Khóa luận Mối quan hệ giữa Hệ thống ưu đãi thuế quan phổ cập của Nhật Bản với hàng hoá xuất khẩu Việt Nam vào thị trường Nhật Bản

cùc kÓ tõ sau khi chiÕn tranh l¹nh kÕt thóc ®Õn nay, HiÖp ­íc an ninh ®ã còng kh«ng cßn lµ bïa hé mÖnh tuyÖt ®èi cho NhËt B¶n n÷a. Ngoµi ra, nh÷ng va ch¹m quan hÖ kinh tÕ th­¬ng m¹i NhËt - Mü trong thêi gian qua ®«i khi trë nªn gay g¾t vµ Mü ®· lîi dông con bµi chÝnh trÞ “HiÖp ­íc an ninh NhËt - Mü” ®Ó g©y søc Ðp víi NhËt ®· khiÕn cho NhËt tuy ph¶i tho¶ hiÖp, nh­îng bé Mü nh­ng vÉn rÊt khã chÞu. NhËt B¶n vÉn ph¶i phô thuéc vµo Mü nh­ng l¹i ®ang muèn v­ît dÇn ra khái sù phô thuéc ®ã, ®ã lµ m©u thuÉn, lµ ®éng th¸i phøc t¹p trong quan hÖ liªn minh NhËt - Mü hiÖn nay, cho dï kÓ tõ sau sù kiÖn 11-9-2001 ®Õn nay, trong lÜnh vùc hîp t¸c chèng khñng bè, NhËt vÉn lu«n thÓ hiÖn lµ b¹n ®ång minh chÆt chÏ sè 1 ë Ch©u ¸ cña mü. Quan hÖ víi Mü nh­ thÕ, cßn t×nh h×nh §«ng B¾c ¸ th× ra sao? dù b¶o thêi gian tíi cã thÓ cã nh÷ng diÔn biÕn an ninh ®èi ngo¹i rÊt phøc t¹p, g©y bÊt lîi cho NhËt B¶n. Kh¶ n¨ng mét n­íc TriÒu Tiªn thèng nhÊt cã søc m¹nh vÒ kinh tÕ vµ tiÒm lùc vò khÝ h¹t nh©n, nh÷ng c¨ng th¼ng trong quan hÖ Mü - CHDCND TriÒu Tiªn hiÖn nay; Trung Quèc víi sù t¨ng tr­ëng m¹nh vÒ kinh tÕ vµ tiÒm lùc quèc phßng ®ang kh«ng ngõng g©y ¶nh h­ëng trong khu vùc, t­¬ng lai sÏ trë thµnh ®èi thñ c¹nh tranh lín cña NhËt B¶n; Nga tuy cßn yÕu vÒ kinh tÕ nh­ng vÉn lµ c­êng quèc h¹t nh©n; CHDCND TriÒu Tiªn vµ kÓ c¶ Hµn Quèc vÉn cßn cã nh÷ng bÊt ®ång, trë ng¹i lÞch sö vµ c¶ hiÖn t¹i trong quan hÖ víi NhËt B¶n... Trong bèi c¶nh t­¬ng quan lùc l­îng ®Çy phøc t¹p trªn ®©y, khiÕn cho NhËt B¶n kh«ng thÓ kh«ng nhËn thøc s©u s¾c r»ng cÇn ph¶i ngµy cµng tÝch cùc h¬n trong c¸c gi¶i ph¸p nç lùc n©ng cao vai trß cña m×nh t¹i Ch©u ¸ b»ng c¸c ho¹t ®éng hîp t¸c kinh tÕ, trong ®ã ®Æc biÖt chó träng ®Õn c¸c n­íc ®«ng Nam ¸. Sù kiÖn Thñ t­íng NhËt B¶n J.Koizumi ®· thùc hiÖn c¸c chuyÕn c«ng du ®Õn th¨m vµ lµm viÖc víi c¸c nguyªn thñ quèc gia ASEAN, trong ®ã cã ViÖt Nam håi th¸ng 1 vµ th¸ng 4-2002 ®· kh¼ng ®Þnh thªm viÖc ®Ò cao chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i ch©u ¸ nãi chung vµ ®«ng Nam ¸ nãi riªng cña NhËt B¶n. ViÖc lµm nµy nh­ c¸c nhµ ph©n tÝch ®· b×nh luËn, kh«ng ngoµi môc ®Ých nh»m n©ng cao h¬n n÷a vÞ trÝ, vai trß c­êng quèc khu vùc Ch©u ¸ cña NhËt B¶n; ngoµi ra còng lµ nh»m ®èi phã l¹i sù lín m¹nh cña Trung Quèc ®ang c¹nh tranh m¹nh mÏ víi NhËt B¶n vÒ nhiÒu lÜnh vùc, trong ®ã ®Æc biÖt lµ lÜnh vùc kinh tÕ. ViÖc Trung Quèc gia nhËp WTO cuèi n¨m 2001, vµ cuèi n¨m 2002 võa qua Trung Quèc l¹i ký tiÕp ®­îc HiÖp ®Þnh khung vÒ tù do mËu dÞch khu vùc §«ng Nam ¸ vµo n¨m 2010 ®· lµm cho NhËt B¶n lo ng¹i vµ cµng cñng cè quyÕt t©m n©ng cao h¬n n÷a vÞ thÕ cña m×nh ë khu vùc ch©u ¸. ý t­ëng cña «ng Koizumi vÒ thµnh lËp mét khèi céng ®ång §«ng ¸ më réng bao gåm kh«ng chØ ASEAN + 3 (NhËt b¶n, Trung Quèc, Hµn Quèc) mµ cã thªm c¶ mét sè n­íc ch©u ¸ kh¸c ®· ®­îc d­a ra t¹i c¸c cuéc gÆp gì vµ lµm viÖc gi÷a «ng víi c¸c nguyªn thñ quèc gia ASEAN: In®«nªxia, Malaixia, Philippin, Myanma, Th¸i Lan, Singapo, ViÖt Nam... trong n¨m 2002 võa qua lµ sù kh¼ng ®Þnh râ quyÕt t©m ®ã cña NhËt B¶n. HiÖn nay cã ®Õn 82% hµng ho¸ nhËp khÈu vµ 78% hµng ho¸ xuÊt khÈu cña NhËt B¶n lµ do quan hÖ mËu dÞch víi khu vùc ch©u ¸ Th¸i B×nh D­¬ng. HÇu hÕt hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu, ®Æc biÖt lµ dÇu löa cña NhËt B¶n ®Òu ®i qua khu vùc biÓn §«ng ë Th¸i B×nh D­¬ng, nªn an ninh kinh tÕ còng nh­ an ninh quèc phßng cña NhËt B¶n phô thuéc rÊt lín vµo sù æn ®Þnh ë khu vùc nµy. Trong t×nh h×nh nh­ vËy, ViÖt Nam lµ mét n­íc giµu tµi nguyªn nhiÖt ®íi, cã nhiÒu kho¸ng s¶n quý hiÕm, cã nguån lao ®éng dåi dµo gi¸ rÎ l¹i n»m ë vÞ trÝ ®Þa chÝnh trÞ, kinh tÕ, qu©n sù chiÕn l­îc, cöa ngâ ¸n ngù c¸c tuyÕn ®­êng giao th«ng biÓn vµ ®­êng bé ë khu vùc §«ng Nam ¸, T©y Th¸i B×nh D­¬ng... ®­¬ng nhiªn ®­îc NhËt B¶n coi träng trong chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i ch©u ¸. §ã lµ nh÷ng lý do c¬ b¶n khiÕn cho NhËt B¶n trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y mÆc dï ®ang gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n, th¸ch thøc cña c¸c diÔn biÕn phøc t¹p kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi trong n­íc, song vÉn nç lùc hîp t¸c ph¸t triÓn kinh tÕ víi ViÖt Nam vÒ tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc th­¬ng m¹i, ®Çu t­ vµ viÖn trî ph¸t triÓn. Tõ ®Çu nh÷ng n¨m 1990 cho ®Õn nay, NhËt B¶n vÉn duy tr× ®­îc vÞ trÝ lµ b¹n hµng th­¬ng m¹i lín nhÊt cña ViÖt Nam, nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®øng thø 3 trong sè h¬n 70 quèc gia vµ vïng l·nh thæ cã FDI vµo ViÖt Nam, víi tæng sè vèn ®· ®¨ng ký riªng cña NhËt B¶n lµ h¬n 4,5 tû USD. Còng tõ nhiÒu n¨m qua, NhËt B¶n lu«n lµ nhµ tµi trî ODA lín nhÊt cho ViÖt Nam. Quan hÖ hîp t¸c h÷u nghÞ toµn diÖn trªn nhiÒu lÜnh vùc gi÷a hai n­íc, ®Æc biÖt sù hîp t¸c th­¬ng m¹i ViÖt Nam - NhËt B¶n nh÷ng n¨m qua víi nh÷ng ­u ®·i mµ NhËt dµnh cho ViÖt Nam râ rµng lµ ®· gãp phÇn quan träng vµo sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ, x©y dùng c¬ së h¹ tÇng vµ c«ng cuéc xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo ë ViÖt Nam. 2 . Khã kh¨n Kim ng¹ch bu«n b¸n hai chiÒu NhËt – ViÖt n¨m 2000 míi chØ chiÕm kho¶ng 0,53% trong tæng kim ng¹ch ngo¹i th­¬ng cña NhËt B¶n. Trong khi ®ã, sè liÖu t­¬ng øng ®èi víi mét sè n­¬c ch©u ¸ kh¸c cã quan hÖ bu«n b¸n víi NhËt B¶n lµ: Trung Quèc 13,5%, hµn Quèc 8%, Malaixia 4,5%, Singapo 4%, In®«nªxia 4%, Th¸i Lan 4%, Philippin 2,5%... Trong quan hÖ bu«n b¸n víi NhËt B¶n nhÒu n¨m qua, hÇu nh­ ViÖt Nam liªn tôc xuÊt siªu. Song xem xÐt kü, trong tæng KNXNK cña NhËt B¶n, gi¸ trÞ hµng ho¸ ViÖt Nam chØ chiÕm tû träng rÊt nhá, kho¶ng 0,6%, trong khi ®ã cña Trung Quèc lµ 14,4%, Malaixia 2,7%, Th¸i Lan 2,6%... Nh­ vËy ®· thÊy râ lµ vÞ trÝ, vai trß cña th­¬ng m¹i ViÖt Nam cßn rÊt nhá ë thÞ tr­êng NhËt B¶n, tõ ®ã cho thÊy ViÖt Nam xuÊt siªu liªn tôc nhiÒu n¨m sang NhËt B¶n chØ lµ ph¶n ¸nh quan hÖ c¬ cÊu bæ sung trong bu«n b¸n hµng ho¸ víi NhËt B¶n, hoµn toµn kh«ng ph¶n ¸nh thÕ m¹nh cña ViÖt Nam lµ xuÊt siªu, ng­îc h¼n víi quan hÖ th­¬ng m¹i NhËt - Mü, thÕ m¹nh cña NhËt lµ lu«n xuÊt siªu sang Mü. NÒn kinh tÕ NhËt B¶n cho ®Õn nay ®· tr¶i qua 4 cuéc khñng ho¶ng nÕu tÝnh tõ sau ChiÕn tranh thÕ giíi thø hai, trong ®ã cã hai cuéc khñng ho¶ng v× gi¸ dÇu löa, mét cuéc khñng ho¶ng vÒ c¬ cÊu, vµ gÇn ®©y nhÊt lµ cuéc khñng ho¶ng c¶ vÒ c¬ cÊu vµ tµi chÝnh tiÒn tÖ. Khñng ho¶ng kinh tÕ ®i liÒn víi sù biÕn ®éng bÊt th­êng khi t¨ng khi gi¶m cña ®ång yªn, nhÊt lµ víi t¸c ®éng cña ®ång yªn lªn gi¸ m¹nh so víi ®ång ®« la Mü ®· lµm s¶n xuÊt trong n­íc ®×nh trÖ, thÊt nghiÖp gia t¨ng, søc mua gi¶m sót, ®êi sèng nh©n d©n kÐm ®i, buéc nhiÒu c«ng ty NhËt ®Ó tho¸t khái ph¸ s¶n ®· ph¶i ®­a mét phÇn c¬ së s¶n xuÊt trong n­íc ra bªn ngoµi ë c¸c n­íc khu vùc ch©u ¸, trong ®ã cã ViÖt Nam. §©y còng lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n khiÕn cho c¸c n­íc ch©u ¸ hiÖn nay ®· chiÕm tíi 36% l­îng hµng xuÊt khÈu vµo NhËt B¶n, trong ®ã cã hµng ViÖt Nam. Tuy nhiªn, nh­ ®· biÕt, do tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ - kü thuËt, kinh nghiÖm s¶n xuÊt vµ kinh doanh xuÊt nhËp khÈu theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cña ViÖt Nam cßn thÊp so víi mét sè n­íc ch©u ¸ kh¸c, trong khi ®ã thÞ tr­êng NhËt B¶n l¹i lµ mét thÞ tr­êng rÊt kh¾t khe, khã tÝnh vÒ tiªu chuÈn chÊt l­îng vµ vÖ sinh kiÓm dÞch... v× thÕ nh×n chung hµng ho¸ cña ta tuy ®· vµo ®­îc thÞ tr­êng NhËt B¶n song uy tÝn vµ søc c¹nh tranh cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n, thËm chÝ ph¶i nh­îng bé , thua kÐm c¸c ®èi thñ nh­ Trung Quèc, Th¸i Lan, In®«nªxia, Malaixia, Philippin... Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, do khñng ho¶ng kinh tÕ kÐo dµi, søc mua cña thÞ tr­êng NhËt cµng bÞ gi¶m sót v× ng­êi d©n NhËt th¾t chÆt h¬n n÷a c¸c nhu cÇu ®Çu t­ vµ chi tiªu, do ®ã hµng ho¸ cña ViÖt Nam muèn tån t¹i vµ xuÊt hiÖn nhiÒu h¬n n÷a ë thÞ tr­êng NhËt B¶n lµ ®iÒu kh«ng ®¬n gi¶n, cÇn ph¶i phÈn ®Êu c¶i tiÕn, ®æi míi mÉu m· h×nh thøc, n©ng cao chÊt l­îng, ®a d¹ng ho¸ h¬n n÷a c¸c lo¹i hµng, vµ nhÊt lµ cã gi¸ rÎ h¬n so víi hµng cña Trung Quèc vµ c¸c n­íc ch©u ¸ kh¸c ®ang cã ë NhËt B¶n. §©y râ rµng ®ang lµ mét khã kh¨n, th¸ch thøc lín ®èi víi kh«ng chØ hµng ho¸ ViÖt Nam mµ c¶ hµng ho¸ cña c¸c n­íc ch©u ¸ kh¸c khi xuÊt sang thÞ tr­êng NhËt, v× thùc tÕ cho thÊy thêi gian gÇn ®©y, NhËt B¶n cïng víi c¸c n­íc ASEAN, Trung Quèc, Hµn Quèc... ®ang trong tiÕn tr×nh thùc hiÖn më cöa tù do c¸c ho¹t ®éng th­¬ng m¹i song ph­¬ng vµ ®a ph­¬ng vµo thÞ tr­êng cña nhau. C¬ héi thuËn lîi cho kinh doanh XNK hµng ho¸ gi÷a NhËt B¶n víi c¸c n­íc ch©u ¸ ®­îc më réng song tõ ®ã tÝnh c¹nh tranh gi÷a hµng ho¸ c¸c n­íc víi nhau khi vµo thÞ tr­êng NhËt còng sÏ gia t¨ng m¹nh. Kinh nghiÖm thêi gian qua cho thÊy, trong bu«n b¸n víi NhËt B¶n, c¸c doanh nghiÖp XNK cña ViÖt Nam th­êng m¾c ph¶i 3 nh­îc ®iÓm chÝnh khi xuÊt khÈu hµng ho¸ sang thÞ tr­êng nµy: - Ch­a cã kh¶ n¨ng tiÕp nhËn nh÷ng ®¬n hµng lín tõ phÝa b¹n. NÕu doanh nghiÖp ViÖt Nam tõ chèi, kh«ng chØ sÏ mÊt ®¬n hµng mµ cã khi mÊt c¶ mèi quan hÖ lµm ¨n l©u dµi - Doanh nghiÖp ViÖt Nam th­êng vi ph¹m ®iÒu kho¶n vÒ thêi h¹n giao hµng - NhiÒu hµng ho¸ cña ViÖt Nam xuÊt sang NhËt, nhÊt lµ hµng thñ c«ng mü nghÖ cã chÊt l­îng kh«ng ®ång ®Òu nªn nhiÒu l« hµng th­êng bÞ lo¹i tõ c¸c ®Þa ®iÓm kiÓm tra chÊt l­îng hµng tr­íc khi vµo thÞ tr­êng NhËt. Ngoµi ra trong nghÖ thuËt kinh doanh, ta cßn hay bÞ khã kh¨n, lóng tóng vÒ c¸ch thøc b¸n hµng, giíi thiÖu hµng lµm cho ng­êi NhËt kh«ng hiÓu râ vÒ hµng cña ta. Ng­êi NhËt kh«ng giái tiÕng anh nh­ng ng­êi ViÖt muèn tiÕp cËn thÞ tr­¬ng NhËt th× l¹i kh«ng giái tiÕng NhËt. MÆt kh¸c chi phÝ ®i l¹i, tiÒn thuª gian hµng, ¨n ë t¹i thÞ tr­êng NhËt rÊt ®¾t ®á, dÔ lµm cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam n¶n lßng. Mét khã kh¨n kh¸c n÷a trong quan hÖ th­¬ng m¹i ViÖt Nam - NhËt B¶n, nhÊt lµ víi ViÖt Nam ®ã lµ cho ®Õn nay, quan hÖ bu«n b¸n song ph­¬ng gi÷a hai n­íc vÉn ch­a ®­îc chÝnh thøc ho¸ b»ng mét hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i, do ®ã ChÝnh phñ NhËt vÉn cã thÓ ®¬n ph­¬ng ®­a ra nh÷ng h¹n chÕ hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. VÝ dô ®iÓn h×nh gÇn ®©y lµ Bé Kinh tÕ th­¬ng m¹i vµ c«ng nghiÖp (METI) NhËt B¶n ®· tr×nh ChÝnh phñ NhËt ra quyÕt ®Þnh kÐo dµi viÖc h¹n chÕ nhËp khÈu kh¨n mÆt xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ®ît hai tõ ngµy 15-4-2002 ®Õn ngµy 15-10-2002 (®îi mét lµ vµo th¸ng 10-2001). HiÖp héi C«ng NghiÖp kh¨n lau cña NhËt B¶n cßn ®Ò nghÞ ChÝng phñ NhËt thi hµnh mét sè chÝnh s¸ch nh­ t¨ng thuÕ vµ ban hµnh h¹n ng¹ch nhËp khÈu kh¨n t¾m, kh¨n mÆt gi¸ rÎ tõ Trung Quèc vµ ViÖt Nam. Tuy nhiªn so víi Trung Quèc th× khèi l­îng xuÊt khÈu kh¨n mÆt vµo thÞ tr­êng NhËt B¶n hµng n¨m cña hµng ViÖt Nam chØ b»ng 1/8 -1/9 vµ gi¸ c¶ còng cao h¬n. HiÖn ViÖt Nam cã kho¶ng 10 doanh nghiÖp vµ hµng ngh×n hé tham gia s¶n xuÊt kh¨n mÆt ®Ó xuÊt khÈu sang NhËt B¶n vµ hµng cña ViÖt Nam ®· tõng ®­îc c¸c nhµ nhËp khÈu cña NhËt B¶n ®¸nh gi¸ lµ cã chÊt l­îng cao. NhiÒu c«ng ty nh­ DÖt Minh Khai, DÖt Hµ Néi ®ang rÊt lo ng¹i v× kÓ tõ khi cã sù viÖc trªn th× hÇu nh­ c¸c c«ng ty ViÖt Nam kh«ng ký ®­îc hîp ®ång nµo víi thÞ tr­êng NhËt B¶n. §Ó sím gi¶i quyÕt khã kh¨n trªn ®©y, trong n¨m 2002 võa qua, t¹i c¸c cuéc gÆp gì gi÷a nguyªn thñ quèc gia cïng c¸c quan chøc cao cÊp cña ChÝnh phñ hai n­íc (Th¸ng 4 t¹i Hµ Néi: Thñ t­íng Phan V¨n Kh¶i vµ Thñ t­íng Koizumi ; Th¸ng 10 t¹i Tokyo: Thñ t­íng Koizumi vµ Tæng bÝ th­ N«ng §øc M¹nh) phÝa ViÖt Nam ®· tiÕp tôc ®­a ra ®Ò nghÞ phÝa NhËt cïng víi ViÖt Nam sím ký kÕt HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i song ph­¬ng nh­ng vÉn ch­a ®­îc phÝa NhËt ®¸p øng. Quan ®iÓm cña ChÝnh phñ NhËt ®· thÓ hiÖn râ víi ChÝnh phñ ViÖt Nam t¹i cuéc gÆp th¸ng 10-2002 lµ trong thêi gian tíi, cô thÓ lµ n¨m 2003 hai bªn sÏ ký kÕt tr­íc HiÖp ®Þnh song ph­¬ng vÒ b¶o hé ®Çu t­, sau ®ã míi ký HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i. PhÝa NhËt còng cho biÕt v× khu vùc n«ng nghiÖp cña hä ®­îc b¶o hé rÊt m¹nh vµ ®ang lµ mét vÊn ®Ò chÝnh trÞ - x· héi phøc t¹p, v× yªu cÇu cña ViÖt Nam vÒ viÖc NhËt B¶n më cöa tù do thÞ tr­êng n«ng s¶n, ®Ó mét sè hµng ho¸ n«ng s¶n cã thÕ m¹nh cña ViÖt Nam nh­ g¹o, t«m, c¸ vµ cµ phª xuÊt nhiÒu h¬n n÷a sang thÞ tr­êng NhËt. 3. TriÓn väng MÆc dï ®Õn nay trong quan hÖ th­¬ng m¹i ViÖt - NhËt vÉn cßn khã kh¨n, song trong xu thÕ héi nhËp vµ toµn cÇu ho¸ th­¬ng m¹i, gÇn ®©y NhËt B¶n còng ®· cã mét sè ®éng th¸i tÝch cùc liªn minh tù do th­¬ng m¹i víi mét sè quèc gia nh­ Singapo, Cana®a, Chilª vµ Mehic«; vµ NhËt còng ®ang nç lùc xóc tiÕn viÖc thµnh lËp khèi mËu dÞch tù do víi ASEAN, nh»m më réng h¬n n÷a vai trß c­êng quèc kinh tÕ ë khu vùc Ch©u ¸. §©y lµ mét thay ®æi lín trong chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i cña NhËt B¶n v× cho ®Õn tËn cuèi nh÷ng n¨m 1990, NhËt B¶n vÉn cøng r¾n kh«ng tham gia mét tho¶ thuËn th­¬ng m¹i song ph­¬ng nµo mµ chñ yÕu chØ dùa vµo c¸c tæ chøc ®a ph­¬ng nh­ Tæ chøc Th­¬ng m¹i thÕ giíi (WTO). ChÝnh v× thÕ, hy väng r»ng tr­íc nh÷ng yªu cÇu míi cña bèi c¶nh toµn cÇu ho¸ vµ khu vùc ho¸ c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ, sù thay ®æi chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i quèc tÕ cña NhËt B¶n ®­¬ng nhiªn sÏ dÉn ®Õn trong t­¬ng lai gÇn, n¨m 2003 nµy, cïng víi viÖc tiÕn tíi kû niÖm träng thÓ 30 n¨m ngµy chÝnh thøc thiÕt lËp quan hÖ ngo¹i giao ViÖt Nam - NhËt B¶n 23-9-1973 / 23-9-2003), sau khi hai n­íc ký kÕt c¸c hiÖp ®Þnh vÒ ®Çu t­ vµ th­¬ng m¹i song ph­¬ng, quan hÖ kinh tÕ nãi chung vµ quan hÖ th­¬ng m¹i ViÖt - NhËt nãi riªng sÏ cµng cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn m¹nh h¬n n÷a. §­¬ng nhiªn ®Ó ®¹t ®­îc sù ph¸t triÓn nh­ vËy, vÒ phÝa ViÖt Nam ®ßi hái chóng ta ph¶i nç lùc thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ cao nhÊt c¸c gi¶i ph¸p c¬ banr vÒ ph¸t triÓn ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam nãi chung vµ th­¬ng m¹i ViÖt - NhËt nãi riªng. §ã lµ viÖc kh«ng ngõng ®a d¹ng ho¸ mét c¬ cÊu c¸c s¶n phÈm xuÊt nhËp khÈu hîp lý cã hiÖu qu¶ cao phï hîp víi môc tiªu ph¸t triÓn mét nÒn kinh tÕ bÒn v÷ng; tiÕp tôc ®æi míi, hoµn thiÖn hÖ thèng chÝnh s¸ch kinh tÕ, c¬ chÕ qu¶n lý ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam theo h­íng n¨ng ®éng, phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ, thÞ tr­êng NhËt B¶n vµ lîi Ých ph¸t triÓn kinh tÕ cña ViÖt Nam. Ch­¬ng 3 C¸c gi¶i ph¸p nh»m khai th¸c cã hiÖu qu¶ chÕ ®é ­u ®·i thuÕ quan phæ cËp cña NhËt B¶n Cïng víi sù phôc håi kinh tÕ c¸c n­íc ®«ng ¸ sau hai n¨m 1997 - 1998 gÆp ph¶i khñng ho¶ng tµi chÝnh - tiÒn tÖ khu vùc, nÒn kinh tÕ NhËt B¶n còng ®· v­ît qua ®­îc c¬n suy tho¸i kÐo dµi tõ ®Çu thËp niªn 90 vµ b¾t ®Çu phôc håi trë l¹i sù t¨ng tr­ëng tuy cßn chËm ch¹p. Víi t×nh h×nh kh¶ quan nµy, cã thÓ dù b¸o triÓn väng ph¸t triÓn kinh tÕ khu vùc §«ng ¸ trong ®ã cã nÒn kinh tÕ NhËt B¶n vµ ViÖt Nam lµ kh¸ s¸ng sña nÕu nh­ ngoµi sù nç lùc ph¸t triÓn cña tõng n­íc, cßn cã sù phèi hîp ®ång bé sù hîp t¸c ph¸t triÓn kinh tÕ, trong ®ã cã lÜnh vùc th­¬ng m¹i. Sù hîp t¸c ph¸t triÓn nµy ®­¬ng nhiªn kh«ng thÓ t¸ch rêi khái nh÷ng t¸c ®éng céng h­ëng cña c¸c qu¸ tr×nh khu vùc ho¸, toµn cÇu ho¸ kinh tÕ ®ang diÔn ra hiÖn nay víi mét ®éng th¸i ph¸t triÓn tÊt yÕu theo c¶ hai xu h­íng: võa hîp t¸c ph¸t triÓn cïng cã lîi; võa c¹nh tranh khèc liÖt cã kÎ th¾ng ng­êi thua, cã ng­êi thu ®­îc lîi nhuËn tèi ®a, cã kÎ ph¶i chÞu thua thiÖt, tr¶ gi¸ thÊt b¹i v× sù non kÐm trong cuéc ch¬i. ChÝnh v× thÕ, lµ n­íc cã tr×nh ®é ph¸t triÓn cßn thÊp, kh«ng c©n søc víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cao cña NhËt B¶n, ®Ó tiÕp tôc thóc ®Èy quan hÖ th­¬ng m¹i ViÖt Nam - NhËt B¶n ph¸t triÓn ngµy cµng m¹nh mÏ, s«i ®éng vµ cã hiÖu qu¶ cao cao h¬n trong nh÷ng n¨m tíi, chóng ta cÇn ph¶i cã sù ®Þnh h­íng ®óng ®¾n vÒ mét kÕ ho¹c hîp t¸c, ph¸t triÓn th­¬ng m¹i gi÷a hai n­íc sao cho cã thÓ khai th¸c, ph¸t huy cã hiÖu qu¶ cao nhÊt sù ph©n c«ng trao ®æi c¸c lîi thÕ so s¸nh s½n cã cña mçi n­íc trong toµn bé tiÕn tr×nh chung cña sù héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ khu vùc vµ nÒn kinh tÕ thÕ giíi. ViÖc ho¹ch ®Þnh vµ triÓn khai thùc thi mét kÕ ho¹ch hîp t¸c ph¸t triÓn th­¬ng m¹i gi÷a hai n­íc cÇn cã sù phèi hîp tao ®æi cho nhau mét c¬ cÊu c¸c s¶n phÈm xuÊt nhËp khÈu phï hîp víi lîi Ých cña c¶ hai bªn. PhÝa NhËt B¶n ®Ó tiÕp tôc ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ siªu c­êng cña m×nh hä lu«n lu«n c¸c ë ViÖt Nam (vµ kÓ v¶ nhiÒu n­íc ®ang ph¸t triÓn kh¸c n÷a) mét khèi l­îng nguyªn liÖu th« phôc vô cho sù ph¸t triÓn ®ång bé cña c¸c ngµnh kinh tÕ, mµ träng t©m vÉn lµ c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, bao gåm c¶ nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp kü thuËt cao. Ngoµi ra hä còng lu«n cÇn c¶ mét khèi l­îng c¸c s¶n phÈm hµng ho¸ tiªu dïng phï hîp víi chÝnh s¸ch kÝch cÇu trong n­íc, khuyÕn khÝch ph¸t triÓn “néi nhu” trong tÊt c¶ d©n chóng NhËt B¶n hiÖn nay vµ nhiÒu n¨m tíi... Ng­îc l¹i vÒ phÝa ViÖt Nam, do cßn lµ mét n­íc nghÌo, cã tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cßn thÊp, ®Ó nhanh chãng tho¸t khái nguy c¬ tôt hËu ngµy cµng xa so víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña c¸c n­íc ph¸t triÓn nh­ n­íc NhËt hiÖn nay, chóng ta cÇn ph¶i ®Èy m¹nh h¬n n÷a qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ theo h­íng më cöa, ph¸t triÓn m¹nh c¸c ngµnh s¶n xuÊt ®Ó xuÊt khÈu, tõ ®ã cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn m¹nh c¸c ngµnh s¶n xuÊt thay thÕ nhËp khÈu mét c¸ch hîp lý, cã hiÖu qu¶ cao phï hîp víi sù ph©n c«ng lao ®éng gi÷a c¸c nÒn kinh tÕ trong khu vùc, trong ®ã cã NhËt B¶n vµ víi toµn bé nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Quan hÖ th­¬ng m¹i NhËt - ViÖt nhiÒu thuËn lîi chÝnh lµ tiÒn ®Ò ®Ó NhËt dµnh ­u ®·i cho ViÖt Nam víi h¹n ng¹ch hÊp dÉn c¬ cÊu mÆt hµng ®a d¹ng vµ thiÕt thùc, tõ ®ã chóng ta cã thÓ ®Èy nhanh xuÊt khÈu nhê khai th¸c cã hiÖu qu¶ nh÷ng ­u ®·i nµy. Khai th¸c cã hiÖu qu¶ chÕ ®é ­u ®·i lu«n lµ môc tiªu mµ chóng ta h­íng tíi. Bëi v× ®Ó cã ®­îc nh­ng ­u ®·i mµ NhËt dµnh cho kh«ng ph¶i lµ dÔ vµ còng kh«ng ph¶i lµ ngÉu nhiªn. Dµnh ­u ®·i cho ViÖt Nam, NhËt B¶n tÊt nhiªn còng cã lîi, tuy nhiªn ®ã còng lµ kÕt qu¶ cña mèi quan hÖ tèt ®Ñp mµ c¶ hai n­íc nç lùc trong suèt 30 n¨m qua. Nç lùc khai th¸c kh«ng chØ cña riªng ai mµ ph¶i lµ sù nç lùc mét c¸ch ®ång bé gi÷a c¸c chÝnh s¸ch ngo¹i giao còng nh­ kinh tÕ tõ phÝa Nhµ n­íc vµ mét phÇn kh«ng nhá lµ tõ phÝa b¶n th©n mçi doanh nghiÖp khi xuÊt khÈu hµng ho¸ vµo NhËt. Tõ nhËn thøc nh­ trªn cã hai gi¶i ph¸p nh»m khai th¸c cã hiÖu qu¶ chÕ ®é ­u ®·i thuÕ quan phæ cËp cña NhËt, bao gåm: I. C¸c gi¶i ph¸p ë tÇm vÜ m«: Nãi ®Õn c¸c gi¶i ph¸p ë tÇm vÜ m« tøc lµ nãi ®Õn nh÷ng nç lùc vÒ phÝa Nhµ n­íc. Nhµ n­íc b»ng c¸c biÖn ph¸p ngo¹i giao cÊp quèc gia thóc ®Èy mèi quan hÖ ViÖt Nam - NhËt B¶n trë nªn tèt ®Ñp h¬n tõ ®ã chóng ta cã thªm nh÷ng ­u ®·i vÒ thuÕ hay h¹n ng¹ch hay ®¬n thuÇn chØ lµ viÖc xuÊt khÈu trë nªn dÔ dµng h¬n vÒ thñ tôc; Nhµ n­íc ®Þnh h­íng l©u dµi vÒ ngµnh hµng hoÆc ®Þnh h­íng vÒ chÊt l­îng hµng ho¸ “made in ViÖt Nam”; Nhµ n­íc còng cã thÓ hç trî cho hµng xuÊt khÈu vµo thÞ tr­êng NhËt B¶n,… 1. §Þnh h­íng ph¸t triÓn c¬ cÊu s¶n phÈm xuÊt khÈu hîp lý vµ cã hiÖu qu¶ cao. VÒ sù ®Þnh h­íng ph¸t triÓn mét c¬ cÊu c¸c s¶n phÈm xuÊt khÈu hîp lý vµ cã hiÖu qu¶ cao phï hîp víi môc tiªu ph¸t triÓn mét nÒn kinh tÕ bÒn v÷ng, nh­ ®· biÕt, c¬ cÊu hµng ho¸ trao ®æi cña n­íc ta trong bu«n b¸n víi NhËt B¶n hiÖn nay cßn nhiÒu h¹n chÕ, bÊt cËp, mÆc dï nã ph¶n ¸nh giai ®o¹n ph¸t triÓn hiÖn t¹i cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam víi nh÷ng lîi thÕ so s¸nh vÒ tµi nguyªn vµ lao ®éng. Hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam chñ yÕu lµ s¶n phÈm th« nh­ nguyªn liÖu, ®Æc biÖt dÇu th« chiÕm 35% KNXK ViÖt – NhËt, ngoµi ra lµ hµng co møc ®é gia c«ng chÕ biÕn thÊp lµ s¶n phÈm cña c¸c ngµnh c«ng nghiÖp nhÑ sö dông nhiÒu lao ®éng (nh­ hµng thuû, h¶i s¶n trªn 19%, may mÆc 21%, cßn l¹i 25% lµ than, cµ phª, gç...). Cho ®Õn nay, ViÖt Nam vÉn ch­a cã nh÷ng hµng chÕ biÕn s©u vµ tinh ®Ó xuÊt khÈu sang NhËt B¶n. Víi c¬ cÊu xuÊt khÈu trªn ®©y còng ph¶n ¸nh thùc tr¹ng chung cña c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam víi c¸c thÞ tr­êng, b¹n hµng thÕ giíi hiÖn nay. C¬ cÊu nµy, tr­íc m¾t cã thÓ trong giai ®o¹n ng¾n tõ 3 – 5 n¨m hoÆc tèi ®a lµ tíi 7 n¨m tíi cßn cã thÓ chÊp nhËn ®­îc, song nÕu kÐo dµi h¬n sÏ g©y bÊt lîi cho phÝa ViÖt Nam. Nh÷ng thÆng d­ th­¬ng m¹i nhê xuÊt siªu hoÆc Ýt nhÊt lµ sù chªnh lÖch c¸n c©n th­¬ng m¹i ViÖt Nam ®· gi÷ ®­îc ë møc t­¬ng ®èi thÊp nh­ hiÖn nay xÐt thùc chÊt kh«ng ph¶i ph¶n ¸nh sù phån vinh cña nÒn kinh tÕ, còng nh­ thÕ m¹nh trong bu«n b¸n víi NhËt B¶n nãi riªng vµ thÕ giíi nãi chung mµ nã béc lé tÝnh chÊt kÐm ph¸t triÓn cña mét nÒn kinh tÕ sèng dùa vµo b¸n rÎ tµi nguyªn vµ lao ®éng vµ nh­ thÕ ViÖt Nam sÏ lu«n lu«n thiÖt thßi vÒ gi¸ trÞ xuÊt khÈu thu ®­îc trong khi l¹i ph¶i tr¶ gi¸ cao cho viÖc nhËp khÈu c¸c s¶n phÈm cao cÊp bªn ngoµi. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ hiÖn t¹i, chóng ta ph¶i t¨ng c­êng gia c«ng chÕ biÕn, víi c¸c mÆt hµng th« n«ng l©m s¶n nh­ g¹o, ngò cèc kh¸c, thuû h¶i s¶n,.. ph¶i tiÕn tíi s¶n xuÊt ®Ó xuÊt khÈu c¸c s¶n phÈm ®ã sau khi ®· qua c«ng nghÖ chÕ biÕn thùc phÈm, vµ do ®ã sÏ thu ®­îc gi¸ trÞ xuÊt khÈu cao h¬n... Theo c¸ch tÝnh to¸n cña c¸c chuyªn gia Bé Th­¬ng m¹i ViÖt Nam, Ýt nhÊt tõ nay ®Õn n¨m 2005, träng t©m ®Èy m¹nh xuÊt khÈu vµo NhËt B¶n trong nh÷ng n¨m tíi ®©y vÉn sÏ lµ c¸c mÆt hµng mµ ViÖt Nam vèn cã thÕ m¹nh nh­ hµng dÖt may, h¶i s¶n, giÇy dÐp vµ s¶n phÈm da, than ®¸, cao su, rau qu¶, thùc phÈm chÕ biÕn, chÌ, ®å gèm sø vµ s¶n phÈm gç. - Hµng dÖt may hiÖn ®ang xuÊt khÈu ®­îc vµo thÞ tr­êng NhËt B¶n víi kim ng¹ch hµng n¨m trªn 400 triÖu USD, nh­ng thÞ phÇn cña ViÖt Nam t¹i NhËt B¶n cßn rÊt nhá bÕ, chØ kho¶ng 2%, so víi Trung Quèc lµ 65%, Italia lµ 8% vµ Hµn Quèc lµ 6%. Th¸i Lan, dï ®ang mÊt dÇn thÞ tr­êng, còng cßn chiÕm ®­îc 2,2% kim ng¹ch hµng dÖt may nhËp khÈu cña NhËt B¶n. §Ó b¾t kÞp ®­îc biÕn ®éng cña thÞ tr­êng nh»m t¨ng c­êng xuÊt hµng dÖt may, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn chó träng h¬n n÷a ®Õn c¶u tiÕn mÉu m· vµ n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm, nh»m phôc vô thÞ tr­êng ®¹i chóng ë NhËt B¶n. Môc tiªu t¨ng tr­ëng ®Æt ra cho ngµnh dÖt may lµ n¨m 2005 kho¶ng 1,4 - 1,5 tû USD. - H¶i s¶n cña ViÖt Nam, nhÊt lµ t«m vµ mùc, ®­îc thÞ tr­êng NhËt B¶n ®¸nh gi¸ kh¸ cao. ViÖt Nam hiÖn lµ mét trong 4 n­íc hµng ®Çu xuÊt khÈu t«m vµ mùc vµo thÞ tr­êng NhËt b¶n. H¬n 88% nhu cÇu t«m t¹i NhËt B¶n dùa vµo nhËp khÈu, vµ cho ®Õn ®Çu nh÷ng n¨m 1990, Th¸i Lan vÉn lµ nguån cung cÊp chÝn t«m só cho NhËt B¶n. Tuy nhiªn, do « nhiÔm cña vïng nu«i t«m vµ viÖc ph¸t triÓn bÖnh dÞch ë Th¸i Lan, nªn nguån cung cÊp chÝnh chuyÓn sang In®«nªxia, nªn c¸c nhµ nhËp khÈu NhËt B¶n l¹i chuyÓn h­íng sang Ên ®é vµ ViÖt Nam. Do vËy, ®Ó duy tr× nguån hµng vµ gi÷ ®­îc kh¸ch hµng NhËt B¶n, vÊn ®Ò chÊt l­îng vµ vÖ sinh thùc phÈm cÇn ph¶i ®­îc quan t©m h¬n n÷a, trong ®ã vÊn ®Ò lÊy x¸c nhËn tr­íc vÒ chÊt l­îng hµng ho¸ ®ãng vai trß hÕt søc quan träng, gãp phÇn lµm gi¶m chi phÝ l­u th«ng, n©ng cao ®­îc tÝnh c¹nh tranh. HiÖn nay, kim ng¹ch xuÊt khÈu h¶i s¶n vµo NhËt B¶n ®¹t møc 340 - 350 triÖu USD/n¨m. Môc tiªu t¨ng tr­ëng mÆt hµng nµy lµ ®Õn n¨m 2005 lµ 700 triÖu USD. - Kim ng¹ch xuÊt khÈu giÇy dÐp vµ s¶n phÈm da vµo thÞ tr­êng NhËt B¶n cßn kh¸ khiªm tèn so víi tiÒm n¨ng xuÊt khÈu trªn 1 tû USD cña ngµnh da giÇy ViÖt Nam. N¨m 1997, ViÖt Nam xuÊt sang NhËt B¶n mÆt hµng nµy trÞ gi¸ 9.545 triÖu yªn (kho¶ng 42 triÖu USD), n¨m 1998 lµ 5.071 triÖu yªn (kho¶ng 42 triÖu USD). Xu h­íng nhËp khÈu c¸c mÆt hµng giÇy dÐp, ®Æc biÖt lµ giÇy da, ë NhËt kh«ng ngõng t¨ng lªn. HiÖn nay, Italia lµ n­íc ®øng ®Çu vÒ xuÊt khÈu giÇy da sang NhËt B¶n, chiÕm 36,7% thÞ phÇn n¨m 1998. TiÕp theo lµ Trung Quèc (15,4%) nh­ng sè l­îng nhËp khÈu nhiÒu h¬n Italia, vµ cã xu h­íng ngµy cµng t¨ng, Mü (8,9%), Anh (6,5%), Hµn Quèc (6,3%). ViÖc nhËp khÈu giÇy da vµo NhËt B¶n hiÖn nay vÉn ph¶i chÞu h¹n ng¹ch vÒ thuÕ quan (thay cho h¹n ng¹ch nhËp khÈu ¸p dông tõ tr­íc th¸ng 4 n¨m 1986) theo §iÒu 9 cña LuËt thuÕ quan NhËt B¶n. C¸c s¶n phÈm ph¶i chÞu h¹n ng¹ch thuÕ quan hµng n¨m do NghÞ ®Þnh cña ChÝnh phñ NhËt quy ®Þnh, vµ sau ®ã sÏ ¸p dông møc thuÕ thø cÊp cao h¬n ®¸nh vµo hµng nhËp khÈu qu¸ møc giíi h¹n ®ã. §èi víi mÆt hµng giµy da, møc ban ®Çu lµ tõ 19,5% ®Õn 27%, trong khi møc thø cÊp lµ 45% hoÆc 4.550 yªn/®«i, lÊy theo con sè nµo cao h¬n. C¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam xuÊt khÈu giÇy dÐp vµo thÞ tr­êng NhËt B¶n cÇn ph¶i n¾m v÷ng nh÷ng quy ®Þnh nµy ®Ó cã thÓ ®­a hµng vµo thÞ tr­êng nµy ®óng thêi ®iÓm, tr¸nh ph¶i chÞu møc thuÕ cao, lµm cho hµng ho¸ cña ViÖt Nam cã gi¸ c¹nh tranh h¬n. Trong xu thÕ nhËp khÈu c¸c mÆt hµng nµy ë NhËt B¶n ngµy cµng t¨ng lªn, nÕu kh¾c phôc ®­îc nh÷ng yÕu kÐm chñ quan nh­ chÊt l­îng da, viÖc cung cÊp phô kiÖn... ngµnh giÇy da ViÖt Nam cã thÓ ®Èy m¹nh ®­îc xuÊt khÈu vµo NhËt B¶n rrong thËp kû tíi, gãp phÇn t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu vµ ®a d¹ng ho¸ thÞ tr­êng. Víi môc tiªu t¨ng tr­ëng trªn 20%/n¨m, kim ng¹ch xuÊt khÈu giÇy dÐp vµ c¸c s¶n phÈm da vµo NhËt B¶n n¨m 2005 lµ 220 - 230 triÖu USD. - VÒ than ®¸, ViÖt Nam lµ mét trong bèn n­íc xuÊt khÈu hµng ®Çu mÆt hµng nµy vµo NhËt B¶n, lu«n chiÕm h¬n 40% thÞ phÇn nhËp khÈu v¶u NhËt B¶n. Trong n¨m nay, sè l­îng xuÊt khÈu than ®¸ cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n vÉn kh«ng gi¶m nh­ng kim ng¹ch cã thÓ sÏ thÊp h¬n n¨m ngo¸i do gi¸ than trªn thÞ tr­êng thÕ giíi gi¶m. Nh×n chung, vÊn ®Ò duy nhÊt ®Æt ra cho ngµnh than trong thêi gian tíi ®©y lµ tiÕp tôc cñng cè vµ gi÷ v÷ng c¸c ®Çu mèi tiªu thô t¹i NhËt B¶n. - Cao su cña ViÖt Nam hiÖn nay kh«ng th©m nhËp ®­îc nhiÒu vµo thÞ tr­êng NhËt B¶n (hµng n¨m kho¶ng 3-4 ngµn tÊn, mÆc dï møc thuÕ nhËp khÈu mÆt hµng nµy lµ 0%) do chñng lo¹i cao su cña ViÖt Nam hiÖn nay ch­a thÝch hîp víi thÞ tr­êng NhËt B¶n . - C¸c mÆt hµng rau qu¶, thùc phÈm chÕ biÕn vµ chÌ xanh lµ nh÷ng mÆt hµng hoµn toµn cã kh¶ n¨ng th©m nhËp vµ ®øng v÷ng trªn thÞ tr­êng NhËt B¶n. Hµng n¨m NhËt B¶n ph¶i nhËp khÈu h¬n 3 tû USD rau qu¶ nh­ng ViÖt Nam míi b¸n ®­îc cho NhËt kho¶ng 7 - 8 triÖu USD, chiÕm ch­a ®Çy 0,3% thÞ phÇn. Trong nh÷ng n¨m tíi, nhu cÇu cña NhËt B¶n vÒ c¸c mÆt hµng rau qu¶ vÉn kh«ng ngõng t¨ng lªn do néi cung bÞ thiÕu hôt v× giíi h¹n lµm nghÒ n«ng ngµy cµng giµ ®i kh«ng cã ng­êi thay thÕ, do viÖc c¸c siªu thÞ t¨ng c­êng nhËp khÈu nh»m æn ®Þnh nguån cung, do ®ång yªn lªn gi¸ lµm gi¶m gi¸ hµng nhËp khÈu.V× vËy tiÒm n¨ng ph¸t triÓn c¸c mÆt hµng rau qu¶ cña ViÖt Nam lµ rÊt lín bëi ng­êi NhËt B¶n cã nhu cÇu cao nh÷ng lo¹i ®­îc trång phæ biÕn ë ViÖt Nam. Do thùc phÈm nhËp khÈu vµo NhËt B¶n ph¶i tu©n thñ theo LuËt vÖ sinh thùc phÈm vµ ph¶i qua c¸c kh©u kiÓm tra hÕt søc kh¾t khe, nªn c¸c doanh nghiÖp ViÖt nam cÇn chó träng hîp t¸c víi c¸c b¹n hµng NhËt B¶n nh»m kh«ng nh÷ng ®¸p øng ®óng thÞ hiÕu ng­êi tiªu dïng, mµ cßn ph¶i thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p ®¸p øng tiªu chuÈn vÖ sinh cña NhËt B¶n. Môc tiªu kim ng¹ch ®Æt ra cho hµng rau qu¶ xuÊt sang NhËt B¶n lµ 90 - 100 triÖu USD n¨m 2005. - §å gèm sø còng lµ mÆt hµng cã tiÒm n¨ng ph¸t triÓn rÊt lín t¹i thÞ tr­êng NhËt B¶n. NhËp khÈu ®å gèm sø cña NhËt B¶n ®ang t¨ng rÊt m¹nh trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, tíi kho¶ng 23 tû yªn (kho¶ng h¬n 200 triÖu USD) trong n¨m 1998. VÒ ®å gèm, Anh lµ n­íc ®øng ®Çu c¸c n­íc xuÊt khÈu sang NhËt b¶n chiÕm 43.3% kim ng¹ch nhËp khÈu cña NhËt B¶n n¨m 1998, tiÕp theo lµ §øc (12,7%), Italia (11,3%) vµ §an m¹ch (10,2%). GÇn ®©y xuÊt khÈu tõ Trung Quèc t¨ng nhanh, chiÕm ®Õn 5,8% kim ng¹ch. VÒ ®å sø, Trung Quèc ®· v­ît lªn dÉn ®Çu, chiÕm 43,2% kim ng¹ch nhËp khÈu cña NhËt B¶n n¨m 1998, tiÕp theo lµ Anh 916,2%), Italia (11,7%), Th¸i Lan (6,1%) vµ Ph¸p (3,9%). §å gèm sø cña ViÖt Nam xuÊt sang NhËt B¶n cßn kh¸ Ýt, chØ kho¶ng 5 triÖu USD/n¨m, trong khi thuÕ xuÊt nhËp khÈu ®å gèm sø rÊt thÊp (tõ 0 - 3%). §©y lµ mÆt hµng ViÖt Nam cã thÓ t¨ng ®­îc kim ng¹ch nÕu nh­ c¸c nhµ s¶n xuÊt quan t©m h¬n ®Õn khÈu t¹o h×nh, ®a d¹ng ho¸ chñng lo¹i s¶n ph¶m vµ th­êng xuyªn thay ®æi mÉu m·. C¸c nhµ xuÊt khÈu còng cÇn quan t©m h¬n ®Õn kh©u tiÕp thÞ, chó träng quan hÖn víi c¸c siªu thÞ vµ c¸c nhµ kinh doanh b¸n lÎ míi dÔ ®­a hµng th©m nhËp vµo ®­îc thÞ tr­êng. - VÒ ®å gç, hµng n¨m NhËt b¶n nhËp khÈu h¬n 3 tû USD, chiÕm kho¶ng 25% thÞ phÇn, phÇn lín tõ c¸c n­íc ch©u ¸ vµ Mü. C¸c lo¹i ®å gç gi¸ rÎ nhËp tõ §µi Loan vµ c¸c n­íc ASEAN nh­ Th¸i Lan, In®«nªxia vµ Philippin, vµ tõ Trung Quèc nh÷ng n¨m gÇn ®©y, trong khi c¸c s¶n phÈm gi¸ cao ®­îc nhËp tõ c¸c n­íc ch©u ©u vµ Mü. §å dïng gia ®×nh cña ViÖt Nam, trong ®ã cã ®å gç xuÊt sang NhËt B¶n kim ng¹ch nhËp khÈu mÆt hµng nµy cña NhËt B¶n. Víi lîi thÕ vÒ nh©n c«ng rÎ vµ tay nghÒ cao trong viÖc xö lý gç, vµ tËn dông ®­îc nguån gç cung cÊp tõ Lµo vµ Campuchia, ViÖt nam trong nh÷ng n¨m tíi sÏ cã kh¶ n¨ng t¨ng nhanh ®­îc kim ng¹ch xuÊt khÈu mÆt hµng nµy. Môc tiªu ®Æt ra cho mÆt hµng nµy lµ 300 triÖu USD n¨m 2005. 2. Nh÷ng c«ng viÖc cô thÓ mµ ChÝnh phñ cÇn vµ ph¶i lµm sím: - ChÝnh phñ ViÖt Nam cÇn ph¶i thµnh lËp thªm hoÆc cñng cè ho¹t ®éng c¸c v¨n phßng xóc tiÕn th­¬ng m¹i cña ChÝnh phñ nh»m thóc ®Èy h¬n n÷a kh¶ n¨ng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam Tíi nay, ViÖt Nam vÉn phã th¸c viÖc nµy cho c¸c Tham T¸n Th­¬ng m¹i t¹i Sø qu¸n cña m×nh ë n­íc ngoµi. Tuy nhiªn, nh÷ng Tham T¸n Th­¬ng m¹i l¹i th­êng chó träng tíi c¸c vÊn ®Ò th­¬ng m¹i song ph­¬ng ë cÊp ChÝnh phñ h¬n hoÆc chØ ®¬n thuÇn ®­a ra nh÷ng gi¶i ph¸p chung chung. B¶n th©n c¸c c«ng ty kinh doanh XNK cña ViÖt Nam Ýt chÞu bá tiÒn hoÆc kh«ng cã kh¶ n¨ng bá tiÒn ra cho nh÷ng chuyÕn ®i nghiªn cøu, th¨m dß thÞ tr­êng hay tæ chøc c¸c cuéc héi th¶o ngoµi n­íc ®Ó khuyÕch tr­¬ng s¶n phÈm cña m×nh - nh÷ng ho¹t ®éng mµ c¸c h·ng n­íc ngoµi ®ang thùc hiÖn rÇm ré ë ViÖt Nam . ChÝnh v× vËy ViÖt Nam ph¶i thµnh lËp v¨n phßng xóc tiÕn th­¬ng m¹i cña ChÝnh phñ. §©y lµ viÖc lµm cÊp b¸ch ®èi víi ViÖt Nam trong t×nh h×nh hiÖn nay. Nh÷ng v¨n phßng nµy sÏ ®øng ra tæ chøc vµ ®µi thä phÇn kinh phÝ nh÷ng chuyÕn ®i th¨m dß thÞ tr­êng cho doanh nghiÖp ViÖt Nam vµ c¸c tæ chøc tr­ng bµy s¶n phÈm cña ViÖt Nam t¹i thÞ tr­êng NhËt. - ChÝnh phñ ViÖt Nam nªn tæ chøc nh÷ng ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o chuyªn s©u vÒ th­¬ng m¹i cho c¸c c¸n bé l·nh ®¹o vµ chuyªn viªn th­¬ng m¹i cña c¸c c«ng ty ViÖt Nam cã tham gia vµo mËu dÞch quèc tÕ. Môc ®Ých cña ®µo t¹o lµ ViÖt Nam ®Ó hä cã thÓ ®­a ra nh÷ng quyÕt ®Þnh s¸ng suèt, hÞp thêi vµ rót ng¾n ®ùoc thêi gian qu¸ dµi kh«ng cÇn thiÕt cña c¸c cuéc th­¬ng l­îng. ChÝnh sù chËm trÔ nµy lµm cho nhiÒu c¬ héi “lµm ¨n” bÞ bá lì. 3. Nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m khai th¸c tèt thÞ tr­êng NhËt B¶n cho sù ph¸t triÓn t­¬ng lai nÒn kinh tÕ ViÖt Nam - ChÝnh s¸ch c«ng nghiÖp, ®Þnh h­íng thÞ tr­êng cña ViÖt Nam cÇn c¨n cø vµo sù biÕn ®æi c¬ cÊu nÒn kinh tÕ NhËt B¶n vµ vai trß cña nã trong khu vùc §«ng Nam ¸, Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng. Nãi cô thÓ h¬n vÉn cã mét chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp vµ th­¬ng m¹i coi thÞ tr­êng NhËt B¶n nh­ mét trong nh÷ng h­íng xuÊt khÈu quan träng nhÊt. - Th¶o luËn ë cÊp ChÝnh phñ vÒ më cöa thÞ tr­êng, tr­íc hÕt lµ ®èi víi nh÷ng mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña ViÖt Nam . HiÖn nay thÞ tr­êng NhËt B¶n vÉn ®­îc coi lµ thÞ tr­êng cã møc ®é b¶o hé cao. Sù b¶o hé nµy cã thÓ lµ ®­íi c¸c h×nh thøc phi thuÕ quan. V× vËy nh÷ng quyÕt ®Þnh vÒ më cöa thÞ tr­êng cã mét ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn c¸c n­íc kh¸c trong khu vùc. Nhµ n­íc cÇn cã chÝnh s¸ch hç trî cho c¸c doanh nghiÖp lín, t¹o cho hä nhanh chãng n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªin thÞ tr­êng NhËt B¶n . Kinh nghiÖm cña chÝnh NhËt B¶n vµ c¸c nÒn kinh tÕ xuÊt khÈu thµnh c«ng nh­ Hµn Quèc vÒ ph­¬ng diÖn nµy lµ rÊt ®¸ng chó ý. - Tham gia c¸c thÓ chÕ th­¬ng m¹i toµn cÇu vµ khu vùc (WTO, APEC…) ®Ó ®­îc h­ëng c¸c quy chÕ tèi huÖ quèc vµ nh÷ng ­u ®·i dµnh cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn trong bu«n b¸n quèc tÕ. II. C¸c gi¶i ph¸p ë tÇm vi m«: Nh÷ng nç lùc cña Nhµ n­íc, cña c¸c bé, ngµnh b¾t nguån tõ chÝnh nh÷ng lîi Ých cña c¸c Doanh nghiÖp trong n­íc. Nhµ n­íc chØ cã nhiÖm vô h­íng c¸c doanh nghiÖp, chø kh«ng cã nhiÖm vô thùc hiÖn trùc tiÕp ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu. Thùc hiÖn xuÊt nhËp khÈu lµ b¶n th©n c¸c doanh nghiÖp, chÝnh v× vËy mµ c¸c doanh nghiÖp ph¶i cã gi¶i ph¸p cho chÝnh m×nh nh»m khai th¸c ®­îc nh÷ng ­u ®·i NhËt dµnh cho hµng ho¸ ViÖt Nam ®Ó ®Èy nhanh l­îng hµng xuÊt khÈu, t¨ng nguån thu cho m×nh vµ cho ®Êt n­íc. §èi víi c¸c hµng ho¸ ®­îc ­u chuéng cã møc ®µm ph¸n n©ng gi¸ hµng/1 ®¬n vÞ s¶n phÈm cã thÓ ®­îc x¸c ®Þnh nh­ sau (coi gi¸ trÞ tÝnh thuÕ lµ gi¸ ghi trong ho¸ ®¬n th­¬ng m¹i) x lµ møc n©ng gi¸ hµng tèi ®a cho phÐp, tÝnh trªn 1 ®¬n vÞ s¶n phÈm a lµ gi¸ ban ®Çu cña 1 ®¬n vÞ s¶n phÈm b1 lµ thuÕ suÊt MFN b2 lµ thuÕ suÊt ­u ®·i (0<b2<b1) a+x lµ gi¸ 1 ®¬n vÞ s¶n phÈm sau khi n©ng gi¸ a+ab lµ tæng sè tiÒn thanh to¸n mua hµng vµ thuÕ nhËp khÈu ­u ®·i cña 1 ®¬n vÞ s¶n phÈm (a+x) + (a+x)b1 lµ tæng sè tiÒn hµng vµ nép thuÕ nhËp khÈu trong tr­êng hîp cã ­u ®·i vµ cã n©ng gi¸ hµng cña 1 ®¬n vÞ s¶n phÈm Do ®ã, x cho phÐp lµ x<[(a+x) + (a+x)b2] - (a+ab1) xb2< ab1 – ab2 x< a(b – b1)/b1 Ph¸t biÓu: “ Trong tr­êng hîp hµng ho¸ thuéc diÖn ®­îc h­ëng ­u ®·i thuÕ quan cña n­íc nhËp khÈu, møc ®µm ph¸n n©ng gi¸ hµng cho phÐp n»m trong giai ®o¹n cña tû sè gi÷a tÝch cña gi¸ b¸n thùc tÕ vµ møc ­u ®·i thuÕ quan (chªnh lÖch thuÕ suÊt ­u ®·i vµ thuÕ suÊt MFN) víi thuÕ suÊt kh«ng ­u ®·i” Nh­ vËy, thuÕ suÊt ­u ®·i cµng thÊp so víi thuÕ suÊt MFN th× møc ­u ®·i cµng lín vµ giíi h¹n n©ng gi¸ hµng cho phÐp cµng lín, cho phÐp doanh nghiÖp xuÊt khÈu ®µm ph¸n n©ng gi¸ hµng lªn cao h¬n mµ kh«ng lµm ¶nh h­ëng ®Õn tÝnh c¹nh tranh cña hµng ho¸ cña m×nh so víi c¸c s¶n phÈm cïng lo¹i kh¸c kh«ng ®­îc h­ëng ­u ®·i. Tr­êng hîp ­u ®·i b»ng 0 cã nghÜa lµ l« hµng ®­îc miÔn thuÕ, tæng sè tiÒn hµng nhËp khÈu mµ ng­êi nhËp khÈu thanh to¸n sÏ chØ lµ tiÒn thanh to¸n cho ng­êi b¸n (coi c¸c chi phÝ kh¸c b»ng 0). Do ®ã, doanh nghiÖp cã thÓ n©ng gi¸ hµng trong møc sè tiÒn thuÕ mµ ng­êi nhËp khÈu nÕu mua hµng tõ mét n­íc thø 3 kh¸c kh«ng ®­îc h­ëng ­u ®·i ph¶i nép. Tr­êng hîp nµy, x<ab1. §ã lµ tr­êng hîp hµng ho¸ ®· cã chç ®øng nhÊt ®Þnh trªn thÞ tr­êng NhËt B¶n, nh­ng tr­íc hÕt ®Ó cã ®­îc ®iÒu nµy th× ban ®Çu doanh nghiÖp ph¶i th©m nhËp vµo thÞ tr­êng NhËt B¶n. Kh«ng chØ Nhµ n­íc ra søc ®µm ph¸n ngo¹i giao, ra søc kªu gäi ®Þnh h­íng t¨ng chÊt l­îng hµng ho¸,… mµ b¶n th©n chÝnh c¸c doanh nghiÖp ph¶i ®­a ra c¸c s¶n phÈm tèt mÉu m· ®¸p øng nhu cÇu thÞ tr­êng,.. Mét sè gi¶i ph¸p ®­îc ®­a ra ®Ó c¸c doanh nghiÖp tham kh¶o: - Thø nhÊt, cÇn chó träng ho¹t ®éng nghiªn cøu thÞ tr­êng NhËt B¶n, §ã lµ viÖc nghiªn cøu t×nh h×nh luËt ph¸p, c¸c quy ®Þnh cña NhËt B¶n ®èi víi viÖc nhËp khÈu hµng ho¸, liªn quan ®Õn c¸c thñ tôc nhËp khÈu, thñ tôc vÒ vÖ sinh thùc phÈm ®èi víi c¸c mÆt hµng cÇn kiÓm tra, vµ nép thuÕ ®ång thêi t×m hiÓu nhu cÇu nhËp khÈu vÒ sè l­îng còng nh­ chñng lo¹i. Doanh nghiÖp cã thÓ t×m hiÓu vÊn ®Ò nµy tõ c¸c c¬ quan nhµ n­íc vµ c¸c tæ chøc xóc tiÕn th­¬ng m¹i, ngoµi ra doanh nghiÖp cßn cã thÓ khai th¸c tõ chÝnh ®èi t¸c nhËp khÈu hµng ho¸ cña m×nh. - Thø hai, nªn më réng c¸c kªnh thu thËp th«ng tin Cã rÊt nhiÒu kªnh th«ng tin. C¸c doanh nghiÖp cã thÓ thu thËp th«ng tin trªn b¸o, t¹p chÝ nh­ lµ: Thêi b¸o Kinh tÕ ViÖt Nam , Kinh tÕ Sµi Gßn, c¸c Ên phÈm cña Bé Th­¬ng m¹i nh­: T¹p chÝ Th­¬ng m¹i, B¸o Th­¬ng m¹i, Vietnam Economic Time… vµ c¸c t¹p chÝ cña VCCI nh­ “Vietnam Foreign Trade” (3 th¸ng/kú), “C¬ héi kinh doanh” (1 th¸ng/kú), “Danh b¹ c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam” . NÕu cã thÓ, c¸c doanh nghiÖp nªn t×m hiÓu th«ng tin trªn mét sè b¸o cña NhËt B¶n nh­ Nihonkeizai, asahishinbun, v× ®©y lµ c¸c b¸o do NhËt ph¸t hµnh nªn cã thÓ cËp nhËt th«ng tin nhanh, chÝnh x¸c vÒ thÞ tr­êng nµy. Ngoµi c¸c nguån b¸o, t¹p chÝ, hiÖn nay mét h×nh thøc h÷u hiÖu ®Ó t×m kiÕm th«ng tin, ®ã lµ t×m kiÕm th«ng tin trªn m¹ng. Ngµy nay ë ViÖt Nam hÖ thèng th«ng tin ®· kh¸ ph¸t triÓn vµ viÖc t×m kiÕm th«ng tin qua m¹ng Internet còng trë nªn kh¸ phæ biÕn. ¦u ®iÓm cña viÖc t×m kiÕm th«ng tin truy cËp trªn m¹ng lµ tiÖn lîi, dÔ dµng truy cËp, kh«ng mÊt thêi gian ®i l¹i ®Ó t×m kiÕm th«ng tin, ®Æc biÖt lµ tr¸nh ®­îc sù quan liªu giÊy tê ë nh÷ng n¬i cung cÊp th«ng tin. HiÖn nay, Phßng Th­¬ng m¹i & C«ng nghiÖp ViÖt Nam (VCCI) ®· më trang Web ®Ó cung cÊp th«ng tin vÒ c¸c thÞ tr­êng mµ doanh nghiÖp cã thÓ t×m kiÕm th«ng tin vÒ thÞ tr­êng NhËt B¶n. Ngoµi ra, c¸c doanh nghiÖp cã thÓ t×m kiÕm th«ng tin vÒ thÞ tr­êng NhËt B¶n tõ trang Web cña Tæ chøc xóc tiÕn th­¬ng m¹i NhËt B¶n (JETRO). Theo ®Þa chØ Web nµy cã kh¸ nhiÒu th«ng tin vÒ thÞ tr­êng NhËt B¶n, ®Æc biÖt lµ giíi thiÖu nhiÒu ®Õn sù thay ®æi xu h­íng tiªu dïng cña ng­êi d©n NhËt B¶n. Bªn c¹nh ®ã, doanh nghiÖp cÇn tham kh¶o thªm ý kiÕn cña c¸c chuyªn gia, cè vÊn cña Phßng Th­¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp ViÖt Nam hoÆc cña Bé th­¬ng m¹i, ý kiÕn cña hä rÊt cã Ých cho doanh nghiÖp bëi hä lµ nh÷ng ng­êi am hiÓu vÒ thÞ tr­êng NhËt B¶n, ®Æc biÖt lµ ý kiÕn cè vÊn cña JETRO. Mét vÊn ®Ò ®Æt ra ®èi víi c¸c doanh nghiÖp lµ lµm thÕ nµo cã thÓ tiÕp cËn víi hÖ thèng b¸n lÎ, ®Ó hµng ho¸ ®Õn víi ng­êi tiªu dïng mét c¸ch nhanh nhÊt mµ kh«ng ph¶i qua c¸c ®¹i lý b¸n bu«n, c¸c chî b¸n bu«n hay qua nh÷ng c«ng ty th­¬ng m¹i tæng hîp. §Ó lµm ®­îc ®IÒu nµy, th«ng tin vÒ b¹n hµng lµ v« cïng quan träng. C¸c doanh nghiÖp cã thÓ liªn hÖ víi Phßng th­¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp ViÖt Nam hoÆc Bé Th­¬ng m¹i ®Ó nhê nh÷ng c¬ quan nµy gióp ®ì t×m kiÕm b¹n hµng. C¸c doanh nghiÖp còng cÇn liªn hÖ víi JETRO ®Ó nhê gióp ®ì. Tæ chøc nµy ®· thµnh lËp v¨n phßng ®¹i diÖn t¹i Hµ Néi tõ th¸ng 10/1993 víi môc ®Ých lµ hç trî ph¸t triÓn quan hÖ th­¬ng m¹i ViÖt Nam - NhËt B¶n vµ gióp ®ì c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam xuÊt khÈu hµng sang NhËt. Sù hç trî ®¸ng kÓ nhÊt cña JETRO ®èi víi c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu ViÖt Nam lµ viÖc cung cÊp c¸c th«ng tin vÒ kh¸ch hµng vµ giíi thiÖu s¶n phÈm cña ViÖt Nam ®Õn kh¸ch hµng NhËt B¶n th«ng qua “Hái ®¸p th­¬ng m¹i NhËt B¶n”. Thªm vµo ®ã, c¸c c«ng ty ViÖt Nam muèn trùc tiÕp giíi thiÖu s¶n phÈm cña m×nh còng nh­ muèn t×m kiÕm kh¸ch hµng tiÒm n¨ng cã thÓ truy cËp “Ch­¬ng tr×nh xóc tiÕn quan hÖ th­¬ng m¹i” trªn trang Web cña JETRO. Ngoµi ra, ®Ó t×m kiÕm th«ng tin vÒ b¹n hµng, c¸c doanh nghiÖp cÇn tham gia c¸c héi chî triÓn l·m quèc tÕ, ®Æc biÖt lµ c¸c héi chî triÓn l·m ®­îc tæ chøc t¹i NhËt. Khi tham gia vµo héi chî triÓn l· ë NhËt B¶n , c¸c doanh nghiÖp cã nh÷ng c¸i lîi sau nh­: Tr­íc m¾t, c¸c doanh nghiÖp cã dÞp tiÕp xóc trùc tiÕp víi nh÷ng kh¸ch hµng tiÒm n¨ng. Còng th«ng qua héi chî nhiÒu hîp ®ång xuÊt khÈu ®· ®­îc ký kÕt, nhiÒu ®èi t¸c kinh doanh, b¹n hµng n­íc ngoµi ®· ®­îc x¸c ®Þnh. Sau n÷a, c¸c doanh nghiÖp cã thÓ häc hái, thu thËp c¸c th«ng tin vÒ s¶n phÈm còng nh­ c¸c biÖn ph¸p marketing cña nh÷ng doanh nghiÖp ®ang chiÕm lÜnh hµng ®Çu trªn thÞ tr­êng NhËt B¶n, trªn c¬ së ®ã cã chiÕn l­îc c¹nh tranh sao cho cã hiÖu qu¶. B­íc tiÕp theo, tæ chøc nh÷ng cuéc héi th¶o, to¹ ®µm trong khu«n khæ c¸c héi chî, triÓn l·m gióp c¸c doanh nghiÖp n¾m b¾t ®­îc thÞ hiÕu, yªu cÇu cña ng­êi tiªu dïng. Tuy nhiªn, trong ®iÒu kiÖn c¸c doanh nghiÖp cña ta ®ang cã rÊt nhiÒu khã kh¨n vÒ mÆt tµi chÝnh, nªn viÖc tham gia héi chî, triÓn l·m nµo cÇn cã sù lùa chän, tÝnh to¸n hiÖu qu¶, kü l­ìng. Tr­íc khi tham gia héi chî, triÓn l·m ë NhËt B¶n, c¸c doanh nghiÖp nªn tham kh¶o ý kiÕn cña c¸c tæ chøc xóc tiÕn th­¬ng m¹i cña c¸c tæ chøc xóc tiÕn th­¬ng m¹i cña c¶ hai n­íc nh­ Phßng Th­¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp ViÖt Nam hay JETRO vµ c¸c HiÖp héi ngµnh hµng ®ång thêi chuÈn bÞ chu ®¸o vÒ mÉu hµng, c¸ch bµy hµng, cataloge vµ tê r¬i giíi thiÖu s¶n phÈm. - Thø ba, n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm. +Tr­íc hÕt lµ gi¶i ph¸p vÒ nguån nguyªn liÖu, cã ®­îc nguån nguyªn liÖu æn ®Þnh ®¸p øng ®­îc c¸c ®¬n ®Æt hµng: giao hµng ®óng thêi h¹n, ®óng quy c¸ch…§Ó t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh vÒ gi¸ ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn ph¶i t×m hiÓu ­u ®·i mµ NhËt B¶n dµnh cho hµng ho¸ ViÖt Nam. Cè g¾ng t×m hiÓu vµ xuÊt khÈu trùc tiÕp cho c¸c doanh nghiÖp cña NhËt B¶n cã nhu cÇu. +§Çu t­ thªm trang thiÕt bÞ, c«ng nghÖ ®Ó gia t¨ng gi¸ trÞ cho hµng ho¸. §a d¹ng thªm nhiÒu mÆt hµng +Bao gãi, bao b× ®Çy ®ñ th«ng tin. MÆt kh¸c, th«ng tin in trªn bao gãi, bao b× ph¶i in b»ng tiÕng NhËt lµm sao ph¶i hÊp dÉn vµ “b¾t m¾t” ng­êi mua. +N©ng cao tr×nh ®é ®éi ngò nh©n viªn lµm c«ng t¸c xuÊt khÈu vµ tiªu thô s¶n phÈm cña ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng NhËt B¶n b»ng c¸ch th­êng xuyªn cã nh÷ng kho¸ häc n©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n vµ ngo¹i ng÷, cã nh­ vËy míi cã thÓ tr¸nh khái nh÷ng sai lÇm ®¸ng tiÕc trong ®µm ph¸n, ký kÕt hîp ®ång. §ång thêi c¸c doanh nghiÖp cÇn tuyÓn dông, ®µo t¹o ra nh÷ng nh©n viªn marketing giái ®Ó t×m hiÓu nhu cÇu thÞ tr­êng , thiÕt kÕ c¸c chiÕn l­îc marketing nh»m ®Èy manh viÖc tiªu thô hµng ho¸ trªn thÞ thÞ tr­êng NhËt B¶n . +Cuèi cïng, nªn tËn dông tèt sù ­u ®·i còng nh­ sù hç trî cña Nhµ n­íc vÒ vèn, th«ng tin vµ ®µo t¹o nh»m gi¶m bít g¸nh nÆng vÒ chi phÝ cho doanh nghiÖp . Doanh nghiÖp cã t¨ng l­îng xuÊt khÈu vµo NhËt B¶n th× nh÷ng nç lùc cña Nhµ n­íc míi trë thµnh hiÖn thùc. Sù kÕt hîp nhuÇn nhuyÔn, ®ång bé gi÷a nh÷ng gi¶i ph¸p mang tÝnh vÜ m« (chÝnh s¸ch tõ §¶ng vµ Nhµ n­íc) vµ nh÷ng gi¶i ph¸p mang tÝnh vi m« (nh÷ng gi¶i ph¸p cña b¶n th©n mçi doanh nghiÖp) míi t¹o nªn hiÖu qu¶ cao nhÊt khi sö dông chÕ ®é ­u ®·i GSP cña NhËt B¶n ®Ó hµng ho¸ th©m nhËp vµo thÞ tr­êng NhËt B¶n . KÕt luËn Chóng ta th­êng biÕt ®Õn NhËt B¶n nh­ lµ mét nhµ ®Çu t­ lín vµ mét n­íc viÖn trî ODA lín vµo ViÖt Nam nh­ng b©y giê chóng ta còng ph¶i xem NhËt B¶n nh­ mét thÞ tr­êng tiÒm n¨ng nh»m ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng ho¸ t¨ng thu ngo¹i tÖ ph¸t triÓn kinh tÕ. Quan hÖ th­¬ng m¹i ®Æc biÖt lµ quan hÖ bu«n b¸n hai chiÒu gi÷a ViÖt Nam vµ NhËt B¶n, ®ã lµ mèi quan hÖ bæ sung lÉn nhau, nªn kh«ng chØ ViÖt Nam mµ ngay c¶ NhËt B¶n còng sÏ thu ®­îc nhiÒu lîi Ých tõ mèi quan hÖ hîp t¸c nµy. Giµnh ­u tiªn cho ViÖt Nam n»m trong khu©n khæ chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cña NhËt B¶n khi dµnh ­u ®·i cho c¸c n­íc §«ng ¸. NhËt B¶n cã ®­îc nguån nguyªn liÖu, n¨ng l­îng, c¸c lo¹i s¶n phÈm c«ng nghiÖp chÕ t¹o vµ nhiÒu lo¹i hµng ho¸ tiªu dïng kh¸c nhau tõ c¸c n­íc §«ng ¸ kh¸c trong ®ã cã ViÖt Nam, vµ ViÖt Nam sÏ thu ®­îc nguån thu ngo¹i tÖ ®Ó ph¸t triÓn ®Êt n­íc nhê xuÊt khÈu hµng ho¸ vµo NhËt B¶n. Kû niÖm 30 n¨m thiÕt lËp quan hÖ ViÖt Nam - NhËt B¶n , NhËt B¶n trë thµnh b¹n hµng lín nhÊt cña ViÖt Nam . Giê ®©y, quan hÖ th­¬ng m¹i ViÖt - NhËt ®ang chuyÓn sang mét thêi kú míi g¾n liÒn víi nh÷ng chuyÓn biÕn kinh tÕ cña hai n­íc. TriÓn väng cña c¸c quan hÖ nµy phô thuéc vµo ®­êng lèi, chÝnh s¸ch t¹o sù l«i cuèn c¸c doanh nghiÖp NhËt B¶n vµo thÞ tr­êng ViÖt Nam vµ nh÷ng ®Þnh h­íng dµi h¹n trong chÝnh s¸ch thÞ tr­êng, nh÷ng ph­¬ng s¸ch cã thÓ nh»m t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam th©m nhËp thÞ tr­êng NhËt B¶n . Mét trong nh÷ng ®Þnh h­íng ®ã lµ hai n­íc ®µm ph¸n ®Ó cã ­u ®·i ®Çy ®ñ ®èi víi hµng ho¸ xuÊt tõ ViÖt Nam bªn c¹nh ®ã chÝnh phñ còng nh­ b¶n th©n mçi doanh nghiÖp khai th¸c cã hiÖu qu¶ nh÷ng ­u ®·i mµ NhËt B¶n dµnh cho hµng ho¸ cña ViÖt Nam, vµ ph¶i kÓ ®Õn chÕ ®é ­u ®·i thuÕ quan phæ cËp (GSP) cña NhËt B¶n phô lôc Danh môc c¸c møc thuÕ nhËp khÈu ­u ®·i ®èi víi c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chÝnh cña ViÖt Nam vµo thÞ tr­êng NhËt B¶n. HS Code Miªu t¶ hµng ho¸ Møc thuÕ GSP % Møc thuÕ MFN % (1) (2) (3) (4) Ch­¬ng 3 C¸ vµ ®éng vËt gi¸p x¸c, ®éng vËt th©n mÒm vµ ®éng vËt kh«ng x­¬ng sèng, sèng d­íi n­íc kh¸c 0301 C¸ sèng 0301 10 -C¸ c¶nh Free 2,50 0305 C¸ sÊy kh«, muèi hoÆc nh©m n­íc muèi, c¸ hun khãi, ®· hoÆc ch­a lµm chÝn tr­íc khoÆc trong qu¸ tr×nh hun khãi; bét c¸ dïng cho ng­êi - Trøng vµ gan c¸, kh« hun khãi, muèi hoÆc ng©m n­íc muèi 0305 20 --C¸ hun khãi, kÓ c¶ c¸ khóc Free 4,00 0305 49 --- C¸ hun khãi, trõ c¸ håi Th¸i B×nh D­¬ng, c¸ håi §¹i T©y D­¬ng, c¸ håi s«ng §a-nuyt vµ c¸ trÝch ---- Trõ Tara 10% 15% 0306 §éng vËt gi¸p x¸c (t«m, cua) cã mai, vë hoÆc kh«ng, sèng, t­¬i, ­íp l¹nh, ­íp ®éng, sÊy kh«, muèi hoÆc ng©m n­íc muèi, ®éng vËt gi¸p x¸c cã maik vá ®· hÊp chÝn hoÆc luéc chÝn trong n­íc, ®· hÊp chÝn hoÆc luéc chÝn trong n­íc, ®· hoÆc ch­a ­íp l¹nh, ­íp ®«ng, sÊy kh«, muèi hoÆc ng©m trong muèi; bét ®éng vËt gi¸p x¸c dïng cho ng­êi - Kh«ng ­íp ®«ng (1) (2) (3) (4) 0305 49 --- C¸ hun khãi, trõ c¸ håi Th¸i B×nh D­¬ng, c¸ håi §¹i T©y D­¬ng, c¸ håi s«ng §a-nuyt vµ c¸ trÝch ---- Trõ Tara 10% 15% 0306 §éng vËt gi¸p x¸c (t«m, cua) cã mai, vë hoÆc kh«ng, sèng, t­¬i, ­íp l¹nh, ­íp ®éng, sÊy kh«, muèi hoÆc ng©m n­íc muèi, ®éng vËt gi¸p x¸c cã maik vá ®· hÊp chÝn hoÆc luéc chÝn trong n­íc, ®· hÊp chÝn hoÆc luéc chÝn trong n­íc, ®· hoÆc ch­a ­íp l¹nh, ­íp ®«ng, sÊy kh«, muèi hoÆc ng©m trong muèi; bét ®éng vËt gi¸p x¸c dïng cho ng­êi - Kh«ng ­íp ®«ng 0306 21 -- T«m hïm ®¸ vµ c¸c lo¹i t«m biÓn kh¸c (loµi Palonurus) 4,00 6,00 0306 22 -- T«m hïm 4,00 6,00 0306 23 -- T«m nhá vµ t«m Panda 4,00 6,00 0306 29 -- Lo¹i kh¸c, kÓ c¶ bét ®éng vËt gi¸p x¸c dïng cho ng­êi 4,00 6,00 0307 §éng vËt th©n mÒm, cã mai, vá hoÆc kh«ng, sèng , t­¬i, ­íp l¹nh hoÆc ­íp ®«ng, sÊy kh«, muèi hoÆc ng©m n­íc muèi, c¸c laok ®éng vËt kh«ng x­¬ng sèng, sèng d­íi n­íc kh¸c, ­íp ®«ng, sÊy kh«,, muèi hoÆc nh©m n­íc muèi - B¹ch tuéc 0307 51 -- Sèng, t­¬i hoÆc ­íp l¹nh 5,00 10,00 0307 59 --- Lo¹i kh¸c --- ¦íp ®«ng 5,00 10,00 0307 91 Lo¹i kh¸c, trõ sß, ®iÖp, trai, mùc , b¹ch tuéc, èc sªn (trõ èc sªn biÓn) --- Sèng, t­¬i hoÆc ­íp l¹nh --- Lo¹i kh¸c (1) (2) (3) (4) 030791 10 ---- Sß huyÕt Akagai sèng vµ søa 8,00 10,00 0307 91 20 ---- NhÝm biÓn 7,50 10,0 0307 99 40 ----- Søa 0307 99 50 ---- §éng vËt th©n mÒn, ®éng vËt kh«ng x­¬ng sèng, sèng d­íi n­íc kh¸c, ë d¹ng kh« 9,00 15,00 Ch­¬ng 08 Qu¶ vµ h¹t ¨n ®­îc , vá qu¶ hä chanh hoÆc hä d­a 0801 Dõa, qu¶ h¹ch Brazin vµ h¹t ®iÒu, t­¬i hoÆc kh«, ®· hoÆc ch­a bãc vá hoÆc lét vá 0801 Dõa, qu¶ h¹ch Brazin vµ h¹t ®iÒu, t­¬i hoÆc kh«, ®· hoÆc ch­a bãc vá hoÆc lét vá 0801 10 - Dõa, t­¬i hoÆc kh« Free 10,00 0801 20 - Qu¶ h¹ch Brazin, t­¬i hoÆc kh« Free 4,00 0801 30 - H¹t ®iÒu, t­¬i hoÆc kh« Free Free Ch­¬ng 09 Cµ phª, chÌ, chÌ Paragoay vµ c¸c lo¹i gia vÞ (1) (2) (3) (4) 0901 Cµ phª, rang hoÆc ch­a rang, ®· hoÆc ch­a khö chÊt cafein; vá qu¶ vµ vá h¹t cµ phª; c¸c chÊt thay thÕ cµ phª cã chøa cµ phª theo tû lÖ nµo ®ã - Cµ phª ®· rang 0901 21 -- Ch­a khö chÊt cafein 10,00 20,00 0901 22 -- §· khö chÊt cafein 10,00 20,00 0901 40 - C¸c chÊt thay thÕ cµ phª cã chøa cµ phª Free 20,00 0902 ChÌ, ­íp hoÆc ch­a ­íp h­¬ng 0902 30 - ChÌ ®en (®· ñ men) vµ chÌ ®en ñ men mét phÇn , ®ãng gãi s½n, träng l­îng gãi kh«ng qu¸ 3 kg 14,00 20,00 0902 40 - ChÌ ®en kh¸c (®· ñ men)vµ chÌ ®en ®· ñ men mét phÇn kh¸c 09024010 --ChÌ ®en, trõ chÌ vôn --- ChÌ ®en, trõ chÌ vôn, ®ãng gãi víi räng l­îng kh«ng v­ît qu¸ 3 kg mçi gãi 2,50 5,00 0904 H¹t tiªu thuéc gièng Pepper; c¸c lo¹i qu¶ dßng Capsicum hoÆc dßng Pimenta, kh«, xay hoÆc t¸n -H¹t tiªu 0904 11 -- Ch­a xay vµ ch­a t¸n 0904 12 --§· xay hoÆc ®· t¸n 09041210 --- §ãng thïng ®Ó b¸n lÎ Free 4,20 090412 0 --- Kh«ng ®ãng thïng ®Ó b¸n lÎ Free Free 0904 20 - C¸c lo¹i qu¶ thuéc dßng Capsicum hoÆc thuéc dßng Pimenta, kh«, xay hoÆc t¸n (1) (2) (3) (4) 0904 20 10 --- §ãng thïng ®Ó b¸n lÎ Free 7,00 --- Kh«ng ®ãng thïng ®Ó b¸n lÎ 0904 20 90 ---- §· xay hoÆc ®· t¸n Free Free Ch­¬ng 12 H¹t cµ qu¶ cã dÇu; c¸c lo¹i qu¶ h¹t kh¸c; c©y c«ng nghiÖp, c©y d­îc liÖu; r¬m, r¹ vµ thøc ¨n gia sóc 1211 C¸c lo¹i c©y vµ c¸c phÇn cña c©y (c¶ h¹t, qu¶) chñ yÕu dïng lµm n­íc hoa, lµm d­îc phÈm, thuèc trõ s©u, th­íc tÈy uÕ, hoÆc c¸c môc ®Ých t­¬ng tù, t­¬i hoÆc kh«, ®· hoÆc ch­a c¾t, nghiÒn hoÆc xay thµnh bét 1211 90 - Lo¹i kh¸c ngoµi rÔ cam th¶o vµ rÔ c©y nh©n s©m 1211 90 10 -- C©y cóc trõ s©u(hoa, l¸, th©n, vá vµ gèc) Free 14,00 1211 90 90 -- Lo¹i kh¸c Free 5,00 Ch­¬ng 14 VËt liÖu thùc vËt dïng ®Ó tÕt bÖn; c¸c s¶n phÈm thùc vËt ch­a ®­îc chi tiÕt hoÆc ghi ë n¬i kh¸c (1) (2) (3) (4) 1401 VËt liÖu thùc vËt dïng ®Ó tÕt bÖn (nh­: tre, song, m©y, sËy, liÔu giá, c©y bÊc, cä sîi, ®· röa s¹ch, chuéi hoÆc c¸c lo¹i r¬m nhò cèc ®· tÈy hoÆc nhuém, vá v©y ®o¹n) 1401 10 -Tre 5,00 10,00 Ch­¬ng 16 C¸c s¶n phÈm chÕ biÕn tõ thÞt, c¸, ®éng vËt gi¸p x¸c hay ®éng vËt th©n mÒm, hoÆc ®éng vËt kh«ng x­¬ng sèng sèng d­íi n­íc kh¸c 1604 C¸ ®· ®­îc chÕ biÕn hay b¶o qu¶n; trøng c¸ muèi (caviar) vµ c¸c s¶n phÈm thay thÕ trøng c¸ muèi chÕ biÕn tõ trøng c¸ - C¸, nguyªn con hoÆc miÕng nh­ng ch­a b¨m nhá 1604 11 -- Tõ c¸ håi 7,20 9,60 1604 12 -- tõ c¸ trÝch 7,20 9,60 1604 13 -- Tõ c¸ sacdin, v¸ sacdin lo¹i nhá, c¸ trÝch c¬m 7,20 9,60 1604 14 --Tõ c¸ ngõ vµ c¸ ngõ b¬i ng­îc dßng vµ c¸ ngõ §¹i T©y D­¬ng 1604 14 10 --- Tõ c¸ ngõ vµ c¸ ngõ b¬i kh¸c, ®ãng hép 6,40 9,60 (1) (2) (3) (4) 1604 14 90 --- Lo¹i kh¸c 7,20 9,60 1604 15 -- Tõ c¸ thu 7,20 9,60 1604 16 -- Tõ c¸ trång 7,20 9,60 1604 19 -- Tõ lo¹i kh¸c 7,20 9,60 --- Trøng c¸ 160420 91 ---- Cña c¸ Nishin, ®ãng hép 9,60 12,80 160420 92 ---- Cña c¸ Tara, ®ãng hép 1604 20 99 --- C¸ ®­îc chÕ biÕn vµ b¶o qu¶n kh¸c, trõ trøng c¸ 7,20 9,60 1604 30 - Trøng c¸ muèi, s¶n phÈm thay thÕ trøng c¸ muèi 4,80 6,40 1605 §éng vËt gi¸p x¸c, ®éng vËt th©n mÒm vµ ®éng vËt kh«ng x­¬ng sèng sèng d­íi n­íc kh¸c, ®· ®­îc chÕ biÕn hoÆc b¶o qu¶n 1605 10 - Cua 1604 10 10 -- §ãng hép, ch­a hun khãi 6,50 6,50 1605 10 90 -- Cua ®· ®­îc chÕ biÕn hoÆc h¶o qu¶n kh¸c 7,20 9,60 1605 20 - T«m con vµ t«m Pan®an 1605 20 10 -- T«m hun khãi; luéc qua n­íc hoÆc n­íc muèi; ­íp l¹nh, ­íp ®«ng, muèi, ng©m trong n­íc muèi hoÆc kh«, sau khi ®· luéc qua n­íc hoÆc n­íc muèi 1605 20 91 -- T«m con vµ t«m Pan®an ®· ®­îc chÕ biÕn hoÆc b¶o qu¶n kh¸c 6,00 6,00 1605 30 -- T«m hïm (1) (2) (3) (4) 1605 30 10 -- Hun khãi; luéc qua n­íc hoÆc n­íc muèi; ­íp l¹nh, ­íp ®«ng, muèi, ng©m trong n­íc muèi hoÆc kh«, sau khi ®· luéc qua n­íc hoÆc n­íc muèi 3,20 4,80 1605 30 90 -- T«m hïm ®· ®­îc chÕ biÕn hoÆc b¶o qu¶n kh¸c 6,00 6,00 1605 40 - §éng vËt gi¸p x¸c kh¸c --Ebi 3,20 4,80 1605 40 10 ---Ebi hun khãi, buéc qua trong n­íc ngät hoÆc n­íc muèi, ­íp l¹nh, ­íp ®«ng, muèi, ng©m trong n­íc muèi, hoÆc sÊy kh« sau khi ®· luéc qua n­íc hoÆc n­íc muèi 160540 20 --- Ebi ®· ®­îc chÕ biÕn hoÆc b¶o qu¶n kh¸c 6,00 6,00 1605 40 90 -- §éng vËt gi¸p x¸c kh¸c ®· ®­îc chÕ biÕn hoÆc b¶o qu¶n, trõ Ebi 7,20 9,60 1605 90 - Tõ ®éng bËt th©n mÒm vµ c¸c ®éng vËt kh«ng x­¬ng sèng, sèng d­íi n­íc kh¸c 1605 90 10 -- Hun khãi --- Tõ ®éng vËt th©n mÒm vµ c¸c ®éng bËt kh«ng x­¬ng sèng, sèng d­íi n­íc kh¸c, trõ mùc, møc èng, ®iÖp vµ ®éng vËt thuéc loµi sß hÕn 6,40 9,60 1605 90 20 -- Tõ lo¹i kh¸c --- Mùc, mùc èng ®ãng hép 9,00 15,00 1605 90 30 --- Søa, h¶i s©m vµ nhÝm biÓn 8,00 12,00 1605 90 90 --- Lo¹i kh¸c (trõ mùc, mùc èng, søa, h¶i s©m vµ nhÝm biÓn) 7,20 15,00 Danh môc tµi liÖu tham kh¶o 1. Nh÷ng ®iÒu cÇn biÕt vÒ hÖ thèng ­u ®·i thuÕ quan phæ cËp GSP cña phßng th­¬ng m¹i vµ c«ng nghiÖp ViÖt Nam 7-1996 2.Th©m nhËp thÞ tr­êng quèc tÕ qua GSP cña phßng th­¬ng m¹i vµ c«ng nghiÖp ViÖt Nam 3. Japan’s GSP (Generalized System of Preferences) - 4/2003 4. Nh÷ng vÊn ®Ò Kinh tÕ thÕ giíi sè 9(89) 2003 5. T¹p chÝ Nghiªn cøu Kinh tÕ sè 301 - Th¸ng 6/2003 bµi viÕt Quan hÖ th­¬ng m¹i ViÖt Nam - NhËt B¶n thêi kú 1997 - 2002 cña TrÇn Anh Ph­¬ng 6. T¹p chÝ Nghiªn cøu NhËt B¶n vµ §«ng B¾c ¸: sè 3(45) 6-2003; sè 4(46) 8-2003 7. B¸o H¶i quan sè 52, 56, 57 8. Quan hÖ kinh tÕ ViÖt Nam - NhËt B¶n trong nh÷ng n¨m 1990vµ triÓn väng cña Vò V©n Hµ, Nxb KHXH, Hµ Néi, 2000. 9. Quan hÖ th­¬ng m¹i ViÖt Nam - NhËt B¶n n¨m 2002 cña §inh ThÞ Hoµng YÕn. B¸o c¸o chuyªn ®Ò, Vô kÕ ho¹ch-Thèng kª, Bé Th­¬ng m¹i, Hµ Néi, 2002 10. §æi míi chÝnh s¸ch nh»m thóc ®Èy xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña TS Lª ThÞ V©n Anh 11. Mét sè bµi b¸o trªn m¹ng .