Khóa luận Chinh sách ngoại thương Nhật Bản

8 37 Trung §«ng 9.4 12 31.3 13.9 11.3 T©y ¢u 8.8 10.2 7.9 18 14.7 Trung §«ng ¢u 2.4 3.1 1.5 1.7 1.5 B¾c Mü 39.1 34.4 20.7 23.9 25.3 Mü 34.4 29.4 17.4 22.3 22.3 Trung CËn §«ng 6.9 7.3 4.1 4.2 3.9 Ch©u Phi 3.6 5.8 3.2 1.7 1.9 Ch©u §¹i D­¬ng 9 9.6 6 6.3 5.3 Nguån: trang 692. " B¶ng c¸o b¹ch th«ng th­¬ng" NXB Bé C«ng th­¬ng nghiÖp NhËt B¶n n¨m 1998 (3) §Èy m¹nh nhËp khÈu nhÊt lµ nh÷ng mÆt hµng chÕ t¹o §Ó n©ng cao møc sinh ho¹t cña d©n chóng, thùc hiÖn chiÕn l­îc më réng nhu cÇu trong n­íc vµ còng ®Ó t¨ng c­êng nhËp khÈu nh»m h¹n chÕ d­ thõa trong c¸n c©n ngo¹i th­¬ng víi c¸c n­íc kh¸c theo c¸c tho¶ thuËn ®· kÝ víi c¸c n­íc ®ã. NhËt ®· thi hµnh chÝnh s¸ch t¨ng c­êng nhËp khÈu. Trong thêi k× nµy nhËp khÈu nguyªn liÖu cã su h­íng gi¶m trong khi ®ã nhËp khÈu hµng thµnh phÈm cã xu h­íng t¨ng trong thêi k× nµy. (B¶ng 1) (4) T¸i nhËp khÈu c¸c s¶n phÈm s¶n xuÊt tõ c¬ së n­íc ngoµi Nh­ ®· ph©n tÝch, NhËt B¶n t¨ng c­êng ®Çu t­ ë n­íc ngoµi, thùc hiÖn chÝnh s¸ch xuÊt khÈu t¹i chç. B­íc vµo thêi k× nµy, do sù t¨ng gi¸ cña ®ång Yªn, NhËt B¶n tiÕn hµnh t¸i nhËp khÈu nh÷ng s¶n phÈm mµ c¸c c«ng ty NhËt B¶n s¶n xuÊt ë n­íc ngoµi, nhÊt lµ tõ c¸c n­íc NICS vµ ASEAN. ChÝnh v× thÕ, nhËp khÈu tõ c¸c n­íc ch©u ¸ liªn tôc t¨ng tõ n¨m 1985. (B¶ng 2) 2.2. C¸c biÖn ph¸p ®èi víi xuÊt khÈu 2.2.1. C¸c biÖn ph¸p ®Èy m¹nh xuÊt khÈu (1) T¨ng c­êng qu¶n lÝ xuÊt khÈu ChÝnh s¸ch cña NhËt B¶n lµ ®Èy m¹nh xuÊt khÈu ®Ó c¶i thiÖn c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ, æn ®Þnh nhËp khÈu cho nªn NhËt B¶n lu«n hoµn thiÖn nh÷ng c¬ së: thÓ chÕ xuÊt khÈu t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c c«ng ty ho¹t ®éng xuÊt khÈu. N¨m 1997, chÝnh phñ quyÕt ®Þnh söa ®æi luËt ngo¹i th­¬ng vµ qu¶n lÝ ngo¹i hèi, tiÕn hµnh xö ph¹t nÆng ®èi víi c¸c tr­êng hîp xuÊt khÈu bÊt chÝnh. NhËt B¶n xem träng vÊn ®Ò kiÓm tra chÊt l­îng xuÊt khÈu ®Ó duy tr× vµ n©ng cao uy tÝn hµng NhËt B¶n trªn thÞ tr­êng qu«c tÕ. N¨m 1988, NhËt B¶n thµnh lËp phßng kiÓm tra xuÊt nhËp khÈu nh÷ng mÆt hµng chiÕn l­îc, t¨ng nh©n viªn qu¶n lÝ xuÊt khÈu, t¨ng c­êng thÓ chÕ qu¶n lÝ xuÊt khÈu. Nh­ vËy, NhËt B¶n quyÕt ®Þnh x¸c lËp mét c¬ cÊu qu¶n lÝ xuÊt khÈu cã hiÖu qu¶ vµ ®¹t hiÖu suÊt cao. (2) §¬n gi¶n ho¸ thñ tôc xuÊt khÈu C¬ së ®Ó duy tr× trËt tù xuÊt khÈu cña NhËt B¶n lµ c¸c hiÖp ®Þnh cã liªn quan ®Õn xuÊt khÈu trªn c¬ së giao dÞch xuÊt nhËp khÈu . Sè l­îng hiÖp ®Þnh nµy t­¬ng ®èi nhiÒu. §Õn th¸ng 1 n¨m 91 ®· cã 9 hiÖp ®Þnh bÞ huû bá nh­ hiÖp ®Þnh cã liªn quan ®Õn ph­¬ng thøc thanh to¸n s¶n phÈm dÖt, hiÖp ®Þnh cã liªn quan ®Õn sè l­îng b¸n trong n­íc s¶n phÈm s¾t thÐp h­íng sang thÞ tr­êng EC. Vµ kÕt qu¶ lµ ®Õn thêi ®iÓm nµy chØ cßn h¬n 30 hiÖp ®Þnh trªn c¬ së luËt xuÊt nhËp khÈu. N¨m 1992, ®Ó níi láng c¸c quy chÕ xuÊt khÈu, t¨ng c­êng chÝnh s¸ch chèng ®éc quyÒn, ®¬n gi¶n ho¸ c¸c thñ tôc, chÝnh phñ níi láng quy chÕ ®èi víi viÖc xuÊt khÈu m¸y mãc vµ kÕt qu¶ lµ ®Õn th¸ng 1 n¨m 1993 th× sè hiÖp ®Þnh xuÊt khÈu trªn c¬ së luËt xuÊt khÈu lµ 29. Trong n¨m 1994, 8 hiÖp ®Þnh vÒ hµng dÖt bÞ huû bá. §Õn th¸ng 1 n¨m 1995 cßn l¹i 11 hiÖp ®Þnh; ®Õn th¸ng 1 n¨m 1996 th× cßn 8 hiÖp ®Þnh, n¨m 1997 cßn 4; ®Õn th¸ng 1 n¨m 1998 th× cßn 1 hiÖp ®Þnh thuéc hiÖp héi xuÊt khÈu. Vµ còng ®Ó t¨ng c­êng qu¶n lÝ xuÊt khÈu cña chÝnh phñ, nhµ n­íc còng quy ®Þnh nh÷ng mÆt hµng ph¶i cã sù ®ång ý cña Bé tr­ëng Bé c«ng nghiÖp vµ th­¬ng m¹i , ®ã lµ nh÷ng mÆt hµng: thuècl¸, gèm sø, dông cô nhµ bÕp b»ng kim lo¹i, ngäc trai, m¸y mãc c«ng t¸c, thÐp ®Æc thï, nguyªn liÖu thÐp, s¶n phÈm thÐp... §Õn n¨m 1995, chØ cßn 3 mÆt hµng lµ cÇn giÊy phÐp cña Bé tr­¬ng Bé th­¬ng c«ng nghiÖp vµ th­¬ng m¹i, ®ã lµ : thuèc l¸, gèm sø, ngäc trai. LuËt kiÓu d¸ng ra ®êi n¨m 59 ®­îc xem lµ mét biªn ph¸p ®¶m b¶o an toµn mÉu m· cña hµng xuÊt khÈu NhËt B¶n vµ luËt nµy ®· ®ãng vai trß quan träng gãp phÇn t¨ng l­îng hµng xuÊt khÈu . §Õn giai ®o¹n nµy, ý thøc vÒ mÉu m· cña ng­êi NhËt ®· t¨ng lªn cho nªn chÝnh phñ còng thÊy cÇn huû bá luËt nµy. Th¸ng 4 n¨m 1997, NhËt B¶n quyÕt ®Þnh huû bá luËt kiÓu d¸ng hµng xuÊt khÈu. Nhê nh÷ng biÖn ph¸p ®ã, thÞ tr­êng xuÊt khÈu ®­îc më cña réng h¬n, tû lÖ hµng xuÊt khÈu trong tæng s¶n phÈm lµm ra cµng cao thªm, ®Æc biÖt lµ nh÷ng s¶n phÈm ®­îc xo¸ bá hiÖp ®Þnh nh­ lµ hµng dÖt, m¸y c«ng t¸c... Hµng dÖt tù nhiªn, n¨m 1986, tû lÖ xuÊt khÈu chØ chiÕm 22,5%, n¨m 90 lµ 25,4% vµ ®Õn n¨m 97 ®· t¨ng lªn 35,3%. M¹ng IC, n¨m 1986 tû lÖ xuÊt khÈu chØ ®¹t 22,8% nh­ng ®Õn n¨m 1997 ®¹t 73,7%... Tû lÖ xuÊt khÈu t¨ng lªn t¹o ®iÒu kiÖn cho nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp ®ã ph¸t triÓn gãp phÇn lµm cho nÒn kinh tÕ t¨ng tr­ëng. 2.3 Nh÷ng biÖn ph¸p ®èi víi nhËp khÈu Sau vßng ®µm ph¸n Tokyo, vßng ®µm ph¸n Uruguay do Mü khëi x­íng. Vßng ®µm ph¸n Uruguay ®· diÔn ra rÊt gay go v× cã nhiÒu vÊn ®Ò c¹nh tranh quyÒn lîi gi÷a c¸c n­íc, nh­ng cuèi cïng sau 8 n¨m ®µm ph¸n, vßng ®µm ph¸n nµy còng kÕt thóc vµ ®­îc c¸c n­íc kÝ kÕt vµo th¸ng 9 n¨m 1994. KÕt qu¶ chñ yÕu cña vßng ®µm ph¸n nµy lµ gi¶m møc thuÕ quan, h¹n chÕ vµ lµm s¸ng tá c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan. Vßng ®µm ph¸n nµy lµ c¬ së ®Ó thµnh lËp tæ chøc th­¬ng m¹i quèc tÕ vµo n¨m 1995. Nh­ VËy, NhËt B¶n vÉn lµ n­íc nç lùc tham gia vµo c¸c tæ chøc quèc tÕ, ký kÕt c¸c hiÖp ®Þnh quèc tÕ vµ thùc hiÖn nh÷ng hiÖp ®Þnh ®· ®­îc kÝ kÕt bëi v× c¬ së cña chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng NhËt B¶n lµ tù do th­¬ng m¹i. 2.3.1 Nh÷ng biÖn ph¸p thùc hiÖn chÝnh s¸ch t¨ng c­êng nhËp khÈu ChÝnh s¸ch t¨ng c­êng nhËp khÈu nµy bao gåm chÕ ®é thuÕ ®Èy m¹nh nhËp khÈu s¶n phÈm; gi¶m møc thuÕ quan, t¨ng c­êng dù to¸n më réng nhËp khÈu; chÕ ®é tµi chÝnh nh»m ®Èy m¹nh nhËp khÈu, cô thÓ: (1) BiÖn ph¸p thuÕ thóc ®Èy nhËp khÈu - MiÔn, gi¶m, hoµn l¹i thuÕ ®èi víi c¸c ngµnh chÕ t¹o; thõa nh©n quü dù phßng khai th¸c thÞ tr­êng s¶n phÈm nhËp khÈu ®èi víi ngµnh b¸n bu«n, b¸n lÎ. - Nh÷ng mÆt hµng ®­íc ¸p dông biÖn ph¸p nµy lµ nh÷ng mÆt hµng ®­îc nhµ n­íc khuyÕn khÝch ®Èy m¹nh nhËp khÈu trong sè nh÷ng mÆt hµng cã thuÕ suÊt b»ng kh«ng. Cô thÓ ®ã lµ nh÷ng mÆt hµng: chñng lo¹i m¸y, m¸y ®iÖn, s¶n phÈm c«ng nghiÖp ho¸ häc... ChÝnh phñ thay ®æi tû lÖ gi¶m thuÕ hµng n¨m, ®Æc biÖt n¨m 1995, ®ång Yªn lªn gi¸ m¹nh, chÝnh phñ t¨ng giíi h¹n trªn cña viÖc nhËp khÈu tõ 10% ®Õn 30%. - Nh÷ng mÆt hµng ®­îc ¸p dông biÖn ph¸p trªn ®©y lµ nh÷ng mÆt hµng ®­îc nhµ n­íc khuyÕn khÝch nhËp khÈu, s¶n xuÊt trong n­íc kh«ng ®¸p øng ®­îc nhu cÇu, nhÊt lµ trong ®iÒu kiÖn ®ång Yªn t¨ng gi¸, tiÒn l­¬ng c«ng nh©n trong n­íc l¹i cao th× viÖc ®Çu t­ s¶n xuÊt t¹i n­íc ngoµi råi nhËp khÈu l¹i thÞ tr­êng NhËt B¶n lµ cã lîi h¬n. Tuy nhiªn, ®Ó ®¶m b¶o c©n b»ng c¸n c©n ngo¹i th­¬ng chÝnh phñ bªn c¹nh ¸p dông c¸c biÖn ph¸p thóc ®Èy nhËp khÈu nh­ng còng giíi h¹n tû lÖ trªn kho¶ng 5% tæng kim ng¹ch nhËp khÈu s¶n phÈm toµn quèc. BiÖn ph¸p nµy ®ãng vai trß lín trong viÖc chuyÓn dÞch s¶n xuÊt, tËn dông nh÷ng lîi thÕ so s¸nh mµ NhËt B¶n cã ®­îc, ®ång thêi gãp phÇn gióp ®ì nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt ®ang suy yÕu cã thêi gian vµ søc lùc ®Ó chuyÓn ®æi s¶n xuÊt, gãp phÇn ®­a nÒn kinh tÕ NhËt B¶n ®i lªn. (2) BiÖn ph¸p xo¸ bá thuÕ quan - Thùc hiÖn gi¶m, xo¸ bá thuÕ quan ®èi víi nh÷ng s¶n phÈm c«ng nghiÖp ®Ó më cöa thÞ tr­êng. - Hoµn l¹i thuÕ ®èi víi c¸c hµng ho¸ t¸i xuÊt khÈu ®Ó khuyÕn khÝch xuÊt khÈu. Nh­ vËy, tuy ¸p dông chÝnh s¸ch më réng nhËp khÈu nh­ng NhËt B¶n vÉn ®Æt xuÊt khÈu lªn hµng ®Çu v× ®ã míi lµ nguån ®éng lùc thóc ®Èy s¶n xuÊt trong n­íc ph¸t triÓn, t¨ng c­êng thÕ m¹nh kinh tÕ trªn tr­êng quèc tÕ. (3) BiÖn ph¸p t¨ng c­êng dù to¸n më réng nhËp khÈu T¨ng chi phÝ nh»m më réng nhËp khÈu hµng n¨m. - Nh÷ng chi phÝ nµy nh»m ®Ó trang bÞ nh÷ng thiÕt bÞ th«ng tin míi phôc vô cho viÖc cung cÊp nh÷ng th«ng tin nhËp khÈu ®Õn ng­êi tiªu dïng, chi phÝ göi nh÷ng nhµ chuyªn m«n sang n­íc ngoµi khia th¸c thÞ tr­êng, chi phÝ mêi c¸c nhµ kinh tÕ ¢u Mü vÒ n­íc m×nh... NhËt B¶n lµ ®Êt n­íc ph¸t triÓn ®­îc dùa vµo bªn ngoµi, cô thÓ ë ®©y;µ nhê vµo xuÊt nhËp khÈu. ViÖc t×m kiÕm nh÷ng nguån nhiªn liÖu, s¶n phÈm míi phôc vô cho s¶n xuÊt vµ tiªu dïng lµ rÊt quan träng. §ång thêi NhËt B¶n còng xem träng viÖc cung cÊp nh÷ng th«ng tin vÒ hµng nhËp khÈu, h­íng dÉn ng­êi tiªu dïng trong n­íc sö dông cã hiÖu qu¶ nh÷ng s¶n phÈm nhËp khÈu tr¸nh l·ng phÝ ngo¹i tÖ. BiÖn ph¸p nµy ®­îc ®Ò ra nh»m thùc hiÖn nh÷ng ý t­ëng trªn, ®iÒu tiÕt nhËp khÈu ph¸t triÓn ®óng h­íng. (4) ChÝnh s¸ch tµi chÝnh xóc tiÕn nhËp khÈu Thµnh lËp vµ n©ng cao hiÖu qu¶ cña c¸c nguån tµi chÝnh xóc tiÕn nhËp khÈu. §ã lµ c¸c nguån: - “Nguån tµi chÝnh nhËp khÈu s¶n phÈm” do ng©n hµng xuÊt nhËp khÈu NhËt B¶n cung cÊp cho nh÷ng ph¸p nh©n n­íc ngoµi vµ nh÷ng nhµ nhËp khÈu s¶n phÈm. - “ChÕ ®é tµi chÝnh l·i suÊt thÊp ®èi víi c¸c thiÕt bÞ cã liªn quan ®Õn më réng nhËp khÈu ” vµ “chÕ ®é tµi chÝnh l·i xuÊt thÊp víi ®Çu t­ trùc tiÕp cña c¸c c«ng ty n­íc ngoµi” cña ng©n hµng ph¸t triÓn. - ChÕ ®é cho c¸c c«ng ty võa vµ nhá b¸n hµng nhËp khÈu vay cña quü tµi chÝnh doanh nghiÖp võa vµ nhá, vµ quü tµi chÝnh quèc gia ®Ó nh÷ng c«ng ty nµy b¸n hµng nhËp khÈu ®­îc thuËn lîi. ... (5) C¸c biÖn ph¸p kh¸c Ngoµi ra chÝnh phñ cßn ¸p dông nh÷ng biÖn ph¸p kh¸c nh­ thùc hiÖn kÕ ho¹ch xóc tiÕn nhËp khÈu nh÷ng s¶n phÈm n­íc ngoµi ®Æc biÖt tõ th¸ng 4 n¨m 1984, viÖn trî cho nh÷ng triÓn l·m s¶n phÈm ë n­íc ngoµi. 2.3.2 VÒ chÕ ®é thuÕ Tõ n¨m 1986, chÝnh phñ tiÕp tôc thùc hiÖn gi¶m thuÕ ®èi víi c¸c mÆt hµng, ®Æc biÖt lµ sau vßng ®am ph¸n Uruguay, møc thuÕ cµng gi¶m vµ NhËt B¶n chuyÓn sang qu¶n lý nhËp khÈu b»ng quota sang chÕ ®é qu¶n lý b»ng thuÕ ®èi víi c¸c mÆt hµng huû bá h¹n chÕ sè l­îng theo c¸c hiÖp ®Þnh ®· kÝ kÕt. Riªng ngµnh c«ng nghiÖp khai kho¸ng tû lÖ gi¶m thuÕ thuÕ lµ 61% (cao nhÊt thÕ giíi). B¶ng 11: Tû lÖ thuÕ quan cña ngµnh c«ng nghiÖp khai kho¸ng cña c¸c n­íc tr­íc vµ sau vßng ®µm ph¸n Uruguay N­íc Tr­íc Uruguay - Sau Uruguay Tû lÖ gi¶m NhËt 3,8 - 1,5 61% Mü 5,4 - 3,5 35% EC 5,7 - 3,6 37% Canada 9,0 - 4,9 46% Nguån: trang 653 "B¶ng c¸o b¹ch th«ng th­¬ng" NXB Bé C«ng th­¬ng nghiÖp NhËt B¶n n¨m 1998 2.3.3. VÒ biÖn ph¸p h¹n chÕ sè l­îng Trong giai ®o¹n nµy, NhËt B¶n tiÕp tôc xo¸ bá h¹n chÕ sè l­îng ®èi víi nh÷ng mÆt hµng cßn l¹i. Tõ th¸ng 4 n¨m 1986, chÝnh phñ xo¸ bá h¹n chÕ sè l­îng ®èi víi giÇy da vµ da thuéc. Tõ th¸ng 4 n¨m 1992, xo¸ bá quota ®èi víi than ®¸. Nh­ vËy ®Õn thêi ®iÓm th¸ng 4 n¨m 1993 cßn 12 mÆt hµng n«ng nghiÖp ph¶i chÞu quota. Th¸ng 7 n¨m 1988, NhËt B¶n kÝ kÕt víi Mü vÒ thêi ®iÓm, c¸c biÖn ph¸p xö lý tù do ho¸ 12 mÆt hµng nµy gi÷a 2 n­íc. Theo tho¶ thuËn gi÷a NhËt vµ Mü th× viÖc nhËp khÈu thÞt bß vµ cam ®· ®­îc gi¶i quyÕt gi÷a hai n­íc. Trong 12 mÆt hµng nµy, 8 mÆt hµng (trõ s¶n phÈm s÷a vµ tinh bét) ®· ®­îc huû bá chÕ ®é quota theo kÕ ho¹ch tù do ho¸ nhËp khÈu cho ®Õn n¨m 1992. Th¸ng 4 n¨m 1994, sau khi kÕt thóc vßng ®µm ph¸n Uruguay, NhËt B¶n quyÕt ®Þnh huû bá quota ®èi víi nh÷ng mÆt hµng n«ng s¶n cßn l¹i (trõ g¹o), chuyÓn sang qu¶n lý b»ng thuÕ quan. KÕt qu¶ lµ cßn 5 mÆt hµng ¸p dông chÕ ®é quota nhËp khÈu (cho ®Õn th¸ng 2 n¨m 1998). ChÝnh s¸ch b¶o hé n«ng nghiÖp lµ chÝnh s¸ch mang tÝnh chÊt chÝnh trÞ néi bé cña c¸c quèc gia vµ phÇn lín c¸c n­íc trªn thÕ giíi ®Òu ¸p dông biªn ph¸p b¶o hé s¶n phÈm n«ng nghiÖp. NhËt B¶n vèn dÜ lµ mét n­íc n«ng nghiÖp nªn viÖc b¶o hé lµ tÊt nhiªn, nh­ng tr­íc ng­ìng cöa cña vßng ®µm ph¸n Uruguay. NhËt B¶n ph¶i më cöa thÞ tr­êng n«ng s¶n, xo¸ bá chÕ ®é quota ®èi víi hµng n«ng s¶n. §©y lµ mét hy sinh lín cña NhËt B¶n, nh­ng ®øng vÒ ph­¬ng diÖn kinh tÕ, ®iÒu ®Êy t¹o ®iÒu kiÖn ®æi lÊy nh÷ng ®iÒu kiÖn cã lîi h¬n trong th­¬ng m¹i quèc tÕ, gióp cho xuÊt khÈu nh÷ng s¶n phÈm c«ng nghiÖp, nh÷ng s¶n phÈm vèn dÜ lµ ­u thÕ cña NhËt B¶n, gióp cho ngµnh c«ng nghiÖp trong n­íc ph¸t triÓn. Nh­ vËy, cã thÓ nãi, trong mçi thêi k×, chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng cã nh÷ng ®Æc ®iÓm kh¸c nhau. Thêi k× 1956 ~ 1973 lµ thêi k× t¨ng tr­ëng kinh tÕ cao ®é. ChÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng trong thêi k× nµy lµ ®Èy m¹nh xuÊt khÈu nh»m c¶i thiÖn c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ, t¹o nguån ngo¹i tÖ ®Ó nhËp khÈu, t¨ng c­êng kh¶ n¨ng ®Çu t­ trong n­íc, t¨ng c­êng kh¶ n¨ng xuÊt khÈu sang c¸c n­íc ph¸t triÓn nh»m n©ng cao uy tÝn cña hµng NhËt B¶n trªn thÞ tr­êng quèc tÕ, xóc tiÕn xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng ®¹t gi¸ trÞ kinh tÕ cao nh­ hµng chÕ t¹o, thóc ®Èy tù do ho¸ th­¬ng m¹i, ... §Ó thùc hiÖn nh÷ng chÝnh s¸ch ®ã, NhËt B¶n ®· ¸p dông mét lo¹t c¸c biÖn ph¸p ®¹t hiÖu qu¶ cao nh­ c¶i tiÕn l¹i hÖ thèng thuÕ, chuyÓn dÇn sang h×nh thøc qu¶n lÝ ngo¹i th­¬ng b»ng hÖ thèng thuÕ, hç trî tµi chÝnh xuÊt nhËp khÈu, thµnh lËp c¸c tæ chøc hç trî xuÊt nhËp khÈu. §Õn thêi k× 1974 ~ 1984, nÒn kinh tÕ NhËt B¶n chÞu ¶nh h­ëng s©u s¾c cña 2 cuéc khñng ho¶ng dÇu l­¶, ®­¬ng dÇu víi c¸c vÊn ®Ò vÒ nhiªn liÖu. Do vËy, chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng thêi k× nµy g¾n víi c¸c vÊn ®Ò vÒ nguyªn nhiªn liÖu, NhËt B¶n tiÕp tôc ®Èy nhanh tèc ®é tù do ho¸, hoµ nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Tõ n¨m 1985 vÒ sau, nÒn kinh tÕ NhËt B¶n ph¸t triÓn ch÷ng l¹i, kh«ng ®¹t ®­îc sù ph¸t triÓn thÇn k× nh­ nh÷ng giai ®o¹n tr­íc. Lµ mét n­íc cã c¸n c©n th­¬ng m¹i d­ thõa, NhËt B¶n buéc ph¶i thi hµnh mét chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng nh»m h¹n chÕ nh÷ng xung ®ét ngo¹i th­¬ng víi c¸c n­íc kh¸c, tiÕp tôc n©ng cao c¬ cÊu xuÊt khÈu, ®Èy m¹nh nhËp khÈu phôc vô cho nhu cÇu ngµy cµng cao cña d©n chóng NhËt B¶n. Trong mçi giai ®o¹n, chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng cña NhËt B¶n mang nh÷ng ®Æc tr­ng riªng nh­ng nãi chung cã nh÷ng ®Æc ®iÓm sau: - Thùc hiÖn chÝnh s¸ch tù do ho¸ th­¬ng m¹i kÕt hîp víi b¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc. - ChÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng qua c¸c thêi k× cã liªn quan chÆt chÏ ®Õn chÝnh s¸ch kinh tÕ kh¸c cña NhËt B¶n vµ c¸c hiÖp ®Þnh cña c¸c vßng ®µm ph¸n cña tæ chøc GATT vµ WTO. - Thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®Èy m¹nh xuÊt khÈu, nhÊt lµ nh÷ng mÆt hµng cã tr×nh ®é c«ng nghÖ cao. - §a d¹ng ho¸ mÆt hµng vµ ®a ph­¬ng ho¸ thÞ tr­êng xuÊt nhËp khÈu. - Thùc hiÖn chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng víi c¬ cÊu xuÊt nhËp khÈu phôc vô vµ phï hîp víi qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¬ cÊu x¶n xuÊt. Nhê thùc hiÖn chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng hîp lý, phï hîp víi tõng thêi k× kinh tÕ nªn ngo¹i th­¬ng NhËt B¶n ®· thùc sù ®ãng gãp quan träng cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ trong n­íc, n©ng cao uy tÝn cña hµng ho¸ NhËt B¶n trªn tr­êng quèc tÕ, gióp NhËt B¶n trë thµnh mét c­êng quèc kinh tÕ trªn thÕ giíi lµm cho c¶ thÕ giíi ph¶i kinh ng¹c vµ häc hái. Ch­¬ng III Bµi häc kinh nghiÖm ®èi víi ViÖt Nam I. Nh÷ng t­¬ng ®ång vµ kh¸c biÖt gi÷a ViÖt Nam vµ NhËt B¶n Trong ch­¬ng II ®· nghiªn cøu nh÷ng ®Æc ®iÓm chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng cña NhËt B¶n vµ vai trß cña nã ®èi víi sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ. VËy ViÖt Nam cã thÓ vËn dông chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng cña NhËt B¶n vµo ®iÒu kiÖn cña ViÖt Nam vµ cã thÓ ®¹t ®­îc nh÷ng t¨ng tr­ëng thÇn kú nh­ NhËt B¶n ®­îc hay kh«ng? §Ó tr¶ lêi nh÷ng c©u hái ®ã, trong phÇn nµy sÏ nghiªn cøu nh÷ng nÐt t­¬ng ®ång vµ kh¸c biÖt gi÷a ViÖt Nam vµ NhËt B¶n, trªn c¬ së ®ã rót ra nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm cho ViÖt Nam. VÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, d©n sè NhËt B¶n lµ mét quÇn ®¶o réng lín, n»m ë phÝa ®«ng lôc ®Þa Ch©u ¸; gåm bèn ®¶o chÝnh vµ kho¶ng 3900 ®¶o nhá kh¸c n»m trªn biÓn Th¸i B×nh D­¬ng. Tæng diÖn tÝch cña n­íc NhËt lµ 377815 km2, lín h¬n diÖn tÝch cña ViÖt Nam (392465 km2) chõng 15%. D©n sè NhËt B¶n theo thèng kª n¨m 1996 lµ 125,9 triÖu d©n, ®øng hµng thø s¸u trªn thÕ giíi, gÊp hai lÇn d©n sè ViÖt Nam. Còng nh­ ViÖt Nam, ®åi nói chiÕm 2/3 diÖn tÝch n­íc NhËt. V× thÕ, ®¹i ®a sè d©n c­ ®Òu sinh sèng ë ®ång b»ng, vµ mËt ®é d©n sè ë ®ã cßn cao h¬n bÊt kú n¬i nµo trªn thÕ giíi. Vµ mét ®Æc thï cña NhËt B¶n lµ 49% d©n sè sèng tËp trung ë Tokyo, Nagoya, osaka vµ nh÷ng thµnh phè lín xung quanh ®ã. MÆc dï ®Êt ®ai trång trät chØ chiÕm kho¶ng 19% diÖn tÝch tÊt c¶ vµ rÊt nghÌo chÊt h÷u c¬, song nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp vÉn cã vai trß ®Æc biÖt trong ®êi sèng d©n c­ NhËt B¶n cho ®Õn ®Çu thÕ kû XX. Nãi c¸ch kh¸c, còng nh­ ViÖt Nam, NhËt B¶n rÊt coi träng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Gièng nh­ ViÖt Nam, lóa lµ n«ng s¶n chñ yÕu, s¶n l­îng lóa vµo ®Çu n¨m 1996 lµ 10,33 triÖu tÊn, tuy s¶n l­îng kh«ng nhiÒu nh­ ViÖt Nam, d­ thõa ®Ó xuÊt khÈu nh­ng s¶n l­îng lóa cña NhËt B¶n còng chiÕm 1/3 tæng gi¸ trÞ n«ng s¶n. VÒ tµi nguyªn thiªn nhiªn, kh¸c víi ViÖt Nam lu«n tù hµo cã “Rõng vµng biÓn b¹c” th× NhËt B¶n ngoµi ®¸ v«i vµ khÝ Sunfua cã rÊt Ýt tµi nguyªn kho¸ng s¶n, vµ ®ã lµ mét nh­îc ®iÓm tù nhiªn c¨n b¶n kh«ng thÓ kh¸c ®­îc cña nÒn kinh tÕ NhËt B¶n. NhËt tuy cã má than ë Hokkaido vµ Kyushu nh­ng chÊt l­îng kh«ng ®­îc tèt l¾m vµ chØ cung cÊp ®­îc kho¶ng 15% nhu cÇu tiªu thô trong n­íc. Do ®ã, hÇu hÕt nguån nguyªn liÖu chÊt l­îng cÇn thiÕt cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ ®Òu ph¶i nhËp khÈu vµ NhËt B¶n lµ ®Êt n­íc phô thuéc vµo bªn ngoµi kh¸ lín. Nh­ng còng nh­ ViÖt Nam, lµ mét quÇn ®¶o cho nªn NhËt B¶n rÊt giµu tµi nguyªn biÓn. Vµ h¶i s¶n tõ x­a ®· trë thµnh nguån cung cÊp chÊt ®¹m chÝnh cho ng­êi NhËt. MÆc dÇu s¶n l­îng h¶i s¶n ®¸nh b¾t ®­îc cña NhËt B¶n rÊt lín nh­ng kh«ng ®¸p øng ®­îc ®ñ nhu cÇu, cho nªn NhËt B¶n vÉn lµ n­íc nhËp khÈu h¶i s¶n lín trªn thÕ giíi. VÒ kinh tÕ, x· héi Kh¸c víi ViÖt Nam theo chÕ ®é chñ nghÜa x· héi th× NhËt B¶n l¹i theo chÕ ®é qu©n chñ, cã vua vµ bé m¸y chÝnh phñ. Vua tuy kh«ng cã thÈm quyÒn ®èi víi chÝnh phñ mµ chØ ®¶m nhiÖm nh÷ng ho¹t ®éng nhµ n­íc do hiÕn ph¸p quy ®Þnh. Quèc héi lµ c¬ quan quyÒn lùc nhµ n­íc cao nhÊt vµ lµ c¬ quan lËp ph¸p duy nhÊt ë NhËt B¶n. Quèc héi gåm th­îng nghÞ viÖn vµ h¹ nghÞ viÖn. QuyÒn hµnh ph¸p thuéc vÒ néi c¸c, gåm cã thñ t­íng vµ kh«ng qu¸ 20 bé tr­ëng, chÞu tr¸ch nhiÖm tËp thÓ tr­íc quèc héi. Còng nh­ ViÖt Nam, NhËt B¶n tr­íc ®©y lµ mét quèc gia phong kiÕn vµ chÕ ®é phong kiÕn nµy bÞ sôp ®æ vµo n¨m 1945 khi qu©n ®ång minh th¾ng trËn trªn kh¾p c¸c mÆt trËn. Tuy nhiªn tõ n¨m 1945 chÕ ®é chÝnh trÞ NhËt B¶n rÊt æn ®Þnh trong khi ®ã ViÖt Nam ph¶i mÊt thªm 30 n¨m kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p vµ ®Õ quèc Mü. V× vËy, vÒ khëi ®iÓm x©y dùng kinh tÕ th× cã thÓ nãi r»ng ViÖt Nam lµ mét n­íc ®· ph¸t triÓn chËm h¬n NhËt B¶n 30 n¨m. Sau nh÷ng n¨m dµi c¸ch m¹ng NhËt B¶n lµ mét n­íc b¹i trËn th× ViÖt Nam lµ mét n­íc th¾ng lîi vÎ vang tr­íc hai c­êng quèc lín lµ Ph¸p vµ Mü. Sau chiÕn tranh chèng Mü mäi ng­êi d©n ViÖt Nam còng nh­ trªn thÕ giíi ®Òu hy väng vµo mét nÒn hoµ b×nh cho nh©n d©n ViÖt Nam, vµ chÝnh phñ vµ nh©n d©n c¸c d©n téc trªn thÕ giíi ®Òu cã th¸i ®é tÝch cùc gióp ViÖt Nam kh¾c phôc l¹i nh÷ng hËu qu¶ cña chiÕn tranh. Nh­ng xung quanh vÊn ®Ò xung ®ét víi chÝnh quyÒn Polpot ë Campuchia, ViÖt Nam hoµn toµn bÞ c« lËp trªn thÕ giíi. Hoµn c¶nh nµy gièng víi NhËt B¶n nh÷ng n¨m ®Çu sau chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø hai. NhËt B¶n còng mÊt gÇn h¬n 10 n¨m ®Ó kh«i phôc nÒn kinh tÕ vµ b¾t ®Çu kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ cña m×nh trªn tr­êng quèc tÕ. ViÖt Nam còng vËy, sau chiÕn tranh lµ mét ng­êi chiÕn th¾ng, nh­ng vÒ mÆt kinh tÕ, ViÖt Nam l¹c hËu h¬n so víi c¸c n­íc xung quanh. ViÖt Nam ®· nhËn thøc ®­îc vÊn ®Ò ®ã vµ thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®æi míi vµ ®iÒu nµy ®­îc thùc hiÖn sau chiÕn tranh kÕt thóc 10 n¨m. ViÖt Nam, mét mÆt tÝch cùc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò Campuchia vµ mÆt kh¸c tÝch cùc ¸p dông nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, thùc hiÖn chÝnh s¸ch më cöa. N¨m 1991 vÊn ®Ò Campuchia ®­îc gi¶i quyÕt vµ ViÖt Nam tho¸t khái sù c« lËp kinh tÕ quèc tÕ, b¾t ®Çu x©y dùng ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thuËn lîi h¬n. Nh­ vËy cã thÓ cho r»ng kû nguyªn t¨ng tr­ëng kinh tÕ nhanh cña NhËt B¶n b¾t ®Çu tõ n¨m 1956 th× ViÖt Nam lµ n¨m 1991, khi ViÖt Nam b¾t ®Çu tho¸t khái sù c« lËp cña thÕ giíi. VÒ kinh tÕ Kinh tÕ NhËt B¶n liªn tôc ph¸t triÓn nhanh tõ nh÷ng n¨m 50 ®Õn nh÷ng n¨m 60. Tèc ®é t¨ng tr­ëng b×nh qu©n hµng n¨m thùc tÕ ®¹t 11% trong nh÷ng n¨m 60. Nh­ ®· ®Ò cËp trong ch­¬ng hai, c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ thêi ®ã nh»m khuyÕn khÝch xuÊt khÈu. NhËt B¶n ®· ®­îc lîi nhê m«i tr­êng kinh tÕ thÕ giíi më réng vµ viÖc cung cÊp dåi dµo nguån n¨ng l­îng t­¬ng ®èi rÎ tõ n­íc ngoµi trong suèt thêi kú nµy. Lµ mét n­íc nghÌo nµn vÒ tµi nguyªn, nh­ng trong thêi kú t¨ng tr­ëng cao, NhËt B¶n kh«ng hÒ gÆp khã kh¨n trong viÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nguyªn liÖu. Kh¸c víi b©y giê, vÊn ®Ò nguyªn vËt liÖu g¾n liÒn víi nh÷ng vÊn ®Ò m«i tr­êng chÝnh s¸ch ph¸t triÓn cña c¸c quèc gia trªn thÕ giíi vµ gi¸ c¶ nguyªn vËt liÖu còng cã xu h­íng leo thang. Nh­ thÕ cã nghÜa lµ m«i tr­êng ph¸t triÓn thêi kú t¨ng tr­ëng kinh tÕ nhanh cña NhËt B¶n vµ ViÖt Nam lµ kh¸c nhau. Trong nh÷ng n¨m 50, 60 m«i tr­êng kinh tÕ thÕ giíi ®­îc më réng nh­ng chØ giíi h¹n ë c¸c quèc gia ph¸t triÓn ph­¬ng t©y, vµ thêi kú ®ã lµ thêi kú hoµng kim cña ph­¬ng t©y. NhËt B¶n lµ mét n­íc Ch©u ¸ cho nªn gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ cña m×nh, chÞu nhiÒu thiÖt thßi trong bu«n b¸n quèc tÕ. Nh­ng hiÖn nay nÒn kinh tÕ thÕ giíi ®ang chuyÓn sang phÝa ®«ng Ch©u ¸, vµ ViÖt Nam gÆp rÊt nhiÒu thuËn lîi ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ. NhËt B¶n chØ hoµn toµn nhËn viÖn trî cña Mü ®Ó kh¾c phôc kinh tÕ vµ ph¸t triÓn nhanh nÒn kinh tÕ dùa vµo nh÷ng quan hÖ mËt thiÕt víi Mü. ViÖt Nam trong giai ®o¹n hiÖn nay cã thÓ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ cña m×nh th«ng qua s­ gióp ®ì viÖn trî cña c¸c tæ chøc, chÝnh s¸ch, c¸c quèc gia trªn thÕ giíi. M«i tr­êng thÕ giíi ®· më réng h¬n nhiÒu cho ViÖt Nam ®Ó ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ cña m×nh. NhËt B¶n trong nh÷ng n¨m 50 lµ ®Êt n­íc NhËt ®ang ®øng tr­íc ng­ìng cöa ph¶i gia héi nhËp vµo tæ chøc GATT vµ c¸c tæ chøc thÕ giíi kh¸c. Vµ hiÖn nay ViÖt Nam còng ®ang phÊn ®Êu tÝch cùc ®Ó tham gia vµo c¸c tæ chøc cña khu vùc, thÕ giíi nhÊt lµ tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi WTO. Lµ mét n­íc nghÌo nµn vÒ tµi nguyªn, NhËt B¶n ®· nhËn thøc ®­îc lµ NhËt B¶n sÏ kh«ng thÓ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ cña m×nh nÕu kh«ng dùa vµo bªn ngoµi. Trong giai ®o¹n hiÖn nay t×nh h×nh thÕ giíi còng ®· thay ®æi rÊt nhiÒu, xu h­íng quèc tÕ ho¸ ®êi sèng kinh tÕ ®ang ®­îc më réng, mét quèc gia kh«ng thÓ tån t¹i ®­îc vµ ph¸t triÓn nÕu chØ dùa vµo nguån lùc bªn trong. ChÝnh v× thÕ, xu h­íng tham gia vµo c¸c tæ chøc kinh tÕ thÕ giíi lµ mét ®iÒu tÊt nhiªn, kh«ng thÓ tr¸nh khái. Nh­ vËy nhu cÇu tham gia vµo c¸c tæ chøc kinh tÕ thÕ giíi cña NhËt trong nh÷ng n¨m 50 vµ ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m 90 t­¬ng ®èi gièng nhau, nh­ng xuÊt ph¸t ®iÓm l¹i kh¸c nhau, do m«i tr­êng quèc tÕ kh¸c nhau. §éng lùc cho nÒn kinh tÕ NhËt B¶n ph¸t triÓn nhanh trong thêi kú t¨ng tr­ëng kinh tÕ cao tr­íc hÕt lµ nhu cÇu trong n­íc. NhËt B¶n t¨ng c­êng ®Çu t­ trong n­íc thóc ®Èy s¶n xuÊt trong n­íc ®Ó th¶o m·n nhu cÇu tiªu dïng trong n­íc vµ xuÊt khÈu. NÒn kinh tÕ NhËt B¶n ph¸t triÓn nhanh lµ kÕt qu¶ ®ãng gãp rÊt lín cña c¸c c«ng ty võa vµ nhá. ChÝnh nh÷ng c«ng ty nµy ®· thÝch øng rÊt nhanh chãng víi nh÷ng thay ®æi trªn thÞ tr­êng. kÞp thêi thay ®æi c¬ cÊu s¶n xuÊt phï hîp víi thÞ tr­êng thÕ giíi. ViÖt Nam võa míi chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng n»m trong tay c¸c c«ng ty quèc doanh vµ hiÖn nay th× còng b¾t ®Çu cæ phÇn ho¸ c¸c c«ng ty quèc doanh, nh÷ng vÊn ®Ò ®ã hiÖn vÊn ®ang ë giai ®o¹n ban ®Çu. §ãng gãp cho sù ph¸t triÓn nhanh cña nÒn kinh tÕ NhËt B¶n còng ph¶i kÓ ®Õn sù tiÕt kiÖm cña d©n chóng. TiÕt kiÖm cña NhËt B¶n vµo hµng n¨m lín nhÊt trªn thÕ giíi. Ng©n hµng NhËt B¶n ®· huy ®éng tèt nguån vèn nhµn rçi cña nh©n d©n cho c¸c doanh nghiÖp vay ®Ó ph¸t triÓn vµ më réng s¶n xuÊt, ®Èy nhanh xuÊt khÈu vµ thu ®­îc ngo¹i tÖ. Cho nªn bªn c¹nh nguån vèn vay n­íc ngoµi, NhËt B¶n vÉn chñ yÕu sö dông nh÷ng nguån vèn xuÊt ph¸t tõ trong n­íc. Cßn ViÖt Nam hiÖn nay vÉn ch­a huy ®éng ®­îc hÕt c¸c nguån vèn nhµn rçi trong d©n mµ vÉn ph¶i chñ yÕu dùa vµo nguån vay viÖn trî, nguån vèn ®Çu t­ tõ bªn ngoµi ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt. Vµ ®Æc ®iÓm nµy còng lµ ®Æc ®iÓm chung cña c¸c n­íc §«ng Nam ¸, vµ bµi häc kinh nghiÖm cña c¸c n­íc §«ng Nam ¸ sau cuéc khñng ho¶ng tiÒn tÖ còng rÊt bæ Ých cho chóng ta häc tËp. Tr×nh ®é khoa häc kü thuËt b©y giê vµ 30 n¨m tr­íc lµ hoµn toµn kh¸c nhau. NhËt B¶n ®· ph¸t triÓn nhanh nÒn kinh tÕ cña m×nh nhê vµo ®Çu t­ m¹nh mÏ cña t­ nh©n, vµo nhµ m¸y vµ thiÕt bÞ míi t¹o ra, ®Çu t­ vµo nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt míi lóc bÊy giê nh­ ngµnh ®iÖn tö. Cã thÓ nãi nÒn kinh tÕ NhËt B¶n ph¸t triÓn m¹nh lµ do c¸c ngµnh c«ng nghiÖp øng dông ph¸t triÓn m¹nh mÏ vµ NhËt B¶n ®· n©ng cao ®­îc uy tÝn cña c¸c s¶n phÈm nh÷ng ngµnh ®ã trªn thÞ tr­êng quèc tÕ th«ng qua ngo¹i th­¬ng, xuÊt khÈu nh÷ng mÆt hµng ®ã. VËy thùc tr¹ng cña ViÖt Nam lµ g×? S¶n phÈm xuÊt khÈu cña ViÖt Nam hiÖn nay lµ nh÷ng s¶n phÈm thuéc ngµnh N«ng – L©m – H¶i s¶n, c«ng nghiÖp nhÑ vµ chñ yÕu trªn h×nh thøc gia c«ng. ThÕ th× liÖu ViÖt Nam cã kh¶ n¨ng ®¹t ®­îc sù t¨ng tr­ëng nh­ NhËt B¶n d­îc hay kh«ng? ChÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng cña ViÖt Nam vµ NhËt B¶n ®Òu h­íng vÒ xuÊt khÈu, ®Èy m¹nh xuÊt khÈu nh»m môc ®Ých thu ngo¹i tÖ. Nh­ng xÐt vÒ c¬ cÊu xuÊt khÈu th× l¹i kh¸c. Lµ mét n­íc t­¬ng ®èi giµu tµi nguyªn thiªn nhiªn, ViÖt Nam tËp trung s¶n xuÊt nh÷ng s¶n phÈm n«ng nghiÖp, ng­ nghiÖp, dÇu khÝ, trong khi ®ã NhËt B¶n l¹i ®Èy m¹nh xuÊt khÈu nh÷ng s¶n phÈm cña ngµnh c«ng nghiÖp, nhÊt lµ ngµnh chÕ t¹o. VÒ nhËp khÈu th× NhËt B¶n khuyÕn khÝch nhËp khÈu nguyªn vËt liÖu phóc vô cho s¶n xuÊt trong n­íc, cßn ViÖt Nam th× lµ nhËp khÈu c¸c lo¹i m¸y mãc thiÕt bÞ hiÖn ®¹i hãa c¸c ngµnh s¶n xuÊt trong n­íc. Mét nh©n tè hç trî cho sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña NhËt B¶n trong suèt thêi kú t¨ng tr­ëng cao lµ NhËt B¶n s½n cã mét lùc l­îng lao ®éng dåi dµo cã tr×nh ®é gi¸o dôc cao. §iÒu nµy rÊt gièng víi ViÖt Nam. Còng nh­ ViÖt Nam, NhËt B¶n hµng n¨m còng cã mét lùc l­îng lín thanh niªn tham gia vµo lùc l­îng lao ®éng, vµ còng cã nhiÒu c«ng d©n n«ng nghiÖp di chuyÓn tõ c¸c vïng quª kiÕm viÖc lµm trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp vµ dÞch vô ë c¸c thµnh phè lín. Nh­ng sù thËt lµ so víi ng­êi ViÖt Nam th× cã thÓ nãi ng­êi NhËt lao ®éng ch¨m chØ vµ tû mû h¬n. Hä cÇn mÉn vµ lÆng lÏ nh­ mét con ong lµm mËt vµ lµm viÖc hÕt m×nh, kh«ng chØ cho riªng b¶n th©n, mµ lµ cho “nhãm cña m×nh” tøc lµ cho gia ®×nh, cho c«ng ty… cña m×nh. NhÊt lµ hä rÊt phÊn ®Êu cho sù lín m¹nh cña c«ng ty mµ hä g¾n bã suèt ®êi víi nã th«ng qua chÕ ®é lµm viÖc suèt ®êi. Trong nh÷ng n¨m 50, 60 lµ nh÷ng n¨m cña thêi kú t¨ng tr­ëng cao, NhËt B¶n ®· biÕt tËn dông ®­îc lîi thÕ so s¸nh vÒ nh©n c«ng. Trong nh÷ng n¨m nµy, tiÒn l­¬ng cña ng­êi lao ®éng thÊp h¬n nhiÒu so víi c¸c n­íc kh¸c, nªn c¸c s¶n phÈm sö dông nhiÒu søc lao ®éng cã søc c¹nh tranh rÊt lín trªn thÞ tr­êng. Nh­ ®· ®Ò cËp trong ch­¬ng hai, c¸c s¶n phÈm cña ngµnh c«ng nghiÖp nhÑ chiÕm tû träng rÊt lín trong c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu nh÷ng n¨m 50 vµ ®Çu nh÷ng n¨m 60. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ NhËt B¶n ®· ban ®Çu ph¸t triÓn nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp nhÑ, sö dông nhiÒu lao ®éng. Vµ ViÖt Nam hiÖn nay còng cã ®­îc sù ®Çu t­ tõ c¸c c«ng ty trong vµ ngoµi n­íc vµo c¸c lÜnh vùc sö dông nhiÒu nh©n c«ng. Nh­ng hiÖn nay kh¸c víi NhËt B¶n chóng ta còng ph¶i chÞu sù c¹nh tranh gay g¾t víi c¸c quèc gia trong khu vùc nh­ Trung Quèc, Th¸i Lan vÒ lîi thÕ nh©n c«ng nµy. HiÖn nay NhËt B¶n ®· trë thµnh mét c­êng quèc kinh tÕ trªn thÕ giíi cho nªn ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn kinh tÕ lµ kh¸c xa víi ViÖt Nam cña chóng ta vÒ mäi mÆt, nh­ng trong m«i tr­êng quèc tÕ ho¸, nh÷ng vÊn ®Ò quèc tÕ ®Òu mang tÝnh chÊt toµn cÇu, ¶nh h­ëng ®Õn tÊt c¶ c¸c quèc gia, th× nh÷ng bµi häc cña NhËt B¶n vÉn cßn cã Ých lîi ®èi víi ViÖt Nam. II. Bµi häc kinh nghiÖm rót ra tõ NhËt B¶n 1. Hoµn thiÖn hÖ thèng luËt ph¸p mét c¸ch ®ång bé, phï hîp víi hÖ thèng luËt ph¸p vµ th«ng lÖ quèc tÕ. Ngay sau khi giµnh ®­îc chÝnh quyÒn tù chñ vÒ kinh tÕ, NhËt B¶n ®· x©y dùng mét hÖ thèng vÒ ngo¹i th­¬ng, nh­ “LuËt qu¶n lý ngo¹i th­¬ng vµ chÕ ®é ngo¹i hèi”, “Ph¸p lÖnh qu¶n lý viÖc chi tr¶ ®èi ngo¹i vµ nhËp khÈu”, “Ph¸p lÖnh vÒ qu¶n lý xuÊt khÈu”… ®¶m b¶o m«i tr­êng ph¸p lý tèt t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp kinh doanh xuÊt nhËp khÈu hoat ®éng tèt. §èi víi ViÖt Nam, chóng ta ®ang trong giai ®o¹n ban ®Çu hoµn chØnh c¸c hÖ thèng luËt. HÖ thèng luËt ph¸p cña ViÖt Nam hiÖn nay cßn ch­a hoµn chØnh vµ nhÊt qu¸n. LuËt ngo¹i th­¬ng chØ míi ®­îc ra ®êi vµ n¨m 1997. Ngoµi ra nhiÒu bé luËt ®­îc ban hµnh vµ cã hiÖu lùc trong thêi gian dµi míi cã c¸c v¨n b¶n thùc hiÖn, nh­ng nhiÒu khi v¨n b¶n nµy ch­a ®­îc cô thÓ, chi tiÕt, hay gi÷a chóng l¹i cã sù chång chÐo vµ m©u thuÉn nhau. Do vËy, cã rÊt nhiÒu kÏ hë ®Ó nh÷ng kÎ lµm ¨n phi ph¸p trong vµ ngoµi n­íc lîi dông. MÆt kh¸c, hÖ thèng luËt b©y giê l¹i kh«ng ®¶m b¶o cho c¸c doanh nghiÖp kinh doanh ngo¹i th­¬ng ho¹t ®éng ®­îc tèt, h¹n chÕ phÇn nµo hiÖu qu¶ kinh doanh ngo¹i th­¬ng. Yªu cÇu ®Æt ra ®èi víi hÖ thèng ph¸p luËt hiÖn nay lµ viÖc tham gia vµ ban hµnh luËt ph¶i kÌm theo c¸c v¨n b¶n d­íi luËt, c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn thi hµnh luËt víi møc ®é cô thÓ, chi tiÕt ®Ó cã thÓ thi hµnh ®­îc phï hîp víi t×nh h×nh cô thÓ cña tõng giai ®o¹n, tõng thêi kú. Trong giai ®o¹n hiÖn nay, xu h­íng quèc tÕ hãa ®ang ®­îc diÔn ra rÊt m¹nh mÏ, ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng kh«ng chØ diÔn ra trªn ph¹m vi mét quèc gia mµ lµ mét quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i, quan hÖ ®Õn nhiÒu n­íc kh¸c nhau trªn thÕ giíi. Vµ hiÖn nay nh÷ng bu«n b¸n quèc tÕ ®­îc diÔn ra trªn c¬ së nh÷ng th«ng lÖ quèc tÕ vµ luËt quèc tÕ. Cho nªn hÖ thèng luËt ph¸p, nhÊt lµ nh÷ng luËt ph¸p cã liªn quan ®Õn ngo¹i th­¬ng ph¶i phï hîp víi hÖ thèng luËt ph¸p quèc tÕ vµ nh÷ng th«ng lÖ quèc tÕ, ®ång thêi còng ph¶i thÓ hiÖn ®­îc nh÷ng quan ®iÓm, ®­êng lèi chÝnh s¸ch cña §¶ng ta, thÓ hiÖn ®­îc nh÷ng ®Æc thï riªng cã cña ViÖt Nam. 2. Thùc hiÖn chÝnh s¸ch tù do ho¸ th­¬ng m¹i, kÕt hîp víi chÝnh s¸ch b¶o hé mËu dÞch mét c¸ch hîp lý vµ linh ho¹t Nh­ trong ch­¬ng hai ®· ph©n tÝch, NhËt B¶n ®· thùc hiÖn chÝnh s¸ch tù do ho¸ th­¬ng m¹i mét c¸ch rÊt hîp lý, ®ång thêi còng tiÕn hµnh b¶o hé nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt trong n­íc ®ang cßn yÕu kÐm ®¶m b¶o nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn mét c¸ch hµi hoµ vµ hîp lý trong giai ®o¹n t¨ng tr­ëng kinh tÕ nhanh. Chóng ta ®ang trong giai ®o¹n tham gia vµ héi nhËp vµo c¸c tæ chøc kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi cho nªn viÖc ¸p dông chÝnh s¸ch tù do ho¸ th­¬ng m¹i lµ ®iÒu tÊt nhiªn kh«ng thÓ tr¸nh khái. ChÝnh s¸ch tù do hãa th­¬ng m¹i th«ng th­êng chØ cã thÓ ¸p dông thµnh c«ng ë nh÷ng n­íc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn ®Õn tr×nh ®é cao, Ýt chÞu t¸c ®éng cña bªn ngoµi, §èi víi n­íc ta, ch­a tho¶ m·n ®iÒu kiÖn trªn, nÕu ¸p dông hoµn toµn tù do ho¸ th­¬ng m¹i th× sÏ dÉn ®Õn nh÷ng hiÖn t­îng khã kh¨n nh­ nî n­íc ngoµi sÏ t¨ng do kh«ng kiÒm chÕ ®­îc nhËp khÈu trµn lan, nguån tµi nguyªn bÞ c¹n kiÖt do khai th¸c bõa b·i ®Ó xuÊt khÈu. Do vËy vÊn ®Ò ®Æt ra ®èi víi ViÖt Nam lµ ph¶i hoµn thiÖn chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng trªn c¬ së cña m« h×nh chÝnh s¸ch tù do hãa th­¬ng m¹i vµ b¶o hé mËu dÞch ®Ó n©ng cao kh¶ n¨ng tham gia vµo héi nhËp quèc tÕ cña ViÖt Nam vµo c¸c tæ chøc kinh tÕ khu vùc, ®ång thêi vÉn b¶o vÖ ®­îc thÞ tr­êng trong n­íc phï hîp víi th«ng lÖ vµ luËt ph¸p quèc tÕ. NhËt B¶n còng ®· rÊt thµnh c«ng trong viÖc kÕt hîp hai m« h×nh nµy. Còng nh­ NhËt B¶n, chóng ta muèn ¸p dông thµnh c«ng th× tr­íc hÕt ph¶i lËp mét ch­êng tr×nh ho¹t ®éng tù do ho¸ th­¬ng m¹i dµi h¹n vµ thùc hiÖn trªn c¬ së ch­¬ng tr×nh nµy. Ch­¬ng tr×nh nµy cã thÓ lµ kÕ ho¹ch trong 5 n¨m hoÆc 10 n¨m. Cã nh­ vËy c¸c doanh nghiÖp kinh doanh ngo¹i th­¬ng vµ c¸c nhµ s¶n xuÊt trong n­íc khái bÞ ®éng trong kinh doanh, HiÖn nay, cã mét hiÖn t­îng lµ nhµ n­íc bÊt ngê thay ®æi chÝnh s¸ch lµm cho c¸c doanh nghiÖp kh«ng kÞp chuÈn bÞ t­ t­ëng dÉn ®Õn thÊt b¹i trong kinh doanh. Cô thÓ cña ch­¬ng tr×nh nµy nh­ sau: - ¸p dông chÝnh s¸ch tù do ho¸ th­¬ng m¹i ®èi víi nh÷ng mÆt hµng ®­îc ph¸n ®o¸n lµ kh«ng thÓ s¶n xuÊt ®­îc trong n­íc hiÖn t¹i vµ trong thêi gian tr­íc m¾t. - §èi víi nh÷ng mÆt hµng mµ chóng ta cã lîi thÕ so s¸nh hay trong n­íc s¶n xuÊt ®­îc cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh víi thÞ tr­êng n­íc ngoµi th× tiÕn hµnh tù do ho¸ tr­íc. - §èi víi nh÷ng mÆt hµng chóng ta cã kh¶ n¨ng s¶n xuÊt ®­îc vµ cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh trong t­¬ng lai th× ®Ó mét thêi gian cho c¸c doanh nghiÖp tù kh¼ng ®Þnh l¹i m×nh, n©ng cao chÊt l­îng vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh. NÕu doanh nghiÖp nµo kh«ng ®¸p øng ®­îc th× sÏ bÞ thÞ tr­êng ®µo th¶i ra khái ngµnh s¶n xuÊt ®ã vµ chuyÓn sang ngµnh kh¸c mµ m×nh cã lîi thÕ h¬n. - ¸p dông chÝnh s¸ch b¶o hé ®èi víi nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt mang tÝnh chÊt chiÕn l­îc cã liªn quan ®Õn an ninh quèc gia vµ nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt ®­îc xem lµ sÏ bÞ ¶nh h­ëng rÊt nÆng nÕu ¸p dông chÝnh s¸ch tù do ho¸ th­¬ng m¹i. - ChuyÓn sang h×nh thøc qu¶n lý b»ng thuÕ thay cho h×nh thøc qu¶n lý b»ng h¹n ng¹ch ®èi víi c¸c mÆt hµng ®ang vµ sÏ ¸p dông chÝnh s¸ch tù do ho¸ th­¬ng m¹i. 3. KÕt hîp hµi hßa gi÷a chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng vµ chÝnh s¸ch thay ®æi c¬ cÊu s¶n xuÊt Chóng ta biÕt r»ng, NhËt B¶n ®· tõng b­íc thay ®æi c¬ cÊu s¶n xuÊt cña m×nh, vµ chuyÓn ®æi c¬ cÊu s¶n xuÊt diÔn ra rÊt thuËn lîi vµ nhanh chãng. ChÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng ®ãng gãp rÊt quan träng trong viÖc thay ®æi c¬ cÊu s¶n xuÊt diÔn ra rÊt thuËn lîi vµ nhanh chãng. ChÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng ®ãng gãp rÊt quan träng trong viÖc thay ®æi cho phï hîp c¬ cÊu s¶n xuÊt ®ã, t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn qu¸ tr×nh thay ®æi c¬ cÊu s¶n xuÊt, lµm cho qu¸ tr×nh nµy diÔn ra tèt ®Ñp h¬n. Qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¬ cÊu cña ViÖt Nam diÔn ra qu¸ chËm ch¹p, ViÖt Nam chóng ta kh«ng thÓ cø vÉn lµ mét n­íc n«ng nghiÖp, ph¸t triÓn n«ng nghiÖp mµ th«i. NhËt B¶n còng vèn lµ mét n­íc n«ng nghiÖp, sau chiÕn tranh nÒn kinh tÕ ë gÇn møc kh«ng. NhËt B¶n ®· biÕt vËn dông mét c¸ch linh ho¹t c¸c nh©n tè bªn ngoµi mµ cô thÓ lµ dùa vµo ngo¹i th­¬ng ®Ó thay ®æi c¬ cÊu s¶n xuÊt, ph¸t triÓn kinh tÕ cña m×nh. §ã còng chÝnh lµ mét bµi häc quan träng ®èi víi ViÖt Nam. Chóng ta cÇn thùc hiÖn mét chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng nh­ thÕ nµo ®Ó cã thÓ c¶i tæ ®­îc c¬ cÊu s¶n xuÊt nh­ hiÖn nay vµ phôc vô ®­îc chÝnh c¬ cÊu s¶n xuÊt ®ã. ViÖt Nam hiÖn nay chñ yÕu lµ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ gia c«ng l¾p r¸p. C¬ cÊu s¶n xuÊt nµy ®· tån t¹i mÊy chôc n¨m vµ râ rµng lµ chóng ta kh«ng thÓ tiÕp tôc nh­ thÕ nµy m·i. Chóng ta cÇn ph¶i ph¸t triÓn nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt kh¸c cã tr×nh ®é cao h¬n, tõng b­íc hoµ nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi, vÝ dô nh­ kh«ng ph¶i l¾p r¸p mµ cã thÓ s¶n xuÊt nh÷ng chi tiÕt cña s¶n phÈm ®ã ngay t¹i ViÖt Nam. Râ rµng muèn thùc hiÖn ®­îc ®iÒu ®ã cÇn ph¶i cã sù ®ãng gãp cña ngo¹i th­¬ng, tøc lµ nhËp khÈu nh÷ng c«ng nghÖ kü thuËt phôc vô cho viÖc ph¸t triÓn nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt ®ã, s¶n xuÊt c¸c mÆt hµng phôc vô cho tr­íc hÕt lµ nhu cÇu trong n­íc råi tiÕn xuÊt khÈu ta thÞ tr­êng ngoµi n­íc. ChÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng ph¶i khuyÕn khÝch xuÊt nhËp khÈu trong nh÷ng ngµnh nghÒ míi, cã t¸c dông lµm thay ®æi c¬ cÊu s¶n xuÊt. Tr­íc hÕt ®ã lµ nh÷ng mÆt hµng thuéc ngµnh ®iÖn tö, c«ng nghiÖp ho¸ dÇu, ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn ë møc ®é cao, ngµnh c«ng nghiÖp thêi trang. 4. §Èy m¹nh c¸c mèi quan hÖ th­¬ng m¹i trªn c¬ së ®éc lËp chñ quyÒn cña d©n téc ViÖt Nam vµ trong mèi quan hÖ hîp t¸c h÷u nghÞ víi c¸c quèc gia kh¸c. NhËt B¶n lµ mét n­íc c«ng nghiÖp m¹nh, nh­ng ngay tõ nh÷ng n¨m ®Çu cña thËp kû 60 NhËt B¶n ®· nhËn thøc ®­îc r»ng NhËt B¶n kh«ng thÓ tån t¹i nÕu nh­ t¸ch rêi c¸c mèi quan hÖ hîp t¸c quèc tÕ. NhÊt lµ sau cuéc khñng ho¶ng dÇu löa, NhËt B¶n ph¶i thùc hiÖn chÝnh s¸ch kinh tÕ ®èi ngo¹i trªn c¬ së c©n nh¾c c¸c vÊn ®Ò quèc tÕ. B­íc vµo thËp kû 90 th× thùc hiÖn chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng trong tr¹ng th¸i h¹n chÕ nh÷ng xung ®ét vÒ th­¬ng m¹i. §©y thùc sù lµ vÊn ®Ò hÕt søc khã kh¨n ®èi víi NhËt B¶n nh­ng NhËt B¶n ®· v­ît qua ®­îc vµ ®· thµnh c«ng trong viÖc c¶i thiÖn mèi quan hÖ víi c¸c n­íc ph¸t triÓn còng nh­ víi c¶ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn hay chËm ph¸t triÓn. ViÖt Nam chóng ta hiÖn nay ch­a gÆp ph¶i t×nh tr¹ng xung ®ét víi c¸c b¹n hµng nh­ NhËt B¶n tr­íc ®©y. ThÕ nh­ng, nh÷ng bµi häc cña NhËt B¶n vÉn cßn ®ã, vµ chóng ta còng cÇn ph¶i tr¸nh nh÷ng tr­êng hîp nh­ vËy nhÊt lµ trong thêi ®¹i hiÖn nay, c¹nh tranh gi÷a ViÖt Nam vµ c¸c n­íc trong khu vùc trong lÜnh vùc kinh tÕ ®ang trë nªn gay g¾t. Do vËy, chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng cña ViÖt Nam lµ ph¶i t¨ng c­êng sù hîp t¸c h÷u nghÞ víi tÊt c¶ c¸c n­íc trªn c¬ së ®éc lËp chñ quyÒn quèc gia. Thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®Èy m¹nh xuÊt khÈu: Trong suèt qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ cña m×nh, NhËt vÉn coi ®Èy m¹nh xuÊt khÈu lµ träng t©m trong chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng cña hä. Nhê ®Èy m¹nh xuÊt khÈu, NhËt B¶n ®· tõ mét n­íc lu«n th©m hôt c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ thµnh mét n­íc d­ thõa c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ, trë thµnh chñ nî trªn thÕ giíi. Kh«ng chØ riªng NhËt B¶n, c¸c quèc gia kh¸c còng ®Òu xem ®Èy m¹nh xuÊt khÈu lµ mét m« h×nh chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng rÊt quan träng. ViÖt Nam trong giai ®o¹n x©y dùng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ, cÇn thiÕt ph¶i cã nhiÒu ngo¹i tÖ ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt trong n­íc th× viÖc t¨ng c­êng xuÊt khÈu lµ rÊt cÇn thiÕt. Tõ bµi häc cña NhËt B¶n, chóng ta cã thÓ ¸p dông nh÷ng biÖn ph¸p sau ®©y: ¸p dông chÝnh s¸ch thuÕ ­u ®·i ®èi víi hµng xuÊt khÈu. ViÖc nµy chóng ta ®· vµ ®ang tiÕn hµnh. Chóng ta vÉn ¸p dông møc thuÕ quan thÊp hoÆc b»ng 0 ®èi víi hµng xuÊt khÈu. MiÔn gi¶m c¸c lo¹i thuÕ nh­ thuÕ VAT, thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp cho c¸c doanh nghiÖp thùc hiÖn ho¹t ®éng xuÊt khÈu. ViÖc miÔn gi¶m nµy kh«ng ph¶i cÇn thiÕt ¸p dông cho tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp vµ tÊt c¶ c¸c ngµnh nghÒ víi cïng mét møc nh­ nhau. Møc miÔn gi¶m nµy cã thÓ thay ®æi trong tõng giai ®o¹n mét ®Ó phï hîp víi t×nh h×nh cô thÓ cña tõng thêi kú. Cô thÓ, trong giai ®o¹n hiÖn nay, ChÝnh phñ cÇn miÔn gi¶m h¬n n÷a ®èi víi: + Nh÷ng doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh xuÊt khÈu nh÷ng mÆt hµng sau ®©y: Hµng cã tr×nh ®é gia c«ng chÕ biÕn cao, sö dông nhiÒu lao ®éng, xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng truyÒn thèng, hµng c¬ khÝ ®iÖn tö…. + Nh÷ng doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh c¸c mÆt hµng trªn vµ cã kh¶ n¨ng tæ chøc xuÊt khÈu tèt nh»m khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp tù t×m kiÕm thÞ tr­êng cho m×nh. + Nh÷ng doanh nghiÖp nãi trªn trong thêi kú ®Çu tæ chøc s¶n xuÊt vµ kinh doanh c¸c mÆt hµng ®ã. Thùc hiÖn chÝnh s¸ch tÝn dông ­u ®·i ®èi víi c¸c doanh nghiÖp kinh doanh ngo¹i th­¬ng xuÊt khÈu vµ s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu NhËt B¶n ®· rÊt thµnh c«ng trong viÖc ¸p dông chÝnh s¸ch tÝn dông ­u ®·i ®èi víi c¸c doanh nghiÖp kinh doanh hµng xuÊt khÈu nhÊt lµ trong giai ®o¹n t¨ng tr­ëng kinh tÕ cao. Bµi häc nµy kh«ng chØ riªng cña NhËt B¶n mµ tÊt c¶ c¸c n­íc ¸p dông chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch xuÊt khÈu ®Òu ¸p dông. ViÖt Nam chóng ta còng ®· vµ ®ang ¸p dông chÝnh s¸ch nµy: cho vay víi l·i suÊt ­u ®·i, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp nµy thuËn lîi trong viÖc vay vèn thu mua vµ mua nguyªn vËt liÖu s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu. Nh­ng vÊn ®Ò ®Æt ra lµ ph¶i tæ chøc cho vay nh­ thÕ nµo ®Ó tr¸nh tæng hîp….kh«ng cã hiÖu qu¶ nh­ hiÖn nay. Thµnh lËp vµ ph¸t huy hiÖu qu¶ cña c¸c c¬ quan chøc n¨ng ®Ó hç trî c¸c doanh nghiÖp kinh doanh xuÊt khÈu. - §Ó hç trî cho c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu, NhËt B¶n thµnh lËp rÊt nhiÒu c¬ quan chøc n¨ng nh­ lµ: Héi mËu dÞch víi c¸c quèc gia kh¸c, JETRO, hiÖp héi hç trî c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá, c¸c quü tµi chÝnh, c¬ quan kiÓm tra xuÊt khÈu nhËp khÈu c¬ quan nµy cña NhËt B¶n ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶, gãp phÇn ®Èy m¹nh xuÊt khÈu. ViÖt Nam còng cã nhiÒu c¬ quan chøc n¨ng nh­ thÕ nµy nh­ng phÇn lín nh÷ng c¬ quan nµy vÉn ch­a ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶, mang tÝnh chÊt h×nh thøc nhiÒu h¬n. Cho nªn chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng cña ChÝnh phñ cÇn quan t©m ®Õn c¸c c¬ quan nµy h¬n n÷a, gióp ®ì c¸c c¬ quan nµy ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ h¬n, ®Ó c¸c c¬ quan nµy cã thÓ xóc tiÕn gióp ®ì c¸c doanh nghiÖp trong ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt khÈu. Mét trong nh÷ng c¬ quan chøc n¨ng rÊt quan träng lµ c¸c c¬ quan kiÓm tra chÊt l­îng hµng xuÊt khÈu, NhËt B¶n ®¸nh gi¸ cao chÊt l­îng hµng ho¸ cho nªn thµnh lËp nhiÒu c¬ quan kiÓm tra chÊt l­îng hµng ho¸ xuÊt khÈu, ¸p dông biÖn ph¸p kiÓm tra rÊt ngÆt nghÌo nhê vËy mµ uy tÝn cña hµng ho¸ NhËt B¶n trªn thÞ tr­êng quèc tÕ kh«ng ngõng ®­îc n©ng cao. HiÖn nay, chóng ta ®· cã c«ng ty VinaControl, nh­ng trªn thùc tÕ th× ho¹t ®éng kiÓm tra hµng xuÊt khÈu ch­a ®­îc chÆt chÏ, cho nªn hµng kÐm phÈm chÊt vÉn xuÊt hiÖn nhiÒu. Hµng ViÖt Nam muèn cã uy tÝn trªn thÞ tr­êng quèc tÕ th× Nhµ n­íc ph¶i kh«ng ngõng t¨ng c­êng kiÓm tra hµng xuÊt khÈu vµ tiÕn hµnh xö lý ph¹t nÆng ®èi víi c¸c tr­êng hîp sai tr¸i nh­ cña NhËt B¶n. Bªn c¹nh ®ã ph¶i t¨ng c­êng vai trß vµ ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc cung cÊp th«ng tin thÞ tr­êng vµ tiÕp thÞ cho ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña c¸c doanh nghiÖp. Tæ chøc xóc tiÕn mËu dÞch JETRO cña NhËt B¶n thùc sù ®ãng mét vai trß rÊt quan träng, hç trî nhiÒu cho ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty NhËt B¶n. Tæ chøc nµy cã trô së ë hÇu hÕt c¸c n­íc trªn thÕ giíi, cung cÊp th«ng tin cho c¸c doanh nghiÖp NhËt B¶n vÒ thÞ tr­êng cña c¸c n­íc nµy, tæ chøc c¸c héi chî triÓn l·m giíi thiÖu hµng NhËt B¶n t¹i n­íc ngoµi… ViÖt nam cã Phßng Th­¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp ViÖt Nam vµ chóng ta còng ph¶i t¨ng c­êng ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc nµy h¬n n÷a, n©ng cao hiÖu qu¶ lµm viÖc cña tæ chøc nµy nh­ tæ chøc triÓn l·m ë n­íc ngoµi, giíi thiÖu hµng ViÖt Nam, cung cÊp th«ng tin vÒ thÞ tr­êng n­íc ngoµi mét c¸ch ®Çy ®ñ, h­íng dÉn c¸c doanh nghiÖp trong n­íc xuÊt khÈu ®óng h­íng, ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ cao, t×m kiÕm thÞ tr­êng ngoµi n­íc… §¬n gi¶n thñ tôc xuÊt khÈu t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp lµm thñ tôc xuÊt khÈu ®­îc nhanh chãng. VÊn ®Ò ®¬n gi¶n ho¸ thñ tôc nhËp khÈu lµ vÊn ®Ò ®­îc bµn b¹c tõ tr­íc ®Õn nay vµ ®­îc c¸c c¬ quan, bé, ngµnh tõng b­íc tæ chøc mét c¸ch hîp lý h¬n. Nh­ng so víi NhËt B¶n vµ c¸c quèc gia kh¸c th× vÉn phøc t¹p, hiÖn t­îng cöa quyÒn vÉn x¶y ra, g©y khã kh¨n cho c¸c doanh nghiÖp kinh doanh xuÊt khÈu nãi riªng vµ xuÊt nhËp khÈu nãi chung. Nh÷ng thñ tôc r­êm rµ nh­ thÕ nµy thùc tÕ ®· lµm mÊt thêi gian vµ tiÒn cña c¸c doanh nghiÖp, dÉn ®Õn chi phÝ hiÖu qu¶ kinh doanh ngo¹i th­¬ng gi¶m ®i, kh«ng khuyÕn khÝch ®­îc ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt nhËp khÈu. §a d¹ng ho¸ thÞ tr­êng, t¨ng c­êng ®Èy m¹nh xuÊt khÈu sang c¸c thÞ tr­êng lín. Ngay trong thêi kú ®Çu ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ cña m×nh, NhËt B¶n ®· xem träng c¸c thÞ tr­êng lín cã møc sèng cao lµ träng t©m. Ng­êi NhËt B¶n ®· nghÜ r»ng cã th©m nhËp ®­îc vµo nh÷ng thÞ tr­êng nh­ vËy míi t¨ng uy tÝn cña hµng NhËt B¶n trªn quèc tÕ, míi gãp phÇn lµm thay ®æi ®­îc c¬ cÊu s¶n xuÊt trong n­íc. ChÝnh v× vËy NhËt B¶n ®· xem träng c¸c mèi quan hÖ víi thÞ tr­êng ©u - Mü. Do vËy, cÇn ph¶i ®Çu t­ ®Ó cã thÓ x©m nhËp ®­îc vµo c¸c thÞ tr­êng ©u – Mü, h¬n n÷a xem ®ã lµ ®éng lùc cña sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ trong n­íc. Nh­ng mét bµi häc cña NhËt B¶n lµ chØ v× tËp trung vµo mét sè thÞ tr­êng lín cho nªn mÉu thuÉn gi÷a NhËt B¶n vµ c¸c n­íc nµy cµng gÆp nhiÒu khã kh¨n. Trong nhiÒu ®µm ph¸n th­¬ng l­îng gi÷a hai chÝnh phñ vÒ mËu dÞch, buéc NhËt B¶n ph¶i nh­îng bé, hy sinh mét vµi quyÒn lîi cña m×nh. ChÝnh v× vËy, mét mÆt NhËt B¶n ph¶i tham gia vµo c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ ®Ó tr¸nh nh÷ng søc Ðp ®µm ph¸n song ph­¬ng mét mÆt ®a ph­¬ng ho¸ thÞ tr­êng, t¨ng c­êng xuÊt khÈu sang c¸c n­íc Ch©u ¸ vµ c¸c n­íc kh¸c. Vµ ViÖt Nam còng nh­ thÕ, cÇn ph¶i ®a ph­¬ng ho¸ c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ ngo¹i th­¬ng, ®ang ph­¬ng ho¸ thÞ tr­êng, nh­ng còng cÇn ph¶i h­íng ®Õn c¸c thÞ tr­êng lín ®Ó nh»m n©ng cao chÊt l­îng gãp phÇn xóc tiÕn viÖc c¶i tæ c¬ cÊu s¶n xuÊt hiÖn nay. 6. §a d¹ng hãa c¸c mÆt hµng, tËp trung xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ cao phï hîp víi tr×nh ®é s¶n xuÊt trong n­íc, khuyÕn khÝch xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng ®¹t tr×nh ®é khoa häc kü thuËt cao. ChÝnh s¸ch c¬ cÊu xuÊt khÈu cña NhËt B¶n xuyªn suèt trong c¸c thêi kú lµ ®a d¹ng ho¸ mÆt hµng xuÊt khÈu. §©y lµ mét chÝnh s¸ch hîp lý mµ kh«ng chØ NhËt B¶n mµ c¶ ViÖt Nam hiÖn nay còng ®· vµ ®ang ¸p dông. ThÕ nh­ng thµnh c«ng cña NhËt B¶n lµ ë chç x¸c ®Þnh mÆt hµng xuÊt khÈu chñ ®¹o ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ cao dùa trªn c¬ cÊu s¶n xuÊt trong n­íc vµ phï hîp víi thÞ tr­êng quèc tÕ. V× vËy, nh÷ng mÆt hµng xuÊt khÈu chñ ®¹o cña NhËt B¶n chØ t¹m thêi ®øng v÷ng, lªn ng«i trong mét thêi gian ng¾n råi sau ®ã l¹i bÞ thÊt thÕ bëi c¸c mÆt hµng mang tÝnh chÊt hiÖn ®¹i h¬n: hµng dÖt ho¸ häc thay thÕ cho hµng dÖt tù nhiªn, råi chÝnh nã l¹i thay thÕ bëi c¸c s¶n phÈm ho¸ dÇu, råi ®Õn hµng c¬ khÝ c«ng nghiÖp nÆng vµ hµng ®Çu t­… Tõ bµi häc cña NhËt B¶n, chóng ta cã thÓ rót ra nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm vÒ c¬ cÊu mÆt hµng xuÊt khÈu nh­ sau: - §a d¹ng ho¸ c¸c mÆt hµng. HiÖn nay c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu cña ta tËp trung vµo mét sè mÆt hµng n«ng h¶i s¶n vµ dÇu th«, nh­ng mÆt hµng nµy l¹i chÞu ¶nh h­ëng nhiÒu cña biÕn ®éng gi¸ c¶ trªn thÕ giíi vµ phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn thêi tiÕt cho nªn chóng ta cÇn ph¶i më réng xuÊt khÈu nhiÒu mÆt hµng h¬n n÷a. - KhuyÕn khÝch xuÊt khÈu nh÷ng mÆt hµng ®¹t tr×nh ®é kü thuËt cao, hiÖu qu¶ kinh tÕ ngo¹i th­¬ng cao phï hîp víi xu h­íng cña thêi ®¹i, gãp phÇn vµo viÖc nhanh chãng thay ®æi c¬ cÊu s¶n xuÊt hiÖn nay. §ã lµ s¶n phÈm cña c¸c ngµnh ®iÖn tö, th«ng tin, c¬ khÝ, m¸y mãc. - N©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm xuÊt khÈu, lµm cho hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ®¹t chÊt l­îng quèc tÕ ë tr×nh ®é cao phï hîp víi thÞ hiÕu cña ng­êi tiªu dïng quèc tÕ. 5. ChÝnh s¸ch nhËp khÈu 1)KÕt hîp hµi hoµ gi÷a xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu ®¶m b¶o c©n b»ng trong thanh to¸n quèc tÕ. BiÖn ph¸p nµy cã vÎ mang ®Ëm tÝnh chÊt b¶o hé, h¹n chÕ nhËp khÈu nhiÒu trong giai ®o¹n tr­íc m¾t, chóng ta còng cÇn ph¶i ¸p dông biÖn ph¸p nµy ®Ó c¶i thiÖn c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ, nhÊt lµ trong giai ®o¹n chóng ta cÇn nhËp khÈu nguyªn liÖu vµ m¸y mãc ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt trong n­íc. Vµ NhËt B¶n còng chØ ¸p dông biÖn ph¸p nµy trong thêi gian ng¾n, thùc hiÖn kÕt hîp nhËp nguyªn liÖu vµ xuÊt khÈu s¶n phÈm trong giai ®o¹n ®iÒu chØnh ®Ó tù do hãa hoµn toµn. HiÖn nay, ViÖt Nam cã hiÖn t­îng nhËp khÈu m¸y mãc rÊt l·ng phÝ, m¸y mãc cò kh«ng ®ñ tiªu chuÈn hoÆc qu¸ hiÖn ®¹i kh«ng sö dông hÕt hiÖu suÊt, tÝnh n¨ng cña m¸y trong khi ®ã th× thÞ tr­êng ®Çu ra l¹i gÆp nhiÒu khã kh¨n. Nhu cÇu ®æi míi thiÕt bÞ lµ cÇn thiÕt nh­ng Nhµ n­íc cÇn ph¶i cã chÝnh s¸ch h­íng cho c¸c doanh nghiÖp ®æi míi thiÕt bÞ mét c¸ch hîp lý h¬n. MÆt kh¸c, nh­ trong ch­¬ng II ®· ph©n tÝch, NhËt B¶n còng ph¶i mÊt t­¬ng ®èi nhiÒu thêi gian ®Ó ®iÒu chØnh l¹i viÖc ®æi míi thiÕt bÞ dÉn ®Õn nhËp khÈu t¨ng. Do vËy viÖc can thiÖp cña Nhµ n­íc vµo lÜnh vùc nµy lµ rÊt cÇn thiÕt, ®iÒu chØnh ®Ó c¸n c©n thanh to¸n ®­îc c©n b»ng. 2)Thùc hiÖn c¬ cÊu nhËp khÈu phôc vô cho viÖc x©y dùng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc. Trong thêi kú ®Çu ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ cña m×nh, NhËt B¶n rÊt coi träng nhu cÇu ®æi míi thiÕt bÞ, nhËp khÈu c«ng nghÖ, m¸y mãc vµ nguyªn liÖu ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt trong n­íc, thay ®æi c¬ cÊu s¶n xuÊt trong n­íc. V× vËy, c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ trong thêi kú nµy lu«n lu«n bÞ th©m hôt. Nh­ng thùc tÕ chøng minh ®­îc r»ng chÝnh s¸ch ®ã lµ hoµn toµn hîp lý, ®· gióp NhËt B¶n trë thµnh mét c­êng quèc ph¸t triÓn c«ng nghiÖp trªn thÕ giíi. Tõ kinh nghiÖm cña NhËt B¶n, chóng ta rót ra nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm vÒ c¬ cÊu nhËp khÈu trong giai ®o¹n hiÖn nay nh­ sau: KhuyÕn khÝch nhËp c«ng nghÖ m¸y mãc kü thuËt, nguyªn liÖu phôc vô qu¸ tr×nh C«ng nghiÖp ho¸- HiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc, gãp phÇn lµm thay ®æi c¬ cÊu s¶n xuÊt trong n­íc. H¹n chÕ tèi ®a hµng tiªu dïng mµ trong n­íc s¶n xuÊt ®­îc, hµng xa xØ phÈm nh»m b¶o vÖ ngµnh s¶n xuÊt trong n­íc. KÕt luËn Trong qu¸ tr×nh x©y dùng vµ ph¸t triÓnkinh tÕ cña mét n­íc ngo¹i th­¬ng ®ãng mét vai trß quan träng lµm cÇu nèi liªn kÕt kinh tÕ trong n­íc vµ kinh tÕ thÕ giíi, gióp nÒn kinh tÕ trong n­íc hoµ nhËp vµo nÒn kinh tÕ quèc tÕ. Trªn thÕ giíi cã nhiÒu xu h­íng ph¸t triÓn ngo¹i th­¬ng kh¸c nhau, theo nh÷ng môc tiªu, ®­êng nèi kh¸c nhau. NhËt B¶n lµ mét trong nh÷ng n­íc ®· thùc hiÖn ChÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng hîp lý ®¹t hiÖu qu¶ cao, ®ãng gãp quan träng vµo sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n­íc. Kho¸ luËn ®· ph©n tÝch qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ vµ viÖc thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng cña NhËt B¶n.Cô thÓ kho¸ luËn ®· ph©n tÝch nh÷ng t×nh h×nh ph¸t triÓn ngo¹i th­¬ng, ®Æc ®iÓm cña ChÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng vµ c¸c biÖn ph¸p ¸p dông chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng trong ba thêi kú tõ n¨m 1956 ®Õn nay. Thêi kú 1956 ®Õn 1973 lµ thêi kú ph¸t triÓn kinh tÕ cao ®é cña NhËt B¶n. Thêi kú 1974 ®Õn 1984 lµ thêi kú nÒn kinh tÕ NhËt B¶n ChÞu ¶nh h­ëng s©u s¾c cña cuéc khñng ho¶ng dÇu löa. Thêi kú 1985 ®Õn nay thêi kú NhËt B¶n víi c¸n c©n th­¬ng m¹i d­ thõa. Nh­ vËy, trong mçi giai ®o¹n chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng NhËt B¶n mang nh÷ng ®Æc tr­ng riªng nh­ng nã cã chung nh÷ng ®iÓm sau. -Thùc hiÖn chÝnh s¸ch tù do ho¸ th­¬ng m¹i kÕt hîp víi chÝnh s¸ch b¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc. - ChÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng qua c¸c thêi kú cã liªn quan chÆt chÏ víi c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ kh¸c cña ChÝnh Phñ NhËt B¶n vµ c¸c HiÖp ®Þnh cña c¸c vßng ®µm ph¸n cña Tæ chøc GATT vµ WTO. - Thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®Èy m¹nh xuÊt khÈu, nhÊt lµ c¸c mÆt hµng ®¹t tr×nh ®é c«ng nghÖ cao. - §a d¹ng ho¸ mÆt hµng vµ ®a ph­¬ng ho¸ thÞ tr­êng xuÊt nhËp khÈu. - Thùc hiÖn chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng víi c¬ cÊu phôc vô vµ phï hîp víi qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¬ cÊu s¶n xuÊt. Tõ viÖc ph©n tÝch chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng cña NhËt B¶n, T«i ®· so s¸nh, ph©n tÝch nh÷ng ®iÓm t­¬ng ®ång vµ kh¸c biÖt gi÷a ViÖt Nam vµ NhËt B¶n trªn c¬ së ®ã rót ra bµi häc kinh nghiÖm cho ViÖt Nam: 1. Hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt mét c¸ch ®ång bé, phï hîp víi hÖ thèng luËt ph¸p vµ th«ng lÖ quèc tÕ. 2. Thùc hiÖn chÝnh s¸ch tù do ho¸ th­¬ng m¹i kÕt hîp víi chÝnh s¸ch b¶o hé mËu dÞch mét c¸ch hîp lý. 3. KÕt hîp hµi hoµ gi÷a chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng vµ chÝnh s¸ch thay ®æi c¬ cÊu s¶n xuÊt. 4. §Èy m¹nh c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ th­¬ng m¹i trªn c¬ së ®éc lËp chñ quyÒn cña d©n téc ViÖt Nam vµ trong mèi quan hÖ hîp t¸c h÷u nghÞ víi c¸c quèc gia kh¸c. 5. §a d¹ng ho¸ thÞ tr­êng xuÊt nhËp khÈu, kÕt hîp hµi hoµ gi÷a xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu ®Ó ®¶m b¶o c©n b»ng thanh to¸n quèc tÕ. 6. Thùc hiÖn chÕ ®é thuÕ, tÝn dông ­u ®·i ph¸t huy hiÖu qu¶ cña c¸c c¬ quan chøc n¨ng, ®¬n gi¶n ho¸ thñ tôc xuÊt khÈu nh»m môc ®Ých ®Èy m¹nh xuÊt khÈu. Do khu«n khæ kho¸ luËn vµ tr×nh ®é ng­êi viÕt cã h¹n nªn kh¸o luËn ch­a thùc sù hoµn thiÖn, mong ®­îc sù gãp ý nhiÖt t×nh cña c¸c thÇy c« vµ b¹n ®äc ®Ó kho¸ luËn ngµy cµng ®­îc hoµn thiÖn h¬n Tµi liÖu tham kh¶o TiÕng ViÖt GS.PTS T« Xu©n D©n, “ChÝnh s¸ch kinh tÕ ®èi ngo¹i”, NXB Thèng kª n¨m 1998. “gi¸o tr×nh kinh tÕ ®èi ngo¹i”, nhiÒu t¸c gi¶, Hµ Néi n¨m 1993 GS.PTS Bïi Xu©n L­u, “Gi¸o tr×nh kinh tÕ ngo¹i th­¬ng”, NXB Gi¸o Dôc n¨m 1995. Marakami Y. Patrick.H.T chñ biªn, “kinh tÕ chÝnh trÞ häc NhËt B¶n”, NXB khoa häc x· héi, n¨m 1994. Nakamura.T., “Kinh tÕ NhËt B¶n sau chiÕn tranh; sù ph¸t triÓn vµ c¬ cÊu” ViÖn kinh tÕ thÕ giíi, N¨m 1988. “NhËt B¶n ngµy nay”, NXB HiÖp héi quèc tÕ vÒ th«ng tin gi¸o dôc, Tokyo n¨m 1993. “T¹p chÝ nghiªn cøu NhËt B¶n”, sè 1, 2, 3 n¨m 1998, NXB Trung t©m nghiªn cøu NhËt B¶n. L­u Ngäc TrÞnh, “Kinh tÕ NhËt B¶n, nh÷ng b­íc th¨ng trÇm trong lÞch sö” NXB Thèng kª n¨m 1998  Tµi liÖu tham kh¶o TiÕng NhËt 9．　藤井茂、“貿易政策”、NXB 千倉書房、Tokyo ―　1986 10．杉本昭一、“日本貿易読本”NXB 東洋経済新報社、Tokyo　－　1992 11．勝ヌ、“戦後５０年の日本の経済”、NXB 東洋経済新報社、 Tokyo　－　1995 12.　中村隆英　“昭和経済史”、NXB 岩波セミナーブックス、 Tokyo　－　1998 13.　平野拓也、“日本貿易の革命”、NXB 白本逃、Tokyo　－　1996 14.　“経済白書”NXB 経済計画庁、XuÊt b¶n hµng n¨m 15.　“通商白書”NXB　通産省、 XuÊt b¶n n¨m 1991,1993,1995,1996,1997,1998