Khóa luận Điạ vị pháp lý của doanh nghiệp liên doanh theo luật đầu tư nước ngoài tại Việt Nam năm 2000

tiÔn ¸p dông vµ yªu cÇu ®ßi hái kh¸ch quan cña nÒn kinh tÕ, hÖ thèng thuÕ ®· ®­îc bæ xung, söa ®æi vÒ mÆt s¾c thuÕ vµ thuÕ xuÊt cho phï hîp. HiÖn t¹i, thuÕ hiÖn hµnh bao gåm c¸c lo¹i thuÕ c¬ b¶n sau: - ThuÕ thu nhËp doanh nghiÖp. - ThuÕ xuÊt nhËp khÈu. - ThuÕ tµi nguyªn. - ThuÕ chuyÓn lîi nhuËn ra n­íc ngoµi. - ThuÕ tiÒn thuª mÆt n­íc, mÆt biÓn. - ThuÕ chuyÓn nh­îng vèn. - ThuÕ thu nhËp c¸ nh©n. - ThuÕ gÝa trÞ gia t¨ng. Tuú theo môc tiªu ho¹t ®éng cña tõng doanh nghiÖp (s¶n xuÊt mÆt hµng g× hoÆc kinh doanh dÞch vô g×...) vµ tuú theo t×nh h×nh cô thÓ mµ doanh nghiÖp sÏ ph¶i nép mét sè thuÕ vµ lÖ phÝ bæ xung. *ThuÕ thu nhËp doanh nghiÖp: “C¸c doanh nghiÖp liªn doanh ph¶i nép thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp 25% lîi nhuËn thu ®­îc, trong tr­êng hîp khuyÕn khÝch ®Çu t­, møc thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp lµ 20% lîi nhuËn thu ®­îc, tr­êng hîp cã nhiÒu tiªu chuÈn khuyÕn khÝch ®Çu t­, th× møc thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp lµ 10% lîi nhuËn thu ®­îc. §èi víi lÜnh vùc dÇu khÝ vµ mét sè tµi nguyªn quý hiÕm kh¸c th× møc thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp theo quy ®Þnh cña LuËt dÇu khÝ vµ ph¸p luËt cã liªn quan''.(§iÒu 38 söa ®æi, bæ sung ngµy 9/6/2000 LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam ). Nhµ n­íc ta cã biÖn ph¸p khuyÕn khÝch vµ thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi. §ã lµ chÝnh s¸ch miÔn gi¶m thuÕ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. ViÖc nhµ n­íc ban hµnh vµ ­u ®·i mét sè khung thuÕ suÊt riªng ®èi víi doanh nghiÖp liªn doanh lµ t¹o sù hÊp dÉn ®èi víi nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi, mÆt kh¸c t¹o ®iÒu kiÖn qu¶n lý tèt h¬n viÖc nép thuÕ cña doanh nghiÖp liªn doanh ®èi víi n­íc ngoµi. * ThuÕ xuÊt nhËp khÈu: Hµng xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu cña doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ®­îc ¸p dông theo ®iÒu 47 LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam, (®­îc söa ®æi bæ sung ngµy 9/6/2000). 1. ThuÕ xuÊt khÈu, thuÕ nhËp khÈu ®èi víi hµng xuÊt khÈu hµng nhËp khÈu cña doanh nghiÖp liªn doanh ®­îc ¸p dông theo LuËt thuÕ nhËp khÈu, thuÕ nhËp khÈu. 2. Doanh nghiÖp liªn doanh ®­îc miÔn thuÕ nhËp khÈu ®èi víi hµng nhËp khÈu ®Ó t¹o tµi s¶n cè ®Þnh, bao gåm: a. ThiÕt bÞ, m¸y mãc. b. Ph­¬ng tiÖn vËn t¶i chuyªn dïng n»m trong d©y chuyÒn c«ng nghÖ vµ ph­¬ng tiÖn vËn chuyÓn dïng ®Ó ®­a ®ãn c«ng nh©n. c. Linh kiÖn, chi tiÕt, bé phËn rêi, phô tïng, g¸ l¾p, khu«n mÉu, phô kiÖn ®i kÌm víi thiÕt bÞ, m¸y mãc ph­¬ng tiÖn chuyªn dïng qui ®Þnh t¹i ®iÓm b d. Nguyªn liÖu, vËt t­ dïng ®Ó chÕ t¹o thiÕt bÞ, m¸y mãc trong d©y truyÒn c«ng nghÖ hoÆc ®Ó chÕ t¹o linh kiÖn, chi tiÕt, bé phËn rêi, phô tïng, g¸ l¾p khu«n mÉu, phô kiÖn ®i kÌm víi thiÕt bÞ m¸y mãc. e. VËt t­ x©y dùng trong n­íc ch­a s¶n xuÊt ®­îc. ViÖc miÔn thuÕ nhËp khÈu qui ®Þnh t¹i kho¶n nµy ®­îc ¸p dông cho c¶ tr­êng hîp më réng quy m« dù ¸n, thay thÕ ®æi míi c«ng nghÖ. 3. Nguyªn liÖu, vËt t­, linh kiÖn nhËp khÈu ®Ó s¶n xuÊt cña c¸c dù ¸n thuéc lÜnh vùc ®Æc biÖt khuyÕn khÝch ®Çu t­ hoÆc ®Þa bµn cã ®iÒu kiÖn kinh tÕ- x· héi ®Æc biÖt khã kh¨n ®­îc miÔn thuÕ nhËp khÈu trong thêi h¹n 5 n¨m, kÓ tõ khi b¾t ®Çu s¶n xuÊt. 4. ChÝnh phñ quy ®Þnh viÖc miÔn gi¶m thuÕ xuÊt khÈu, thuÕ nhËp khÈu ®èi víi c¸c hµng ho¸ ®Æc biÖt cÇn khuyÕn khÝch ®Çu t­ kh¸c. * ThuÕ chuyÓn lîi nhuËn ra n­íc ngoµi. Lîi nhuËn mµ nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi thu ®­îc do ho¹t ®éng ®Çu t­ liªn doanh t¹i ViÖt Nam (kÓ c¶ thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp ®­îc hoµn l¹i do t¸i ®Çu t­ vµ lîi nhuËn thu ®­îc do chuyÓn nh­îng vèn), nÕu chuyÓn ra n­íc ngoµi hoÆc ®­îc gi÷ l¹i ngoµi ViÖt Nam ®Òu ph¶i nép thuÕ chuyÓn lîi nhuËn ra n­íc ngoµi. ThuÕ xuÊt chuyÓn lîi nhuËn ra n­íc ngoµi ®­îc quy ®Þnh chi tiÕt t¹i §iÒu 50 NghÞ ®Þnh 24/2000N§- CP nh­ sau: a. 3% lîi nhuËn chuyÓn ra n­íc ngoµi ®èi víi: - Ng­êi ViÖt Nam ®Þnh c­ ë n­íc ngoµi ®Çu t­ vÒ n­íc theo quy ®Þnh cña LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam. - Nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®Çu t­ vµo khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt, khu c«ng nghÖ cao. - Nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi gãp vèn ph¸p ®Þnh tõ 10 triÖu USD trë lªn. - Nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®Çu t­ vµo ®Þa bµn cã ®iÒu kiÖn kinh tÕ-x· héi ®Æc biÖt khã kh¨n thuéc danh môc ®Þa bµn khuyÕn khÝch ®Çu t­. b. 5% lîi nhuËn chuyÓn ra n­íc ngoµi ®èi víi nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi gãp vèn ph¸p ®Þnh tõ 5 triÖu USD ®Õn d­íi 10 triÖu USD vµ ®èi víi doanh nghiÖp ®Çu t­ vµo c¸c dù ¸n thuéc lÜnh vùc kh¸m ch÷a bÖnh, gi¸o dôc ®µo t¹o, nghiªn cøu khoa häc. c. 7% lîi nhuËn chuyÓn ra n­íc ngoµi gãp vèn ph¸p ®Þnh kh«ng thuéc c¸c tr­êng hîp quy ®Þnh taÞ ®iÓm a,b ®iÒu nµy. ThuÕ chuyÓn lîi nhuËn ®­îc thu theo tõng lÇn chuyÓn lîi nhuËn. Tr­êng hîp nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®· nép thuÕ chuyÓn lîi nhuËn ra n­íc ngoµi, nh­ng sau ®ã kh«ng chuyÓn ra n­íc ngoµi, th× sè thuÕ ®· nép sÏ ®­îc hoµn l¹i. * ThuÕ tµi nguyªn ®Êt: Doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi sö dông mÆt ®Êt, mÆt n­íc, mÆt biÓn ph¶i tr¶ tiÒn thuª, trong tr­êng hîp khai th¸c tµi nguyªn ph¶i nép thuÕ tµi nguyªn theo qui ®Þnh cña ph¸p luËt. * ThuÕ chuyÓn nh­îng vèn: PhÇn vèn gãp cña c¸c bªn trong doanh nghiÖp liªn doanh cã quyÒn chuyÓn nh­îng phÇn gi¸ trÞ vèn gãp cña m×nh. Trong tr­êng hîp chuyÓn nh­îng cho doanh nghiÖp ngoµi liªn doanh th× ®iÒu kiÖn chuyÓn nh­îng kh«ng ®­îc thuËn lîi h¬n so víi ®iÒu kiÖn ®· ®Æt ra cho c¸c bªn trong doanh nghiÖp liªn doanh. Trong tr­êng hîp chuyÓn nh­îng vèn cã ph¸t sinh lîi nhuËn, bªn chuyÓn nh­îng nép víi thuÕ xuÊt 25% lîi nhuËn thu ®­îc. Lîi nhuËn chÞu thuÕ b»ng gi¸ trÞ chuyÓn nh­îng trõ ®i gi¸ trÞ ban ®Çu cña phÇn vèn chuyÓn nh­îng trõ ®i chi phÝ chuyÓn nh­îng(nÕu cã). §iÒu 52 NghÞ ®Þnh 24/2000N§- CP. * ThuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng(VAT) trong c¸c doanh nghiÖp liªn doanh. Ngµy 10/5/1997, Quèc héi n­íc Céng Hoµ XHCN ViÖt Nam ®· th«ng qua LuËt thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng vµ cã hiÖu lùc tõ ngµy 1/1/1999. T¹i §iÒu 3 cña LuËt thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng quy ®Þnh: ''®èi t­îng nép thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng lµ tæ chøc, c¸ nh©n cã ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh hµng ho¸ dÞch vô chÞu thuÕ t¹i ViÖt Nam. Kh«ng ph©n biÖt ngµnh nghÒ h×nh thøc,tæ chøc, kinh doanh vµ c¸c tæ chøc c¸ nh©n kh¸c cã nhËp khÈu hµng ho¸ chÞu thuÕ''. Nh­ vËy, theo quy ®Þnh trªn th× nh÷ng doanh nghiÖp liªn doanh s¶n xuÊt hµng ho¸, cung øng dÞch vô, nhËp khÈu hµng ho¸ (trõ nh÷ng tµi s¶n cè ®Þnh cña dù ¸n) ®Òu thuéc ®èi t­îng nép thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng. Doanh nghiÖp liªn doanh ph¶i nép thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ®èi víi: a. ThiÕt bÞ, m¸y mãc, ph­¬ng tiÖn vËn t¶i chuyªn dïng n»m trong ®©y chuyÒn c«ng nghÖ thuéc lo¹i trong n­íc ch­a s¶n xuÊt ®­îc, nhËp khÈu ®Ó t¹o tµi s¶n cè ®Þnh cña doanh nghiÖp liªn doanh. Tr­êng hîp d©y chuyÒn, thiÕt bÞ m¸y mãc ®ång bé nhËp khÈu thuéc diÖn kh«ng chÞu thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng, nh­ng trong d©y chuyÒn ®ã cã c¶ lo¹i thiÕt bÞ, m¸y mãc trong n­íc ®· s¶n xuÊt ®­îc th× còng kh«ng tÝnh thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng cho c¶ d©y chuyÒn thiÕt bÞ, m¸y ®ång bé. b. VËt t­ x©y dùng trong n­íc ch­a s¶n xuÊt ®­îc ®Ó t¹o tµi s¶n cè ®Þnh cña doanh nghiÖp liªn doanh. c. Nguyªn liÖu nhËp khÈu ®Ó s¶n xuÊt s¶n phÈm cung cÊp cho c¸c lo¹i doanh nghiÖp trùc tiÕp s¶n xuÊt s¶n phÈm xuÊt khÈu. Ngoµi ra, ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc s¶n xuÊt kinh doanh b×nh th­êng cña c¸c doanh nghiÖp liªn doanh sau khi ¸p dông thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng thay thuÕ doanh thu mµ bÞ lç do thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ph¶i nép lín. Thêi h¹n gi¶m thuÕ ®­îc tÝnh hµng n¨m vµ kh«ng qu¸ 3 n¨m ( kÓ tõ ngµy 1/1/1999), thêi gian ®ñ dÓ doanh nghiÖp liªn doanh thÝch øng víi ®¹o luËt thuÕ míi nµy. Ngoµi c¸c luËt thuÕ nªu trªn, doanh nghiÖp liªn doanh ph¶i nép c¸c lo¹i thuÕ kh¸c theo qui ®Þnh cña ph¸p luËt vµ cã nghÜa vô ®ãng nép c¸c kho¶n thuÕ ®Çy ®ñ, ®óng h¹n, liªn quan ®Õn ngµnh s¶n xuÊt kinh doanh cña m×nh theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt ViÖt Nam. - VÒ mÆt tÝn dông: Doanh nghiÖp liªn doanh më tµi kho¶n b»ng tiÒn ViÖt Nam vµ tiÒn n­íc ngoµi t¹i ng©n hµng ViÖt Nam hoÆc t¹i ng©n hµng liªn doanh hoÆc t¹i chi nh¸nh ng©n hµng n­íc ngoµi ®Æt t¹i ViÖt Nam. Trong tr­êng hîp ®Æc biÖt ®­îc ng©n hµng nhµ n­íc ViÖt Nam chÊp thuËn doanh nghiÖp liªn doanh ®­îc phÐp më tµi kho¶n ë n­íc ngoµi.( LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi §iÒu 35 ®­îc söa ®æi, bæ sung ngµy 9/6/2000). Nh­ vËy ph¸p luËt ViÖt Nam quy ®Þnh doanh nghiÖp liªn doanh ®­îc chän ng©n hµng thuËn lîi ®Ó më tµi kho¶n cña doanh nghiÖp . ViÖc chuyÓn ®æi gi÷a tiÒn ViÖt Nam vµ tiÒn n­íc ngoµi ®­îc thùc hiÖn theo tû gi¸ hèi ®o¸i chÝnh thøc do ng©n hµng nhµ n­íc ViÖt Nam c«ng bè t¹i thêi ®iÓm chuyÓn ®æi. 2.4.4 Trong lÜnh vùc kÕ to¸n thèng kª. KÕ to¸n thèng kª lµ lÜnh vùc quan träng, th«ng qua c«ng t¸c thèng kª cña c¸c doanh nghiÖp, c¬ quan Nhµ n­íc cã thÈm quyÒn tiÕn hµnh ®iÒu tra ®¸nh gi¸ ho¹t ®éng cña liªn doanh trªn c¬ së ®ã x¸c ®Þnh møc gi¸ ph¶i nép vµ thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý Nhµ n­íc ®èi víi ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp. MÆt kh¸c còng th«ng qua c«ng t¸c kÕ to¸n, thèng kª mµ c¸c doanh nghiÖp tù ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña m×nh. Doanh nghiÖp liªn doanh ¸p dông chÕ ®é kÕ to¸n ViÖt Nam, tr­êng hîp cÇn ¸p dông chÕ ®é kÕ to¸n th«ng dông kh¸c th× ph¶i ®­îc Bé Tµi ChÝnh chÊp thuËn (§iÒu 37 LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam). C«ng t¸c kÕ to¸n cña doanh nghiÖp liªn doanh ph¶i ®­îc thùc hiÖn theo ®óng chÕ ®é kÕ to¸n ®· ®­îc ®¨ng ký vµ ®­îc chÊp thuËn, còng nh­ ph¶i tu©n thñ c¸c quy ®Þnh kh¸c cña nhµ n­íc ViÖt Nam vÒ c«ng t¸c kÕ to¸n ®èi víi mét doanh nghiÖp liªn doanh. C¬ quan tµi chÝnh ViÖt Nam cã quyÒn kiÓm tra tiÕn hµnh kiÓm tra t×nh h×nh thùc hiÖn c«ng t¸c kÕ to¸n tµi chÝnh t¹i ViÖt Nam. ViÖc kiÓm tra ®Þnh kú hµng n¨m c«ng t¸c kÕ to¸n cña doanh nghiÖp do c¬ quan thuÕ ViÖt Nam n¬i doanh nghiÖp ho¹t ®éng vµ ®¨ng ký nép thuÕ thùc hiÖn. Trong tr­êng hîp cÇn thiÕt c¬ quan tµi chÝnh ViÖt Nam cã quyÒn kiÓm tra ®ét xuÊt t×nh h×nh tµi chÝnh, kÕ to¸n cña doanh nghiÖp liªn doanh. Doanh nghiÖp liªn doanh ph¶i thùc hiÖn nghiªm chØnh quyÕt ®Þnh kiÓm tra, cung cÊp ®Çy ®ñ c¸c tµi liÖu cã liªn quan ®Õn néi dung kiÓm tra, bè trÝ ng­êi cã ®ñ thÈm quyÒn tr¶ lêi vµ gi¶i thÝch c¸c c©u hái cña ®oµn kiÓm tra b»ng v¨n b¶n ®Ýnh kÌm theo biªn b¶n kiÓm tra. Doanh nghiÖp liªn doanh cã tr¸ch nghiÖm ph¶i thùc hiÖn nghiªm chØnh c¸c kiÕn nghÞ cña ®oµn kiÓm tra vµ cã quyÒn b¸o c¸o víi c¬ quan ban hµnh quyÕt ®Þnh kiÓm tra vÒ ho¹t ®éng kiÓm tra t¹i doanh nghiÖp. ChÕ ®é khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh cña doanh nghiÖp liªn doanh ®­îc thùc hiÖn theo quyÕt ®Þnh cña chÝnh phñ. §¬n vÞ ®o l­êng dïng trong kÕ to¸n vµ thèng kª lµ ®¬n vÞ ®o l­êng chÝnh thøc cña ViÖt Nam, c¸c ®¬n vÞ ®o l­êng kh¸c ph¶i ®­îc quy ®æi ra ®¬n vÞ ®o l­êng chÝnh thøc cña ViÖt Nam. Trong tr­êng hîp cÇn thiÕt, doanh nghiÖp cã thÓ ®Ò nghÞ Bé tµi chÝnh chÊp thuËn viÖc sö dông ®¬n vÞ tiÒn tÖ n­íc ngoµi. ViÖc ghi chÐp kÕ to¸n vµ thèng kª ®­îc thùc hiÖn b»ng tiÕng ViÖt Nam vµ tiÕng n­íc ngoµi th«ng dông ®· ®­îc c¬ quan tµi chÝnh thèng kª ViÖt Nam chÊp thuËn vµ ph¶i ®­îc ghi trong ®iÒu lÖ doanh nghiÖp. - VÒ c«ng t¸c kiÓm to¸n: B¸o c¸o chÝnh thøc hµng n¨m cña doanh nghiÖp liªn doanh ®­îc kiÓm to¸n bëi mét c«ng ty kiÓm to¸n kiÓm to¸n ®éc lËp cña ViÖt Nam hoÆc c«ng ty kiÓm to¸n ®éc lËp kh¸c ®­îc phÐp ho¹t ®éng ë ViÖt Nam theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ kiÓm to¸n. B¸o c¸o tµi chÝnh hµng n¨m ph¶i göi cho c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc vÒ ®Çu t­ n­íc ngoµi( §iÒu 37 LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam). B¸o c¸o tµi chÝnh hµng n¨m cña doanh nghiÖp ®­îc kiÓm to¸n bëi mét c«ng ty kiÓm to¸n ®éc lËp t¹i ViÖt Nam theo qui ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ kiÓm to¸n, tr­íc khi gëi tíi c¸c c¬ quan cÊp giÊt phÐp ®Çu t­, Bé kÕ ho¹ch vµ ®Çu t­, Bé tµi chÝnh vµ tæng côc thèng kª trong vßng 3 th¸ng kÓ tõ ngµy kÕt thóc n¨m tµi chÝnh cña doanh nghiÖp. Theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt ViÖt Nam vÒ c«ng t¸c kiÓm to¸n th× viÖc kiÓm to¸n b¸o c¸o kÕ to¸n cña doanh nghiÖp ph¶i ®­îc thùc hiÖn trªn c¬ së hîp ®ång kiÓm to¸n ph¶i ®­îc ký kÕt gi÷a doanh nghiÖp víi c«ng ty kiÓm to¸n phï hîp víi c¸c quy ®Þnh cña nhµ n­íc ViÖt Nam vÒ c«ng t¸c kiÓm to¸n doanh nghiÖp. Ph¸p luËt vÒ kiÓm to¸n vµ c«ng ty kiÓm to¸n ®èi víi doanh nghiÖp liªn doanh ®­îc quy ®Þnh: ''C«ng ty kiÓm to¸n ®­îc chØ ®Þnh ph¶i phèi hîp víi mét c«ng ty kiÓm to¸n ViÖt Nam còng thùc hiÖn kiÓm to¸n sau khi ®­îc Bé tµi chÝnh chÊp thuËn. KÕt qu¶ kiÓm to¸n chØ cã gi¸ trÞ ph¸p lý khi hai c«ng ty kiÓm to¸n n­íc ngoµi vµ ViÖt Nam cïng nhÊt chÝ vµ cïng ký''. Trong tr­êng hîp c«ng ty kiÓm to¸n cña ViÖt Nam tõ chèi sù phèi hîp th× c«ng ty kiÓm to¸n n­íc ngoµi sÏ thùc hiÖn kiÓm to¸n cho doanh nghiÖp, sau khi th«ng b¸o vµ ®­îc Bé tµi chÝnh chÊp thuËn. C«ng ty kiÓm to¸n ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm tr­íc ph¸p luËt vÒ tÝnh ®éc lËp, kh¸ch quan, trung thùc cña kÕt qu¶ kiÓm to¸n. Nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý Nhµ n­íc trong lÜnh vùc kÕ to¸n kiÓm to¸n. 2.5 Gi¶i quyÕt tranh chÊp gi÷a c¸c bªn tham gia doanh nghiÖp liªn doanh. Tranh chÊp trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp lµ ®iÒu kh«ng tr¸nh khái trong c¬ chÕ thÞ tr­êng, ®Æc biÖt ®èi víi doanh nghiÖp liªn doanh th× cã sù tham gia gãp vèn vµ qu¶n lý cña chñ thÓ kh¸c biÖt vÒ ng«n ng÷, ph¸p luËt, phong tôc, tËp qu¸n...th× tranh chÊp cµng dÔ ph¸t sinh h¬n. Tranh chÊp x¶y ra khi cã sù bÊt ®ång gi÷a c¸c bªn tham gia, xuÊt ph¸t tõ ®Æc ®iÓm cña mçi lo¹i h×nh doanh nghiÖp nªn tranh chÊp còng thÓ hiÖn ®Æc ®iÓm cña tõng lo¹i h×nh ®ã. §iÒu 122 NghÞ ®Þnh 24/2000 N§-CP: '' Tranh chÊp gi÷a c¸c bªn liªn doanh víi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam tr­íc hÕt ph¶i ®­îc gi¶i quyÕt th«ng qua th­¬ng l­îng vµ hoµ gi¶i '' Th­¬ng l­îng vµ hoµ gi¶i lµ gi¶i ph¸p ­u tiªn ®Ó gi¶i quyÕt mèi bÊt ®ång gi÷a c¸c bªn liªn doanh bëi v× viÖc gi¶i quyÕt th«ng qua hoµ gi¶i sÏ tiÕt kiÖm ®­îc thêi gian, kinh phÝ, kh«ng g©y gi¸n ®o¹n trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vµ gi÷ ®­îc tinh thÇn hîp t¸c ®oµn kÕt gi÷a c¸c bªn. Hoµ gi¶i ®­îc coi lµ thµnh khi c¸c bªn tho¶ thuËn víi nhau vÒ viÖc gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò thuéc néi dung tranh chÊp vµ tù nguyÖn thi hµnh nh÷ng ®iÒu ®· tho¶ thuËn. Trong tr­êng hîp hoµ gi¶i kh«ng thµnh,c¸c bªn tranh chÊp cã thÓ tho¶ thuËn mét trong c¸c ph­¬ng thøc gi¶i quyÕt sau ®©y: a. Toµ ¸n ViÖt Nam. b. Träng tµi ViÖt Nam hoÆc träng tµi n­íc ngoµi, träng tµi quèc tÕ. c. Träng tµi do c¸c bªn tho¶ thuËn thµnh lËp. + Tranh chÊp gi÷a doanh nghiÖp liªn doanh víi tæ chøc kinh tÕ kh¸c: §©y lµ tranh chÊp th­êng ®­îc ph¸t sinh do viÖc kh«ng thùc hiÖn, thùc hiÖn kh«ng ®Çy ®ñ, kh«ng ®óng c¸c nghÜa vô cña doanh nghiÖp liªn doanh hay tæ chøc kinh tÕ kh¸c theo hîp ®ång ®· ®­îc ký kÕt gi÷a c¸c chñ thÓ nµy. §èi víi tranh chÊp nµy, c¸c bªn cã thÓ cïng th­¬ng l­îng hoµ gi¶i, nÕu hoµ gi¶i kh«ng thµnh sÏ ®­îc gi¶i quyÕt t¹i träng tµi hoÆc toµ ¸n ViÖt Nam theo ph¸p luËt ViÖt Nam. + Tranh chÊp gi÷a doanh nghiÖp liªn doanh víi c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc ph¸t sinh do sù kh«ng thèng nhÊt vÒ c¸c vÊn ®Ò qu¶n lý Nhµ n­íc vµ viÖc thùc hiÖn ph¸p luËt cña c¸c doanh nghiÖp liªn doanh. ViÖc gi¶i quyÕt tranh chÊp nµy ®­îc tiÕn hµnh theo tr×nh tù thñ tôc riªng ®èi víi tõng vô viÖc cô thÓ. Trong nh÷ng lo¹i h×nh kÓ trªn th× tranh chÊp gi÷a c¸c bªn liªn doanh vÉn x¶y ra nhiÒu h¬n. ch­¬ng III thùc tr¹ng doanh nghiÖp liªn doanh theo luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam vµ nh÷ng ph­¬ng h­íng hoµn thiÖn c¸c quy ®Þnh vÒ doanh nghiÖp liªn doanh. Mét trong nh÷ng môc ®Ých chÝnh cña viÖc më cöa nÒn kinh tÕ, khuyÕn khÝch ®Çu t­ n­íc ngoµi lµ thu hót vèn, c«ng nghÖ, kinh nghiÖm qu¶n lý cña n­íc ngoµi ®Ó thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ, khai th¸c cã hiÖu qu¶ tµi nguyªn thiªn nhiªn, t¹o viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng vµ më réng xuÊt khÈu. Nh­ vËy thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi liªn quan chÆt chÏ tíi qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, t¹o m«i tr­êng ®Çu t­ hÊp dÉn, râ rµng, th«ng tho¸ng vµ cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh víi c¸c n­íc kh¸c trong khu vùc. Vµo thêi ®iÓm nh÷ng n¨m cuèi thËp kû 80, chÝnh s¸ch cÊm vËn cña Mü chèng ViÖt Nam rÊt hµ kh¾c: Nã kh«ng nh÷ng ng¨n cÊm sù trao ®æi ngo¹i th­¬ng vµ cßn ng¨n cÊm c¶ c¸c n­íc kh¸c quan hÖ chÝnh thøc víi ViÖt Nam. Trong bèi c¶nh hµng ho¸ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam kh«ng cã g× ®¸ng kÓ më réng ngo¹i th­¬ng, viÖn trî kinh tÕ tõ c¸c n­íc ph¸t triÓn gÇn nh­ kh«ng cã, cho nªn viÖc hîp t¸c ®Çu t­ víi n­íc ngoµi lµ mét ®ßi hái kh¸ch quan trong chÝnh s¸ch ph¸t triÓn ®Êt n­íc ViÖt Nam. Ng­îc dßng trë l¹i chóng ta thÊy: N¨m 1977,chØ h¬n mét n¨m sau ngµy ®Êt n­íc thèng nhÊt, c¸c nhµ l·nh ®¹o cao nhÊt cña ViÖt Nam ®· cã mét quyÕt ®Þnh lµm x«n xao d­ luËn trong vµ ngoµi n­íc ®ã lµ viÖc ban hµnh ®iÒu lÖ ®Çu t­ n­íc ngoµi ë n­íc CHXHCN ViÖt Nam kÌm theo NghÞ ®Þnh 115/N§ ngµy 19/4/1977 cña chÝnh phñ gäi t¾t lµ ''®iÒu lÖ1977'' vµ ®Õn n¨m 1987 LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam ra ®êi. §Õn nay ®· ®­îc söa ®æi vµ bæ xung nhiÒu lÇn qua c¸c n¨m (1990,1992,1996,2000) ®· hoµn chØnh dÇn vµ cã hÖ thèng. LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®Çu t­ vµo ViÖt Nam d­íi c¸c h×nh thøc kh¸c nhau. Song h×nh thøc doanh nghiÖp liªn doanh ë ViÖt Nam ®ãng vai trß chñ yÕu vµ chiÕm ­u thÕ h¬n c¶, doanh nghiÖp liªn doanh ®· gãp phÇn kh«ng nhá vµo sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ trong nh÷ng n¨m võa qua. Cô thÓ lµ doanh nghiÖp liªn doanh chiÕm 60-70% tæng sè vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. T¨ng tr­ëng kinh tÕ n¨m 1996 ®¹t 10% 1997 t¨ng 12,3% vµ n¨m 1998 ®¹t 14%, 1999 ®¹t 15%. Cho ®Õn nay hÇu hÕt c¸c ngµnh kinh tÕ ®Òu cã dù ¸n liªn doanh. TÝnh ®Õn cuèi n¨m1999-2000, cã h¬n 660 dù ¸n ®Çu t­ theo h×nh thøc liªn doanh ®i vµo ho¹t ®éng vµ ®ãng gãp cho ng©n s¸ch Nhµ n­íc kho¶ng 3.079,6 triÖu USD. Mét sè ngµnh c«ng nghiÖp míi h×nh thµnh qua h×nh thøc liªn doanh nh­ kÝnh x©y dùng, l¾p r¸p « t«, ®iÖn tö... c¸c dù ¸n thùc hiÖn kh¸ tèt gãp phÇn s¶n xuÊt nhiÒu mÆt hµng xuÊt khÈu vµ thay thÕ nh÷ng mÆt hµng mµ tr­íc ®©y ta vÉn ph¶i nhËp khÈu. ViÖc më cöa thu hót vèn ®Çu t­ kh«ng nh÷ng ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ trong n­íc mµ cßn cã ý nghÜa rÊt lín lín ®èi víi x· héi nh­ tiÕp nhËn hµng chôc ngh×n lao ®éng trùc tiÕp, ngoµi ra cßn t¹o viÖc lµm thu nhËp æn ®Þnh cho hµng chôc v¹n lao ®éng gi¸n tiÕp bao gåm c«ng nh©n x©y dùng vµ c¸c dÞch vô kh¸c cã liªn quan, gãp phÇn ®µo t¹o cho ViÖt Nam nh÷ng nhµ qu¶n lý giái vµ ®éi ngò c«ng nh©n lµnh nghÒ. ChÝnh v× sù gãp mÆt cña doanh nghiÖp liªn doanh ®· t¹o ra m«i tr­êng c¹nh tranh gióp c¸c doanh nghiÖp trong n­íc v­¬n lªn häc tËp ph­¬ng ph¸p qu¶n lý tiÕn bé, kinh nghiÖm vÒ tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh tõ c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi,gióp hä nhanh nh¹y víi thÞ tr­êng vµ quen dÇn víi tËp qu¸n lµm ¨n quèc tÕ. Bªn c¹nh nh÷ng mÆt ®¹t ®­îc ®ã, chóng ta cÇn ph¸t huy vµ quan t©m h¬n n÷a tíi thùc tiÔn ¸p dông luËt ®Çu t­ nãi chung vµ chÕ ®é ph¸p lý víi doanh nghiÖp liªn doanh nãi riªng ®Ó thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ngµy cµng nhiÒu, thùc hiÖn ph­¬ng ch©m hai bªn cïng cã lîi. §Ó lµm ®­îc vÊn ®Ò nµy chóng ta cÇn hoµn thiÖn mét sè qui ®Þnh trong LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi ®èi víi doanh nghiÖp liªn doanh. 3.1. Thùc tr¹ng vµ ph­¬ng h­íng hoµn thiÖn c¸c quy ®Þnh cña doanh nghiÖp liªn doanh. 3.1.1. H×nh thøc tæ chøc ph¸p lý cña doanh nghiÖp liªn doanh. H×nh thøc tæ chøc cña doanh nghiÖp liªn doanh ch­a ®a d¹ng. LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi hiÖn nay chØ cho phÐp doanh nghiÖp liªn doanh nãi riªng vµ doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi nãi chung ®­îc ho¹t ®éng vµ thµnh lËp d­íi h×nh thøc duy nhÊt lµ c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n. §©y lµ lo¹i h×nh doanh nghiÖp mµ vèn cña c«ng ty do c¸c bªn ®ãng gãp vµ mçi bªn h­ëng quyÒn còng nh­ chÞu rñi ro trong phÇn vèn gãp cña m×nh, ­u ®iÓm cña lo¹i h×nh doanh nghiÖp nµy lµ Nhµ n­íc dÔ qu¶n lý trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng, c¬ cÊu tæ chøc bé m¸y ®¬n gi¶n, thùc hiÖn ®­îc môc tiªu lµ thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. Nh­ng h¹n chÕ cña lo¹i h×nh doanh nghiÖp liªn doanh lµ kh«ng thÓ huy ®éng vèn qua viÖc b¸n cæ phÇn ra bªn ngoµi, do ®ã doanh nghiÖp liªn doanh th­êng gÆp khã kh¨n vÒ tµi chÝnh. §Êy lµ lý do t¹i sao c«ng ty tr¸ch nhiÖm th­êng cã quy m« nhá. ChÝnh v× vËy, ®Ó t¹o m«i tr­êng ph¸p lý thuËn lîi cho nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi, luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi cÇn qui ®Þnh më réng c¸c h×nh thøc tæ chøc cña doanh nghiÖp liªn doanh mµ cô thÓ lµ cho phÐp doanh nghiÖp liªn doanh ®­îc thµnh lËp d­íi h×nh thøc c«ng ty cæ phÇn. So víi h×nh thøc c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n, th× c«ng ty cæ phÇn cã nh÷ng ­u ®iÓm sau: + Doanh nghiÖp liªn doanh cæ phÇn ®­îc huy ®éng vèn tõ nh©n d©n b»ng c¸ch ph¸t hµnh chøng kho¸n mµ chñ yÕu lµ cæ phiÕu vµ tr¸i phiÕu. Gi¶i quyÕt khã kh¨n vÒ vèn gióp cho doanh nghiÖp liªn doanh më réng s¶n xuÊt, ph¸t triÓn nhanh vÒ quy m«. + Sù chuyÓn dÞch vèn linh ho¹t gi÷a c¸c cæ ®«ng sö dông hiÖu qu¶ vèn ®Çu t­. Víi h×nh thøc c«ng ty cæ phÇn, nhµ ®Çu t­ cã quyÒn lùa chän h×nh thøc thÝch hîp, phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ, ®¶m b¶o tÝnh c¹nh tranh cña m«i tr­êng ®Çu t­ ViÖt Nam. §Ó doanh nghiÖp liªn doanh nãi riªng vµ doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi nãi chung thµnh lËp d­íi h×nh thøc c«ng ty cæ phÇn thùc sù ph¸t huy ®­îc vai trß tÝch cùc cña m×nh vµ nhÊt lµ ®Ó kh«ng ¶nh h­ëng ®Õn chÝnh s¸ch ''thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi'' cña LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam. V× thÕ, ph¸p luËt nªn cã quy ®Þnh cô thÓ tû lÖ vèn mµ c«ng ty cæ phÇn cã vèn n­íc ngoµi ®­îc quyÒn thu hót ë thÞ tr­êng trong n­íc. 3.1.2. Trong lÜnh vùc tµi chÝnh tÝn dông. a. VÊn ®Ò vay vèn cña doanh nghiÖp liªn doanh. Muèn vay vèn cña ng©n hµng, c¸c doanh nghiÖp ph¶i s¶n xuÊt kinh doanh cã l·i, kh«ng cã nî qu¸ h¹n vµ ph¶i cã vèn tù cã. Vèn tù cã gåm gi¸ trÞ thùc cña ®iÒu lÖ , c¸c quü dù tr÷ vµ mét sè tµi s¶n ''nî'' kh¸c nÕu cã. Trong khi ®ã vèn ph¸p ®Þnh cña doanh nghiÖp liªn doanh ®­îc quy ®Þnh t¹i §iÒu 15 NghÞ ®Þnh 24/2000N§-CP nh­ sau: ''Vèn ph¸p ®Þnh cã thÓ ®­îc gãp mét lÇn khi thµnh lËp doanh nghiÖp liªn doanh hoÆc gãp tõng phÇn theo ph­¬ng thøc vµ tiÕn ®é gãp vèn ph¸p ®Þnh quy ®Þnh t¹i hîp ®ång liªn doanh''. Nh­ vËy, doanh nghiÖp liªn doanh kh«ng thÓ vay vèn cña ng©n hµng th­¬ng m¹i ViÖt Nam khi ch­a ®ãng ®ñ vèn ph¸p ®Þnh, trong khi ®ã luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi l¹i kh«ng b¾t buéc doanh nghiÖp liªn doanh ph¶i ®ãng gãp ®Çy ®ñ vèn ph¸p ®Þnh khi thµnh lËp. §©y chÝnh lµ sù kh«ng thèng nhÊt gi÷a c¸c quy ®Þnh cña LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ ph¸p luËt ng©n hµng, ®ång thêi lµ nguyªn nh©n c¶n trë viÖc vay vèn ng©n hµng cña doanh nghiÖp liªn doanh. V× vËy, ®Ó gi¶i quyÕt t×nh tr¹ng trªn, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi, cÇn ph¶i söa ®æi ®iÒu kiÖn vay vèn cña doanh nghiÖp liªn doanh, trong ®ã cho phÐp doanh nghiÖp liªn doanh vay vèn khi gãp vèn ®óng tiÕn ®é nghi trong hîp ®ång liªn doanh . + ViÖc b¶o l·nh vay vèn cho c¸c doanh nghiÖp liªn doanh. NhiÒu tæ chøc tÝn dông n­íc ngoµi yªu cÇu doanh nghiÖp liªn doanh ph¶i cã sù b¶o l·nh ng©n hµng nhµ n­íc ®èi víi phÇn vèn vay cña bªn ViÖt Nam th× míi ®­îc vay vèn cña tæ chøc tÝn dông nµy. §Ó ®¸p øng ®­îc ®ßi hái nµy, ngµy 16/7/1997 Thñ t­íng ChÝnh Phñ ®· ban hµnh v¨n b¶n sè 3031/KTTH giao cho ng©n hµng Nhµ n­íc b¶o l·nh hoÆc chØ ®Þnh ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh b¶o l·nh vay vèn n­íc ngoµi víi phÇn vèn bªn ViÖt Nam tham gia liªn doanh. Tuy nhiªn, thñ tôc b¶o l·nh cßn qu¸ phiÒn hµ vµ cã nhiÒu ®iÓm ch­a phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ, tèn nhiÒu thêi gian, ph¶i qua nhiÒu cÊp, nhiÒu ngµnh gi¶i quyÕt, thËn chÝ cã khi ph¶i cã ý kiÕn cña thñ t­íng chÝnh phñ míi gi¶i quyÕt ®­îc. H¬n n÷a doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi chØ ®­îc phÐp më tµi kho¶n vay t¹i mét ng©n hµng n­íc ngoµi. §iÒu nµy lµm cho doanh nghiÖp gÆp khã kh¨n trong thanh to¸n vµ dÔ gÆp rñi ro. §©y còng lµ lý do lµm cho c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ng¹i liªn doanh víi ®èi t¸c ViÖt Nam. §ång thêi nhµ n­íc cho liªn doanh ®­îc thÕ chÊp b»ng tµi s¶n cã nguån gèc tõ vay vèn, tuy nhiªn ng©n hµng nhµ n­íc ch­a chÊp thuËn viÖc nµy v× v­íng m¾c LuËt D©n Sù. §iÒu 346, 347 Bé LuËt d©n sù quy ®Þnh ''thÕ chÊp tµi s¶n lµ bÊt ®éng s¶n thuéc së h÷u cña m×nh ®Ó ®¶m b¶o thùc hiÖn víi bªn cã quyÒn...''. b. ThuÕ thu nhËp c¸ nh©n. Theo ph¸p lÖnh thuÕ ban hµnh ngµy 19/5/1994 vµ ph¸p lÖnh söa ®æi (mét sè ®iÒu cña ph¸p lÖnh thuÕ thu nhËp cao) n¨m 1997-1998 th× thuÕ xuÊt thu nhËp lµ cao ®èi víi ng­êi ViÖt Nam vµ ng­êi n­íc ngoµi. §Æc biÖt thuÕ thu nhËp c¸ nh©n ®èi víi ng­êi ViÖt Nam cao nhÊt lµ 60% vµ thuÕ phô lµ 30% ®èi víi sè tiÒn lín h¬n 8 triÖu ®ång. H¬n n÷a, hiÖn nay møc khëi ®iÓm tÝnh thuÕ ®èi víi c«ng d©n ViÖt Nam l¹i thÊp. Víi qui ®Þnh vÒ thuÕ thu nhËp cao cña ViÖt Nam th× nhiÒu doanh nghiÖp liªn doanh cho r»ng viÖc thu hót chuyªn m«n giái vµo lµm viÖc ë ViÖt Nam rÊt khã kh¨n, lµm t¨ng chÝ phÝ cña doanh nghiÖp - nhiÒu doanh nghiÖp liªn doanh cho r»ng hä kh«ng t¨ng l­¬ng cho c«ng nh©n lµ ng­êi ViÖt Nam lªn trªn 2 triÖu ®ång v× ph¶i chÞu thuÕ thu nhËp . Do ®ã, thiÖt h¹i ®Õn quyÒn lîi cña ng­êi lao ®éng ViÖt Nam. ThuÕ thu nhËp lµ mét nguån thu cho ng©n s¸ch nh»m ®iÒu tiÕt thu nhËp thùc hiÖn chÝnh s¸ch x· héi. Tuy nhiªn thuÕ thu nhËp cã ¶nh h­ëng ®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. V× vËy, theo em Nhµ n­íc cÇn nghiªn cøu ban hµnh ph¸p luËt thuÕ thu nhËp hîp lý so víi khu vùc vµ n©ng cao møc khëi ®iÓm chÞu thuÕ lªn h¬n 2 triÖu ®èi víi lao ®éng lµ ng­êi ViÖt Nam, cã nh­ vËy quyÒn lîi cña ng­êi lao ®éng míi ®­îc b¶o ®¶m, khuyÕn khÝch s¶n xuÊt, t¨ng n¨ng xuÊt vµ t¹o m«i tr­êng ®Çu t­ hÊp dÉn. c. ThuÕ nhËp khÈu. HÖ thèng ph¸p luËt thuÕ nhËp khÈu cña ViÖt Nam cßn nhiÒu bÊt hîp lý, nh÷ng quy ®Þnh chång chÐo cña nhiÒu c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc vµ thiÕu sù cô thÓ, chi tiÕt cña c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn cña c¸c bé, ngµnh ®èi víi ho¹t ®éng s¶n xuÊt, nhËp khÈu. MÆc dï ®· cã c¸c luËt thuÕ, nh­ng thñ tôc thùc hiÖn c¸c luËt thuÕ nµy còng cßn nhiÒu phiÒn hµ, g©y khã kh¨n cho doanh nghiÖp liªn doanh. Cïng mét mÆt hµng nhËp khÈu, nh­ng h¶i quan ViÖt Nam cã thÓ ¸p dông nhiÒu thuÕ xuÊt kh¸c nhau lµm cho doanh nghiÖp kh«ng biÕt tr­íc møc thuÕ ph¶i nép ®Ó tÝnh vµo gi¸ thµnh s¶n xuÊt vµ ký hîp ®ång s¶n phÈm. HÖ thèng ph©n lo¹i thuÕ theo tiªu chuÈn SKD-CKD-IKD (tiªu chuÈn riªng cña ViÖt Nam) g©y khã kh¨n lín cho c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi khi nhËp c¸c linh kiÖn, phô tïng, m¸y mãc, thiÕt bÞ. Thêi h¹n hoµn thuÕ xuÊt nhËp khÈu ®èi víi nguyªn liÖu nhËp ®Ó s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu lµ qu¸ ng¾n. §Ó kh¾c phôc nh÷ng bÊt hîp lý trªn cÇn ph¶i: + Nghiªn cøu l¹i hÖ thèng ph©n lo¹i tiªu chuÈn SKD-CKD- IKD t×m ra nh÷ng bÊt hîp lý ®Ó kh¾c phôc. + Thèng nhÊt m· thuÕ ¸p dông. 3.1.3 Trong lÜnh vùc lao ®éng, tiÒn l­¬ng. T×nh tr¹ng vi ph¹m c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ tiÒn l­¬ng, ®iÒu kiÖn lµm viÖc, phóc lîi x· héi hoÆc hîp ®ång lao ®éng vÉn cßn tån t¹i trong c¸c doanh nghiÖp liªn doanh. Trong ®ã vi ph¹m c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt vÒ møc l­¬ng tr¶ cho c«ng nh©n kh¸ phæ biÕn trong c¸c doanh nghiÖp liªn doanh. Trong n¨m võa qua Thanh tra thuéc Bé Lao ®éng th­¬ng binh x· héi ®· tiÕn hµnh kiÓm tra h¬n 70 c«ng ty cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi (trong ®ã cã doanh nghiÖp liªn doanh) ®· ph¸t hiÖn ra 15% sè c«ng nh©n ViÖt Nam chÞu møc l­¬ng thÊp h¬n møc l­¬ng tèi thiÓu do chÝnh phñ quy ®Þnh, mét sè c«ng nh©n chØ ®­îc tr¶ 20 USD/th¸ng, 80% c¸c doanh nghiÖp nãi trªn vi ph¹m quy ®Þnh tr¶ l­¬ng cho c«ng nh©n cã tay nghÒ chØ ë møc l­¬ng tèi thiÓu. HÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp ®­îc thanh tra kh«ng cã ch­¬ng tr×nh t¨ng l­¬ng cho c«ng nh©n hoÆc cã th× ë møc thÊp h¬n quy ®Þnh cña ChÝnh phñ. Trong khi ®ã c­êng ®é lao ®éng, thêi gian lao ®éng kÐo dµi vµ kû luËt lao ®éng ë trong c¸c doanh nghiÖp liªn doanh qu¸ kh¾t khe, chØ mét sai sãt nhá cña ng­êi lao ®éng còng cã thÓ bÞ doanh nghiÖp liªn doanh ph¹t b»ng c¸ch c¾t l­¬ng, ®uæi viÖc, thËm chÝ cßn bÞ xóc ph¹m th©n thÓ. T×nh tr¹ng vi ph¹m ph¸p luËt lao ®éng, tiÒn l­¬ng cßn kh¸ phæ biÕn bëi v×: + Doanh nghiÖp liªn doanh hiÓu sai hoÆc cè t×nh hiÓu sai vÒ quy ®Þnh ph¸p luËt, tiÒn l­¬ng. + Ng­êi c«ng nh©n kh«ng hiÓu râ ph¸p luËt hoÆc cã biÕt nh­ng kh«ng d¸m ph¶n ®èi v× sî mÊt viÖc lµm. + C¸n bé ®iÒu hµnh trong doanh nghiÖp liªn doanh lµ ng­êi ViÖt Nam ®ång t×nh lµm ng¬ tr­íc yªu cÇu chÝnh ®¸ng cña c«ng nh©n ViÖt Nam vµ t×nh tr¹ng vi ph¹m cña doanh nghiÖp. + C¬ quan Nhµ n­íc cã thÈm quyÒn ch­a lµm tèt c«ng viÖc kiÓm tra vÒ lao ®éng tiÒn l­¬ng. Khi ph¸t hiÖn th× xö lý ch­a nghiªm. §Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng trªn nh»m ®¶m b¶o quyÒn lîi cña ng­êi lao ®éng, bªn c¹nh viÖc hoµn thiÖn ph¸p luËt tiÒn l­¬ng víi c¸c h×nh thøc sö lý vi ph¹m râ rµng, nghiªm kh¾c cÇn ph¶i thiÕt lËp mét hÖ thèng c«ng ®oµn t¹i c¸c doanh nghiÖp liªn doanh. HiÖn nay cßn nhiÒu doanh nghiÖp liªn doanh ch­a thµnh lËp tæ chøc c«ng ®oµn, nhiÒu tæ chøc c«ng ®oµn ®­îc thµnh lËp nh­ng chØ lµ h×nh thøc, ch­a ph¸t huy ®­îc vai trß b¶o vÖ quyÒn lîi cña ng­êi lao ®éng. Ngoµi ra c¸c doanh nghiÖp liªn doanh kh«ng t¹o ®iÒu kiÖn cho tæ chøc c«ng ®oµn ho¹t ®éng. 3.1.4 Vèn gãp cña c¸c bªn liªn doanh. a Tµi s¶n gãp vèn cña bªn n­íc ngoµi. Bªn n­íc ngoµi gãp vèn b»ng m¸y mãc thiÕt bÞ hoÆc d©y chuyÒn c«ng nghÖ. Trong nhiÒu tr­êng hîp, bªn n­íc ngoµi ®· khai t¨ng gi¸ trÞ m¸y mãc c«ng nghÖ gãp vèn cña m×nh. Theo b¸o c¸o cña Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­, nhiÒu doanh nghiÖp liªn doanh ®· n©ng gi¸ trÞ thiÕt bÞ m¸y mãc gãp vèn cña bªn n­íc ngoµi vµo vèn ph¸p ®Þnh cña doanh nghiÖp liªn doanh ®· g©y thiÖt h¹i lín cho bªn ViÖt Nam, ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn lîi Ých cña Bªn ViÖt Nam trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. Nguyªn nh©n cña viÖc n©ng gi¸ thiÕt bÞ m¸y mãc gãp vèn liªn doanh cña bªn n­íc ngoµi cã thÓ lµ: + Do ViÖt Nam ch­a cã quy ®Þnh vÒ tÝnh gi¸ trÞ (th­¬ng quyÒn) nªn trong mét sè tr­êng hîp phÇn gãp vèn b»ng gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt l¹i qu¸ lín so víi gi¸ thùc cña khu ®Êt lµm cho viÖc ®µm ph¸n kÐo dµi v× vËy Bªn n­íc ngoµi khã chÊp nhËn. ChÝnh v× vËy nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®· n©ng gi¸ trÞ thiÕt bÞ m¸y mãc ®Ó ®¶m b¶o quyÒn lîi cho m×nh. + Trong mét sè tr­êng hîp, khi ®µm ph¸n víi n­íc ngoµi c¸c ®èi t¸c ViÖt Nam ®· ®­a ra møc cho thuª qu¸ thÊp ®Ó ®­îc Bªn n­íc ngoµi chÊp nhËn. Nh­ng khi thÈm ®Þnh vô ¸n, hä l¹i yªu cÇu ph¶i ®µm ph¸n ®Ó t¨ng gi¸ thuª ®Êt do vËy sÏ gÆp khã kh¨n, bÞ mÊt nhiÒu thêi gian vµ còng khã thuyÕt phôc Bªn n­íc ngoµi. + H¬n n÷a viÖc tiÕp nhËn c«ng nghÖ cò, l¹c hËu kh«ng chØ x¶y ra ®èi víi n­íc ta, mµ víi tÊt c¶ c¸cn­íc cã tr×nh ®é trang bÞ m¸y mãc thiÕt bÞ c«ng nghÖ t­¬ng ®èi thÊp trong viÖc thu hót vµ sö dông vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi. §Ó h¹n chÕ vµ tiÕn tíi viÖc chÊm døt viÖc n©ng gi¸ trÞ cña Bªn n­íc ngoµi ®èi víi thiÕt bÞ m¸y mãc, theo em cÇn tiÕn hµnh c¸c biÖn ph¸p sau: - CÇn x©y dùng hÖ thèng gi¸ thuª ®Êt bao gåm c¶ chi phÝ gi¶i to¶ mÆt b»ng, phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ ®Æc biÖt lµ víi c¶ c¸c n­íc trong khu vùc. - §µo t¹o båi d­ìng ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi cã t­ c¸ch ®¹o ®øc tèt vµ tr×nh ®é chuyªn m«n cao, t¹o nguån cung cÊp c¸c th«ng tin vÒ thiÕt bÞ m¸y mãc vµ gi¸ c¶. C¨n cø vµo gi¸ c¶, tÝnh phøc t¹p vµ sù hiÓu biÕt cña Bªn ViÖt Nam, cã thÓ quyÕt ®Þnh thuª hay kh«ng thuª tæ chøc gi¸m ®Þnh ®éc lËp ®Ó x¸c ®Þnh chÝnh x¸c gi¸ c¶. - CÇn cã quy ®Þnh xö lý nghiªm minh ®èi víi viÖc khai t¨ng gi¸. b. §èi t¸c ViÖt Nam tham gia gãp vèn liªn doanh: C¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh tham gia gãp vèn liªn doanh cßn Ýt. Tham gia hîp t¸c ®Çu t­ thµnh lËp doanh nghiÖp liªn doanh víi n­íc ngoµi hiÖn nay chñ yÕu lµ c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc. C¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh hiÖn nay chØ míi cã h¬n 150 dù ¸n liªn doanh víi n­íc ngoµi (chiÕm 8,2% dù ¸n liªn doanh ®· ®¨ng ký). Nh­ vËy c¸c dù ¸n liªn doanh n­íc ngoµi mµ doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh tham gia gãp vèn th­êng cã quy m« nhá, ®iÒu nµy ph¶n ¸nh kh¶ n¨ng h¹n hÑp vÒ tµi chÝnh cña c¸c doanh nghiÖp nµy. Doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh, ®Æc biÖt lµ doanh nghiÖp thuéc së h÷u cña t­ nh©n cã ®Æc ®iÓm lµ n¨ng ®éng, cã tr¸ch nhiÖm cao ®èi víi tµi s¶n doanh nghiÖp (xuÊt ph¸t tõ quan hÖ së h÷u). V× vËy, ®Ó khai th¸c triÖt ®Ó tiÒm n¨ng cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ vµo ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi, nhµ n­íc cÇn cã chÝnh s¸ch t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh nãi chung vµ c¸c doanh nghiÖp thuéc thµnh phÇn kinh tÕ t­ nh©n nãi riªng tham gia liªn doanh víi n­íc ngoµi b»ng c¸ch quy ®Þnh vÒ gi¶m tiÒn thuª ®Êt, thuÕ xuÊt c¸c lo¹i thuÕ... ViÖc tham gia cña c¸c doanh nghiÖp thuéc së h÷u t­ nh©n sÏ gãp phÇn qu¶n lý tèt phÇn vèn gãp cña Bªn ViÖt Nam, h¹n chÕ t×nh tr¹ng doanh nghiÖp liªn doanh xin chuyÓn thµnh doanh nghiÖp 100% vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi do lµm ¨n thua lç. c. TiÕn ®é gãp vèn liªn doanh. Theo quy ®Þnh luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam, th× doanh nghiÖp liªn doanh do bªn n­íc ngoµi vµ bªn ViÖt Nam hîp t¸c thµnh lËp t¹i ViÖt Nam trªn c¬ së hîp ®ång liªn doanh víi nguyªn t¾c cïng gãp vèn, cïng h­ëng lîi nhuËn vµ chia sÎ rñi ro theo tû lÖ gãp vèn. V× vËy, nhiÒu dù ¸n liªn doanh kh«ng thùc hiÖn ®óng hoÆc chËm tiÕn ®é gãp vã ¶nh h­ëng tíi viÖc triÓn khai thi c«ng dù ¸n liªn doanh. §iÒu 9 LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi quy ®Þnh: ''TiÕn ®é gãp vèn do c¸c bªn tho¶ thuËn ghi trong hîp ®ång liªn doanh vµ ®­îc c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc vµ ®Çu t­ n­íc ngoµi chÊp thuËn''. Nh­ v©y, quy ®Þnh trªn ®· kh«ng t¹o ®­îc c¬ së ph¸p lý v÷ng ch¾c ®Ó ®¶o b¶o tiÕn ®é gãp vèn cña nhµ ®Çu t­. Bªn c¹nh ®ã, tiÕn ®é gãp vèn do c¬ qua cã thÈm quyÒn chÊp thuËn nªn dÔ ph¸t sinh tiªu cùc trong qu¸ tr×nh xÐt duyÖt. Khi cã sù vi ph¹m vÒ tiÕn ®é gãp vèn th× h×nh thøc xö lý duy nhÊt lµ thu håi giÊy phÐp ®Çu t­. VÒ vÊn ®Ò nµy cÇn ®­îc ®iÒu chØnh cô thÓ h¬n. LuËt ®Çu t­ nªn quy ®Þnh râ thêi gian, tiÕn ®é vµ giíi h¹n gãp vèn ®Ó c¸c bªn thùc hiÖn hîp lý. Ch¼ng h¹n nh­ : Trong thêi h¹n 3 th¸ng (sau khi cÊp giÊy phÐp ®Çu t­) c¸c bªn ph¶i ®ãng gãp ®ñ 30% phÇn vèn cña m×nh vµ trong mét n¨m sau c¸c bªn ph¶i hoµn thµnh toµn bé viÖc gãp vèn cña m×nh. §èi víi tõng vi ph¹m ph¸p luËt cÇn quy ®Þnh nh÷ng biÖn ph¸p xö lý riªng. - Vèn ph¸p ®Þnh cña doanh nghiÖp liªn doanh: §iÒu 16 LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam quy ®Þnh: ''Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng, doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi kh«ng ®­îc gi¶m vèn ph¸p ®Þnh'' theo nh­ qui ®Þnh trªn doanh nghiÖp liªn doanh ph¶i ®¶m b¶o vèn ph¸p ®Þnh cña m×nh trong suèt qu¸ tr×nh ho¹t ®éng mµ kh«ng ®­îc gi¶m. Quy ®Þnh nh­ vËy lµ Nhµ n­íc muèn t¹o ra sù æn ®Þnh vÒ l­îng vèn ®Çu t­ ®· ®¨ng ký cña nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam . Tuy nhiªn trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh kh«ng thÓ tr¸nh khái rñi ro, ®iÒu kiÖn bÊt lîi x¶y ra ngoµi ý muèn cña nhµ ®Çu t­. VÝ dô nh­: thÞ tr­êng tiªu thô s¶n phÈm bÞ thu hÑp, mÊt kh¶ n¨ng tµi tµi chÝnh cña mét sè bªn trong doanh nghiÖp liªn doanh... ®ßi hái doanh nghiÖp ph¶i thu hÑp s¶n xuÊt, gi¶m vèn ph¸p ®Þnh cho phï hîp víi kh¶ n¨ng cña m×nh vµ ®iÒu kiÖn kinh doanh. Do vËy qui ®Þnh b¾t buéc nhµ ®Çu t­ kh«ng ®­îc gi¶m vèn ph¸p ®Þnh lµ kh«ng hîp lý. Nªn ch¨ng luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi cho phÐp doanh nghiÖp liªn doanh nãi riªng vµ doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi nãi chung ®­îc gi¶m vèn ph¸p ®Þnh trong qu¸ tr×nh kinh doanh, nh­ng ph¶i ®¶m b¶o vèn ph¸p ®Þnh trong vèn ®Çu t­ kh«ng ®­îc thÊp h¬n tû lÖ mµ ph¸p luËt qui ®Þnh tèi thiÓu ®èi víi tõng tr­êng hîp. 3.1.5 VÊn ®Ò vÒ sö dông ®Êt, triÓn khai dù ¸n liªn doanh. a. Thñ tôc thuª ®Êt: Thñ tôc vÒ ®Êt ®ai ViÖt Nam rÊt phøc t¹p, g©y khã kh¨n trë ng¹i ®Ó thùc hiÖn dù ¸n ®Çu t­ nãi chung vµ doanh nghiÖp liªn doanh nãi riªng. §Ó triÓn khai ®­îc dù ¸n liªn doanh, trªn thùc tÕ ph¶i mÊt rÊt nhiÒu thêi gian vµ chi phÝ. Nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng nµy lµ do hÖ thèng ph¸p luËt cßn r­êm rµ, phøc t¹p vµ qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c qui ®Þnh cña ph¸p luËt kh«ng thèng nhÊt cßn cøng nh¾c. Theo Th«ng t­ 679TT/C§ cña Tæng Côc ®Þa chÝnh ngµy 12/5/1997 h­íng dÉn vÒ viÖc thuª ®Êt vµ thùc hiÖn c¸c dù ¸n ®Çu t­ n­íc ngoµi th×: - Doanh nghiÖp liªn doanh (hoÆc bªn liªn doanh thuª gãp vèn) ph¶i ký kÕt hîp ®ång víi tæ chøc cã t­ c¸ch ph¸p nh©n vÒ ®o ®¹c ®Þa chÝnh (trong khi thùc hiÖn mét b­íc lµ x¸c ®Þnh ®Þa ®iÓm thùc hiÖn dù ¸n) - Sau khi cã giÊy phÐp ®Çu t­ doanh nghiÖp liªn doanh (hoÆc bªn liªn doanh) thuÕ ®Êt ph¶i göi b¶n sao giÊy phÐp ®Çu t­ (cã c«ng chøng) vµ b¶n ®å ®Þa chÝnh khu ®Êt (trÝch lôc hoÆc chÝnh ®o) ®Õn së ®Þa chÝnh. Sau khi nhËn ®­îc c¸c v¨n b¶n trªn së ®Þa chÝnh thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc: +) KiÓm tra x¸c nhËn vµo ®Þa chÝnh khu ®Êt. +) LËp biªn b¶n kiÓm tra hå s¬ ®Êt ®ai. Trªn thùc tÕ ®Ó hoµn thµnh thñ tôc trªn ph¶i thùc hiÖn ®o ®Êt ®Õn ba lÇn cßn ®Ó ®­îc cÊp giÊy phÐp quyÒn sö dông ®Êt ph¶i qua 11 c¬ quan víi nhiÒu ch÷ ký cña l·nh ®¹o c¬ quan, thêi h¹n l¹i kÐo dµi vµi ba n¨m. ChÝnh s¸ch ®Êt ®ai ¸p dông víi lÜnh vùc ®Çu t­ n­íc ngoµi vÉn cßn nhiÒu v­íng m¾c: - Gi¸ thuª ®Êt cña ViÖt Nam cao h¬n so víi nhiÒu n­íc trong khu vùc. NÕu tÝnh c¶ chi phÝ ®Òn bï, gi¶i to¶ th× gi¸ ®Êt bÞ ®Èy lªn qu¸ cao. §©y lµ yÕu tè lµm gi¶m søc c¹nh tranh ®Ó thu hót vèn ®Çu t­, thêi ®iÓm tÝnh gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt ®Ó gãp vèn vµo doanh nghiÖp liªn doanh ch­a hîp lý. §Ó ®¬n gi¶n ho¸ thñ tôc thuª ®Êt, tæng côc ®Þa chÝnh cÇn ph¶i ban hµnh v¨n b¶n h­íng dÉn c¸c së ®Þa chÝnh vÒ viÖc ®o ®Êt. Cô thÓ lµ yªu cÇu së ®Þa chÝnh uû quyÒn cho mét tæ chøc cã t­ c¸ch ph¸p nh©n tiÕn hµnh ®o ®Êt vµ lËp b¶n ®å mét lÇn cïng víi sù gi¸m s¸t cña Së ®Þa chÝnh. b. Gi¶i to¶ mÆt b»ng: Gi¶i to¶ mÆt b»ng lµ vÊn ®Ò rÊt phøc t¹p v× nã liªn quan ®Õn quyÒn cña c¸c bªn khi tiÕn hµnh ®Òn bï. Trong khi ®ã chÝnh quyÒn x·, huyÖn qu¶n lý trùc tiÕp ®Êt ®ai th× Ýt khi quan t©m ®Õn v× kh«ng cã quyÒn lîi liªn quan, mÆt kh¸c c¸c hé gia ®×nh trong vïng ®Êt ®Ó thùc hiÖn dù ¸n kh«ng chÞu di chuyÓn, ®ßi møc ®Òn bï cao, thËm chÝ cßn cã hµnh vi chèng ®èi chÝnh quyÒn. V× vËy nhiÒu dù ¸n liªn doanh cã gi¶i to¶ vµ ®Òn bï kÐo dµi, trong nhiÒu tr­êng hîp viÖc gi¶i to¶ nµy kÐo dµi trong mét sè m¨n thËm chÝ cã dù ¸n kÐo dµi ®Õn 5 n¨m. Thñ tôc gi¶i phãng mÆt b»ng cßn phøc t¹p g©y mÊt c¬ héi vµ thêi gian cña c¸c nhµ ®Çu t­. HiÖu lùc ph¸p luËt cßn thÊp mÆc dï ®· ®­îc söa ®æi nh­ng thiÕu nh÷ng v¨n b¶n h­íng dÉn chi tiÕt. Theo §iÒu 89 NghÞ ®Þnh 24/2000 N§-CP quy ®Þnh: UBND cÊp tØnh n¬i cã dù ¸n ®Çu t­ cã tr¸ch nhiÖm tæ chøc ®Òn bï, gi¶i phãng mÆt b»ng, hoµn thµnh c¸c thñ tôc cho thuª ®Êt. Chi phÝ gݶi to¶ ®­îc tÝnh vµo vèn ®Çu t­ cña dù ¸n. UBND tho¶ thuËn víi doanh nghiÖp ®­îc thuª ®Êt vÒ nguån tµi chÝnh ®Ó thùc hiÖn viÖc gi¶i to¶. Tr­êng hîp bªn ViÖt Nam gãp vèn b»ng gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt, bªn ViÖt Nam cã tr¸ch nhiÖm gi¶i phãng mÆt b»ng vµ hoµn thµnh c¸c thñ tôc ®Ó ®­îc quyÒn sö dông ®Êt. Chi phÝ thùc hiÖn viÖc ®Òn bï, gi¶i phãng mÆt b»ng ®­îc tÝnh trong phÇn vèn gãp cña bªn ViÖt Nam hoÆc do c¸c bªn tho¶ thuËn. c. GiÊy phÐp sö dông ®Êt: Thñ tôc cÊp giÊy phÐp sö dông ®Êt cho liªn doanh ®èi víi phÇn ®Êt mµ bªn ViÖt Nam gãp vèn b»ng quyÒn sö dông ®Êt rÊt chËm. PhÇn ®Êt cña bªn ViÖt Nam gãp vèn ®· cã giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt vµ giÊy phÐp ®Çu t­ ®· quy ®Þnh diÖn tÝch ®Êt vÉn ph¶i lµm mäi thñ tôc nh­ ®èi víi ®Êt míi. ViÖc cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt cho liªn doanh ®èi víi phÇn ®Êt mµ bªn ViÖt Nam ®­îc giao gãp vèn liªn doanh vÒ c¬ b¶n lµ thay ®æi chñ thÓ sö dông vµ môc ®Ých sö dông. §Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc triÓn khai dù ¸n ®­îc nhanh sau khi ®­îc cÊp giÊy phÐp sö dông ®Êt. Së §Þa chÝnh ë c¸c TØnh, Thµnh phè chØ tiÕn hµnh ®o ®¹c, lËp b¶n ®å ®Þa chÝnh mét lÇn vµ ®¬n gi¶n ho¸ mäi thñ tôc kh¸c vÒ ®Êt ®ai. §ång thêi thiÕt lËp qui tr×nh giao ®Êt ®óng luËt nh­ng ®¬n gi¶n, tr¸nh trïng lÆp, rót ng¾n thêi gian, nhÊt lµ c«ng ®o¹n ®o ®¹c. 3.1.6. B¶o hiÓm. Trong c¬ chÕ thÞ tr­êng th× doanh nghiÖp liªn doanh còng nh­ c¸c doanh nghiÖp kh¸c kh«ng thÓ tr¸nh khái rñi ro. V× vËy, mét thÞ tr­êng b¶o hiÓm ph¸t triÓn lµ rÊt cÇn thiÕt, gióp cho doanh nghiÖp liªn doanh tham gia æn ®Þnh s¶n xuÊt kinh doanh vµ lµm t¨ng tÝnh an toµn cña m«i tr­êng ®Çu t­ n­íc ngoµi nãi chung. Trong khi ®ã ph¸p luËt b¶o hiÓm ViÖt Nam ch­a cho phÐp thµnh lËp doanh nghiÖp b¶o hiÓm 100% vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi , c¸c tæ chøc b¶o hiÓm ®Çu t­ n­íc ngoµi chØ ®­îc nhËn t¸i b¶o hiÓm sau khi ®· ­u tiªn doanh nghiÖp b¶o hiÓm ®­îc phÐp ho¹t ®éng ë ViÖt Nam. Tuy nhiªn, tæ chøc n­íc ngoµi còng chØ ®­îc nhËn t¸i b¶o hiÓm mét phÇn tr¸ch nhiÖm (mét phÇn do c«ng ty b¶o hiÓm quèc gia nhËn t¸i b¶o hiÓm b¾t buéc). Trªn thùc tÕ, c«ng ty b¶o hiÓm Quèc gia (BAOVIET) cã n¨ng lùc h¹n chÕ nªn l¹i t¸i b¶o hiÓm cho tæ chøc n­íc ngoµi. Nh÷ng quy ®Þnh chÆt chÏ vÒ b¶o hiÓm trªn lµ nh»m môc ®Ých tr¸nh t×nh tr¹ng ch¶y lÖ phÝ ra n­íc ngoµi, nh­ng vÒ phÝa doanh nghiÖp liªn doanh tham gia b¶o hiÓm th× viÖc b¶o hiÓm qua nhiÒu kh©u trung gian sÏ lµm t¨ng chi phÝ b¶o hiÓm vµ phøc t¹p. V× vËy, Nhµ n­íc cÇn nghiªn cøu ban hµnh ph¸p luËt cho phÐp doanh nghiÖp liªn doanh 100% vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ho¹t ®éng trong lÜnh vùc b¶o hiÓm, cho phÐp c«ng ty b¶o hiÓm n­íc ngoµi ho¹t ®éng trùc tiÕp (t¹i ViÖt Nam) b¶o hiÓm ®èi víi doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. Nh­ vËy, ®Ó t¹o mét thÞ tr­êng b¶o hiÓm ph¸t triÓn mang tÝnh c¹nh tranh, cung cÊp tèt nhÊt dÞch vô b¶o hiÓm cho doanh nghiÖp liªn doanh lµm gi¶m rñi ro ®Çu t­ s¶n xuÊt kinh doanh ë ViÖt Nam. 3.1.7 C¸n bé ViÖt Nam trong c¸c doanh nghiÖp liªn doanh. HiÖn nay cã h¬n 10.000 c¸n bé ViÖt Nam tham gia trùc tiÕp qu¶n lý trong c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. Trong ®ã sè c¸n bé lµm trong c¸c doanh nghiÖp liªn doanh lµ chñ yÕu. Tr×nh ®é vµ n¨ng lùc kinh nghiÖm qu¶n lý cña c¸n bé ViÖt Nam trong doanh nghiÖp liªn doanh cßn yÕu kÐm. Trªn thùc tÕ, chØ cã 15-20% c¸n bé ®¸p øng yªu cÇu c«ng t¸c doanh nghiÖp liªn doanh. Bªn c¹nh ®ã, tû lÖ vèn trung b×nh cña ViÖt Nam trong c¸c doanh nghiÖp liªn doanh míi chiÕm 30% vèn ph¸p ®Þnh. Do vËy, sè ng­êi cña bªn ViÖt Nam tham gia Héi ®ång qu¶n trÞ t­¬ng ®èi Ýt vµ vai trß cña bªn ViÖt Nam trong c¸c doanh nghiÖp liªn doanh rÊt thÊp, kh«ng b¶o vÖ ®­îc quyÒn lîi cña bªn ViÖt Nam, quyÒn lîi cña ng­êi lao ®éng lµm viÖc trong c¸c doanh nghiÖp liªn doanh... Trong nhiÒu tr­êng hîp, c¸n bé ViÖt Nam ®· bÞ phÝa n­íc ngoµi lîi dông, cã tr­êng hîp c¸n bé ViÖt Nam phôc vô cho quyÒn lîi cña chñ ®Çu t­ n­íc ngoµi. PhÝa ViÖt Nam gãp vèn liªn doanh chñ yÕu lµ c¸c doanh nghiÖp quèc doanh (98,2% vÒ vèn, 92,2% vÒ dù ¸n liªn doanh). V× vËy, ®æi míi c«ng t¸c c¸n bé tr­íc hÕt vµ quan träng nhÊt lµ tËp trung vµo c¸n bé cña Nhµ n­íc trong c¸c doanh nghiÖp liªn doanh lµ ®iÒu cÇn thiÕt. §Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng trªn, Nhµ n­íc nªn gi¶i quyÕt c¸c biÖn ph¸p sau: - ChÝnh phñ cÇn ban hµnh v¨n b¶n quy ®Þnh tiªu chuÈn ho¸ ®éi ngò c¸n bé ViÖt Nam trong doanh nghiÖp liªn doanh. §Èy m¹nh c«ng t¸c ®µo t¹o, båi d­ìng c¸n bé nh»m n©ng cao tr×nh ®é qu¶n lý kinh doanh, tr×nh ®é chuyªn m«n, tr×nh ®é ngo¹i ng÷ còng nh­ n©ng cao kiÕn thøc vÒ kinh tÕ thÞ tr­êng, vÒ luËt ph¸p... cho ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý. CÇn xö lý nghiªm kh¾c ®èi víi c¸n bé vi ph¹m ph¸p luËt g©y thiÖt h¹i cho phÝa ViÖt Nam vµ doanh nghiÖp liªn doanh. Ban hµnh c¸c quy ®Þnh khuyÕn khÝch vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ hîp t¸c ®Ó t¨ng phÇn vèn gãp cña bªn ViÖt Nam trong qu¶n lý doanh nghiÖp liªn doanh sÏ ®­îc n©ng cao. Tãm l¹i: Muèn thu hót ®­îc nguån vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam, chóng ta cÇn c¶i thiÖn m«i tr­êng ph¸p lý th«ng tho¸ng, ®a d¹ng ®Ó hÊp dÉn c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam. §iÒu nµy kh«ng chØ ®¸p øng yªu cÇu tr­íc m¾t, bøc thiÕt hiÖn nay, mµ cßn mang tÝnh chiÕn l­îc l©u dµi. Thu hót n­íc ngoµi lµ cÇn thiÕt nh­ng chóng ta ph¶i ®éc lËp tù chñ, ph¶i ph¸t huy ®Çy ®ñ néi lùc th× míi ®øng v÷ng vµ ®i lªn mét c¸ch tù tin, v÷ng ch¾c. Tõ ®ã, chóng ta héi nhËp víi quèc tÕ mét c¸ch b×nh ®¼ng, chóng ta cÇn n¾m v÷ng vµ qu¸n triÖt ph­¬ng ch©m '' gi÷ ®éc lËp tù chñ, ®i ®«i víi më réng quan hÖ hîp t¸c quèc tÕ, ®éng viªn cao ®é nguån lùc trong n­íc lµ chÝnh, ®i ®«i víi viÖc tranh thñ nguån lùc bªn ngoµi. x©y dùng mét nÒn kinh tÕ më héi nhËp víi khu vùc vµ thÕ giíi '' VÊn ®Ò hÕt søc cÊp thiÕt lµ ph¶i c¶i thiÖn m«i tr­êng ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam. §©y lµ vÊn ®Ò tÊt yÕu trong bèi c¶nh kinh tÕ quèc tÕ hiÖn nay. KÕt luËn vµ kiÕn nghÞ Tõ khi ra ®êi, LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam ®· ®­îc d­ luËn ®¸nh gi¸ lµ th«ng tho¸ng, cã tÝnh hÊp dÉn cao. Víi ­u thÕ ®ã, tõ khi thùc hiÖn ®Õn nay, víi h¬n 1400 dù ¸n ®¨ng ký víi tæng sè vèn lµ gÇn 30 tû USD. Doanh nghiÖp liªn doanh ®· gãp phÇn quan träng cho viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ. TÝnh ®Õn n¨m 1999 ®Çu n¨m 2000, cã h¬n 660 dù ¸n ®Çu t­ theo h×nh thøc doanh nghiÖp liªn doanh ®i vµo ho¹t ®éng vµ ®ãng gãp cho ng©n s¸ch nhµ n­íc kho¶ng 3.079,6 triÖu USD. Tuy nhiªn, do nhiÒu nguyªn nh©n trong sè 660 dù ¸n doanh nghiÖp liªn doanh chØ cã 180 doanh nghiÖp kinh doanh thuËn lîi, nh­ng doanh nghiÖp liªn doanh còng lµ h×nh thøc ®Çu t­ lu«n cã tæng sè vèn ®¨ng ký chiÕm tû träng cao trong c¸c dù ¸n ®Çu t­ n­íc ngoµi. N¨m 1995 sè vèn cña dù ¸n liªn doanh ®É ®¨ng ký chiÕm 76,9%; n¨m 1996 lµ 81,9% ®Õn ®Çu n¨m 1998 th× sè vèn ®¨ng ký chiÕm 70%; n¨m 1999-2000 lµ 67,8% vèn n­íc ngoµi ®· ®¨ng ký. Víi sè vèn vµ dù ¸n lín nhÊt, h×nh thøc doanh nghiÖp liªn doanh ®· ®ãng vai trß quan träng trong viÖc thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam. §Õn nay, hÇu hÕt c¸c tËp ®oµn, c«ng ty lín cã tªn tuæi nh­: Toyota, Sony(NhËt), IBM(Mü), Merceders(Mü), Daewoo, Hyundai (Hµn Quèc), JVC (NhËt)... §· cã dù ¸n ®Çu t­ liªn doanh t¹i ViÖt Nam. Qua xem xÐt sè dù ¸n ®ang ho¹t ®éng, dÓ dµng nhËn thÊy mét ®iÒu lµ c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi cã mÆt hÇu hÕt trªn c¸c lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ quèc d©n ViÖt Nam. Sè dù ¸n nµy ®­îc thùc hiÖn chñ yÕu d­íi h×nh thøc ®Çu t­ doanh nghiÖp liªn doanh th«ng qua ký hîp ®ång liªn doanh. Nh­ vËy, h×nh thøc th«ng qua liªn doanh lµ h×nh thøc lu«n ®­îc c¸c nhµ ®Çu t­ ­u chuéng nhÊt. B»ng viÖc söa ®æi luËt ®Çu t­ liªn tôc, kÞp thêi. Nhµ n­íc ta ®· khuyÕn khÝch ®Çu t­ vµo h×nh thøc nµy qua viÖc dµnh cho doanh nghiÖp liªn doanh nhiÒu ®iÒu kiÖn ­u ®·i nhÊt. §Çu t­ vµo doanh nghiÖp liªn doanh cã lîi cho c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi, võa cã lîi cho c¸c nhµ ®Çu t­ trong n­íc. V× vËy mµ nã ®­îc ­a chuéng h¬n. Qua liªn doanh víi n­íc ngoµi, c¸c doanh nghiÖp trong n­íc ®· tiÕp thu, ®æi míi c«ng nghÖ, häc tËp kinh nghiÖm tiªn tiÕn cña n­íc ngoµi. Do vËy, n¨ng lùc s¶n xuÊt trong n­íc ngµy mét n©ng cao ®¸p øng ®­îc nhu cÇu ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc. §Ó ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ kh¶ quan nh­ trªn, chóng ta kh«ng thÓ phñ nhËn vai trß l·nh ®¹o cña §¶ng Céng S¶n ViÖt Nam còng nh­ vai trß qu¶n lý cña Nhµ n­íc cã tÝnh quyÕt ®Þnh tíi sù thµnh c«ng vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp liªn doanh. Nhµ n­íc ta, víi ®­êng lèi s¸ng t¹o ®· thùc sù t¹o ra mét m«i tr­êng ph¸p lý hÊp dÉn, t¹o ®iÒu kiÖn cho sù ph¸t triÓn cña lo¹i h×nh ®Çu t­ phæ biÕn nµy. §Ó hoµn thiÖn ®Þa vÞ ph¸p lý cña doanh nghiÖp liªn doanh em xin cã kiÕn nghÞ nh­ sau: Sau vµi n¨m ban hµnh nghÞ ®Þnh 12/CP ngµy 18/2/1997 quy ®Þnh vÒ nh÷ng chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ®èi víi miÒn nói, vïng s©u,vïng xa, vïng cã ®iÒu kiÖn kinh tÕ khã kh¨n nh­ng tèc ®é ®Çu t­ vµo c¸c vïng trªn ch­a phï hîp víi thùc tiÔn, kh¶ n¨ng thu hót cßn h¹n chÕ, ch­a t¹o ®­îc hÊp dÉn ®èi víi ®Çu t­ n­íc ngoµi. §Ó t¨ng tr­ëng tèc ®é ®Çu t­ ë miÒn nói, vïng s©u, vïng xa. em xin cã ý kiÕn nh­ sau: - T¨ng thêi h¹n miÔn, gi¶m thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp cho c¸c dù ¸n trång rõng, dù ¸n x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng miÒn nói. - TiÕp tôc gi¶m tiÒn thuª ®Êt ®èi víi miÒn nói, vïng s©u, vïng xa. Víi ý kiÕn ®ãng gãp cña b¶n luËn v¨n nµy, em hy väng ®­îc ®ãng gãp mét phÇn vµo viÖc hoµn thiÖn m«i tr­êng ph¸p lý phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ vµ cã nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng nh»m ph¸t huy tèi ®a vai trß cña doanh nghiÖp liªn doanh ë ViÖt Nam trong chÝnh s¸ch thu hót vµ sö dông vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. §ång thêi, lµ c¬ së ph¸p lý ®¶m b¶o cho doanh nghiÖp liªn doanh t¨ng vµ trë thµnh mét lo¹i h×nh doanh nghiÖp thu hót nhÊt ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t­ víi hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi cao nhÊt ®óng víi vÞ trÝ vai trß vèn cã cña nã. Lêi c¶m ¬n ! Kho¸ luËn ®­îc hoµn thµnh d­íi sù h­íng dÉn nhiÖt t×nh vµ ch©n thµnh cña thÇy gi¸o §ç M¹nh Hång. Em xin bµy tá lßng biÕt ¬n s©u s¾c ®Òn ng­êi thÇy cña m×nh cïng toµn thÓ c¸c thÇy, c« gi¸o trong Khoa vµ gia ®×nh, b¹n bÌ, ®· t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho em trong suèt qu¸ tr×nh thùc hiÖn Kho¸ luËn nµy. môc lôc lêi nãi ®Çu. ch­¬ng 1: nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ ®Çu t­ n­íc ngoµi 3 1.1 Kh¸i niÖm ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ c¸c lo¹i h×nh ®Çu t­ n­íc ngoµi 3 1.1.1 Kh¸i niÖm ®Çu t­ n­íc ngoµi 3 1.1.2 C¸c lo¹i h×nh ®Çu t­ n­íc ngoµi 4 1.1.2.1 §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi 4 1.1.2.2 §Çu t­ gi¸n tiÕp n­íc ngoµi. 5 1.2 T¸c ®éng cña ®Çu t­ n­íc ngoµi ®èi víi nÒn kinh tÕ ViÖt Nam 6 1.3 LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam-qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn 7 1.3.1 C¸c h×nh thøc ®Çu t­ n­íc ngoµi theo LuËt ®Çu t­ n¨m 2000 8 1.3.1.1 Hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh 9 1.3.1.2 Doanh nghiÖp liªn doanh 9 1.3.1.3 Doanh nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi 11 Ch­¬ng 2: §Þa vÞ ph¸p lý cña doanh nghiÖp liªn doanh theo LuËt ®Çu t­ n¨m 2000 13 2.1 Sù ra ®êi cña doanh nghiÖp liªn doanh 14 2.1.1 Kh¸i niÖm vµ ®Æc ®iÓm cña doanh nghiÖp liªn doanh 15 2.1.2 Vai trß, vÞ trÝ cña doanh nghiÖp liªn doanh trong nÒn kinh tÕ 18 2.2 Thñ tôc thµnh lËp doanh nghiÖp liªn doanh 19 2.2.1 Chän ®èi t¸c ®Çu t­ 19 2.2.2 ChuÈn bÞ hå s¬ thµnh lËp doanh nghiÖp liªn doanh 21 2.2.3 Thñ tôc thµnh lËp doanh nghiÖp liªn doanh 25 2.3 C¬ cÊu tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp liªn doanh 27 2.4 QuyÒn vµ nghÜa vô cña doanh nghiÖp liªn doanh 35 2.4.1 Trong lÜnh vùc b¶o ®¶m vËt t­ tiªu, thô s¶n phÈm 36 2.4.2 trong lÜnh vùc tiÒn l­¬ng 36 2.4.3 Trong lÜnh vùc tµi chÝnh, tÝn dông, thanh to¸n 38 2.4.4 Trong lÜnh vùc kÕ to¸n thèng kª 43 2.5 Gi¶i quyÕt tranh chÊp gi· c¸c bªn tham gia doanh nghiÖp liªn doanh 45 Ch­¬ng 3: Thùc tr¹ng doanh nghiÖp liªn doanh theo LuËn ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i viÖt nam vµ ph­¬ng h­íng hoµn thiÖn c¸c quy ®Þnh vÒ doanh nghiÖp liªn doanh 47 3.1 Thùc tr¹ng vµ ph­¬ng h­íng hoµn thiÖn c¸c quy ®Þnh cña doanh nghiÖp liªn doanh 49 3.1.1 H×nh thøc tæ chøc vµ ph¸p lý cña doanh nghiÖp liªn doanh 49 3.1.2 Trong lÜnh vù tµi chÝnh, tÝn dông 50 3.1.3 Trong lÜnh vùc lao ®éng tiÒn l­¬ng 52 3.1.4 Vèn gãp cña c¸c bªn liªn doanh 53 3.1.5 VÊn ®Ò sö dông ®Êt triÓn khai dù ¸n liªn doanh 56 3.1.6 B¶o hiÓm 59 3.1.7 C¸n bé ViÖt Nam trong c¸c doanh nghiÖp liªn doanh 59 kiÕn nghÞ vµ kÕt luËn. Danh môc tµi liÖu tham kh¶o 1. B¸o c¸o ®Çu t­ cña Bé kÕ ho¹ch vµ ®Çu t­ n¨m 2000 2. C«ng b¸o n¨m 2000 - 2001 3. HiÕn ph¸p n­íc CHXHCN ViÖt Nam 4. Gi¸o tr×nh luËt kinh tÕ - Tr­êng ®¹i häc luËt Hµ Néi, 1998 5. Hoµn thiÖn chÝnh s¸ch vµ tæ chøc thu hót ®Çu t­ trùc tiÕp cña n­íc ngoµi ë ViÖt Nam - Nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia n¨m 2000 6. LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam n¨m 1996 7. LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam n¨m 2000 8. LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam vµ v¨n b¶n h­íng dÉn thi hµnh( ®­îc söa ®æi, bæ xung ngµy 9/6/2000) - Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia n¨m 2000 9. Thêi b¸o kinh tÕ 10. T¹p chÝ doanh nghiÖp ®Çu t­ n­íc ngoµi n¨m 2000 11. NghÞ ®Þnh sè 24/2000N§-CP ngµy 31/7/2000 cña chÝnh phñ quy ®Þnh chi tiÕt thi hµnh luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam 12. Th«ng t­ sè 12/2000/TT-BKH ngµy 15/9/2000 cña Bé KÕ Ho¹ch vµ §Çu t­ h­íng dÉn ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam