Khóa luận Đẩy mạnh Hoạt đông xuất khẩu hàng hoá của Việt Nam vào thị trường EU giai đoạn 2001 - 2010, thực trạng và giải pháp

Cßn ®èi víi ®Çu t­ trong n­íc ®Ó khuyÕn khÝch cÇn quy ®Þnh l¹i râ h¬n vÒ ngµnh nghÒ khuyÕn khÝch ®Çu t­ ®Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng kh«ng râ rµng gi÷a “thay thÕ nhËp khÈu” vµ “®Þnh h­íng xuÊt khÈu”. Cã lé tr×nh thèng nhÊt hai luËt ®Çu t­ nµy thµnh mét bé luËt chung vÒ khuyÕn khÝch ®Çu t­. VÒ c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan:trong thêi gian tr­íc m¾t cÇn chuÈn bÞ ®Ó tiÕn tíi ®Êu thÇu h¹n ng¹ch nhËp khÈu vµ b¸n h¹n ng¹ch XNK mét c¸ch c«ng khai . ViÖc quy ®Þnh c¸c mÆt hµng cÊm nhËp khÈu cÇn cã c©n nh¾c cÈn thËn tr¸nh g©y ra c¸c t¸c ®éng tiªu cùc nh­ bu«n lËu , trèn thuÕ . Gi¶m dÇn tû träng cña thuÕ nhËp khÈu trong c¬ cÊu nguån thu ng©n s¸ch. Kh¾c phôc triÖt ®Ó nh÷ng bÊt hîp lý trong chÝnh s¸ch b¶o hé, c©n ®èi l¹i ®èi t­îng b¶o hé theo h­íng chó träng b¶o hé n«ng s¶n . TiÕp tôc ®Èy m¹nh c¶i c¸ch hµnh chÝnh trong lÜnh vùc th­¬ng m¹i theo h­íng xo¸ bá c¸c thñ tôc phiÒn hµ, vµ phÊn ®Êu æn ®Þnh m«i tr­êng ph¸p lý ®Ó t¹o t©m lý tin t­ëng cho c¸c doanh nghiÖp . PhÊn ®Êu lµm cho chÝnh s¸ch thuÕ, dÆc biÖt lµ cho chÝnh s¸ch thuÕ xuÊt nhËp khÈu cã ®Þnh h­íng nhÊt qu¸n ®Ó kh«ng g©y khã kh¨n cho doanh nghiÖp trong tÝnh to¸n hiÖu qu¶ kinh doanh. Gi¶m dÇn, tiÕn tíi ngõng ¸p dông c¸c lÖnh cÊm, lÖnh ngõng nhËp khÈu t¹m thêi. T¨ng c­êng tÝnh ®ång bé cña c¬ chÕ chÝnh s¸ch. Nhanh chãng thóc ®Èy ®Ó tiÕn tíi mét b­íc cao h¬n n÷a lµ kÝ kÕt “ HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt Nam-EU”, trong ®ã quy ®Þnh chi tiÕt h¬n vÒ th­¬ng m¹i hµng ho¸, dÞch vô, ®Çu t­ vµ së h÷u trÝ tuÖ. 1.2. ChÝnh s¸ch tÝn dông §¹i bé phËn c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt vµ kinh doanh hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang EU ®Òu cã qui m« võa vµ nhá, nªn kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ hiÖu qu¶ xuÊt khÈu kh«ng cao; v× thÕ ®Ó ®Èy m¹nh, më réng qui m« vµ n©ng cao hiÖu qu¶ xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng nµy, Nhµ n­íc cÇn cã sù hç trî c¸c doanh nghiÖp vÒ vèn th«ng qua hÖ thèng ng©n hµng. §Ó triÓn khai ho¹t ®éng hç trî nµy, Nhµ n­íc ViÖt Nam nªn thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p sau ®©y: - Sö dông cã hiÖu qu¶ quü hç trî xuÊt khÈu ®Ó c¸c doanh nghiÖp ®­îc vay vèn víi l·i suÊt thÊp, gi¶i quyÕt ®­îc khã kh¨n vÒ vèn l­u ®éng vµ vèn ®Çu t­ ®æi míi trang thiÕt bÞ. B¶o l·nh tÝn dông xuÊt khÈu, t¹o ®iÒu kiÖn cho doanh nghiÖp th©m nhËp ®­îc thÞ tr­êng EU - mét thÞ tr­êng cã yªu cÇu rÊt kh¾t khe vÒ hµng ho¸ vµ kªnh ph©n phèi phøc t¹p trªn thÕ giíi. - §¶m b¶o sù b×nh ®¼ng thùc sù trong quan hÖ tÝn dông ng©n hµng trªn c¬ së ph¸p luËt gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. Më réng kh¶ n¨ng tiÕp cËn nguån tÝn dông tõ c¸c ng©n hµng còng nh­ c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh. §¬n gi¶n ho¸ thñ tôc vay vèn vµ yªu cÇu thÕ chÊp tµi s¶n cña ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc tÝn dông. - Xóc tiÕn thµnh lËp ng©n hµng chuyªn doanh cña khu vùc doanh nghiÖp võa vµ nhá, thu hót sù tham gia cña c¸c doanh nghiÖp kÓ c¶ doanh nghiÖp lín víi sù hç trî cña Nhµ n­íc vµ c¸c tæ chøc quèc tÕ. - Quy ®Þnh tû lÖ tÝn dông tèi thiÓu b¾t buéc dµnh cho doanh nghiÖp võa vµ nhá, khuyÕn khÝch c¸c ng©n hµng gãp vèn, c¸c ng©n hµng võa vµ nhá cïng hîp t¸c kinh doanh. - Më réng kh¶ n¨ng tiÕp cËn c¸c nguån vèn cho doanh nghiÖp võa vµ nhá. Nhµ n­íc cÇn thµnh lËp Quü b¶o l·nh tÝn dông. Quü nµy thùc hiÖn b¶o l·nh cho c¸c doanh nghiÖp cã kh¶ n¨ng ph¸t triÓn nh­ng kh«ng cã ®ñ tµi s¶n ®Ó thÕ chÊp vay vèn. Quü ®­îc thµnh lËp d­íi h×nh thøc lµ mét tæ chøc tµi chÝnh cña Nhµ n­íc, ho¹t ®éng kh«ng v× môc tiªu lîi nhuËn, cho phÐp c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá s¶n xuÊt, kinh doanh xuÊt khÈu cã hiÖu qu¶ ®­îc vay vèn theo ph­¬ng thøc tù vay, tù tr¶. - Thùc hiÖn l·i suÊt ­u ®·i cho doanh nghiÖp võa vµ nhá s¶n xuÊt, kinh doanh xuÊt khÈu sang EU cã hiÖu qu¶, s¶n xuÊt s¶n phÈm míi hoÆc nghiªn cøu øng dông khoa häc c«ng nghÖ míi. - Më réng h×nh thøc tÝn dông thuª mua. T¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh ®­îc vay tÝn dông ­u ®·i theo qui ®Þnh cña Nhµ n­íc. Ngoµi ra, cÇn ph¸t triÓn m¹nh h×nh thøc thuª mua tµi chÝnh víi c¸c thiÕt bÞ d©y chuyÒn s¶n xuÊt. 1.3. ChÝnh s¸ch ph¸t triÓn c¸c ngµnh hµng XK sang thÞ tr­êng EU. ChÝnh phñ cÇn cã chÝnh s¸ch cô thÓ ®Ó ph¸t triÓn c¸c ngµnh hµng xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng EU. Th«ng qua sù hç trî vÒ vèn, ­u ®·i vÒ thuÕ vµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi trong s¶n xuÊt kinh doanh cho c¸c doanh nghiÖp, ViÖt Nam cã thÓ ph¸t triÓn ®­îc nÒn s¶n xuÊt néi ®Þa (ph¸t triÓn kinh tÕ ngµnh vµ kinh tÕ vïng), ®ång thêi n©ng cao ®­îc kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng ho¸ vµ doanh nghiÖp ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng EU. §èi víi hai mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc (chiÕm h¬n 1/2 kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang EU) lµ giµy dÐp vµ dÖt may, do cã ®Æc thï riªng trong s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu: ta chñ yÕu lµm gia c«ng cho n­íc ngoµi nªn hiÖu qu¶ thùc tÕ thu ®­îc tõ xuÊt khÈu rÊt thÊp (25% -30% doanh thu). H¬n n÷a, do gia c«ng theo ®¬n ®Æt hµng vµ s¶n xuÊt theo kü thuËt n­íc ngoµi nªn c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam hoµn toµn bÞ ®éng vÒ mÉu m·, s¶n xuÊt còng nh­ tiªu thô s¶n phÈm. §©y lµ ®iÓm yÕu trong xuÊt khÈu hai mÆt hµng nµy cña ta. §èi víi c¸c mÆt hµng ®ang cã lîi thÕ trªn thÞ tr­êng EU nh­ hµng thñ c«ng mü nghÖ, ®å gç gia dông, ®å dïng phôc vô du lÞch, ®å ch¬i trÎ em, hµng ®iÖn tö vµ hµng thñy h¶i s¶n lµ nh÷ng mÆt hµng ®­îc ng­êi tiªu dïng EU ­a chuéng, ChÝnh phñ cÇn cã mét chÝnh s¸ch cô thÓ khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp ®Çu t­ vèn vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i ®Ó më réng qui m« s¶n xuÊt, n©ng cao n¨ng suÊt vµ chÊt l­îng s¶n phÈm, ®a d¹ng ho¸ vµ n©ng cao tr×nh ®é tiÕp thÞ s¶n phÈm nh»m môc ®Ých t¨ng khèi l­îng vµ n©ng cao hiªô qu¶ xuÊt khÈu nh÷ng mÆt hµng nµy sang EU. 1.4. Nhµ n­íc ViÖt Nam cÇn ph¶i c¶i thiÖn m«i tr­êng ®Çu t­ vµ m«i tr­êng th­¬ng m¹i Hoµn thiÖn c¸c v¨n b¶n luËt vµ d­íi luËt. §ång thêi xem xÐt l¹i hÖ thèng luËt ®Ó ®iÒu chØnh c¸c qui ®Þnh kh«ng cßn phï hîp hoÆc ch­a ®­îc râ, tr­íc hÕt lµ luËt th­¬ng m¹i, luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ luËt khuyÕn khÝch ®Çu t­ trong n­íc. VÒ luËt th­¬ng m¹i, cÇn bæ sung c¸c quy ®Þnh râ rµng h¬n vÒ qu¶n lý Nhµ n­íc trong lÜnh vùc xuÊt nhËp khÈu. VÒ luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi, cÇn ®­a thªm c¸c qui ®Þnh ®Ó b¶o ®¶m nguyªn t¾c ®èi xö quèc gia (National Treatment) trong c¸c lÜnh vùc nh­ c¸c biÖn ph¸p vÒ ®Çu t­ cã liªn quan ®Õn th­¬ng m¹i (TRIMs) vµ chÕ ®é cÊp phÐp ®Çu t­. VÒ luËt khuyÕn khÝch ®Çu t­ trong n­íc, cÇn quy ®Þnh râ h¬n vÒ ngµnh nghÒ khuyÕn khÝch ®Çu t­ ®Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng kh«ng râ rµng gi÷a “thay thÕ nhËp khÈu” vµ “®Þnh h­íng xuÊt khÈu”. Cã lé tr×nh thèng nhÊt 2 luËt ®Çu t­ nµy thµnh mét bé luËt chung vÒ khuyÕn khÝch ®Çu t­. Thay ®æi vÒ c¨n b¶n ph­¬ng thøc qu¶n lý nhËp khÈu. T¨ng c­êng sö dông c¸c c«ng cô phi thuÕ “hîp lÖ” nh­ hµng rµo kü thuËt, h¹n ng¹ch, thuÕ quan, thuÕ tuyÖt ®èi, thuÕ mïa vô, thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸, thuÕ chèng trî cÊp. Gi¶m dÇn tû träng cña thuÕ nhËp khÈu trong c¬ cÊu nguån thu ng©n s¸ch. Kh¾c phôc triÖt ®Ó nh÷ng bÊt hîp lý trong chÝnh s¸ch b¶o hé, c©n ®èi l¹i ®èi t­îng b¶o hé theo h­íng chó träng b¶o hé n«ng s¶n. Söa ®æi biÓu thuÕ vµ c¶i c¸ch c«ng t¸c thu thuÕ ®Ó gi¶m dÇn, tiÕn tíi xo¸ bá chÕ ®é tÝnh thuÕ theo gi¸ tèi thiÓu. Víi ph­¬ng thøc qu¶n lý nhËp khÈu hîp lý, chóng ta cã thÓ ®Èy m¹nh nhËp khÈu c«ng nghÖ nguån tõ EU, ®Æc biÖt lµ c«ng nghÖ chÕ biÕn. TiÕp tôc ®æi míi vµ c¶i c¸ch thñ tôc hµnh chÝnh trong qu¶n lý xuÊt nhËp khÈu, nhÊt lµ thñ tôc h¶i quan, ¸p dông c«ng nghÖ th«ng tin vµo viÖc kª khai hµng ho¸ tÝnh thuÕ xuÊt nhËp khÈu. N©ng cÊp c¬ së h¹ tÇng ®Ó thu hót h¬n n÷a ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ho¹t ®éng xuÊt khÈu. 1.5. §Èy m¹nh nhËp khÈu c«ng nghÖ nguån tõ EU Nh÷ng mÆt hµng mµ ViÖt Nam cã lîi thÕ xuÊt khÈu nh­: may mÆc, giÇy dÐp, hµng n«ng s¶n, thñy h¶i s¶n, v.v... còng lµ nh÷ng mÆt hµng chÝnh cña EU. HiÖn nay, EU lµ thÞ tr­êng quota lín nhÊt vµ ®Çy tiÒm n¨ng cña ViÖt Nam, nh­ng l¹i lµ mét thÞ tr­êng rÊt khã tÝnh. Kh¸ nhiÒu mÆt hµng n«ng s¶n, thùc phÈm cña ta v× lý do chÊt l­îng, vÖ sinh thùc phÈm,v.v... ®· kh«ng thÓ vµo ®­îc thÞ tr­êng nµy, trong khi 80% thùc phÈm mµ ng­êi d©n EU sö dông ®­îc nhËp khÈu tõ c¸c n­íc kh¸c. Ngay c¶ mÆt hµng t«m xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang EU, tuy chiÕm 6%- 8% sè l­îng t«m nhËp khÈu cña EU hµng n¨m, nh­ng do ®é t­¬i kÐm vµ ®«i khi cã nh÷ng l« hµng t«m ®«ng l¹nh cßn bÞ nhiÔm khuÈn, vÖ sinh thùc phÈm ch­a ®­îc b¶o ®¶m nªn gi¸ th­êng bÞ ®¸nh thÊp h¬n t«m cña c¸c n­íc kh¸c tíi 20% -25%. Do chÊt l­îng hµng xuÊt khÈu nh­ vËy, nªn rÊt nhiÒu s¶n phÈm cña ta vµo EU kh«ng qua con ®­êng xuÊt khÈu trùc tiÕp mµ ph¶i qua trung gian (th«ng qua hîp ®ång víi c¸c doanh nghiÖp cña mét n­íc thø ba) vµ ®­¬ng nhiªn nh·n m¸c ViÖt Nam còng kh«ng ®­îc xuÊt hiÖn trªn s¶n phÈm. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y cã rÊt nhiÒu n­íc Ch©u ¸ nh­ NhËt B¶n, Singapore, Hong kong,v.v... nhËp hµng cña ta vÒ chÕ biÕn vµ sau ®ã xuÊt khÈu sang EU. §©y chÝnh lµ lý do lµm cho kim ng¹ch xuÊt khÈu ViÖt Nam-EU theo thèng kª cña EU lín h¬n 2 lÇn theo thèng kª cña ViÖt Nam. V× vËy mµ hÇu nh­ Ýt ng­êi d©n EU biÕt vÒ c¸c s¶n phÈm cña ViÖt Nam. NÕu t×nh tr¹ng nµy kÐo dµi mét sè hµng ho¸ cña ta sÏ ®¸nh mÊt thÞ phÇn vèn ®· hÕt søc khiªm tèn cña m×nh t¹i thÞ tr­êng EU. Nh­ vËy, hµng ViÖt Nam sÏ rÊt khã tån t¹i vµ ph¸t triÓn trªn thÞ tr­êng nµy. Nguyªn nh©n chÝnh dÉn tíi chÊt l­îng hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam nh­ ®· nªu trªn lµ do c«ng nghÖ s¶n xuÊt, chÕ biÕn qu¸ l¹c hËu. §Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng l¹c hËu cña c«ng nghÖ, theo Em ph­¬ng ¸n tèi ­u nhÊt ®èi víi ViÖt Nam hiÖn nay lµ t¨ng c­êng nhËp khÈu c«ng nghÖ hiÖn ®¹i tõ EU phôc vô cho s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu t¹i ViÖt Nam. V× EU cã thÕ m¹nh c«ng nghÖ trong c¸c lÜnh vùc: ®iÖn tö, viÔn th«ng, chÕ biÕn thùc phÈm, khai th¸c dÇu khÝ, s¶n xuÊt c¸c thiÕt bÞ ®iÖn,v.v... lµ nh÷ng lÜnh vùc ViÖt Nam ®ang khuyÕn khÝch ®Çu t­. NhËp khÈu c«ng nghÖ nguån tõ EU cã thÓ ®­îc thùc hiÖn b»ng hai biÖn ph¸p sau ®©y: (1) Mua s¾m ChÝnh phñ; (2) Thu hót c¸c nhµ ®Çu t­ EU tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu t¹i ViÖt Nam. ThiÕt bÞ m¸y mãc, c«ng nghÖ cao cña c¸c n­íc EU. V× vËy, cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng ®Ó nhËp khÈu ®­îc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i tõ EU chØ cã hai biÖn ph¸p nªu trªn. “Mua s¾m ChÝnh phñ” lµ biÖn ph¸p ­u viÖt ®Ó nhËp khÈu ®­îc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i mét c¸ch nhanh nhÊt vµ ®óng theo yªu cÇu ®Æt ra. Nh­ng ®©y kh«ng ph¶i lµ biÖn ph¸p tèi ­u ®èi víi chóng ta hiÖn nay v× ViÖt Nam lµ n­íc nghÌo nªn kinh phÝ dµnh cho viÖc mua s¾m chÝnh phñ cßn rÊt h¹n hÑp vµ chØ ­u tiªn cho nh÷ng ngµnh träng ®iÓm cña ®Êt n­íc. §ã chÝnh lµ mÆt h¹n chÕ cña biÖn ph¸p nµy. “Thu hót c¸c nhµ ®Çu t­ EU tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu t¹i ViÖt Nam” lµ biÖn ph¸p tèi ­u ®Ó ViÖt Nam nhËp khÈu ®­îc c«ng nghÖ nguån tõ EU vµ sö dông c«ng nghÖ nµy ®¹t hiÖu qu¶ cao trong ®iÒu kiÖn chóng ta rÊt thiÕu vèn vµ tr×nh ®é hiÓu biÕt cßn h¹n chÕ. NÕu ®i vay tiÒn ®Ó nhËp khÈu c«ng nghÖ th× ch­a ch¾c c¸c kü s­ ViÖt Nam ®· vËn hµnh ®¹t kÕt qu¶ nh­ mong muèn, h¬n n÷a vay tiÒn th× ph¶i cã nguån ®Ó tr¶. Cßn ë ®©y vèn cña phÝa EU gãp (d©y chuyÒn c«ng nghÖ, m¸y mãc thiÕt bÞ lÎ,v.v...) sÏ tr¶ b»ng s¶n phÈm thu ®­îc tõ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. §Ó thùc hiÖn ®­îc biÖn ph¸p nµy, Nhµ n­íc ViÖt Nam cÇn ph¶i cã nh÷ng ­u ®·i dµnh riªng cho c¸c nhµ ®Çu t­ EU ngoµi nh÷ng ­u ®·i vµ quyÒn lîi mµ hä sÏ ®­îc h­ëng theo luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi cña ViÖt Nam nh­ c¸c nhµ ®Çu t­ thuéc c¸c khu vùc kh¸c. Nh÷ng ­u ®·i nµy cã thÓ lµ nh÷ng ­u ®·i vÒ thuÕ nhËp khÈu c«ng nghÖ nguån tõ EU, thuÕ suÊt lîi tøc, thuÕ chuyÓn lîi nhuËn. C¸c ®èi t¸c EU chØ ®­îc h­ëng nh÷ng ­u ®·i nµy nÕu gãp vèn b»ng c«ng nghÖ hiÖn ®¹i ®­îc chÕ t¹o t¹i Liªn Minh vµ ®Çu t­ vµo c¸c lÜnh vùc sau: ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn thùc phÈm, ngµnh c«ng nghiÖp s¶n xuÊt c¸c thiÕt bÞ ®iÖn, ngµnh ®iÖn tö, viÔn th«ng,v.v... QuyÒn lîi vµ tr¸ch nhiÖm cña c¸c nhµ ®Çu t­ EU ph¶i ®­îc qui ®Þnh cô thÓ vµ chi tiÕt trong c¸c v¨n b¶n. ViÖt Nam ®· tham gia HiÖp ®Þnh MËu dÞch Tù do ASEAN (AFTA) vµ s¾p tíi sÏ gia nhËp Tæ chøc Th­¬ng m¹i ThÕ giíi (WTO), hµng nhËp khÈu sÏ trµn ngËp thÞ tr­êng ViÖt Nam víi chÊt l­îng cao vµ gi¸ rÎ, sÏ ®¸nh b¹i hÇu hÕt hµng ho¸ cña ta. Do vËy, con ®­êng sèng duy nhÊt ®èi víi hµng ViÖt Nam lµ ph¶i ®­îc trang bÞ søc c¹nh tranh quèc tÕ ®Ó cã thÓ tån t¹i vµ ®øng v÷ng ngay trªn l·nh ®Þa cña m×nh tr­íc sù c¹nh tranh quyÕt liÖt cña hµng ngo¹i nhËp vµ míi cã hy väng bµnh tr­íng sang c¸c thÞ tr­êng kh¸c. “§Èy m¹nh nhËp khÈu c«ng nghÖ nguån tõ EU” cã lÏ lµ gi¶i ph¸p h÷u hiÖu nhÊt ®èi víi chóng ta lóc nµy ®Ó trang bÞ cho hµng ho¸ ViÖt Nam søc c¹nh tranh quèc tÕ (t¹i thêi ®iÓm nµy ViÖt Nam ®ang rÊt thiÕu vèn; n¨ng lùc vµ tr×nh ®é qu¶n lý, s¶n xuÊt cßn thÊp vµ h¹n chÕ). Nh­ chóng ta ®Òu biÕt, c¸c doanh nghiÖp EU ®· tõng ®¸p øng tèt nhu cÇu kh¾t khe cña thÞ tr­êng EU, v× vËy cã thÓ tin t­ëng r»ng hµng ViÖt Nam cã thÓ chiÕm lÜnh ®­îc thÞ tr­êng nµy nãi riªng vµ c¸c thÞ tr­êng trªn toµn cÇu nãi chung víi chÊt l­îng cao, kiÓu d¸ng phong phó, ®a d¹ng vµ ®¸p øng tèt c¸c tiªu chuÈn vÒ vÖ sinh m«i tr­êng. NÕu thùc hiÖn tèt gi¶i ph¸p “§Èy m¹nh nhËp khÈu c«ng nghÖ nguån tõ EU”, ViÖt Nam sÏ nhanh chãng c¶i thiÖn ®­îc chÊt l­îng hµng ho¸ vµ thay ®æi nhanh c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu, kh«ng nh÷ng thÕ cßn t¹o ®­îc nhiÒu c«ng ¨n viÖc lµm vµ n©ng cao tay nghÒ cho ng­êi lao ®éng ViÖt Nam. NÕu thùc hiÖn chÝnh s¸ch nµy mét c¸ch hiÖu qu¶ nã sÏ gãp phÇn kh«ng nhá cho tiÕn tr×nh c«ng nghiÖp ho¸- hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. 2.C¸c gi¶i ph¸p vÒ phÝa doanh nghiÖp Bªn c¹nh sù quan t©m hç trî tõ phÝa nhµ n­íc ®èi víi c¸c doanh nghiÖp , th× mçi doanh nghiÖp cÇn ph¶i ph¸t huy tÝnh ®éc lËp vµ chñ ®éng, s¸ng t¹o trong viÖc n©ng cao chÊt l­îng vµ tÝnh c¹nh tranh cña s¶n phÈm, t×m ra nh÷ng c¸ch thøc phï hîp ®Ó th©m nhËp thÞ tr­êng n­íc ngoµi, t¹o dùng uy tÝn cña hµng ho¸ còng nh­ tªn tuæi cña doanh nghiÖp trªn tr­êng quèc tÕ th× míi thùc sù ®em l¹i lîi Ých to lín, l©u dµi. 2.1. T¨ng c­êng ®Çu t­ chiÒu s©u, n©ng cao chÊt l­îng vµ h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng EU Hµng ho¸ lµ yÕu tè quan träng nhÊt quyÕt ®Þnh kh¶ n¨ng më réng xuÊt khÈu cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam vµo thÞ tr­êng EU hay bÊt cø thÞ tr­êng nµo kh¸c. Dùa vµo ph©n tÝch kh¸ kü ®Æc ®iÓm cña thÞ tr­êng EU, thùc tr¹ng xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam sang EU, Em thÊy r»ng ®Ó hµng ho¸ cña ta cã thÓ chiÕm ®­îc thÞ phÇn lín h¬n vµ ®øng v÷ng trªn thÞ tr­êng nµy, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn ph¶i tËp trung gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò c¬ b¶n nhÊt, ®ã lµ: n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm, s¶n xuÊt s¶n phÈm cao cÊp ®¸p øng yªu cÇu cña ng­êi tiªu dïng, nhanh chãng ®æi míi mÉu m·, bao b× theo thÞ hiÕu cña kh¸ch hµng, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm, giao hµng ®óng thêi h¹n, cung cÊp æn ®Þnh, gi÷ uy tÝn ®èi víi kh¸ch hµng vµ hµng ho¸ ph¶i phï hîp víi c¸c quy ®Þnh nhËp khÈu cña EU. §Ó thùc hiÖn ®­îc ®iÒu nµy c¸c doanh nghiÖp ViÖt nam cÇn thùc hiÖn ®ång bé nh÷ng biÖn ph¸p sau: - X¸c ®Þnh c¸c ­u thÕ c¹nh tranh t­¬ng ®èi ®Ó tËp trung ®Çu t­ vµo nh÷ng mÆt hµng cã ­u thÕ nhÊt, tr¸nh ®Çu t­ t¶n m¹n hiÖu qu¶ thÊp. - Nghiªn cøu c¸c ®èi thñ c¹nh tranh ®Ó tr¸nh nh÷ng thÞ tr­êng thµnh viªn, hoÆc nh÷ng mÆt hµng khã c¹nh tranh hay ch­a cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh. - T¨ng c­êng ®Çu t­ chiÒu s©u: ®Çu t­ thiÕt bÞ m¸y mãc, c«ng nghÖ tiªn tiÕn, hiÖn ®¹i, ®ång bé. ¸p dông c«ng nghÖ míi ®Ó n©ng cao chÊt l­îng, n¨ng suÊt lao ®éng vµ h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm, ®ång thêi chó träng s¶n xuÊt s¶n phÈm cao cÊp ®¶m b¶o tèt tiªu chuÈn chÊt l­îng, vÖ sinh thùc phÈm, an toµn søc khoÎ vµ b¶o vÖ m«i tr­êng theo tiªu chuÈn EU. - §µo t¹o mét ®éi ngò c¸n bé kü thuËt cã tay nghÒ cao, ®ñ tr×nh ®é tiÕp thu c«ng nghÖ míi ®Ó s¶n xuÊt nh÷ng s¶n phÈm cã chÊt l­îng cao. - §¶m b¶o nguån cung cÊp nguyªn liÖu cho s¶n xuÊt æn ®Þnh, chÊt l­îng tèt nh»m ®¸p øng yªu cÇu vÒ s¶n phÈm vµ chñ ®éng trong s¶n xuÊt, ®¶m b¶o thêi gian giao hµng. §©y lµ mét trong nh÷ng nh©n tè n©ng cao søc c¹nh tranh cña s¶n phÈm vµ gi÷ uy tÝn kinh doanh. - Thùc hiÖn chÕ ®é kiÓm tra chÊt l­îng ®èi víi hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang thÞ tr­êng EU, tr­íc m¾t ¸p dông chÕ ®é kiÓm tra b¾t buéc ®èi víi mét sè mÆt hµng xuÊt khÈu chÝnh sang thÞ tr­êng nµy nh­: giµy dÐp, hµng dÖt may, thñy h¶i s¶n, hµng n«ng s¶n. C¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn ph¶i t¨ng c­êng ®Çu t­ chiÒu s©u, n©ng cao chÊt l­îng vµ h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm h¬n n÷a th× khèi l­îng hµng xuÊt khÈu vµo EU nh÷ng n¨m tíi míi cã thÓ t¨ng lªn ®­îc vµ khai th¸c ®­îc lîi thÕ vèn cã trong th­¬ng m¹i. 2.2. T¹o nguån hµng thÝch hîp vµ gi÷ uy tÝn kinh doanh ®Ó duy tr× chç ®øng hiÖn cã vµ më ra triÓn väng ph¸t triÓn trong t­¬ng lai EU lµ thÞ tr­êng tiªu dïng hµng cao cÊp cã nhu cÇu lín, ®a d¹ng vµ phong phó vÒ hµng ho¸. ChÊt l­îng lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh viÖc tiªu thô hµng ho¸ t¹i thÞ tr­êng nµy, kh¸c h¼n víi c¸c thÞ tr­êng kh¸c (gi¸ c¶ lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh). Hµng ViÖt Nam muèn x©m nhËp vµ më réng thÞ phÇn t¹i thÞ tr­êng EU th× ph¶i tu©n thñ quy ®Þnh nhËp khÈu cña EU hay nãi c¸ch kh¸c ph¶i tho¶ m·n 4 tiªu chuÈn sau: tiªu chuÈn chÊt l­îng, vÖ sinh thùc phÈm, an toµn cho ng­êi sö dông vµ b¶o vÖ m«i tr­êng. Cã thÓ nãi r»ng nguån hµng thÝch hîp víi thÞ tr­êng EU lµ nguån hµng cao cÊp, khèi l­îng lín, cung æn ®Þnh, phï hîp víi nhu cÇu thÞ hiÕu tiªu dïng vµ ®¸p øng tèt nhÊt 4 tiªu chuÈn nªu trªn. Trªn thÞ tr­êng, gi¸ c¶ cã thÓ rÊt quan träng, nh­ng t¹i EU chÊt l­îng lµ yÕu tè ®­îc quan t©m hµng ®Çu. Ng­êi tiªu dïng t¹i ®©y kh«ng chØ quan t©m tíi chÊt l­îng s¶n phÈm mµ cßn c¶ dÞch vô kh¸ch hµng, bao gåm c¶ dÞch vô sau khi b¸n hµng. §èi víi c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu sang EU mµ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cã thÓ g©y « nhiÔm m«i tr­êng nh­ ®å gç, « t«,v.v..., c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam muèn n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña m×nh trªn thÞ tr­êng nµy th× ngoµi viÖc t¹o ra s¶n phÈm cã chÊt l­îng cao, gi¸ thµnh h¹, khèi l­îng lín, qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra s¶n phÈm ph¶i kh«ng g©y « nhiÔm m«i tr­êng. MÆc dï EU lµ thÞ tr­êng tiÒm n¨ng ®èi víi nhiÒu mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña ta, nh­ng trÞ gi¸ xuÊt khÈu nh÷ng mÆt hµng nµy chiÕm tû träng rÊt nhá trong kim ng¹ch nhËp khÈu hµng n¨m cña EU. Nguyªn nh©n lµ do c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ch­a t¹o ®­îc nguån hµng thÝch hîp vµ kªnh ph©n phèi cña thÞ tr­êng nµy rÊt phøc t¹p. NÕu nh­ c¸c doanh nghiÖp t¹o ®­îc mét nguån hµng thÝch hîp víi thÞ tr­êng EU, nh­ng kh«ng tiÕp cËn ®­îc víi kªnh ph©n phèi cña thÞ tr­êng nµy th× còng kh«ng thÓ ®­a ®­îc hµng cña ta ®Õn tËn tay ng­êi tiªu dïng trong Liªn Minh, hay nãi c¸ch kh¸c lµ kh«ng thÓ xuÊt khÈu sang EU ®­îc. Bëi vËy, ngoµi viÖc quan t©m t¹o ra nguån hµng xuÊt khÈu thÝch hîp, c¸c doanh nghiÖp ph¶i chó träng tíi viÖc gi÷ uy tÝn trong kinh doanh víi c¸c b¹n hµng EU. C¸c doanh nghiÖp ph¶i nghiªm tóc thùc hiÖn ®óng nh÷ng cam kÕt ®· qui ®Þnh trong hîp ®ång vÒ chñng lo¹i hµng hãa, gi¸ c¶, thêi h¹n giao hµng,v.v... vµ kh«ng ®­îc huû bá hîp ®ång ®· ký. Cã nh­ thÕ, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam míi thiÕt lËp ®­îc quan hÖ tèt víi c¸c b¹n hµng EU, tiÕp cËn ®­îc víi kªnh ph©n phèi phøc t¹p nµy vµ t¨ng nhanh uy tÝn trong kinh doanh, còng ®ång nghÜa víi t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp ®Ó cã thÓ trô v÷ng trªn thÞ tr­êng nµy khi hµng ViÖt Nam kh«ng cßn ®­îc h­ëng ­u ®·i thuÕ quan phæ cËp (GSP) n÷a. 2.3. C¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam cÇn ph¶i t¨ng c­êng ¸p dông ISO 9000, ISO 14000 vµ HACCP ®Ó v­ît rµo c¶n kü thuËt cña thÞ tr­êng EU ISO 9000 lµ HÖ thèng qu¶n lý chÊt l­îng. Cã nhiÒu c¸ch gäi vÒ HÖ thèng Qu¶n lý ChÊt l­îng ISO 9000 nh­ “giÊy th«ng hµnh” ®i vµo th­¬ng tr­êng thÕ giíi, mét “ph­¬ng tiÖn th©m nhËp” thÞ tr­êng quèc tÕ. C¸ch gäi nh­ vËy ®· nãi lªn tÇm quan träng vµ t¸c dông cña hÖ thèng qu¶n lý toµn bé qu¸ tr×nh kiÓm so¸t chø kh«ng ph¶i lµ mét tiªu chuÈn chÊt l­îng s¶n phÈm nh­ mét sè doanh nghiÖp hoÆc c¸ nh©n lÇm t­ëng. Nãi mét c¸ch kh¸i qu¸t, ISO 9000 do Tæ chøc Tiªu chuÈn Quèc tÕ (ISO-International Standard Organization) ®Æt ra ®Ó gióp c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt c¶i tiÕn hÖ thèng qu¶n lý nh»m ®¹t ®­îc c¸c môc tiªu t¨ng n¨ng suÊt vµ chÊt l­îng s¶n phÈm, gi¶m l·ng phÝ vµ tû lÖ phÕ phÈm ®Ó duy tr× mét d¹ng s¶n phÈm lu«n cã chÊt l­îng ®ång nhÊt phï hîp víi gi¸ thµnh. Do ®ã, ®èi víi mét doanh nghiÖp ¸p dông hÖ thèng qu¶n lý chÊt l­îng ISO 9000, ng­êi tiªu dïng cã thÓ an t©m h¬n ®èi víi chÊt l­îng s¶n phÈm. Nãi c¸ch kh¸c, cã thÓ coi ISO 9000 nh­ mét “ng«n ng÷” x¸c ®Þnh ch÷ tÝn gi÷a doanh nghiÖp vµ kh¸ch hµng, gi÷a doanh nghiÖp vµ doanh nghiÖp, lµ con ®­êng héi nhËp khi c¸c nhµ s¶n xuÊt th©m nhËp vµo c¸c khu vùc mËu dÞch còng nh­ sù kh¼ng ®Þnh cam kÕt cung øng s¶n phÈm cã chÊt l­îng tin cËy. ISO 14000 lµ HÖ thèng qu¶n lý m«i tr­êng. ISO 14000 ®­îc x©y dùng trªn c¬ së tho¶ thuËn quèc tÕ bao gåm c¸c yªu cÇu ®èi víi c¸c yÕu tè c¬ b¶n cã thÓ ®iÒu chØnh ®­îc ®Ó thiÕt lËp nªn hÖ thèng qu¶n lý m«i tr­êng cã kh¶ n¨ng c¶i thiÖn m«i tr­êng mét c¸ch liªn tôc t¹i c¸c tæ chøc c¬ së. Bé tiªu chuÈn ISO 14000 ®em ®Õn c¸ch tiÕp cËn hÖ thèng cho viÖc qu¶n lý m«i tr­êng vµ cung cÊp c¸c c«ng cô hç trî cã liªn quan nh­ ®¸nh gi¸ m«i tr­êng, nh·n m«i tr­êng, ph©n tÝch chu tr×nh sèng cña s¶n phÈm, v.v... cho c¸c doanh nghiÖp vµ c¸c tæ chøc c¬ së kh¸c ®Ó qu¶n lý sù t¸c ®éng cña c¸c ho¹t ®éng cña hä ®èi víi m«i tr­êng, ng¨n ngõa « nhiÔm vµ liªn tôc c¶i thiÖn m«i tr­êng víi sù cam kÕt cña l·nh ®¹o vµ sù tham gia cã ý thøc cña mäi thµnh viªn cña cë së, tõ ng­êi s¶n xuÊt trùc tiÕp ®Õn c¸c c¸n bé qu¶n lý. HACCP lµ HÖ thèng ph©n tÝch nguy c¬ vµ kiÓm so¸t c¸c kh©u träng yÕu trong qu¸ tr×nh chÕ biÕn thùc phÈm. HACCP (Hazard Analysis Critical Control Point) kh«ng ph¶i lµ hÖ thèng qu¶n lý ¸p dông ®¹i trµ nh­ ISO 9000 hoÆc ISO 14000. HACCP ®­îc thiÕt kÕ riªng cho c«ng nghiÖp thùc phÈm vµ c¸c ngµnh cã liªn quan ®Õn thùc phÈm (ch¨n nu«i, trång trät,v.v...) tËp trung vµo vÊn ®Ò vÖ sinh vµ ®­a ra mét c¸ch tiÕp cËn cã hÖ thèng ®Ó phßng ngõa vµ gi¶m thiÓu nguy c¬. HÖ thèng HACCP cã tÝnh b¾t buéc ®èi víi c¸c c«ng ty chÕ biÕn thùc phÈm t¹i EU. C¸c c«ng ty thùc phÈm n­íc ngoµi kh«ng cã nghÜa vô ph¶i tu©n thñ c¸c qui ®Þnh cña EU vÒ HACCP. Tuy nhiªn, ®iÒu ®ã chØ ®óng trªn danh nghÜa. NÕu nhµ nhËp khÈu cña EU mua nguyªn liÖu tõ n­íc ngoµi th× hä ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ nguyªn liÖu ®ã theo c¸c nguyªn t¾c HACCP kÓ tõ khi hµng vµo ®Õn cöa khÈu. C¬ chÕ nµy buéc hä ph¶i ®ßi hái c¸c nhµ xuÊt khÈu n­íc ngoµi tu©n thñ c¸c nguyªn t¾c HACCP. DÇn dÇn, HACCP trë thµnh ®ßi hái chung. C¸c nhµ xuÊt khÈu cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, nÕu kh«ng muèn mÊt thÞ tr­êng, chØ cßn c¸ch øng dông hÖ thèng HACCP trong s¶n xuÊt vµ thuyÕt phôc c¸c nhµ nhËp khÈu EU (b»ng chøng chØ hoÆc b»ng b¸o c¸o kiÓm tra) r»ng hä ®· ®i theo ®óng c¸c nguyªn t¾c cña HÖ thèng phßng ngõa nguy c¬ nµy. Rµo c¶n kü thuËt chÝnh lµ qui chÕ nhËp khÈu chung vµ c¸c biÖn ph¸p b¶o vÖ quyÒn lîi ng­êi tiªu dïng cña EU, ®­îc cô thÓ ho¸ ë 4 tiªu chuÈn cña s¶n phÈm: chÊt l­îng, vÖ sinh thùc phÈm, an toµn cho ng­êi sö dông vµ b¶o vÖ m«i tr­êng. EU lµ mét thÞ tr­êng nhËp khÈu lín trªn thÕ giíi, nh­ng khi th©m nhËp vµo thÞ tr­êng nµy, hµng ViÖt Nam ph¶i v­ît qua ®­îc hai hµng rµo: thuÕ quan vµ phi quan thuÕ (rµo c¶n kü thuËt). Tuy nhiªn tõ n¨m 1996 ®Õn nay, EU dµnh cho hµng xuÊt khÈu ViÖt Nam thuÕ quan ­u ®·i GSP, do vËy “rµo c¶n kü thuËt” míi chÝnh lµ rµo c¶n thùc sù vµ khã v­ît qua ®èi víi hµng cña ta khi vµo thÞ tr­êng EU. §Ó v­ît ®­îc qua rµo c¶n nµy, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ph¶i trang bÞ cho hµng ho¸ ®ñ søc c¹nh tranh, hay nãi c¸ch kh¸c lµ ®¸p øng tèt 4 tiªu chuÈn nªu trªn. Ph­¬ng ph¸p tèi ­u nhÊt gióp c¸c doanh nghiÖp ®¹t ®­îc môc ®Ých lµ ¸p dông c¸c tiªu chuÈn: ISO 9000, ISO 14000 vµ HACCP. §Õn cuèi n¨m 2004, EU sÏ chÊm døt giai ®o¹n 2 thùc hiÖn GSP vµ hiÖn ch­a cã chÝnh s¸ch cô thÓ cho giai ®o¹n sau. §Ó tr¸nh t×nh tr¹ng xÊu nhÊt cã thÓ xÈy ra ®èi víi hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vµo thÞ tr­êng EU sau n¨m 2004 (ch¼ng h¹n hµng ViÖt Nam sÏ kh«ng ®­îc h­ëng GSP n÷a vµ hµng dÖt may vÉn bÞ Ên ®Þnh h¹n ng¹ch) th× ¸p dông ISO 9000, ISO 14000 vµ HACCP lµ biÖn ph¸p tèt nhÊt ®Ó c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cã thÓ n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng nµy, nh»m gi÷ v÷ng vµ më réng thÞ phÇn. Nh­ vËy, cã thÓ nãi r»ng ISO 9000, ISO 14000 vµ HACCP chÝnh lµ ch×a kho¸ ®Ó c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam më c¸nh cöa vµo thÞ tr­êng EU. Bé tiªu chuÈn ISO 9000, ISO 14000 vµ HACCP gióp c¸c nhµ s¶n xuÊt ViÖt Nam cho ra ®êi c¸c s¶n phÈm ®¸p øng c¸c tiªu chuÈn vÒ chÊt l­îng, vÖ sinh thùc phÈm, an toµn cho ng­êi sö dông vµ b¶o vÖ m«i tr­êng. C¸c s¶n phÈm cã chÊt l­îng cao, b¶o ®¶m vÖ sinh thùc phÈm vµ an toµn cho ng­êi sö dông, nh­ng qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kh«ng b¶o ®¶m c¸c tiªu chuÈn vÒ b¶o vÖ m«i tr­êng th× còng kh«ng ®­îc nhËp khÈu vµo thÞ tr­êng EU theo quy ®Þnh cña Uû Ban Ch©u ¢u (EC) vµ ng­êi tiªu dïng EU còng tÈy chay nh÷ng mÆt hµng nµy (cô thÓ mÆt hµng ®å gç cña ViÖt Nam ®ang bÞ ng­êi tiªu dïng Anh tÈy chay). 2.4. T¨ng c­êng khai th¸c Quü Ph¸t triÓn Doanh nghiÖp Võa vµ Nhá cña Liªn Minh Ch©u ¢u (EU) Quü Ph¸t triÓn Doanh nghiÖp Võa vµ Nhá t¹i ViÖt Nam (SMEDF) lµ mét phÇn trong “Ch­¬ng tr×nh Trî gióp Kü thuËt cña Ch©u ¢u trong qu¸ tr×nh chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cña ViÖt Nam” (EURO - TAPVIET). Quü ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá (SMEDF) ®­îc thµnh lËp theo tho¶ thuËn tµi chÝnh gi÷a ChÝnh phñ ViÖt Nam vµ Uû Ban Ch©u ¢u (EC) ngµy 6/6/1996. Tæng sè nguån vèn cña Quü SMEDF kho¶ng 275 tû ®ång ViÖt Nam (t­¬ng ®­¬ng 25 triÖu USD t¹i thêi ®iÓm n¨m 1996) do EC cung cÊp nh»m hç trî cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá cña ViÖt Nam ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ t¹o thªm viÖc lµm cho x· héi. Bé Lao ®éng- Th­¬ng binh vµ X· héi lµ c¬ quan qu¶n lý thùc hiÖn Dù ¸n. Quü ®· cung cÊp c¸c kho¶n vay trung vµ dµi h¹n cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá th«ng qua c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ViÖt Nam ®Ó ®Çu t­ thay thÕ, ®æi míi m¸y mãc thiÕt bÞ nh»m môc ®Ých thµnh lËp doanh nghiÖp míi, hoÆc më réng s¶n xuÊt, hiÖn ®¹i ho¸ c¬ së vËt chÊt cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. SMEDF lµ mét dù ¸n ph¸t triÓn do EU tµi trî víi môc tiªu lµ t¨ng c­êng sù ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi ë ViÖt Nam. Dù ¸n lµ mét “Quü tµi chÝnh” ®­îc sö dông ®Ó t¸i tµi trî tõng phÇn cho c¸c kho¶n tÝn dông cã kú h¹n mµ c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i tham gia cÊp cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá, nh»m gióp hä ph¸t triÓn ho¹t ®éng cña m×nh còng nh­ trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp t¹o ra c«ng ¨n viÖc lµm míi. Ng©n hµng th­¬ng m¹i tham gia lµ nh÷ng ng©n hµng ®· ký kÕt víi Dù ¸n mét HiÖp ®Þnh, gäi lµ “HiÖp ®Þnh t¸i tµi trî”. Theo HiÖp ®Þnh nµy, c¸c ng©n hµng tham gia ®­îc phÐp göi yªu cÇu t¸i tµi trî cho dù ¸n. Cho ®Õn nay, c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ®· ký kÕt hiÖp ®Þnh víi dù ¸n lµ: Ng©n hµng ®Çu t­ vµ ph¸t triÓn (BIDV), Ng©n hµng n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n (VBARD), Ng©n hµng c«ng th­¬ng (ICB), Ng©n hµng Cæ phÇn Hµng H¶i (MB) vµ Ng©n hµng Th­¬ng m¹i Cæ phÇn Ch©u ¸ (ACB). Lo¹i h×nh c¸c kho¶n tµi trî: Nguån tµi trî tõ QuÜ ®­îc dïng ®Ó t¸i tµi trî cho c¸c kho¶n vay trung vµ dµi h¹n mµ c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i cÊp cho c¸c doanh nghiÖp ®¸p øng c¸c ®iÒu kiÖn qui ®Þnh cña Dù ¸n. Nh­ vËy, nguån vèn nµy mang l¹i cho c¸c ng©n hµng mét kiÓu ph­¬ng tiÖn tµi chÝnh cÇn thiÕt ®Ó cÊp tÝn dông cã kú h¹n nhiÒu h¬n cho c¸c doanh nghiÖp. Môc ®Ých sö dông c¸c kho¶n tµi trî: qua HiÖp ®Þnh tham gia (HiÖp ®Þnh tµi trî) ký kÕt víi c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i, nguån tµi trî nµy dµnh cho c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt ®Ó gióp hä mua: tµi s¶n thiÕt bÞ (thiÕt bÞ vµ phô kiÖn, ph­¬ng tiÖn vËn t¶i,v.v...), c¸c dÞch vô (chuyÓn giao c«ng nghÖ vµ kü n¨ng,v.v...). Nguån vèn vay kh«ng ®Ó dïng lµm vèn l­u ®éng, còng kh«ng thÓ dïng gãp vèn. §iÒu kiÖn ®Ó cã thÓ vay vèn: - §iÒu kiÖn liªn quan ®Õn ngµnh nghÒ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp: C¸c kho¶n vay t¸i tµi trî cã thÓ ®­îc cÊp cho c¸c doanh nghiÖp thuéc mäi thµnh ngµnh nghÒ ho¹t ®éng, nh­ng c¸c ng©n hµng tham gia ®­îc yªu cÇu quan t©m ®Æc biÖt ®Õn nh÷ng lÜnh vùc sau: trång trät vµ ch¨n nu«i, chÕ biÕn thùc phÈm (kÓ c¶ chÕ biÕn s¶n phÈm nu«i hoÆc ®¸nh b¾t ë biÓn), chÕ biÕn l©m s¶n, s¶n xuÊt hµng ho¸ tiªu dïng vµ hµng thñ c«ng, s¶n xuÊt ®å ®iÖn tö vµ c¬ khÝ. Tuy nhiªn, HiÖp ®Þnh t¸i tµi trî trõ viÖc ®­îc h­ëng c¸c kho¶n t¸i tµi trî ®èi víi nh÷ng dù ¸n cã ho¹t ®éng nh­ sau: S¶n xuÊt vò khÝ, ma tuý, r­îu; cung cÊp c¸c dÞch vô tµi chÝnh; x©y dùng c¸c toµ nhµ. - §iÒu kiÖn liªn quan ®Õn ®Æc ®iÓm néi bé cña doanh nghiÖp: C¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá t­ nh©n, quèc doanh, hçn hîp s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ dÞch vô cho môc ®Ých th­¬ng m¹i ®Òu thuéc diÖn ®­îc cÊp c¸c kho¶n vay ®­îc t¸i tµi trî. Theo nh÷ng qui ®Þnh trong HiÖp ®Þnh t¸i tµi trî (Menorandum of Refinancing - MOR), nh÷ng doanh nghiÖp võa vµ nhá ®­îc coi lµ thuéc diÖn ®­îc vay lµ nh÷ng doanh nghiÖp ®¸p øng ®­îc nh÷ng ®iÒu kiÖn nh­ sau: Sè l­îng nh©n viªn tõ 10 ®Õn 500 ng­êi, vèn ®¨ng ký tõ h¬n 50.000 ®Õn 300.000USD. Tuy nhiªn còng cã tr­êng hîp ngo¹i lÖ (xem xÐt cô thÓ tr­íc khi cÊp vèn). - §iÒu kiÖn liªn quan ®Õn ®Æc ®iÓm cña dù ¸n ®Çu t­: Nh÷ng dù ¸n sau ®©y cã thÓ ®¹t ®­îc c¸c kho¶n t¸i tµi trî: c¸c dù ¸n më réng- hiÖn ®¹i ho¸ doanh nghiÖp ®· tån t¹i, c¸c dù ¸n thµnh lËp doanh nghiÖp nÕu nh­ ®· cã toµn bé c¸c giÊy tê cÇn thiÕt cho viÖc thùc hiÖn dù ¸n do c¸c c¬ quan cã thÈm quyÒn cÊp. SMEDF nhÊn m¹nh vµo viÖc chØ nh÷ng dù ¸n ®Çu t­ cã kh¶ n¨ng “Sely-Supporting” míi ®­îc tµi trî, cã nghÜa lµ nh÷ng dù ¸n cã vÎ nh­ cã kh¶ n¨ng hoµn vèn vµ tr¶ l·i nhê vµo “kh¶ n¨ng tõ tµi trî” do khai th¸c c¸c trang thiÕt bÞ ®· mua trong khu«n khæ dù ¸n. Tæng chi phÝ ®Çu t­ thùc hiÖn dù ¸n cã nhu cÇu vay vèn ph¶i n»m trong kho¶ng, tèi thiÓu lµ 25.000USD vµ tèi ®a lµ 500.000 USD. §Æc ®iÓm cña kho¶n tµi trî: Gi¸ trÞ tèi thiÓu cña kho¶n vay lµ 20.000 USD vµ trÞ gi¸ tèi ®a lµ 400.000 USD. C¸c kho¶n vay kh«ng v­ît qu¸ 80% so víi tæng chi phÝ thùc hiÖn dù ¸n ®Çu t­. Thêi h¹n c¸c kho¶n vay tèi ®a lµ 5 n¨m vµ tèi thiÓu lµ 3 n¨m. Kho¶n vay cã thÓ chÊp nhËn ©n h¹n theo tõng tr­êng hîp cô thÓ. Chi phÝ kho¶n vay: L·i suÊt tèi ®a ®­îc t¸i tµi trî tõ nguån SMEDF b»ng 6,28% + kho¶n l·i tèi ®a ®­îc phÐp. Kú h¹n tr¶ l·i tuú thuéc vµo tõng tr­êng hîp vµ c¨n cø theo kú h¹n tr¶ vèn. Kú h¹n tr¶ gèc tÝnh theo quý hay 6 th¸ng, ®­îc Ên ®Þnh tuú thuéc vµo c¸c luång tiÒn “l·i gãp tõ tµi trî” ®­îc rót ra tõ nghiªn cøu kh¶ n¨ng sinh l·i dù tÝnh cña dù ¸n ®Çu t­. §iÒu kiÖn ®¶m b¶o ®i kÌm víi kho¶n tµi trî: CÊp c¸c kho¶n vay tÝn dông ®i kÌm víi ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o phï hîp víi qui ®Þnh hiÖn hµnh cña ViÖt Nam (thÕ chÊp, cÇm cè, b¶o l·nh c¸ nh©n). Ngoµi ra, ng©n hµng cßn cã thÓ yªu cÇu doanh nghiÖp vay vèn ph¶i mua b¶o hiÓm cho nh÷ng thiÕt bÞ mua ®­îc nhê vèn vay cho ®Õn khi thanh to¸n nî xong. Sau gÇn mét n¨m chuÈn bÞ c¸c ®iÒu kiÖn vµ ký kÕt c¸c v¨n b¶n tho¶ thuËn t¸i tµi trî víi 5 ng©n hµng th­¬ng m¹i ®èi t¸c cña ViÖt Nam, Quü SMEDF ®· chÝnh thøc gi¶i ng©n kho¶n vay ®Çu tiªn vµo th¸ng 3/1998. MÆc dï triÓn khai ®óng vµo thêi ®iÓm bÊt lîi, khi mµ cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh khu vùc ®ang cã nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc tíi nÒn kinh tÕ c¸c n­íc ASEAN nãi chung vµ nÒn kinh tÕ cña ViÖt Nam nãi riªng, song do cã nh÷ng ­u thÕ nhÊt ®Þnh cña SMEDF (cung cÊp c¸c kho¶n vay trung vµ dµi h¹n, tèi ®a tíi 7 n¨m, víi l·i suÊt ­u ®·i) cïng víi sù tham gia tÝch cùc cña c¸c ng©n hµng ®èi t¸c, l¹i ®­îc sù quan t©m hç trî thÝch ®¸ng cña c¸c c¬ quan chÝnh quyÒn ViÖt Nam c¸c cÊp, kÕt qu¶ mµ SMEDF ®¹t ®­îc cho tíi nay thËt lµ ®¸ng khÝch lÖ. Quü SMEDF ®· gãp phÇn bæ sung mét nguån vèn trung vµ dµi h¹n cho thÞ tr­êng tÝn dông ViÖt Nam. C¸c doanh nghiÖp nhê vèn vay cña SMEDF ®· ®Çu t­ thªm m¸y mãc thiÕt bÞ, n©ng cao n¨ng lùc s¶n xuÊt, t¨ng c­êng chÊt l­îng, sè l­îng s¶n phÈm vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp trªn thÞ tr­êng trong n­íc vµ thÕ giíi. HÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp ®· sö dông vèn ®óng môc ®Ých, s¶n xuÊt kinh doanh cã hiÖu qu¶, hoµn tr¶ nî gèc vµ l·i ®óng thêi h¹n cho ng©n hµng vµ cho SMEDF. §Õn ngµy 31/5/2000, Dù ¸n ®· gi¶i ng©n ®­îc 219 tû ®ång cho 214 dù ¸n ®¹t 82,75% tæng sè nguån vèn, t¹o ra 8.400 chç lµm viÖc míi vµ æn ®Þnh viÖc lµm cho h¬n 32.000 lao ®éng. TÝnh c¶ phÇn ®ãng gãp tµi chÝnh cña c¸c doanh nghiÖp vµ cña phÝa c¸c ng©n hµng ®èi t¸c th× tæng sè tiÒn ®· huy ®éng ®­îc ®Ó ®Çu t­ vµo 214 dù ¸n nãi trªn lµ 417 tû ®ång ViÖt Nam. Quü ®· triÓn khai ho¹t ®éng t¹i 42/61 tØnh vµ thµnh phè cña ViÖt Nam. TÝnh ®Õn nay, Quü ®· thu håi ®­îc 52 tû ®ång ViÖt Nam bao gåm c¶ gèc vµ l·i. V× nh÷ng kÕt qu¶ trªn, dù ¸n SMEDF - mét trong nh÷ng dù ¸n hîp t¸c gi÷a ViÖt Nam vµ EC ®· ®­îc Nhãm lµm viÖc hçn hîp ViÖt Nam - EC ®¸nh gi¸ lµ dù ¸n cã nhiÒu thµnh c«ng. 3. C¸c gi¶i ph¸p kh¸c 3.1. §Èy m¹nh c«ng t¸c xóc tiÕn xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng EU EU lµ mét thÞ tr­êng lín trªn thÕ giíi, nhu cÇu nhËp khÈu hµng ho¸ hµng n¨m lµ rÊt lín. C¸c mÆt hµng nhËp khÈu cña EU phÇn lín lµ nh÷ng mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña ViÖt Nam vµ nh÷ng mÆt hµng xuÊt khÈu mµ ViÖt Nam cã tiÒm n¨ng. ThÕ nh­ng, cho ®Õn nay hµng ViÖt Nam vµo EU míi chØ chiÕm mét thÞ phÇn rÊt nhá trªn thÞ tr­êng nµy. Kho¶ng 40% khèi l­îng hµng ViÖt Nam xuÊt khÈu vµo EU th«ng qua ho¹t ®éng xuÊt khÈu qua trung gian. C¸c n­íc Ch©u ¸, nh­: NhËt B¶n, Singapore, Hong Kong,v.v... ®· nhËp khÈu hµng cña ViÖt Nam ®­a vµo t¸i chÕ sau ®ã t¸i xuÊt sang thÞ tr­êng EU. Do vËy mµ cho ®Õn nay hµng ViÖt Nam vÉn ch­a th©m nhËp trùc tiÕp ®­îc nhiÒu vµo EU. Ngoµi nguyªn nh©n lµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng ho¸ ViÖt Nam ch­a cao, cßn ph¶i kÓ tíi mét nguyªn nh©n quan träng lµ c«ng t¸c xóc tiÕn xuÊt khÈu cña ta cßn yÕu ch­a hç trî nhiÒu cho hµng ho¸ trong viÖc th©m nhËp vµ chiÕm lÜnh thÞ tr­êng EU. C¬ héi më réng thÞ tr­êng xuÊt khÈu cña hµng ho¸ ViÖt Nam t¹i EU lµ rÊt lín, thÕ nh­ng t¹i thêi ®iÓm nµy do cã nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh (chÊt l­îng cßn kÐm, chñng lo¹i vµ kiÓu d¸ng ®¬n ®iÖu,...) nªn hµng cña ta chØ cã thÓ th©m nhËp ®­îc vµo thÞ tr­êng nµy mét c¸ch su«n sÎ nÕu nh­ chóng ta cã ho¹t ®éng xóc tiÕn xuÊt khÈu m¹nh sang EU. Ho¹t ®éng xóc tiÕn xuÊt khÈu cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cßn yÕu do nhiÒu doanh nghiÖp cßn ch­a coi träng c«ng t¸c xóc tiÕn xuÊt khÈu. Mét sè doanh nghiÖp chó träng tíi c«ng t¸c nµy, nh­ng nguån kinh phÝ cßn h¹n chÕ do kh¶ n¨ng tµi chÝnh h¹n hÑp. Mét sè doanh nghiÖp kh¸c th× ®Çu t­ kh¸ lín cho ho¹t ®éng nµy, nh­ng hiÖu qu¶ thu ®­îc cßn thÊp, nguyªn nh©n lµ do thiÕu th«ng tin vµ kinh nghiÖm. Tr­êng hîp nµy x¶y ra ®èi víi nhiÒu n­íc ë giai ®o¹n ®Çu héi nhËp vµo khu vùc vµ thÕ giíi, chø kh«ng riªng g× ViÖt Nam. Do vËy, Nhµ n­íc cÇn tµi trî mét phÇn kinh phÝ vµ hç trî trong c«ng t¸c xóc tiÕn xuÊt khÈu ®Ó gióp cho c¸c doanh nghiÖp cã thÓ tiÕp cËn, x©m nhËp dÔ dµng vµ ®øng v÷ng trªn thÞ tr­êng EU. Hµng ViÖt Nam xuÊt khÈu vµo EU ®­îc h­ëng GSP kÓ tõ 1/1/1996. ViÖt Nam chØ cã duy nhÊt mét mÆt hµng chÞu sù qu¶n lý b»ng h¹n ng¹ch, ®ã lµ hµng dÖt may. EU dµnh cho hµng ViÖt Nam nh÷ng ­u ®·i vÒ thuÕ vµ më cöa thÞ tr­êng ®èi víi hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam th× còng ®ßi hái ViÖt Nam ph¶i ®èi xö t­¬ng tù víi EU. H¬n n÷a, chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i cña EU ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn (trong ®ã cã ViÖt Nam) lµ kh«ng cè ®Þnh. EU cã thÓ ®ét ngét thay ®æi chÝnh s¸ch ®èi víi ViÖt Nam nÕu ph¸t hiÖn ra nh÷ng sai ph¹m nhá cña ta, ch¼ng h¹n cã thÓ ¸p dông h¹n ng¹ch ®èi víi mét sè mÆt hµng nµo ®ã, hoÆc lo¹i bá mét hay mét sè mÆt hµng ra khái danh s¸ch hµng ho¸ ®­îc h­ëng GSP. Do vËy, lóc nµy ®©y khi n¨ng lùc c¹nh tranh cña hµng ho¸ vµ doanh nghiÖp ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng EU cßn yÕu nªn rÊt cÇn sù trî gióp cña Nhµ n­íc trong ho¹t ®éng xóc tiÕn xuÊt khÈu. ChÝnh phñ ViÖt Nam cÇn ph¶i nç lùc h¬n n÷a trong ®µm ph¸n víi Uû Ban Ch©u ¢u (EC) ®Ó gi¶m thuÕ vµ më réng thÞ tr­êng h¬n n÷a cho hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. Ho¹t ®éng xóc tiÕn xuÊt khÈu sang EU lµ c«ng viÖc chÝnh cña doanh nghiÖp, nh­ng t¹i thêi ®iÓm nµy do cã nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh nªn rÊt cÇn sù trî gióp cña Nhµ n­íc. * Hç trî cña Nhµ n­íc trong c«ng t¸c xóc tiÕn xuÊt khÈu sang EU: §Ó hç trî cho c¸c doanh nghiÖp vµ hµng ho¸ ViÖt Nam th©m nhËp dÔ dµng vµ cã chç ®øng v÷ng ch¾c trªn thÞ tr­êng EU, Nhµ n­íc nªn thùc hiÖn mét sè ho¹t ®éng trî gióp sau: - §Èy m¹nh x©y dùng chiÕn l­îc ph¸t triÓn thÞ tr­êng EU th«ng qua viÖc ®µm ph¸n, ký kÕt c¸c HiÖp ®Þnh, tho¶ thuËn th­¬ng m¹i song ph­¬ng vµ ®a ph­¬ng nh»m t¹o ra c¸c tiÒn ®Ò, hµnh lang ph¸p lý thuËn lîi ®Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu. - Th¶o luËn ë cÊp ChÝnh phñ vÒ më cöa thÞ tr­êng, tr­íc hÕt lµ ®èi víi nh÷ng mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña ViÖt Nam. HiÖn nay, EU ®­îc coi lµ thÞ tr­êng cã møc b¶o hé cao nhÊt. Sù b¶o hé nµy d­íi c¶ 2 h×nh thøc lµ thuÕ quan vµ phi quan thuÕ, ®Æc biÖt lµ c¸c biÖn ph¸p phi quan thuÕ (rµo can kü thuËt). Trong khi hµng ViÖt Nam ®ang rÊt khã kh¨n trong viÖc chiÕm lÜnh thÞ tr­êng EU, ChÝnh phñ nªn tÝch cùc vµ chñ ®éng ®Ò nghÞ Uû Ban Ch©u ¢u më réng qui m« mËu dÞch vµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho hµng cña ta vµo thÞ tr­êng nµy, nhÊt lµ n«ng s¶n, thñy h¶i s¶n, rau qu¶, thÞt gia sóc vµ gia cÇm, ®å gç gia dông vµ hµng thñ c«ng mü nghÖ. Th¶o luËn ë cÊp ChÝnh phñ vÒ më cöa thÞ tr­êng lµ mét trong nh÷ng biÖn ph¸p kh¸ hiÖu qu¶ mµ rÊt nhiÒu n­íc ®ang ph¸t triÓn ®· ¸p dông thµnh c«ng trong ®µm ph¸n víi c¸c n­íc ph¸t triÓn ®Ó më réng thÞ tr­êng xuÊt khÈu ë giai ®o¹n ®Çu thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸- hiÖn ®¹i ho¸, Th¸i Lan lµ mét vÝ dô. - Hç trî cho c¸c doanh nghiÖp trong viÖc xóc tiÕn vµ tiÕp cËn thÞ tr­êng. C¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu cña ViÖt Nam hiÖn nay gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n trong viÖc t×m ®èi t¸c EU, nhÊt lµ nh÷ng ®èi t¸c ®¸ng tin cËy. Do vËy cÇn thiÕt ph¶i n©ng cao vai trß cña c¸c th­¬ng vô trong viÖc xóc tiÕn th­¬ng m¹i, t×m c¸c ®èi t¸c, ng©n hµng tin cËy cho doanh nghiÖp trong n­íc. Ngoµi ra do ®iÒu kiÖn ®i l¹i xa x«i, chi phÝ tèn kÐm nªn vÊn ®Ò t×m hiÓu, nghiªn cøu thÞ tr­êng còng nh­ nh÷ng thay ®æi diÔn ra trªn thÞ tr­êng rÊt bÞ h¹n chÕ. V× vËy, Bé Th­¬ng m¹i ph¶i yªu cÇu th­¬ng vô t¹i c¸c n­íc EU t¨ng c­êng ho¹t ®éng cña m×nh. Th­¬ng vô ph¶i th­êng xuyªn th«ng b¸o vÒ Bé Th­¬ng m¹i tõng diÔn biÕn trªn thÞ tr­êng: nh÷ng thay ®æi vÒ hÖ thèng ph¸p luËt, quy chÕ nhËp khÈu, thuÕ quan, tû gi¸, l¹m ph¸t, xu h­íng th­¬ng m¹i,v.v... ®Õn nh÷ng diÔn biÕn cho tõng mÆt hµng xuÊt khÈu cô thÓ cña ViÖt Nam sang EU nh­ dù b¸o cung, cÇu, gi¸ c¶, vÊn ®Ò c¹nh tranh, thÞ hiÕu, kªnh ph©n phèi, c¸ch tiÕp cËn thÞ tr­êng,v.v... TÊt c¶ nh÷ng viÖc lµm trªn ph¶i ®­îc Nhµ n­íc hç trî mét phÇn kinh phÝ chø kh«ng nªn ®Ó doanh nghiÖp chÞu tÊt c¶. Bé th­¬ng m¹i ph¶i yªu cÇu c¸c th­¬ng vô gióp ®ì tÝch cùc cho c¸c doanh nghiÖp, khi ®i nghiªn cøu, kh¶o s¸t thÞ tr­êng t¹i EU ®Ó c«ng viÖc triÓn khai cã hiÖu qu¶, tr¸nh chi phÝ tèn kÐm. Chi phÝ ®i l¹i vµ nghiªn cøu thÞ tr­êng cña mét sè doanh nghiÖp xuÊt khÈu nh÷ng mÆt hµng cÇn khuyÕn khÝch ph¶i ®­îc ChÝnh phñ hç trî mét phÇn bëi c¸c doanh nghiÖp cña n­íc ta cßn rÊt nghÌo, trong khi c¸c doanh nghiÖp n­íc kh¸c h¬n h¼n ta mµ vÉn ®­îc ChÝnh phñ hç trî cho viÖc xóc tiÕn vµ tiÕp cËn thÞ tr­êng, nh­ Trung Quèc vµ Th¸i Lan. - Cho phÐp thµnh lËp mét Trung t©m xóc tiÕn th­¬ng m¹i ViÖt Nam t¹i EU ®Ó hç trî xuÊt khÈu cho c¸c doanh nghiÖp. ViÖc lµm nµy cã thÓ thu hót ®­îc c¸c doanh nghiÖp vµ céng ®ång ng­êi ViÖt thuª diÖn tÝch t¹i trung t©m ®Ó giíi thiÖu s¶n phÈm, b¸n hµng, giao dÞch mua hµng cña EU, t¹o ®Çu mèi, xóc tiÕn cho c¸c doanh nghiÖp trong n­íc triÓn khai quan hÖ bu«n b¸n víi c¸c b¹n hµng EU. - §Èy m¹nh c«ng t¸c trî cÊp xuÊt khÈu d­íi h×nh thøc th­ëng xuÊt khÈu, tû gi¸ khuyÕn khÝch ®èi víi ngo¹i tÖ thu ®­îc nhê xuÊt khÈu, hoÆc gi¸n tiÕp dïng ng©n s¸ch Nhµ n­íc tuyªn truyÒn xóc tiÕn th­¬ng m¹i. Më réng trî cÊp ®èi víi nhiÒu mÆt hµng ViÖt Nam cã lîi thÕ, kh«ng nªn chØ bã gän dµnh cho c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp. * Ho¹t ®éng xóc tiÕn xuÊt khÈu cña doanh nghiÖp ViÖt Nam sang thÞ tr­êng EU: Ngoµi viÖc chó träng n©ng cao chÊt l­îng vµ h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm ®Ó t¨ng søc c¹nh tranh cña hµng ho¸, c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu cña ta ph¶i n©ng cao n¨ng lùc tiÕp thÞ, tÝch cùc thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng xóc tiÕn xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng EU: (1) Chñ ®éng t×m kiÕm ®èi t¸c, chµo hµng th«ng qua viÖc tham gia c¸c cuéc héi chî, triÓn l·m vµ héi th¶o chuyªn ®Ò ®­îc tæ chøc t¹i ViÖt Nam hoÆc EU, qua tham t¸n th­¬ng m¹i t¹i c¸c n­íc thµnh viªn EU vµ qua v¨n phßng EU t¹i ViÖt Nam; (2) T×m hiÓu vµ nghiªn cøu thÞ tr­êng EU trùc tiÕp hoÆc th«ng qua Phßng Th­¬ng M¹i EU t¹i ViÖt Nam (sÏ më vµo cuèi n¨m 2000), Phßng Th­¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp ViÖt Nam, Côc Xóc tiÕn Th­¬ng m¹i- Bé Th­¬ng m¹i, Tham t¸n th­¬ng m¹i c¸c n­íc thµnh viªn EU, Tham t¸n th­¬ng m¹i ViÖt Nam t¹i c¸c n­íc EU, Trung t©m th«ng tin th­¬ng m¹i-Bé Th­¬ng m¹i vµ qua tµi liÖu ®Ó biÕt ®­îc chÝnh s¸ch kinh tÕ vµ th­¬ng m¹i cña EU, qui chÕ nhËp khÈu cña EU, nhu cÇu thÞ hiÕu vÒ hµng ho¸ vµ nh÷ng mÆt hµng xuÊt khÈu nµo cña ViÖt Nam sang thÞ tr­êng nµy sÏ mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao t¹i tõng thêi ®iÓm. 3.2. Chó träng c«ng t¸c ®µo t¹o ®Ó n©ng cao n¨ng lùc c¸n bé - mét nh©n tè gãp phÇn kh«ng nhá trong viÖc t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng EU Con ng­êi lµ yÕu tè quan träng cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. §Ó t¹o ra s¶n phÈm cã chÊt l­îng cao vµ ®¸p øng tèt nhu cÇu thÞ hiÕu cña ng­êi tiªu dïng, ngoµi viÖc trang bÞ m¸y mãc thiÕt bÞ hiÖn ®¹i ph¶i cã nh÷ng c¸n bé kü thuËt giái. HiÖn nay, n­íc ta rÊt thiÕu c¸n bé kü thuËt cã tay nghÒ cao. Cho nªn dÉn tíi t×nh tr¹ng s¶n xuÊt hµng ho¸: chÊt l­îng hµng kÐm, kh«ng ®ång ®Òu vµ kiÓu d¸ng cßn ®¬n ®iÖu, thiÕu tÝnh s¸ng t¹o. V× thÕ mµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh quèc tÕ cña hµng ho¸ rÊt thÊp. Do vËy, ®Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng nµy chóng ta cÇn ph¶i chó träng tæ chøc nhiÒu ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o chuyªn s©u cho c¸c c¸n bé kü thuËt thuéc c¸c lÜnh vùc, c¸c ngµnh kinh tÕ ®Ó t¹o ra mét ®éi ngò c¸n bé kü thuËt giái trong c¸c ngµnh chÕ t¹o, s¶n xuÊt, chÕ biÕn. §ång thêi, chóng ta nªn phèi hîp víi c¸c n­íc vµ c¸c tæ chøc quèc tÕ ®Ó göi c¸c c¸n bé kü thuËt trÎ cã triÓn väng cña ta ra n­íc ngoµi ®µo t¹o. NÕu chØ chó träng ®µo t¹o c¸n bé kü thuËt th× ch­a ®ñ mµ ph¶i cã mét ®éi ngò c¸n bé th­¬ng m¹i giái n÷a th× míi cã thÓ ®­a nh÷ng s¶n phÈm cã chÊt l­îng cao tíi ®­îc ng­êi tiªu dïng EU. Nh­ thÕ còng vÉn ch­a ®ñ mµ ph¶i cã mét ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý giái th× míi ®­a doanh nghiÖp ph¸t triÓn lªn ®­îc. ChÝnh v× vËy, Nhµ n­íc cÇn ph¶i hç trî c¸c doanh nghiÖp trong c«ng t¸c nµy. * VÒ phÝa Nhµ n­íc: - Nhµ n­íc cÇn chó träng tæ chøc c¸c ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o chuyªn s©u vÒ th­¬ng m¹i cho c¸n bé l·nh ®¹o vµ chuyªn viªn cña c¸c c«ng ty th­¬ng m¹i cã tham gia vµo mËu dÞch quèc tÕ. CÇn cã chÝnh s¸ch vµ chÕ ®é båi d­ìng, ®µo t¹o, ®µo t¹o l¹i vµ tuyÓn chän l¹i c¸n bé th­¬ng m¹i mét c¸ch chÆt chÏ vµ nghiªm tóc c¶ vÒ phÈm chÊt ®¹o ®øc, n¨ng lùc chuyªn m«n vµ tr×nh ®é ngo¹i ng÷. Hµng n¨m, Nhµ n­íc nªn cö c¸n bé sang häc tËp, nghiªn cøu t¹i EU. MÆc dï trong giao dÞch quèc tÕ hiÖn nay tiÕng Anh ®­îc sö dông kh¸ phæ biÕn, nh­ng chóng ta còng cÇn cã nhiÒu c¸n bé th­¬ng m¹i giái c¶ tiÕng Ph¸p, §øc, T©y Ban Nha, Bå §µo Nha,v.v... vµ am hiÓu c¶ vÒ v¨n ho¸ cña tõng d©n téc. Cã nh­ vËy sÏ thuËn lîi rÊt nhiÒu cho phÝa ViÖt Nam trong viÖc ®µm ph¸n, ký kÕt hîp ®ång xuÊt khÈu, hîp t¸c kinh doanh, liªn doanh víi c¸c b¹n hµng EU nh»m thóc ®Èy ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang EU ph¸t triÓn kh«ng ngõng. - Bªn c¹nh viÖc n©ng cao tr×nh ®é cña c¸n bé th­¬ng m¹i, Nhµ n­íc cÇn ph¶i t¨ng c­êng tæ chøc c¸c ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o chuyªn s©u vÒ kü thuËt cho c¸c c¸n bé kü thuËt. Chóng ta ®ang thiÕu c¸n bé kü thuËt giái mét c¸ch trÇm träng. §éi ngò c¸n bé kü thuËt cña ta tr×nh ®é kh«ng ®ång ®Òu vµ tiÕp thu c«ng nghÖ míi cßn chËm. Trong sè nµy chØ cã mét sè c¸n bé ®­îc ®µo t¹o ë n­íc ngoµi th× cã tay nghÒ cao. NhiÒu c¸n bé ®­îc ®µo t¹o ë trong n­íc còng rÊt cã triÓn väng ph¸t triÓn cÇn ph¶i ®­îc ®µo t¹o n©ng cao ®Ó phôc vô tiÕn tr×nh CNH - H§H ®Êt n­íc. Cßn nh÷ng c¸n bé kü thuËt cã tr×nh ®é yÕu, cÇn ph¶i ®µo t¹o l¹i ®Ó ViÖt Nam cã ®­îc mét ®éi ngò c¸n bé kü thuËt giái vµ cã tr×nh ®é ®ång ®Òu. C¸n bé kü thuËt lµ yÕu tè quan träng cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®Ó t¹o ra nh÷ng s¶n phÈm cã chÊt l­îng cao, ®¸p øng tèt thÞ hiÕu cña ng­êi tiªu dïng vµ tho¶ m·n c¸c tiªu chuÈn vÒ chÊt l­îng, vÖ sinh thùc phÈm vµ b¶o vÖ m«i tr­êng cña EU. §ång thêi, ®Ó ®­a nh÷ng s¶n phÈm nµy ®Õn ®­îc víi ng­êi tiªu dïng EU th× cÇn ph¶i cã mét ®éi ngò c¸n bé th­¬ng m¹i giái. ChÝnh v× thÕ cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng n©ng cao n¨ng lùc c¸n bé kü thuËt vµ c¸n bé th­¬ng m¹i lµ mét nh©n tè gãp phÇn kh«ng nhá trong viÖc t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng EU. - Nhµ n­íc còng cÇn tæ chøc c¸c líp huÊn luyÖn, ®µo t¹o nh»m n©ng cao kiÕn thøc kinh doanh vµ tr×nh ®é qu¶n lý cho ®éi ngò c¸c nhµ qu¶n lý vµ chØ ®¹o kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp chuyªn xuÊt khÈu hµng sang EU. Më c¸c kho¸ thuyÕt tr×nh giíi thiÖu c¸c th«ng tin míi nhÊt vÒ chÕ ®é, chÝnh s¸ch, thÓ lÖ liªn quan ®Õn kinh doanh th­¬ng m¹i còng nh­ c¸c h­íng dÉn vÒ nghiÖp vô nh­: marketing, vËn t¶i, bao b× hµng ho¸, b¶o hiÓm xuÊt khÈu, kü thuËt ®µm ph¸n. Tæ chøc c¸c héi nghÞ, héi th¶o víi phÝa Liªn Minh Ch©u ¢u ®Ó trao ®æi häc tËp kinh nghiÖm víi giíi kinh doanh cña Liªn Minh. * VÒ phÝa doanh nghiÖp: C¸c doanh nghiÖp ph¶i chó träng c«ng t¸c ®µo tµo ®Ó n©ng cao n¨ng lùc c¸n bé v× hä lµ nh©n tè quan träng vµ kh«ng thÓ thiÕu ®­îc trong viÖc n©ng cao søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng EU. C¸c doanh nghiÖp ph¶i lu«n lu«n n©ng cao tr×nh ®é c¸n bé, ph¸t huy tÝnh n¨ng ®éng, nhËy bÐn, häc hái,v.v... Tõng doanh nghiÖp ph¶i dµnh mét kho¶n kinh phÝ nhÊt ®Þnh cho ho¹t ®éng nµy vµ ph¶i biÕt tËn dông c¸c ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o c¸n bé cña ChÝnh phñ ®Ó cö c¸n bé cña m×nh tham gia. C¸c doanh nghiÖp ph¶i quan t©m ®µo t¹o c¶ c¸n bé qu¶n lý, c¸n bé kü thuËt vµ c¸n bé th­¬ng m¹i, kh«ng nh÷ng ®µo t¹o l¹i ®èi víi nh÷ng c¸n bé ®· qua ®µo t¹o nh­ng tr×nh ®é cßn h¹n chÕ mµ ph¶i ®µo t¹o chuyªn s©u cho nh÷ng c¸n bé trÎ cã n¨ng lùc ®Ó cã mét ®éi ngò c¸n bé giái. §èi víi c¸n bé th­¬ng m¹i, c¸c doanh nghiÖp kh«ng chØ chó träng n©ng cao nghiÖp vô chuyªn m«n mµ ph¶i n©ng cao c¶ tr×nh ®é ngo¹i ng÷ v× ngo¹i ng÷ kÐm sÏ rÊt khã thµnh c«ng trong ®µm ph¸n vµ th­êng bÞ ë thÕ bÊt lîi trong giao dÞch kinh doanh. C¸c doanh nghiÖp ph¶i th­êng xuyªn (cã ®Þnh kú cô thÓ) kiÓm tra tr×nh ®é c¸n bé cña m×nh ®Ó cã nh÷ng ph­¬ng h­íng ®µo t¹o thÝch hîp: §èi víi nh÷ng c¸n bé n¨ng lùc cßn kÐm th× ph¶i ®µo t¹o l¹i, ®èi víi nh÷ng c¸n bé trÎ cã n¨ng lùc th× ph¶i ®µo t¹o chuyªn s©u,v.v... Ngoµi viÖc tù lo kinh phÝ ®µo t¹o, c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i t¨ng c­êng xin hç trî tõ ChÝnh phñ vµ xin tµi trî tõ c¸c tæ chøc quèc tÕ vµ khu vùc. Trªn ®©y lµ mét sè gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m ®Èy m¹nh ho¹t ®éng xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam vµo thÞ tr­êng EU. Sù ph¸t triÓn cña ho¹t ®éng nµy g¾n liÒn víi sù chuyÓn biÕn kinh tÕ cña hai bªn. TriÓn väng cña nã phô thuéc vµo ®­êng lèi, chÝnh s¸ch t¹o sù l«i cuèn c¸c doanh nghiÖp EU vµo thÞ tr­êng ViÖt Nam vµ nh÷ng ®Þnh h­íng dµi h¹n trong chÝnh s¸ch thÞ tr­êng, nh÷ng ph­¬ng s¸ch cô thÓ nh»m t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam th©m nhËp thÞ tr­êng EU. Ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang EU sÏ ph¸t triÓn m¹nh vµ cã nh÷ng b­íc tiÕn v­ît bËc trong thÕ kû XXI v× ViÖt Nam ®· trë thµnh thµnh viªn chÝnh thøc cña ASEAN, APEC vµ ®ang trong qu¸ tr×nh ®µm ph¸n gia nhËp WTO. H¬n thÕ n÷a Bé luËt th­¬ng m¹i ®Çu tiªn cña ViÖt Nam cã hiÖu lùc tõ 1/1/1998 ®· gãp phÇn t¹o ra hµnh lang ph¸p lý cÇn thiÕt cho c¸c ho¹t ®éng th­¬ng m¹i, ®¶m b¶o lîi Ých cho c¸c nhµ kinh doanh trong vµ ngoµi n­íc. ChÝnh phñ ViÖt Nam còng ®ang hoµn thiÖn c¸c chÝnh s¸ch vµ c¬ chÕ qu¶n lý ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu vµ ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam. Ngoµi ra, HiÖp ®Þnh khung vÒ hîp t¸c gi÷a ViÖt Nam vµ EU ®ang cã nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc tíi ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu ViÖt Nam-EU. Nh÷ng b­íc tiÕn nµy ®· ®Æt ViÖt Nam vµo vÞ thÕ míi trong quan hÖ hîp t¸c víi EU - ®èi t¸c kinh tÕ quan träng cña ViÖt Nam. Ho¹t ®éng xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam sang EU ®ang chuyÓn sang mét thêi kú míi g¾n liÒn víi nh÷ng chuyÓn biÕn kinh tÕ cña hai phÝa. TriÓn väng cña ho¹t ®éng nµy sÏ phô thuéc vµo chÝnh s¸ch hîp t¸c kinh tÕ - th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam víi EU. EU ®·, ®ang vµ sÏ ®Èy m¹nh h¬n n÷a ho¹t ®éng hîp t¸c th­¬ng m¹i víi ViÖt Nam, më réng thÞ tr­êng xuÊt khÈu cho hµng cña ta. Bªn c¹nh ®ã, nh÷ng thµnh qu¶ b­íc ®Çu cña sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ sÏ cho phÐp ViÖt Nam t¨ng nhanh kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng EU. HiÖn nay, ChÝnh phñ ViÖt Nam vµ Uû Ban Ch©u ¢u (EC) ®ang cã nh÷ng cè g¾ng ®Ó xÝch l¹i gÇn nhau h¬n. Sù hîp t¸c, gióp ®ì lÉn nhau sÏ t¹o ®µ cho viÖc ph¸t triÓn ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang thÞ tr­êng EU, t¹o cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam chiÕm lÜnh ®­îc thÞ tr­êng nµy vµ EU sÏ lµ thÞ tr­êng xuÊt khÈu quan träng nhÊt cña ViÖt Nam trong t­¬ng lai. KÕt luËn ThÕ giíi ngµy nay ®· ph¸t triÓn tíi møc kh«ng mét n­íc nµo dï lµ n­íc x· héi chñ nghÜa hay t­ b¶n chñ nghÜa, ph¸t triÓn hay ®ang ph¸t triÓn cã thÓ tån t¹i t¸ch biÖt víi thÕ giíi. Sù gia nhËp ASEAN, héi nhËp vµo AFTA, gia nhËp APEC, t¨ng c­êng quan hÖ hîp t¸c víi EU cña ViÖt Nam lµ phï hîp víi xu thÕ chung ®ã, ®©y còng lµ nh÷ng sù kiÖn cã ý nghÜa thóc ®Èy tiÕn tr×nh ViÖt Nam tham gia vµo WTO. §Ó ®Èy m¹nh h¬n n÷a quan hÖ kinh tÕ víi EU, ®Æc biÖt lµ ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang thÞ tr­êng nµy, ViÖt Nam cÇn ph¶i nghiªn cøu ®Ó n¾m ch¾c ®Æc ®iÓm vµ tÝnh chÊt cña thÞ tr­êng EU, ®Æc biÖt lµ vÒ chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i, c¸c qui ®Þnh vÒ qu¶n lý xuÊt nhËp khÈu, vÒ thÞ hiÕu vµ tËp qu¸n tiªu dïng, yªu cÇu vÒ mÉu m· hµng ho¸, tÝnh thêi trang vµ chÊt l­îng s¶n phÈm, ph¶i thÊy hÕt ®­îc nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n khi th©m nhËp vµo thÞ tr­êng nµy. Tõ ®ã mµ lùa chän vµ ®Þnh h­íng ®óng ®¾n c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu vµo tõng thÞ tr­êng cô thÓ cña khèi nµy. MÆt kh¸c cÇn cã c¸c chÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p thÝch hîp vµ m¹nh mÏ c¶ vÒ phÝa chÝnh phñ vµ doanh nghiÖp, c¸c nhµ kinh doanh. ChÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p cña chÝnh phñ chñ yÕu lµ më ®­êng, t¹o hµnh lang ph¸p lý vµ m«i tr­êng thuËn lîi, khuyÕn khÝch hç trî mäi mÆt cho c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng EU. VÒ phÝa c¸c doanh nghiÖp cÇn cã c¸c chÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p cô thÓ phï hîp víi tõng doanh nghiÖp nh»m n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng ho¸ xuÊt khÈu vµ giµnh ®­îc kh¸ch hµng ®èi víi c¸c s¶n phÈm cña m×nh. Cã thÓ nãi ho¹t ®éng xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam sang EU ®ang chuyÓn sang mét thêi kú míi g¾n liÒn víi nh÷ng chuyÓn biÕn kinh tÕ cña hai phÝa. TriÓn väng cña ho¹t ®éng nµy sÏ phô thuéc vµo chÝnh s¸ch hîp t¸c kinh tÕ - th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam víi EU. EU ®·, ®ang vµ sÏ ®Èy m¹nh h¬n n÷a ho¹t ®éng hîp t¸c th­¬ng m¹i víi ViÖt Nam, më réng thÞ tr­êng xuÊt khÈu cho hµng cña ta. Bªn c¹nh ®ã, nh÷ng thµnh qu¶ b­íc ®Çu cña sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ sÏ cho phÐp ViÖt Nam t¨ng nhanh kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng EU. HiÖn nay, ChÝnh phñ ViÖt Nam vµ Uû Ban Ch©u ¢u (EC) ®ang cã nh÷ng cè g¾ng ®Ó xÝch l¹i gÇn nhau h¬n. Sù hîp t¸c, gióp ®ì lÉn nhau sÏ t¹o ®µ cho viÖc ph¸t triÓn ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang thÞ tr­êng EU, t¹o cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam chiÕm lÜnh ®­îc thÞ tr­êng nµy vµ EU sÏ lµ thÞ tr­êng xuÊt khÈu quan träng nhÊt cña ViÖt Nam trong t­¬ng lai. Chóng ta hy väng vµ tin t­ëng r»ng quan hÖ hîp t¸c ViÖt Nam –EU sÏ ngµy cµng ph¸t triÓn tèt ®Ñp h¬n.