Khóa luận Mô hình Đặc khu kinh tế của Trung Quốc và bài học kinh nghiệm đối với Việt Nam

Mục lục Trang Lời nói đầu 1 Chương 1: Giới thiệu chung về mô hình đặc khu kinh tế trên thế giới. 4 I. Khái quát về Đặc khu kinh tế. 4 1. Lịch sử hình thành Đặc khu kinh tế trên thế giới. 4 2. Khái niệm về Đặc khu kinh tế. 7 3. Đặc điểm của Đặc khu kinh tế. 9 II. Vai trò của Đặc khu kinh tế. 11 1. Vai trò của Đặc khu kinh tế đối với nền kinh tế quốc dân. 11 1.1. Đặc khu kinh tế đóng vai trò quan trọng trong việc đẩy nhanh quá trình tích luỹ vốn và công nghệ, góp phần vào sự nghiệp công nghiệp hoá - hiện đại hoá nền kinh tế đất nước. 11 1.2. Đặc khu kinh tế góp phần tăng cường hoạt động kinh tế đối ngoại của quốc gia. 11 1.3. Đặc khu kinh tế đóng vai trò làm đầu tàu kéo theo sự phát triển kinh tế của các vùng khác và cả nước. 12 1.4. Đặc khu kinh tế tăng cường khả năng giao lưu với thế giới bên ngoài. 12 1.5. Đặc khu kinh tế có vai trò tích cực trong việc giải quyết các vấn đề xã hội. 12 2. Vai trò của Đặc khu kinh tế đối với hoạt động xuất nhập khẩu nói riêng. 13 2.1. Đặc khu kinh tế góp phần tạo vốn cho việc nâng cao chất lượng sản phẩm xuất khẩu. 13 2.2. Đặc khu kinh tế có vai trò tích cực trong việc nâng cao kinh nghiệm sản xuất hàng xuất khẩu. 14 2.3. Đặc khu kinh tế tăng khả năng cạnh tranh cho hàng xuất khẩu bằng cách góp phần làm giảm chi phí xuất khẩu. 14 2.4. Đặc khu kinh tế giúp sản phẩm xuất khẩu nâng cao khả năng xâm nhập vào thị trường thế giới. 15 III. Phân loại Đặc khu kinh tế. 15 1. Cảng tự do và khu mậu dịch tự do. 15 2. Khu miễn thuế. 17 3. Khu gia công xuất khẩu. 17 4. Khu công nghiệp khoa học. 18 5. Khu biên giới tự do và khu quá cảnh. 19 6. Đặc khu kinh tế tổng hợp. 20 Chương 2: Mô hình Đặc khu kinh tế của Trung Quốc. 21 I. Giới thiệu chung về Đặc khu kinh tế của Trung Quốc. 21 1. Hoàn cảnh ra đời Đặc khu kinh tế. 21 1.1. Bối cảnh trong nước. 21 1.2. Bối cảnh quốc tế. 23 1.3. Cải cách mở cửa và thành lập Đặc khu kinh tế – quyết định đúng đắn của các nhà lãnh đạo Trung Quốc. 25 2. Quá trình hình thành và phát triển Đặc khu kinh tế ở Trung Quốc. 29 2.1. Các giai đoạn xây dựng Đặc khu kinh tế. 29 2.2. Quy mô của các Đặc khu kinh tế. 33 3. Quản lý Nhà nước trong Đặc khu kinh tế. 36 3.1. Quản lý hành chính trong Đặc khu kinh tế. 36 3.2. Hệ thống pháp lý điều chỉnh hoạt động trong Đặc khu kinh tế. 38 3.3. Quản lý hải quan và kiểm tra biên giới trong Đặc khu kinh tế. 40 4. Các chính sách ưu đãi trong Đặc khu kinh tế. 41 4.1. Chính sách ưu đãi về thuế. 41 4.2. Chính sách hàng hoá và thị trường tiêu thụ sản phẩm. 49 4.3. Chính sách lao động và tiền lương. 49 4.4. Chính sách ưu đãi về thủ tục xuất nhập cảnh. 51 4.5. Chính sách ngoại hối. 52 4.6. Chính sách phân chia thu nhập tài chính. 53 4.7. Chính sách đất đai. 53 II. Thực trạng hoạt động của các Đặc khu kinh tế ở Trung Quốc. 56 1. Hoạt động đầu tư trong các Đặc khu kinh tế. 56 2. Hoạt động xuất nhập khẩu trong các Đặc khu kinh tế. 59 3. Hoạt động công nghiệp trong các Đặc khu kinh tế. 63 4. Hoạt động trong lĩnh vực dịch vụ tại các Đặc khu kinh tế. 65 4.1. Tài chính. 65 4.2. Bảo hiểm. 69 4.3. Du lịch. 70 III. Đánh giá kết quả của các Đặc khu kinh tế ở Trung Quốc. 71 1. Thành công của các Đặc khu kinh tế. 71 2. Những vấn đề còn tồn tại. 74 Chương 3: Kinh nghiệm xây dựng Đặc khu kinh tế của Trung Quốc và một số kiến nghị nhằm phát triển mô hình Đặc khu kinh tế ở Việt Nam. 79 I. Kinh nghiệm xây dựng mô hình Đặc khu kinh tế của Trung Quốc. 79 1. Nắm vững tình hình trong nước và xu hướng phát triển của thế giới, xác định chiến lược phát triển tối ưu, ra quyết định đúng đắn. 79 2. Bước đi thận trọng trước vận hội mới: dò đá qua sông. 80 3. Lựa chọn vị trí địa lý thuận lợi. 81 4. Một mũi tên trúng hai đích: mượn gà đẻ trứng. 82 5. Xây dựng cơ sở hạ tầng. 83 6. Hoàn thiện hệ thống chính sách ưu đãi. 83 7. Mạnh dạn thực hiện việc phân cấp quản lý. 84 8. Chú trọng công tác đào tạo và sử dụng nhân lực. 84 9. Một đốm lửa nhỏ có thể đốt cháy cả cánh đồng. 85 II. Một số kiến nghị nhằm phát triển mô hình Đặc khu kinh tế ở Việt Nam. 86 1. Đối với Nhà nước. 88 1.1 Cần thiết phải có một cơ quan chuyên môn làm đầu mối để phối hợp với các Bộ, ngành trong việc nghiên cứu, đề xuất những vấn đề liên quan. 88 1.2. Lựa chọn địa điểm xây dựng phù hợp trên cơ sở xác định rõ thực trạng kinh tế và điều kiện tự nhiên từng vùng lãnh thổ. 88 1.3. Xây dựng hành lang pháp lý thống nhất và ban hành hệ thống những chính sách ưu đãi để tạo một môi trường đầu tư hấp dẫn và hiệu quả. 90 2. Đối với các địa phương. 92 2.1. Chuẩn bị lực lượng lao động địa phương có tay nghề cao. 92 2.2. Trong quá trình xúc tiến quy hoạch những khu vực được chọn để xây dựng Đặc khu kinh tế, các địa phương cần làm tốt vấn đề giải phóng mặt bằng. 93 2.3. Xây dựng hệ thống chính sách ưu đãi thu hút đầu tư cho địa phương mình. 94 2.4. Quan tâm nghiên cứu vấn đề môi trường cho những vùng được quy hoạch xây dựng Đặc khu kinh tế. 95 3. Đối với các doanh nghiệp. 96 3.1. Các doanh nghiệp cần chú trọng công tác giáo dục đào tạo, nâng cao trình độ chuyên môn cho cán bộ quản lý, nâng cao kỹ thuật tay nghề cho đội ngũ công nhân. 96 3.2. Năng động, sáng tạo trong việc tìm kiếm phương thức kinh doanh mới, nâng cao uy tín, quảng bá thương hiệu của mình. 97 Kết luận 99 Tài liệu tham khảo Lời nói đầu Trong xu thế nhất thể hoá nền kinh tế thế giới hiện nay, vấn đề cải cách, mở cửa và hội nhập nói chung, phát triển kinh tế quốc gia nói riêng đang là vấn đề thời sự, vừa mang tính lý luận, vừa mang tính thực tiễn. Nó có ý nghĩa lớn lao đối với các nước đang phát triển - đặc biệt là các nước nông nghiệp lạc hậu - trong việc định hướng phát triển nền kinh tế của nước mình trước bối cảnh quốc tế mới hiện nay. Trung Quốc là quốc gia xã hội chủ nghĩa (XHCN) sớm nhận rõ ý nghĩa lý luận và thực tiễn sâu sắc của vấn đề cải cách, mở cửa. Ngay từ cuối thập kỷ 70 của thế kỷ XX, trong khi phần đông các nước XHCN còn đang luẩn quẩn trong mô hình chung của chủ nghĩa xã hội (CNXH) thì Trung Quốc đã sớm xác định phải cải cách, mở cửa nền kinh tế hướng ra thế giới, đi con đường riêng của mình, xây dựng CNXH mang màu sắc Trung Quốc. Đảng Cộng sản Trung Quốc đã đề ra đường lối cải cách, mở cửa đúng đắn, thúc đẩy nền kinh tế đất nước phát triển mạnh mẽ với tốc độ chưa từng thấy kể từ ngày thành lập nước đến nay. Trong đó đặc biệt phải kể đến việc xác định ngay từ đầu phương hướng ưu tiên áp dụng mô hình kinh tế mới - Đặc khu kinh tế - nhằm xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật vững chắc, thúc đẩy nền kinh tế đất nước phát triển. Quá trình cải cách, mở cửa nói chung, phát triển mô hình Đặc khu kinh tế nói riêng trong hơn 20 năm qua đã đạt được những thành tựu đáng khẳng định và có tác dụng to lớn đối với những bước đi tiếp theo trong sự nghiệp công nghiệp hoá của đất nước Trung Hoa rộng lớn này. Việt Nam cũng đang trong quá trình hội nhập vào nền kinh tế khu vực và thế giới. Để đạt được những mục tiêu kinh tế như đã đề ra nhằm đưa nước ta cơ bản trở thành một nước công nghiệp vào năm 2020, chúng ta phải tiếp tục tiến hành đổi mới trên mọi lĩnh vực, tăng cường hợp tác quốc tế, đẩy mạnh quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá hướng về xuất khẩu. Tuy nhiên, sự nghiệp công nghiệp hóa – hiện đại hoá ở nước ta hiện nay yêu cầu một lượng vốn đầu tư rất lớn, trong khi khả năng chủ động về vốn của Việt Nam là có hạn, đồng thời với nó là sự suy giảm của các nguồn hỗ trợ phát triển chính thức (ODA) và sự cạnh tranh ngày càng quyết liệt trong thu hút vốn đầu tư nước ngoài. Tất cả những nhân tố đó đòi hỏi chúng ta phải tìm ra những hình thức thích hợp để thu hút đầu tư về vốn, công nghệ kỹ thuật, kinh nghiệm quản lý từ nước ngoài, nhằm phát triển nền kinh tế đất nước. Trung Quốc là một đất nước có nhiều điểm tương đồng với Việt Nam về chế độ kinh tế, chính trị, xã hội. Qua việc nghiên cứu chiến lược phát triển mô hình Đặc khu kinh tế của Trung Quốc, chúng ta sẽ phần nào rút ra được những bài học kinh nghiệm cần thiết đối với công cuộc cải cách, mở cửa, thực hiện sự nghiệp công nghiệp hoá - hiện đại hoá ở Việt Nam hiện nay. Xuất phát từ ý nghĩa trên, đề tài: “Mô hình Đặc khu kinh tế của Trung Quốc và bài học kinh nghiệm đối với Việt Nam” hướng đến một số mục tiêu sau: Thứ nhất, tìm hiểu lịch sử hình thành và phát triển của mô hình Đặc khu kinh tế trên thế giới; thứ hai, nghiên cứu về mô hình Đặc khu kinh tế của Trung Quốc, qua đó rút ra những kinh nghiệm xây dựng thành công các Đặc khu kinh tế ở Trung Quốc; thứ ba, đưa ra một số kiến nghị có giá trị thực tiễn đối với việc xây dựng mô hình Đặc khu kinh tế ở Việt Nam trong tương lai. Ngoài phần mở đầu và kết luận, nội dung chính của bản khoá luận gồm ba chương: Chương I : Giới thiệu chung về mô hình Đặc khu kinh tế trên thế giới. Chương II : Mô hình Đặc khu kinh tế của Trung Quốc. Chương III: Kinh nghiệm xây dựng Đặc khu kinh tế của Trung Quốc và một số kiến nghị nhằm phát triển mô hình Đặc khu kinh tế ở Việt Nam. Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến các cán bộ công tác tại Trung tâm nghiên cứu Trung Quốc, Viện nghiên cứu Kinh tế thế giới, Thư viện Quốc gia Việt Nam, Thư viện Hà nội, Thư viện trường Đại học Ngoại Thương, và đặc biệt là Tiến sỹ Nguyễn Hữu Khải – giảng viên Khoa Kinh tế Ngoại thương – trường Đại học Ngoại Thương Hà nội, người đã tận tình giúp đỡ tôi hoàn thành bản khóa luận tốt nghiệp này. Do kinh nghiệm và trình độ còn nhiều hạn chế, bản khoá luận chắc chắn không tránh khỏi những thiếu sót, rất mong nhận được sự đóng góp ý kiến của người đọc.

101 trang | Chia sẻ: maiphuongtl | Lượt xem: 1654 | Lượt tải: 2

Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Khóa luận Mô hình Đặc khu kinh tế của Trung Quốc và bài học kinh nghiệm đối với Việt Nam, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

thµnh nh÷ng thµnh phè hiÖn ®¹i, kinh tÕ ph¸t triÓn, ®êi sèng sung tóc, lµm ®Çu tµu cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt níc. C¸c §KKT Trung Quèc trë nªn næi tiÕng bëi chóng quy tô nhiÒu c¸i nhÊt: tèc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ nhanh nhÊt, sö dông vèn níc ngoµi tËp trung nhÊt, xÝ nghiÖp liªn doanh dµy ®Æc nhÊt, kh¶ n¨ng xuÊt khÈu thu ngo¹i tÖ nhanh nhÊt, ph¹m vi liªn hÖ kinh tÕ néi ®Þa réng nhÊt, møc ®é ®iÒu tiÕt cña thÞ trêng lín nhÊt… Theo sù ®¸nh gi¸ tæng kÕt cña c¸c v¨n kiÖn, tµi liÖu vµ c«ng tr×nh nghiªn cøu ë Trung Quèc, m« h×nh §KKT ®îc coi lµ thµnh c«ng trªn 3 ph¬ng diÖn: Thø nhÊt: C¸c §KKT lµ nh÷ng ngêi lÝnh xung kÝch sè mét trong thu hót vèn, kü thuËt, c«ng nghÖ, kinh nghiÖm níc ngoµi vµ khuyÕn khÝch xuÊt khÈu. Trong suèt h¬n 20 n¨m qua, Trung Quèc ®· thu hót ®îc mét lîng vèn lín tõ níc ngoµi, gãp phÇn quan träng vµo sù nghiÖp chÊn hng nÒn kinh tÕ. Giai ®o¹n 1990 – 1995, tæng vèn ®Çu t níc ngoµi theo hiÖp ®Þnh tÝnh chung cho c¶ 5 ®Æc khu lµ 35,11 tû USD, chiÕm 19,2% ®Çu t c¶ níc, vèn thùc hiÖn 16,8 tû USD, chiÕm 18% víi h¬n 30.000 dù ¸n. Trong ®ã, tÝnh riªng n¨m 1991, ®Æc khu Th©m QuyÕn thu hót ®îc tíi 1 tû USD, t¨ng 44% so víi n¨m 1990; Chu H¶i thu hót ®îc 850 triÖu USD, t¨ng 72%; S¸n §Çu thu hót ®îc 570 triÖu USD, t¨ng 200%. N¨m 1995, sè vèn ®Çu t níc ngoµi mµ Th©m QuyÕn thu hót ®îc lªn tíi 10 tû USD, vît c¶ thµnh phè Thîng H¶i. Trong giai ®o¹n 1995 – 2000, vèn ®Çu t vµo c¸c ®Æc khu vÉn gi÷ ®îc møc t¨ng æn ®Þnh víi kho¶ng 6,5 tû USD/ n¨m. C¸c §KKT cßn lµ n¬i cã nhiÒu ®ãng gãp cho sù nghiÖp ngo¹i th¬ng, ph¸t triÓn du lÞch, thu hót ngo¹i tÖ cho Nhµ níc. Kim ng¹ch ngo¹i th¬ng cña 5 ®Æc khu b»ng 20% cña c¶ níc, trong ®ã riªng Th©m QuyÕn thêng ®¹t kho¶ng 60% doanh sè cña 5 ®Æc khu. Còng riªng ë Th©m QuyÕn, sè kh¸ch du lÞch níc ngoµi hµng n¨m lªn ®Õn hµng triÖu lît ngêi, t¬ng ®¬ng víi lîng du kh¸ch cña c¸c vïng kh¸c trong c¶ níc. Thø hai: C¸c ®Æc khu ®· x©y dùng ®îc mét c¬ së h¹ tÇng t¬ng ®èi hïng hËu, nhiÒu c«ng tr×nh ®îc c¸c th¬ng gia níc ngoµi c«ng nhËn lµ “cã chÊt lîng tuyÖt vêi”. Trong thêi gian tõ 1980 – 1985, c¸c ®Æc khu Th©m QuyÕn, Chu H¶i, S¸n §Çu, H¹ M«n ®· hoµn thµnh c¬ b¶n vÒ c¬ së h¹ tÇng, x©y dùng xong m¹ng líi giao th«ng nèi liÒn c¸c §KKT víi 550 thµnh phè trong c¸c tØnh néi ®Þa vµ víi hÇu hÕt c¸c níc ch©u ¸, ch©u ¢u vµ ch©u Mü, hoµn thµnh hÖ thèng th«ng tin liªn l¹c víi 150 níc vµ khu vùc trªn thÕ giíi. Còng trong giai ®o¹n nµy, do míi thµnh lËp vµ lµ m« h×nh thö nghiÖm nªn diÖn tÝch c¸c ®Æc khu rÊt khiªm tèn. Nhng sau ®ã chóng ®îc më réng ra gÊp nhiÒu lÇn mét c¸ch nhanh chãng. TÝnh ®Õn n¨m 1998, tæng diÖn tÝch cña c¶ 5 ®Æc khu ®· lªn tíi 35.080 km2, víi d©n sè trªn 10 triÖu ngêi. B¶ng 9 - DiÖn tÝch ban ®Çu vµ sau khi më réng cña c¸c §Æc khu kinh tÕ §Æc khu kinh tÕ TØnh Thµnh lËp DiÖn tÝch (km2) Ban ®Çu Sau khi më réng Th©m QuyÕn Qu¶ng §«ng 1980 327,5 327,5 Chu H¶i Qu¶ng §«ng 1980 (*) 6,1 121 S¸n §Çu Qu¶ng §«ng 1980 (**) 1,6 260 H¹ M«n Phóc KiÕn 1980 (*) 2,5 131 H¶i Nam H¶i Nam 1988 34500 34500 Chó thÝch: (*) Më réng lÇn 1 n¨m 1984. (**) Sau 3 lÇn më réng. Nguån: T¹p chÝ Nghiªn cøu Trung Quèc – sè 4 (26) – 1999. Thø ba: M« h×nh §KKT cña Trung Quèc ®· thµnh c«ng víi vai trß lµ ngêi dß ®êng trong qu¸ tr×nh thö nghiÖm vµ cã t¸c dông m¹nh thóc ®Èy c¸c ®Þa ph¬ng kh¸c trong c¶ níc cïng ph¸t triÓn. Trong h¬n 20 n¨m qua, c¸c §KKT lµ n¬i thùc hiÖn thÝ ®iÓm nhiÒu biÖn ph¸p c¶i c¸ch kinh tÕ míi nh»m nªu g¬ng vµ thóc ®Èy c¶i c¸ch trong néi ®Þa, nh lËp thÞ trêng chøng kho¸n, mua b¸n cæ phiÕu, tuyÓn chän ngêi tµi giái. Nh÷ng thö nghiÖm thµnh c«ng ë c¸c ®Æc khu ®Òu ®îc ph¸t huy vµ nh©n réng ra c¶ níc. Víi sù dÉn ®éng cña c¸c ®Çu tµu §KKT, qu¸ tr×nh c¶i c¸ch ë nh÷ng vïng kh¸c ®· lµm cho ®êi sèng nh©n d©n c¶i thiÖn râ rÖt vµ nhanh chãng. Tríc ®©y, thu nhËp cña c d©n Trung Quèc t¨ng trëng chËm kÐo dµi, thËm chÝ ®×nh trÖ. T×nh tr¹ng ®ã ®· thay ®æi h¼n vÒ c¬ b¶n sau h¬n 20 n¨m. Do kinh tÕ ph¸t triÓn víi tèc ®é cao, chÝnh s¸ch vÒ sinh ®Î cã kÕ ho¹ch ®îc thùc hiÖn chÆt chÏ nh»m h¹n chÕ møc t¨ng d©n sè, v× vËy, gi¸ trÞ tæng s¶n phÈm trong níc tÝnh theo ®Çu ngêi ®· t¨ng nhanh chãng tõ 379 NDT vµo n¨m 1979 lªn 6079 NDT vµo n¨m 1997, trõ bá nh©n tè gi¸ c¶ th× thùc tÕ ®· t¨ng 3,22 lÇn víi møc t¨ng b×nh qu©n 7,9%/ n¨m. Thu nhËp rßng b×nh qu©n ®Çu ngêi cña c¸c gia ®×nh n«ng d©n trong thêi kú 1978 – 1997 ®· t¨ng tõ 133,6 NDT lªn 2090 NDT, møc t¨ng thùc tÕ lµ 3,37 lÇn, trong n¨m 1998 ®¹t 2160 NDT, møc t¨ng thùc tÕ lµ 5,8%. Thu nhËp cã thÓ chi phèi cña d©n thµnh thÞ thêi kú 1978 – 1997 t¨ng tõ 343,4 NDT lªn 5160,3 NDT, møc t¨ng thùc tÕ lµ 2,12 lÇn, b×nh qu©n mçi n¨m t¨ng 6,2%. Cïng víi sù thay ®æi vÒ thu nhËp cña ngêi d©n, møc tiªu dïng cña hä còng t¨ng lªn râ rÖt. Lîng hµng hãa tiªu dïng theo ®Çu ngêi n¨m 1978 míi chØ ®¹t 184 NDT, n¨m 1995 ®· t¨ng lªn 2311 NDT, n¨m 1998 l¹i t¨ng thµnh 2936 NDT. 2. Nh÷ng vÊn ®Ò cßn tån t¹i: B»ng m« h×nh §KKT cña m×nh, Trung Quèc ®· cã nhiÒu thµnh c«ng trong viÖc thu hót vµ sö dông mét lîng lín t b¶n tõ c¸c níc tiªn tiÕn, gãp phÇn t¨ng nhanh tiÒm lùc kinh tÕ kü thuËt, trë thµnh ®èi thñ ®¸ng gêm vÒ mét sè mÆt hµng xuÊt khÈu ngay c¶ víi c¸c cêng quèc kinh tÕ trªn thÕ giíi. Song nh÷ng thµnh tùu to lín ®· ph¶i tr¶ gi¸ ®¾t. T¹i c¸c §KKT ®ang tån t¹i nh÷ng vÊn ®Ò nhøc nhèi kh«ng dÔ g× kh¾c phôc. Thø nhÊt: HÖ thèng c¸c chÝnh s¸ch u ®·i ®· ph¸t huy t¸c dông rÊt lín trong viÖc thu hót ®Çu t níc ngoµi vµo ®Æc khu. Tuy nhiªn, nÕu xÐt trong ph¹m vi nÒn kinh tÕ c¶ níc th× chÝnh sù u ®·i ®ã ®· t¹o nªn sù bÊt b×nh ®¼ng trong kinh doanh, t¹o t©m lý kh«ng tèt ®èi víi nh÷ng doanh nghiÖp ë ngoµi ®Æc khu. H¬n n÷a, do c¸c ®Æc khu thùc thi nhiÒu chÝnh s¸ch u ®·i nªn c¸c nhµ ®Çu t trong vµ ngoµi níc t×m mäi c¸ch ®Ó ®îc vµo lµm viÖc trong ®Æc khu, c¸c nguån lùc còng v× thÕ mµ bÞ hót vµo ®ã, g©y nªn sù ph¸t triÓn kh«ng ®ång ®Òu, mÊt c©n ®èi gi÷a c¸c vïng, h¹n chÕ vai trß “cÇu nèi” cña c¸c ®Æc khu, ¶nh hëng kh«ng tèt tíi toµn c¶nh nÒn kinh tÕ Trung Quèc. MÆt kh¸c, còng do sù kh¸c biÖt qu¸ lín vÒ chÝnh s¸ch gi÷a ®Æc khu vµ néi ®Þa, ®ång thêi l¹i cha cã c¬ chÕ qu¶n lý chÆt chÏ vµ hiÖu qu¶ nªn t×nh tr¹ng bu«n lËu, trèn thuÕ x¶y ra liªn tôc vµ víi quy m« lín. §· x¶y ra hiÖn tîng c¸c ®¬n vÞ trong ®Æc khu nhËp hµng miÔn thuÕ b¸n vµo néi ®Þa kiÕm lêi, c¸c c¬ së trong néi ®Þa mãc ngoÆc víi doanh nghiÖp trong ®Æc khu ®Ó tuån hµng xÊu vµo néi ®Þa… lµm rèi lo¹n thÞ trêng, ph¸ ho¹i s¶n xuÊt. Tuy chÝnh phñ Trung Quèc ®· ban hµnh nhiÒu u ®·i ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi t¹i c¸c §KKT ®Ó s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm xuÊt khÈu, nhng mét bé phËn s¶n phÈm ®îc s¶n xuÊt ra ë c¸c ®Æc khu vÉn x©m nhËp ®îc vµo thÞ trêng néi ®Þa, t¹o ra sù c¹nh tranh gi÷a c¸c doanh nghiÖp trong ®Æc khu vµ c¸c doanh nghiÖp néi ®Þa. MÆt tr¸i cña c¸c chÝnh s¸ch u ®·i trong §KKT cµng cÇn ®îc quan t©m h¬n n÷a khi mµ hiÖn nay, Trung Quèc ®· trë thµnh thµnh viªn chÝnh thøc cña Tæ chøc th¬ng m¹i ThÕ giíi WTO, ph¶i ®èi mÆt víi sù c¹nh tranh b×nh ®¼ng gi÷a c¸c níc thµnh viªn mµ kh«ng cã sù trî gióp cña bÊt cø mét chÝnh s¸ch u ®·i nµo. §©y chÝnh lµ lóc mµ c¸c §KKT ph¶i thùc hiÖn viÖc héi nhËp víi nÒn kinh tÕ c¶ níc, dÇn dÇn dì bá nh÷ng u ®·i cña mét m«i trêng ®Çu t hÊp dÉn tån t¹i gÇn mét phÇn t thÕ kû qua. Nhng vÊn ®Ò ®Æt ra ë ®©y lµ, liÖu khi kh«ng cßn sù trî gióp cña c¸c chÝnh s¸ch u ®·i n÷a th× c¸c doanh nghiÖp trong ®Æc khu cã cßn duy tr× ®îc møc ®é t¨ng trëng nh tríc kia hay kh«ng? HiÖn nay, míi chØ cã §KKT Th©m QuyÕn ph¸t triÓn ®Õn giai ®o¹n thø ba, tøc lµ ®· héi ®ñ ®iÒu kiÖn héi nhËp, cßn 4 ®Æc khu cßn l¹i míi ®ang dõng ë giai ®o¹n ph¸t triÓn thø hai. §©y chÝnh lµ vÊn ®Ò ph¸t sinh mµ c¸c nhµ l·nh ®¹o Trung Quèc cÇn gi¶i quyÕt khi gia nhËp WTO, ®¶m b¶o lîi Ých cho c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi hiÖn ®ang ho¹t ®éng kinh tÕ trong ®Æc khu, gi÷ v÷ng lßng tin vÒ mét m«i trêng an toµn vµ hiÖu qu¶. Thø hai: C¸c §KKT víi vai trß lµ n¬i thö nghiÖm c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ ®èi ngo¹i còng nh c¸c liÖu ph¸p thÞ trêng mµ viÖc thö nghiÖm thêng ®ßi hái nh÷ng thay ®æi vµ ®iÒu chØnh vÒ c¸c chÝnh s¸ch vµ quy ®Þnh ®· ban hµnh. §iÒu ®ã ®· ph¸ vì tÝnh æn ®Þnh cña hÖ thèng chÝnh s¸ch vµ khung ph¸p lý – nh÷ng yÕu tè cÇn thiÕt b¶o hé lîi Ých vµ t¹o lËp niÒm tin trong ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi. Bªn c¹nh ®ã, hÖ thèng ph¸p luËt ë c¸c §KKT vÉn cha thùc sù hoµn thiÖn vµ ®ång bé. Nhµ níc Trung Quèc vµ c¸c cÊp chÝnh quyÒn tØnh, thµnh phè ®· phª chuÈn nhiÒu ®iÒu lÖ vµ quy ®Þnh vÒ ®Çu t song kh«ng hoµn toµn cã t¸c dông thiÕt thùc. N¹n quan liªu hèi lé nÆng nÒ ®· khiÕn c¸c doanh nh©n níc ngoµi n¶n lßng. Nhµ níc ®Þnh ra mét sè chÝnh s¸ch u tiªn cho c¸c §KKT, nhng c¸c chÝnh s¸ch ®ã l¹i kh«ng ®îc thùc hiÖn triÖt ®Ó, thËm chÝ cßn bÞ thùc hiÖn sai. Ngoµi c¸c luËt lÖ do Nhµ níc ®a ra, cßn cã c¸c luËt lÖ do tõng ®Æc khu ®a ra bæ sung, nhiÒu khi lµ níi láng vµ khuyÕn khÝch tuú tiÖn viÖc ®Çu t, g©y “« nhiÔm m«i trêng ®Çu t”. Thø ba: Nh÷ng ¶nh hëng xÊu cña m« h×nh §KKT kh«ng chØ t¸c ®éng ®Õn lÜnh vùc kinh tÕ cña Trung Quèc, mµ s©u s¾c h¬n vµ râ rÖt h¬n, nã cßn ®Ó l¹i nh÷ng dÊu Ên trong ®êi sèng v¨n ho¸ x· héi cña ngêi d©n ®Æc khu. Lµ nh÷ng n¬i më cöa ®Çu tiªn trong c¶ níc ®Ó thùc hiÖn vai trß “Cöa sæ kü thuËt, cöa sæ qu¶n lý, cöa sæ kinh tÕ vµ cöa sæ cña c¸c chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i”, c¸c §KKT tÊt yÕu sÏ du nhËp mét lèi sèng míi tõ c¸c níc t b¶n, mµ b¶n chÊt cña lèi sèng ®ã kh«ng phï hîp víi phong tôc tËp qu¸n l©u ®êi vµ thuÇn phong mü tôc vèn cã cña ®Êt níc. ChØ nãi riªng vÒ ®Æc khu Th©m QuyÕn ®· thÊy sù xa hoa l·ng phÝ ë thµnh phè nµy thÓ hiÖn ë gÇn 200 kh¸ch s¹n 4 – 5 sao, nhiÒu qu¸n rîu, ®iÓm ¨n ch¬i vµ gÇn 100 vò trêng. §KKT lµ n¬i gÆp gì cña hai chÕ ®é, lµ n¬i truyÒn b¸ lèi sèng thùc dông, lµ n¬i nu«i dìng bän ngêi lîi dông chøc quyÒn, tham « hèi lé víi quy m« lín, vµ lµ n¬i “xuÊt khÈu” å ¹t c¸c tÖ n¹n x· héi vµo néi ®Þa. Theo quy luËt tõ tríc ®Õn nay, nh÷ng n¬i cã tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ cao còng lµ n¬i cã nhiÒu téi ph¹m. Téi ph¹m ®îc ®Ò cËp ®Õn ë ®©y kh«ng chØ lµ nh÷ng tªn c«n ®å, cíp giËt, mµ nghiªm träng h¬n lµ lo¹i téi ph¹m vÒ kinh tÕ, c¸c b¨ng ®¶ng x· héi ®en, vµ c¶ c¸c tæ chøc téi ph¹m quèc tÕ. TØnh Qu¶ng §«ng n¬i cã ®Æc khu kinh tÕ Th©m QuyÕn, Chu H¶i, S¸n §Çu lµ tØnh dÉn ®Çu Trung Quèc vÒ t¨ng trëng kinh tÕ th× còng ®øng ®Çu vÒ sè lîng téi ph¹m. ë nhiÒu n¬i, c¸c b¨ng nhãm téi ph¹m do th«ng ®ång víi c¸c quan chøc chÝnh quyÒn ®· ngang nhiªn ho¹t ®éng gi÷a ban ngµy ë chç ®«ng ngêi. Bªn c¹nh ®ã, c¸c lùc lîng thï ®Þch víi Trung Quèc còng lîi dông c¸c §KKT lµm c¬ së chèng ®èi. Sù kiÖn Thiªn An M«n mïa hÌ n¨m 1989 lµ mét vÝ dô ®iÓn h×nh, khi ®ã phÇn lín tiÒn b¹c, tµi liÖu cung cÊp cho phong trµo chèng ®èi lµ ®îc tuån vµo §¹i lôc qua c¸c ®Æc khu. Mét tµi liÖu do Uû ban Trung ¬ng §¶ng céng s¶n Trung Quèc c«ng bè th¸ng 10-1996 nãi r»ng: trong mét sè lÜnh vùc, tiªu chuÈn ®¹o ®øc ®ang gi¶m, t×nh tr¹ng t«n thê ®ång tiÒn, hëng l¹c c¸ nh©n gia t¨ng… Theo dù ®o¸n, c¸c tÖ n¹n x· héi vµ sè téi ph¹m sÏ cßn gia t¨ng nÕu Trung Quèc kh«ng thùc hiÖn nh÷ng biÖn ph¸p kh¾t khe ®Ó kiÓm so¸t vµ duy tr× trËt tù x· héi. Thø t: Sù ph¸t triÓn nhanh vµ liªn tôc cña nÒn kinh tÕ Trung Quèc nãi chung vµ cña c¸c §KKT nãi riªng trong 20 n¨m qua mang trong m×nh nh÷ng tiÒm Èn vÒ hiÓm ho¹ « nhiÔm m«i trêng sinh th¸i. Sù mÊt c©n b»ng trong m«i trêng thiªn nhiªn cã nhiÒu nguyªn nh©n: do khÝ th¶i c«ng nghiÖp, do sù tµn ph¸ rõng tù nhiªn, « nhiÔm nguån níc…C«ng nghiÖp trong c¸c §KKT ph¸t triÓn, kÐo theo lîng than ®¸ ®îc sö dông t¨ng lªn, mµ ë Trung Quèc, viÖc sö dông d¹ng n¨ng lîng than ®¸ cã hµm lîng lu huúnh cao chÝnh lµ nguyªn nh©n chÝnh g©y « nhiÔm kh«ng khÝ. Ngoµi ra, chÊt th¶i c«ng nghiÖp tõ c¸c nhµ m¸y s¶n xuÊt trong ®Æc khu th¶i ra còng lµ mét nguyªn nh©n g©y ra hiÖn tîng « nhiÔm nguån níc, « nhiÔm kh«ng khÝ. MÆc dï c«ng nghÖ ®îc sö dông trong ®Æc khu lµ nh÷ng c«ng nghÖ tiªn tiÕn, hiÖn ®¹i, vµ chÝnh quyÒn t¹i c¸c ®Æc khu ®· hÕt søc quan t©m ®Õn « nhiÔm m«i trêng, song vÉn kh«ng thÓ tr¸nh ®îc nh÷ng t¸c h¹i do c«ng nghiÖp ho¸ g©y nªn. DiÖn tÝch cña c¸c §KKT kh«ng ngõng ®îc më réng theo tõng n¨m. Nhng ®ång nghÜa víi nã lµ sù thu hÑp cña diÖn tÝch ®Êt canh t¸c. Tõ n¨m 1990 trë l¹i ®©y, b×nh qu©n mçi n¨m Trung Quèc bÞ mÊt ®i 10 triÖu mÉu ®Êt canh t¸c, bªn c¹nh ®ã, 60,8% ®Êt canh t¸c hiÖn cã ®ang bÞ xãi mßn, nhiÔm mÆn, hµng tr¨m triÖu mÉu bÞ « nhiÔm nÆng bëi c¸c chÊt phÕ th¶i c«ng nghiÖp, ph©n ho¸ häc, thuèc trõ s©u. T×nh tr¹ng nµy nÕu tiÕp tôc gia t¨ng sÏ lµm s¶n lîng l¬ng thùc khã gia t¨ng, thËm chÝ cßn bÞ gi¶m sót, ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn ®êi sèng cña nh©n d©n. Bªn c¹nh ®ã, m«i trêng xÊu ®i sÏ ¶nh hëng lín ®Õn søc khoÎ con ngêi. Nh vËy, râ rµng, nh÷ng th¸ch thøc vÒ m«i trêng hiÖn võa lµ hËu qu¶ l¹i võa lµ nguyªn nh©n g©y trë ng¹i ®èi víi qu¸ tr×nh CNH ë Trung Quèc. Ch¬ng 3 Kinh nghiÖm x©y dùng §Æc khu kinh tÕ cña Trung Quèc vµ mét sè kiÕn nghÞ nh»m ph¸t triÓn m« h×nh §Æc khu kinh tÕ ë ViÖt Nam I. Kinh nghiÖm x©y dùng m« h×nh §Æc khu kinh tÕ cña Trung Quèc. Theo ®¸nh gi¸ cña c¸c chuyªn gia kinh tÕ Trung Quèc, sù thµnh c«ng cña c¸c §KKT kh«ng chØ lµ ë chç chóng lµ nh÷ng ngêi lÝnh xung kÝch trong qu¸ tr×nh c¶i c¸ch më cöa, thùc hiÖn c¸c chñ tr¬ng chÝnh s¸ch míi cña chÝnh phñ, mµ chóng cßn lµ ®éng lùc thóc ®Èy c¸c vïng kinh tÕ kh¸c cïng më cöa vµ ph¸t triÓn. Víi nh÷ng thµnh c«ng ®ã, chóng ta cã thÓ tæng kÕt ®îc nh÷ng kinh nghiÖm trong viÖc x©y dùng vµ ph¸t triÓn m« h×nh §KKT cña ®Êt níc nµy trong suèt 20 n¨m qua nh sau: 1. N¾m v÷ng t×nh h×nh trong níc vµ xu híng ph¸t triÓn cña thÕ giíi, x¸c ®Þnh chiÕn lîc ph¸t triÓn tèi u, ra quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n. Vµo thêi ®iÓm cuèi nh÷ng n¨m 1970 cña thÕ kû XX, tríc hiÖn tr¹ng mét nÒn kinh tÕ quèc d©n l©m vµo suy tho¸i nghiªm träng, tríc mét trµo lu kinh tÕ míi ®ang xuÊt hiÖn trªn thÕ giíi, chÝnh phñ Trung Quèc ®· nhanh chãng nh×n nhËn l¹i con ®êng ph¸t triÓn cña m×nh. §©y lµ thêi ®iÓm mµ c¸c nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn trªn thÕ giíi sau thêi gian tËp trung cho c«ng nghiÖp nÆng ®· chuyÓn sang xu híng ®a vèn ®Çu t ra níc ngoµi, chñ yÕu tíi c¸c níc kÐm ph¸t triÓn h¬n, nh»m chuyÓn giao nh÷ng c«ng nghÖ ®· phÇn nµo l¹c hËu, vµ lîi dông nguån lao ®éng, nguyªn liÖu t¹i chç víi gi¸ rÎ. ChÝnh xuÊt ph¸t tõ nhËn thøc thùc tÕ nµy chø kh«ng ph¶i tõ c¸c lËp luËn viÓn v«ng mµ c¸c nhµ l·nh ®¹o Trung Quèc ®· x©y dùng c¸c chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ phï hîp, tiÕn hµnh c¶i c¸ch kinh tÕ, më cöa thÞ trêng, ph¸ bá h×nh thøc “bÕ quan to¶ c¶ng” trong quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i. HiÓu râ t×nh h×nh ®Êt níc, n¾m ch¾c thêi c¬, thÊm nhuÇn phÐp biÖn chøng duy vËt, tõ bá c¸c íc muèn ph¸t triÓn kinh tÕ ®¹i nh¶y vät, duy ý chÝ tríc ®©y trong ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch lµ nh÷ng kinh nghiÖm ®æi míi ®¾t gi¸ trong qu¶n lý kinh tÕ cña Trung Quèc. HiÓu râ xu thÕ vËn ®éng quèc tÕ, Trung Quèc ®· chÝnh thøc kh¼ng ®Þnh ®Þnh híng x©y dùng mét nÒn kinh tÕ híng ngo¹i, u tiªn sè mét cho c¸c ngµnh liªn quan tíi xuÊt khÈu hoÆc cã sö dông c«ng nghÖ cao. Mét chiÕn lîc më cöa víi nhiÒu biÖn ph¸p kh¸c nhau ®· ®îc c¸c nhµ l·nh ®¹o Trung Quèc ®Ò ra. Trong ®ã hä ®· sö dông mét m« h×nh kinh tÕ hoµn toµn míi ®Ó kÕt hîp tiÒm n¨ng trong níc vµ xu thÕ quèc tÕ – m« h×nh §KKT. §KKT xuÊt hiÖn ë Trung Quèc trong nh÷ng n¨m ®Çu thËp kû 80 ®· nhanh chãng trë thµnh chiÕc cÇu nèi nh÷ng luång t b¶n khæng lå tõ c¸c níc t b¶n vµ c¸c níc c«ng nghiÖp míi, víi mét thÞ trêng lao ®éng vµ tiªu thô hµng ho¸ 1,2 tû ngêi. MÆc dï §KKT chØ ®îc triÓn khai víi t c¸ch lµ mét m« h×nh thö nghiÖm nhng nã ®· giµnh ®îc nhiÒu thµnh c«ng lín. §ã chÝnh lµ do §¶ng Céng s¶n Trung Quèc ®· rÊt nh¹y bÐn trong viÖc n¾m v÷ng t×nh h×nh trong vµ ngoµi níc, ®ãn ®îc xu híng vËn ®éng cña thêi ®¹i, tõ ®ã ®Ò ra chiÕn lîc ph¸t triÓn ®óng ®¾n vµ kÞp thêi. 2. Bíc ®i thËn träng tríc vËn héi míi: dß ®¸ qua s«ng. Kh«ng ph¶i ngay lËp tøc Trung Quèc v¹ch ra ®îc m« h×nh ®Çy ®ñ vµ hoµn thiÖn cña c¸c §KKT. Hai ®Æc khu Th©m QuyÕn vµ Chu H¶i ra ®êi tõ rÊt sím, tõ n¨m 1980 cña thÕ kû XX, nhng ®· ph¶i chÞu thÊt b¹i trong c¹nh tranh thu hót vèn ®Çu t níc ngoµi tríc c¸c ®èi thñ l©n bang. Trªn thùc tÕ, víi quyÕt t©m lín cña c¸c nhµ l·nh ®¹o §¶ng vµ Nhµ níc, Trung Quèc ®· kiªn tr× c¶i c¸ch, më cöa kinh tÕ ra bªn ngoµi. B»ng liÖu ph¸p tõ tõ, lµm thö ®Ó t×m hiÓu vµ hoµn thiÖn nhËn thøc, triÓn khai ph¹m vi ¸p dông khi ®iÒu kiÖn cho phÐp, Trung Quèc ®· cho ra ®êi c¸c “phßng thÝ nghiÖm”, c¸c cöa sæ më ra thÕ giíi: §KKT ®· h×nh thµnh trªn c¬ së nh÷ng ý tëng nh vËy. T¹i ®©y, c¸c chÝnh s¸ch c¶i c¸ch ®îc ¸p dông thÝ ®iÓm, nÕu thµnh c«ng sÏ më réng ra toµn quèc, cßn nÕu thÊt b¹i, ph¹m vi ¶nh hëng còng ®· ®îc khoanh vïng. §Æc ®iÓm næi bËt mang ®Æc s¾c Trung Quèc lµ kiªn tr× ®êng lèi c¶i c¸ch, x©y dùng nÒn kinh tÕ më cã liÒu lîng, ph¸t triÓn tõ dÔ ®Õn khã, tõ n¬i cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Õn c¸c n¬i kh¸c, tõ Ýt ®Õn nhiÒu, võa lµm võa t×m hiÓu võa ®óc rót kinh nghiÖm c¶ vÒ nhËn thøc, c¶ trong thùc tÕ qu¶n lý ®Êt níc. §iÒu nµy còng gièng nh ngêi muèn sang s«ng, lÇn tõng viªn ®¸ mét ®Ó dß møc m¹o hiÓm, th¨m ®é n«ng s©u… tõng bíc mét sÏ sang tíi bê bªn kia. Trung Quèc ®· coi viÖc ¸p dông c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ më cöa t¹i c¸c “phßng thÝ nghiÖm” §KKT nh viÖc “dß ®¸ qua s«ng”. 3. Lùa chän vÞ trÝ ®Þa lý thuËn lîi: Víi ý ®å x©y dùng c¸c §KKT thµnh nh÷ng “Hång K«ng x· héi chñ nghÜa”, Trung Quèc ®Æc biÖt chó träng tíi viÖc lùa chän ®Þa ®iÓm x©y dùng ®Æc khu. C¸c khu vùc ®îc chän ®Òu ë gÇn c¸c tuyÕn giao th«ng ®êng bé, ®êng biÓn, ®êng hµng kh«ng, t¹o nªn cöa ngâ h÷u hiÖu nèi liÒn kinh tÕ néi ®Þa víi kinh tÕ thÕ giíi. Trung Quèc ®· ®¸nh gi¸ ®óng tiÒm n¨ng cña khu vùc ven biÓn phÝa §«ng Nam. §©y lµ n¬i cã vÞ trÝ ®Þa lý thuËn lîi cho giao th«ng, d©n c cã truyÒn thèng bu«n b¸n víi bªn ngoµi, cã tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ kh¸ cao, gi¸ trÞ tæng s¶n lîng c«ng nghiÖp chiÕm trªn 50% cña c¶ níc, nªn ®· ®îc x¸c ®Þnh lµ vïng cã ®iÒu kiÖn ®i ®Çu trong chÝnh s¸ch më cöa. MÆt kh¸c, nh÷ng n¬i nµy cã lîi thÕ lµ gÇn víi Hång K«ng, §µi Loan, Ma Cao - nh÷ng trung t©m th¬ng m¹i vµ tµi chÝnh lín cña thÕ giíi: Th©m QuyÕn tiÕp gi¸p víi Hång K«ng qua s«ng Th©m QuyÕn; Chu H¶i ®èi diÖn Ma Cao, c¸ch Hång K«ng 50 km ®êng biÓn; H¹ M«n ®èi diÖn víi §µi Loan; S¸n §Çu lµ quª h¬ng cña h¬n 10 triÖu Hoa kiÒu vµ ®· cã lÞch sö bu«n b¸n víi níc ngoµi h¬n 100 n¨m. Ngoµi ra, c¸c khu vùc x©y dùng ®Æc khu n»m ë vïng ven biÓn, lµ n¬i tiÕp gi¸p víi c¸c nÒn kinh tÕ n¨ng ®éng nhÊt khu vùc Ch©u ¸ trong thËp kû 80 – 90 nh NhËt B¶n, ASEAN. §iÒu nµy cã thÓ t¹o thuËn lîi rÊt lín trong viÖc n¾m b¾t thêi c¬, ®ãn nhËn thêi c¬ vµ chíp lÊy thêi c¬ cña chÝnh phñ Trung Quèc tríc xu thÕ khu vùc ho¸ vµ toµn cÇu ho¸ ®ang diÔn ra ë mäi n¬i trªn thÕ giíi. Mét mòi tªn tróng hai ®Ých: mîn gµ ®Î trøng. ChÝnh phñ Trung Quèc ®· x¸c ®Þnh rÊt râ: c¶i c¸ch hÖ thèng qu¶n lý kinh tÕ, u tiªn ph¸t triÓn kinh tÕ híng ngo¹i, lÊy xuÊt khÈu lµm chÝnh ®Ó nhanh chãng ®a ®Êt níc tho¸t khái t×nh tr¹ng nghÌo nµn l¹c hËu. Nhng vÊn ®Ò quan träng nhÊt lµ ph¶i t×m vèn ë ®©u? Ph¬ng ch©m “mîn gµ ®Î trøng” ®îc ®a ra. §ã chÝnh lµ nguån vèn ®Çu t ®Õn tõ h¶i ngo¹i, lµ sö dông vèn, c«ng nghÖ, vµ kinh nghiÖm qu¶n lý tiªn tiÕn cña níc ngoµi. Kh«ng nh÷ng thÕ, Trung Quèc cßn x¸c ®Þnh râ nh÷ng nhµ ®Çu t – nh÷ng “con gµ cho mîn trøng”. H¬n ai hÕt, c¸c ®èi tîng ®Çu tiªn cña chÝnh s¸ch thu hót vèn ®Çu t níc ngoµi chÝnh lµ 57 triÖu ngêi Hoa ®ang sinh sèng ë h¶i ngo¹i, lµ nh÷ng nhµ ®Çu t §µi Loan, Hång K«ng, Ma Cao, tiÕp sau ®ã lµ tÊt c¶ nh÷ng doanh nh©n cã kh¶ n¨ng cung cÊp c«ng nghÖ cao vµ kinh nghiÖm qu¶n lý tiªn tiÕn. Nh thÕ, Trung Quèc võa chñ ®éng thøc tØnh tinh thÇn d©n téc, võa chøng tá cho Hoa kiÒu h¶i ngo¹i vµ thÕ giíi biÕt r»ng h¬n 30 n¨m x©y dùng kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung quan liªu bao cÊp chØ cßn lµ vÊn ®Ò cña ngµy h«m qua. Trung Quèc ngµy nay ®· thùc t©m, s½n lßng vµ quyÕt t©m më cöa chµo ®ãn thÕ giíi, s½n sµng dµnh nh÷ng thuËn lîi nhÊt cho nh÷ng ai gãp c«ng, gãp cña x©y dùng Trung Quèc. Kh«ng chØ chung chung ®Ò ra chÝnh s¸ch “mîn gµ ®Î trøng” mµ Trung Quèc cßn rÊt cô thÓ chØ râ ®èi tîng cÇn thu hót vèn ®Çu t, trªn c¬ së ®ã míi cã ®èi s¸ch phï hîp víi thùc tÕ. §©y chÝnh lµ ch×a kho¸ thµnh c«ng cña Trung Quèc trong h¬n hai thËp kû qua. 5. X©y dùng c¬ së h¹ tÇng: HÇu hÕt c¸c §KKT ë Trung Quèc ®Òu b¾t ®Çu tõ con sè kh«ng vÒ c¬ së h¹ tÇng. C¸c c¬ së h¹ tÇng nh hÖ thèng cung cÊp ®iÖn, níc, ®êng giao th«ng, s©n bay, bÕn c¶ng, bu chÝnh viÔn th«ng… ®ßi hái ph¶i x©y dùng míi hoµn toµn vµ ph¶i mÊt mét kho¶n ®Çu t rÊt lín. ChÝnh phñ Trung Quèc ®· m¹nh d¹n ®Çu t vµo c¬ së h¹ tÇng, chÊp nhËn chi phÝ vµ rñi ro. Tõ n¨m 1980 – 1983, Trung Quèc ®· ®Çu t kho¶ng 1,9 tû NDT (kho¶ng 980 triÖu USD) vµo viÖc x©y dùng c¸c c«ng tr×nh ë Th©m QuyÕn. §Ó ®Èy nhanh qu¸ tr×nh x©y dùng §KKT trong giai ®o¹n ®Çu thµnh lËp, chÝnh quyÒn c¸c ®Æc khu ®· nghÜ ra nhiÒu c¸ch thøc huy ®éng vèn bªn c¹nh nguån kinh phÝ tõ ng©n s¸ch Nhµ níc. C¸c ng©n hµng ®îc khuyÕn khÝch tèi ®a trong viÖc huy ®éng c¸c nguån vèn trong vµ ngoµi ®Æc khu, ®ång thêi còng tiÕn hµnh cho vay vèn trong ®Æc khu. C¸c c«ng ty x©y dùng còng ra søc huy ®éng vèn qua c¸c h×nh thøc tÝn dông tµi trî dù ¸n hoÆc yªu cÇu ngêi cã nhu cÇu sö dông c¬ së h¹ tÇng øng tríc mét phÇn vèn ®Ó x©y dùng. Vµ nh÷ng kÕt qu¶ cuèi cïng vÒ x©y dùng c¬ së h¹ tÇng ë §KKT ®· ®îc c¸c nhµ ®Çu t ®¸nh gi¸ lµ cã chÊt lîng tèt, ®¸p øng ®îc nhu cÇu ®Çu t vµ giao dÞch cña §KKT. 6. Hoµn thiÖn hÖ thèng chÝnh s¸ch u ®·i: §Ó thu hót vèn ®Çu t níc ngoµi vµo ®Æc khu, Trung Quèc ®· ®a ra mét lo¹t c¸c chÝnh s¸ch u ®·i hÊp dÉn c¸c nhµ ®Çu t, nh»m t¹o mét m«i trêng kinh doanh th«ng tho¸ng vµ thuËn lîi. C¸c chÝnh s¸ch u ®·i ë ®©y ®îc hiÓu theo nghÜa réng, kh«ng chØ dõng l¹i ë c¸c u ®·i vÒ thuÕ, mµ cßn ë c¸c u tiªn vÒ thÞ trêng tiªu thô s¶n phÈm, chÝnh s¸ch thuª mín lao ®éng b¶n ®Þa vµ quy ®Þnh c¸c møc l¬ng, c¸c u ®·i vÒ sö dông ®Êt, ph©n chia thu nhËp tµi chÝnh, ®¬n gi¶n ho¸ thñ tôc hµnh chÝnh ®èi víi viÖc xuÊt nhËp c¶nh cña nhµ ®Çu t níc ngoµi… Nhê viÖc hoµn thiÖn hÖ thèng luËt vµ chÝnh s¸ch mµ Trung Quèc ®· t¹o ®îc lßng tin cho c¸c nhµ ®Çu t. 7. M¹nh d¹n thùc hiÖn viÖc ph©n cÊp qu¶n lý: ViÖc trao quyÒn cho chÝnh quyÒn c¸c ®Æc khu ®Ó c¸c cÊp qu¶n lý nµy chñ ®éng linh ho¹t trong c«ng t¸c qu¶n lý, kÞp thêi ®a ra nh÷ng chñ tr¬ng chÝnh s¸ch phï hîp víi yªu cÇu thùc tÕ, ®· gãp phÇn t¹o nªn thµnh c«ng lín cña c¸c §KKT. T¹i c¸c ®Æc khu, Trung ¬ng ®· tõ bá viÖc can thiÖp trùc tiÕp vµo c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ cña ®Þa ph¬ng, mµ chØ thèng nhÊt qu¶n lý ë tÇm vÜ m«. Trªn c¬ së t«n träng nguyªn t¾c kh«ng vi ph¹m chÝnh s¸ch chung, kh«ng m©u thuÉn víi lîi Ých toµn côc, chÝnh quyÒn ®Æc khu ®îc trao quyÒn rÊt lín, nhiÒu khi cßn ngang b»ng hoÆc cao h¬n c¶ cÊp chÝnh quyÒn tØnh, trong ®ã cã c¶ quyÒn lËp ph¸p, hµnh ph¸p, quyÒn cÊp giÊy phÐp ®Çu t, quyÒn quy ho¹ch vµ b¸n quyÒn sö dông ®Êt, quyÒn cã ng©n s¸ch riªng vµ lËp kÕ ho¹ch tµi chÝnh trùc tiÕp víi Trung ¬ng… ChÝnh quyÒn ®Æc khu còng lµ n¬i tiÕp nhËn, qu¶n lý, gi¶i quyÕt nh÷ng khóc m¾c cña c¸c nhµ ®Çu t trong suèt thêi gian thùc hiÖn dù ¸n theo m« h×nh “dÞch vô mét cöa”. ChÝnh v× vËy, n¨ng lùc qu¶n lý cña c¸c §KKT ®îc n©ng cao, gãp phÇn vµo viÖc ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ ®Æc khu theo ®óng c¬ chÕ thÞ trêng. 8. Chó träng tíi c«ng t¸c ®µo t¹o vµ sö dông nh©n lùc: NhËn thøc ®îc tÇm quan träng cña ®Æc khu, víi quyÕt t©m cao ®é cña Trung ¬ng vµ ®Þa ph¬ng, Trung Quèc ®· dèc hÕt søc vµo viÖc x©y dùng vµ ph¸t triÓn ®Æc khu trong thêi gian ng¾n nhÊt. Kh«ng chØ x©y dùng ®îc mét hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng ®¹t tiªu chuÈn mµ ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý vµ nh÷ng ngêi lao ®éng trùc tiÕp s¶n xuÊt còng ®îc tuyÓn chän rÊt kü cµng. Trong qu¸ tr×nh lµm viÖc, ®éi ngò c¸n bé kh«ng ngõng ®îc båi dìng, n©ng cao tr×nh ®é nghiÖp vô, ®îc t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó tiÕp thu nh÷ng kinh nghiÖm qu¶n lý míi. C¸c c¸n bé cã n¨ng lùc cßn ®îc göi ®i häc chuyªn tu ë c¸c trêng ®¹i häc trong níc vµ níc ngoµi. §éi ngò c«ng nh©n s¶n xuÊt còng lu«n ®îc tæ chøc båi dìng n©ng cao tr×nh ®é tay nghÒ. ChÝnh yÕu tè con ngêi ®· quyÕt ®Þnh phÇn lín tíi sù thµnh c«ng cña c¸c §KKT. 9. Mét ®èm löa nhá cã thÓ ®èt ch¸y c¶ c¸nh ®ång: Khi m« h×nh §KKT thµnh c«ng, chøng minh ®êng lèi ph¸t triÓn kinh tÕ më cöa lµ ®óng ®¾n, Trung Quèc míi x©y dùng tiÕp c¸c khu mËu dÞch tù do vµ c¸c khu khai th¸c ph¸t triÓn kinh tÕ vµ c«ng nghÖ. MÆc dï ®Êt réng (9,6 triÖu km2), ngêi ®«ng (1,2 tû víi gÇn 400 thµnh phè lín), nhng do thËn träng khi ra quyÕt ®Þnh nªn sè lîng c¸c §KKT vµ c¸c h×nh thøc më réng cña nã ë Trung Quèc lµ kh¸ Ýt, thËm chÝ rÊt Ýt, nhng thµnh c«ng cña nã l¹i rÊt cao. C¸c m« h×nh më réng chØ ®îc phÐp thµnh lËp ë nh÷ng n¬i héi tô ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn vÒ c¬ së h¹ tÇng, vÒ m«i trêng ®Çu t vµ cã nhiÒu thÕ m¹nh truyÒn thèng trong ho¹t ®éng c«ng nghiÖp vµ th¬ng m¹i. ChØ sau khi thùc hiÖn c¸c cuéc kh¶o s¸t nghiªn cøu kh¶ thi mét c¸ch nghiªm tóc vµ kü cµng, cã kÕt qu¶ kh¶o s¸t kh¸ch quan, ®¶m b¶o ch¾c ch¾n thµnh c«ng míi ra quyÕt ®Þnh thµnh lËp. MÆt kh¸c, Trung Quèc kiªn quyÕt huû bá nh÷ng quyÕt ®Þnh thµnh lËp sai ®Ó tr¸nh l·ng phÝ, nªn ®· tho¸t khái t×nh tr¹ng “®èt ®uèc ®i lµm ®Æc khu” cña c¸c ®Þa ph¬ng. §iÒu ®ã thÓ hiÖn quan ®iÓm thËn träng, v÷ng ch¾c, phï hîp víi thùc tÕ ®Êt níc, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó c¸c §KKT thùc sù ph¸t huy vai trß ®éng lùc kinh tÕ, nhanh chãng mang l¹i kÕt qu¶ mong muèn. Thùc tÕ chøng minh ®êng lèi ph¸t triÓn kinh tÕ më cña Trung Quèc lµ ®óng ®¾n vµ phï hîp víi xu híng toµn cÇu ho¸ kinh tÕ, ®¸p øng nguyÖn väng cña c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi còng nh yªu cÇu héi nhËp quèc tÕ vµ khu vùc cña Trung Quèc. §Õn nay, khi cµng ngµy cµng cã nhiÒu ngêi Trung Quèc ra níc ngoµi vµ ngêi níc ngoµi muèn ®Çu t vµo Trung Quèc, ®Æc biÖt cµng ngµy hÖ thèng th«ng tin hai chiÒu vÒ Trung Quèc cµng hoµn thiÖn th× vai trß “cöa sæ” cña c¸c §KKT ®îc xem nh ®· hoµn thµnh sø m¹ng lÞch sö cña m×nh. Cã thÓ nãi, ngµy nay Trung Quèc kh«ng cßn dïng “cöa sæ” ®Ó nh×n ra níc ngoµi n÷a, mµ trªn thùc tÕ c¶ ®Êt níc Trung Hoa réng lín ®ang hµnh ®éng. II. Mét sè kiÕn nghÞ nh»m ph¸t triÓn m« h×nh §Æc khu kinh tÕ ë ViÖt Nam. Kinh nghiÖm cña m« h×nh §KKT ë Trung Quèc ®· ®Ó l¹i mét sè bµi häc quý gi¸ rót ra tõ thùc tiÔn. H¬n 20 n¨m ¸p dông ë mét ®Êt níc chuyÓn tõ c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang thùc hiÖn qu¶n lý nÒn kinh tÕ theo c¬ chÕ thÞ trêng XHCN, ®· cho chóng ta ®iÒu kiÖn thuËn lîi cña nh÷ng ngêi ®i sau ®Ó nghiªn cøu, thÝ ®iÓm m« h×nh kinh tÕ nµy vµo nÒn kinh tÕ ViÖt Nam hiÖn nay. Theo lÞch sö ghi l¹i, ë ViÖt Nam, khu th¬ng m¹i tù do víi h×nh thøc s¬ khai (chñ yÕu lµ ®Ó bu«n b¸n, trao ®æi hµng ho¸ gi÷a níc ta víi c¸c níc kh¸c) ®· ®îc h×nh thµnh tõ rÊt sím. Tõ thÕ kû XII, c¶ng bu«n V©n §ån ®· ®îc thµnh lËp (n¨m 1149) ®Ó bu«n b¸n víi níc ngoµi, trong ®ã cã Trung Quèc, NhËt B¶n, Philippines, Xiªm La… §Õn thÕ kû XVI, khu c¶ng th¬ng m¹i Héi An ra ®êi vµ nhanh chãng trë thµnh n¬i giao lu bu«n b¸n víi Bå §µo Nha, Hµ Lan, NhËt B¶n, Trung Quèc… Héi An ®· trë thµnh mét trung t©m th¬ng m¹i lín, mét th¬ng c¶ng sÇm uÊt ë miÒn Trung níc ta vµo thÕ kû XIX. ë Nam Bé, tõ thÕ kû XVII còng ®· h×nh thµnh c¸c trung t©m th¬ng m¹i lín bu«n b¸n víi níc ngoµi nh Cï Lao phè trªn s«ng §ång Nai, Mü Tho trªn s«ng TiÒn, Hµ Tiªn trªn bê VÞnh Th¸i Lan… Ngoµi ra, theo sö s¸ch th× tríc thÕ kû thø XVII ë ViÖt Nam còng ®· xuÊt hiÖn mét sè trung t©m quan hÖ trao ®æi bu«n b¸n ë c¸c vïng h¶i ®¶o, biªn giíi ®Ó trao ®æi kinh tÕ víi mét sè níc nh Trung Quèc, M· Lai, Xiªm La, Nam D¬ng… Nh vËy, m« h×nh khu kinh tÕ ®Æc biÖt ®· tõng cã thêi kú xuÊt hiÖn vµ tån t¹i ë ViÖt Nam. TÝnh ®Õn thêi ®iÓm nµy, ViÖt Nam míi chuyÓn ®æi tõ c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung, quan liªu, bao cÊp, sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN ®îc h¬n 10 n¨m, mét thêi gian cßn qu¸ Ýt ®Ó chóng ta rót ra ®îc nh÷ng kinh nghiÖm tèt c¶i tiÕn nÒn kinh tÕ. Tuy nhiªn, trong thêi gian qua, chóng ta ®· cã mét sè m« h×nh kinh tÕ míi ra ®êi nh c¸c Khu c«ng nghiÖp (KCN), Khu chÕ xuÊt (KCX), vµ ®îc x©y dùng ë kh¾p c¸c vïng trong c¶ níc. PhÇn lín c¸c KCN, KCX ®Òu míi ®i vµo ho¹t ®éng vµ kÕt qu¶ ban ®Çu lµ rÊt kh¶ quan. Trong ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn kinh tÕ ®a d¹ng vµ c¹nh tranh gay g¾t nh hiÖn nay th× viÖc hîp t¸c vµ héi nhËp víi m«i trêng quèc tÕ lµ xu híng cña thêi ®¹i. Do ®ã, viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ kh«ng chØ ®¬n thuÇn bã hÑp trong m« h×nh KCN tËp trung mµ ®iÒu kiÖn chóng ta cßn cho phÐp thµnh lËp mét sè m« h×nh kinh tÕ míi cã môc ®Ých vµ yªu cÇu cao h¬n, ph¸t triÓn toµn diÖn ë mét sè vïng nhÊt ®Þnh, ®Ó ph¸t huy tÝnh ®a d¹ng, tù do c¹nh tranh trong s¶n xuÊt vµ kinh doanh bu«n b¸n víi níc ngoµi, ®ã lµ c¸c §KKT. §Ó ¸p dông cã hiÖu qu¶ m« h×nh §KKT cña Trung Quèc vµo ViÖt Nam, chóng ta cÇn nghiªn cøu nh÷ng thµnh c«ng vµ c¶ nh÷ng h¹n chÕ cña m« h×nh nµy khi ph¸t triÓn trªn ®Êt níc b¹n, tõ ®ã vËn dông cã chän läc vµo hoµn c¶nh cô thÓ cña níc ta. M« h×nh §KKT ë ViÖt Nam cã thÓ kh¸c Trung Quèc vÒ c¸ch lµm, vÒ quy m«, nhng nh÷ng ®Æc trng chñ yÕu cña §KKT th× vÉn kh«ng cã g× thay ®æi. Trung Quèc lµ mét ®Êt níc cã diÖn tÝch vµ d©n sè lín gÊp nhiÒu lÇn níc ta. ViÖc x©y dùng 5 §KKT víi quy m« trªn 35.000 km2 chØ chiÕm mét tû lÖ nhá so víi diÖn tÝch c¶ níc. ViÖt Nam ®Êt hÑp, d©n sè Ýt h¬n Trung Quèc nhiÒu lÇn, t×nh h×nh kinh tÕ x· héi cña ViÖt Nam còng kh«ng gièng Trung Quèc. NÕu chóng ta lËp vµi ba Th©m QuyÕn, ®Êt níc sÏ bÞ co hÑp l¹i tríc søc bµnh tríng cña lo¹i t« nhîng dµi h¹n nµy. Do ®ã viÖc häc tËp kinh nghiÖm cña níc b¹n lµ cÇn thiÕt, nhng lµm sao ®Ó m« h×nh nµy phï hîp víi ®iÒu kiÖn ®Êt níc ta hiÖn nay vµ trong t¬ng lai lµ ®iÒu cÇn suy nghÜ, ®ßi hái sù nç lùc rÊt lín cña c¸c Bé, ngµnh liªn quan, ®ång thêi còng ®ßi hái sù phèi hîp chÆt chÏ ë tÇm vÜ m« vµ vi m«, tõ Trung ¬ng ®Õn ®Þa ph¬ng, tõ ®Þa ph¬ng ®Õn tõng doanh nghiÖp. Díi ®©y lµ mét sè kiÕn nghÞ ®èi víi Nhµ níc, ®Þa ph¬ng vµ c¸c doanh nghiÖp trong viÖc ¸p dông m« h×nh §KKT ë ViÖt Nam: 1. §èi víi Nhµ níc: 1.1. ViÖc ra ®êi mét m« h×nh kinh tÕ míi theo kiÓu §KKT cÇn ®îc nghiªn cøu, chuÈn bÞ chu ®¸o vÒ nhiÒu mÆt. Do ®ã, cÇn thiÕt ph¶i cã mét c¬ quan chuyªn m«n lµm ®Çu mèi ®Ó phèi hîp víi c¸c Bé, ngµnh trong viÖc nghiªn cøu, ®Ò xuÊt nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan. HiÖn nay, chÝnh phñ ®· cã c¬ quan chuyªn m«n theo dâi, qu¶n lý c¸c KCN, KCX, Khu c«ng nghÖ cao. §©y lµ mét thuËn lîi rÊt lín cho sù h×nh thµnh mét c¬ quan chuyªn qu¶n lý c¸c vÊn ®Ò vÒ ®Æc khu. Nhµ níc cã thÓ xem xÐt viÖc thµnh lËp riªng mét bé phËn chuyªn tr¸ch trªn c¬ së t¸ch tõ c¸c c¬ quan qu¶n lý KCN, KCX, hoÆc còng cã thÓ bè trÝ s¾p xÕp ®Ó c¸c c¬ quan nµy phô tr¸ch lu«n c¸c c«ng viÖc cña ®Æc khu trong thêi gian ®Çu nghiªn cøu thµnh lËp. 1.2. Lùa chän ®Þa ®iÓm x©y dùng phï hîp trªn c¬ së x¸c ®Þnh râ thùc tr¹ng kinh tÕ vµ ®iÒu kiÖn tù nhiªn tõng vïng l·nh thæ. Thùc tÕ x©y dùng c¸c §KKT ë Trung Quèc cho thÊy vai trß cña viÖc lùa chän vÞ trÝ lµ v« cïng quan träng, ®ãng gãp mét phÇn lín vµo sù thµnh c«ng cña c¸c ®Æc khu. C¸c §KKT cña Trung Quèc ®Òu ®îc x©y dùng t¹i c¸c khu vùc cã ®iÒu kiÖn ®Þa lý thuËn lîi, cã c¶ ®êng s«ng vµ ®êng biÓn, giao th«ng th«ng suèt, vµ ®Æc biÖt, c¸c khu vùc nµy ®Òu cã mèi quan hÖ mËt thiÕt víi c¸c trung t©m kinh tÕ, tµi chÝnh cña khu vùc nh Hång K«ng, Ma Cao th«ng qua mét sè lîng ®«ng ®¶o Hoa kiÒu. ChÝnh nh÷ng mèi quan hÖ nµy ®· trë thµnh chiÕc cÇu nèi quan träng, ®a c¸c §KKT nhanh chãng hoµ nhËp víi nÒn kinh tÕ s«i ®éng cña khu vùc vµ thÕ giíi. Nh×n vµo thùc tÕ ë ViÖt Nam, c¸c KCN vµ KCX còng ®îc thµnh lËp t¹i mét sè ®Þa bµn cã vÞ trÝ quan träng ®èi víi tõng vïng lín vµ ®èi víi c¶ níc (phÝa B¾c lµ khu vùc Hµ Néi - H¶i Phßng - Qu¶ng Ninh, phÝa Nam lµ khu vùc thµnh phè Hå ChÝ Minh - Bµ RÞa - Vòng TÇu - C«n §¶o, miÒn Trung lµ §µ N½ng vµ mét sè thµnh phè c¶ng kh¸c). C¸c khu vùc ®îc quy ho¹ch x©y dùng KCN, KCX ®Òu lµ nh÷ng n¬i cÇn thu hót ®Çu t cña c¶ níc vµ cña níc ngoµi ®Ó ph¸t huy m¹nh mÏ vai trß trung t©m kinh tÕ, v¨n ho¸, khoa häc kü thuËt, ®Çu mèi ph¸t triÓn ®èi ngo¹i vµ mËu dÞch quèc tÕ, liªn kÕt thóc ®Èy vµ l«i kÐo c¸c vïng kh¸c ph¸t triÓn. Tuy nhiªn trªn thùc tÕ, nh÷ng kÕt qu¶ do vÞ trÝ thuËn lîi mang l¹i kh«ng lín, thËm chÝ cã nh÷ng khu kh«ng tËn dông ®îc g× tõ nh÷ng lîi thÕ ®ã. Nh÷ng kinh nghiÖm x©y dùng KCN, KCX cña chóng ta ®· cho thÊy nh÷ng h¹n chÕ trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu vµ triÓn khai. Tõ ®ã cã thÓ thÊy r»ng, viÖc xem xÐt vµ nhËn ®Þnh râ ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi cña c¸c vïng tríc khi lËp dù ¸n thö nghiÖm m« h×nh §KKT lµ rÊt quan träng vµ cÇn thiÕt. Ngoµi nh÷ng nhiÖm vô nh thu hót c«ng nghÖ vµ kinh nghiÖm qu¶n lý hiÖn ®¹i, t¨ng cêng xuÊt khÈu thu ngo¹i tÖ, §KKT cßn cã mét nhiÖm vô kh¸c, ®ã lµ lµm ®éng lùc cho c¸c khu vùc xung quanh cïng ph¸t triÓn, gãp phÇn khai th¸c tiÒm n¨ng vèn cã cña tØnh, thµnh phè n¬i x©y dùng ®Æc khu. ChÝnh v× thÕ, ®Ó t¹o tiÒn ®Ò cho sù ra ®êi cña mét m« h×nh khu kinh tÕ míi, chÝnh phñ cÇn tiÕn hµnh kh¶o s¸t t×nh h×nh cô thÓ, n¾m v÷ng thÕ m¹nh cña tõng ®Þa ph¬ng, tõ ®ã ®a ra danh s¸ch nh÷ng n¬i cã ®iÒu kiÖn ¸p dông m« h×nh §KKT. 1.3. X©y dùng hµnh lang ph¸p lý thèng nhÊt vµ ban hµnh hÖ thèng nh÷ng chÝnh s¸ch u ®·i ®Ó t¹o mét m«i trêng ®Çu t hÊp dÉn vµ hiÖu qu¶. ë ViÖt Nam, chÝnh phñ níc ta ®· ban hµnh mét sè NghÞ ®Þnh nh»m khuyÕn khÝch vµ ®¶m b¶o ho¹t ®éng ®Çu t cña níc ngoµi t¹i ViÖt Nam víi nh÷ng quy ®Þnh th«ng tho¸ng h¬n, u ®·i nhiÒu h¬n cho c¸c doanh nghiÖp níc ngoµi, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi vÒ mÆt ph¸p lý cho qu¸ tr×nh ®Çu t ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh. HiÖn nay, luËt ¸p dông trong c¸c KCN, KCX chñ yÕu ®îc x©y dùng theo quy ®Þnh cña LuËt doanh nghiÖp, LuËt khuyÕn khÝch ®Çu t trong níc, LuËt ®Çu t níc ngoµi, LuËt ®Êt ®ai. Tuy nhiªn, hÖ thèng ph¸p luËt nµy cßn cha ®ång bé, quan träng h¬n lµ gi÷a ý tëng cña ph¸p luËt vµ thùc hiÖn trong thùc tÕ cßn cã kho¶ng c¸ch. Trªn thùc tÕ, cã n¬i c¸n bé thùc thi nhiÖm vô ®· lµm mÐo mã quy ®Þnh cña ph¸p luËt, g©y phiÒn hµ, nhòng nhiÔu, lµm n¶n lßng c¸c nhµ ®Çu t, thui chét c¬ héi kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp. VÒ c¬ chÕ qu¶n lý nhµ níc trong KCN, KCX, b¾t ®Çu tõ n¨m 1997, chóng ta ®· chuyÓn sang c¬ chÕ qu¶n lý “mét cöa, t¹i chç” th«ng qua c¬ chÕ uû quyÒn cho Ban qu¶n lý c¸c KCN cÊp tØnh thùc hiÖn mét sè chøc n¨ng qu¶n lý. NhiÖm vô cña c¸c Ban qu¶n lý KCN cÊp tØnh lµ thùc hiÖn qu¶n lý mét cöa ®èi víi KCN, KCX, tËp trung tríc hÕt vµo c«ng t¸c vËn ®éng, xóc tiÕn ®Çu t, cÊp giÊy phÐp ®Çu t vµ qu¶n lý ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp KCN. §Ó thùc hiÖn nhiÖm vô nµy, c¸c Ban qu¶n lý KCN ®· ®îc Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t uû quyÒn cÊp giÊy phÐp ®Çu t cho c¸c dù ¸n cã vèn ®Çu t níc ngoµi; Bé Th¬ng m¹i uû quyÒn qu¶n lý xuÊt nhËp khÈu; Bé Lao ®éng - Th¬ng binh vµ X· héi uû quyÒn qu¶n lý lao ®éng, cÊp giÊy phÐp lao ®éng cho ngêi níc ngoµi; Phßng Th¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp ViÖt Nam uû quyÒn cÊp giÊy chøng nhËn xuÊt xø hµng ho¸, Bé x©y dùng híng dÉn qu¶n lý ®Çu t x©y dùng trong KCN, Tæng côc H¶i quan híng dÉn ho¹t ®éng h¶i quan trong KCN, KCX. VÒ c¬ b¶n, b»ng c¬ chÕ uû quyÒn, Ban qu¶n lý KCN cÊp tØnh ®· ®îc trao quyÒn quyÕt ®Þnh nhiÒu h¬n trong qu¶n lý KCN, gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ vµ hiÖu lùc qu¶n lý nhµ níc ®èi víi KCN, rót ng¾n h¬n thñ tôc hµnh chÝnh, phÇn nµo gi¶i to¶ vÒ mÆt t©m lý cho c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi vÒ chÝnh s¸ch cña Nhµ níc ta ®èi víi khu vùc FDI nãi chung vµ KCN nãi riªng. Tuy nhiªn, thùc tÕ thi hµnh c¬ chÕ nµy vÉn cßn nhiÒu tÇng nÊc, chång chÐo, thñ tôc phiÒn hµ: tuy ®· ®îc uû quyÒn nhng cã kh©u c«ng viÖc vÉn ph¶i xin ý kiÕn c¬ quan Trung ¬ng. Ngoµi ra, sù phèi kÕt hîp gi÷a Ban qu¶n lý vµ c¸c Së thuéc tØnh cha thËt th«ng suèt, nhiÒu khi cßn cè t×nh g©y khã kh¨n cho nhau, ¶nh hëng ®Õn hiÖu qu¶ c«ng viÖc. Bªn c¹nh ®ã cßn ph¶i kÓ ®Õn th¸i ®é lµm viÖc cña nh÷ng c¸n bé cÊp phÐp vµ nh÷ng quy ®Þnh “kh«ng cã trong v¨n b¶n” còng ®· t¹o nªn nh÷ng Ên tîng kh«ng tèt ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi. Tríc nh÷ng hiÖn tr¹ng trªn, ®Ó t¹o mét m«i trêng ®Çu t th«ng tho¸ng vµ u ®·i, hÖ thèng ph¸p luËt chÆt chÏ vµ thèng nhÊt, nhiÖm vô ®Æt ra cho nh÷ng nhµ lµm luËt cña chóng ta lµ hÕt søc nÆng nÒ. Thùc tiÔn m« h×nh §KKT ë Trung Quèc cho thÊy r»ng, trong suèt qu¸ tr×nh x©y dùng, chÝnh phñ Trung Quèc lu«n qu¸n triÖt nguyªn t¾c “Kh«ng cho tiÒn, chØ cho chÝnh s¸ch”, tøc lµ chÝnh phñ kh«ng ®Çu t vèn ®Ó hç trî cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu, mµ chØ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ th«ng qua nh÷ng chÝnh s¸ch u ®·i, nh u ®·i vÒ thuÕ, phÝ sö dông ®Êt, thêi h¹n miÔn gi¶m thuÕ… V× t¬ng lai cña mét khu kinh tÕ ®Æc biÖt sÏ xuÊt hiÖn nay mai trªn ®Êt níc ViÖt Nam, ngay tõ h«m nay chÝnh phñ ph¶i cã kÕ ho¹ch hoµn thiÖn toµn diÖn hÖ thèng ph¸p lý, t¹o m«i trêng u ®·i thuËn lîi cho c¸c nhµ ®Çu t trong níc vµ níc ngoµi, tríc m¾t lµ lµm lîi cho ho¹t ®éng cña c¸c KCN, KCX, vÒ l©u dµi lµ phôc vô cho mét m« h×nh §KKT mang ®Æc trng ViÖt Nam. 2. §èi víi c¸c ®Þa ph¬ng: 2.1. ChuÈn bÞ lùc lîng lao ®éng ®Þa ph¬ng cã tay nghÒ cao. Mét trong nh÷ng vai trß cña §KKT lµ t¹o c«ng ¨n viÖc lµm cho ngêi lao ®éng, gi¶i quyÕt tèt vÊn ®Ò thÊt nghiÖp ë ®Þa ph¬ng. Trong c¸c §KKT cña Trung Quèc, ngoµi lao ®éng ®Þa ph¬ng, cßn cã mét sè lîng kh«ng nhá lµ ngêi lao ®éng ®Õn tõ c¸c tØnh kh¸c. Lùc lîng lao ®éng nµy hÇu hÕt lµ lao ®éng phæ th«ng, nhng hä cã tr×nh ®é chuyªn m«n v÷ng vµng, biÕt sö dông m¸y mãc c«ng nghÖ tiªn tiÕn. §ã lµ nhê vµo nhËn thøc ®óng ®¾n cña chÝnh quyÒn c¸c ®Æc khu vÒ vai trß cña nguån nh©n lùc, tõ ®ã cã chiÕn lîc ®µo t¹o nh©n lùc cã tay nghÒ cao. Trë l¹i víi ®éi ngò lao ®éng trong c¸c KCN, KCX cña ViÖt Nam. Trong sè h¬n 3000 lao ®éng ®ang lµm viÖc t¹i hai KCN Sµi §ång B vµ Néi Bµi cña Hµ Néi chØ cã mét tû lÖ nhá lµ ngêi ®Þa ph¬ng. T¹i §ång Nai, c¸c KCN ®· tuyÓn dông ®îc trªn 4 v¹n lao ®éng, trong sè nµy cã kh«ng Ýt lao ®éng ®îc tuyÓn tõ ngoµi tØnh, trong khi ®ã vÉn cßn trªn 10 v¹n lao ®éng ®Þa ph¬ng ®ang chê viÖc lµm. HiÖn nay, ë c¸c ®Þa ph¬ng, sè lîng lao ®éng lu«n dåi dµo, nhng nguyªn nh©n chñ yÕu cña t×nh tr¹ng trªn lµ do chÊt lîng lao ®éng ®Þa ph¬ng kh«ng ®¸p øng ®îc yªu cÇu cña c«ng viÖc. Trong t¬ng lai, xu híng ®Çu t vµo KCN, nhÊt lµ c¸c KCN quy m« lín, hiÖn ®¹i, sÏ tËp trung vµo c¸c ngµnh nh : ®iÖn m¸y, ®iÖn tö, ho¸ chÊt, c¬ khÝ chÝnh x¸c, viÔn th«ng. Nhu cÇu vÒ lao ®éng cã tay nghÒ cao sÏ cµng bøc xóc h¬n. ChÝnh v× vËy, c¸c ®Þa ph¬ng cÇn cã chiÕn lîc ®µo t¹o lao ®éng tr×nh ®é cao ngay tõ h«m nay. Lîi Ých tríc m¾t lµ sÏ t¹o nguån lao ®éng cã chÊt lîng phôc vô cho nhu cÇu tuyÓn dông cña c¸c doanh nghiÖp trong KCN, KCX, gi¶i quyÕt vÊn ®Ò thÊt nghiÖp cña tØnh, trong t¬ng lai cã thÓ kÞp thêi cung cÊp lao ®éng ®Þa ph¬ng cho §KKT. 2.2. Trong qu¸ tr×nh xóc tiÕn quy ho¹ch nh÷ng khu vùc ®îc chän ®Ó x©y dùng §KKT, c¸c ®Þa ph¬ng cÇn lµm tèt vÊn ®Ò gi¶i phãng mÆt b»ng. M« h×nh §KKT ë Trung Quèc ®· cho thÊy r»ng nh÷ng lµng chµi ven biÓn – n¬i x©y dùng ®Æc khu, lµ nh÷ng vïng hoang s¬, cha ph¸t triÓn, ®Êt réng, ngêi tha, do vËy viÖc gi¶i phãng mÆt b»ng rÊt ®¬n gi¶n, kh«ng mÊt nhiÒu thêi gian. Cßn thùc tÕ x©y dùng c¸c KCN, KCX ë ViÖt Nam l¹i ngîc l¹i. C«ng t¸c quy ho¹ch lu«n gÆp khã kh¨n, viÖc ®Òn bï gi¶i phãng mÆt b»ng lu«n trë thµnh vÊn ®Ò næi cém, lµm chËm qu¸ tr×nh xóc tiÕn nh÷ng c«ng viÖc tiÕp theo, g©y phiÒn hµ cho c¸c nhµ ®Çu t trong níc vµ níc ngoµi trong viÖc x©y dùng c¬ së h¹ tÇng, thµnh lËp doanh nghiÖp. VÝ dô nh KCN §µi T ®îc cÊp giÊy phÐp tõ th¸ng 8 n¨m 1995, sau h¬n hai n¨m, ®Õn th¸ng 11 n¨m 1997 míi ®îc giao ®Êt; hay nh c¸c KCN T©n B×nh, VÜnh Léc ë thµnh phè Hå ChÝ Minh ®Òu gÆp trë ng¹i trong qu¸ tr×nh ®Òn bï gi¶i phãng mÆt b»ng. Nguyªn nh©n chñ yÕu lµ do chñ ®Çu t thiÕu vèn ®Ó ®Òn bï, v× ngoµi kho¶n ®Òn bï tµi s¶n cã trªn ®Êt, chñ ®Çu t cßn ph¶i nép thuÕ chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt vµ c¸c thø thuÕ kh¸c lªn ®Õn hµng chôc tû ®ång mçi KCN, dÉn ®Õn viÖc chñ ®Çu t ph¶i g¸nh chÞu mét kho¶n chi tr¶ qu¸ lín. Thªm vµo ®ã lµ do nguyªn nh©n ë chÝnh b¶n th©n ngêi d©n ®ang sinh sèng trªn m¶nh ®Êt ®îc quy ho¹ch. Thñ tôc nhµ ®Êt r¾c rèi khiÕn hä kh«ng an t©m khi nhËn chç ë míi. Ngoµi ra, nh÷ng ¶nh hëng cña lèi sèng v¨n ho¸ n«ng th«n ViÖt Nam, mèi quan hÖ tæ tiªn, hä téc, l¸ng giÒng cßn rÊt nÆng nÒ nªn ngêi d©n ng¹i thay ®æi m«i trêng sèng. §iÒu nµy ®· dÉn ®Õn t×nh tr¹ng mét sè ngêi nhÊt quyÕt kh«ng chÞu di rêi, g©y ¶nh hëng ®Õn tiÕn ®é gi¶i phãng mÆt b»ng. §Ó kh¾c phôc vÊn ®Ò trªn nh»m t¹o thuËn lîi cho viÖc x©y dùng c¬ së h¹ tÇng cña §KKT, chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng cÇn ®a ra nh÷ng chÝnh s¸ch ®Òn bï hîp t×nh, hîp lý, ®Ó kh«ng tèn nhiÒu thêi gian vµ tiÒn b¹c cña c¸c nhµ ®Çu t, ®ång thêi còng khiÕn ngêi d©n yªn t©m t¸i ®Þnh c ë n¬i ë míi. C¸c ®Þa ph¬ng cã thÓ thµnh lËp mét ®éi ngò tuyªn truyÒn viªn giµu kinh nghiÖm vµ nhiÖt t×nh, ®Õn tõng hé d©n gióp hä hiÓu râ lîi Ých tríc m¾t vµ l©u dµi cña §KKT – m« h×nh sÏ ®îc x©y dùng nay mai trªn chÝnh m¶nh ®Êt cña hä. §iÒu nµy ®ßi hái sù nç lùc rÊt lín cña chÝnh quyÒn c¸c ®Þa ph¬ng. 2.3. X©y dùng hÖ thèng chÝnh s¸ch u ®·i thu hót ®Çu t cho ®Þa ph¬ng m×nh. Trong c¬ cÊu tæ chøc hµnh chÝnh tËp trung nh ë ViÖt Nam hiÖn nay, viÖc chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng x©y dùng chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch thu hót ®Çu t cho riªng m×nh lµ ®iÒu kh«ng ®¬n gi¶n. HÇu hÕt c¸c vÊn ®Ò khã kh¨n víng m¾c ®Òu n»m ë c¸c lÜnh vùc ®Êt ®ai, thuÕ m¸, tµi chÝnh..., mµ nh÷ng vÊn ®Ò nµy l¹i lÖ thuéc vµo chÝnh s¸ch chung cña Trung ¬ng hoÆc ph¶i thùc hiÖn theo luËt chung cña c¶ níc. VÒ nguyªn t¾c, c¸c gi¶i ph¸p “n»m trong tÇm tay” cña chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng chØ cßn lµ c¸c biÖn ph¸p “phi tµi chÝnh” nh c¶i c¸ch thñ tôc hµnh chÝnh, t vÊn, cung cÊp th«ng tin,… Tuy vËy, b»ng sù nç lùc vµ khÐo lÐo cña m×nh, nhiÒu ®Þa ph¬ng ®· x©y dùng ®îc nh÷ng biÖn ph¸p thÝch øng, võa phï hîp víi quy ®Þnh cña ph¸p luËt, võa t¹o ra sù hÊp dÉn ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t h¬n lµ nh÷ng ®Þa ph¬ng kh¸c. §©y lµ mét thuËn lîi rÊt lín cÇn ®îc ph¸t huy nh»m thu hót nhiÒu vèn, c«ng nghÖ vµ kü thuËt cho tØnh khi §KKT ®îc x©y dùng. Ngoµi ra, nh÷ng biÖn ph¸p vµ chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ®ang ®îc thi hµnh ë c¸c ®Þa ph¬ng ®Òu ®îc thùc hiÖn trªn c¬ së mét QuyÕt ®Þnh cña UBND. V× thÕ, sù quan t©m vµ chØ ®¹o cña UBND còng nh sù phèi hîp ®ång bé gi÷a c¸c c¬ quan chøc n¨ng trªn ®Þa bµn tØnh, thµnh phè lµ mét tiÒn ®Ò quan träng trong qu¸ tr×nh x©y dùng c¸c biÖn ph¸p khuyÕn khÝch thu hót ®Çu t. 2.4. Quan t©m nghiªn cøu vÊn ®Ò m«i trêng cho nh÷ng vïng ®îc quy ho¹ch x©y dùng §KKT. Qu¸ tr×nh CNH - H§H ®· lµm cho nÒn kinh tÕ níc ta cã nh÷ng bíc ph¸t triÓn vît bËc. Song nh÷ng hËu qu¶ mµ nã ®Ó l¹i còng hÕt søc nÆng nÒ. Sù ra ®êi cña c¸c KCN, KCX ®¸nh dÊu bíc ph¸t triÓn míi cña nÒn c«ng nghiÖp non trÎ cña níc ta. Song hiÖn nay, « nhiÔm m«i trêng do c«ng nghiÖp g©y ra ®ang lµ mèi lo kh«ng chØ cña riªng c¸c cÊp l·nh ®¹o Nhµ níc mµ nã ®· trë thµnh vÊn ®Ò cÇn ®îc chÝnh c¸c ®Þa ph¬ng gi¶i quyÕt. Sù cÈu th¶ trong c«ng t¸c xö lý níc vµ r¸c th¶i c«ng nghiÖp ®· g©y « nhiÔm trÇm träng ®èi víi nhiÒu dßng s«ng vµ khu vùc xung quanh c¸c KCN, KCX. VÝ dô: t¹i KCN Biªn Hoµ I, h¬n 60 nhµ m¸y x¶ níc th¶i ra s«ng §ång Nai víi lu lîng níc th¶i kho¶ng 200.000 m3/ngµy ®ªm víi nh÷ng møc ®é « nhiÔm kh¸c nhau, ®iÓn h×nh lµ: - Nhµ m¸y giÊy §ång Nai Cogido: lu lîng níc th¶i kho¶ng 15000 m3/ngµy ®ªm, COD = 874 – 960 mg/l; pH = 9,66 - 9,98; lignin = 1280 mg/l. - Nhµ m¸y giÊy §«ng HiÖp: lu lîng níc th¶i kho¶ng 8000 m3/ngµy ®ªm; COD = 3733 mg/l; pH = 10,9; lignin = 1280 mg/l. - Nhµ m¸y ho¸ chÊt Biªn Hoµ VINACO: Cl = 22000 mg/l T¹i thµnh phè Hå ChÝ Minh, nh÷ng khu vùc « nhiÔm c«ng nghiÖp nÆng nhÊt ph¶i kÓ ®Õn lµ: khu vùc suèi C¸i, Xu©n Trêng, suèi Nhum ë Thñ §øc, cã kho¶ng 20 nhµ m¸y cã níc th¶i thuéc diÖn « nhiÔm nÆng lµm ¶nh hëng ®Õn nguån níc cña c¸c x· Linh Trung, Linh Xu©n, T©n Phó vµ Long Th¹nh Mü; vµ khu vùc c«ng nghiÖp Phíc Long, quËn 9. Bªn c¹nh vÊn ®Ò « nhiÔm nguån níc do níc th¶i vµ chÊt th¶i c«ng nghiÖp, « nhiÔm kh«ng khÝ còng lµ mét vÊn ®Ò cÇn hÕt søc quan t©m, ®Æc biÖt ®èi víi c¸c nhµ m¸y thuéc c¸c lÜnh vùc nh: nhiÖt ®iÖn, luyÖn kim, c«ng nghiÖp s¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng, c«ng nghiÖp chÕ biÕn kho¸ng s¶n. §øng tríc t×nh tr¹ng « nhiÔm m«i trêng ®ang diÔn ra hÕt søc nghiªm träng t¹i nh÷ng khu vùc cã c¸c KCN, KCX ho¹t ®éng, c¸c ®Þa ph¬ng cÇn cã sù nghiªn cøu kü lìng nh÷ng ph¬ng ¸n xö lý c¸c lo¹i chÊt th¶i tríc khi x©y dùng §KKT. Bªn c¹nh ®ã chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng còng nªn ®Ò ra khung h×nh ph¹t ®èi víi nh÷ng doanh nghiÖp vi ph¹m vµo quy ®Þnh b¶o vÖ m«i trêng còng nh g©y « nhiÔm m«i trêng trong khu, ®ång thêi xö lý nghiªm kh¾c nh÷ng doanh nghiÖp kh«ng chÊp hµnh ®óng quy ®Þnh nµy. Cã nh vËy, §KKT ®îc x©y dùng míi cã thÓ ho¹t ®éng hiÖu qu¶ vµ bÒn v÷ng, thùc hiÖn ®óng vai trß cña m×nh lµ ph¸t triÓn kinh tÕ trong vïng vµ kÐo theo sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña nh÷ng vïng kh¸c. 3. §èi víi c¸c doanh nghiÖp: Bªn c¹nh nh÷ng nç lùc cña Nhµ níc vµ chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng, ®Ó gãp phÇn vµo viÖc h×nh thµnh nªn nh÷ng §KKT mang mµu s¾c ViÖt Nam, cÇn cã sù ®ãng gãp kh«ng nhá cña c¸c doanh nghiÖp. 3.1. C¸c doanh nghiÖp cÇn chó träng c«ng t¸c gi¸o dôc ®µo t¹o, n©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n cho c¸n bé qu¶n lý, n©ng cao kü thuËt tay nghÒ cho ®éi ngò c«ng nh©n. HiÖn nay, mÆt b»ng chung vÒ tr×nh ®é trong c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cßn ë møc trung b×nh, cha cã g× vît tréi so víi c¸c níc trong khu vùc. Thùc tiÔn ho¹t ®éng ë c¸c §KKT cña Trung Quèc cho thÊy r»ng, hÇu hÕt c¸c nhµ ®Çu t trong ®Æc khu ®Òu ®Õn tõ c¸c níc t b¶n ph¸t triÓn, n¬i mµ tr×nh ®é qu¶n lý vµ tr×nh ®é chuyªn m«n ®· ®¹t ®Õn møc xuÊt s¾c. Víi lîi thÕ cña ngêi ®i sau, tiÕp thu nh÷ng kinh nghiÖm vµ tinh hoa cña nh÷ng níc ®i tríc, chóng ta nh×n nhËn ®îc tÇm quan träng cña vÊn ®Ò “tr×nh ®é”. Kho¶ng c¸ch vÒ tr×nh ®é gi÷a c¸c doanh nghiÖp trong níc vµ doanh nghiÖp níc ngoµi ®ang ®Çu t t¹i ViÖt Nam còng ®· ®Æt ra cho c¸c doanh nghiÖp bµi to¸n tù nç lùc rót ng¾n kho¶ng c¸ch chªnh lÖch nµy. Kh«ng cã g× kh¸c h¬n lµ mçi doanh nghiÖp ngoµi vÊn ®Ò tËp trung kinh doanh, ph¶i cã kÕ ho¹ch båi dìng n©ng cao tr×nh ®é qu¶n lý vµ tr×nh ®é chuyªn m«n cho c¸n bé c«ng nh©n viªn cña m×nh. §©y ®· trë thµnh vÊn ®Ò nãng cÇn ®îc c¸c doanh nghiÖp gi¶i quyÕt ngay cµng sím cµng tèt chø kh«ng thÓ tr«ng chê vµo sù hç trî cña Nhµ níc hay ®Þa ph¬ng. Sù ra ®êi cña §KKT sÏ ®îc sù phª chuÈn ®ång ý cña Trung ¬ng, ®îc sù gióp ®ì cña tØnh, thµnh phè, nhng nh÷ng tÕ bµo cña §KKT l¹i chÝnh lµ c¸c doanh nghiÖp. Cho dï kho¶ng c¸ch vÒ tr×nh ®é cã xa ®Õn mÊy th× doanh nghiÖp trong níc vµ doanh nghiÖp níc ngoµi sÏ cïng tån t¹i trong mét m«i trêng, cïng kinh doanh vµ cïng c¹nh tranh mét c¸ch b×nh ®¼ng. ChÝnh v× vËy, ®Ó kh«ng bÞ bÊt ngê, c¸c doanh nghiÖp kh«ng cã c¸ch nµo h¬n lµ ph¶i tù hoµn thiÖn yÕu tè con ngêi, kh«ng ngõng cËp nhËt nh÷ng kiÕn thøc míi vÒ kinh doanh, ®Çu t, ®èi t¸c, thÞ trêng ®Ó chuÈn bÞ cho nh÷ng t×nh huèng sÏ ®Õn trong t¬ng lai. 3.2. C¸c doanh nghiÖp cÇn n¨ng ®éng, s¸ng t¹o trong viÖc t×m kiÕm ph¬ng thøc kinh doanh míi, n©ng cao uy tÝn, qu¶ng b¸ th¬ng hiÖu cña m×nh. Tríc sù c¹nh tranh gay g¾t cña c¬ chÕ më cöa hiÖn nay, doanh nghiÖp nµo thùc sù n¨ng ®éng míi mong tån t¹i ®îc l©u dµi. Mét xu thÕ tiªu cùc trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y lµ, mét sè doanh nghiÖp Nhµ níc do kh«ng thÝch øng ®îc víi ph¬ng thøc lµm ¨n míi nªn bÞ thua lç dÉn ®Õn ph¸ s¶n, hµng lo¹t doanh nghiÖp t nh©n, c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n tù thµnh lËp nªn råi còng ph¶i ®ãng cöa sau mét thêi gian ng¾n. TÊt c¶ nh÷ng hiÖn tîng ®ã lµ do b¶n th©n c¸c doanh nghiÖp nµy kh«ng chÞu ®éng n·o suy nghÜ ®Ó t×m cho m×nh mét híng ®i riªng, hä chØ biÕt rËp khu«n theo nh÷ng g× ®· cã s½n. ChÝnh v× vËy, kÕt qu¶ tÊt yÕu lµ hä sÏ bÞ ®µo th¶i khái th¬ng trêng. Bªn c¹nh t×nh tr¹ng ®¸ng buån trªn, kh«ng Ýt doanh nghiÖp cña chóng ta ®· biÕt t×m tßi nh÷ng ph¬ng ph¸p lµm ¨n kinh doanh míi, nhËp khÈu nguyªn liÖu tõ níc ngoµi, s¶n phÈm ®Çu ra l¹i xuÊt khÈu ra níc ngoµi, thu lîi cho ng©n s¸ch Nhµ níc nguån ngo¹i tÖ ®¸ng kÓ. §Ó ®ãn nhËn mét m« h×nh §KKT, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn cã sù chuÈn bÞ kü cµng vÒ nhiÒu mÆt, v× cïng víi sù xuÊt hiÖn cña §KKT lµ sù cã mÆt cña rÊt nhiÒu c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi. Mét m«i trêng c¹nh tranh khèc liÖt sÏ ®îc thiÕt lËp, t¹o ra th¸ch thøc kh«ng nhá cho c¸c doanh nghiÖp trong níc. NÕu chóng ta kh«ng vËn ®éng tríc khi ph¶i ®èi mÆt trùc tiÕp víi nh÷ng khã kh¨n nµy th× chóng ta sÏ sím bÞ thÊt b¹i. Cho dï §KKT vÉn chØ lµ m« h×nh cßn n»m trªn giÊy ®èi víi nÒn kinh tÕ ViÖt Nam, vµ cßn cÇn nhiÒu sù tham kh¶o nghiªn cøu cña c¸c nhµ nghiªn cøu chiÕn lîc ph¸t triÓn cña ®Êt níc, nhng sù c¹nh tranh vµ nh÷ng th¸ch thøc ®Æt ra víi c¸c doanh nghiÖp trong níc th× ®· vµ ®ang tån t¹i tõ khi ViÖt Nam thùc hiÖn më cöa vµo n¨m 1986. Mét sè doanh nghiÖp ®· lùa chän ph¬ng thøc kinh doanh qua Internet, th«ng qua m¹ng th«ng tin toµn cÇu nµy ®Ó n©ng cao uy tÝn doanh nghiÖp, qu¶ng b¸ th¬ng hiÖu s¶n phÈm, t×m kiÕm ®èi t¸c kinh doanh. Cã thÓ nãi r»ng, cho ®Õn nay ®· cã rÊt nhiÒu s¶n phÈm cña chóng ta t×m ®îc chç ®øng trªn thÞ trêng thÕ giíi. Chóng ta hoµn toµn cã quyÒn tin tëng vµo sù n¨ng ®éng, s¸ng t¹o cña ®éi ngò doanh nh©n ViÖt Nam h«m nay, nh÷ng ngêi sÏ gãp phÇn kh«ng nhá vµo sù thµnh c«ng cña §KKT trong t¬ng lai. KÕt luËn M« h×nh §Æc khu kinh tÕ trªn thÕ giíi ®· cã lÞch sö ph¸t triÓn rÊt l©u ®êi. §Æc khu kinh tÕ ®îc thµnh lËp kh«ng chØ v× lîi Ých cña b¶n th©n nã mµ cßn v× kÕ ho¹ch ph¸t triÓn chung cña ®Êt níc. KÕt qu¶ ®em l¹i tõ §Æc khu kinh tÕ theo vÕt dÇu loang sÏ t¸c ®éng ®Õn c¸c vïng xung quanh vµ ra toµn quèc. V× vËy, hÇu hÕt c¸c níc thµnh lËp §Æc khu kinh tÕ ®Òu coi ®©y lµ m« h×nh thÝ ®iÓm ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt níc. ë Trung Quèc, §Æc khu kinh tÕ b¾t ®Çu ®îc thµnh lËp tõ n¨m 1980 cña thÕ kû XX. MÆc dï ra ®êi trong hoµn c¶nh nÒn kinh tÕ gÆp nhiÒu khã kh¨n, nhng m« h×nh §Æc khu kinh tÕ cña Trung Quèc ®· thu ®îc nhiÒu thµnh c«ng lín, ®ãng gãp ®¸ng kÓ cho sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ ®Êt níc. Tuy nhiªn, bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu ®· ®¹t ®îc, ë c¸c §Æc khu kinh tÕ vÉn cßn tån t¹i nhiÒu nhîc ®iÓm cha thÓ kh¾c phôc ®îc. ViÖt Nam trong thêi kú më cöa hiÖn nay, ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ, ®Èy nhanh qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc, chóng ta hoµn toµn cã thÓ x©y dùng c¸c §Æc khu kinh tÕ. Song, sù kh¸c biÖt vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi khiÕn chóng ta kh«ng thÓ rËp khu«n m« h×nh §Æc khu kinh tÕ cña Trung Quèc, mµ ph¶i nghiªn cøu nh÷ng kinh nghiÖm cña hä ®Ó tõ ®ã t×m ra híng ®i cña riªng m×nh, x©y dùng mét m« h×nh §Æc khu kinh tÕ mang mµu s¾c ViÖt Nam.

Các file đính kèm theo tài liệu này:

B1.doc