lÖch vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn nguån nh©n lùc. - Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc lµ sù nghiÖp v× d©n do d©n nªn cÇn coi träng vµ thu hót sù tham gia cña c¸c céng ®ång d©n c­ vµ toµn thÓ nh©n d©n . 2. Ph¸t triÓn gi¸o dôc vµ ®µo t¹o Chóng ta tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc víi thÕ m¹nh lín nhÊt hiÖn cã lµ lùc l­îng lao ®éng ®«ng ®¶o. §©y lµ c¬ së ®Ó §¶ng ta x¸c ®Þnh nguån lùc c¬ b¶n nhÊt ®Ó c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc lµ nguån nh©n lùc. Tuy nhiªn chØ víi lùc l­îng lao ®éng hiÖn cã th× ch­a thÓ ®¸p øng ®­îc yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ trong giai ®o¹n míi. VÊn ®Ò cÊp b¸ch hiÖn nay lµ ph¶i cã nh÷ng gi¶i ph¸p chÝnh s¸ch ®Ó chuÈn bÞ con ng­êi ViÖt Nam nh­ thÕ nµo ®Ó cã ®­îc mét ®éi ngò nh©n lùc ®¸p øng nh÷ng yªu cÇu vµ ®ßi hái cña sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. TrÝ tuÖ lµ yÕu tè quan träng nhÊt lµ c¸i quyÕt ®Þnh søc m¹nh cña ®éi ngò nh©n lùc, do vËy chuÈn bÞ nguån nh©n lùc cho c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ tr­íc hÕt ph¶i lµ sù chuÈn bÞ vÒ trÝ thøc theo ®ã gi¸o dôc vµ ®µo t¹o cÇn ph¶i ®­îc coi träng tõ gi¸o dôc phæ th«ng ®Õn ®µo t¹o ®¹i häc trªn ®¹i häc ®Ó ph¶i ®­îc ­u tiªn vµ ®Çu t­ tho¶ ®¸ng. Bëi ®©y lµ con ®­êng c¬ b¶n ®Ó n©ng cao trÝ tuÖ cho nguån nh©n lùc vµ ph¶i kh¼ng ®Þnh ®µo t¹o lµ gi¶i ph¸p quyÕt ®Þnh nh»m n©ng cao chÊt l­îng nguån nh©n lùc thùc tÕ hiÖn nay ®µo t¹o nh©n lùc ë n­íc ta ch­a ¨n khãp víi nhu cÇu sö dông lao ®éng ®· ®­îc ®µo t¹o rÊt nhiÒu nh­ng l¹i thiÕu, do c¬ cÊu ph©n bè sö dông lao ®éng kh«ng hîp lý. Trong c¬ chÕ thÞ tr­êng, chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ ®µo t¹o ph¶i ®¸p øng yªu cÇu vµ ®­îc x¸c ®Þnh b»ng hiÖu qu¶ sö dông nh©n lùc b»ng chÝnh uy tÝn cña s¶n phÈm ®µo t¹o. NhËn thø ®­îc nh÷ng ®iÒu ®ã §¶ng vµ Nhµ n­íc ta nªn cã nh÷ng gi¶i ph¸p vµ chÝnh s¸ch vÒ ®µo t¹o CÇn më réng h×nh th¸i ®µo t¹o thÝch hîp nh­ më c¸c tr­êng ®µo t¹o cña ngµnh nh»m ®µo t¹o nghÒ míi, ®µo t¹o c«ng nghiÖp kü thuËt b»ng c¸c kho¸ huÊn luyÖn båi d­ìng dµi ngµy vµ ng¾n ngµy, ®µo t¹o b»ng kÌm cÆp t¹i chç ë xÝ nghiÖp c«ng x­ëng. Duy tr× quy m« ®µo t¹o nh©n lùc cã tr×nh ®é ®¹i häc, cao ®¼ng trªn ®¹i häc hiÖn cã, t¨ng c­êng kiÓm tra, thanh tra chÊt l­îng ®µo t¹o lËp l¹i kû c­¬ng cña Nhµ n­íc trong gi¸o dôc ®µo t¹o n©ng cao chÊt l­îng cña s¶n phÈm ®µo t¹o trong ®iÒu kiÖn trang thiÕt bÞ vµ ®éi ngò c¸n bé gi¶ng d¹y ®¹i häc cã xu h­íng thay ®æi ®¸ng kÓ, n©ng cao chÊt l­îng, sinh viªn tèt nghiÖp ®¹i häc, sinh viªn khi ra tr­êng ®¸p øng ®­îc yªu cÇu c«ng viÖc. Nhanh chãng më réng c¸c h×nh thøc ®µo t¹o c¸n bé cã tr×nh ®é trung häc chuyªn nghiÖp, c«ng nh©n kü thuËt, c¸c tr­êng trung ­¬ng khong cã thÓ ®¸p øng ®ñ nhu cÇu c¸n bé trung häc vµ c«ng nh©n cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ mµ ph¶i t¨ng c­êng ®µo t¹o ë c¸c cÊp ®Þa ph­¬ng. C¸c tØnh thµnh phè cÇn t¨ng sè l­îng c¸c tr­êng trung häc chuyªn nghiÖp vµ c¸c trung t©m ®µo t¹o c«ng nh©n kü thuËt, vµ kh«ng nh÷ng thÕ cßn ph¶i c¶i c¸ch ®µo t¹o nh»m c¶i thiÖn mét c¸ch toµn diÖn c«ng t¸c ®µo t¹o tõ viÖc c¶i tiÕn môc tiªu ®Õn néi dung ®µo t¹o, c¬ cÊu l¹i c¸c ngµnh häc. §Èy m¹nh thùc nghiÖm khoa häc triÓn khai c«ng nghÖ vµ lao ®éng s¶n xuÊt, c¶i tiÕn ®iÒu kiÖn vËt chÊt vµ kü thuËt cho ®µo t¹o ®µo t¹o nghÒ ph¶i xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu vÒ nh©n lùc Nhµ n­íc cÇn cã biÖn ph¸p hç trî vèn, ¸n bé trong viÖc ®µo t¹o nghÒ ë n«ng th«n nh»m bæ sung lùc l­îng lao ®éng chuyªn m«n kü thuËt. CÇn c¸c tr­êng c¸c trung t©m ®µo t¹o nghÒ cho lao ®éng xuÊt khÈu hiÖn nay xuÊt khÈu lao ®éng ViÖt Nam phÇn lín lµ lao ®éng phæ th«n nªn kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng lao ®éng ë n­íc ngoµi rÊt kÐm CÇn cã c¸c gi¶i ph¸p chÝnh s¸ch vÒ tæ chøc qu¶n lý, sö dông nguån nh©n lùc hiÖn nay ë n­íc ta cÇn vÒ nguån nh©n lùc thÊp h¬n cung rÊt nhiÒu nªn 3. C¸c gi¶i ph¸p vÒ tæ chøc, qu¶n lý, sö dông nh©n lùc HiÖn nay, ë n­íc ta cÇu nh©n lùc thÊp h¬n cung rÊt nhiÒu nªn theo quy luËt gi¸ trÞ th× gi¸ nh©n c«ng thÊp, sù c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng cung lao ®éng diÔn ra gay g¾t, quyÕt liÖt t¹o nªn sù biÕn ®éng kh¸c biÖt vÒ tiÒn l­¬ng. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng quy m« cÇu quyÕt ®Þnh quy m« cung, cÇu nh©n lùc chÝnh lµ viÖc lµm trong mäi thµnh phÇn kinh tÕ, viÖc lµm ë n­íc ngoµi th«ng qua xuÊt khÈu lao ®éng. HiÖu qu¶ sö dông nh©n lùc lµ th­íc ®o hiÖu qu¶ cña ®µo t¹o nh©n lùc. C¬ chÕ ph©n bæ, tuyÓn dông lao ®éng cña thêi bao cÊp ®· kh«ng cßn. Lao ®éng ®· ®­îc ®µo t¹o ph¶i ®­îc thÞ tr­êng chÊp nhËn. HiÖu qu¶ lao ®éng viÖc lµm lµ tiªu chuÈn c¨n b¶n ®¸nh gi¸ chÊt l­îng vµ uy tÝn cña s¶n phÈm ®µo t¹o. Qu¶n lý sö dông nh©n lùc ë n­íc ta kh«ng chØ tÝnh ®Õn hiÖu qu¶ kinh tÕ mµ cßn hiÖu qu¶ chÝnh trÞ- x· héi. ChÝnh s¸ch kinh tÕ ph¶i kÕt hîp hµi hoµ víi c¸c chÝnh s¸ch x· héi, vËy cÇn h­íng vµo mét sè gi¶i ph¸p cô thÓ nh­ sau: - Ph¸t triÓn s¶n xuÊt ®Ó t¨ng cÇu lao ®éng viÖc lµm. ViÖc lµm vµ hiÖu qu¶ viÖc lµm chØ cã thÓ ®­îc gi¶i quyÕt dùa vµo t¨ng tr­ëng, ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña nÒn kinh tÕ CÇu lao ®éng nhá h¬n cung, ng­êi lao ®éng ë thÕ bÊt lîi so víi ng­êi sö dông lao ®éng, ®ã lµ quy luËt cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Nhµ n­íc b¶o vÖ lîi Ých, quyÒn lîi cña ng­êi lao ®éng vµ ng­êi sö dông lao ®éng b»ng c¸ch thiÕt lËp quan hÖ lao ®éng lµnh m¹nh, b×nh ®¼ng gi÷a ng­êi lao ®éng vµ ng­êi sö dông lao ®éng. Kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt viÖc lµm phô thuéc sù ph¸t triÓn kinh tÕ. VËy, Nhµ n­íc cÇn t¹o m«i tr­êng, ®iÒu kiÖn kinh tÕ vµ ph¸p lý ®Ó më réng ph¸t triÓn ngµnh nghÒ, t¹o nhiÒu chç lµm míi cho ng­êi lao ®éng cô thÓ. Nhµ n­íc t¨ng c­êng chèng bu«n lËu ®Ó b¶o vÖ s¶n xuÊt trong n­íc. Chñ tr­¬ng qu¶n lý b»ng d¸n tem ®èi víi mét sè mÆt hµng tiªu dïng nhËp khÈu lµ hîp lý. C¸c mÆt hµng tiªu dïng kh¸c nh­ b¸nh kÑo còng cÇn ®­îc b¶o hé s¶n xuÊt ®Ó tr¸nh ®­îc sù c¹nh tranh khèc liÖt cña hµng nhËp khÈu, ®ång thêi t¨ng nguån thu cho ng©n s¸ch Nhµ n­íc. - B»ng chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« hîp lý ®Ó khuyÕn khÝch s¶n xuÊt trong n­íc, nh­ chÝnh s¸ch tÝn dông, chÝnh s¸ch thuÕ, t¨ng c­êng vèn ®Çu t­ t¹o thªm viÖc lµm, ch­¬ng tr×nh phñ xanh ®Êt trèng ®åi nói träc, tËn dông mÆt n­íc nu«i trång thuû s¶n, ch­¬ng tr×nh x©y dùng vïng kinh tÕ míi, khu vùc kinh tÕ thanh niªn… t¹o m«i tr­êng thuËn lîi ®Ó thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi nh»m ph¸t triÓn kinh tÕ trong n­íc. - CÇn cã c¬ chÕ qu¶n lý lao ®éng thèng nhÊt trªn ph¹m vi toµn nÒn kinh tÕ quèc d©n Ng­êi lao ®éng trong mäi thµnh phÇn kinh tÕ ®Òu ®­îc ph¸p luËt Nhµ n­íc b¶o vÖ. Mäi quan hÖ lao ®éng ®­îc x¸c lËp, thùc hiÖn trªn c¬ së LuËt lao ®éng. Do viÖc lµm g¾n liÒn víi sù tån t¹i cña c¸ nh©n, gia ®×nh khiÕn ng­êi lao ®éng trong nhiÒu tr­êng hîp ph¶i chÊp nhËn nh÷ng ®ßi hái g¾t gao cña bªn cÇu lao ®éng, kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng ®Ó tù b¶o vÖ m×nh khái nh÷ng quan hÖ lao ®éng kh«ng lµnh m¹nh gi÷a chñ- thî. Do ®ã Nhµ n­íc thùc hiÖn gi¸m s¸t, kiÓm tra viÖc chÊp hµnh c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt lao ®éng, tiÒn l­¬ng… cña chñ sö dông lao ®éng ®Ó b¶o vÖ lîi Ých chÝnh ®¸ng, theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt cña ng­êi lao ®éng ë mäi thµnh phÇn kinh tÕ. Trªn thùc tÕ sù gi¸m s¸t kiÓm tra nµy ph¶i thËt cô thÓ ®Õn c¸c quy ®Þnh vÒ giê lµm viÖc trong ngµy, ®Þnh møc, ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng… chø kh«ng chØ dõng l¹i ë viÖc qu¶n lý møc l­¬ng tèi thiÓu nh­ hiÖn nay - §Èy m¹nh xuÊt khÈu lao ®éng ®Ó gi¶i quyÕt viÖclµm, t¨ng thu nhËp cho ng­êi lao ®éng, t¹o nguån thu ngo¹i tÖ cho Nhµ n­íc. Muèn vËy, ph¶i t¨ng c­êng t×m kiÕm, më réng thÞ tr­êng lao ®éng ë n­íc ngoµi, coi ®©y lµ gi¶i ph¸p quan träng ®Ó gi¶i quyÕt viÖclµm. Nhµ n­íc ®Èy m¹nh nghiªn cøu thÞ tr­êng lao ®éng quèc tÕ ®Ó ®µo t¹o chuÈn bÞ nh©n lùc cho xuÊt khÈu lao ®éng. Thùc hiÖn tÝn dông ­u ®·i ®Ó nguêi nghÌo cã tiÒn häc nghÒ, tham gia vµo xuÊt khÈu lao ®éng, c¶i c¸ch thñ tôc hµnh chÝnh r­êm rµ ¶nh h­ëng ®Õn xuÊt khÈu lao ®éng, tiÕn tíi xuÊt khÈu lao ®éng cã chuyªn m«n kü thuËt, xuÊt khÈu chuyªn gia… - T¨ng c­êng c«ng t¸c th«ng tin dÞch vô lao ®éng, ph¸t triÓn thÞ tr­êng søc lao ®éng. C¸c trung t©m dÞch vô viÖc lµm kh«ng chØ cã chøc n¨ng m«i giíi t¹o viÖc lµm, cung cÊp nh©n lùc cho c¬ së sö dông lao ®éng, mµ ph¶i trë thµnh trung t©m nghiªn cøu, ®iÒu tra t×nh h×nh cÇu lao ®éng, gi÷a cung- cÇu lao ®éng ë c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, t¹o ra sù phèi hîp nhÞp nhµng, ¨n khíp vÒ cung- cÇu lao ®éng. Bªn c¹nh ®ã cßn ph¶i ®µo t¹o båi d­ìng gi¸o viªn c¸n bé qu¶n lý gi¸o dôc vµ ®µo t¹o §µo t¹o båi d­ìng ng­êi giái vµ ph¸t triÓn ®éi ngò cho mét sè ngµnh mòi nhän. KÕt hîp chuyÓn dÞch nhanh c¬ cÊu lao ®éng víi t¹o thªm viÖc lµm ®Ó h¹n chÕ thÊt nghiÖp ë thµnh thÞ vµ n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông lao ®éng ë n«ng th«n n©ng cao thu nhËp cho ng­êi lao ®éng Ph¶i tõng b­íc n©ng cao tr×nh ®é v¨n hãa, chuyªn m«n kü thuËt cho ng­êi lao ®éng ®Ó n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng. T¨ng c­êng hÖ thèng ph¸p luËt trong gi¸o dôc, t¨ng tû träng ph¸p luËt trong giaiã dôc, t¨ng tû träng ng©n s¸ch huy ®éng c¸c nguån ®Çu t­ trong d©n, viÖn trî y tÕ vay vèn n­íc ngoµi ®Ó ph¸t triÓn gi¸o dôc ®µo t¹o. Tãm l¹i ®Ó gãp phÇn ®¸p øng ®­îc nhu cÇu nguån nh©n lùc cho t­¬ng lai ®Êt n­íc ta cÇn cã sù ®æi míi toµn diÖn trong hÖ thèng gi¸o dôc ®µo t¹o nguån nh©n lùc. Kh«ng chØ më réng vÒ quy m« mµ ph¶i chó träng n©ng cao chÊt l­îng gi¸o dôc phæ th«ng, gi¸o dôc ®µo t¹o chuyªn nghiÖp d¹y nghÒ vµ ®¹i häc cao ®¼ng. 4. Ph¸t triÓn dÞch vô y tÕ ch¨m sãc søc khoÎ céng ®ång Sau yÕu tè trÝ tuÖ lµ sù chuÈn bÞ vÒ søc khoÎ cho ng­êi lao ®éng. B­íc vµo giai ®o¹n c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc, søc khoÎ lµ ®iÒu kiÖn rÊt quan träng ®Ó duy tr× vµ ph¸t triÓn trÝ tuÖ lµ ph­¬ng tiÖn chñ yÕu ®Ó chuyÒn t¶i trÝ thøc vµo ho¹t ®éng thùc tiÔn, v× vËy ch¨m sãc søc kháe cho ng­êi lao ®éng, ph¸t triÓn dÞch vô y tÕ sÏ gãp phÇn quan träng, ®Ó biÕn tri thøc thµnh søc m¹nh vËt chÊt. Ch¨m sãc søc khoÎ lµ ph¶i ch¨m sãc søc khoÎ c¶ vÒ c¬ thÓ, vÒ tinh thÇn chØ nh÷ng ng­êi khoÎ m¹nh c¶ vÒ c¬ thÓ lÉn tinh thÇn míi cã thÓ n©ng cao søc m¹nh cho b¶n th©n, b¾t nhÞp ®­îc cuéc sèng hiÖn ®¹i chóng ta ph¶i ­u tiªn vµ quan t©m lµ ch¨m sãc søc khoÎ trÎem. N©ng cao søc khoÎ cho trÎ em hiÖn nay chÝnh lµ ®Ó cã nh÷ng ng­êi lao ®éng khoÎ m¹nh trong t­¬ng lai. Ph¶i x©y dùng vµ n©ng cÊp c¸c bÖnh viÖn vµ hÖ thèng b¶o vÖ søc khoÎ bµ mÑ trÎ em lµ ®iÒu kiÖn ®Ó ®¶m baá cho ng­êi lao ®éng (hiÖn t¹i vµ t­¬ng lai) cã thÓ lµm viÖc víi n¨ng suÊt vµ hiÖu qu¶ cao h¬n, gãp phÇn t¹o ra sù c­êng tr¸ng vÒ thÓ lùc cña ng­êi lao ®éng víi qu¶n lý ®Ó t¹o ra tµi s¶n trÝ tuÖ vµ tinh thÇn cho x· héi. X©y dùng cuéc sèng lµnh m¹nh, lèi sèng x· héi v¨n minh cho ng­êi d©n, n©ng cao ®­îc søc m¹nh vÒ mÆt tinh thÇn. §êi sèng v¨n hãa lµnh m¹nh phong phó vµ tiÕn bé sÏ lµm t¨ng c¸c gi¸ trÞ tinh thÇn lµm cho con ng­êi biÕt sèng cao ®Ñp, sèng cã ý nghÜa, biÕt h­íng tíi c¸i ®óng, c¸i hîp lý, ph¸t huy kh¶ n¨ng s¸ng t¹o vµ nh©n lªn søc m¹nh cña con ng­êi cña nguån nh©n lùc H×nh thµnh phong trµo réng lín trong viÖc n©ng cao chÊt l­îng c«ng t¸c y tÕ ch¨m sãc søc khoÎ ®Èy m¹nh phong trµo tËp thÓ dôc thÓ thao trong mäi tÇng líp nh©n d©n mäi løa tuæi Lµm tèt c«ng t¸c phßng bÖnh, phßng dÞch vÖ sinh an toµn thùc phÈm, an toµn giao th«ng, an toµn lao ®éng §Èy m¹nh ho¹t ®éng cña c¸c héi quÇn chóng héi ®ång y, héi vÒ thÓ dôc thÓ thao ChÝnh phñ ph¶i chó träng ®Çu t­ n©ng cÊp c¸c bÖnh viÖn, tr¹m y tÕ t¹i c¸ vïng t¹i ®Þa ph­¬ng nhÊt lµ c¸c vïng s©u, vïng xa Cã nh÷ng chÝnh s¸ch ng¨n ngõa c¸c tÖ n¹n x· héi nh­ nghiÖn hót ma tuý. KhuyÕn khÝch ph¸t ®éng c¸c phong trµo v× m«i tr­êng xanh, s¹ch ®Ñp trong toµn d©n. KÕt luËn §Êt n­íc ta ®ang trong giai ®o¹n ®Èy nhanh qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa lÊy con ng­êi lµm trung t©m, lµm môc tiªu cña ph¸t triÓn cÇn tËp trung mäi ng­êi, mäi nguån lùc cho sù ph¸t triÓn . §©y lµ giai ®o¹n ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ®Êt n­íc. Trong ®ã vÊn ®Ò nguån lùc con ng­êi lu«n lu«n ®­îc quan t©m vµ chó träng. X©y dùng nh÷ng thÕ hÖ con ng­êi ViÖt Nam cã b¶n lÜnh chÝnh trÞ v÷ng vµng, cã niÒm tin, cã trÝ thøc, cã tr×nh ®é vµ quyÕt t©m hoµn thµnh sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc lµ mét viÖc lµm hÕt søc cã ý nghÜa vµ cÊp b¸ch trong giai ®o¹n hiÖn nay. VËy chóng ta ph¶i ®Èy nhanh ®Çu t­ cho gi¸o dôc ®µo t¹o nguån nh©n lùc, ®Ó tõng b­íc n©ng cao ®­îc n¨ng lùc, trÝ tuÖ, tiÕp cËn ®­îc c¸c c«ng nghÖ tiªn tiÕn trªn thÕ giíi, ®æi míi c«ng t¸c qu¶n lý nguån nh©n lùc mét c¸ch hîp lý chÆt chÏ, cã nh÷ng chÝnh s¸ch vÒ d©n sè, kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh y tÕ, ch¨m sãc søc khoÎ céng®ång Tõ ®ã t¹o ra ®­îc mét nguån lùc vÒ nguån nh©n lùc thùc sù m¹nh cho sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi cña ®Êt n­íc trong giai ®o¹n hiÖn nay còng nh­ mai sau. X©y dùng ®­îc nguån nh©n lùc phï hîp víi yªu cÇu cña giai ®o¹n hiÖn nay hay cña sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc chÝnh lµ t¹o ®­îc nh©n tè quyÕt ®Þnh th¾ng lîi cña sù nghiÖp ®ã vÊn ®Ò chuÈn bÞ nh©n tè con ng­êi, nguån nh©n lùc cho c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ võa mang tÝnh cÊp b¸ch, võa mang tÝnh ý nghÜa c¬ b¶n l©u dµi vµ sù nghiÖp c¸ch m¹ng n­íc ta. §©y lµ vÊn ®Ò cã liªn quan ®Õn nhiÒu ngµnh, nhiÒu lÜnh vùc kh¸c nhau, ®ßi hái ph¶i cã sù kÕt hîp nh÷ng nç lùc chung cña toµn x· héi còng nh­ b¶n th©n tõng ng­êi lao ®éng. Lµm ®­îc tÊt c¶ nh÷ng ®iÒu ®ã sÏ gióp cho sù nghiÖp c¸ch m¹ng cña §¶ng Nhµ n­íc vµ nh©n d©n ViÖt Nam ®¹t ®­îc thµnh c«ng tèt ®Ñp. Tµi liÖu tham kh¶o V¨n kiÖn ®¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø 9 - T¹p chÝ nghiªn cøu lý luËn T¹p chÝ Kinh tÕ vµ dù b¸o T¹p chÝ nghiªn cøu vµ trao ®æi T¹p chÝ Kinh tÕ vµ ph¸t triÓn T¹p chÝ lao ®éng vµ x· héi Th«ng tin thÞ tr­êng lao ®éng Thêi b¸o kinh tÕ thÕ giíi ViÖt Nam Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam Môc lôc