Khóa luận Luật chống bán phá giá của Mỹ và những Bài học rút ra từ vụ kiện bán phá giá cá Tra và cá Basa Việt Nam vào thị trường Mỹ

øc. Theo h·ng tin Bloomberg ngµy 23/7/2003, quyÕt ®Þnh nµy chÝnh lµ sù dän ®­êng cho viÖc ¸p ®Æt c¸c møc thuÕ suÊt trong ®ã cao nhÊt lµ 64% ®èi víi ViÖt Nam, mét trong nh÷ng ®èi t¸c th­¬ng m¹i cã møc t¨ng tr­ëng lín nhÊt cña Mü vµ ®iÒu nµy cã thÓ khuyÕn khÝch mét hµnh ®éng t­¬ng tù ë ng­ d©n khai th¸c t«m Mü. B¸o giíi Mü còng cho r»ng “NÕu c¸c møc thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸ bÊt c«ng vÉn cè t×nh ®­îc ¸p ®Æt ®èi víi c¸c s¶n phÈm nµy còng nh­ c¸c s¶n phÈm thñy s¶n nhËp khÈu kh¸c trong mét t­¬ng lai gÇn th× sÏ g©y ra nh÷ng thiÖt h¹i nghiªm träng cho chÝnh c¸c c«ng ty Mü trªn toµn quèc vµ c¸c ®èi t¸c th­¬ng m¹i quèc tÕ cña hä, nh÷ng ng­êi gióp ®¶m b¶o cung cÊp quanh n¨m cho ng­êi tiªu dïng Hoa Kú c¸c mÆt hµng thuû s¶n ®a d¹ng víi møc gi¸ c¹nh tranh”. Cßn vÒ phÝa ViÖt Nam – BÞ ®¬n bÞ xö Ðp trong vô kiÖn nµy, ®· bµy tá sù bÊt b×nh cña m×nh ngay tõ khi vô kiÖn nµy cßn lµ kh¶ n¨ng tiÓm Èn. Ngµy 14/5/2002 ViÖt Nam ®· lªn tiÕng ph¶n ®èi viÖc Tæng thèng Mü phª chuÈn §¹o luËt An ninh trang tr¹i vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n HR 2646, trong ®ã cã ®iÒu kho¶n 10806 quy ®Þnh chØ ®Æt tªn, d¸n m¸c hoÆc qu¶ng c¸o “catfish” cho c¸c lo¹i c¸ da tr¬n thuéc lo¹i c¸ da tr¬n Mü (Letaluriidae). §¹o luËt nµy sÏ ®­îc thùc hiÖn trong 5 n¨m, tõ n¨m tµi chÝnh 2002 vµ cã thÓ sÏ cßn ®­îc kÐo dµi. §Õn ngµy 24/7/2003,ViÖt Nam cho r»ng quyÕt ®Þnh cña ITC kÕt luËn ViÖt Nam ®· b¸n ph¸ gi¸ c¸ tra vµ c¸ basa vµo thÞ tr­êng Mü g©y tæn h¹i cho ngµnh c«ng nghiÖp nu«i c¸ nheo n­íc nµy vÉn lµ mét quyÕt ®Þnh kh«ng c«ng b»ng, kh«ng ph¶n ¸nh ®óng thùc tÕ kh¸ch quan. PhÝa ViÖt Nam coi ®©y lµ hµnh ®éng mang tÝnh b¶o hé mËu dÞch s©u s¾c, tr¸i víi luËn cø khoa häc còng nh­ tr¸i víi th«ng lÖ quèc tÕ vµ chÝnh s¸ch tù do ho¸ th­¬ng m¹i mµ chÝnh Mü ®ang theo ®uæi. QuyÕt ®Þnh nµy còng hoµn toµn kh«ng phï hîp víi tinh thÇn cña HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i song ph­¬ng ViÖt - Mü. §iÒu nµy ®· g©y thÊt väng kh«ng chØ cho c¸c doanh nghiÖp vµ hµng v¹n hé nu«i c¸ ë ViÖt Nam mµ cho c¶ ng­êi tiªu dïng Mü. ViÖt Nam rÊt lÊy lµm tiÕc khi ITC ®­a ra mét quyÕt ®Þnh phi lý nh­ vËy bá qua hoÆc kh«ng nghiªn cøu ®Çy ®ñ c¸c th«ng tin mµ ViÖt Nam víi tinh thÇn thiÖn chÝ, ®· hîp t¸c víi phÝa Mü trong qu¸ tr×nh ®iÒu tra, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ®oµn DOC lµm viÖc víi c¬ quan cña ViÖt Nam. §ång thêi cung cÊp c¸c c¬ së ph¸p lý thùc tiÔn chøng minh nÒn kinh tÕ cña ViÖt Nam ®ang vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng. VASEP còng ®· cung cÊp tµi liÖu chøng minh ngµnh s¶n xuÊt vµ kinh doanh thñy s¶n (trong ®ã cã c¸ tra vµ c¸ basa) cña ViÖt Nam ®i theo ®óng quü ®¹o cña c¬ chÕ thÞ tr­êng, cung cÊp c¸c tµi liÖu thùc tÕ, c¸c con sè thèng kª chøng minh c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam hoµn toµn kh«ng b¸n ph¸ gi¸ c¸ tra vµ c¸ basa vµo thÞ tr­êng Mü. HiÖp héi ChÕ biÕn vµ xuÊt khÈu Thuû s¶n ViÖt Nam (VASEP) cho r»ng kÕt luËn nµy ®· chøng tá chØ mét nhãm nhá c¸c chñ tr¹i nu«i c¸ nheo còng cã thÓ g©y søc Ðp khiÕn c¬ quan c«ng quyÒn Mü bãp mÐo sù thËt. ITC ®· kh«ng xÐt xö vô kiÖn mét c¸ch minh b¹ch vµ c«ng b»ng nh­ ®· nhiÒu lÇn cam kÕt víi ViÖt Nam. T¹m thêi, viÖc ¸p ®Æt c¸c møc thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸ sÏ g©y khã kh¨n cho ngµnh s¶n xuÊt c¸ tra vµ c¸ basa ViÖt Nam. Tuy nhiªn, VASEP cho r»ng, s¶n phÈm nµy vÉn cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ ph¸t triÓn ngay t¹i thÞ tr­êng Mü vµ nhiÒu n­íc kh¸c trªn thÕ giíi. C¸c doanh nghiÖp kh¼ng ®Þnh sÏ tiÕp tôc ®Êu tranh, yªu cÇu thay ®æi nh÷ng quyÕt ®Þnh sai tr¸i, b¶o vÖ quyÒn lîi chÝnh ®¸ng vµ hîp ph¸p cña nh÷ng ng­êi nu«i c¸c vµ c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam. ch­¬ng iiiNh÷ng bµi häc rót ra tõ vô kiÖn chèng b¸n ph¸ gi¸ c¸ tra vµ c¸ basa vµo thÞ tr­êng Mü ThÕ lµ ph¸n quyÕt cuèi cïng ®· ®Õn. Kh«ng n»m ngoµi dù ®o¸n, s¸ng ngµy 24/7/2003, ITC ®· x¸c nhËn c¸ tra, c¸ basa cña ViÖt Nam cã kh¶ n¨ng g©y thiÖt h¹i cho ngµnh c«ng nghiÖp c¸ da tr¬n cña Hoa Kú. §¬n ph­¬ng - bÊt c«ng - ¸p ®Æt lµ b¶n chÊt cña vô kiÖn, lµ c¸ch hµnh xö cña DOC vµ ITC. Theo thèng kª cña Bé Th­¬ng m¹i ViÖt Nam, kÓ tõ n¨m 1997 ®Õn nay, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ®· tham gia tíi 8 vô kiÖn n­íc ngoµi vÒ vÊn ®Ò chèng b¸n ph¸ gi¸. N¨m 1994, C«l«mbia kiÖn ViÖt Nam b¸n ph¸ gi¸ g¹o. Bèn n¨m sau ®Õn l­ît EU nép ®¬n kiÖn ViÖt Nam b¸n ph¸ gi¸ bét ngät vµ ®Êy lµ lÇn thø nhÊt mét s¶n phÈm trong n­íc ®· bÞ nh×n nhËn lµ b¸n thÊp h¬n gi¸ thµnh trªn thÞ tr­êng n­íc ngoµi. Cïng n¨m 1998, EU kiÖn ViÖt Nam b¸n ph¸ gi¸ giÇy dÐp, nh­ng trong vô kiÖn nµy EU bÞ xö thua v× l­îng giÇy dÐp xuÊt khÈu cña ViÖt Nam qu¸ nhá so víi Trung Quèc, Indonesia vµ Th¸i Lan vµ kh«ng chiÕm bao nhiªu thÞ phÇn t¹i ch©u ¢u. Còng vÒ mÆt hµng giÇy dÐp, giê ®©y HiÖp héi giÇy da Canada kiÖn ViÖt Nam hîp t¸c víi Macao vµ Hång K«ng b¸n ph¸ gi¸ giÇy dÐp trªn kh¾p n­íc hä. Vô nµy ®ang trong qu¸ tr×nh ®iÒu tra; ®Õn nay, Mü kiÖn ViÖt Nam ph¸ gi¸ c¸ tra, basa sang thÞ tr­êng Mü…Nh­ng cã lÏ ch­a bao giê vÊn ®Ò b¸n ph¸ gi¸ l¹i trë thµnh ®Ò tµi nãng báng nh­ thêi ®iÓm hiÖn nay ®èi víi c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu cña ViÖt Nam, bëi tr­íc hÕt vô kiÖn “kh¬i mµo” vÒ chèng b¸n ph¸ gi¸ ®· x¶y ra víi c¸ tra, c¸ basa, bËt löa gas vµ ®Õ giÊy chèng thÊm n­íc. S¾p tíi Nga ®ang chuÈn bÞ khëi kiÖn 15 n­íc b¸n ph¸ gi¸ kÑo s«c«la trong ®ã cã ViÖt Nam, hay Mü còng ®ang chuÈn bÞ kiÖn ViÖt Nam b¸n ph¸ gi¸ t«m vµo thÞ tr­êng cña hä. ë gãc ®é th­¬ng m¹i, c¸c vô kiÖn chèng b¸n ph¸ gi¸ ®èi víi hµng ho­chØ lµ mét ”h­¬ng tiÖn ®Ó b¶o hé hµng ho¸ trong n­íc. B¸n ph¸ gi¸ lµ mét hµnh vi c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh ®Ó th©u tãm thÞ phÇn n­íc nhËp khÈu, thanh to¸n c¸c ®èi thñ c¹nh tranh kh¸c. Nh­ng ®iÒu®¸ng nãôÄlµ c¸c vô kiÖn chèng b¸n ph¸ gi¸ ®èi víi hµng ho¸ cña ViÖt Nam³ n­íc ngoµi lµ kh«ng cã c¨n cø. VÒ thùc tÕ kh«ng thÓ phñ nhËn r»ng ViÖtNam cã nhiÒu ­u thÕ vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ tµi nguyªn thiªn nhiªn, gi¸ ®Çu vµo thÊp nªn gi¸ thµnh thÊp lµ ®iÒu tÊt yÕu. §èi víi ViÖt Nam, nh÷ng mÆt hµng ®· bÞ ®¸nh thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸ ®Òu r¬i vµo nh÷ng mÆt hµng cã gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu ch­a cao vµ còng kh«ng ph¶i l¼ mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña ViÖt Nam nh­ mú chÝnh, tái, bËt löa gaspì× thÕ møc ®é ¶nh h­ëng cña nã tíi c¸n c©n th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam lµ ch­a lín. Nh­ng mÆt hµng nh­ c¸ tra, c¸ b‡sa, nh­DdiÇy dÐp cña ViÖt Nam mµ ph¶i chÞu thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸ th× sÖ$g©y thi‡t h¹i rÊt lín ®èi víi nÒn kinh tÕ ViÖt Nam. HiÖn nay, con bµi kiÖn ph¸ gi¸ ®­îc c¸c n­íc sö dông nhiÒu,nhÊt ®Ó÷¶o vÖ lîi Ých cña hä. §iÓn h×nh trong lÞch sö lµ vô kiÖn «t« NpÓt B¶n xŠÊt vµo Hoa Kú nh÷ng n¨m 70 – 80 thÕ kû tr­íc, vô kiÖn thÐp cña NhËt B¶n, EU, Nga, Hµn Quèc…n¨m 2002. Tõ n¨m 1<=0 ®Õn nay, Hca Kú ®· ¸p dông LuËt thuÕ Chèng b¸n ph¸ gi¸ víi trªn 60 n­íc víi xÊp xØ 500 vô, nhiÒu nhÊt víi Trung Quèc 70 vô, tiÕp ®ã lµ §µi Loan víi 57 vô, Braxin 45 vô, Mehic« 30 vô…Mét sè vô kiVn kh¸c hk«ng bÞ ¸p dông thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸ th× n­íc xuÊt khÈu ph¶i tù h¹n chÕ s¶n l­îng xuÊt khÈu. §iÒu nµy cã nghÜa lµ víi søc m¹nh kinh tÕ cña m×nh, chñ nghÜa b¶o hé mËu dÞch Hoa Kú ®· ph¸t triÓn ®Õn mét møc tinh vi víi c¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn, ®«i khi l¹i tr¾ng trîn theo lèi ®¬n ph­¬ng, ¸p ®Æt, nhÊt lµ víi c¸c nÒn kinh tÕ cßn nhá bÐ. VËy ta rót ra ®­îc bµi häc g× tõ vô kiÖn nµy vµ ph¶i cã nh÷ng ®èi s¸ch g× ®Ó h¹n chÕ t¸c ®éng cña LuËt thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸ cña Hoa Kú ®èi víi hµng xuÊt khÈu cña ta vµo thÞ tr­êng ®Çy tiÒm n¨ng nh­ng còng l¾m ch«ng gai nµy? I. Nh÷ng bµi häc rót ra tõ vô kiÖn chèng b¸n ph¸ gi¸ c¸ tra vµ c¸ basa vµo thÞ tr­êng Mü 1. Bµi häc ®èi víi ChÝnh phñ ViÖt Nam Vô kiÖn chèng b¸n ph¸ gi¸ c¸ tra vµ c¸ basa cña ViÖt Nam vµo thÞ tr­êng Mü ®· gióp chóng ta cã c¬ héi nh×n nhËn ch©n x¸c h¬n thùc tr¹ng th­¬ng m¹i quèc tÕ hiÖn nay. N¬i mµ mét mÆt ng­êi ta kªu gäi tù do ho¸ th­¬ng m¹i mÆt kh¸c l¹i l¹m dông LuËt thuÕ Chèng b¸n ph¸ gi¸ nh­ mét c«ng cô h÷u hiÖu ®Ó b¶o hé c¸c ngµnh c«ng nghiÖp trong n­íc tr­íc c¬n lò hµng nhËp khÈu gi¸ rÎ. Tõ sau vô kiÖn nµy, Bé Th­¬ng m¹i ViÖt Nam ®· gÊp rót hoµn chØnh Ph¸p lÖnh Chèng b¸n ph¸ gi¸ víi hµng nhËp khÈu vµo ViÖt Nam. §©y lµ v¨n b¶n ®Çu tiªn quy ®Þnh c¸ch thøc b¶o hé hîp ph¸p ngµnh s¶n xuÊt trong n­íc mµ nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi ®ang ¸p dông. BiÖn ph¸p nµy nh»m phßng ngõa c¸c doanh nghiÖp n­íc ngoµi b¸n ph¸ gi¸ t¹i thÞ tr­êng ViÖt Nam ®ång thêi ng¨n chÆn mét vµi doanh nghiÖp trong n­íc tù ph¸ gi¸, t¹o cí cho phÝa ®èi t¸c kiÖn tông, g©y ¶nh h­ëng ®Õn c¶ mét ngµnh s¶n xuÊt, kinh doanh thËm chÝ lµm mÊt mét thÞ tr­êng xuÊt khÈu tiÒm n¨ng cña ViÖt Nam. ViÖc ban hµnh ph¸p lÖnh míi chØ lµ b­íc ®Çu tiªn, bëi ®Ó c¬ chÕ nµy cã hiÖu lùc, ViÖt Nam cßn cÇn ®iÒu chØnh, bæ sung hÖ thèng luËt ph¸p, nh­ LuËt vÒ b»ng chøng, LuËt vÒ thèng kª thÞ tr­êng, thèng kª th­¬ng m¹i, nguyªn t¾c x¸c ®Þnh thÞ phÇn. Ngoµi ra cßn ph¶i cã hÖ tiªu chÝ ®¸nh gi¸ vÒ gi¸ c¶, vÒ tÝnh chÊt thÞ tr­êng cña nÒn kinh tÕ…§©y còng lµ khung ph¸p lý cÇn thiÕt ®Ó thùc hiÖn nhiÒu luËt ®· ban hµnh nh­ Ph¸p lÖnh Gi¸, Ph¸p lÖnh vÒ Tù vÖ trong nhËp khÈu hµng ho¸ n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam. TiÕp ®ã, ChÝnh phñ cÇn nhanh chãng ®µo t¹o ®éi ngò chuyªn gia chuyªn vÒ b¸n ph¸ gi¸ ®Ó t­ vÊn cho doanh nghiÖp vµ hç trî cho ChÝnh phñ khi x¶y ra nh÷ng vô kiÖn t­¬ng tù vô kiÖn nµy. Thóc ®Èy nhanh tiÕn tr×nh héi nhËp nÒn kinh tÕ ViÖt Nam vµo nÒn kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi: tham gia ASEAN, APEC, ASEM, WTO… vµ c¸c tæ chøc, hiÖp ®oµn kinh tÕ. Së dÜ ViÖt Nam kh«ng thÓ ®­a vô kiÖn nµy ra xÐt xö t¹i Toµ ¸n Th­¬ng m¹i Quèc tÕ lµ v× ViÖt Nam ch­a ph¶i lµ thµnh viªn cña WTO, viÖc bÞ xö Ðp còng mét phÇn lµ do ViÖt Nam ch­a cã vÞ thÕ, tiÕng nãi trªn tr­êng quèc tÕ, Ýt ®­îc sù ñng hé cña c¸c tæ chøc chuyªn ngµnh. Vµ nguyªn nh©n cña vô kiÖn còng xuÊt ph¸t tõ viÖc ViÖt Nam cßn thiÕu kinh nghiÖm trªn thÞ tr­êng Mü, khi kinh tÕ suy tho¸i vµ gi¸ n¨ng l­îng t¨ng lªn khiÕn nhu cÇu tiªu dïng thñy s¶n gi¶m, nh÷ng nhµ nu«i c¸ nheo Mü buéc ph¶i gi¶m gi¸ b¸n trong khi gi¸ thµnh s¶n xuÊt t¨ng lªn khiÕn lîi nhuËn gi¶m sót. CÇn ph¶i t×m mét lý do gi¶i thÝch cho sù gi¶m sót nµy vµ viÖc ®æ lçi cho c¸c nhµ nhËp khÈu ViÖt Nam lµ mét viÖc dÔ dµng v× ViÖt Nam ®ang cßn ®i nh÷ng b­íc chËp ch÷ng ®Çu tiªn trªn thÞ tr­êng Mü. H¬n n÷a còng cÇn t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc ®¨ng ký th­¬ng hiÖu vµ hoµn thiÖn LuËt B¶o hé quyÒn së h÷u trÝ tuÖ cho c¸c th­¬ng hiÖu ViÖt Nam. ViÖt Nam hiÖn ®· cã mét c¬ së luËt kh¸ tèt vÒ b¶o vÖ quyÒn së h÷u trÝ tuÖ, vÊn ®Ò ë ®©y lµ thùc hiÖn nh­ thÕ nµo. ViÖc kh«ng thùc thi ®­îc c¸c cam kÕt vÒ quyÒn së h÷u trÝ tuÖ sÏ g©y thiÖt h¹i rÊt lín cho nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc. Sù trõng ph¹t sÏ kh«ng thÊm vµo ®©u so víi ¶nh h­ëng tiªu cùc ®Õn nÒn kinh tÕ nh­ l­îng ®Çu t­ sôt gi¶m do sù e ng¹i cña c¸c nhµ s¶n xuÊt n­íc ngoµi. KhuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp kh«ng xuÊt khÈu hµng ho¸ d­íi th­¬ng hiÖu cña n­íc ngoµi, nh»m tr¸nh viÖc c¹nh tranh trùc tiÕp víi c¸c s¶n phÈm t­¬ng tù cña n­íc nhËp khÈu. Tr­íc khi vô kiÖn nµy diÔn ra, chóng ta ®· cã ®­îc bµi häc khi Tæng thèng Mü phª chuÈn ®¹o luËt An ninh trang tr¹i vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n trong ®ã cã ®iÒu kho¶n 10860 quy ®Þnh c¸ da tr¬n cña ViÖt Nam kh«ng ®­îc xuÊt vµo Mü d­íi c¸i tªn catfish vµ hËu qu¶ lµ hµng v¹n ng­ d©n nu«i c¸ ®­îc mét phen ®iªu ®øng v× s¶n l­îng xuÊt khÈu gi¶m. TÝch cùc tuyªn truyÒn vÒ luËt ph¸p c¸c n­íc ®èi t¸c, cung cÊp th«ng tin ®Çy ®ñ cho c¸c doanh nghiÖp ®Ó hä am hiÓu h¬n vÒ m«i tr­êng kinh doanh quèc tÕ. Qua vô kiÖn võa råi, kh©u cuèi cïng (còng lµ kh©u c¨n b¶n quyÕt ®Þnh sù thµnh c«ng trong viÖc xuÊt khÈu) lµ nh÷ng ng­êi nu«i trång, chÕ biÕn rÊt thiÕu th«ng tin. Tõ sù thiÕu th«ng tin nµy cã thÓ dÉn ®Õn mét sè s¬ xuÊt kü thuËt kh«ng ®¸ng cã, ®Ó phÝa bªn nguyªn ®¬n vÞn cí b¾t bÎ m×nh. ChÝnh phñ nªn quan t©m nhiÒu h¬n n÷a ®Õn vÊn ®Ò “t­ duy thÞ tr­êng” tøc lµ ph¶i t¹o ®­îc sù gÆp nhau gi÷a ng­êi s¶n xuÊt vµ ng­êi tiªu dïng. S¶n xuÊt ph¶i ph¸t triÓn t­¬ng øng víi nhu cÇu thÞ tr­êng, më thÞ tr­êng ra ®Õn ®©u h·y ph¸t triÓn s¶n xuÊt ra ®Õn ®ã. §©y lµ vÊn ®Ò kh¸ bøc xóc hiÖn nay, râ rµng ng­êi n«ng d©n chØ biÕt lîi tr­íc m¾t th× s¶n xuÊt mµ s¶n xuÊt å ¹t th× cung v­ît cÇu, kÐo gi¸ xuèng. Khi ®ã hä l¹i kªu ca, phµn nµn doanh nghiÖp mua ph¸ gi¸, mµ trªn thùc tÕ chÝnh hä lµ ng­êi ph¸ gi¸. ChÝnh phñ cÇn ph¶i lµm cho n«ng d©n, còng nh­ c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam hiÓu r»ng kinh doanh trªn th­¬ng tr­êng Mü lµ ph¶i chÞu sù c¹nh tranh rÊt gay g¾t, c¹nh tranh b¸n ph¸ gi¸ lµ mét biÖn ph¸p khèc liÖt nhÊt, vò khÝ nµy th­êng dïng cho c¸c “®¹i gia” cã tiÒm lùc tµi chÝnh m¹nh, nh»m lo¹i bá nh÷ng ®èi thñ kh«ng c«ng søc. Vµ viÖc c¸c doanh nghiÖp gi¶m gi¸ c¸c s¶n phÈm cña m×nh (do ®­îc lîi tõ sù tù ph¸ gi¸ nguyªn liÖu cña n«ng d©n trong n­íc) nh»m thu ®­îc lîi nhuËn nhÊt thêi trªn thÞ tr­êng Mü sÏ khiÕn c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam mÊt ®i c¬ héi kinh doanh vµ tù lo¹i bá chÝnh m×nh. MÆt kh¸c, ®©y còng lµ bµi häc vÒ sù ph¸t triÓn cã tæ chøc, tr¸nh quan niÖm cø s¶n xuÊt ra bao nhiªu, c¬ quan cã thÈm quyÒn l¹i yªu cÇu doanh nghiÖp chÕ biÕn ph¶i tiªu thô hÕt bÊy nhiªu. Thóc ®Èy viÖc thµnh lËp c¸c hiÖp héi ngµnh nghÒ vµ t¨ng c­êng vai trß cña nã nh»m hç trî c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ph¸t triÓn xuÊt khÈu. §©y lµ mét bµi häc rÊt h÷u Ých tõ sau vô kiÖn nµy. Tr­íc khi x¶y ra vô kiÖn vai trß cña HiÖp héi ChÕ biÕn vµ XuÊt khÈu thñy s¶n ViÖt Nam (VASEP) tá ra mê nh¹t trong ho¹t ®éng kinh doanh chÕ biÕn còng nh­ xuÊt khÈu thuû s¶n cña c¸c doanh nghiÖp, VASEP ®· thõa nhËn r»ng ViÖt Nam hiÖn cã kho¶ng 20 ®Çu mèi xuÊt khÈu thñy s¶n, mÆc dï sinh ho¹t chung ë hiÖp héi VASEP nh­ng vÉn cã t×nh tr¹ng tranh mua tranh b¸n. ChØ khi c¸c doanh nghiÖp ®ông chuyÖn th× míi thÊy lîi Ých cña m×nh bÞ thiÖt h¹i ra sao. Hai n¨m tr­íc, VASEP ®· yªu cÇu thèng nhÊt gi¸ mua, gi¸ b¸n nh­ng c¸c doanh nghiÖp chØ “õ” mµ kh«ng thùc hiÖn. VASEP kh«ng thÓ Ðp buéc c¸c doanh nghiÖp v× ®©y chØ lµ mét tæ chøc tù nguyÖn. Tr­íc t×nh h×nh nµy ChÝnh phñ nªn cã biÖn ph¸p nh­ yªu cÇu viÖc tham gia hiÖp héi ngµnh nghÒ sÏ trë thµnh quy ®Þnh b¾t buéc ®èi víi c¸c doanh nghiÖp khi ®¨ng ký kinh doanh hoÆc cho c¸c doanh nghiÖp tham gia c¸c hiÖp héi ®­îc h­ëng nhiÒu ­u ®·i h¬n vÒ thuÕ, dÞch vô c«ng céng…®Ó cho c¸c doanh nghiÖp thÊy r»ng vµo hiÖp héi kh«ng chØ lµ ®Ó b¸n ®­îc hµng mµ ph¶i cïng nhau lo sao cho s¶n phÈm cã nh·n hiÖu, cã tiªu chuÈn quèc tÕ, cïng nhau duy tr× ®Ó ph¸t triÓn nghÒ cña m×nh. §ång thêi còng yªu cÇu c¸c hiÖp héi c¶i tæ l¹i c¸ch thøc ho¹t ®éng sao cho cã hiÖu qu¶ vµ hîp lý h¬n, gióp c¸c doanh nghiÖp b¶o vÖ tèi ®a lîi Ých cña hä. C¸c hiÖp héi nªn do c¸c doanh nghiÖp d©n doanh bÇu ra vµ ho¹t ®éng ®éc lËp. TÊt nhiªn lµ hä ph¶i cã mèi quan hÖ tèt víi chÝnh phñ vµ hoµn toµn minh b¹ch. C¸c hiÖp héi cã thÓ ®øng ra mêi luËt s­ ®Õn bµn th¶o vÒ LuËt doanh nghiÖp cña n­íc nhËp khÈu cho c¸c doanh nghiÖp trong n­íc, viÖc thu thËp th«ng tin vÒ hÖ thèng luËt ph¸p, t×m hiÓu vÒ thÞ tr­êng, mÉu m·, c¸c quy ®Þnh vÒ chÊt l­îng hµng ho¸… tèt nhÊt nªn ®Ó c¸c hiÖp héi ngµnh nghÒ cung cÊp cho doanh nghiÖp nh­ vËy c¸c th«ng tin mµ doanh nghiÖp nhËn ®­îc sÏ cô thÓ vµ chi tiÕt h¬n. ChÝnh phñ, mÆt kh¸c, cÇn xem xÐt xem chóng ta cã g× ch­a phï hîp ®Ó kÞp thêi ®iÒu chØnh cho phï hîp. Chóng ta cø nghÜ lµ kinh tÕ thÞ tr­êng lµ tù do hoµn toµn, m¹nh ai nÊy lµm nh­ng thùc tÕ ®· chøng minh r»ng kh«ng ph¶i nh­ vËy. Trong nghÒ nu«i c¸ tra, c¸ basa, n¨ng lùc xuÊt khÈu cña An Giang chØ ®­îc 60 000 tÊn c¸ thµnh phÈm nh­ng ng­êi nu«i ®ang cã trong tay kho¶ng 110 000 tÊn vµ ®a phÇn ®øng ngoµi c¸c c©u l¹c bé, c¸c héi ®oµn chÕ biÕn xuÊt khÈu lµ nh÷ng n¬i lu«n g¾n víi thÞ tr­êng. Vµ hËu qu¶ cña viÖc tranh mua tranh b¸n ®· g©y ra phiÒn to¸i vµ thiÖt h¹i cho ngµnh c«ng nghiÖp c¸ tra, c¸ basa cña chóng ta. Vô kiÖn nµy ®Æt ra mét c©u hái lµ t¹i sao c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu thñy s¶n cña ViÖt Nam l¹i kh«ng b¸n hµng ®óng gi¸ võa t¨ng lîi nhuËn cho c¶ n«ng d©n vµ nhµ xuÊt khÈu võa tr¸nh ®­îc phiÒn to¸i? X­a nay chóng ta chØ tÝnh to¸n ®¬n thuÇn: mua c¸ basa kho¶ng 15000 ®ång/kg, xuÊt khÈu gi¸ 3 USD (45000 ®ång/kg), tøc lµ ®· cã l·i, ta kh«ng b¸n ph¸ gi¸, nh­ng kh«ng t×m hiÓu xem ®èi t¸c cña ta ë n­íc së t¹i chi phÝ s¶n xuÊt cña hä thÕ nµo? b¸n hµng víi gi¸ bao nhiªu? Nõu nghiªn cøu kü, ta sÏ ®­a ra ®­îc mét møc gi¸ phï hîp, kh«ng g©y m©u thuÉn vÒ lîi Ých víi c¸c doanh nghiÖp Hoa Kú th× ch¾c ch¾n kh«ng ®êi nµo hä l¹i nhiÖt t×nh lµm c¸i viÖc tèn kÐm lµ kiÖn c¸o. ThËt ®¸ng tiÕc chóng ta cã c¶ HiÖp héi Thuû s¶n mµ l¹i kh«ng ®­a ra ®­îc møc gi¸ hîp lý, thËm chÝ tõng doanh nghiÖp trong hiÖp héi còng c¹nh tranh víi nhau ®Ó gi¶m gi¸ xuÊt khÈu sang Hoa Kú. H¬n n÷a, ngay c¶ trong khi t×nh h×nh xuÊt khÈu cã thuËn lîi ta còng nªn san sÎ sang c¸c thÞ tr­êng kh¸c, bëi cø gia t¨ng s¶n l­îng xuÊt khÈu vµo mét thÞ tr­êng sÏ bÞ doanh nghiÖp n­íc së t¹i ph¶n øng mét c¸ch tiªu cùc. Tõ nh÷ng thiÕu sãt trªn chÝnh phñ cÇn t×m ra mét gi¶i ph¸p thÝch hîp nh­ thµnh lËp mét tæ chøc chuyªn tÝnh to¸n gi¸ xuÊt khÈu hîp lý trªn tõng thÞ tr­êng, cho tõng mÆt hµng nh»m hç trî doanh nghiÖp trong c«ng t¸c xuÊt khÈu, hoÆc ®Ò ra c¸c quy ®Þnh xö ph¹t khi c¸c doanh nghiÖp cïng ngµnh c¹nh tranh nhau g©y ra hËu qu¶ gi¶m gi¸ xuÊt khÈu dÉn tíi c¸c vô kiÖn c¸o. ChÝnh phñ nªn khuyÕn khÝch c¸c hiÖp héi nh­ VASEP, VINATEX, LEFASO… ®Æt v¨n phßng ®¹i diÖn ë n­íc ngoµi chuyªn liªn hÖ vËn ®éng cho lîi Ých quèc gia m×nh. Trong vô kiÖn nµy, phÝa CFA ®· sö dông c¶ ph­¬ng thøc vËn ®éng hµnh lang (lobby) ®Ó ‘h¹ gôc” c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam. ViÖt Nam còng cã thÓ sö dông ph­¬ng thøc nµy ®Ó vËn ®éng c¸c tæ chøc, c¸ nh©n cã chung quyÒn lîi víi chóng ta lµ c¸c nhµ nhËp khÈu c¸ tra, c¸ basa gãp tiÒn cïng chóng ta thuª c¸c tæ chøc lobby chuyªn nghiÖp. Chóng ta cã thÓ dïng lobby (mét ph­¬ng tiÖn dµnh cho mäi tæ chøc kinh tÕ – x· héi ®Ó lµm râ quan ®iÓm vµ quyÒn lîi chÝnh trÞ, kinh tÕ cña m×nh ®èi víi chÝnh quyÒn vµ d­ luËn. Lobby ®­îc coi lµ ho¹t ®éng hîp ph¸p vµ ë Mü ng­êi ta cã c¶ mét ®¹o luËt vÒ vÊn ®Ò nµy: Lobby Dislosure Act 1995) kh«ng chØ h­íng tíi chÝnh quyÒn mµ cßn h­íng tíi d­ luËn, nh÷ng ng­êi tiªu dïng cã lîi Ých víi hµng nhËp khÈu gi¸ c¹nh tranh, qua ®ã g©y ¸p lùc ®èi víi chÝnh quyÒn vµ còng qua lobby, chóng ta cã thÓ th­¬ng th¶o víi ng­êi ®i kiÖn, tho¶ thuËn møc gi¸ b¸n vµ s¶n l­îng xuÊt khÈu mµ c¶ hai bªn chÊp nhËn ®­îc, nhÊt lµ kh«ng lµm cho ng­êi ®i kiÖn bÞ “mÊt mÆt” th× sÏ lo¹i trõ ®­îc nh÷ng rñi ro, thiÖt h¹i vÒ kinh tÕ do kiÖn c¸o g©y ra. Thªm n÷a lobby võa tr¸nh ®­îc xung ®ét quyÒn lîi võa t¹o ra ®­îc h×nh ¶nh th©n thiÖn cña nhµ xuÊt khÈu ë n­íc nhËp khÈu. ChÝnh phñ còng nªn thµnh lËp quü hç trî tµi chÝnh cho c¸c doanh nghiÖp, c¸c nhµ s¶n xuÊt khi cã c¸c vô kiÖn x¶y ra. Thùc tÕ, kh¸c víi CFA cã quü tiÒn nhiÒu triÖu USD vµ ®­îc tæ chøc tèt, nh÷ng ng­êi n«ng d©n ViÖt Nam chØ lµ chñ cña nh÷ng bÌ c¸ nhá, manh món däc bê s«ng Mªk«ng. Khi theo kiÖn hä sÏ chÞu nh÷ng tèn phÝ kh«ng nhá. Nhµ n­íc ®Õn lóc ®ã kh«ng thÓ hç trî hä. Cã chuyªn gia ®· cho r»ng ViÖt Nam kh«ng thÓ ®ñ tiÒn theo kiÖn th× lµm sao mµ th¾ng kiÖn ®­îc. C¸i gi¸ cña vô kiÖn nµy kh«ng ph¶i lµ ®¾t, qua ®ã ViÖt Nam ph¶i häc vµ b¶o hé mËu dÞch mét c¸ch tinh vi h¬n, chØ nh÷ng ngµnh nµo cã lîi th× nªn tù do ho¸ th­¬ng m¹i cßn víi nh÷ng ngµnh bÊt lîi th× sÏ sö dông hµng rµo ph¸p lý. 2. Bµi häc ®èi víi c¸c doanh nghiÖp Vô tranh tông nµy x¶y ra lµ ®iÒu rÊt ®¸ng tiÕc ®èi víi c¶ hai quèc gia. §©y lµ viÖc nhá mµ ph¶i ®­a ®Õn Quèc héi, ChÝnh Phñ, Bé Ngo¹i Giao, Bé Th­¬ng m¹i hai n­íc gi¶i quyÕt th× thËt ®¸ng tiÕc. Trong bèi c¶nh ChÝnh phñ hai n­íc võa th«ng qua HiÖp ®Þnh Th­¬ng m¹i song ph­¬ng, c¸c doanh nghiÖp kh«ng nªn ®Ó ChÝnh phñ ph¶i can thiÖp vµo nh÷ng sù vô cô thÓ. §iÒu ®ã sÏ cã ¶nh h­ëng kh«ng nhá ®Õn lîi Ých quèc gia. Thùc ra kh«ng riªng g× c¸ Basa, tÊt c¶ nh÷ng g× m×nh kinh doanh, m×nh s¶n xuÊt, tõ hµng may mÆc, giµy da, lóa g¹o…th× ng­êi Mü còng ®Òu lµm. Cho nªn hä ph¶i cã biÖn ph¸p b¶o vÖ hµng ho¸ tù s¶n xuÊt ra. TÊt c¶ doanh nghiÖp ph¶i lu«n lu«n c¶nh gi¸c r»ng kh«ng cã c¸i g× m×nh lµm mµ hä l¹i kh«ng lµm c¶ vµ kh«ng cã lÜnh vùc nµo lµ kh«ng cã yÕu tè c¹nh tranh. C¸ basa còng lµ mÆt hµng ®­îc s¶n xuÊt nhiÒu t¹i Mü. Hä sî con c¸ basa cña ta vµo diÖt hä, bãp chÕt thÞ tr­êng trong n­íc mµ hä ®· ph¶i ®Çu t­ hµng tû USD, hä kªu lªn ®Ó tù vÖ lµ ®iÒu dÔ hiÓu. Cã mét thùc tÕ chóng ta cÇn ph¶i l­u ý, c¸c nhµ lµm chÝnh trÞ cña Mü rÊt mÞ d©n. T¹i tiÓu bang Mitinixi – tiÓu bang nu«i nhiÒu c¸ catfish, c¸c vÞ d©n biÓu nghÞ sü ë ®©y sÏ ®øng ra b¶o vÖ quyÒn lîi cho ng­êi s¶n xuÊt cña hä mÆc dï nã cã thÓ ®i ng­îc víi HiÖp ®Þnh Th­¬ng m¹i, kh«ng lµm nh­ vËy hä sÏ mÊt tÝn nhiÖm, lÇn sau hä kh«ng ®­îc bÇu n÷a. Cho nªn cïng víi viÖc t¸c ®éng ngo¹i giao cùc kú tÕ nhÞ cña ChÝnh phñ ViÖt Nam ®Ó hä hiÓu m×nh kh«ng lµm mÊt quyÒn lîi cña hä mµ chØ lµm lîi thªm cho hä th× c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam – nh÷ng doanh nghiÖp dï kh«ng ®­îc Nhµ n­íc trî gióp d­íi bÊt kú h×nh thøc nµo, dï ph¶i b­¬n tr¶i, c¹nh tranh thùc sù còng ®õng qu¸ tù tin vµo tÝnh minh b¹ch, v« t­ hoµn toµn cña luËt ph¸p n­íc mµ m×nh xuÊt hµng vµo mµ ph¶i truy t×m nguyªn nh©n ®Ých thùc - c¸i n»m ë bªn trong vô viÖc. Qua vô kiÖn, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam hiÓu râ h¬n r»ng muèn ®i vµo nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng th× cÇn ph¶i biÕt luËt ch¬i cña nã, muèn ch¬i víi Mü th× ph¶i biÕt luËt Mü vµ ch¬i theo kiÓu Mü. Còng nh­ vËy víi c¸c n­íc kh¸c vµ khi vµo WTO ta ph¶i biÕt luËt ch¬i chung cña thÕ giíi. §ång thêi còng ph¶i cã gi¶i ph¸p ®Ó ®èi phã khi bÞ ch¬i Ðp. §iÒu ®¸ng quan t©m trong vô kiÖn nµy lµ c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam hoµn toµn ch­a cã sù chuÈn bÞ vÒ mÆt ph¸p lý khi th©m nhËp vµo c¸c thÞ tr­êng nhÊt lµ Mü - mét thÞ tr­êng rÊt phøc t¹p. T×nh tr¹ng bÞ ®éng ë ®©y cßn ë chç ta kh«ng cã s½n trong tay mét ®éi ngò luËt gia cã kiÕn thøc, kinh nghiÖm vÒ luËt ph¸p quèc tÕ ®ñ kh¶ n¨ng thô lý nh÷ng vô kiÖn kiÓu nµy. Bªn c¹nh ®ã, c¸c doanh nghiÖp vµ c¸c c¬ quan chøc n¨ng cña ViÖt Nam cßn cã nh÷ng h¹n chÕ vÒ kinh nghiÖm trong c¸c vô kiÖn tông, tranh chÊp vÒ th­¬ng m¹i nh­ vô c¸ basa còng nh­ nh÷ng h¹n chÕ vÒ hiÓu biÕt luËt ph¸p quèc tÕ vµ ngo¹i ng÷ ®ñ øng ®èi trong nh÷ng vô kiÖn quèc tÕ ®ã. §ã lµ nh÷ng ®iÓm yÕu cña ta cÇn ®­îc bæ sung. Vô kiÖn chèng b¸n ph¸ gi¸ c¸ tra vµ c¸ basa ViÖt Nam vµo thÞ tr­êng Mü còng cho thÊy mét thùc tr¹ng: c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu cña ViÖt Nam chØ míi chñ yÕu ch¨m lo s¶n xuÊt, t×m b¹n hµng, t×m thÞ tr­êng mµ ch­a chó ý ®óng møc ®Õn nghiªn cøu luËt lÖ th­¬ng m¹i c¸c n­íc, luËt chèng b¸n ph¸ gi¸ vµ c¸c thñ tôc kh¸c cã liªn quan ®Õn xuÊt khÈu ®Ó cã sù phßng ngõa ngay tõ ®Çu nh÷ng tranh chÊp ®¸ng tiÕc cã thÓ x¶y ra. C¸c doanh nghiÖp chÕ biÕn xuÊt khÈu thuû s¶n, c¬ së nu«i c¸ còng thu ®­îc bµi häc vÒ tinh thÇn ®oµn kÕt, t¨ng søc c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. Trong vô kiÖn nµy, HiÖp héi ChÕ biÕn vµ XuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam ®· tËp hîp ®­îc 14 doanh nghiÖp chÕ biÕn, xuÊt khÈu thuû s¶n c¸ tra vµ c¸ basa cïng nhau chia sÎ chi phÝ, kiªn quyÕt theo ®uæi vô kiÖn ®Õn cïng. NÕu kh«ng cã vai trß cña HiÖp héi th× mét doanh nghiÖp riªng rÏ sÏ khã cã ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó theo ®uæi vô kiÖn. H¬n n÷a c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu hµng ho¸ sang Mü còng nh­ c¸c doanh nghiÖp ®ang lµm ¨n t¹i Mü cña ViÖt Nam còng cã c¬ héi ®Ó nh×n nhËn l¹i chÝnh m×nh, ®Ó suy ngÉm xem t¹i sao cã nhiÒu doanh nghiÖp ViÖt Nam ch­a tíi ®Êt Mü ®· chÕt yÓu ngay t¹i thÞ tr­êng trong n­íc. TÊt c¶ lµ v× kh«ng cã tÝnh céng ®ång, kh«ng nghÜ ®Õn quyÒn lîi chung, mµ chØ nghÜ tíi quyÒn lîi riªng, cø muèn ch¹y lªn hµng ®Çu. BiÕt lµ ngåi lªn tµu sÏ cïng ®Õn ®Ých mét lóc, nh­ng ai còng cè chen lªn ®Çu tÇu vµ cuèi cïng tÇu ch×m, tÊt c¶ ®Òu cïng chÕt ®uèi. Trong th­¬ng m¹i c¹nh tranh theo kiÓu tù ph¸ gi¸ lµ h¹i chÝnh m×nh. C¸c n«ng d©n nu«i c¸ muèn b¸n ®­îc nhiÒu c¸ ®· tù gi¶m gi¸ ®Ó råi ®Õn khi x¶y ra chuyÖn l¹i ®æ lçi cho c¸c doanh nghiÖp mua rÎ, cßn c¸c doanh nghiÖp muèn xuÊt khÈu ®­îc nhiÒu hµng còng kh«ng tÝnh to¸n ®Õn møc gi¸ hîp lý vµ cuèi cïng ®Ó bÞ kiÖn b¸n ph¸ gi¸. Kh«ng riªng g× trong vô kiÖn nµy mµ c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ®· tù h¹i lÉn nhau trong c¸c lÜnh vùc kh¸c n÷a. VÝ dô nh­: nghÒ méc thñ c«ng mü nghÖ, s¶n xuÊt bµn ghÕ cña ViÖt kiÒu t¹i miÒn Nam California lµ nghÒ h¸i ra tiÒn. §¸ng lÏ c¸c «ng chñ ViÖt kiÒu nªn b¶o nhau ®Ó gi÷ gi¸, b¶o nhau cïng lµm ¨n, ®»ng nµy ai còng muèn b¸n ®­îc nhiÒu hµng, cø tù h¹ gi¸, ®Õn lóc lµm ¨n thua lç ph¶i ph¸ s¶n c¶ nghµnh, ®Ó l¹i thÞ tr­êng cho ng­êi T©y Ban Nha chiÕm lÜnh. Hay vô viÖc hÖ thèng chî b¸n lÎ (®Çu tiªn thÞ tr­êng nµy kh«ng cã Hoa kiÒu tham gia) do céng ®ång ng­êi ViÖt lËp ra ®Ó bu«n b¸n víi nhau, lµm ¨n rÊt ph¸t ®¹t. Nh­ng còng chÝnh nh÷ng ng­êi ViÖt nµy ®· c¹nh tranh h¹ gi¸ ®Õn ®é sËp tiÖm. Khi ®ã Hoa kiÒu vµo mua l¹i, b¶o nhau lµm ¨n vµ trë thµnh nh÷ng ng­êi giÇu cã nhÊt. §Æc biÖt cÇn chó ý khi cã tranh chÊp ph¸t sinh trong viÖc kinh doanh trªn th­¬ng tr­êng Mü ta nªn tiÕn hµnh ®èi tho¹i mµ kh«ng nghªnh chiÕn. Ph¶i ®èi tho¹i ngay th¼ng trªn c¬ së ®«i bªn cïng cã lîi. VËy ®èi tho¹i víi ai ? khi tranh chÊp trªn ®Êt Mü, tr­íc tiªn tiÕn hµnh ®èi tho¹i víi nh÷ng nhµ chÝnh trÞ cã tiÕng nãi m¹nh, sau ®ã ®èi tho¹i víi hiÖp héi nghÒ nghiÖp cña lÜnh vùc kinh doanh ®ang cã tranh chÊp. HiÓu râ nh÷ng bøc xóc cña hä, chóng ta cã gi¶i ph¸p tho¶ ®¸ng. Môc ®Ých cña hä lµ mua hµng, ta th× t×m lîi nhuËn, t×m thÞ tr­êng. NÕu hä th«ng c¶m th× m×nh ph¶i ngåi xuèng vµ th­¬ng l­îng. NÕu chóng ta ®em luËt lÖ, lý lÏ cña chóng ta ®Ó ®èi nhau th× hä l¹i ®em luËt cña hä ra ®Ó ®èi chäi l¹i, võa tèn kÐm thêi gian, tiÒn b¹c chi phÝ cho kiÖn tông, võa kh«ng cã kÕt qu¶ tèt ®Ñp mµ cßn ¶nh h­ëng ®Õn mèi quan hÖ hai bªn. Cô thÓ vô kiÖn c¸ Basa kh«ng nªn lµm to chuyÖn ®Õn cïng mµ cÇn ph¶i mÒm máng v× dï sao tiÒm lùc kinh tÕ cña m×nh còng khiªm tèn, hä l¹i lµ kh¸ch hµng cña m×nh, dung hoµ, nh­îng bé mét chót m×nh sÏ duy tr× ®­îc môc tiªu chÝnh lµ xuÊt ®­îc c¸, ®ã míi lµ ®iÒu quan träng, mÆt kh¸c ®Ó chÝnh phñ hai n­íc can thiÖp vµo viÖc kinh doanh lµ ®iÒu kh«ng hay. Tuy nhiªn còng kh«ng nªn ®Ó t©m lý e ng¹i, dÜ hoµ vi quý qu¸ lÊn l­ít ®Ó hä cã c¬ héi ®ßi hái m×nh qu¸ ®¸ng. CÇn ph¶i kÕt hîp nhu c­¬ng ®óng lóc, l¹t mÒm buéc chÆt ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò mét c¸ch tho¶ ®¸ng. MÆt kh¸c, c¸c nhµ s¶n xuÊt vµ chÕ biÕn c¸ basa cña ViÖt Nam kh«ng nªn “bá trøng mét ræ” mµ h·y t×m kiÕm c¸c thÞ tr­êng kh¸c – mét vïng n­íc míi kh«ng cã “c¸ mËp” ®Ó kh«ng phô thuéc nhiÒu vµo Mü. C¸c doanh nghiÖp cã thÓ liªn hÖ chÆt chÏ víi b¹n hµng Mü, hä cã thÓ giíi thiÖu s¶n phÈm cña ViÖt Nam ë nhiÒu thÞ tr­êng kh¸c. C¸i g× còng cã hai mÆt cña nã vµ vô kiÖn c¸ basa còng vËy, vô kiÖn nµy ®· g©y tæn h¹i kh«ng nhá vÒ mÆt kinh tÕ cho c¸c hé nu«i c¸, c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu cña ViÖt Nam nh­ng nã còng ®· lµm cho c¸ basa cña chóng ta næi tiÕng kh¾p thÕ giíi. Sau vô kiÖn, c¸c doanh nghiÖp ®· tÝch cùc t×m kiÕm, x©y dùng thÞ tr­êng ë Ch©u ¢u, NhËt B¶n, Hång K«ng, c¸c n­íc Trung §«ng…vµ chÝnh thøc ®Èy m¹nh xuÊt khÈu vµo c¸c thÞ tr­êng nµy. S¶n l­îng c¸ tra, c¸ basa xuÊt khÈu vµo thÞ tr­êng Ch©u ¢u (vèn rÊt kh¾t khe vÒ vÖ sinh an toµn thùc phÈm) ®· t¨ng gÊp hai lÇn trong n¨m th¸ng ®Çu n¨m 2003 ®¹t doanh thu kho¶ng 100 triÖu USD, c¸c thÞ tr­êng míi nh­ §øc, Ph¸p, BØ…®Òu réng më, ®Æc biÖt t¹i thÞ tr­êng Australia møc thuÕ suÊt ®¸nh vµo hµng nhËp khÈu thuû s¶n lµ 0%, vµ ®©y ®ang lµ lîi thÕ cÇn ®­îc khai th¸c. ë thÞ tr­êng NhËt B¶n, hiÖn nay ViÖt Nam ®ang ®øng thø 2 vÒ t«m, thø 3 vÒ mùc vµ ®øng thø 10 trong tæng kim ng¹ch nhËp khÈu thuû s¶n cña NhËt B¶n víi møc kho¶ng 66.6 tû Yen (555 triÖu USD). Cuéc héi th¶o chuyªn ®Ò vÒ c¸c basa vµ thuû s¶n do th­¬ng vô ViÖt Nam t¹i NhËt B¶n tæ chøc ngµy 17/7/2003 t¹i Tokyo ®¨ thu hót ®­îc sù quan t©m chó ý cña ®¹i diÖn gÇn 200 doanh nghiÖp cña ®Êt n­íc hoa anh ®µo. §iÒu nµy chøng tá sù quan t©m ®Æc biÖt cña ng­êi tiªu dïng NhËt B¶n ®èi víi s¶n phÈm c¸ tra vµ c¸ basa cña ViÖt Nam vµ NhËt B¶n còng høa hÑn trë thµnh mét thÞ tr­êng nhËp khÈu tiÒm n¨ng ®èi víi lo¹i c¸ nµy cña ViÖt Nam. Thªm vµo ®ã, thÞ tr­êng c¸c n­íc Håi gi¸o còng cã thuËn lîi lín víi viÖc h¬n 50 s¶n phÈm chÕ biÕn tõ c¸ basa, c¸ tra cña ViÖt Nam võa ®­îc chøng nhËn phï hîp víi tiªu chuÈn sö dông thùc phÈm cña ng­êi theo ®¹o Håi…Vô viÖc nµy còng khiÕn c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam bõng tØnh vµ quyÕt ®Þnh x©y dùng kÕ ho¹ch ph¸t triÓn thÞ tr­êng néi ®Þa nh­ mét chiÕn l­îc l©u dµi. Tãm l¹i, ngay tõ b©y giê, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn ph¶i x©y dùng mét c¬ chÕ thèng nhÊt. Tr­íc hÕt, c¸c doanh nghiÖp ph¶i ®oµn kÕt, thùc hiÖn nghiªm chØnh nh÷ng quy ®Þnh vµ tiªu chuÈn vÒ chÊt l­îng s¶n phÈm, quy tr×nh vµ ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt, an toµn, vÖ sinh... (Cô thÓ nh­ viÖc VASEP ®· ®Ò nghÞ Bé Th­¬ng m¹i xem xÐt ®­a c¸ basa vµo ch­¬ng tr×nh x©y dùng th­¬ng hiÖu quèc gia vµ bæ sung mÆt hµng nµy vµo danh s¸ch ®­îc h­ëng chÝnh s¸ch hç trî tÝn dông xuÊt khÈu, x©y dùng l¹i quy ho¹ch vïng s¶n xuÊt c¸ tra, c¸ basa nguyªn liÖu ë ®ång b»ng s«ng Cöu Long). Ngoµi ra, c¸c doanh nghiÖp còng ph¶i nhanh chãng ®¨ng ký th­¬ng hiÖu t¹i c¸c thÞ tr­êng n­íc ngoµi mµ m×nh dù kiÕn th©m nhËp, nhÊt lµ víi nh÷ng thÞ tr­êng mµ c¸c vô kiÖn x¶y ra nh­ “c¬m b÷a” nh­ Mü, EU. Doanh nghiÖp cÇn l­u tr÷ ®Çy ®ñ c¸c b»ng chøng sö dông th­¬ng hiÖu trong ho¹t ®éng th­¬ng m¹i ®Ó khi gÆp t×nh tr¹ng tranh chÊp th­¬ng hiÖu th× cã thÓ sö dông ®Ó giµnh quyÒn vÒ m×nh. Thùc tÕ ®· kh¼ng ®Þnh r»ng, cã kh«ng Ýt c¸c vô kiÖn gi÷a c¸c doanh nghiÖp trong vµ ngoµi n­íc ®Òu xuÊt ph¸t tõ tranh chÊp vÒ th­¬ng hiÖu vµ vô kiÖn c¸ basa kh«ng ph¶i lµ mét ngo¹i lÖ. II. Mét sè gi¶i ph¸p h¹n chÕ ¶nh h­ëng cña LuËt chèng b¸n ph¸ gi¸ cña Mü ®èi víi ho¹t ®éng xuÊt khÈu thuû s¶n cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam vµo thÞ tr­êng Mü §øng tr­íc xu h­íng ngµy cµng gia t¨ng c¸c vô kiÖn chèng b¸n ph¸ gi¸ cña Mü ®èi víi hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam, ChÝnh phñ còng nh­ c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu cña ViÖt Nam cÇn ph¶i nghiªn cøu vµ t×m ra c¸c gi¶i ph¸p nh»m h¹n chÕ t¸c ®éng cña LuËt chèng b¸n ph¸ gi¸ cña Mü ®èi víi hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vµo thÞ tr­êng Mü trªn c¬ së quy tr×nh cña mét “cuéc tæng tÊn c«ng” b»ng ®ßn chèng b¸n ph¸ gi¸ cña Mü mµ chóng ra ®· ph¸t hiÖn ra: Bµi xÝch VËn ®éng Quèc héi Cuéc chiÕn th­¬ng hiÖu KiÖn b¸n ph¸ gi¸ Cuèi 2000 9/2/2001 5/10/2002 28/6/2002 4/2003 Qu¸ tr×nh mét vô kiÖn chèng b¸n ph¸ gi¸ t¹i Mü Nh÷ng rµo c¶n th­¬ng m¹i kiÓu nh­ rµo c¶n chèng b¸n ph¸ gi¸ ë Mü lµ rÊt minh b¹ch vµ phæ biÕn. §iÒu quan träng lµ c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn ph¶i chñ ®éng nhËn biÕt vµ v­ît qua rµo c¶n ®ã. ThËt ®¸ng sî lµ trong tr­êng hîp nÕu chóng ra kh«ng n¾m râ quy tr×nh nh­ thÕ nµo th× kh«ng thÓ x¸c ®Þnh ®­îc quy m« rµo c¶n th­¬ng m¹i nµy lín ®Õn ®©u vµ hËu qu¶ cña nã ®èi víi nÒn kinh tÕ cña chóng ta sÏ nÆng nÒ nh­ thÕ nµo. 1. C¸c gi¶i ph¸p mang tÝnh ®Þnh h­íng chung ®Ó ®èi phã víi mét vô kiÖn chèng b¸n ph¸ gi¸. ChÝnh phñ cÇn tÝch cùc triÓn khai viÖc ®µm ph¸n song ph­¬ng, ®a ph­¬ng ®Ó tranh thñ nhiÒu n­íc thõa nhËn ViÖt Nam lµ n­íc thùc hiÖn kinh tÕ thÞ tr­êng, tõ ®ã yªu cÇu Mü trao cho quy chÕ n­íc cã nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, ®­îc nh­ vËy th× khi bÞ Mü kiÖn b¸n ph¸ gi¸ chóng ta sÏ Ýt bÞ thiÖt thßi h¬n vÒ møc thuÕ suÊt. Bªn c¹nh ®ã còng cÇn ®Èy m¹nh tiÕn tr×nh ®µm ph¸n gia nhËp WTO, sö dông c¸c quy t¾c cña WTO ®Ó h¹n chÕ t¸c ®éng tiªu cùc cña LuËt chèng b¸n ph¸ gi¸ Hoa Kú; Ph¶i biÕt kÕt hîp søc m¹nh quèc tÕ víi søc m¹nh d©n téc ®Ó ®èi phã víi c¸c vô kiÖn. Râ rµng trong vô kiÖn nµy ViÖt Nam ®· nhËn ®­îc nhiÒu sù ñng hé cña céng ®ång quèc tÕ, cña chÝnh nh÷ng ng­êi tiªu dïng Mü. §iÒu nµy kh«ng chØ buéc c¸c c¬ quan xÐt xö cña Mü kh«ng xö Ðp ViÖt Nam mét c¸ch qu¸ sai lÇm vµ h¹n chÕ ®­îc thiÖt h¹i vÒ kinh tÕ cho ViÖt Nam khi bÞ ¸p thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸ mµ cßn dµnh ®­îc sù yªu mÕn cña céng ®ång ng­êi tiªu dïng thÕ giíi ®èi víi c¸c s¶n phÈm c¸ cña ViÖt Nam; Ph¸t huy vai trß cña c¸c HiÖp héi chuyªn ngµnh, t¨ng c­êng sù phèi hîp cña c¸c doanh nghiÖp ®Ó lµm m¹nh thªm n¨ng lùc kh¸ng kiÖn cña c¸c doanh nghiÖp. Qu¸ tr×nh ®iÒu tra cµng s©u bao nhiªu th× c¸c doanh nghiÖp cµng ph¶i phèi hîp nhÞp nhµng vµ chÆt chÏ víi nhau; C¸c doanh nghiÖp cña ViÖt Nam nªn cã tinh thÇn tÝch cùc theo ®uæi c¸c vô kiÖn khi bÞ kiÖn b¸n ph¸ gi¸, bªn c¹nh c¸c biÖn ph¸p hç trî tõ phÝa ChÝnh phñ. Theo quy t¾c cña WTO trong gi¶i quyÕt b¸n ph¸ gi¸, doanh nghiÖp ®ãng vai trß chÝnh cßn ChÝnh phñ cña doanh nghiÖp bÞ khëi kiÖn chØ ®ãng vai trß phô. NÕu doanh nghiÖp tõ bá quyÒn lîi kh¸ng kiÖn, cho dï lµ bÞ oan, th× ChÝnh phñ còng kh«ng cã c¸ch nµo lµm thay ®Ó cøu v·n. §Æc biÖt khi c¸c vô kiÖn x¶y ra, kh«ng nªn lÈn tr¸nh hoÆc ng¹i ngïng mµ cÇn nhanh chãng hîp t¸c chÆt chÏ víi ®èi t¸c vµ c¬ quan chøc n¨ng cña ChÝnh phñ, xem ®ã nh­ lµ mét phÇn cña c«ng viÖc kinh doanh bëi cã nh÷ng vô tranh chÊp lín, kh«ng vµo cuéc dÔ dÉn ®Õn sù thiÖt h¹i lín vÒ kinh tÕ thËm chÝ cßn mÊt c¶ thÞ tr­êng; ChÝnh phñ nªn phæ biÕn réng r·i kiÕn thøc vÒ Tæ chøc Th­¬ng m¹i thÕ giíi vµ HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i song ph­¬ng ViÖt – Mü cho c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu, båi d­ìng ®éi ngò chuyªn gia giái, h×nh thµnh nh÷ng tæ chøc chuyªn phôc vô viÖc øng phã víi c¸c tranh chÊp vÒ ngo¹i th­¬ng cã kh¶ n¨ng t­ vÊn cho doanh nghiÖp vµ hç trî chÝnh phñ khi cã c¸c vô kiÖn x¶y ra. HiÖn nay, Bé Th­¬ng m¹i míi thµnh lËp Ban Qu¶n lý c¹nh tranh nh­ng sù ho¹t ®éng cña ban nµy ch­a lan to¶ m¹nh, cßn ë c¸c bé ngµnh kh¸c, vai trß cña bé phËn ph¸p chÕ cßn rÊt yÕu so víi yªu cÇu; Bªn c¹nh ®ã, ph¶i thõa nhËn r»ng, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam chØ chó träng vµo viÖc lµm thÕ nµo ®Ó cã lîi nhuËn lín nhÊt chø ch­a chó ý ®Õn viÖc lµm thÕ nµo ®Ó chiÕn th¾ng khi bÞ kiÖn tông. ë hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp, vai trß cña c¸c luËt s­ cè vÊn lµ mê nh¹t thËm chÝ lµ kh«ng cã, vµ khi x¶y ra c¸c vô kiÖn c¸o ®Æc biÖt lµ c¸c vô kiÖn mang tÝnh quèc tÕ th× ta lu«n ë thÕ bÞ ®éng, lóc ®ã c¸c doanh nghiÖp míi ®i mêi luËt s­ hoÆc ®Õn t­ vÊn ë c¸c v¨n phßng luËt. ViÖc nµy cã mét h¹n chÕ lín lµ c¸c luËt s­ hoÆc c¸c c¬ quan t­ vÊn luËt l¹i kh«ng ph¶i lµ ng­êi trong cuéc, kh«ng n¾m râ t×nh h×nh ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp, nghiÖp vô kinh tÕ h¹n chÕ, nªn kh«ng thÓ chñ ®éng t×m ra nh÷ng ®iÓm th¾ng thÕ cña doanh nghiÖp trong mét thêi gian ng¾n ®Ó cho vô kiÖn ph¶i kÐo dµi, g©y rÊt nhiÒu tèn kÐm. Do vËy mµ ChÝnh phñ nªn thµnh lËp c¬ quan chuyªn tr¸ch hÇu kiÖn. Tæ chøc nµy lµ rÊt cÇn thiÕt, bao gåm c¸c luËt s­, kÕ to¸n, c¸c nhµ kinh tÕ chuyªn nghiªn cøu c¸c diÔn biÕn xu h­íng kinh tÕ quèc tÕ vµ c¸c chuyªn gia chuyªn nghiÖp cã liªn quan cã n¨ng lùc lµm viÖc cao; nh»m hç trî chÝnh phñ còng nh­ c¸c doanh nghiÖp gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp th­¬ng m¹i ph¸t sinh qua c¸c vô kiÖn mét c¸ch chuyªn nghiÖp vµ kinh nghiÖm h¬n, tõ ®ã h¹n chÕ ®­îc tæn thÊt cho nÒn kinh tÕ trong n­íc nãi chung vµ cho ngµnh c«ng nghiÖp cã liªn quan nãi riªng. §©y cã thÓ lµ mét c¬ quan nhµ n­íc hoÆc ho¹t ®éng nh­ c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ kh¸c nh­ VASEP…; Khi bÞ kiÖn tông c¸c doanh nghiÖp nªn tÝch cùc hoµn thµnh c¸c hå s¬ thÈm vÊn. §©y lµ b¶ng cÇu hái hoÆc b¶ng yªu cÇu mµ C¬ quan tiÕn hµnh ®iÒu tra chèng b¸n ph¸ gi¸ ®¹i diÖn cho bªn nguyªn cung cÊp. C¸c doanh nghiÖp cÇn ®­a ra ®Çy ®ñ c¸c t­ liÖu, chøng cø, phÇn nµo thuéc tµi liÖu c¬ mËt cña doanh nghiÖp th× ph¶i yªu cÇu ®èi ph­¬ng b¶o qu¶n kh«ng ®­îc tiÕt lé. ViÖc nµy sÏ thÓ hiÖn tinh thÇn hîp t¸c cña bÞ ®¬n còng nh­ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho qu¸ tr×nh ®iÒu tra chèng b¸n ph¸ gi¸ ®­îc tiÕn hµnh mét c¸ch nhanh chãng, tr¸nh tèn kÐm vÒ tiÒn b¹c vµ thêi gian cho c¶ hai phÝa C¸c doanh nghiÖp còng cÇn tÝch cùc chuÈn bÞ tµi liÖu vµ ý kiÕn b¶o vÖ, biÖn hé. §Æc biÖt c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i chó ý nh÷ng vÊn ®Ò sau: TÝnh ®¹i biÓu vµ t­ c¸ch cña bªn khiÕu kiÖn, theo quy ®Þnh cña WTO, ph¶i lµ doanh nghiÖp cïng ngµnh hµng n­íc nhËp khÈu, hä vµ nh÷ng ng­êi ñng hé hä cã tæng s¶n phÈm kh«ng ®­îc Ýt h¬n 50% s¶n phÈm toµn quèc, nÕu kh«ng hä sÏ kh«ng ®­îc khiÕu kiÖn. B¶n th©n m×nh cã hµnh vi b¸n ph¸ gi¸ hay kh«ng, biªn ®é b¸n ph¸ gi¸ lµ bao nhiªu, ®· b¸n ph¸ gi¸ bao nhiªu lÇn vµ ®· ®×nh chØ hay ch­a. Hµnh vi ph¸ gi¸ g©y thiÖt h¹i cho doanh nghiÖp cïng ngµnh hµng n­íc nhËp khÈu nh­ thÕ nµo, cã tån t¹i quan hÖ nh©n qu¶ hay kh«ng? Sù ph¸n xÐt b¸n ph¸ gi¸ cã dùa vµo c¸c tiªu chuÈn, c¨n cø hîp lý hay kh«ng? C¸c doanh nghiÖp bÞ kiÖn nªn ®­a ra lêi høa gi¸ c¶. NÕu xÐt thÊy ®óng lµ m×nh ®· cã hµnh vi ph¸ gi¸ g©y thiÖt h¹i cho doanh nghiÖp cïng ngµnh hµng n­íc nhËp khÈu th× nªn chñ ®éng th­¬ng l­îng víi ChÝnh phñ n­íc khëi kiÖn vÒ cam kÕt gi¸ c¶ vµ thêi gian thùc hiÖn. ViÖc nµy sÏ tr¸nh bÞ trõng ph¹t nÆng nÒ vµ dµnh ®­îc sù c¶m th«ng cña phÝa ®èi ph­¬ng; C¸c doanh nghiÖp còng cã thÓ yªu cÇu c¬ quan t­ ph¸p n­íc nhËp khÈu can thiÖp. NÕu kh«ng chÊp nhËn kÕt luËn cña ChÝnh phñ n­íc khëi kiÖn, cã thÓ kh¸ng ¸n lªn c¬ quan t­ ph¸p cña n­íc nhËp khÈu. ë Mü lµ Toµ ¸n Th­¬ng m¹i quèc tÕ ITC vµ cao h¬n n÷a lµ Toµ ¸n liªn bang; §Ò nghÞ ChÝnh phñ can thiÖp. NÕu cã ®ñ chøng cø chøng minh hµnh vi kiÖn b¸n ph¸ gi¸ chØ lµ chuyÖn n­íc nhËp khÈu muèn b¶o hé mËu dÞch, g©y thiÖt h¹i cho doanh nghiÖp th× bÞ ®¬n cã thÓ ®Ò nghÞ ChÝnh phñ can thiÖp ®Õn tËn WTO (khi ViÖt Nam ®· trë thµnh thµnh viªn chÝnh thøc cña tæ chøc nµy); KÞp thêi ®Ò nghÞ phóc thÈm. Trong thêi gian 5 n¨m kÓ tõ ngµy nép thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸, nÕu bªn bÞ ®¬n ®· chÊm døt hµnh vi b¸n ph¸ gi¸ th× cÇn kÞp thêi ®Ò nghÞ ChÝnh phñ n­íc khëi kiÖn b¸n ph¸ gi¸ phóc thÈm, ®Ó huû bá c¸c h×nh thøc xö ph¹t tr­íc ®©y. §iÒu nµy lµ rÊt cÇn thiÕt ®Ó tr¸nh nh÷ng thiÖt h¹i kinh tÕ kh«ng ®¸ng cã ®èi víi hµng ho¸ bÞ ¸p thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸; H×nh thµnh c¬ chÕ thu thËp vµ xö lý th«ng tin mét c¸ch nhanh nhÊt trong c¸c doanh nghiÖp. §iÒu nµy kh«ng nh÷ng gióp c¸c doanh nghiÖp lu«n n¾m ®­îc diÔn biÕn cña thÞ tr­êng quèc tÕ mµ cßn chñ ®éng h¬n trong c¸c vô kiÖn khi ®· hiÓu râ phÇn nµo ®èi ph­¬ng cña m×nh. 2. C¸c gi¶i ph¸p cô thÓ. §èi s¸ch ®Çu tiªn vµ còng lµ ®èi s¸ch hµng ®Çu trong viÖc h¹n chÕ ¶nh h­ëng LuËt chèng b¸n ph¸ gi¸ cña Mü ®èi víi hµng xuÊt khÈu ViÖt Nam chÝnh lµ ph¶i biÕt biÕn bÊt lîi thµnh lîi thÕ. Ph¶i tËp quen dÇn víi cuéc ch¬i. §øng tr­íc mét vô kiÖn chèng b¸n ph¸ gi¸, ®Ó thµnh c«ng ViÖt Nam cÇn ph¶i chñ ®éng chuÈn bÞ thËt tèt hai yÕu tè: kü thuËt vµ ph¸p lý. VÒ kü thuËt, cÇn ph¶i nhanh chãng hoµn chØnh ngay tõ kh©u nguyªn liÖu ®Õn nu«i trång, chÕ biÕn…Chóng ta cÇn ph¶i cã nh÷ng hå s¬ tr×nh bµy kü thuËt thËt hoµn chØnh ®Ó ®èi ph­¬ng kh«ng thÓ b¾t bÎ m×nh. VÒ mÆt ph¸p lý, viÖc ®Çu tiªn lµ chóng ta kh«ng chØ biÕt lo liÖu cho m×nh mµ cßn ph¶i thu thËp th«ng tin ®Çy ®ñ vÒ ®èi ph­¬ng vÝ dô nh­ viÖc hä sÏ nhê c«ng ty luËt nµo, lobby ra sao, quan hÖ cña hä còng nh­ mÉu thuÉn gi÷a hä víi c¸c nhµ nhËp khÈu… Hay ph¶i x¸c ®Þnh ®­îc r»ng gi¸ c¶ c¸ nheo còng nh­ cña nhiÒu mÆt hµng thñy s¶n kh¸c cña Mü t¨ng cao lµ do hËu qu¶ cña mét lo¹t nh÷ng yÕu tè nh­: sù hîp nhÊt gi÷a c¸c c«ng ty c¸ nheo, mét nÒn kinh tÕ suy tho¸i ch­a cã dÊu hiÖu phôc håi vµ sù kiÖn ngµy 11/9… chø kh«ng ph¶i nguyªn nh©n gi¸ c¸ tra, c¸ basa rÎ h¬n lµ do ViÖt Nam b¸n ph¸ gi¸. §iÒu nµy cã lÏ sÏ rÊt cÇn thiÕt khi s¾p tíi ®©y Mü sÏ kiÖn ViÖt Nam b¸n ph¸ gi¸ t«m vµo thÞ tr­êng Mü. LÇn nµy Mü sÏ ph¶i ®èi ®Çu víi 16 n­íc, trong ®ã ViÖt Nam ®· dµy d¹n kinh nghiÖm vµ chñ ®éng h¬n; VÒ phÝa c¸c c¬ quan chøc n¨ng cÇn ph¶i t¨ng c­êng h¬n c«ng t¸c qu¶n lý xuÊt nhËp khÈu vµ viÖc cÊp giÊy chøng nhËn xuÊt xø (C/O) ViÖt Nam nh»m kiÓm so¸t ®­îc chÝnh x¸c sè liÖu hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ®ång thêi h¹n chÕ tèi ®a viÖc C/O bÞ lµm gi¶ hoÆc bÞ lîi dông. §©y lµ vÊn ®Ò hÕt søc quan träng bëi qua thùc tÕ c¸c vô kiÖn chèng b¸n ph¸ gi¸ võa qua gi÷a ViÖt Nam vµ c¸c n­íc khëi kiÖn th­êng cã sù kh¸c biÖt lín vÒ sè liÖu thèng kª hµng xuÊt khÈu cã xuÊt xø tõ ViÖt Nam; Thªm n÷a, ChÝnh phñ còng nªn gióp doanh nghiÖp tæ chøc c¸c héi chî th­¬ng m¹i nh»m giíi thiÖu s¶n phÈm c¸ tra vµ c¸ basa trªn ®Êt Mü ®Ó qu¶ng b¸ th­¬ng hiÖu, giíi thiÖu s¶n phÈm vµ chiÕm ®­îc lßng tin cña ng­êi tiªu dïng Mü; VÒ phÝa c¸c doanh nghiÖp cÇn x©y dùng chiÕn l­îc marketing ë Mü. Tr­íc tiªn ®Ó th©m nhËp mét thÞ tr­êng lín ph¶i t×m nh÷ng kh¸ch hµng mua lín. §©y chÝnh lµ kinh nghiÖm thµnh c«ng cña Hång K«ng, §µi Loan, Hµn Quèc…C¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam nªn chó ý ®Õn nh÷ng nhµ b¸n lÎ trªn toµn n­íc Mü. Nªn mêi hä ®Õn ViÖt Nam, x©y dùng mèi quan hÖ víi hä, sau ®ã sÏ mêi hä ®Æt hµng. §©y lµ nh÷ng kh¸ch hµng lín, ®ång thêi sÏ gióp c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ph¸t triÓn. Hä sÏ nhËn hµng cña ViÖt Nam t¹i mét ®iÓm vµ ph©n phèi kh¾p n­íc Mü. Tr­íc m¾t lµ nh­ vËy, vÒ l©u dµi th× c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam còng ph¶i x©y dùng mét hÖ thèng ph©n phèi cña m×nh. Tõ ®ã cã thÓ kiÓm so¸t ®­îc møc gi¸ b¸n chung vµ tr¸nh ®­îc viÖc c¸c doanh nghiÖp tù m×nh ph¸ gi¸ ®Ó c¹nh tranh víi nhau; Liªn kÕt víi c¸c nhµ nhËp khÈu Mü ®Ó cã thÓ s¶n xuÊt c¸ tra vµ c¸ basa ngay trªn ®Êt Mü. ViÖc ®ã kh«ng nh÷ng gi¶m ®­îc chi phÝ vËn chuyÓn khi xuÊt khÈu mµ cßn gióp c¸c doanh nghiÖp hiÓu râ h¬n vÒ c¸ch kinh doanh trªn th­¬ng tr­êng Mü, t¹o ®­îc sù ñng hé cña chÝnh ng­êi d©n Mü. Nh»m thùc hiÖn gi¶i ph¸p nµy, hiÖn nay c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ®ang cã kÕ ho¹ch triÓn khai m« h×nh nu«i c¸ tra vµ c¸ basa trªn ®Êt Mü vµ ng­îc l¹i sÏ nu«i c¸ nheo Mü t¹i ViÖt Nam. §©y lµ ch­¬ng tr×nh hîp t¸c th­¬ng m¹i song ph­¬ng ®ång thêi kÕt qu¶ cña nã sÏ lµ minh chøng cô thÓ nhÊt kh¼ng ®Þnh gi¸ thµnh c¸ tra vµ c¸ basa thÊp vµ ViÖt Nam kh«ng b¸n ph¸ gi¸ lo¹i c¸ nµy vµo thÞ tr­êng Mü; §Èy m¹nh viÖc qu¶ng b¸ th­¬ng hiÖu vµ n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm th«ng qua c¸c héi chî th­¬ng m¹i, c¸c chiÕn dÞch qu¶ng c¸o. §Ó lµm ®­îc viÖc nµy tr­íc tiªn c¸c doanh nghiÖp cÇn tù “tæng kiÓm tra søc khoΔ cña chÝnh m×nh, ph©n tÝch SWOT (®iÓm m¹nh, ®iÓm yÕu, c¬ héi vµ nguy c¬), vµ x©y dùng chiÕn l­îc kinh doanh phï hîp, ®æi míi c«ng nghÖ s¶n xuÊt, vµ c¶i thiÖn c¬ chÕ thu thËp vµ xö lý th«ng tin mét c¸ch nhanh nhÊt. Bªn c¹nh ®ã c¸c doanh nghiÖp còng kh«ng nªn quªn r»ng cÇn ph¶i tËp trung kh¾c phôc ®iÓm yÕu lín nhÊt cña m×nh ®ã lµ n¨ng lùc s¶n xuÊt cßn h¹n chÕ - ®©y chÝnh lµ yÕu tè c¶n trë nguån cung xuÊt khÈu vµo Mü; §æi míi c¸ch tiÕp cËn thÞ tr­êng Mü, nªn ch¨ng c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn ®iÒu chØnh c¸ch s¶n xuÊt cña m×nh ®Ó ®¹t hiÖu qu¶ h¬n khi xuÊt khÈu thñy s¶n vµo Mü? Chóng ta cã thÓ thùc hiÖn chen mïa vô, nu«i trång thuû s¶n, ng­êi Mü nu«i trång theo mïa vô, mïa ®«ng t¹i Mü qu¸ l¹nh, c¸, t«m kh«ng ph¸t triÓn nªn hä nghØ, ta nªn tù ®iÒu chØnh chen mïa vô, mïa s¶n xuÊt chÝnh cña hä ta nªn xuÊt Ýt, ®Õn vô nghØ ®«ng cña hä ta nªn xuÊt nhiÒu. HoÆc thùc hiÖn ®a d¹ng ho¸ s¶n phÈm, nÕu hä hay b¸n c¸ t­¬i t¹i chî, th× ta kh«ng nªn lµm gièng hä mµ chÕ biÕn thµnh c¸ n­íng hoÆc c¸c thµnh phÈm kh¸ vµ ®iÒu chØnh vÒ gi¸ cho phï hîp víi thÞ tr­êng Mü; Mét ®iÒu thuËn lîi n÷a lµ hiÖn nay Mü chØ ®¸nh thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸ c¸ philª cßn c¸c s¶n phÈm chÕ biÕn tõ c¸ basa th× kh«ng. C¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam nªn cè g¾ng khai th¸c lîi thÕ nµy; Nghiªn cøu c¸c ®èi thñ c¹nh tranh ë Mü ®Ó tr¸nh xung ®ét quyÒn lîi ®Õn møc kiÖn tông lªn toµ ¸n. Chóng ta sÏ cßn gÆp nhiÒu bÊt lîi ë thÞ tr­êng Mü nÕu kh«ng cã chiÕn l­îc sèng chung víi c¸c ®èi thñ m¹nh cã thÕ lùc ë ngay xø së cña hä; C¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i biÕt r»ng khi mét n­íc xuÊt khÈu ®Õn mét n­íc kh¸c nh÷ng s¶n phÈm cã nhiÒu ­u thÕ h¬n vÒ chÊt l­îng, gi¸ c¶ th× ch¾c ch¾n dï Ýt hay nhiÒu còng sÏ ®ông ph¶i ph¶n øng cña nh÷ng nhµ s¶n xuÊt cïng s¶n phÈm trong n­íc ®ã. §©y cã thÓ lµ ph¶n øng kh«ng c«ng b»ng nh­ng thùc tÕ vÉn th­êng x¶y ra vµ ta ph¶i chÊp nhËn nã nh­ mét quy luËt cña th­¬ng tr­êng. VÊn ®Ò mÊu chèt lµ chóng ta ph¶i dù b¸o vµ ®Þnh l­îng ®­îc møc ®é ph¶n øng ®ã ngay c¶ lóc tr­íc khi ®em hµng qua b¸n ®Ó ®Ò ra ®­îc nh÷ng s¸ch l­îc ®èi phã thÝch hîp; N¾m ch¾c thÓ chÕ, chÝnh s¸ch hiÖn hµnh cña Mü ®èi víi hµng nhËp khÈu, LuËt Th­¬ng m¹iÖîµ LuËt Khèng b¸n ph¸ gi¸. §ång thêi, ViÖt Nam còng nªn chó ý nghiªn cøu thËt kü LuËt Th­¬ng m¹i quèc tÕ vµ c¸c Quy ®Þnh ®iÒu ­íc quèc tÕ ®a biªn ®Ó kh«ng bÞ c¸c c­êng quèc kinh tÕ nh­ Mü lÊn ¸t. Còng nh­ nhanh chãng hoµn thiÖn Ph¸p lÖnh vÒ Chèng b¸n ph¸ gi¸ ®èi víi hµng ho¸ nhËp khÈu vµo ViÖt Nam. C«ng cô nµy kh«ng chØ ®­îc sö dông mét c¸ch h÷u hiÖu ®Ó b¶o vÖ thÞ tr­êng trong n­íc mµ cßn cã thÓ dïng nh­ mét biÖn ph¸p ®Ó “tr¶ ®òa” trong c¸c cuéc tranh chÊp th­¬ng m¹i quèc tÕ mµ Mü hay lµm. Tuy nhiªn ViÖt Nam còng cÇn biÕt râ r»ng HiÖp ®Þnh Chèng b¸n ph¸ gi¸ cña WTO thõa nhËn c¸c biÖn ph¸p chèng b¸n ph¸ gi¸ lµ mét c«ng cô hç trî c¸c ngµnh s¶n xuÊt trong n­íc khi cã hµnh vi b¸n ph¸ gi¸ hµng ho¸ nhËp khÈu vµ hµnh vi g©y ra hoÆc ®e däa g©y ra thiÖt h¹i ®¸ng kÓ cho ngµnh s¶n xuÊt trong n­íc nh­ng còng kh«ng nªn qu¸ l¹m dông LuËt chèng b¸n ph¸ gi¸ ®Ó t¹o ra lîi thÕ th­¬ng m¹i kh«ng b×nh ®¼ng cho m×nh vµ t¹o nªn tiÒn lÖ xÊu cho chñ nghÜa b¶o hé ph¸t triÓn; §Èy m¹nh viÖc s¶n xuÊt c¸ theo m« h×nh khÐp kÝn. Tõ ®ã chñ ®éng ®­îc vÊn ®Ò cung cÊp nguyªn liÖu s¶n xuÊt, chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu. TiÕt kiÖm ®­îc kho¶n chi phÝ kh¸ lín do c¾t gi¶m chi phÝ vËn chuyÓn, tËn dông ®­îc nguån chÊt th¶i c«ng nghiÖp, ®¶m b¶o vÖ sinh an toµn thùc phÈm theo tiªu chuÈn HACCP tõ kh©u nu«i trång ®Õn kh©u s¶n xuÊt chÕ biÕn, gi¶m thiÓu ®­îc l­îng chÊt th¶i g©y « nhiÔm m«i tr­êng xung quan. Môc ®Ých cña viÖc nµy lµ nh»m n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm xuÊt khÈu vµ tÝnh c¹nh tranh cña s¶n phÈm ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng Mü. Mét trong nh÷ng yÕu tè quan träng n÷a nh»m ®¶m b¶o vÖ sinh an toµn thùc phÈm cho hµng xuÊt khÈu sang Mü lµ chóng ta cÇn x©y dùng mét hÖ thèng ph­¬ng tiÖn, m¸y mãc kü thuËt hiÖn ®¹i. Cô thÓ lµ EU võa qua gÆp vô viÖc thÞt gµ, s÷a nhËp khÈu cã hµm l­îng dioxin cao, hä cã ®ñ ph­¬ng tiÖn kiÓm tra nhanh, chÝnh x¸c hµm l­îng nµy, trong khi ViÖt Nam chØ cã mét n¬i duy nhÊt nh­ng l¹i cho kÕt qu¶ chØ mang tÝnh tham kh¶o chø kh«ng ph¶i lµ kÕt luËn cã ®é chÝnh x¸c cao. Hµng thuû s¶n còng vËy, muèn kiÓm tra d­ l­îng cloramphenicol cÇn x©y dùng ®­îc nh÷ng trung t©m hiÖn ®¹i víi vèn ®Çu t­ vµi ba triÖu USD. Trong khi chóng ta ®ang ngÇn ng¹i víi sè vèn trªn th× nguy c¬ mÊt hµng chôc triÖu USD kim ng¹ch xuÊt khÈu còng nh­ sù sôt gi¶m vÒ thÞ tr­êng xuÊt khÈu cã lÏ Ýt ai nghÜ ®Õn. Nh­ vËy tr­íc m¾t dï c¸c s¶n phÈm c¸ tra vµ c¸ basa cña ViÖt Nam cã bÞ ®¸nh thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸ cao ®i ch¨ng n÷a th× víi mét s¶n phÈm cã chÊt l­îng vµ ®¶m b¶o vÖ sinh nh­ vËy th× chóng ta vÉn cã thÓ trô v÷ng trªn thÞ tr­êng Mü, vÉn gi÷ ®­îc thÞ phÇn cña m×nh.; T×m ®èi t¸c trung gian gióp m×nh xuÊt khÈu c¸ ®Ó gi÷ thÞ phÇn c¸ tra vµ c¸ basa trªn thÞ tr­êng Mü. VÝ dô c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cã thÓ ®Æt v¨n phßng ®¹i diÖn t¹i Panama. §©y lµ mét n­íc nhá chØ cã 2,8 triÖu d©n nªn nÕu xuÊt khÈu vµo n­íc nµy cho d©n hä tiªu thô th× s¶n l­îng Ýt nh­ng quan träng lµ ë Panama cã khu mËu dÞch tù do, diÖn tÝch kho¶ng 400 ha vµ cã ®Õn 2000 doanh nghiÖp cña h¬n 30 n­íc tËp trung t¹i ®©y ®Ó t¹m nhËp t¸i xuÊt riªng ViÖt Nam ch­a cã v¨n phßng ®¹i diÖn nµo. ë khu nµy thuÕ t¹m nhËp t¸i xuÊt lµ 0% h¬n n÷a mét sè doanh nghiÖp cña Panama ®ang hái vÒ c¸ tra vµ c¸ basa cña ViÖt Nam ®Ó b¸n sang thÞ tr­êng Mü vµ c¸c n­íc kh¸c; Mét ®iÒu tèi quan träng mµ ChÝnh phñ ViÖt Nam còng nh­ c¸c doanh nghiÖp kh«ng thÓ bá qua ®ã lµ cÇn ph¶i cã gi¶i ph¸p b¶o vÖ th­¬ng hiÖu c¸ tra vµ c¸ basa trªn thÞ tr­êng Mü. Bëi lÏ ph¸n quyÕt cuèi cïng cña Mü cßn cã nguy c¬ lµm mÊt th­¬ng hiÖu c¸ tra vµ c¸ basa trªn thÞ tr­êng Mü khi mét sè doanh nghiÖp xuÊt khÈu n­íc ngoµi lîi dông møc thuÕ suÊt 0% mµ Mü ®· “vung tay ban ph¸t”, ®Ó mua c¸ tõ thÞ tr­êng ViÖt Nam vÒ ®ãng nh·n m¸c míi råi xuÊt khÈu vµo thÞ tr­êng Mü. C¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i nhanh chãng ®¨ng ký th­¬ng hiÖu cho c¸c s¶n phÈm c¸ cña m×nh kh«ng chØ trªn thÞ tr­êng Mü (chi phÝ ®¨ng ký kho¶ng 5000USD) mµ cßn ë c¸c thÞ tr­êng tiÒm n¨ng kh¸c (vÝ dô nh­ thÞ tr­êng NhËt B¶n víi chi phÝ lµ 8000USD)… HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i song ph­¬ng ViÖt – Mü ®· më ra mét viÔn c¶nh t­¬i s¸ng cho nÒn th­¬ng m¹i hai n­íc vµ ®em l¹i nhiÒu c¬ héi kinh doanh cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam còng nh­ c¸c th­¬ng nh©n Mü. §øng tr­íc mét thÞ tr­êng Mü ®Çy tiÒm n¨ng vµ th¸ch thøc c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam nªn tù tin vµo chÝnh m×nh, chñ ®éng tiÕp cËn vµ v­ît qua c¸c rµo c¶n th­¬ng m¹i trªn thÞ tr­êng Mü mét c¸ch kh«n khÐo vµ nhÊt ®Þnh sÏ thu ®­îc nhiÒu thµnh c«ng bëi kh«ng cã chiÕn th¾ng vÎ vang nµo mµ l¹i dÔ dµng ®¹t ®­îc. §iÒu nµy còng gièng nh­ nhiÒu n­íc ®ang ph¸t triÓn kh¸c ®· tõng cã tranh chÊp th­¬ng m¹i víi Mü, tuy nhiªn sau ®ã hä ®Òu ®· thµnh c«ng trong viÖc tiÕp cËn thÞ tr­êng nµy. kÕt luËn Vô kiÖn c¸ basa coi nh­ ®· kÕt thóc hoÆc cã thÓ ch­a kÕt thóc nÕu c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam tiÕp tôc kiÖn lªn Toµ ¸n Liªn bang cña Mü. Nh­ng ngay tõ b©y giê chóng ta cã thÓ hiÓu mét c¸ch râ rµng r»ng thÞ tr­êng thÕ giíi trong ®ã lín nhÊt lµ thÞ tr­êng Mü kh«ng hÒ minh b¹ch vµ sßng ph¼ng nh­ ta t­ëng. §ã lµ mét c¸i chî, n¬i kÎ giµu ¨n hiÕp ng­êi nghÌo, kÎ m¹nh ¸p ®Æt “luËt ch¬i” lªn ng­êi yÕu, mäi quan hÖ kinh tÕ nhiÒu khi chÞu thua nh÷ng “trß ch¬i chÝnh trÞ”. B­íc vµo c¸i chî ®ã, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn rÊt b×nh tÜnh, vµ c¸ch tèt nhÊt lµ kiªn tr×, kh«ng mÖt mái ph¸t huy tèi ®a néi lùc cña m×nh. MÆt kh¸c, thÞ tr­êng Mü kh«ng chØ ®¬n gi¶n mang tÝnh chÊt quèc gia, khu vùc mµ ®©y cßn lµ thÞ tr­êng quèc tÕ. NÕu chóng ta cã thÓ “d»n mÆt” Mü trong trËn chiÕn nµy còng cã nghÜa ta ®· lµm bao ®èi thñ kh¸c ph¶i khiÕp sî, buéc hä ph¶i xem xÐt l¹i nÕu cã ý ®å tÊn c«ng n­íc ta b»ng c¸c ®ßn c¹nh tranh bÊt b×nh ®¼ng vÒ kinh tÕ. Tõ vô kiÖn trªn cã thÓ thÊy, ®Ó héi nhËp vµ ph¸t triÓn, ViÖt Nam cßn ph¶i ®èi mÆt khèc liÖt h¬n víi søc Ðp c¹nh tranh thiÕu c«ng b»ng cña c¸c nhµ s¶n xuÊt, kinh doanh thuû s¶n c¸c n­íc nhËp khÈu trong ®ã cã Mü. NhËn thøc ®­îc ®iÒu nµy sÏ gióp ViÖt Nam ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch héi nhËp kinh tÕ cña m×nh cho phï hîp. Sù thµnh c«ng cña chiÕn l­îc ph¸t triÓn quèc gia; N¨ng lùc c¹nh tranh cña s¶n phÈm quèc gia trªn tr­êng quèc tÕ; Sù hoµn chØnh cña c¸c quy ­íc quèc tÕ; Sù gióp ®ì cña c¸c tæ chøc quèc tÕ vµ khu vùc. Lµ 4 ®iÒu kiÖn, trong ®ã 2 ®iÒu kiÖn ®Çu ®­îc coi lµ ®iÒu kiÖn cÇn, 2 ®iÒu kiÖn sau lµ ®iÒu kiÖn ®ñ ®Ó mét quèc gia ®ang vµ kÐm ph¸t triÓn nh­ ViÖt Nam cã thÕ th¾ng thÕ trong m«i tr­êng c¹nh tranh quèc tÕ kh«ng b×nh ®¼ng. Tµi liÖu tham kh¶o LuËt chèng b¸n ph¸ gi¸ cña Mü (United States – Anti-Dumping Act of 1916); B¸o Th­¬ng M¹i c¸c sè 25,29,10 n¨m 2003; Kû yÕu héi nghÞ khoa häc sinh viªn 2002, Tr­êng §¹i häc Ngo¹i Th­¬ng; B¸o Kinh tÕ Sµi Gßn sè 28/2003 (625) ngµy 3/7/2003; B¸o Th­¬ng M¹i Thuû s¶n, th¸ng 5-6/2003, th¸ng 8/2003 (Bé Thuû s¶n); B¸o Kinh tÕ ViÖt Nam sè 32 ngµy 12/8/2003; B¸o Doanh nghiÖp Th­¬ng m¹i sè 179 ngµy 1/5/2003; Tin Kinh tÕ sè 119 TTX ngµy 28/5/2003; B¸o §Çu t­ sè 90 ngµy 28/7/2003; T¹p chÝ Kinh tÕ vµ Ph¸t triÓn sè 65 th¸ng 11/2002; Dù th¶o 4 Ph¸p lÖnh vÒ chèng b¸n ph¸ gi¸ ®èi víi hµng nhËp khÈu vµo ViÖt Nam sè 4/2003/PL-UBTVQH11 ngµy 11/10/2003; B¸o Vnexpress trang www. www.atimes.com/atimes/Front-page/DK29Aa01.html; S¸ch tr¾ng do VASEP c«ng bè vÒ vô kiÖn c¸ tra vµ c¸ basa cña ViÖt Nam vµo thÞ tr­êng Mü; Nh÷ng th«ng tin thu thËp thùc tÕ tõ Ban Qu¶n lý c¹nh tranh, Bé Th­¬ng m¹i (31 Trµng TiÒn, Hµ Néi); HiÖp héi ChÕ biÕn vµ xuÊt khÈu Thuû s¶n ViÖt Nam (VASEP) vµ Phßng Th«ng tin, Bé Thuû s¶n (20 NguyÔn C«ng Hoan, Hµ Néi); Ban Ph¸p chÕ Phßng C«ng nghiÖp ViÖt Nam (sè 9 §µo Duy Anh, Hµ Néi); Vô Kinh tÕ ®èi ngo¹i, Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ (20 Hoµng V¨n Thô, Hµ Néi). Môc lôc