Khóa luận Bước chuyển sang nền kinh tế tri thức của một số nước trên thế giới và kinh nghiệm đối với Việt Nam
Mục lục Mục lục Danh mục chữ viết tắt Lời mở đầu Chương I: Khái quát về nền kinh tế tri thức 1 I. Quá trình hình thành nền kinh tế tri thức 1 1. Vai trò của tri thức đối với phát triển 1 2. Sự ra đời nền kinh tế tri thức trên thế giới 3 II. Khái niệm và đặc trưng của nền kinh tế tri thức 6 1. Khái niệm nền kinh tế tri thức 6 2. Những đặc trưng chủ yếu của nền kinh tế tri thức. 8 2.1. Tri thức khoa học công nghệ và lao động kỹ năng cao là lực lượng sản xuất thứ nhất, là lợi thế phát triển. 8 2.2. Sản xuất công nghệ là loại hình sản xuất phát triển, tiêu biểu và tiên tiến nhất. 10 2.3. Nền kinh tế tri thức là nền kinh tế lấy toàn cầu làm thị trường. 11 2.4. Tốc độ biến đổi cao. 12 2.5. Xã hội tri thức thúc đẩy dân chủ hoá 13 2.6. Sáng tạo là động lực chủ yếu nhất thúc đẩy sự phát triển 13 III. Những điều kiện cơ bản hình thành nền kinh tế tri thức. 14 1. Một nền kinh tế thị trường phát triển cao. 15 2. Hệ thống giáo dục-đào tạo phát triển, tạo ra nguồn nhân lực có chất lượng. 15 3. Cơ sở hạ tầng thông tin phát triển cao. 16 4. Một nhà nước pháp quyền dân chủ. 17 IV. Xu hướng phát triển nền kinh tế tri thức trên thế giới trong thế kỷ XXI 18 Chương II: Nền kinh tế tri thức của một số nước trên thế giới và bài học đối với Việt Nam 21 I. Sự ra đời và phát triển nền kinh tế tri thức của Mỹ. 21 1. Quan niệm của Mỹ về nền kinh tế tri thức 21 2. Tình hình phát triển nền kinh tế tri thức ở Mỹ 22 2.1. Quá trình ra đời và phát triển của nền kinh tế tri thức của Mỹ 22 2.1.1. Vai trò nổi bật của khu vực công nghệ thông tin 23 2.1.2. Những đổi mới trong khu vực tài chính 24 2.1.3 Sự biến đổi của mô hình sản xuất và kinh doanh 25 2.2. Một số đặc trưng chủ yếu của nền kinh tế tri thức ở Mỹ 29 2.2.1. Các ngành công nghệ cao, dịch vụ trở thành động lực tăng trưởng chính. 29 2.2.2. Nền kinh tế tri thức là nền kinh tế có xu hướng toàn cầu hoá mạnh 29 2.2.3. Nền kinh tế tri thức được quản lý và vận hành theo một cơ chế năng động 29 2.2.4. Lạm phát & thất nghiệp ở mức thấp 30 3. Vai trò của chính sách kinh tế vĩ mô 31 3.1. Đảm bảo nguồn tài chính 31 3.2. Đảm bảo nguồn nhân lực 31 II. Nền KTTT của một số nước EU 32 1. Quan niệm của các nước EU về nền KTTT 32 2. Đánh giá quá trình chuyển sang nền KTTT của các nước EU 34 2.1. Cơ cấu ngành của nền kinh tế 34 2.2. Chất lượng nguồn nhân lực 35 2.3. Tiềm lực khoa học và công nghệ 36 2.4. Sự áp dụng công nghệ thông tin 38 2.5. Hội nhập kinh tế quốc tế 39 3. Những nhân tố tạo nên thành công trong quá trình chuyển sang nền KTTT của các nước EU 40 3.1. Những thuận lợi chung 40 3.2. Bước tiến trong tiến trình liên kết của EU 41 3.3. Các chính sách thúc đẩy R&D của EU 42 4. Nguồn gốc của những hạn chế hiện nay. 43 4.1. Cơ sở hạ tầng thông tin còn một số bất cập 43 4.2. Sự yếu kém cơ cấu của nền kinh tế 44 4.3. Sự phân đoạn của thị trường. 44 5. Một số chính sách nhằm xây dựng thành công nền kinh tế tri thức ở các nước EU 45 5.1. Thúc đẩy R&D 45 5.2. Phát triển công nghệ thông tin 45 5.3. Tăng cường liên kết toàn diện trong Liên Minh Châu Âu 46 5.4. Tăng cường đầu tư vào con người 46 5.5. Bảo đảm sự phát triển bền vững 47 III. Nền kinh tế tri thức của Nhật Bản 47 1. Thực trạng nền kinh tế tri thức ở Nhật Bản 47 2. Một số nhân tố tác động đến việc hình thành nền kinh tế tri thức ở Nhật Bản 50 2.1. Chậm đổi mới tư duy 50 2.2. Chưa đầu tư thích đáng vào công nghệ cao, trong đó có công nghệ IT 51 2.2. Những tồn tại trong phát triển nguồn nhân lực 52 2.3. Chậm tự do nền kinh tế 53 3. Một số chính sách nhằm tạo dựng nền kinh tế tri thức ở Nhật Bản 55 3.1. Đổi mới tư duy và tiến hành cải cách kinh tế 55 3.2. Đẩy mạnh đầu tư vào nghiên cứu khoa học và công nghệ 56 3.3. Phát triển nguồn nhân lực 57 IV. Nền KTTT ở Trung Quốc 58 1. Quan niệm của Trung Quốc về nền kinh tế tri thức 58 2. Các vấn đề đặt ra đối với việc xây dựng nền kinh tế tri thức ở Trung Quốc 59 2.1. Tri thức hoá các ngành truyền thống 59 2.2. Phát triển nhanh và bền vững 60 2.3. Giáo dục và nhân tài 61 2.4. Chính phủ đối với sự nghiệp phát triển kinh tế tri thức 61 3. Một số chính sách nhằm xây dựng thành công nền kinh tế tri thức 61 3.1. Phát triển các ngành kỹ thuật cao 61 3.1.1. Hiện trạng các ngành kỹ thuật cao ở Trung Quốc 62 3.1.2. Chiến lược phát triển ngành nghề kỹ thuật cao 62 3.2. Phát triển công nghiệp kỹ thuật thông tin làm ngành công nghiệp chiến lược 65 3.2.1. Tình hình phát triển công nghiệp kỹ thuật thông tin 65 3.2.2. Chiến lược phát triển 66 V. Nền kinh tế tri thức của Malaixia. 68 1. Cơ sở để Malaixia xây dựng chiến lược phát triển kinh tế tri thức 66 2. Chiến lược phát triển kinh tế tri thức và các bước triển khai. 68 2.1. Chiến lược phát triển tổng thể. 69 2.1.1 Tăng cường phát triển công nghệ thông tin, xây dựng cơ sở hạ tầng cho nền kinh tế tri thức. 70 2.1.2 Phát triển siêu hành lang truyền thông đa phương tiện, quy hoạch công viên kỹ thuật cao. 70 2.1.3 Từng bước tin học hoá, mạng hoá và mô hình hoá ngành dịch vụ. 70 2.2. Các bước triển khai. 71 2.2.1. Chương trình xúc tiến nghiên cứu và triển khai tổng thể. 72 2.2.2. Chương trình công nghệ thông tin quốc gia. 74 2.2.3. Siêu hành lang truyền thông đa phương tiện 74 2.2.4. Năm mũi đột phá trong lĩnh vực điện tử. 74 3. Một số hạn chế trong việc thực thi chiến lược phát triển kinh tế tri thức. 75 V.Kinh nghiệm đối với Việt Nam 76 1. Đổi mới tư duy kinh tế 77 2. Phát triển công nghệ thông tin 78 3. Phát triển nguồn nhân lực 79 Chương III: Giải pháp để xây dựng thành công nền KTTT ở Việt Nam 81 I. Quan điểm của Đảng và Nhà nước Việt Nam 81 II. Thời cơ và thách thức 82 1. Thời cơ 82 2. Thách thức 84 III. Giải pháp 86 1. Tiếp tục đổi mới quản lý xã hội. 88 2. Xây dựng kết cấu hạ tầng công nghệ – thông tin hiện đại 90 3. Đầu tư vào giáo dục - đào tạo để phát triển nguồn nhân lực 93 3.1. Định hướng phát triển giáo dục và đào tạo gắn với nhu cầu về tri thức. 93 3.2. Những chính sách và biện pháp phát triển giáo dục và đào tạo 93 4. Tăng cường hệ thống đổi mới quốc gia để sử dụng có hiệu quả tri thức phục vụ phát triển 98 Kết luận Tài liệu tham khảo Lời mở đầu 1. Tính cấp thiết của đề tài. Trong mấy năm gần đây, trên thế giới, người ta bắt đầu nói nhiều về một hiện tượng kinh tế mới, đó là nền kinh tế tri thức. Và cho đến nay, những cách hiểu về nền kinh tế tri thức còn rất khác nhau ở từng quốc gia nhưng có một điểm chung mà hầu hết các ý kiến đều nhất trí là nền kinh tế này là kết quả của một nền kinh tế thị trường phát triển cao với một Nhà nước pháp quyền đích thực, của cuộc cách mạng khoa học và công nghệ với trụ cột là công nghệ thông tin, công nghệ sinh học, công nghệ vật liệu mới và công nghệ hàng không vũ trụ. Nền kinh tế tri thức đã và đang hình thành ở một số nước công nghiệp phát triển nhất như Mỹ, các nước EU và Nhật Bản và góp phần không nhỏ vào những biến động to lớn về kinh tế và xã hội ở những nước này. Để có thể tiếp cận hoặc tạo lập được nền kinh tế tri thức, hầu hết các nước đều có những chính sách, chiến lược và bước đi thích hợp tuỳ theo điều kiện cụ thể của mình, nhưng chung quy lại tất cả đều tìm cách tạo ra được những tiền đề cơ bản cho nền kinh tế tri thức. Đó là một Nhà nước pháp quyền trong một nền kinh tế thị trường phát triển cao, với một môi trường thể chế thuận lợi cho sản xuất và kinh doanh và mọi ý tưởng sáng tạo; một kết cấu hạ tầng thông tin và viễn thông phát triển tốt như là xương sống cơ bản của một nền kinh tế tri thức và là cơ sở cho sự tăng cường trao đổi thông tin; một hệ thống giáo dục và đào tạo tốt tạo ra nguồn nhân lực chất lượng cao .Đối với các nước phát triển, do xuất phát điểm cao của mình nên họ tập trung đầu tư cao cho nghiên cứu và phát triển (R&D), nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, ưu tiên cho những mục tiêu chiến lược, tạo môi trường để sản sinh ra những công nghệ mới. Các nước đang phát triển dường như cũng nhận thấy đây là một vận hội mới để tiếp cận nền kinh tế tri thức và đuổi kịp các cường quốc trên thế giới. Tuy nhiên, do xuất phát điểm thấp của mình nên các nước đang phát triển đầu tư cho khoa học và công nghệ theo hướng ưu tiên cho một số ngành công nghệ mũi nhọn như công nghệ thông tin nhằm nhanh chóng rút ngắn khoảng cách về công nghệ so với các nước công nghiệp phát triển. Phát triển kinh tế tri thức đang là mối quan tâm hàng đầu của nhiều quốc gia trên thế giới. Có thể coi kinh tế tri thức như một thành tựu quan trọng của loài người, là xu thế tất yếu của qúa trình phát triển lực lượng sản xuất. Chỉ có phát triển kinh tế tri thức dựa vào trí tuệ con người, thế giới mới có khả năng thoát khỏi sự phụ thuộc vào tài nguyên, vốn đang có xu hướng cạn kiệt dần. Việt Nam với tư cách là một nước đang phát triển, dĩ nhiên không thể đứng ngoài “cuộc chơi“ đó. Kinh tế tri thức chính là cơ hội để chúng ta thực hiện chiến lược “đi tắt đón đầu”, hội nhập nền kinh tế một cách khôn ngoan, khai thác được những lợi thế để phát triển nền kinh tế. Với sự phân tích trên, tác giả đã quyết định chọn đề tài “Bước chuyển sang nền kinh tế tri thức của một số nước trên thế giới và kinh nghiệm đối với Việt Nam” làm đề tài khoá luận của mình. 2. Mục đích nghiên cứu. Qua đề tài, tác giả muốn hệ thống hoá lại một số cách hiểu khác nhau về nền kinh tế tri thức, phân tích những nét đặc trưng cơ bản nhất của nền kinh tế tri thức, phân tích thực trạng của các nền kinh tế tri thức ở một số nước công nghiệp phát triển và đang phát triển chủ yếu như Mỹ, EU, Nhật Bản, Trung Quốc, Malaixia, hệ thống lại các bước đi hay các chính sách chủ yếu để tiếp cận và xây dựng nền kinh tế tri thức của một số nước trên thế giới hiện nay và từ đó rút ra bài học kinh nghiệm và đề xuất các biện pháp nhằm xây dựng thành công nền kinh tế tri thức ở Việt Nam. 3. Phạm vi nghiên cứu. Trong khuôn khổ luận văn, tác giả chỉ tập trung nghiên cứu bước chuyển sang nền kinh tế tri thức của các nước đặc trưng và tiêu biểu nhất như Mỹ, các nước EU, Nhật Bản, Trung Quốc, Malaixia. Qua đó, tác giả rút ra bài học kinh nghiệm cho Việt Nam và đề xuất các biện pháp thích hợp với điều kiện và hoàn cảnh hiện tại của Việt Nam nhằm từng bước xây dựng và phát triển nền kinh tế tri thức ở Việt Nam. 4. Phương pháp nghiên cứu. Trong khuôn khổ luận văn, tác giả đã dùng các phương pháp nghiên cứu khác nhau như tổng hợp, phân tích, thống kê, liệt kê, so sánh. 5. Những kết quả dự kiến đạt được. ã Làm sáng tỏ mặt lý luận về nền kinh tế tri thức nói chung. ã Trình bày một cách chi tiết về tình trạng nền kinh tế tri thức của một số nước tiêu biểu trên thế giới; hệ thống hoá bước đi và các chính sách cơ bản của các nước trong quá trình chuyển sang nền kinh tế tri thức. ã Đánh giá về thực trạng nền kinh tế tri thức của Việt Nam hiện nay, trên cơ sở đó đễ xuất các giải pháp nhằm xây dựng thành công nền kinh tế tri thức ở Việt Nam. 6. Bố cục của khoá luận. Chương I : Khái quát về nền kinh tế tri thức Chương II : Nền kinh tế tri thức của một số nước trên thế giới và bài học đối với Việt Nam Chương III: Giải pháp để xây dựng thành công nền kinh tế tri thức ở Việt Nam Trong quá trình thực hiện, mặc dù tác giả đã hết sức cố gắng và có sự chuẩn bị kỹ nhưng do điều kiện nghiên cứu có hạn nên khoá luận khó tránh khỏi những thiếu sót hoặc chưa được nghiên cứu đầy đủ như mong muốn. Do vậy, tác giả rất mong nhận được sự chỉ dẫn, đóng góp ý kiến của các thầy giáo, cô giáo và các bạn sinh viên để khoá luận được hoàn thiện hơn. Luận văn chia làm 3 chương, dài 163 trang
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Khóa luận Bước chuyển sang nền kinh tế tri thức của một số nước trên thế giới và kinh nghiệm đối với Việt Nam, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
nÒn kinh tÕ tri thøc cña ViÖt Nam. Trong t¬ng lai, tríc xu híng ph¸t triÓn nhanh chãng cña khoa häc kü thuËt vµ c«ng nghÖ th«ng tin ®ßi hái tr×nh ®é cña lùc lîng lao ®éng ph¶i kh«ng ngõng ®îc n©ng cao. Nh÷ng viÖc lµm c¬ b¾p vµ søc lùc sÏ ngµy cµng gi¶m, thay vµo ®ã lµ viÖc lµm trÝ ãc, cã hµm lîng tri thøc vµ ®ßi hái kü n¨ng ngµy cµng phæ biÕn. Tríc t×nh h×nh ®ã, ViÖt Nam cÇn coi viÖc ph¸t triÓn hÖ thèng gi¸o dôc theo híng thÝch nghi víi nh÷ng ®iÒu kiÖn cña mét x· héi tri thøc lµ mét trong nh÷ng u tiªn hµng ®Çu cña chÝnh s¸ch ph¸t triÓn trong thêi gian tíi. ChÝnh phñ cÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch c¸c tæ chøc vµ c¸ nh©n ®Çu t vµo lÜnh vùc gi¸o dôc. HÖ thèng gi¸o dôc hµng n¨m ®µo t¹o ra hµng chôc ngh×n sinh viªn, nhng trong sè nµy nhiÒu ngêi míi chØ ®îc ®µo t¹o c¸c kiÕn thøc vµ kü n¨ng hÕt søc c¬ b¶n. §Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng trªn, chóng ta cÇn b¾t ®Çu tiÕn hµnh c¬ cÊu l¹i hÖ thèng gi¸o dôc theo ®Þnh híng thÞ trêng, ®¸p øng kÞp thêi c¸c ®ßi hái míi cña thÞ trêng, tr¸nh t×nh tr¹ng sinh viªn sau khi ra trêng kh«ng t×m ®îc viÖc lµm do kh«ng ®¸p øng ®îc c¸c tiªu chuÈn cña c«ng viÖc.
Mét vµi häc gi¶ níc ngoµi ®· vÝ von r»ng ViÖt Nam tiÕp cËn víi nÒn kinh tÕ tri thøc gièng nh cËu häc sinh cÊp mét muèn thi th¼ng vµo ®¹i häc. Sù so s¸nh trªn b¾t nguån tõ lý do níc ta cã xuÊt ph¸t ®iÓm rÊt thÊp so víi c¸c níc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. Tuy kh«ng cã kh¶ n¨ng sím tiÕn th¼ng vµo nÒn kinh tÕ tri thøc nhng chóng ta hoµn toµn cã thÓ tËn dông xu thÕ ph¸t triÓn dùa trªn tri thøc ®Ó thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ViÖt Nam tiÕn lªn. §Ó lµm ®îc ®iÒu ®ã, chóng ta ph¶i nç lùc tranh thñ vµ tiÕp thu c¸c thµnh tùu cña xu híng míi ®ang diÔn ra trªn thÕ giíi b»ng c¸ch ®Èy m¹nh quan hÖ víi bªn ngoµi th«ng qua mËu dÞch quèc tÕ, ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi, mua giÊy phÐp c«ng nghÖ níc ngoµi, trao ®æi chuyªn gia; phæ biÕn nhanh chãng c¸c thµnh tùu ®ã vµo cµng nhiÒu khÝa c¹nh kinh tÕ vµ x· héi cµng tèt, ®ång thêi tËp trung t¹o ra nh÷ng tiÒn ®Ò s½n sµng ®¶m b¶o n¾m b¾t thµnh c«ng nh÷ng c¬ héi sÏ xuÊt hiÖn trong t¬ng lai.
Ch¬ng III
gi¶i ph¸p ®Ó x©y dùng thµnh c«ng nÒn kinh tÕ tri thøc ë ViÖt nam.
Quan ®iÓm cña §¶ng vµ Nhµ níc ViÖt Nam.
§¹i héi §¶ng lÇn thø VIII ®· quyÕt ®Þnh ph¶i ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Ó ®Õn n¨m 2020, níc ta vÒ c¬ b¶n trë thµnh mét níc c«ng nghiÖp. Trong thêi gian tíi, kinh tÕ thÕ giíi sÏ cã nh÷ng biÕn ®éng to lín kh«ng lêng tríc ®îc, theo chiÒu híng chuyÓn m¹nh sang nÒn kinh tÕ tri thøc, tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ cao, kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c níc giµu nghÌo cã thÓ cßn gia t¨ng. §ã lµ mét th¸ch thøc lín ®èi víi c¸c níc ®ang ph¸t triÓn nãi chung vµ víi ViÖt Nam nãi riªng. NÕu kh«ng biÕt tËn dông c¬ héi n©ng cao n¨ng lùc néi sinh, ®æi míi c¸ch nghÜ, c¸ch lµm, b¾t kÞp tri thøc míi cña thêi ®¹i, ®i th¼ng vµo nÒn kinh tÕ dùa vµo tri thøc vµ c«ng nghÖ cao th× sÏ bÞ tôt hËu xa.
Tuy nhiªn, theo quan ®iÓm cña §¶ng vµ Nhµ níc th× chóng ta kh«ng thÓ rËp khu«n theo m« h×nh c«ng nghiÖp ho¸ mµ c¸c níc ®i tríc ®· tiÕn hµnh. Còng kh«ng nªn hiÓu c«ng nghiÖp ho¸ chñ yÕu lµ x©y dùng c«ng nghiÖp mµ ph¶i hiÓu ®©y lµ sù chuyÓn nÒn kinh tÕ tõ t×nh tr¹ng l¹c hËu, n¨ng suÊt, chÊt lîng vµ hiÖu qu¶ thÊp, dùa vµo ph¬ng ph¸p s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, lao ®éng thñ c«ng lµ chÝnh sang nÒn kinh tÕ cã n¨ng suÊt, chÊt lîng vµ hiÖu qu¶ cao, theo ph¬ng ph¸p s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, dùa vµo tiÕn bé khoa häc vµ c«ng nghÖ míi nhÊt. Nh vËy, nÒn kinh tÕ tri thøc lµ c¬ héi quý gi¸ ®Ó ViÖt Nam ®Èy nhanh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. Níc ta kh«ng thÓ chÇn chõ, bá lì c¬ héi lín nµy mµ ph¶i ®i th¼ng vµo nÒn kinh tÕ tri thøc ®Ó rót ng¾n kho¶ng c¸ch víi c¸c níc. V× vËy, c«ng nghiÖp ho¸ ë níc ta ph¶i ®ång thêi thùc hiÖn hai nhiÖm vô lín lao, ®ã lµ chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp sang kinh tÕ c«ng nghiÖp vµ tõ kinh tÕ c«ng nghiÖp sang nÒn kinh tÕ tri thøc. Hai nhiÖm vô Êy ph¶i ®îc thùc hiÖn ®ång thêi, lång ghÐp vµo nhau, hç trî nhau vµ bæ sung cho nhau. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ ph¶i n¾m b¾t c¸c tri thøc vµ c«ng nghÖ míi nhÊt cña thêi ®¹i ®Ó hiÖn ®ai ho¸ n«ng nghiÖp, n«ng th«n ®ång thêi ph¸t triÓn nhanh c¸c ngµnh c«ng nghiÖp vµ dÞch vô dùa vµo tri thøc, khoa häc vµ c«ng nghÖ, chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo híng t¨ng nhanh c¸c ngµnh kinh tÕ tri thøc. Chóng ta kh«ng thÓ chê c«ng nghiÖp ho¸ hoµn thµnh c¬ b¶n råi míi chuyÓn sang nÒn kinh tÕ tri thøc nh c¸c níc ®i tríc ®· tr¶i qua. §©y lµ lîi thÕ cña c¸c níc ®i sau. ChiÕn lîc ph¸t triÓn cña chóng ta lµ chiÕn lîc dùa vµo tri thøc vµ th«ng tin, chiÕn lîc ®i t¾t ®ãn ®Çu víi mòi nhän lµ c«ng nghÖ th«ng tin.
Thêi c¬ vµ th¸ch thøc.
Thêi c¬.
§èi víi mét níc ®ang ph¸t triÓn nh ViÖt Nam, qu¸ tr×nh h×nh thµnh kinh tÕ tri thøc võa ®em l¹i nh÷ng c¬ héi, ®ång thêi võa ®Æt ra nh÷ng th¸ch thøc kh«ng nhá. Thêi c¬ lín nhÊt lµ th«ng qua ph¸t triÓn kinh tÕ tri thøc, chóng ta cã ®iÒu kiÖn ®i t¾t, ®ãn ®Çu ®îc c«ng nghÖ vµ tri thøc hiÖn ®¹i, ¸p dông ngay vµo qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi. C¸c c«ng nghÖ, tri thøc khoa häc hiÖn ®¹i mang ®Æc ®iÓm lµ t¸c ®éng nhanh chãng, xuyªn suèt c¸c lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi, cho nªn cã thÓ tËn dông c¸c kªnh th«ng tin vµ m¹ng Internet ®Ó tiÕp cËn, n¾m b¾t.
H¬n n÷a ViÖt Nam cã mét lîi thÕ lµ nguån nh©n lùc trÎ rÊt dåi dµo, cã kh¶ n¨ng n©ng cao tr×nh ®é häc vÊn nhanh. §©y lµ yÕu tè rÊt quan träng trong viÖc x©y dùng nÒn kinh tÕ tri thøc. Con ngêi ViÖt Nam vèn ®· ®îc rÌn luyÖn, kh«ng hÒ chÞu khuÊt phôc tríc bÊt cø mét thö th¸ch gian nan nµo ®Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn. ChØ cã ®iÒu, tõ b¶n lÜnh quËt cêng chèng ngo¹i x©m chuyÓn thµnh b¶n lÜnh tiÕn c«ng vµo nghÌo nµn vµ l¹c hËu, tõ trÝ tuÖ vËn dông trong chiÕn tranh “lÊy yÕu chèng m¹nh, lÊy Ýt ®Þch nhiÒu” chuyÓn thµnh trÝ tuÖ chiÕm lÜnh khoa häc vµ c«ng nghÖ, trÝ tuÖ cña qu¶n lý s¶n xuÊt kinh doanh, chiÕm lÜnh th¬ng trêng vµ thÞ trêng vµ thÞ trêng trong héi nhËp kinh tÕ vµ c¹nh tranh th¬ng m¹i trong bèi c¶nh toµn cÇu ho¸ vµ víi sù ph¸t triÓn ¶nh hëng m¹nh mÏ cña nÒn kinh tÕ tri thøc ®ßi hái con ngêi ViÖt Nam ph¶i d¸m nh×n l¹i m×nh, thÊy ®îc nh÷ng yÕu ®iÓm cña m×nh ®Ó kh¾c phôc vµ rÌn luyÖn.
B¸o c¸o cña Uû ban liªn hiÖp vÒ khoa häc - c«ng nghÖ v× sù ph¸t triÓn (1998) ®· khuyÕn c¸o : c¸c níc ®ang ph¸t triÓn tõ nh÷ng xuÊt ph¸t ®iÓm kh¸c nhau ®Òu cÇn x©y dùng mét kÕt cÊu h¹ tÇng th«ng tin quèc gia ®Ó phôc vô c¸c môc tiªu ph¸t triÓn, híng tíi mét x· héi tri thøc ®æi míi. ChÝnh v× vËy, chiÕn lîc ph¸t triÓn cña níc ta, kh«ng thÓ nµo kh¸c, ph¶i lµ chiÕn lîc dùa vµo tri thøc vµ th«ng tin, chiÕn lîc ®i t¾t ®ãn ®Çu víi nh÷ng nÒn kinh tÕ mòi nhän. Tríc hÕt lµ c«ng nghÖ tin häc vµ viÔn th«ng, c«ng nghÖ sinh häc, c«ng nghÖ siªu vËt liÖu, c«ng nghÖ nan« (nanotechnology). §iÒu quan träng lµ nh÷ng ngµnh kinh tÕ mòi nhän Êy kh«ng ®øng t¸ch biÖt vµ vît tréi, chØ lµ mÊy ngµnh tù chóng mang l¹i hiÖu qu¶ cao vµ lîi Ých nhiÒu, mµ cßn ph¶i h¬n thÕ, nh÷ng ngµnh mòi nhän ®ã ph¶i lµ ®éng lùc thóc ®Èy vµ th©m nhËp vµo mäi lÜnh vùc ho¹t ®éng trªn quy m« lan réng c¶ níc, mang l¹i sù chuyÓn biÕn toµn diÖn, s©u s¾c vµ m¹nh mÏ cña c¶ nÒn kinh tÕ, t¸c ®éng trùc tiÕp vµ l©u bÒn ®Õn sù ph¸t triÓn x· héi.
ë ®©y cã mét vÊn ®Ò lín ®Æt ra: N«ng th«n ViÖt Nam víi gÇn 70% c d©n lµm n«ng nghiÖp vÉn ®ang chiÕm mét tû träng rÊt lín vÒ gi¸ trÞ s¶n phÈm vµ vÒ lao ®éng trong nÒn kinh tÕ, ®ang hÕt søc cam go trong vÊn ®Ò chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ, c¬ cÊu lao ®éng ®Ó thùc hiÖn môc tiªu c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, th× vÊn ®Ò kinh tÕ tri thøc ®îc nªu lªn cã ph¶i lµ suy nghÜ viÓn v«ng kh«ng ? NÕu nh×n nhËn thËt tØnh t¸o vµ víi mét t duy ®æi míi vµ m¹nh d¹n th× kh«ng ph¶i vËy.
Chóng ta kh«ng nªn quan niÖm viÖc híng tíi nÒn kinh tÕ tri thøc ®i liÒn víi lo¹i bá kinh tÕ cò truyÒn thèng. Ngîc l¹i, trong s¶n xuÊt vµ kinh doanh n«ng nghiÖp, viÖc sö dông c«ng nghÖ cao ®îc ®Æc biÖt chó träng, dÇn dÇn tiÕn ®Õn ®¹t yªu cÇu 70% s¶n phÈm cã hµm lîng tri thøc cao th× ph¶i ch¨ng, ®ã còng lµ ph¬ng híng tiÕn tíi nÒn kinh tÕ tri thøc trong hoµn c¶nh cña níc ta. Ngµy nay c«ng nghÖ tin häc viÔn th«ng ®· ®îc øng dông réng r·i ®Ó thiÕt lËp c¸c c¬ së d÷ liÖu vµ c¸c kho th«ng tin phong phó trong mäi lÜnh vùc, mäi c¬ quan chØ ®¹o vµ qu¶n lý s¶n xuÊt, mäi doanh nghiÖp. Chóng còng ®ang ®îc sö dông tÝch cùc ®Ó trî gióp con ngêi trong nhiÒu ho¹t ®éng trÝ tuÖ, ®Æc biÖt trong viÖc t×m kiÕm vµ ph¸t hiÖn tri thøc ®Ó gãp vµo nh÷ng quyÕt ®Þnh trong kinh doanh, s¶n xuÊt. Tõ chç cung cÊp nh÷ng th«ng tin vµ tri thøc kÞp thêi mµ lµm t¨ng kh¶ n¨ng cña con ngêi còng nh c¸c tæ chøc trong viÖc ph¶n øng nhanh, linh ho¹t, thÝch nghi mét c¸ch nhanh chãng vµ cã thÓ tù thay ®æi tríc nh÷ng biÕn ®éng kh«n lêng cña m«i trêng. §iÒu nµy cã ý nghÜa lín ®èi víi nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp níc ta.
H¬n n÷a, nÕu b¶n chÊt cña nÒn kinh tÕ tri thøc thÓ hiÖn ë chç cña c¶i vËt chÊt cã ®îc chñ yÕu tõ sù n¾m b¾t nh÷ng g× cha biÕt kh«ng ph¶i tõ nh÷ng g× ®· biÕt, m«i trêng lý tëng ®Ó nu«i dìng c¸i g× cha biÕt chÝnh lµ sù ph¸t triÓn nhanh cña viÖc øng dông c«ng nghÖ tin häc, th× viÖc cã ý thøc chñ ®éng ®a dÇn c«ng nghÖ tin häc, viÔn th«ng vµo s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n lµ biÓu hiÖn sù nh×n xa, tr«ng réng cÇn thiÕt chø kh«ng ph¶i lµ suy nghÜ viÓn v«ng.
2. Th¸ch thøc:
NÒn kinh tÕ tri thøc kh«ng xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu cña c¸c níc n«ng nghiÖp ®ang bíc vµo giai ®o¹n ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸, nh÷ng níc ®ang ph¸t triÓn nh níc ta. Nhng trong ®iÒu kiÖn toµn cÇu ho¸ vÒ kinh tÕ, qu¸ tr×nh chuyÓn biÕn cã ý nghÜa toµn cÇu tõ mét nÒn kinh tÕ vµ x· héi c«ng nghiÖp sang nÒn kinh tÕ tri thøc ®ang l«i cuèn tÊt c¶ mäi quèc gia, trong ®ã cã níc ta, b»ng c¸ch nµy hay c¸ch kh¸c, tham gia vµo dßng ch¶y cña sù chuyÓn biÕn ®ã. V× cha cã ®iÒu kiÖn ®Ó tham gia mét c¸ch thËt chñ ®éng nªn nh÷ng thiÖt thßi vµ rñi ro lµ kh«ng thÓ tr¸nh khái. Nhng mÆt kh¸c, dßng ch¶y cña sù chuyÓn biÕn lÇn nµy chøa ®ùng trong nã nh÷ng thµnh tùu to lín cña khoa häc vµ c«ng nghÖ, cña trÝ tuÖ loµi ngêi vÒ kinh tÕ x· héi mµ chóng cã thÓ khai, tiÕp thu, sö dông ®Ó ®Èy nhanh sù ph¸t triÓn, bøt lªn khái xuÊt ph¸t ®iÓm qu¸ thÊp hiÖn nay, ®¹t tíi nh÷ng môc tiªu mong muèn.
ë níc ta cã mét thùc tr¹ng lµ ®Õn nay 92,7% lao ®éng n«ng nghiÖp cha ®îc ®µo t¹o nghÒ, trong ®ã phô n÷ chiÕm ®a sè vµ còng mçi n¨m, ngêi lao ®éng n«ng nghiÖp cã tíi tõ 5 ®Õn 6 th¸ng n«ng nhµn, tøc lµ thÊt nghiÖp vµ b¸n thÊt nghiÖp. Theo b¸o c¸o ph¸t triÓn con ngêi n¨m 1999 cña UNDP, GDP ngang gi¸ søc mua ®Çu ngêi cña ViÖt Nam ®øng thø 133 trong tæng sè 174 níc, thuéc nhãm 50 níc nghÌo nhÊt thÕ giíi. Trong vßng 20 n¨m tíi, dï cã ®¹t tèc ®é t¨ng trëng cao liªn tôc th× ViÖt Nam còng chØ ®¹t møc GDP ®Çu ngêi b»ng møc cña Th¸i Lan vµ 2/5 møc cña Malaisia trong thêi ®iÓm hiÖn t¹i. Nh vËy, nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®ang ë mét vÞ trÝ xuÊt ph¸t rÊt thÊp vµ cßn mét kho¶ng c¸ch xa ®Ó b¾t kÞp c¸c nÒn kinh tÕ tiªn tiÕn trong khu vùc vµ thÕ giíi. Theo b¸o c¸o cña Tæng côc Thèng kª, tØ träng n«ng nghiÖp cña níc ta n¨m 1986 chiÕm 41% GDP vµ thu hót kho¶ng 74% lao ®éng, n¨m 1998 cßn chiÕm xÊp xØ 25% GDP vµ thu hót kho¶ng 70% lao ®éng. §ã lµ mét tû träng qu¸ cao vµ tèc ®é chuyÓn gi¶m qu¸ thÊp. §iÒu nµy cho thÊy tèc ®é chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ë níc ta diÔn ra qu¸ chËm so víi tiÕn hµnh cña nh÷ng níc ®· ph¶i tr¶i qua thêi kú c«ng nghiÖp ho¸ nh níc ta. VÝ nh Hµn Quèc vµo ®Çu thËp niªn 60, tøc lµ vµo thêi ®iÓm b¾t ®Çu c«ng nghiÖp ho¸, tû träng n«ng nghiÖp chiÕm kho¶ng 40% GDP vµ trªn 50% lao ®éng th× gi÷a thËp niªn 80 gi¶m xuèng cßn kho¶ng 10 – 15% GDP vµ tõ 10- 20% trong lao ®éng x· héi, ®Õn n¨m 1998 th× chØ cßn 4,8% trong GDP vµ 9% trong lao ®éng x· héi. Nh vËy trong 30 n¨m, Hµn Quèc ®· gi¶m tû träng n«ng nghiÖp trong nÒn kinh tÕ cña hä ®¹t tíi c¸i chuÈn ®Ó trë thµnh mét níc c«ng nghiÖp. HoÆc nh Malaixia, trong vßng 20 n¨m, tõ n¨m 1976 ®Õn n¨m 1997, tû träng gi¸ trÞ s¶n phÈm n«ng nghiÖp tõ 26,8% gi¶m xuèng cßn 12,1%. Còng trong thêi gian Êy, Ind«nªxia tõ 29,7% gi¶m xuèng cßn 16%, Philippin tõ 29,3% gi¶m xuèng cßn 18,7%. Cßn ta, tõ 48,6% gi¶m xuèng cßn 26,2%, tøc lµ tû träng gi¸ trÞ s¶n phÈm n«ng nghiÖp trong GDP cña níc ta vÉn ë møc cao nhÊt vµ tèc ®é gi¶m chËm nhÊt.
Nh÷ng con sè ®ã nãi lªn ®iÒu tÊt yÕu tríc m¾t lµ ViÖt Nam ph¶i b»ng c¸ch nµy hay c¸ch kh¸c t×m ra con ®êng ®Ó bøt lªn. NÕu kh«ng bøt lªn th× nguy c¬ bÞ g¹t ra khái xu thÕ cña sù ph¸t triÓn hoÆc bÞ nhÊn ch×m trong qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ kh«ng ph¶i lµ kh«ng thÓ x¶y ra. Bøt lªn b»ng c¸ch nµo nÕu kh«ng muèn nãi ®ã chÝnh lµ sù nhanh nh¹y n¾m b¾t nh÷ng thµnh tùu tiªn tiÕn nhÊt cña khoa häc vµ c«ng nghÖ ®Ó cè g¾ng vËn dông vµo thùc tiÔn cña ta, t¹o ra nh÷ng buíc ®ét ph¸ trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ, c¬ cÊu lao ®éng, n©ng cao chÊt lîng, hiÖu qña cña nÒn kinh tÕ, t¹o sù c¹nh tranh trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi. Qu¸ tr×nh Êy còng chÝnh lµ qu¸ tr×nh tiÕp cËn víi nÒn kinh tÕ tri thøc, chuÈn bÞ nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Ó ®ãn nhËn vµ tham gia vµo mét thùc tÕ v« cïng sinh ®éng vµ hÊp dÉn cña thÕ kØ XXI, ®ång thêi còng lµ sù th¸ch ®è nghiÖt ng· ®èi víi con ngêi ViÖt Nam tríc thÒm thiªn niªn kû míi.
Khi nãi ®Õn viÖc chñ ®éng héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ tri thøc toµn cÇu ho¸, ®iÒu tríc hÕt lµ ph¶i cËp nhËt ®îc víi nh÷ng quan niÖm míi, ý tëng míi vÒ qu¶n lý s¶n xuÊt kinh doanh, qu¶n lý x· héi, tæ chøc c¸c ho¹t ®éngcña con ngêi ®ang vËn hµnh guång m¸y kinh tÕ x· héi ®ã. §Ó cËp nhËt ®îc nh÷ng c¸i míi ®ã, th× viÖc hÕt søc cÇn thiÕt l¹i lµ nhËn thøc cho râ vµ kh¾c phôc b»ng ®îc nh÷ng nhîc ®iÓm cè h÷u cña “con ngêi tiÓu n«ng”, s¶n phÈm cña nÒn kinh tÕ cæ truyÒn l¹c hËu vÉn tiÒm tµng dai d¼ng ®ang lµ trë ng¹i cho sù ph¸t triÓn.
Ngêi ViÖt Nam hiÖn nay m¾c ph¶i nhîc ®iÓm träng danh h¬n thùc, mét vÝ dô hiÓn hiÖn lµ tÖ mua b¸n, lµm gi¶ ®iÓm, b»ng cÊp, xin häc hµm, ch¹y häc vÞ. Ngµy nay ngêi ta häc ®Ó lÊy b»ng nhiÒu h¬n lµ häc ®Ó biÕt, ®Ó cã tri thøc phôc vô Tæ quèc; chØ biÕt con ®êng tiÕn th©n duy nhÊt cho riªng m×nh qua con ®êng thi cö, chØ thÝch lµm thÇy, mÆc dï lµ thÇy dèt, mµ kh«ng chÞu lµm thî, dï lµ thî giái. Cho nªn cã hiÖn tîng l¹m ph¸t b»ng cÊp, häc vÞ nhng l¹i thiÕu trÇm träng nh÷ng nhµ qu¶n lý, nhµ doanh nghiÖp cã n¨ng lùc, biÕt ®iÒu hµnh vµ tæ chøc ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, qu¶n lý c¸c ho¹t ®éng x· héi. HiÖn tîng thõa thÇy thiÕu thî cã lÏ lµ mét minh chøng kh¸ tiªu biÓu cho t©m lý nãi trªn, sè th¹c sÜ, tiÕn sÜ, thùc tËp sinh ®îc ®µo t¹o trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y nhiÒu gÊp ®«i c«ng nh©n cã tay nghÒ.
Tãm l¹i cã thÓ nh×n nhËn mét c¸ch kh¸ch quan nh÷ng nhîc ®iÓm cè h÷u trong quan niÖm cña ngêi ViÖt Nam lµ: chËm ®æi míi, kh«ng cã thãi quen tÝnh to¸n hiÖu qu¶, thiÕu ®Çu ãc thùc tÕ, l¹i ham chuéng h×nh thøc, ch¹y theo h danh viÔn v«ng, kÐm kh¶ n¨ng vµ kinh nghiªm hîp t¸c, gãp søc cïng nhau thùc hiÖn mét môc tiªu, mét kÕ ho¹ch lín, cho nªn Ýt x©y dùng ®îc ª-kÝp m¹nh vÒ mét lÜnh vùc nµo ®ã, thêng chØ cã nhiÒu c¸ nh©n giái lµm viÖc riªng lÎ mµ kh«ng hîp l¹i thµnh tËp thÓ hïng m¹nh xuÊt s¾c. TÊt c¶ nh÷ng nhîc ®iÓm trªn ®Òu sÏ trë thµnh nh÷ng lùc c¶n kh«ng cho phÐp ta tiÕn nhanh.
ChØ ra nh÷ng ®Æc ®iÓm c¶ con ngêi tiÓu n«ng ®èi diÖn víi th¸ch thøc míi kh«ng hÒ lµm ¶nh hëng ®Õn tÝnh tù t«n d©n téc, ngîc l¹i, chÝnh v× ®Ó cho niÒm tù hµo ViÖt Nam kh«ng bÞ mai mét tríc mét thÕ giíi ®ang biÕn ®éng d÷ déi, ph¶i d¸m cã tinh thÇn tù chØ trÝch, tù phª b×nh ®Ó cã thÓ thÝch nghi ®îc víi th¸ch thøc míi ®ã. Kh«ng vît qua chÝnh m×nh, kh«ng thÓ ®Õn ®îc víi nÒn kinh tÕ tri thøc. Cã lÏ v× cha vît qua ®îc chÝnh m×nh cho nªn trªn nhiÒu lÜnh vùc, nÒn kinh tÕ níc ta vÉn giÉm ch©n m·i ë t×nh tr¹ng ngheo th«ng tin vµ tri thøc, cha cã sù bøt ph¸ ®Ó v¬n lªn so víi khu vùc vµ thÕ giíi .
Gi¶i ph¸p ®Ó x©y dùng thµnh c«ng nÒn kinh tÕ tri thøc ë ViÖt nam.
Trong thêi ®iÓm hiÖn nay, ViÖt Nam kh«ng thÓ rËp khu«n bÊt cø mét mÉu h×nh cña quèc gia nµo trong qu¸ tr×nh chuyÓn sang nÒn kinh tÕ tri thøc. Nh÷ng b¶n s¾c riªng biÖt cña m«i trêng kinh tÕ – v¨n ho¸ - x· héi cña ViÖt nam quy ®Þnh nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng biÖt cña Kinh tÕ tri thøc ë ViÖt Nam. §Ó cã thÓ ho¹ch ®Þnh chiÕn lîc, x¸c ®Þnh c¸c c«ng viÖc cô thÓ, ViÖt nam cÇn ph¶i cã nh÷ng nghiªn cøu s©u s¾c vÒ c¸c ®iÓm m¹nh vµ yÕu cña ®Êt níc trong bèi c¶nh nÒn kinh tÕ tri thøc, trong bèi c¶nh c¸c lîi thÕ so s¸nh kh«ng cßn xuÊt ph¸t tõ c¸c nguån lùc vËt thÓ mµ cßn xuÊt ph¸t chñ yÕu tõ tri thøc, tõ kü n¨ng cña con ngêi.
Tuy nhiªn, bíc chuyÓn sang nÒn kinh tÕ tri thøc cña c¸c níc trªn thÕ giíi ®Òu thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc sau:
Mçi níc cÇn cã mét kÕ ho¹ch, mét chiÕn lîc tæng thÓ vÒ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ tri thøc. Kinh nghiÖm quèc tÕ cho thÊy, Nhµ níc lu«n cã mét vai trß tèi quan träng ®Ó khëi xíng vµ thóc ®Èy nh÷ng mÇm mãng cña nÒn kinh tÕ tri thøc. Trong thêi gian tíi, ViÖt Nam cÇn nhanh chãng ph¶i cã mét chiÕn lîc hoÆc mét tÇm nh×n tæng quan cho qu¸ tr×nh biÕn m«i trêng kinh tÕ – x· héi cña ®Êt níc trë nªn th©n thiÖn h¬n víi sù ®æi míi, s¸ng t¹o vµ hÊp thu tri thøc trong vµ ngoµi níc. ChiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ tri thøc kh«ng ph¶i lµ chiÕn lîc vÒ c«ng nghÖ cao hay mét chiÕn lîc vÒ c«ng nghÖ th«ng tin vµ liªn l¹c viÔn th«ng. NÕu kh«ng cã mét m«i trêng kinh tÕ x· héi phï hîp th× nh÷ng kho¶n ®Çu t, mua s¾m khæng lå dµnh cho c«ng nghÖ cao ë mét níc ®ang ph¸t triÓn nh ViÖt Nam ë møc tèi ®a còng chØ cã thÓ h×nh thµnh mét vµi èc ®¶o c«ng nghÖ cao chø kh«ng thÓ ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi mét c¸ch toµn diÖn. Thay vµo ®ã, môc tiªu ph¸t triÓn híng tíi kinh tÕ tri thøc lµ t¨ng cêng viÖc sö dông h÷u hiÖu mäi tri thøc trong nÒn kinh tÕ – x· héi. §iÒu nµy ®ßi hái ph¶i cã sù t¬ng t¸c tèt h¬n gi÷a c¸c chÝnh s¸ch, thÓ chÕ, c«ng nghÖ , ngêi d©n vµ ChÝnh phñ. ChiÕn lîc nµy sÏ mang tri thøc tíi mäi ngêi, tõ nh÷ng ngêi n«ng d©n cho ®Õn c¸c nhµ khoa häc, tõ doanh nghiÖp cho ®Õn ChÝnh phñ ®Ó cã ®îc sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng.
VÒ dµi h¹n, cÇn ph¶i ph¸t triÓn c¸c kÕt cÊu h¹ tÇng tèi cÇn thiÕt vÒ c«ng nghÖ th«ng tin vµ nguån nh©n lùc cña kinh tÕ tri thøc. Nhµ níc cÇn can thiÖp c¶i c¸ch m¹ng mÏ h¬n hai lÜnh vùc then chèt cña kinh tÕ tri thøc, ®ã lµ gi¸o dôc vµ nghiªn cøu khoa häc. ThÊt b¹i trong lÜnh vùc nµy sÏ dÉn ®Õn sù ph¸t triÓn chËm trong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc kh¸c. tuy nhiªn, mäi sù can thiÖp cña Nhµ níc vµo lÜnh vùc nµy ®Òu ph¶i dùa trªn ®Þnh híng thÞ trêng vµ cã sù tham gia cña ngêi d©n vµ khu vùc t nh©n.
HÇu hÕt c¸c chiÕn lîc híng vÒ kinh tÕ tri thøc cña c¸c níc ®Òu cho thÊy sù nhÊn m¹nh vµo “tinh thÇn kinh doanh”. Tuy nhiªn, c¸c biÖn ph¸p vµ chÝnh s¸ch thiÕt yÕu ®Ó x©y dùng kinh tÕ tri thøc nµy hiÖn cha ®îc quan t©m thÝch ®¸ng t¹i ViÖt Nam. §Ó tõng bíc x©y dùng kinh tÕ tri thøc, chóng ta kh«ng thÓ kh«ng x©y dùng mét v¨n ho¸ “tinh thÇn kinh doanh” réng kh¾p.
Sau ®©y, t¸c gi¶ xin ®Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p dùa trªn sù nghiªn cøu bíc chuyÓn sang nÒn kinh tÕ tri thøc cña c¸c quèc gia trªn thÕ giíi, c¸c chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p tiÕn hanh cña c¸c níc ®i tríc nh»m tõng bíc x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ tri thøc ë ViÖt Nam.
TiÕp tôc ®æi míi qu¶n lý x· héi.
T¨ng cêng sö dông tri thøc phôc vô ph¸t triÓn ®ßi hái ph¶i cã mét c¬ chÕ qu¶n lý x· héi phï hîp nh»m t¹o ra m«i trêng khÝch thÝch kinh tÕ híng ®Çu t vµo tri thøc vµ khai th¸c mét c¸ch cã hiÖu qu¶ tri thøc cho ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi. §iÒu nµy ®ßi hái ViÖt Nam tríc hÕt cÇn ph¶i kÕt thóc nhanh sù chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch tËp trung sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. Trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi cÇn chó träng ®æi míi vµ h×nh thµnh c¸c thÓ chÕ cÇn thiÕt cho viÖc vËn hµnh cã hiÖu qu¶ c¬ chÕ kinh tÕ thÞ trêng vµ cã kh¶ n¨ng thÝch øng nhanh nh¹y víi nh÷ng thay ®æi cña toµn cÇu nh»m ph¸t huy lîi thÕ so s¸nh, h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn lîi thÕ c¹nh tranh, ®¶m b¶o tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ cao vµ bÒn v÷ng. §æi míi qu¶n lý x· héi ph¶i bao hµm nh÷ng néi dung chñ yÕu sau:
X¸c ®Þnh l¹i mét c¸ch râ rµng h¬n vai trß cña Nhµ níc trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng theo híng võa më réng tèi ®a cho thÞ trêng ph¸t huy t¸c dông trong huy ®éng, ph©n bæ vµ sö dông hiÖu qu¶ nguån lùc cho ph¸t triÓn võa ®¶m b¶o sù ®iÒu tiÕt h÷u hiÖu cña Nhµ níc.
Tríc hÕt, cÇn hoµn thiÖn khung ph¸p lý vµ thÓ chÕ cho huy ®éng mäi nguån lùc phôc vô ph¸t triÓn. M«i trêng kinh doanh ph¶i mang tÝnh c¹nh tranh lµnh m¹nh vµ trë thµnh ®éng lùc cho sù ph¸t triÓn trªn c¬ së t¹o c¬ héi b×nh ®¼ng cho mäi thµnh phÇn kinh tÕ, trong ®ã khu vùc kinh tÕ t nh©n cã vai trß quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn cña ®Êt níc.
Thø hai, cÇn ®iÒu chØnh vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc, trùc tiÕp lµ vai trß cña khu vùc doanh nghiÖp nhµ níc trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng. Vai trß cña kinh tÕ Nhµ níc th«ng qua doanh nghiÖp nhµ níc cÇn ®îc tËp trung mét c¸ch thÝch ®¸ng vµo nh÷ng lÜnh vùc lùa chän c¶u nÒn kinh tÕ nh kÕt cÊu h¹ tÇng. Qu¶n lý vèn cña Nhµ níc t¹i c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc cÇn ph¶i t¨ng cêng mét c¸ch chÆt chÏ h¬n.
Thø ba, cÇn c¶i thiÖn dÞch vô c«ng vÒ c¶ sè lîng vµ chÊt lîng. Tríc hÕt, ph¶i ®æi míi mét c¸ch s©u s¾c hÖ thèng gi¸o dôc ®µo t¹o vµ y tÕ th«ng qua viÖc më réng sù tham gia ®Çu t cña mäi thµnh phÇn kinh tÕ, trong ®ã cã khu vùc t nh©n, t¨ng cêng ®Çu t vµ qu¶n lý vèn ®Çu t cña Nhµ níc trªn mäi lÜnh vùc, n©ng cao chÊt lîng dÞch vô vµ hiÖn ®ai ho¸ hÖ thèng gi¸o dôc ®µo t¹o vµ y tÕ.
Thø t, cÇn ®æi míi bé m¸y hµnh chÝnh Nhµ níc theo híng tinh gi¶n nhng n©ng cao hiÖu qu¶ cña bé m¸y Nhµ níc, ®¶m bo¶ c¬ chÕ thÞ trêng ho¹t ®éng hiÖu qu¶, h¹n chÕ t×nh tr¹ng quan liªu, cöa quyÒn vµ tham nhòng.
KhuyÕn khÝch ph¸t triÓn vµ ph¸t huy vai trß cña c¸c tæ chøc x· héi nh c«ng ®oµn, c¸c tæ chøc nghÒ nghiÖp, c¸c tæ chøc x· h«i phi lîi nhuËn nh»m t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho mäi ngêi d©n tham gia ngµy cµng tÝch cùc vµ trùc tiÕp vµo qu¶n lý x· héi.
TiÕp tôc ®Èy m¹nh më cöa nÒn kinh tÕ vµ më cöa x· héi, héi nhËp víi khu vùc vµ thÕ giíi trªn tinh thÇn chñ ®éng, tiÕp thu tinh hoa cña thÕ giíi vµ ph¸t huy b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc. Ngoµi ra, cÇn ®Èy m¹nh trao ®æi th¬ng m¹i víi thÕ giíi trong bèi c¶nh tù do ho¸ th¬ng m¹i toµn cÇu, thu hót tèi ®a FDI vµ më cöa v÷ng ch¾c cho ®Çu t níc ngoµi phï hîp víi kh¶ n¨ng kiÓm so¸t vµ ®iÒu tiÕt tµi chÝnh cña Nhµ níc. Song song víi viÖc tiÕp tôc më réng hîp t¸c song ph¬ng, cÇn chñ ®éng chuÈn bÞ vµ tham gia tÝch cùc vµo c¸c c¬ chÕ hîp t¸c ®a ph¬ng ®Ó kh«ng nh÷ng b¶o vÖ mµ cßn n©ng cao lîi Ých quèc gia trong cuéc tranh ®ua ph¸t triÓn ngµy cµng gay g¾t h¬n.
Cñng cè vµ ph¸t huy th«ng tin ®¹i chóng nh lµ sù ph¶n ¸nh nhu cÇu vµ nguyÖn väng cña x· héi, lµ mét kªnh thÓ hiÖn quyÒn lùc cña nh©n d©n trong mét nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ®ång thêi lµ kªnh truyÒn t¶i th«ng tin vµ tri thøc cho ngêi d©n v× sù ph¸t triÓn.
X©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng c«ng nghÖ – th«ng tin hiÖn ®¹i.
C¬ së h¹ tÇng th«ng tin – viÔn th«ng quèc gia lµ mét yÕu tè cùc kú quan träng t¹o tiÒn ®Ò ®Ó thu hÑp kho¶ng c¸ch tri thøc vµ ph¸t triÓn gi÷a c¸c quèc gia vµ trong mét níc.
HiÖn tr¹ng c¬ së h¹ tÇng th«ng tin – viÔn th«ng ViÖt Nam.
M¹ng viÔn th«ng: Nhê chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ®æi míi vµ hiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghÖ trong ngµnh viÔn th«ng ngay tõ ®Çu nh÷ng n¨m 1990, ViÖt Nam ®· nhanh chãng x©y dùng ®îc mét m¹ng viÔn th«ng t¬ng ®èi hiÖn ®¹i, gåm c¸c hÖ thèng truyÒn dÉn ®êng trôc quan träng däc theo ®Êt níc, m¹ng ®iÖn tho¹i c¬ b¶n ®· ®îc sè ho¸.
Internet ®îc chÝnh thøc ho¹t ®éng tõ th¸ng 11 n¨m 1997, tuy nhiªn, Internet ë ViÖt Nam ph¸t triÓn chËm h¬n so víi mÆt b»ng khu vùc v× gi¸ cîc truy cËp cßn cao, thiÕu c¬ së ph¸p lý cho nh÷ng giao dÞch trªn m¹ng, tèc ®é ®êng truyÒn cßn chËm vµ dÞch vô nµy nh×n chung cßn kh¸ míi mÎ víi qu¶ng ®¹i quÇn chóng.
B¶ng 7: So s¸nh gi¸ cíc viÔn th«ng cña ViÖt Nam vµ c¸c níc
Lo¹i h×nh viÔn th«ng
§¬n vÞ tÝnh
Th¸i Lan
Trung Quèc
ViÖt Nam
§iÖn tho¹i di ®éng
USD/th¸ng
33,04
35,67
47,69
§iÖn tho¹i quèc tÕ
USD/Phót
0,857
0,875
1,870
§êng Internet 64K
USD/th¸ng
879
1,248
1,446
Nguån: B¸o tuæi trÎ, thø t, ngµy 21/8/2002, trang 3
Khai th¸c dÞch vô: cha khai th¸c vµ sö dông hÕt c¸c lo¹i h×nh dÞch vô rÊt phong phó cña c¸c hÖ thèng chuyÓn m¹ch sè hiÖn cã vµ cha phæ cËp réng r·i tíi kh¸ch hµng. DÞch vô truyÒn sè liÖu víi tèc ®é thÊp nhng kh«ng cã kh¶ n¨ng n©ng cÊp cho c¸c dÞch vô b¨ng réng. DÞch vô th«ng tin cßn h¹n chÕ.
VÒ chÝnh s¸ch, hiÖn nay ®· cã nhiÒu c¶i tiÕn nhng nh×n chung c¸c dÞch vô th«ng tin cßn h¹n chÕ trong khu vùc Nhµ níc. Nhµ níc n¾m ®éc quyÒn ph¸t triÓn vµ khai th¸c m¹ng th«ng tin liªn l¹c, n¾m quyÒn së h÷u hoµn toµn c¸c m¹ng th«ng tin liªn l¹c, n¾m quyÒn kiÓm so¸t c¸c gateway, n¾m quyÒn ®Þnh gi¸ cíc thèng nhÊt. Do vËy, gi¸ cíc dÞch vô nãi chung cßn kh¸ cao so víi c¸c níc trong khu vùc, lµm h¹n chÕ lîng ngêi vµ thêi gian sö dông. Cho ®Õn nay th× cha cã nh÷ng chÝnh s¸ch vµ thiÕu khung ph¸p lý vµ chÝnh s¸ch cho sù tham gia c¶u c¸c thµnh phÇn kinh tÕ vµo viÖc ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng th«ng tin viÔn th«ng.
§Þnh híng ph¸t triÓn c«ng nghÖ th«ng tin vµ viÔn th«ng ®Õn n¨m 2010.
T¹o lËp m«i trêng toµn x· héi cÇn ®Õn th«ng tin – tri thøc vµ sö dông c«ng nghÖ th«ng tin, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp, tæ chøc, c¸ nh©n tiÕp cËn vµ sö dông th«ng tin nh mét tµi nguyªn quan träng nhÊt ®Ó n©ng cao tri thøc vµ c¶i thiÖn chÊt lîng sèng.
øng dông c«ng nghÖ th«ng tin phôc vô ph¸t triÓn kinh tÕ, ®Æc biÖt lµ viÖc tin häc ho¸ nhanh vµ cã hiÖu qu¶ c¸c dÞch vô tµi chÝnh – ng©n hµng, x©y dùng vµ ph¸t triÓn th¬ng m¹i ®iÖn tö.
HiÖn ®¹i ho¸, liªn kÕt c¸c m¹ng trong níc trªn c¬ së c«ng nghÖ viÔn th«ng tiªn tiÕn. X©y dùng vµ ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp c«ng nghÖ phÇn mÒm tin häc nh mét ngµnh kinh tÕ kü thuËt mòi nhän, cã tÝnh chiÕn lîc vµ ®Þnh híng xuÊt khÈu.
T¹o ra vµ cung cÊp c¸c dÞch vô viÔn th«ng, ®Æc biÖt lµ c¸c dÞch vô Internet, cã chÊt lîng vµ gi¸ c¶ c¹nh tranh th«ng qua viÖc t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhau tõng bíc ®îc tham gia cung cÊp c¸c dÞch vô viÔn th«ng vµ th«ng tin.
Ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng th«ng tin – viÔn th«ng quèc gia.
VÒ ph¸t tiÓn h¹ tÇng truyÒn th«ng vµ Internet, x©y dùng vµ ph¸t triÓn m¹ng viÔn th«ng c«ng céng tiªn tiÕn, hiÖn ®¹i cã dung lîng, tèc ®é, tÝnh hiÖu qu¶, ®é an toµn vµ chÊt lîng ®¸p øng yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi ®Êt níc.
Thùc hiÖn c¸p quang hãa trªn c¬ së c«ng nghÖ SDH, tiÕp tôc x©y dùng míi vµ më réng c¸c tuyÕn c¸p quang liªn tØnh, phÊn ®Êu dÕn n¨m 2005 ®¹t 100% c¸c tuyÕn truyÒn dÉn liªn tØnh b»ng c¸p quang.
Më réng diÖn phôc vô, ph¸t triÓn viÔn th«ng n«ng th«n cho c¸c vïng s©u, vïng xa, kh«ng ngõng n©ng cao chÊt lîng dÞch vô. TiÕp tôc më réng ph¹m vi phñ sãng cho hÖ thèng th«ng tin di ®éng tíi c¸c huyÖn, thÞ trªn toµn quèc. Ph¸t triÓn m¹nh c¸c dÞch vô ®a ph¬ng tiÖn, dÞch vô b¨ng réng ë mét sè tØnh thµnh phè lín.
T¨ng cêng c¸c biÖn ph¸p nh»m phæ biÕn réng r·i dÞch vô Internet trong toµn d©n. §iÒu chØnh gi¸ tÝnh cíc Internet theo híng ®¶m b¶o c¹nh tranh vµ ë møc trung b×nh trong khu vùc. Ban hµnh c¸c chÝnh s¸ch vµ quy chÕ chÝnh thøc vÒ kinh doanh vµ sö dông dÞch vô Internet.
VÒ x©y dùng c¸c c¬ së d÷ liÖu vµ hÖ thèng th«ng tin ®iÖn tö quèc gia, trong giai ®o¹n tõ nay ®Õn 2010, tËp trung x©y dùng c¬ së d÷ liÖu quèc gia mang tÝnh chiÕn lîc nh»m phôc vô c¸c nhu cÇu qu¶n lý Nhµ níc vµ c¸c nhu cÇu vÒ th«ng tin cña nh©n d©n. Ngoµi nh÷ng c¬ së d÷ liÖu quèc gia, cÇn ®Èy m¹nh x©y dùng c¸c c¬ së d÷ liÖu ngµnh, doanh nghiÖp vµ c¸c hÖ thèng th«ng tin kh¸c. §ång thêi x©y dùng c¸c th viÖn quèc gia, c¸c trung t©m th«ng tin – t liÖu cña Trung ¬ng vµ thµnh phè lín thµnh c¸c ®iÓm truy cËp tíi c¸c siªu lé th«ng tin quèc gia vµ toµn cÇu. Tõng bíc ¸p dông c«ng nghÖ th«ng tin vµo ho¹t ®éng cña ChÝnh phñ thÐo m« h×nh ChÝnh phñ ®iÖn tö.
VÒ x©y dùng vµ hoµn thiÖn chÝnh s¸ch vµ thÓ chÕ, më réng tõng bíc cho c¹nh tranh trong viÖc cung cÊp c¸c dÞch vô viÔn th«ng vµ tiÕn tíi xo¸ bá h¹n chÕ ®èi víi c¸c dÞch vô ®êng dµi vµ quèc tÕ.
Ban hµnh c¸c chÝnh s¸ch vµ c¬ chÕ ®Ó t¹o thuËn lîi cho viÖc trao ®æi th«ng tin, ®Æc biÖt lµ c¸c dÞch vô th«ng tin trªn m¹ng; cã c¸c chÝnh s¸ch hç trî ®Ó phæ cËp c¸c dÞch vô viÔn th«ng ®Õn ®«ng ®¶o c«ng chóng, hç trî vÒ cíc phÝ cho c¸c trêng häc, tæ chøc nghiªn cøu ph¸t triÓn.
X©y dùng vµ ban hµnh tiªu chuÈn, quy chÕ qu¶n lý; ban hµnh c¸c tiªu chuÈn vÒ m¹ng vµ thiªt bÞ ®Ó thuËn lîi cho viÖc kÕt nèi; ban hµnh c¸c quy chÕ ®Ó cã thÓ dÔ dµng tiÕp cËn c¸c dÞch vô th«ng tin, c¸c nguån cung cÊp th«ng tin cña Nhµ níc vµ ph¸t triÓn th¬ng m¹i ®iÖn tö.
Tãm l¹i, c«ng nghÖ th«ng tin lµ ch×a kho¸ ®Ó ®i vµo nÒn kinh tÕ tri thøc. Muèn rót ng¾n qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, rót ng¾n kho¶ng c¸ch víi c¸c níc ph¸t triÓn, chóng ta cÇn ph¶i kh¾c phôc kho¶ng c¸ch vÒ c«ng nghÖ th«ng tin. §Õn n¨m 2010, tr×nh ®é c«ng nghÖ th«ng tin níc ta ph¶i ®¹t ®Õn møc tiªn tiÕn trong khu vùc mµ hiÖn nay ®ang cßn tôt hËu kh¸ xa. §iÒu nµy ®ßi hái chóng ta ph¶i nç lùc rÊt lín vµ víi tiÒm n¨ng trÝ tuÖ cña d©n téc vµ cã nh÷ng chÝnh s¸ch vµ c¬ chÕ phï hîp, nhÊt ®Þnh chóng ta sÏ ®¹t ®¹t ®îc môc tiªu.
§Çu t vµo gi¸o dôc - ®µo t¹o ®Ó ph¸t triÓn nguån nh©n lùc.
§Þnh híng ph¸t triÓn gi¸o dôc vµ ®µo t¹o g¾n víi nhu cÇu vÒ tri thøc.
Gi¸o dôc vµ ®µo t¹o ®îc coi lµ quèc s¸ch hµng ®Çu nh»m ph¸t triÓn nguån nh©n lùc ph¸t triÓn nguån nh©n lùc ®Ó ®¸p øng yªu cÇu c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ vµ ph¸t triÓn x· héi nãi chung. Gi¸o dôc vµ ®µo t¹o võa ph¶i ®¸p øng yªu cÇu tríc m¾t cña nÒn kinh tÕ dùa trªn tµi nguyªn lµ chñ yÕu, võa ph¶i chuÈn bÞ vµ híng tíi nÒn kinh tÕ tri thøc. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ ViÖt Nam ph¶i phæ cËp gi¸o dôc c¬ b¶n, t¨ng cêng d¹y nghÒ vµ ®ång thêi ph¶i chuÈn bÞ ngay ®iÒu kiÖn cho viÖc h×nh thµnh mét nÒn gi¸o dôc suèt ®êi, t¹o ®iÒu kiÖn cho mçi c¸ nh©n ®îc tiÕp tôc häc tËp suèt ®êi ®Ó b¾t kÞp víi h÷ng thay ®æi nhanh chãng trong bèi c¶nh toµn cÇu ho¸ vµ héi nhËp.
§Ó ®¸p øng ®îc nhiÖm vô nªu trªn, ph¶i tiÕn hµnh ®æi míi gi¸o dôc vµ ®µo t¹o víi träng t©m lµ n©ng cao chÊt lîng cña ngêi häc ®Ó ®¸p øng nh÷ng yªu cÇu ph¸t triÓn míi, bao gåm trang bÞ nh÷ng tri thøc míi, hiÖn ®¹i, kh¶ n¨ng vËn dông nh÷ng tri thøc ®ã vµo thùc tiÔn, kh¶ n¨ng s¸ng t¹o trong c«ng viÖc, n¨ng ®éng vµ d¸m ®¬ng ®Çu víi rñi ro.
Nh÷ng chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p ph¸t triÓn gi¸o dôc vµ ®µo t¹o.
Thø nhÊt, ®Èy m¹nh huy ®éng mäi nguån lùc cho ph¸t triÓn gi¸o dôc ®µo t¹o.
Thùc hiÖn ®Çu t cho gi¸o dôc vµ ®µo t¹o lµ ®Çu t ph¸t triÓn, Nhµ níc cÇn u tiªn hµng ®Çu cho viÖc bè trÝ ng©n s¸ch gi¸o dôc, b¶o ®¶m tû lÖ ng©n s¸ch Nhµ níc chi cho gi¸o dôc t¨ng dÇn theo yªu cÇu ph¸t triÓn cña sù nghiÖp gi¸o dôc. Muèn ph¸t triÓn nÒn gi¸o dôc ViÖt Nam hiÖn ®¹i, tiªn tiÕn th× ng©n s¸ch chi cho gi¸o dôc ph¶i ®¹t møc cao h¬n. ë nhiÒu níc ch©u ¸, ng©n s¸ch chi cho gi¸o dôc cao h¬n ng©n s¸ch chi cho quèc phßng nh Singapore, do vËy, nÒn gi¸o dôc cña hä nhanh chãng tiÕp cËn víi c¸c c«ng nghÖ gi¸o dôc hiÖn ®¹i trªn thÕ giíi vµ chÊt lîng gi¸o dôc ®îc n©ng lªn.
X©y dùng vµ thùc thi c¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch nh»m huy ®éng c¸c nguån tµi chÝnh ngoµi ng©n s¸ch Nhµ níc phôc vô cho ph¸t triÓn gi¸o dôc, ®Æc biÖt khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp tham gia ®µo t¹o nghÒ. ë ViÖt Nam, møc chi cho gi¸o dôc cßn thÊp, Nhµ níc cÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch ®Çu t cho gi¸o dôc b»ng c¸ch t¹o ra m«i trêng ph¸p lý ®Ó thu hót vèn tõ c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi. CÇn tranh thñ sù hîp t¸c hç trî song ph¬ng vµ ®a ph¬ng, ®Èy m¹nh viÖc vay vèn tõ c¸c ng©n hµng, tõ nguån vèn ODA, ®ång thêi cã chñ tr¬ng ph¸t hµnh c¸c cæ phiÕu, ®Çu t vèn 100% vèn níc ngoµi nh»m thu hót vèn ®Çu t cho gi¸o dôc. B»ng c¸ch ®ã, ¸p lùc vÒ ng©n s¸ch chi cho gi¸o dôc ®µo t¹o cã thÓ gi¶m. Tuy nhiªn, cã nguån vèn ®Çu t cho gi¸o dôc ®µo t¹o lµ quan träng nhng viÖc ph©n bæ, sö dông nã sao cã hiÖu qu¶ l¹i cµng quan träng h¬n. ë ®©y cÇn xÐt ®Õn c¸c môc tiªu u tiªn, c¸c ®èi tîng vµ c¸c vïng ®îc u tiªn ®îc nªu ra trong chiÕn lîc ph¸t triÓn gi¸o dôc ®µo t¹o dµi h¹n vµ ®iÒu chØnh c¬ cÊu ph©n bè ng©n s¸ch hîp lý.
Thø hai, n©ng cao chÊt lîng gi¸o dôc. ChÊt lîng gi¸o dôc lµ kh©u quan träng cña hÖ thèng gi¸o dôc. So víi c¸c níc trong khu vùc, ViÖt Nam cha cã trêng ®¹i häc ®¹t tiªu chuÈn ®µo t¹o chÊt lîng cao. Trong ®iÒu kiÖn cña níc ta hiÖn nay th× nªn tËp trung ®Çu t cho mét sè trêng träng ®iÓm ë nh÷ng thµnh phè lín vµ nh÷ng khu vùc ph¸t triÓn kinh tÕ. C«ng nghÖ gi¸o dôc, ®µo t¹o hiÖn nay lu«n ®æi míi, cÇn øng dông c¸c c«ng nghÖ hiÖn ®¹i ®ã vµo qu¸ tr×nh ®µo t¹o, thay ®æi lèi d¹y truyÒn thèng theo kiÓu nhåi nhÐt kiÕn thøc b»ng viÖc ph¸t huy tÝnh s¸ng t¹o vµ chñ ®éng cña ngêi häc, sö dông m¸y tÝnh trong ®µo t¹o mét c¸ch phæ cËp ®Ó khai th¸c tri thøc bªn ngoµi.
Thø ba, ®iÒu chØnh c¬ cÊu ®µo t¹o cho phï hîp víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi trong thêi gian tíi. §Ó tr¸nh l·nh phÝ nguån lùc qua ®µo t¹o, Bé gi¸o dôc ®µo t¹o cÇn b¸m s¸t yªu cÇu cña thÞ trêng lao ®éng vµ môc tiªu ph¸t triÓn ®Ó giao chØ tiªu ®µo t¹o cho tõng trêng. §iÒu chØnh c¬ cÊu ®µo t¹o lµ c«ng viÖc ph¶i lµm thêng xuyªn, chø kh«ng ph¶i khi nh×n thÊy hËu qu¶ cña sù mÊt c©n ®èi c¬ cÊu ®µo t¹o, thÊy ph¶n øng tiªu cùc cña thÞ trêng lao ®éng míi ®iÒu chØnh. Trong thêi kú c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ th× lùc lîng lao ®éng khoa häc c«ng nghÖ cÇn ph¶i ®îc ®µo t¹o gÊp. Trong nhiÒu n¨m ë ViÖt Nam, c¸c thÝ sinh chñ yÕu thi vµo c¸c ngµnh kinh tÕ, do ®ã c¸c trêng ®¹i häc kü thuËt vµ khoa häc tù nhiªn gÆp nhiÒu khã kh¨n trong c«ng t¸c ®µo t¹o, hËu qu¶ lµ lùc lîng lao ®éng khoa häc c«ng nghÖ thiÕu vµ yÕu vÒ chÊt lîng.
Thø t, t¹o ®iÒu kiÖn b×nh ®¼ng tiÕp cËn gi¸o dôc ®µo t¹o ®èi víi c¸c vïng khã kh¨n vµ ngêi nghÌo. VÊn ®Ò c«ng b»ng tríc c¸c c¬ héi gi¸o dôc ph¶i ®îc ®Æt ra. Sù chªnh lÖch vÒ møc ®é ph¸t triÓn gi÷a n«ng th«n vµ thµnh thÞ dÉn tíi yªu cÇu cÇn ®Çu t møc cao h¬n cho gi¸o dôc ë n«ng th«n. ë ViÖt Nam còng nh níc ngoµi, nhiÒu nhµ khoa häc næi tiÕng vµ cã ®ãng gãp to lín ®èi cho nÒn khoa häc vµ c«ng nghÖ thÕ giíi l¹i xuÊt th©n tõ n«ng th«n hay kh«ng ®îc hëng c¬ héi gi¸o dôc chÝnh quy mµ kiÕn thøc cã ®îc ph¶i qua con ®êng tù häc. Cho nªn, quyÒn b×nh ®¼ng tríc c¸c c¬ héi ®îc gi¸o dôc kh«ng thÓ bÞ xem nhÑ. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ Nhµ níc cÇn ph¶i cã c¸c chÝnh s¸ch hç trî häc sinh nghÌo häc giái.
Thø n¨m, ®a d¹ng hãa h×nh thøc gi¸o dôc. Trong nh÷ng n¨m qua, ViÖt nam ®· më réng h×nh thøc gi¸o dôc b»ng c¸ch cho phÐp thµnh lËp c¸c trêng d©n lËp ë c¸c cÊp häc tõ phæ th«ng ®Õn ®¹i häc. ë níc ngoµi, trêng t thôc lµ chñ yÕu, Nhµ níc chØ tËp trung hç trî cho mét sè trêng c«ng nhng c¬ së vËt chÊt gi÷a trêng c«ng vµ trêng t ®¹t tiªu chuÈn hiÖn ®¹i nh nhau, chÊt lîng gi¸o dôc gi÷a trêng c«ng vµ trêng t kh«ng chªnh lÖch lín. ThËm chÝ, mét sè trêng t ®îc ®¸nh gi¸ cao vÒ chÊt lîng ®µo t¹o vµ cã uy tÝn trong níc vµ quèc tÕ. Cßn ë ViÖt Nam, sù chªnh lÖch gi÷a trêng c«ng vµ trêng t lµ kh¸ lín, rÊt Ýt c¸c trêng d©n lËp cã ®Çy ®ñ c¬ së vËt chÊt vµ thiÕt bÞ gi¶ng d¹y, chÊt lîng ®µo t¹o cña trêng d©n lËp cßn thua kÐm so víi c¸c trêng c«ng lËp. Cho phÐp më c¸c trêng d©n lËp lµ mét chñ tr¬ng ®óng ®¾n, më nhiÒu trêng d©n lËp sÏ t¹o c¬ héi cho nhiÒu ngêi ®îc tiÕp cËn víi nÒn gi¸o dôc vµ n©ng cao tri thøc, th¾t chÆt quy m« ®µo t¹o gi¸o dôc lµ mét gi¶i ph¸p kh«ng hîp lý trong nÒn kinh tÕ tri thøc. Tuy nhiªn, më ®Õn møc nµo, bao nhiªu trêng vµ chÊt lîng ra sao th× cÇn ph¶i nghiªn cøu kü lìng. ë ViÖt nam hiÖn nay, c¸c trêng d©n lËp ®Òu kh«ng cã mÆt b»ng, ph¶i ®i thuª phßng häc, mÊt ®i m«i trêng s ph¹m cÇn thiÕt, thiÕt bÞ gi¸o dôc l¹c hËu, phßng häc chËt chéi, kh«ng ®ñ ®iÒu kiÖn d¹y vµ häc vµ ch¾c ch¾n chÊt lîng gi¸o dôc bÞ ¶nh hëng.
§· ®Õn lóc ph¶i ®Æt ra c¸c tiªu chuÈn nghiªm ngÆt cho viÖc thµnh lËp c¸c trêng d©n lËp, tõ phæ th«ng cho tíi cao ®¼ng, ®¹i häc. C¸c tiªu chuÈn cÇn chó ý tíi lµ c¬ së vËt chÊt, nhÊt lµ c¬ së h¹ tÇng, c¶nh quan s ph¹m, ®éi ngò gi¸o viªn, ch¬ng tr×nh vµ chÊt lîng ®µo t¹o nh»m h×nh thµnh nªn mét hÖ thèng trêng häc c¸c cÊp cã chÊt lîng vµ hiÖu qu¶, nh»m n©ng cao chÊt lîng nguån nh©n lùc ViÖt nam trong 10 n¨m tíi.
Thø s¸u, ®æi míi gi¸o dôc ®¹i häc theo híng n©ng cao chÊt lîng ®µo t¹o vµ g¾n kÕt gi÷a gi¶ng d¹y, nghiªn cøu vµ s¶n xuÊt, ®¸p øng nhu cÇu x· héi.
N©ng cao chÊt lîng ®µo t¹o cña c¸c trêng ®¹i häc vµ cao ®¼ng. TiÕn hµnh ®¸ng gi¸ ph©n lo¹i c¸c trêng ®¹i häc, x©y dùng mét sè trêng ®¹i häc träng ®iÓm chÊt lîng cao, cã uy tÝn trong khu vùc; n©ng cÊp vµ tõng bíc tiªu chuÈn ho¸ ®éi ngò gi¶ng viªn trong c¸c trêng ®¹i häc; c¶i c¸ch m¹nh mÏ viÖc tuyÓn sinh ®¹i häc vµ cao ®¼ng; t¨ng cêng c¸c ®iÒu kiÖn häc tËp trong c¸c trêng ®¹i häc vµ cao ®¼ng, tríc hÕt lµ ë c¸c trêng träng ®iÓm vÒ cung cÊp ®Çy ®ñ tµi liÖu, thiÕt bÞ, n©ng cÊp th viÖn, phßng thÝ nghiÖm, cã c¬ së thùc hµnh; nhanh chãng ¸p dông c«ng nghÖ th«ng tin ®Ó c¶i tiÕn c¸ch d¹y, c¸ch häc, x©y dùng c¬ së h¹ tÇng th«ng tin trong trêng häc ®Ó më réng trao ®æi th«ng tin.
KÕt hîp hai chøc n¨ng ®µo t¹o vµ nghiªn cøu khoa häc, t¨ng cêng c¬ së vËt chÊt thiÕt bÞ nghiªn cøu khoa häc, th«ng tin khoa häc vµ c«ng nghÖ cho c¸c trêng ®¹i häc, cao ®¼ng; t¨ng cêng ®Çu t kinh phÝ nghiªn cøu khoa häc cho c¸c trêng ®¹i häc; ban hµnh quy chÕ thóc ®Èy ho¹t ®éng nghiªn cøu nh c©n ®èi gi÷a thêi gian nghiªn cøu vµ gi¶ng d¹y.
G¾n kÕt ®µo t¹o, nghiªn cøu víi s¶n xuÊt kinh doanh, khuyÕn khÝch liªn kÕt gi÷a trêng vµ doanh nghiÖp trong hç trî ®µo t¹o vµ øng dông kÕt qu¶ nghiªn cøu; cho phÐp thµnh lËp doanh nghiÖp trong trêng vµ më trêng trong doanh nghiÖp lín nh»m thóc ®Èy viÖc ®µo t¹o vµ ¸p dông kÕt qu¶ nghiªn cøu trong s¶n xuÊt.
Thø b¶y, t¨ng cêng gi¸o dôc trung häc chuyªn nghiÖp vµ d¹y nghÒ.
Më réng m¹ng líi c¸c trêng trung häc chuyªn nghiÖp, d¹y nghÒ, ®Æc biÖt lµ c¸c trêng g¾n víi ®Þa bµn d©n c, ®µo t¹o theo c¸c ngµnh nghÒ thÝch hîp víi lao ®éng ë ®Þa ph¬ng. §a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i h×nh trêng ®µo t¹o nghÒ, gåm c¶ dµi h¹n vµ ph¸t triÓn m¹nh ®µo t¹o nghÒ ng¾n h¹n, ®Æt biÖt ë n«ng th«n ®Ó thùc hiÖn ®a tiÕn bé khoa häc c«ng nghÖ vµo s¶n xuÊt vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu lao ®éng tõ n«ng nghiÖp sang c¸c ngµnh nghÒ kh¸c. TiÕn hµnh x©y dùng mét sè trêng trung häc chuyªn nghiÖp träng ®iÓm trong mét sè ngµnh vµ ë mét sè ®Þa ph¬ng..
G¾n kÕt qu¸ tr×nh ®µo t¹o ë nhµ trêng víi ®µo t¹o t¹i c¸c doanh nghiÖp, c¶i tiÕn qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y, thùc hiÖn ®µo t¹o häc vÊn vµ kü n¨ng c¬ b¶n t¹i trêng vµ kü n¨ng chuyªn nghiÖp t¹i c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh. T¨ng cêng c¸c m«n häc cÇn thiÕt trong nÒn kinh tÕ míi nh tin häc vµ ngo¹i ng÷.
§µo t¹o ®éi ngò c¸n bé gi¶ng d¹y, t¨ng cêng sè lîng vµ chÊt lîng ®éi ngò gi¸o viªn trung häc chuyªn nghiÖp vµ d¹y nghÒ.
Thø t¸m, cã chÝnh s¸ch sö dông ngêi lao ®éng ®· qua ®µo t¹o. Sù mÐo mã vÒ thi trêng lao ®éng nh hiÖn nay ®ang cã sù ¶nh hëng tiªu cùc ®Õn chÊt lîng vµ hiÖu qu¶ gi¸o dôc. ë níc ngoµi, c¸c ®¬n vÞ tuyÓn dông lao ®éng kh«ng hÒ cã sù ph©n biÖt trêng, c¸c øng cö viªn nÕu ®ñ ®iÒu kiÖn sÏ ®îc nhËn vµo lµm viÖc. Tuy nhiªn, nh÷ng sinh viªn häc t¹i c¸c trêng danh tiÕng sÏ ®îc u tiªn h¬n, nhng ®iÒu ®ã kh«ng quyÕt ®Þnh tÊt c¶. Cßn t¹i ViÖt Nam, trong ý nghÜ cña hÇu hÕt mäi ngêi th× trêng d©n lËp cã chÊt lîng kÐm h¬n trêng c«ng lËp, ngêi tèt nghiÖp tõ mét trêng ®¹i häc d©n lËp ch¾c ch¾n kÐm u thÕ h¬n so víi mét ngêi tè nghiÖp tõ mét trêng c«ng lËp. Ngoµi ra, viÖc xÐt tuyÓn vµo mét sè c¬ quan Nhµ níc tuy cã thi cö c«ng khai song thùc chÊt viÖc xÐt tuyÓn chØ lµ h×nh thøc vµ néi bé. §iÒu nµy ®· t¸c ®éng tiªu cùc ®Õn chÊt lîng gi¸o dôc trong mÊy n¨m qua. Gi¸o dôc ®µo t¹o lµ mét c¬ chÕ ®Ó ph¸t hiÖn vµ chän läc tµi n¨ng, nhng chÝnh s¸ch sö dông lao ®éng hiÖn nay ®ang lµm triÖt tiªu c¸c ®éng c¬ häc tËp. ChÝnh v× vËy, trong thêi gian tíi, ViÖt Nam cÇn cã nh÷ng ®iÒu chØnh cÇn thiÕt vÒ viÖc sö dông ngêi lao ®éng qua ®µo t¹o nh: t¹o sù c«ng b»ng trong tuyÓn dông, kh«ng ®Ó t×nh tr¹ng “con «ng ch¸u cha”, kh«ng ph©n biÖt ngêi ®îc ®µo t¹o tõ trêng c«ng hay trêng d©n lËp, cã chÝnh s¸ch u tiªn vµ träng dông ngêi cã tµi.
T¨ng cêng hÖ thèng ®æi míi quèc gia ®Ó sö dông cã hiÖu qu¶ tri thøc phôc vô ph¸t triÓn.
Vai trß cña Nhµ níc.
§æi míi m«i trêng kinh tÕ – x· héi, t¹o lËp khu«n khæ ph¸p lý nh»m thóc ®Èy mèi liªn kÕt gi÷a c¸c tæ chøc, c¸ nh©n ®Ó thùc hiÖn ®æi míi.
X¸c ®Þnh l¹i chøc n¨ng qu¶n lý vÜ m« mµ kh«ng thu hÑp vai trß cña Nhµ níc. Nhµ níc t¹o m«i trêng ph¸p lý, thÓ chÕ h÷u hiÖu cho viÖc lu th«ng tri thøc vµ c«ng nghÖ; kÝch thÝch, thóc ®Èy ®æi míi th«ng qua c¸c chÝnh s¸ch vÜ m«.
T¹o ®éng lùc kÝch thÝch ®æi míi th«ng qua c¹nh tranh. Ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng, x©y dùng m«i trêng c¹nh tranh b×nh ®¼ng gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhau, tõng bíc h¹n chÕ ®éc quyÒn, khuyÕn khÝch xuÊt khÈu nh»m t¹o ¸p lùc ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ®Çu t ®æi míi c«ng nghÖ, ®æi míi s¶n phÈm ®¸p øng yªu cÇu cña thÞ trêng.
X©y dùng vµ hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt vÒ quyÒn së h÷u trÝ tuÖ vµ së h÷u c«ng nghiÖp ®Ó khuyÕn khÝch ®Çu t níc ngoµi vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ vµo ViÖt Nam vµ khuyÕn khÝch chuyÓn giao c«ng nghÖ tõ c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn trong níc cho c¸c doanh nghiÖp.
Ph¸t triÓn thÞ trêng cho c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng khoa häc & c«ng nghÖ, thÓ chÕ ho¸ quyÒn tù do di chuyÓn nh©n lùc, nhÊt lµ nh©n lùc khoa häc vµ c«ng nghÖ gi÷a c¸c khu vùc, c¸c lo¹i h×nh tæ chøc kÓ c¶ trong vµ ngoµi níc.
§Èy m¹nh liªn kÕt gi÷a c¸c viÖn nghiªn cøu, trêng ®¹i häc vµ doanh nghiÖp.
T¨ng cêng ®Çu t cho nghiªn cøu khoa häc vµ ph¸t triÓn c«ng nghÖ, ®æi míi ph¬ng thøc ph©n bæ tµi chÝnh cho R&D theo híng dµnh u tiªn kinh phÝ cho nghiªn cøu mang tÝnh c«ng Ých nh m«i trêng, søc khoÎ, nghiªn cøu c¬ b¶n, an ninh, quèc phßng... vµ nh÷ng lÜnh vùc nghiªn cøu c«ng nghÖ nÒn t¶ng thuéc c¸c híng u tiªn träng ®iÓm quèc gia (c«ng nghÖ th«ng tin, c«ng nghÖ sinh häc, c«ng nghÖ tù ®éng ho¸, c«ng nghÖ vËt liÖu tiªn tiÕn).
§æi míi c¬ chÕ tµi chÝnh cña nhµ níc tõ ph¬ng thøc cÊp ph¸t sang ph¬ng thøc ®Êu thÇu, tuyÓn chän, h×nh thµnh c¸c lo¹i quü cho khoa häc vµ c«ng nghÖ ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông kinh phÝ vµ chÊt lîng nghiª cøu.
Thóc ®Èy liªn kÕt gi÷a gi¶ng d¹y, nghiªn cøu vµ s¶n xuÊt kinh doanh ®Ó ®a nhanh kÕt qu¶ nghiªn cøu vµo s¶n xuÊt kinh doanh. §Èy nhanh viÖc x©y dùng mét sè trêng ®¹i häc, viÖn nghiªn cøu, phßng thÝ nghiÖm träng ®iÓm chÊt lîng cao.
Tãm l¹i, t¨ng cêng sö dông tri thøc mét c¸ch cã hiÖu qu¶ lµ con ®êng ph¸t triÓn nhanh vµ bÒn v÷ng, gãp phÇn ®Èy m¹nh sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc theo híng tiÕn tíi nÒn kinh tÕ tri thøc. ViÖc rót ng¾n kho¶ng c¸ch tri thøc cña níc ta so víi c¸c níc ph¸t triÓn trong khu vùc vµ thÕ giíi, mét mÆt ®ßi hái chóng ta ph¶i chñ ®éng héi nhËp mét c¸ch cã hiÖu qu¶ ®Ó khai th¸c nh÷ng c¬ héi mµ mµ toµn cÇu ho¸ vµ cuéc c¸ch m¹ng khoa häc kü thuËt ®em l¹i, mÆt kh¸c ph¶i nhanh chãng t¹o ra lËp nh÷ng ®iÒu kiÖn, tiÒn ®Ò cÇn thiÕt nh»m x©y dùng n¨ng lùc tri thøc ®Ó cã ®ñ kh¶ n¨ng ®ãn b¾t nh÷ng c¬ héi vµ vît qua nh÷ng th¸ch thøc.
KÕt luËn
Cã thÓ nãi, thµnh qu¶ cña kinh tÕ tri thøc lµ rÊt lín lao, nã ®¸nh dÊu mét cét mèc míi ®Çy khÝch lÖ trong nç lùc t¹o lËp nÒn t¶ng vËt chÊt vµ tinh thÇn ngµy cµng t¨ng cho con ngêi. ThÕ nªn, viÖc n¾m b¾t ®óng xu thÕ ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ tri thøc, ®ång thêi ®a ra nh÷ng ®èi s¸ch thÝch hîp trong chiÕn lîc kinh tÕ cã ý nghÜa v« cïng quan träng ®èi víi nh÷ng triÓn väng ph¸t triÓn cña mçi quèc gia hiÖn nay.
Trong sè c¸c níc OECD, Mü lµ níc cã nh÷ng bíc khëi ®Çu thµnh c«ng nhÊt trong viÖc tiÕn ®Õn nÒn kinh tÕ tri thøc. C¸c ngµnh c«ng nghÖ cao ®· trë thµnh ®éng lùc t¨ng trëng cña nÒn kinh tÕ Mü vµ thu hót mét lùc lîng lao ®éng lín. NÒn kinh tÕ tri thøc ë Mü lµ mét nÒn kinh tÕ cã xu híng toµn cÇu m¹nh mÏ vµ ®îc qu¶n lý vµ vËn hµnh theo mét c¬ chÕ hÕt søc linh ho¹t. Bªn c¹nh ®ã, nh÷ng yÕu tè cña nÒn kinh tÕ tri thøc còng ®· ph¸t triÓn vµ ®¹t møc kh¸ cao trong nhiÒu níc EU, nh÷ng ngµnh dùa trªn tri thøc hiÖn nay ®· chiÕm tíi trªn 50% GDP vµ trë thµnh nh÷ng ngµnh quan träng nhÊt. Tuy nhiªn, theo c¸c chuyªn gia th× mÆc dï EU vÉn lµ mét trong nh÷ng c¸i n«i chñ yÕu cña khoa häc vµ c«ng nghÖ trªn thÕ giíi song hä vÉn thua kÐm Mü trong mét sè lÜnh vùc nh c«ng nghÖ thùc phÈm gen, c«ng nghÖ vò trô, c«ng nghÖ th«ng tin vµ nhÊt lµ Internet. Cã thÓ nãi, cho ®Õn nay, t×nh h×nh chuyÓn sang nÒn kinh tÕ tri thøc ë EU chËm h¬n so víi Mü.
Nh÷ng nÐt c¬ b¶n cña nÒn kinh tÕ tri thøc còng ®ang dÇn xuÊt hiÖn, mÆc dï chËm h¬n vµ ë tr×nh ®é thÊp h¬n so víi c¸c níc EU vµ Mü, ë mét sè níc ch©u ¸. Trong thêi gian qua, NhËt B¶n ®· ®¹t ®îc nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng kÓ trong viÖc tiÕn ®Õn nÒn kinh tÕ tri thøc, thÓ hiÖn ë chç NhËt B¶n vÉn liªn tôc ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu khoa häc vµ c«ng nghÖ to lín. Tuy nhiªn, kinh tÕ tri thøc ë NhËt B¶n hiÖn vÉn cha thÓ hiÖn mét c¸ch râ nÐt vµ ë nhiÒu ph¬ng diÖn vÉn cßn thua xa so víi Mü vµ c¸c níc EU. MÆc dï lµ n¬i sinh ra nh÷ng c«ng ty ®iÖn tö ®øng ®Çu thÕ giíi nhng NhËt B¶n l¹i xÕp vÞ trÝ thø 14 xÐt vÒ søc c¹nh tranh c«ng nghÖ th«ng tin trong khi Mü vÉn chiÕm vÞ trÝ sè 1.
Ngoµi ra, mét sè níc ®ang ph¸t triÓn ë ch©u ¸ ®· vµ ®ang r¸o riÕt chuÈn bÞ c¬ së h¹ tÇng cho ph¸t triÓn kinh tÕ tri thøc, trong ®ã c«ng nghÖ th«ng tin ®îc u tiªn hµng ®Çu. Vµi n¨m gÇn ®©y, mét sè ngêi cho r»ng, kinh tÕ tri thøc kh«ng chØ lµ mét nhËn thøc mµ ®· vµ ®ang trë thµnh mét thùc tÕ trong ®êi sèng kinh tÕ cña c¸c níc trªn thÕ giíi nãi chung còng nh cña c¸c níc ®ang ph¸t triÓn nãi riªng. Do xuÊt ph¸t ®iÓm thÊp vµ míi chØ b¾t ®Çu nªn cho ®Õn nay, Trung Quèc vÉn cßn kÐm xa c¸c níc ph¸t triÓn vÒ c¸c c«ng tr×nh c¬ së vµ kü thuËt then chèt cña kinh tÕ tri thøc. Tuy nhiªn, b»ng nhiÒu nç lùc, Trung Quèc còng ®· x©y dùng ®îc mét sè yÕu tè c¬ b¶n cña nÒn kinh tÕ tri thøc, tiªu biÓu lµ ngµnh viÔn th«ng.
Theo ®¸nh gi¸ cña Uû ban kinh tÕ APEC, Malaixia hiÖn vÉn ®ang ë giai ®o¹n b¾t ®Çu x©y dùng hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng ®Ó tham gia vµo mét qu¸ tr×nh mang tÝnh toµn cÇu vµ dùa trªn nÒn t¶ng tri thøc vµ còng gièng nh c¸c níc ch©u ¸ kh¸c, sù ph¸t triÓn cña c«ng nghÖ th«ng tin vµ c¸c c«ng nghÖ cao kh¸c ®· ®îc coi lµ nh÷ng u tiªn hµng ®Çu cña Malaixia trong mét vµi n¨m gÇn ®©y.
Còng gièng nh hÇu hÕt c¸c níc kh¸c trªn thÕ giíi, ViÖt Nam kh«ng thÓ ®øng ngoµi xu thÕ “kinh tÕ tri thøc”. Kinh tÕ tri thøc chiÕm vÞ trÝ ngµy cµng lín trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña thÕ giíi, ®ã lµ th¸ch thøc còng nh c¬ héi lín ®èi víi chóng ta. V× thÕ, mÆc dÇu vÉn cßn lµ mét níc ®ang ph¸t triÓn, ViÖt Nam kh«ng thÓ kh«ng tÝnh ®Õn viÖc t×m lèi ®i th¼ng vµo nÒn kinh tÕ tri thøc theo c¸ch cña m×nh, trong hoµn c¶nh vµ ®Æc ®iÓm cña m×nh, theo chiÕn lîc vµ nh÷ng bíc ®i phï hîp víi tr×nh ®é hiÖn cã.
Cã thÓ nãi, kinh tÕ tri thøc lµ mét vÊn ®Ò hay song l¹i lµ mét vÊn ®Ò míi, khã vµ cßn nhiÒu biÕn ®éng. Nh ®· tr×nh bµy ë trªn, do hiÖn nay vÉn cßn cã nh÷ng quan ®iÓm kh¸c nhau, thËm chÝ tr¸i ngîc nhau nªn t¸c gi¶ cã gÆp mét sè khã kh¨n trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu vµ ®¸nh gi¸, cha thùc hiÖn ®îc ®Çy ®ñ môc ®Ých nghiªn cøu. V× vËy, t¸c gi¶ mong sÏ nhËn ®îc nh÷ng chØ dÉn còng nh ý kiÕn cña c¸c thÇy gi¸o, c« gi¸o vµ c¸c b¹n sinh viªn ®Ó kho¸ luËn ®îc hoµn chØnh h¬n.
Tµi liÖu tham kh¶o
NguyÔn §øc B×nh - Lª H÷u NghÜa – TrÇn H÷u TiÕn, Gãp phÇn nhËn thøc thÕ giíi ®¬ng ®¹i, Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ Quèc gia, 2003.
TrÇn Vinh Dù, Kinh tÕ dùa vµo tri thøc, Chøng kho¸n ViÖt nam, sè 11, th¸ng 11/2001, p21 –24.
Lª T©n §øc, ThuyÕt t¨ng trëng ngµnh kü thuËt th«ng tin vµ Thùc tiÔn ë Trung Quèc, T¹p chÝ Trung Quèc, 2001.
Lª Thu H»ng, Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc t¹i Mü trong thËp kû 90 – nh÷ng khÝa c¹nh trong chÝnh s¸ch gi¸o dôc - ®µo t¹o, T¹p chÝ Ch©u Mü ngµy nay, sè 8 – 10 (44), 2001. 11
§Æng H÷u, Kinh tÕ tri thøc vµ nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra ®èi víi ViÖt Nam, Kû yÕu Héi th¶o, Ban khoa gi¸o Trung ¬ng, Hµ Néi.
§Æng H÷u, Kinh tÕ tri thøc, T¹p chÝ C«ng t¸c khoa gi¸o, th¸ng 7/2000, p3.19
§inh Träng Th¾ng, Nh÷ng c¸ch hiÓu kh¸c nhau vÒ Kinh tÕ tri thøc vµ sù lùa chän cña ViÖt Nam, Nghiªn cøu Kinh tÕ, sè 283, th¸ng 12/2001, p36 – 45, 2001.
NguyÔn Xu©n TÒ, TiÕp cËn kinh tÕ tri thøc qua kinh nghiÖm mét sè níc, T¹p chÝ céng s¶n, sè 16, th¸ng 8/2001, p52 –5.
§inh Träng Th¾ng, NÒn kinh tÕ tri thøc – kinh nghiÖm cña c¸c níc ph¸t triÓn vµ ®ang ph¸t triÓn, Nhµ xuÊt b¶n Thèng kª, 2000.
TrÇn §×nh Thiªn, Kinh tÕ tri thøc vµ vÊn ®Ò lùa chän m« h×nh ph¸t triÓn ë ViÖt Nam, T¹p chÝ céng s¶n, sè 22, th¸ng 11/2000, p 29 – 34.
NguyÔn Ngäc Tr©n, Mét sè vÊn ®Ò kinh tÕ toµn cÇu hiÖn nay, Nhµ xuÊt b¶n thÕ giíi, 2003.
Lu Ngäc TrÞnh, Bíc chuyÓn sang nÒn kinh tÕ tri thøc ë mét sè níc trªn thÕ giíi hiÖn nay, Nhµ xuÊt b¶n gi¸o dôc, 2002.
Lu Ngäc TrÞnh, Tríc thÒm thÕ kû XXI – nh×n l¹i m« h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ NhËt B¶n, NXB Thèng Kª, 2001.
TÇn Ng«n Tríc, Thêi ®¹i kinh tÕ tri thøc, Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ Quèc gia, 2001.
Ng« Quý Tïng, Kinh tÕ tri thøc – xu thÕ míi cña x· héi thÕ kû XXI, Nhµ xuÊt b¶n §¹i häc quèc gia Hµ Néi, 2001.
TrÇn V¨n Tïng, NÒn kinh tÕ tri thøc vµ yªu cÇu ®æi míi gi¸o dôc ViÖt Nam, Nhµ xuÊt b¶n thÕ giíi, 2001.
Lª V¨n Sang, Kinh tÕ tri thøc – giai ®o¹n ph¸t triÓn míi cña x· héi loµi ngêi, Nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ thÕ giíi, sè 3, p 3 – 10, 2000.
Vò Quang ViÖt, §ãn ®Çu Kinh tÕ tri thøc b»ng CNTT, thêi b¸o kinh tÕ, p36-37.
Toµn tËp Marx – Engels, TËp 1.
T liÖu chuyªn ®Ò, Nh÷ng vÊn ®Ò vÒ Kinh tÕ tri thøc – tËp I, Sè 5 n¨m 2000, ViÖn th«ng tin khoa häc.
T liÖu chuyªn ®Ò, Nh÷ng vÊn ®Ò vÒ Kinh tÕ tri thøc – tËp II, sè 6 n¨m 2000, ViÖn th«ng tin khoa häc.
Chuyªn ®Ò bæ trî: Khoa häc c«ng nghÖ – Kinh tÕ tri thøc vµ c«ng nghiÖp ho¸ ë níc ta, Häc viÖn chÝnh trÞ quèc gia Hå ChÝ Minh, 2001.
Tæng luËn Khoa häc, Kü thuËt, Kinh tÕ, NÒn kinh tÕ häc hái vµ chÝnh s¸ch ®æi míi, Bé Khoa häc - c«ng nghÖ vµ m«i trêng, 1999.
Ban khoa gi¸o TW, Kû yÕu Héi th¶o: Kinh tÕ tri thøc vµ nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra ®èi víi ViÖt Nam, 21 –22/6/2000.
TTXVN, TriÓn väng kinh tÕ Ch©u ¢u, Kinh tÕ quèc tÕ, sè 38 / 2000.
Economic Report of the President 2001.
OECD, First Report on the OECD Growth Project, 2000.
Eurostat, Half of EU Manufacturing Enterprises are Innovative, Community Innovation Survey, 1999.
T. Anderson, Seizing the Opportunities of a New Economy, Challenges for the European Union, OECD, 2000.
Eurostat, SINE – Statistical Indicators for the the New Economy, Version 2000.2. 2000.
Commision of the European Communities, European Trend Chart on Innovation, 2000.
UNCTAD, World Investment Report, New Yord and Geneva, 2000.
OECD, Science, Technology and Innovation in the New Economy, 2000.
Kinh tÕ §«ng ¸ - NÒn t¶ng cña sù thµnh c«ng, NXB ThÕ giíi, Hµ Néi.
TTXVN, Tin Kinh TÕ, ngµy 6/4/2001 vµ 14/5/2001
T¹p chÝ Business Week.
T¹p chÝ Fortune.
T¹p chÝ Newsweek.
39. T¹p chÝ Asia Week.
Các file đính kèm theo tài liệu này:
B10.doc
