Khóa luận Một số bài học kinh nghiệm trong phát triển ngoại thương của Trung Quốc và gợi ý đối với Việt Nam

¢u: Tû träng cña thÞ tr­êng Ch©u ¢u t¨ng lªn kh¸ ®Òu. NÕu nh­ n¨m 1991, tû träng xuÊt vµo Ch©u ¢u míi chiÕm 5,7% kim ng¹ch xuÊt khÈu th× tíi n¨m 1999, tû träng nµy ®· gÇn 28%. - ThÞ tr­êng Ch©u Mü: ThÞ tr­êng Ch©u Mü mµ chñ yÕu lµ Hoa Kú ®ang lµ h­íng míi trong ph¸t triÓn më réng thÞ tr­êng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. ViÖc ViÖt Nam vµ Hoa Kú ký hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i song ph­¬ng ®· më ®­êng cho hµng ho¸ ViÖt Nam tiÕp cËn thÞ tr­êng Mü. NÕu n¨m 1991, Ch©u Mü chØ chiÕm tû träng 0,16% trong tæng kim ng¹ch cña ViÖt Nam th× n¨m 2002 ®· t¨ng lªn lµ 16,3%, t¨ng chñ yÕu do xuÊt khÈu vµo Hoa Kú (t¨ng 45%). - ThÞ tr­êng Ch©u Phi: Cho ®Õn nay, tû träng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang thÞ tr­êng Ch©u Phi míi chØ ®¹t 1,1%, t¨ng gÇn gÊp ®«i so víi tû träng n¨m 1991 lµ 0,68%. - ThÞ tr­êng Ch©u §¹i d­¬ng: Tû träng cña thÞ tr­êng nµy ®· t¨ng lªn ®¸ng kÓ, tõ 0,2% n¨m 1991 lªn ®Õn 8,1% vµo n¨m 2002. Chóng ta ®ang tiÕp cËn thÞ tr­êng nµy vµ viÖc më réng thªm thÞ tr­êng nµy ®ang cã nhiÒu chuyÓn biÕn. 2.3.2 C¬ cÊu thÞ tr­êng nhËp khÈu cña ViÖt Nam Nh­ ®· ph©n tÝch ë trªn, thÞ tr­êng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam chuyÓn dÞch tõ §«ng sang T©y, nhÊt lµ tõ n¨m 1996 trë l¹i ®©y. Tuy nhiªn thÞ tr­êng nhËp khÈu l¹i kh«ng cã thay ®æi ®¸ng kÓ. §Æc ®iÓm râ nhÊt cña thÞ tr­êng nhËp khÈu ViÖt Nam ®ã lµ: khu vùc thÞ tr­êng chñ yÕu vÉn lµ c¸c n­íc Ch©u ¸. B¶ng 15: C¬ cÊu khu vùc thÞ tr­êng nhËp khÈu cña ViÖt Nam §¬n vÞ: % ThÞ tr­êng 1994 1995 1997 1999 2001 2002 2003 Ch©u ¸ 67,13 77,47 74,28 79,90 79,00 80,20 80,00 Ch©u ¢u 17,50 13,35 13,39 14,10 12,00 14,20 17,00 Ch©u Mü 1,59 2,08 3,99 3,23 3,00 2,60 3,00 Ch©u Phi 0,04 0,27 --- --- --- --- --- Ch©u §¹i d­¬ng 1,19 1,27 1,69 2,25 2.50 --- --- ThÞ tr­êng kh¸c 12,48 5,28 6,64 7,86 3.50 --- --- Chó thÝch: Sè liÖu 2003 lµ sè liÖu cña 6 th¸ng ®Çu n¨m. Nguån: Sè liÖu 1994-1999:Vô KÕ ho¹ch Thèng kª-Bé Th­¬ng m¹i, B¸o c¸o tæng kÕt t×nh h×nh ngo¹i th­¬ng 1991-2000. Sè liÖu 2001-2002: Tæng côc Thèng kª: Kinh tÕ x· héi ViÖt Nam 3 n¨m 2001-2003, NXB Thèng kª 2003 Qua sè liÖu trªn ta thÊy tû träng thÞ tr­êng nhËp khÈu Ch©u ¸ vÉn ®­îc duy tr× ë møc rÊt cao, n¨m 1994 chiÕm 67,13% nh­ng ®Õn nay ®· chiÕm tíi h¬n 80%, cho ®Õn nay ®©y lµ khu vùc thÞ tr­êng duy nhÊt n­íc ta nhËp siªu. Trong khi ®ã thÞ tr­êng Ch©u ¢u cã thay ®æi, nh­ng tèc ®é t¨ng chËm, tõ n¨m 1995 ®Õn 2002 vÉn gi÷ xung quanh møc 13- 14%, 6 th¸ng ®Çu n¨m 2003 th× cã dÊu hiÖu t¨ng m¹nh h¬n. §iÒu nµy cho thÊy ViÖt Nam vÉn cã xu h­íng nhËp khÈu tõ nh÷ng n­íc cã tr×nh ®é c«ng nghÖ ë møc ch­a cao. Mét lý do ®¸ng kÓ lµ do hµng nhËp khÈu cña ta chñ yÕu lµ m¸y mãc thiÕt bÞ c«ng nghÖ mµ nh÷ng thiÕt bÞ nµy cña Ch©u ©u vµ Mü tuy cã tr×nh ®é c«ng nghÖ cao nh­ng gi¸ còng ë møc v­ît qu¸ kh¶ n¨ng cña ViÖt Nam. Cßn ®èi víi thÞ tr­êng Ch©u Phi vµ Ch©u óc th× t×nh h×nh kh«ng mÊy kh¶ quan vµ tû träng nhËp khÈu vÉn cßn rÊt khiªm tèn. Trong suèt thêi gian qua, tû träng cña Ch©u Phi chØ lµ 0,1-0,2% cßn thÞ tr­êng Ch©u óc còng chØ ë møc 1-2%. 3. Nh÷ng thuËn lîi vµ th¸ch thøc ®èi víi ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam hiÖn nay 3.1. ThuËn lîi Thø nhÊt lµ tõ khi ®æi míi ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng ®Õn nay, vÒ c¬ b¶n t­ duy c¸ch nghÜ c¸ch lµm cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam- nh÷ng chñ thÓ cña ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng- ®· cã sù chuyÓn biÕn tÝch cùc. C¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ®· lµm quen víi ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng më, nhiÒu doanh nghiÖp ®· m¹nh d¹n ®Çu t­ lín vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh xuÊt khÈu, chñ ®éng s¸ng t¹o trong kinh doanh. Thø hai lµ mét sè mÆt hµng mµ ViÖt Nam cã lîi thÕ so s¸nh còng b¾t ®Çu t×m ®­îc chç ®øng trªn thÞ tr­êng thÕ giíi, víi chÊt l­îng vµ mÉu m· ngµy cµng n©ng cao, ®¸p øng ®­îc mét sè thÞ tr­êng cÊp cao. Thø ba lµ kinh tÕ ViÖt Nam vÉn ®ang tiÕp tôc t¨ng tr­ëng æn ®Þnh, ®©y vÉn sÏ lµ xu h­íng c¬ b¶n trong thêi gian tíi. §©y lµ ®iÒu kiÖn hÕt søc thuËn lîi cho ngo¹i th­¬ng ph¸t triÓn v× kinh tÕ æn ®Þnh, s¶n xuÊt ph¸t triÓn, nhu cÇu ngµy cµng n©ng cao sÏ lµ tiÒn ®Ò tèt ®Ó ph¸t triÓn c¶ xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu. Thø t­ lµ ViÖt Nam ®ang vµ sÏ tËn dông ®­îc nh÷ng c¬ héi do viÖc gia nhËp c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ mang l¹i, ®iÓn h×nh lµ víi viÖc gia nhËp AFTA bªn c¹nh viÖc më cöa thÞ tr­êng th× hµng hãa ViÖt Nam còng ®ang ®­îc h­ëng nh÷ng ­u ®·i khi vµo thÞ tr­êng c¸c n­íc ASEAN. Thø n¨m lµ, ViÖt Nam còng ®ang nhËn ®­îc sù ñng hé cña nhiÒu n­íc trong héi nhËp kinh tÕ th­¬ng m¹i quèc tÕ. Ch¼ng h¹n nh­ vÒ viÖc gia nhËp WTO ViÖt Nam ®ang cã nhiÒu thuËn lîi. Trong n¨m 2002, ViÖt Nam ®· tiÕn hµnh ®µm ph¸n song ph­¬ng víi 16 quèc gia thµnh viªn WTO trong ®ã cã nhiÒu ®èi t¸c “nÆng ký” nh­ Mü, EU, NhËt B¶n, Hµn Quèc, Thôy Sü, Australia... vµ ®Òu nhËn ®­îc sù ñng hé tÝch cùc ®èi víi nguyÖn väng vµ hoµn c¶nh cña ViÖt Nam khi gia nhËp WTO. Cho ®Õn nay, vÒ c¬ b¶n qu¸ tr×nh th­¬ng l­îng gia nhËp WTO cña ViÖt Nam lµ thuËn lîi, thËm chÝ kh¸ su«n sÎ. ViÖt Nam ®· nhËn ®­îc sù ñng hé, c¶m th«ng vµ c¶ c¸c cam kÕt hç trî nhiÒu mÆt tõ nhiÒu n­íc vµ tæ chøc quèc tÕ. ViÖt Nam ®­îc coi lµ tr­êng hîp ®Æc biÖt cÇn ®­îc dµnh cho nh÷ng ­u ®·i kh¸c biÖt khi tham gia WTO; ®­îc Mü vµ Canada trî gióp x©y dùng v¨n b¶n chÝnh s¸ch; ®­îc EU vµ Italia ®ang triÓn khai c¸c dù ¸n lín nhiÒu triÖu USD vÒ ®µo t¹o nh©n lùc vµ ®­îc UNDP tham gia hç trî b¶o vÖ quyÒn lîi ViÖt Nam trong khi tu©n thñ c¸c quy ®Þnh cña WTO. 3.2. Th¸ch thøc Th¸ch thøc lín nhÊt hiÖn nay ®èi víi ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam trong tiÕn tr×nh héi nhËp nh­ ®¸nh gi¸ cña Thñ t­íng Phan V¨n Kh¶i t¹i Héi nghÞ víi c¸c nhµ doanh nghiÖp (24-25/03/2003 t¹i Tp. Hå ChÝ Minh) lµ: N¨ng lùc c¹nh tranh cña s¶n phÈm ViÖt Nam kÐm vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ ch­a cao. ThËt vËy, chi phÝ s¶n xuÊt s¶n phÈm vµ thùc hiÖn nhiÒu lo¹i h×nh dÞch vô cña ViÖt Nam cßn cao. Theo b¸o c¸o kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi n¨m 2003 tr×nh bµy t¹i Héi nghÞ lÇn thø 7 Ban chÊp hµnh T¦ §¶ng khãa IX, nhiÒu lo¹i hµng hãa cña ViÖt Nam cã gi¸ thµnh cao h¬n so víi c¸c n­íc trong khu vùc lµ 20-30%. Nguyªn nh©n chñ yÕu lµ do chi phÝ dÞch vô, c¬ së h¹ tÇng th­¬ng m¹i, c«ng nghiÖp chÕ biÕn… cao ®· lµm gi¶m ®¸ng kÓ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng ho¸ ViÖt Nam. VÝ dô nh­ chi phÝ bèc xÕp g¹o t¹i c¶ng TP.Hå ChÝ Minh cao gÊp 2,5 lÇn t¹i mét c¶ng cã diÒu kiÖn t­¬ng tù t¹i Trung Quèc; chi phÝ bèc xÕp cña ViÖt Nam lµ 6,3 cent (Mü)/kWh, trong khi t¹i Trung Quèc chØ lµ 4,5 cent [2].VÊn ®Ò gi¶m chi phÝ ®Çu vµo nh»m h¹ thÊp gi¸ thµnh s¶n phÈm, n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cho hµng hãa ViÖt Nam vÉn lµ vÊn ®Ò g©y th¸ch thøc lín nhÊt ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam. Tíi ®©y, khi ViÖt Nam thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c cam kÕt cña AFTA vµ trë thµnh thµnh viªn cña WTO th× n¨ng lùc c¹nh tranh cña s¶n phÈm, cña doanh nghiÖp cµng lµ vÊn ®Ò sèng cßn ®èi víi ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam. Th¸ch thøc thø hai, ®ã lµ trong giai ®o¹n héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc hiÖn nay, viÖc thay ®æi c¬ chÕ, chÝnh s¸ch cho phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ vµ ®¸p øng yªu cÇu cña c¸c tæ chøc quèc tÕ mµ ViÖt Nam tham gia lµ hÕt søc khã kh¨n vµ phøc t¹p. ViÖt Nam tiÕn hµnh ®æi míi kinh tÕ, ®æi míi ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng ch­a ®­îc bao l©u, c¸c c¬ chÕ, chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng cña chóng ta phÇn nhiÒu ch­a phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ. §Ó cã thÓ tham gia b×nh ®¼ng vµo “s©n ch¬i” th­¬ng m¹i quèc tÕ, ViÖt Nam sÏ ph¶i tiÕn hµnh söa ®æi nhiÒu chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i, ®iÒu chØnh nhiÒu vÒ c¬ chÕ qu¶n lý xuÊt nhËp khÈu, vÒ biÖn ph¸p qu¶n lý xuÊt nhËp khÈu. §©y lµ c«ng viÖc phøc t¹p, khã kh¨n mµ chóng ta l¹i ph¶i tiÕn hµnh trong mét kho¶ng thêi gian t­¬ng ®èi gÊp rót v× hiÖn nay ViÖt Nam lµ mét trong nh÷ng n­íc n»m trªn “chuyÕn tµu vÐt” héi nhËp vµo th­¬ng m¹i thÕ giíi. Th¸ch thøc thø ba, lµ trong giai ®o¹n hiÖn nay ViÖt Nam còng ®ang vµ sÏ ph¶i ®èi mÆt víi chñ nghÜa b¶o hé mËu dÞch míi. Trong thêi gian qua, mét sè mÆt hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ®· b¾t ®Çu “xen ch©n” vµo ®­îc mét sè thÞ tr­êng cÊp cao nh­ Mü, EU. Tuy nhiªn, c¸c thÞ tr­êng nµy còng th­êng ¸p dông c¸c biÖn ph¸p b¶o hé mËu dÞch phøc t¹p vµ tinh vi( nh­ viÖc l¹m dông hÖ thèng tiªu chuÈn kü thuËt víi hµng nhËp khÈu tõ c¸c n­íc kh¸c, viÖc ¸p ®Æt thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸...) g©y trë ng¹i cho ho¹t ®éng mËu dÞch quèc tÕ, t¹o nªn nh÷ng rµo c¶n th­¬ng m¹i khã l­êng. §iÓn h×nh lµ vô kiÖn c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam b¸n ph¸ gi¸ c¸ tra vµ c¸ basa sang thÞ tr­êng Mü. LÊy cí ViÖt Nam b¸n ph¸ gi¸ c¸ basa, phÝa Mü ®· ¸p dông thuÕ chèng ph¸ gi¸ lµm gi¶m kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña mÆt hµng nµy trªn thÞ tr­êng Mü. §Ó ®èi phã víi t×nh tr¹ng nµy th× ngoµi viÖc n©ng cao chÊt l­îng vµ n¨ng lùc c¹nh tranh cña s¶n phÈm, cßn ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ph¶i n¾m v÷ng vÒ hÖ thèng luËt ph¸p quèc tÕ, n¾m v÷ng th«ng tin vÒ c¸c rµo c¶n th­¬ng m¹i ë n­íc nhËp khÈu ®Ó cã thÓ b¶o vÖ quyÒn lîi chÝnh ®¸ng cña m×nh nh­ng hiÖn nay viÖc n¾m b¾t nh÷ng th«ng tin nµy vµ vËn dông trªn thùc tiÔn còng vÉn cßn lµ mét trong nh÷ng ®iÓm yÕu cña doanh nghiÖp xuÊt khÈu ViÖt Nam. III. Mét sè gîi ý ®èi víi ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam 1. Hoµn thiÖn m«i tr­êng ph¸p lý, ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý xuÊt nhËp khÈu ChÝnh s¸ch qu¶n lý xuÊt nhËp khÈu hµng hãa cña Trung Quèc lu«n ®­îc thùc hiÖn theo xu h­íng tù do hãa th­¬ng m¹i, xãa bá dÇn nh÷ng c¶n trë ®èi víi ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng, t¹o mäi ®iÒu kiÖn cho ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu. Häc tËp kinh nghiÖm tõ Trung Quèc, chóng ta nªn thÊy r»ng: Tr­íc hÕt, cÇn ph¶i ®æi míi quan ®iÓm, luËn cø khi x©y dùng c¬ chÕ ®iÒu hµnh xuÊt nhËp khÈu: Thèng nhÊt néi dung qu¶n lý Nhµ n­íc b»ng c¸ch chuÈn ho¸ c¸c néi dung vÒ ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ theo quy ®Þnh quèc tÕ; thèng nhÊt qu¶n lý ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu b»ng ph¸p luËt; hoµn thiÖn luËn cø khoa häc cña viÖc ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸; ®æi míi sù ph©n c«ng vµ phèi hîp gi÷a c¬ quan liªn quan ®Õn nghiªn cøu, x©y dùng, ban hµnh c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt (ChÝnh phñ - Bé th­¬ng m¹i vµ c¸c bé ngµnh liªn quan). §Ó thóc ®Èy ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam, Nhµ n­íc cÇn ph¶i tiÕp tôc hoµn thiÖn hÖ thèng chÝnh s¸ch, c¬ chÕ ®iÒu hµnh xuÊt nhËp khÈu. §ã lµ x©y dùng chÝnh s¸ch vÒ xuÊt nhËp khÈu æn ®Þnh cho nhiÒu n¨m, tõ ®ã cô thÓ ho¸ cho ®iÒu hµnh tõng thêi kú, ®¶m b¶o sù thèng nhÊt theo c¸c ch­¬ng tr×nh môc tiªu dµi h¹n ®· ®Þnh cña Nhµ n­íc; cÇn nhanh chãng tù do ho¸ xuÊt khÈu tÊt c¶ nh÷ng mÆt hµng kh«ng ph¶i lµ quèc cÊm; chØ tù do ho¸ nhËp khÈu ®èi víi nh÷ng mÆt hµng trong n­íc ch­a s¶n xuÊt ®­îc, hoÆc s¶n xuÊt ®­îc nh­ng hiÖu qu¶ kinh tÕ thÊp; ­u tiªn nhËp nh÷ng lo¹i hµng cã t¸c dông ®Èy nhanh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc; kh«ng nªn qu¶n lý gi¸ víi hµng xuÊt khÈu. Hoµn thiÖn m«i tr­êng ph¸p lý lµ mét gi¶i ph¸p quan träng t¹o tiÒn ®Ò cho ngo¹i th­¬ng ph¸t triÓn. §Ó lµm ®­îc ®iÒu nµy Nhµ n­íc cÇn ph¶i : - Rµ so¸t l¹i LuËt th­¬ng m¹i vµ c¸c v¨n b¶n d­íi luËt ®Ó ®iÒu chØnh c¸c quy ®Þnh kh«ng cßn phï hîp hoÆc ch­a ®­îc râ. VÒ LuËt th­¬ng m¹i, cÇn më réng ph¹m vi ®iÒu chØnh cho phï hîp víi c¸c quy ®Þnh cña WTO. - Ban hµnh c¸c v¨n b¶n luËt míi phï hîp víi t×nh h×nh nh­: LuËt vÒ Tèi huÖ quèc (MFN) vµ §èi xö quèc gia (NT); LuËt C¹nh tranh vµ chèng ®éc quyÒn; LuËt chèng b¸n ph¸ gi¸ vµ chèng trî cÊp, LuËt Phßng vÖ khÈn cÊp; LuËt chèng chuyÓn gi¸ - mét chÝnh s¸ch rÊt quan träng ®èi víi viÖc thu hót cã hiÖu qu¶ nguån vèn ®Çu t­ cña c¸c tËp ®oµn xuyªn quèc gia. - X©y dùng hÖ thèng c¸c tiªu chuÈn hµng ho¸ - dÞch vô xuÊt khÈu phï hîp víi ®ßi hái cña thÞ tr­êng, n©ng dÇn søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ ViÖt Nam. §©y lµ mét ®ßi hái cÊp thiÕt nh»m kh¾c phôc h¹n chÕ cña hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu ViÖt Nam vÒ chÊt l­îng. - TiÕp tôc ®Èy m¹nh c¶i c¸ch hµnh chÝnh trong lÜnh vùc th­¬ng m¹i theo h­íng xo¸ bá c¸c thñ tôc phiÒn hµ, phÊn ®Êu æn ®Þnh m«i tr­êng ph¸p lý ®Ó t¹o t©m lý tin t­ëng cho c¸c doanh nghiÖp, khuyÕn khÝch hä chÊp nhËn bá vèn ®Çu t­ l©u dµi. Tõng b­íc gi¶m c¸c thñ tôc xuÊt nhËp khÈu cho ®¬n gi¶n gän nhÑ. - T¨ng c­êng tÝnh ®ång bé cña c¬ chÕ chÝnh s¸ch; ¸p dông thÝ ®iÓm m« h×nh liªn kÕt 4 bªn trong x©y dùng c¸c ®Ò ¸n ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu (doanh nghiÖp liªn kÕt víi tr­êng,viÖn nghiªn cøu, c¸c tæ chøc tµi chÝnh vµ c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc) - Nghiªn cøu ®­a ra c¸c chÝnh s¸ch thuÕ xuÊt nhËp khÈu cã tÝnh nhÊt qu¸n æn ®Þnh gióp c¸c doanh nghiÖp yªn t©m kinh doanh. §iÒu hµnh l·i suÊt, tû gi¸ hèi ®o¸i mét c¸ch linh ho¹t ®Ó võa ®¶m b¶o sù æn ®Þnh kinh tÕ - x· héi trong n­íc, võa cã lîi cho xuÊt khÈu, h¹n chÕ nhËp khÈu, tiÕn tíi biÕn ®ång tiÒn ViÖt Nam thµnh ®ång tiÒn cã kh¶ n¨ng chuyÓn ®æi. 2. Hoµn thiÖn c¸c biÖn ph¸p khuyÕn khÝch xuÊt khÈu Trung Quèc ®· rÊt thµnh c«ng khi vËn dông mét sè biÖn ph¸p tµi chÝnh nh­ tÝn dông, thuÕ vµ ®Æc biÖt lµ tû gi¸ ®Ó khuyÕn khÝch xuÊt khÈu. Cô thÓ trong thêi k× 1985 1994, Trung Quèc t¹o nhiÒu “có sèc tØ gi¸”, ®ång Nh©n d©n tÖ liªn tôc bÞ ph¸ gi¸ tõ møc 2,9 NDT/USD (th¸ng 1-1985) xuèng 8,7 NDT/USD (th¸ng 1-1994), “có sèc ph¸ gi¸” trªn 35% ®Çu n¨m 1994 [7] ®· t¹o nªn ®ång NDT rÎ, lµm t¨ng søc c¹nh tranh cho hµng hãa Trung Quèc, gãp phÇn gióp Trung Quèc liªn tôc xuÊt siªu. Tõ ®ã tíi nay, d­íi nhiÒu søc Ðp cña c¸c ®èi t¸c ®Æc biÖt lµ Mü, Trung Quèc vÉn tiÕp tôc duy tr× møc tØ gi¸ cã lîi cho xuÊt khÈu nµy (8,3-8,4 NDT/USD). Víi ViÖt Nam trong thêi gian tíi còng cÇn ®Èy m¹nh viÖc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p tµi chÝnh. - T¹o vèn: Vèn lu«n lµ vÊn ®Ò cÇn thiÕt ®Ó t¨ng n¨ng lùc s¶n xuÊt, kinh doanh ®æi míi c«ng nghÖ vµ c¶i tiÕn c«ng t¸c qu¶n lý. Do vËy cÇn ph¶i huy ®éng c¶ nguån vèn trong n­íc b»ng nguån vèn tù cã, gãp vèn, vay vµ hç trî cña ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh kh¸c. MÆt kh¸c, c¸c doanh nghiÖp chñ déng t×m nguån vèn tõ bªn ngoµi ®Ó ®Çu t­ cho s¶n xuÊt, chÕ biÕn hµng xuÊt khÈu. - ChÝnh s¸ch l·i suÊt ­u ®·i: §Ó khuyÕn khÝch xuÊt khÈu ®ång thêi h¹n chÕ nhËp khÈu nh÷ng mÆt hµng trong n­íc s¶n xuÊt ®­îc, l·i suÊt ®èi víi vèn vay ®Ó s¶n xuÊt, chÕ biÕn hµng xuÊt khÈu nªn chØ b»ng 50% møc l·i suÊt cho vay nhËp khÈu. MÆt kh¸c, l·i suÊt còng cÇn cã nhiÒu møc kh¸c nhau ®Ó ¸p dông cho tõng ngµnh hµng, mÆt hµng theo møc ®é ­u ®·i riªng. - Duy tr× tèt ho¹t ®éng cña “Quü th­ëng xuÊt khÈu”: §©y lµ h×nh thøc trî cÊp xuÊt khÈu trùc tiÕp gÇn ®©y nhÊt khi Thñ t­íng ChÝnh phñ ban hµnh QuyÕt ®Þnh sè 764/Q§- TTg vÒ viÖc lËp quü ngµy 24/08/1998. §©y lµ h×nh thøc trî cÊp nh»m khuyÕn khÝch kÞp thêi nh÷ng doanh nghiÖp xuÊt khÈu cña c¶ n­íc. §Ó khuyÕn khÝch s¶n xuÊt, chÕ biÕn hµng xuÊt khÈu cÇn trÝch mét phÇn ng©n s¸ch tõ c¸c kho¶n thuÕ ®Ó th­ëng cho c¸c doanh nghiÖp kinh doanh xuÊt khÈu tèt. Trong thêi gian tíi, Nhµ n­íc cÇn th­ëng cao h¬n tr­íc ®©y ®èi víi nh÷ng doanh nghiÖp më ®­îc thÞ tr­êng míi hoÆc cã mÆt hµng míi xuÊt khÈu (mµ trong n­íc cã kh¶ n¨ng s¶n xuÊt víi sè l­îng lín, hiÖu qu¶ cao) hoÆc xuÊt khÈu ®­îc nhiÒu s¶n phÈm khã xuÊt; s¶n phÈm xuÊt khÈu cã chÊt l­îng cao, hiÖu qu¶ lín. H×nh thøc th­ëng cã nhiÒu lo¹i, cã thÓ trùc tiÕp, cã thÓ gi¸n tiÕp. Bªn c¹nh ®ã, cÇn cã møc th­ëng kh¸c nhau vµ cô thÓ ®èi víi tõng lÜnh vùc xuÊt khÈu mµ Nhµ n­íc khuyÕn khÝch hoÆc Ýt khuyÕn khÝch. - X©y dùng vµ sö dông: “Quü b¶o hiÓm xuÊt khÈu”: Ho¹t ®éng nµy ®èi víi c¸c n­íc trong khu vùc ®· ®­îc ¸p dông tõ l©u. Song ViÖt Nam ®Õn n¨m 1997 b¾t ®Çu x©y dùng “quü b¶o hiÓm”. §©y lµ mét ho¹t ®éng rÊt cã ý nghÜa ®èi víi xuÊt khÈu, ®Æc biÖt ®èi víi mÆt hµng n«ng s¶n xuÊt khÈu v× ®©y lµ nh÷ng s¶n phÈm chÞu ¶nh h­ëng nhiÒu c¸c yÕu tè kh¸ch quan. Ho¹t ®éng nµy t¹o ®iÒu kiÖn gi÷ v÷ng vµ æn ®Þnh s¶n xuÊt, chÕ biÕn xuÊt khÈu. - LËp c«ng ty b¶o hiÓm tÝn dông xuÊt khÈu: C«ng ty d¹ng nµy nªn lµ c«ng ty Nhµ n­íc hay nãi mét c¸ch kh¸c lµ Nhµ n­íc th«ng qua c«ng ty ®øng ra ®¶m b¶o quyÒn lîi cho c¸c nhµ xuÊt khÈu theo h×nh thøc tÝn dông th­¬ng m¹i nh­: b¸n chÞu, tr¶ chËm do yªu cÇu cña kh¸ch hµng mµ ta tranh thñ ®­îc gi¸ cao, x©m nhËp ®­îc thÞ tr­êng míi, khuyÕn khÝch xuÊt ®­îc c¸c s¶n phÈm khã b¸n. MÆc kh¸c cÇn b¶o l·nh c¶ nhËp khÈu khi ta Ýt vèn ph¶i tr¶ chËm ®èi víi c¸c lo¹i vËt t­, thiÕt bÞ ®Çu t­ cho s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu. - Trong thêi gian qua,ViÖt Nam ®ång thêi cã Quü hç trî xuÊt khÈu (trùc thuéc Bé Tµi chÝnh) vµ Quü hç trî ph¸t triÓn còng cã nhiÖm vô hç trî xuÊt khÈu. Trong thêi gian tíi, ®Ó thèng nhÊt qu¶n lý vµ n©ng cao hiÖu qu¶ th× cÇn chuyÓn giao chÝnh thøc cho Quü hç trî ph¸t triÓn nhiÖm vô tÝn dông hç trî xuÊt khÈu vµ c¸c nhiÖm vô kh¸c cã liªn quan, ®ång thêi ®æi tªn thµnh Ng©n hµng Ph¸t triÓn vµ Hç trî xuÊt khÈu, trong ®ã nªu râ chøc n¨ng b×nh æn gi¸ xuÊt khÈu nh»m t¹o sù æn ®Þnh kinh doanh khi xu h­íng gi¸ trªn thÞ tr­êng thÕ giíi gi¶m. - Sö dông, ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i hîp lý: Trong thêi gian tíi Nhµ n­íc cÇn tiÕp tôc ®iÒu chØnh tû gi¸ mét c¸ch hîp lý theo h­íng cã lîi cho xuÊt khÈu, ®¸p øng ®­îc sù thay ®æi nhanh chãng cña thÞ tr­êng trong vµ ngoµi n­íc. H¬n thÕ n÷a, chóng ta cÇn ¸p dông c¶ chÝnh s¸ch tû gi¸ cã th­ëng ®èi víi xuÊt khÈu (cã phÇn tr¨m th­ëng céng víi tû gi¸ cho c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu cã hiÖu qu¶, xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng míi.) - VÒ thuÕ: + TiÕn tíi gi¶m møc thuÕ xuÊt khÈu tõ 12 møc xuèng cßn 3 møc (0%, 10%, vµ 20%). Møc 0% ¸p dông ®èi víi hµng ho¸ ®· qua chÕ biÕn, møc 10% ®èi víi hµng xuÊt khÈu ch­a qua chÕ biÕn vµ møc 20% ®èi víi hµng kh«ng khuyÕn khÝch xuÊt khÈu. + ViÖc gi¶m vµ miÔn thuÕ xuÊt khÈu nªn ¸p dông réng r·i h¬n cho c¸c lo¹i hµng xuÊt khÈu cña ta. (V× kinh nghiÖm mét sè n­íc ®ang ph¸t triÓn trong ®ã cã Trung Quèc cho thÊy, nh×n chung sè miÔn gi¶m th­êng chiÕm kho¶ng gÇn 20% tæng gi¸ trÞ thuÕ cña mét n­íc). 3. §Èy m¹nh thu hót FDI vµo ph¸t triÓn ngo¹i th­¬ng Còng gièng nh­ ë Trung Quèc, doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi trong thêi gian qua ®· ®ãng gãp tÝch cùc cho ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam. Kim ng¹ch xuÊt khÈu cña khu vùc cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi t¨ng nhanh vµ ®¹t trung b×nh kho¶ng 65%/n¨m trong thêi kú 1991-2000. TÝnh riªng thêi kú 1996-2000, kim ng¹ch xuÊt khÈu cña khu vùc nµy ®¹t trªn 10,6 tû USD, chiÕm 23% kim ng¹ch xuÊt khÈu cña c¶ n­íc [9]. Ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña khu vùc ®Çu t­ n­íc ngoµi ®· gãp phÇn më réng thÞ tr­êng trong n­íc, thóc ®Èy c¸c ho¹t ®éng dÞch vô ph¸t triÓn nhanh, t¹o cÇu nèi cho c¸c doanh nghiÖp trong n­íc tiÕp cËn víi thÞ tr­êng quèc tÕ vµ n©ng cao chÊt l­îng cña hµng ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. B¶ng 16: §ãng gãp cña c¸c doanh nghiÖp cã vèn FDI ®èi víi xuÊt khÈu ViÖt Nam §¬n vÞ: tû USD ChØ tiªu 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 Vèn thùc hiÖn 2,87 3,07 2,20 2,15 2,00 2,30 2,35 Doanh thu 2,77 3,85 3,95 4,80 6,20 7,40 9,00 Kim ng¹ch xuÊt khÈu 0,92 1,79 1,98 2,59 3,32 3,60 4,50 Nguån: Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­, Kinh tÕ ViÖt Nam & ThÕ giíi 2002-2003 [36] Bªn c¹nh ®ã, c¸c doanh nghiÖp cã vèn §TNN còng ®ãng gãp vai trß ®¸ng kÓ trong viÖc thùc hiÖn nhËp khÈu c«ng nghÖ hiÖn ®¹i theo ®Þnh h­íng c¬ cÊu nhËp khÈu cña ViÖt Nam. Th«ng qua ho¹t ®éng nhËp khÈu cña c¸c doanh nghiÖp nµy, n­íc ta ®· nhËn ®­îc mét sè kü thuËt, c«ng nghÖ tiÕn bé trong nhiÒu ngµnh kinh tÕ nh­: th«ng tin viÔn th«ng, th¨m dß khai th¸c dÇu khÝ, c«ng nghiÖp ®iÖn tö, s¶n xuÊt l¾p r¸p « t«, xe m¸y. Trong ®ã, cã nh÷ng ngµnh c«ng nghÖ cã chÊt l­îng cao vµ ®¹t møc tiªn tiÕn cña thÕ giíi nh­: c«ng nghÖ trong lÜnh vùc dÇu khÝ, viÔn th«ng. MÆc dï phÇn lín c«ng nghÖ chuyÓn giao vµo n­íc ta lµ c«ng nghÖ trung b×nh cña thÕ giíi nh­ng nã ®· cã tiÕn bé rÊt nhiÒu so víi nh÷ng c«ng nghÖ ®· cã tõ tr­íc ®ã, vµ nÕu kh«ng cã FDI th× b¶n th©n c¸c doanh nghiÖp trong n­íc khã cã thÓ ®¹t ®­îc trong mét thêi gian ng¾n nh­ vËy. §©y thùc sù lµ ®ãng gãp quan träng cña FDI, gãp phÇn n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm, ®a d¹ng mÉu m·, tõ ®ã n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña hµng ViÖt Nam. Trong thêi gian tíi, ®Ó thu hót h¬n n÷a ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng, ViÖt Nam cÇn chó ý gi¶i quyÕt tèt nh÷ng ®iÓm sau: 3.1. T¨ng c­êng vai trß qu¶n lý cña Nhµ n­íc Kinh nghiÖm cña Trung Quèc cho thÊy, Nhµ n­íc cã vai trß quan träng trong ho¹ch ®Þnh chiÕn l­îc tæng thÓ ph¸t triÓn ®Êt n­íc, x¸c ®Þnh môc tiªu tõng thêi kú trªn c¬ së ®ã bè trÝ c¬ cÊu vèn ®Çu t­ mét c¸ch hîp lý, thu hót ®Çu t­ vµo nh÷ng ngµnh, vïng theo môc tiªu ®Þnh h­íng tr¸nh t×nh tr¹ng tù ph¸t. ë ViÖt Nam thêi gian qua cã t×nh tr¹ng ®· cÊp giÊy phÐp ®Çu t­ å ¹t vµo mét sè lÜnh vùc vµ s¶n xuÊt t¹m thêi v­ît qu¸ nhu cÇu hiÖn t¹i nh­: c¸c dù ¸n kh¸ch s¹n, v¨n phßng cho thuª, thøc ¨n gia sóc, n­íc gi¶i kh¸t cã ga, s¶n phÈm ®iÖn tö gia dông, l¾p r¸p « t«. §iÒu nµy ®· g©y ra søc Ðp víi s¶n xuÊt trong n­íc vµ sù gi¶i thÓ cña mét sè dù ¸n ®Çu t­ n­íc ngoµi. Nguyªn nh©n lµ chóng ta ch­a x¸c ®Þnh ®­îc chÝnh thøc quy ho¹ch ®èi víi mét sè ngµnh chñ chèt, trong khi ®ã mét sè ngµnh tá ra cã søc hÊp dÉn ®èi víi nhiÒu nhµ ®Çu t­ th× gÇn nh­ ®· ®Õn giai ®o¹n b·o hoµ vÒ nhu cÇu ®Çu t­. Bªn c¹nh ®ã, cÇn t¨ng c­êng c«ng t¸c kiÓm tra, gi¸m s¸t cña nhµ n­íc theo quy ®Þnh cña nhµ n­íc theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt, tr¸nh t×nh tr¹ng kh«ng kiÓm so¸t ®­îc nh­ hiÖn nay, ®Èy m¹nh c¶i c¸ch nÒn hµnh chÝnh quèc gia nh­ ph©n c«ng tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn h¹n râ rµng trong bé m¸y hµnh chÝnh, tinh gi¶m theo h­íng gän nhÑ, n©ng cao n¨ng lùc qu¶n lý cña bé m¸y nµy nh»m ng¨n chÆn tham nhòng, quan liªu, g©y phiÒn hµ cho c¸c nhµ ®Çu t­. 3.2. TiÕp tôc gi÷ v÷ng æn ®Þnh chÝnh trÞ, lµnh m¹nh ho¸ m«i tr­êng kinh tÕ vÜ m« Khi nhµ ®Çu t­ bá vèn ra kinh doanh th× æn ®Þnh kinh tÕ vµ chÝnh trÞ lµ vÊn ®Ò quan t©m hµng ®Çu, ®Æc biÖt lµ víi nh÷ng nÒn kinh tÕ míi chuyÓn ®æi nh­ ViÖt Nam vµ Trung Quèc. ChÝnh trÞ cã æn ®Þnh th× ®êi sèng kinh tÕ x· héi trong n­íc míi cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn. Trong nh÷ng n¨m võa qua, n­íc ta d­íi sù l·nh ®¹o thèng nhÊt vµ xuyªn suèt cña §¶ng vÉn ®­îc d­ luËn thÕ giíi ®¸nh gi¸ cao vÒ sù æn ®Þnh cña m«i tr­êng chÝnh trÞ. Sù æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ theo h­íng tÝch cùc còng lµ tiÒn ®Ò cho viÖc më réng vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña FDI. M«i tr­êng kinh tÕ vÜ m« tèt cho ®Çu t­ bao hµm sù lµnh m¹nh vÒ gi¸ c¶ hµng ho¸ nguyªn vËt liÖu, vÒ gi¸ trÞ ®ång tiÒn vµ tØ gi¸ hèi ®o¸i, vÒ ho¹t ®éng cña hÖ thèng ng©n hµng, thÞ tr­êng vèn, c¬ chÕ tæ chøc qu¶n lý nÒn kinh tÕ. Mét nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng thùc sù ph¸t triÓn, cã hÖ thèng thÞ tr­êng ®ång bé, mét m«i tr­êng chÝnh trÞ æn ®Þnh sÏ lµ mét nh©n tè tÝch cùc ®èi víi viÖc t¹o dùng m«i tr­êng ®Çu t­ hÊp dÉn t¹i ViÖt Nam, gãp phÇn thu hót nhiÒu h¬n vèn FDI tõ c¸c n­íc ph¸t triÓn. 3.3. T¨ng c­êng søc hÊp dÉn cña m«i tr­êng ®Çu t­ Bªn c¹nh viÖc x©y dùng mét quy ho¹ch tæng thÓ nh»m n©ng cÊp c¬ së h¹ tÇng mét c¸ch hîp lý, hiÖu qu¶ ®Ó c¶i thiÖn m«i tr­êng ®Çu t­ “cøng” trong thêi gian tíi ViÖt Nam cÇn ®Æc biÖt quan t©m tíi viÖc c¶i thiÖn m«i tr­êng ®Çu t­ “mÒm” theo h­íng sau: - Hoµn thiÖn hÖ thèng chÝnh s¸ch vµ ph¸p luËt vÒ thu hót FDI ®Æc biÖt lµ FDI h­íng vÒ xuÊt khÈu vµ khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp FDI xuÊt khÈu. VÒ LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi, cÇn bæ sung c¸c quy ®Þnh vÒ b¶o ®¶m nguyªn t¾c vÒ ®Çu t­ cã liªn quan tíi th­¬ng m¹i (TRIMs) cña WTO. TiÕn tíi thiÕt lËp mÆt b»ng ph¸p lý chung cho nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ nhµ ®Çu t­ trong n­íc, cã lé tr×nh thèng nhÊt LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ LuËt khuyÕn khÝch ®Çu t­ trong n­íc thµnh mét bé luËt chung vÒ khuyÕn khÝch ®Çu t­. - §a d¹ng hãa c¸c h×nh thøc FDI ®Ó khai th¸c c¸c kªnh thu hót ®Çu t­ míi, nghiªn cøu vµ thÝ ®iÓm mét sè h×nh thøc ®Çu t­ míi nh­ c«ng ty qu¶n lý vèn, c«ng ty hîp danh... - §a d¹ng hãa ®èi t¸c ®Çu t­ trong ®ã chó träng thu hót ®Çu t­ cña c¸c TNCs vµ cña c¸c nhµ s¶n xuÊt ch×a khãa trao tay (®Æc biÖt lµ trong lÜnh vùc ®iÖn tö vµ c«ng nghÖ th«ng tin) ®Ó võa ®¶m b¶o thÞ tr­êng xuÊt khÈu th«ng qua hÖ thèng ph©n phèi toµn cÇu võa gãp phÇn chuÈn bÞ tiÒn ®Ò cho thêi kú sau lµ thêi kú ®Èy m¹nh xuÊt khÈu c¸c s¶n phÈm cã hµm l­îng chÊt x¸m vµ hµm l­îng c«ng nghÖ cao. - Më réng lÜnh vùc ®Çu t­ phï hîp víi cam kÕt trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, ®Æc biÖt lµ më cöa c¸c lÜnh vùc th­¬ng m¹i dÞch vô, kinh doanh bÊt ®éng s¶n cho c¸c nhµ ®Çu t­. - Thùc hiÖn ®ång bé c¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ®Çu t­, ®Æc biÖt lµ c¸c dù ¸n h­íng vµo xuÊt khÈu cã nh÷ng ­u ®·i h¬n ®Ó thÓ hiÖn sù ­u tiªn vèn §TNN vµo ph¸t triÓn xuÊt khÈu - Hoµn thiÖn c¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ®Çu t­ tr­íc hÕt lµ chÝnh s¸ch thuÕ. §Ó n©ng cao hiÖu qu¶ cña c«ng cô thuÕ, hÖ thèng thuÕ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi cÇn ®­îc c¶i tiÕn theo h­íng: dÔ tÝnh to¸n, ®¬n gi¶n c¸c møc thuÕ; ®¶m b¶o lîi Ých quèc gia; cã t¸c dông khuyÕn khÝch ®Çu t­, tõng b­íc ¸p dông hÖ thèng thuÕ chung cho c¶ ®Çu t­ trong n­íc vµ ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi; phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ. Cô thÓ: + CÇn thùc hiÖn chÝnh s¸ch thuÕ thùc sù khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp FDI vµo s¶n xuÊt c¬ khÝ, ®iÖn, ®iÖn tö, thiÕt bÞ viÔn th«ng, c¬ khÝ chÕ t¹o, ®Æc biÖt lµ c«ng nghiÖp phô trî s¶n xuÊt phô tïng, linh kiÖn. Cho phÐp c¸c dù ¸n s¶n xuÊt nguyªn liÖu phô trî phôc vô hµng xuÊt khÈu ®­îc h­ëng ­u ®·i t­¬ng tù nh­ c¸c dù ¸n ®Çu t­ s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu. + TËp trung vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi vµo lÜnh vùc n«ng nghiÖp, chÕ biÕn n«ng l©m thuû s¶n, ph¸t triÓn n«ng th«n nh»m t¨ng c­êng xuÊt khÈu cña lÜnh vùc nµy, gãp phÇn ®Èy m¹nh c«ng t¸c hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp. Trong thêi gian tíi, Nhµ n­íc cÇn chó ý: tiÕp tôc bæ sung c¸c ­u ®·i, khuyÕn khÝch ®Çu t­ n­íc ngoµi ®èi víi c¸c dù ¸n chÕ biÕn n«ng, l©m, thuû s¶n nh­ ¸p dông thuÕ suÊt thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp ­u ®·i nhÊt trong khung, ­u ®·i ®Æc biÖt cho c¸c dù ¸n t¹o gièng c©y, gièng con míi, chÊt l­îng cao ®¸p øng yªu cÇu xuÊt khÈu. + §èi víi c¸c dù ¸n ®Æc biÖt quan träng cÇn xö lý ®Æc c¸ch vµ cã chÝnh s¸ch b¶o hé hîp lý, hiÖu qu¶ trong lé tr×nh héi nhËp. - TiÕp tôc thùc hiÖn lé tr×nh gi¶m chi phÝ ®Çu t­, t¨ng søc c¹nh tranh vÒ gi¸ c¶ cho c¸c s¶n phÈm xuÊt khÈu cña c¸c doanh nghiÖp FDI trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. QuyÕt ®Þnh sè 53/1999/Q§-TTg cña Thñ t­íng chÝnh phñ lµ b­íc ®i ®Çu tiªn thùc hiÖn lé tr×nh tiÕn tíi t¹o dùng mét mÆt b»ng thèng nhÊt gi¸ hµng ho¸ dÞch vô ®èi víi doanh nghiÖp trong n­íc vµ doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi theo tinh thÇn NghÞ quyÕt TW lÇn thø IV. Muèn vËy cÇn tiÕp tôc ®iÒu chØnh mét b­íc gi¸, phÝ c¸c hµng ho¸ dÞch vô theo h­íng quy ®Þnh mét møc gi¸, phÝ chung cho c¸c doanh nghiÖp kh«ng ph©n biÖt h×nh thøc së h÷u. HiÖn t¹i ta ®ang duy tr× møc gi¸, phÝ kh¸c nhau nhÊt lµ gi¸, phÝ c¸c lo¹i vËt t­ thiÕt yÕu cho s¶n xuÊt vµ sinh ho¹t nh­ quy ®Þnh gi¸ ®iÖn n­íc, c­íc phÝ vËn t¶i, b­u ®iÖn… kh¸c nhau gi÷a doanh nghiÖp trong vµ ngoµi n­íc t¹o ra chi phÝ ®Çu t­ cao cho nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ c¶n trë thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi cña m«i tr­êng ViÖt Nam g©y khã kh¨n cho c¸c doanh nghiÖp nµy trong viÖc c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng xuÊt khÈu thÕ giíi so víi c¸c doanh nghiÖp ®Çu t­ ë c¸c n­íc trong khu vùc nh­ Th¸i Lan, Singapore… - H­íng ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo x©y dùng c¸c ngµnh c«ng nghiÖp c«ng nghÖ cao ®Ó t¹o ra hµng xuÊt khÈu cã gi¸ trÞ cao trong thêi gian tíi. ChÝnh s¸ch khuyÕn khÝch c¸c ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn xuÊt khÈu cÇn x©y dùng theo h­íng sau: + Thùc hiÖn chÕ ®é ph©n bè h¹n ng¹ch xuÊt khÈu cho c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. +Thùc hiÖn ­u ®·i vÒ hç trî xuÊt khÈu b×nh ®¼ng víi c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c. + Thu hÑp danh môc c¸c s¶n phÈm ph¶i ®¶m b¶o xuÊt khÈu tõ 80% trë lªn theo h­íng chØ ¸p dông yªu cÇu nµy ®èi víi mét sè s¶n phÈm thËt cÇn thiÕt ph¶i b¶o hé; ®èi víi nh÷ng s¶n phÈm thùc sù cã lîi thÕ c¹nh tranh, ®ång thêi xö lý linh ho¹t b»ng c¸ch kh«ng b¾t buéc c¸c nhµ ®Çu t­ ph¶i cam kÕt xuÊt khÈu ngay tõ ®Çu mµ cã thÓ thùc hiÖn tõng b­íc. §èi víi c¸c dù ¸n ®ang ho¹t ®éng, gÆp khã kh¨n kh¸ch quan do thÞ tr­êng bÞ thu hÑp cã thÓ cho phÐp t¨ng tû lÖ tiªu thô néi ®Þa trong tr­êng hîp s¶n phÈm cïng lo¹i vÉn ph¶i nhËp khÈu vµo thÞ tr­êng trong n­íc cã nhu cÇu. Thªm n÷a, cÇn chuyÓn sang ¸p dông c¸c biÖn ph¸p kinh tÕ, dïng ®ßn bÈy kinh tÕ lµ chñ yÕu ®Ó khuyÕn khÝch XK. - N©ng cao hiÖu qu¶ cña c¸c khu chÕ xuÊt (KCX): §Ó n©ng cao hiÖu qu¶ theo ®óng nh÷ng ­u thÕ vèn cã cña KCX, gãp phÇn t¹o ra sù hÊp dÉn h¬n ®èi víi ®Çu t­ n­íc ngoµi còng nh­ nhµ ®Çu t­ trong n­íc, tr­íc m¾t chóng ta cÇn cã sù tËp trung h¬n cho viÖc hoµn thµnh x©y dùng c¬ b¶n c¸c KCX ®· phª duyÖt ®Ó sím ®­a hÖ sè sö dông cao h¬n. Tuy nhiªn, sù ph¸t triÓn cña h×nh thøc nµy còng cÇn ph¶i tu©n theo quy ho¹ch tæng thÓ, phï hîp víi yªu cÇu ph¸t triÓn vµ ®iÒu kiÖn thùc tÕ cña ViÖt Nam, quan t©m ®Õn chÊt l­îng h¬n sè l­îng vèn ®Çu t­. Chóng ta cÇn thËn träng trong viÖc phª duyÖt thµnh lËp KCX míi. S¾p tíi, nªn h×nh thµnh mét c¸ch c©n ®èi c¸c KCX víi quy m« kh¸c nhau, nhÊt lµ c¸c KCX quy m« võa vµ nhá phôc vô n«ng nghiÖp, n«ng th«n. 4. TiÕp tôc thùc hiÖn ®a d¹ng hãa mÆt hµng, ®a ph­¬ng hãa thÞ tr­êng xuÊt nhËp khÈu 4.1. §a d¹ng hãa mÆt hµng * ChÝnh s¸ch c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu cña Trung Quèc trong thêi gian qua lµ ®a d¹ng hãa mÆt hµng xuÊt khÈu. §©y lµ mét chÝnh s¸ch hîp lý mµ kh«ng chØ Trung Quèc mµ c¶ ViÖt Nam hiÖn nay ®· vµ ®ang ¸p dông. Thµnh c«ng cña Trung Quèc lµ ë chç x¸c ®Þnh ®­îc c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ cao dùa trªn c¬ cÊu s¶n xuÊt trong n­íc vµ phï hîp víi thÞ tr­êng thÕ giíi. §ång thêi, Trung Quèc tiÕn hµnh ®iÒu chØnh c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu b»ng c¸ch t¨ng c­êng s¶n xuÊt nh÷ng mÆt hµng míi ®¸p øng nh÷ng thay ®æi vÒ nhu cÇu trªn thÞ tr­êng thÕ giíi, lu«n lÊy nhu cÇu thÞ tr­êng lµm nguyªn t¾c h­íng ®¹o. ChÝnh sù ®a d¹ng vÒ chñng lo¹i hµng hãa xuÊt khÈu cña Trung Quèc ®· ®­a hµng xuÊt khÈu cña Trung Quèc ®Õn c¸c thÞ tr­êng kh¾p n¬i trªn thÕ giíi. §iÓm næi bËt trong c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu cña Trung Quèc lµ tû träng cña c¸c s¶n phÈm thuéc ngµnh cã kü thuËt cao nh­: ®iÖn tö, tin häc, m¸y tÝnh, th«ng tin, quang häc, hµng kh«ng vµ vò trô, c«ng nghÖ sinh häc vµ siªu ©m kh«ng ngõng t¨ng lªn. §iÒu nµy lµ do chÝnh s¸ch ®Çu t­ vèn vµ c«ng nghÖ tiªn tiÕn ®óng ®¾n, cã träng ®iÓm. Trung Quèc nhËn thÊy r»ng ®a d¹ng hãa hoµn toµn kh«ng cã nghÜa lµ ®Çu t­ ph¸t triÓn trµn lan tÊt c¶ c¸c lo¹i mÆt hµng mµ cÇn ph¶i dµnh nh÷ng kho¶n ®Çu t­ t­¬ng ®èi lín ®Ó ph¸t triÓn mét sè s¶n phÈm chñ lùc, nhÊt lµ nh÷ng s¶n phÈm ®· t×m ®­îc thÞ tr­êng lín vµ cã nhiÒu triÓn väng ph¸t triÓn. §©y chÝnh lµ mét bµi häc mµ ViÖt Nam cÇn ph¶i ¸p dông trong qu¸ tr×nh c¶i c¸ch c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam trong thêi gian tíi. Bªn c¹nh viÖc ®a d¹ng hãa chñng lo¹i hµng hãa, chóng ta cÇn tiÕp tôc ®Èy m¹nh viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu theo h­íng gi¶m tû träng s¶n phÈm th« vµ s¬ chÕ, t¨ng tû träng s¶n phÈm chÕ biÕn s©u vµ tinh. §Ó thùc hiÖn chÝnh s¸ch chuyÓn dÞch c¬ cÊu theo h­íng trªn cÇn cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ®Çu t­ trong n­íc, chÝnh s¸ch ­u tiªn, ­u ®·i cho c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu theo h­íng ®ã. MÆt kh¸c, viÖc thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, bao gåm c¶ ®Çu t­ trùc tiÕp vµ vay nî, viÖn trî ®Òu ­u tiªn cho ®Çu t­ phôc vô cho xuÊt khÈu. Bªn c¹nh ®ã còng cÇn tËp trung sù cè g¾ng vµo xuÊt khÈu mét sè s¶n phÈm th« vµ s¬ chÕ dùa trªn lîi thÕ so s¸nh s½n cã do ®iÒu kiÖn tù nhiªn mang l¹i. * §Ó hiÖn ®¹i hãa nÒn s¶n xuÊt trong n­íc, Trung Quèc thùc hiÖn chÝnh s¸ch “tam lai, nhÊt bæ” (ba c¸i ®Õn, mét c¸i bæ sung), ba c¸i ®Õn lµ nguyªn vËt liÖu quý hiÕm; nh÷ng linh kiÖn thay thÕ ®ång bé; nh÷ng c«ng nghÖ míi tiªn tiÕn. Víi chÝnh s¸ch nµy Trung Quèc ®· tõng b­íc thay ®æi c¬ cÊu s¶n xuÊt trong n­íc. Tõ kinh nghiÖm cña Trung Quèc, vÒ c¬ cÊu nhËp khÈu trong giai ®o¹n hiÖn nay ViÖt Nam cÇn khuyÕn khÝch nhËp khÈu theo h­íng ®æi míi, hiÖn ®¹i ho¸ thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ, phôc vô c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc, b»ng c¸ch chuyÓn nhanh sang nhËp khÈu thiÕt bÞ kü thuËt hiÖn ®¹i tõ c¸c n­íc ph¸t triÓn nh­ NhËt B¶n, Mü, T©y ¢u. B¶o ®¶m vËt t­ hµng ho¸ thiÕt yÕu cho x©y dùng, s¶n xuÊt vµ ®êi sèng mµ nÒn kinh tÕ quèc d©n ch­a cã ®iÒu kiÖn ®¸p øng; gãp phÇn æn ®Þnh thÞ tr­êng, æn ®Þnh nÒn kinh tÕ vµ ®êi sèng x· héi. NhËp khÈu ph¶i b¶o hé hîp lý s¶n xuÊt néi ®Þa ®Ó gióp c¸c ngµnh cã tiÒm n¨ng ph¸t triÓn c¹nh tranh ®­îc trªn thÞ tr­êng néi ®Þa vµ thÞ tr­êng quèc tÕ; nhËp khÈu phôc vô cho s¶n xuÊt. Thùc hiÖn yªu cÇu môc tiªu trªn, biÖn ph¸p qu¶n lý nhËp khÈu cÇn hoµn thiÖn theo h­íng: + KhuyÕn khÝch nhËp khÈu thiÕt bÞ m¸y mãc vµ c«ng nghÖ tiªn tiÕn cña thÕ giíi, kiªn quyÕt kh«ng nhËp thiÕt bÞ cò, l¹c hËu ®i ®«i víi viÖc t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi nhÊt vÒ vèn, vÒ con ng­êi sö dông vµ qu¶n lý, ®iÒu hµnh s¶n xuÊt c¸c thiÕt bÞ, m¸y mãc, c«ng nghÖ nµy. + §èi víi viÖc nhËp khÈu c¸c yÕu tè bæ sung cho s¶n xuÊt vµ hµng tiªu dïng cÇn t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc nhËp khÈu c¸c yÕu tè s¶n xuÊt lµ ®Çu vµo cho s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu vµ g©y c¶n trë nhÊt ®Þnh cho viÖc nhËp khÈu c¸c ®Çu vµo mµ trong n­íc cã kh¶ n¨ng s¶n xuÊt. 4.2. §a ph­¬ng hãa thÞ tr­êng ChÝnh s¸ch ®a d¹ng hãa thÞ tr­êng ®· gãp mét phÇn kh«ng nhá vµo thµnh tùu ngo¹i th­¬ng Trung Quèc trong thêi gian qua. Còng nh­ Trung Quèc, ViÖt Nam nhËn thÊy cÇn ph¶i ®a ph­¬ng hãa c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i, ®a ph­¬ng hãa thÞ tr­êng vµ n¨ng ®éng t×m kiÕm b¹n hµng. Trong thêi gian qua, ViÖt Nam ®· thùc hiÖn chÝnh s¸ch nµy nh­ng hiÖu qu¶ vÉn ch­a ®­îc nh­ mong muèn. §iÒu nµy phÇn nµo thÓ hiÖn qua viÖc ViÖt Nam “®¸nh mÊt” thÞ tr­êng Nga trong nhiÒu mÆt hµng cho hµng hãa Trung Quèc, Thæ NhÜ Kú dï ®©y lµ thÞ tr­êng truyÒn thèng vµ dÔ tÝnh, chÝnh v× vËy viÖc giµnh l¹i thÞ tr­êng nµy hiÖn nay vÉn rÊt khã kh¨n; hay qua viÖc ViÖt Nam cã lóc ®· tËp trung qu¸ møc xuÊt c¸ basa vµo thÞ tr­êng Mü mµ kh«ng ®ång thêi khai ph¸ thÞ tr­êng míi dÉn ®Õn viÖc khi x¶y ra tranh chÊp th× c¸c doanh nghiÖp lóng tóng cho viÖc t×m thÞ tr­êng. Trong thêi gian tíi, ViÖt Nam nªn: - Tr­íc hÕt cÇn ph¶i chó ý tíi c¸c thÞ tr­êng träng ®iÓm, b¹n hµng lín, ®Æc biÖt lµ thÞ tr­êng, b¹n hµng c¸c n­íc khu vùc Ch©u ¸-Th¸i B×nh D­¬ng vµ khu vùc EU, trong ®ã víi thÞ tr­êng ASEAN ®ang næi lªn vÊn ®Ò tham gia Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN (AFTA) víi viÖc tõng b­íc vµ tiÕn tíi sÏ thùc hiÖn hoµn toµn HiÖp ®Þnh vÒ ­u ®·i thuÕ quan cã hiÖu lùc chung (CEPT). Bªn c¹nh ®ã, cÇn hÕt søc quan t©m tíi thÞ tr­êng liÒn kÒ lµ Trung Quèc khi mµ thÞ tr­êng nµy ®· t¨ng “®é më” sau khi vµo WTO. - §èi víi c¸c thÞ tr­êng míi nh­ thÞ tr­êng Trung §«ng, Nam ¸, Ch©u Phi, chóng ta nªn ¸p dông c¸c chiÕn l­îc nh­ “ nhen nhãm”, “bæ khuyÕt”, “c¸t cø” mµ Trung Quèc ®· ¸p dông thµnh c«ng. §Ó më réng thÞ tr­êng míi, ViÖt Nam nªn m¹nh d¹n ¸p dông nhiÒu h×nh thøc mua b¸n, kÓ c¶ hµng ®æi hµng víi nh÷ng thÞ tr­êng cã ®iÒu kiÖn. - TÝch cùc kh«i phôc c¸c thÞ tr­êng cò nh­ c¸c n­íc SNG vµ §«ng ¢u, nhÊt lµ chóng ta cÇn tËn dông viÖc c¸c n­íc nµy sÏ trë thµnh thµnh viªn míi cña EU trong n¨m 2004. - Kh¾c phôc t×nh tr¹ng ph¶i xuÊt khÈu qua thÞ tr­êng trung gian lµm gi¶m hiÖu qu¶ ho¹t ®éng xuÊt khÈu. Trong thêi gian tíi phÊn ®Êu gi¶m dÇn thÞ tr­êng trung gian mµ tiÕn tíi tËp trung quan hÖ bu«n b¸n trùc tiÕp vµo c¸c khu vùc thÞ tr­êng æn ®Þnh, v÷ng ch¾c vµ l©u dµi. 5. N©ng cao hiÖu qu¶ c«ng t¸c xóc tiÕn th­¬ng m¹i C«ng t¸c xóc tiÕn th­¬ng m¹i lµ mét trong nh÷ng gi¶i ph¸p cã hiÖu qu¶ thóc ®Èy ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng ph¸t triÓn. Trong thêi gian tíi, Nhµ n­íc cÇn t¨ng c­êng m¹nh mÏ c«ng t¸c thu thËp vµ phæ biÕn th«ng tin vÒ thÞ tr­êng ngoµi, tõ t×nh h×nh chung cho tíi c¸c c¬ chÕ chÝnh s¸ch cña c¸c n­íc, dù b¸o c¸c chiÒu h­íng cung-cÇu hµng hãa vµ dÞch vô ... §Ó th«ng tin cã thÓ ®Õn víi mäi doanh nghiÖp quan t©m theo con ®­êng ng¾n nhÊt, tiÕt kiÖm nhÊt, Bé Th­¬ng m¹i cÇn tiÕp tôc hoµn thiÖn hÖ thèng c¬ së d÷ liÖu vµ trang chñ (trang Web: www.mot.gov.vn) cña Bé, t¨ng c­êng ph¸t hµnh c¸c tµi liÖu theo chuyªn ®Ò, ph¸t huy tèi ®a vai trß cña c¸c tham t¸n th­¬ng m¹i. T¹i thÞ tr­êng ngoµi, c¸c tham t¸n th­¬ng m¹i ph¶i lµ t¸c nh©n g¾n kÕt doanh nghiÖp trong n­íc víi c¸c doanh nghiÖp trªn thÞ tr­êng së t¹i. C¸c tham t¸n th­¬ng m¹i, c¸c ph¸i ®oµn ngo¹i giao, c¸c v¨n phßng ®¹i diÖn vµ hiÖp héi kinh doanh ë n­íc ngoµi sÏ thu thËp vµ cung cÊp th«ng tin cho c¸c nhµ nghiªn cøu, c¸c doanh nghiÖp nµo quan t©m ®Õn luËt ph¸p quèc tÕ, ®Æc ®iÓm riªng cña tõng thÞ tr­êng thµnh viªn. Th¸ng 6/2000, ChÝnh phñ ®· cho phÐp thµnh lËp Côc Xóc tiÕn Th­¬ng m¹i t¹i Bé Th­¬ng m¹i víi nhiÖm vô chÝnh lµ phæ biÕn th«ng tin vµ tæ chøc xóc tiÕn c¸c ho¹t ®éng th­¬ng m¹i. Trªn c¬ së chiÕn l­îc th©m nhËp thÞ tr­êng ®· ®­îc ho¹ch ®Þnh, Côc Xóc tiÕn cã nhiÖm vô x©y dùng lé tr×nh hµnh ®éng cô thÓ ®Ó ®­a ®­îc hµng ho¸ ViÖt Nam ra thÞ tr­êng ngoµi. Côc sÏ qu¶n lý c¬ së d÷ liÖu cña Bé Th­¬ng m¹i vµ c¸c vÊn ®Ò kü thuËt nh­ t¹o dùng c¬ së d÷ liÖu, t¹o dùng trang Web ...§Ó thùc hiÖn tèt chøc n¨ng cña m×nh, Côc Xóc tiÕn Th­¬ng m¹i cÇn ®­îc trang bÞ ®Çy ®ñ h¬n n÷a vÒ c¬ së vËt chÊt vµ ®éi ngò. Ngoµi ra cÇn tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng cô thÓ nh­ thiÕt lËp c¸c v¨n phßng ®¹i diÖn cña ViÖt Nam t¹i c¸c n­íc; tæ chøc c¸c héi chî triÓn l·m nh»m gióp c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam trong c«ng t¸c tuyªn truyÒn qu¶ng c¸o, khuyÕch tr­¬ng ho¹t ®éng kinh doanh th­¬ng m¹i, tiÕp xóc víi b¹n hµng, trao ®æi häc tËp kinh nghiÖm kinh doanh trªn th­¬ng tr­êng quèc tÕ; tæ chøc c¸c ®oµn doanh nghiÖp ViÖt Nam ®i nghiªn cøu th¨m dß chµo hµng ë thÞ tr­êng ngoµi n­íc, ®ång thêi mêi c¸c doanh nghiÖp n­íc ngoµi vµo lµm viÖc, t×m hiÓu c¸c c¬ héi kinh doanh vµ ®Çu t­ s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu ë ViÖt Nam... Nhµ n­íc cÇn ph¶i x©y dùng hÖ thèng chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p ®Ó ®Èy m¹nh c«ng t¸c thÞ tr­êng ngoµi n­íc bao gåm: KhuyÕn khÝch hç trî c¸c doanh nghiÖp x©y dùng ë n­íc ngoµi ®¹i lý, ph©n phèi hµng ho¸, kho ngo¹i quan, trung t©m tr­ng bµy s¶n phÈm, ¸p dông c¸c ph­¬ng thøc mua b¸n linh ho¹t nh­ giao hµng thanh to¸n chËm, ®æi hµng, lËp c«ng ty ph¸p nh©n n­íc së t¹i ®Ó nhËp hµng tõ ViÖt Nam; khuyÕn khÝch vµ hç trî céng ®ång ng­êi ViÖt Nam ®Ó ph¸t triÓn quan hÖ bu«n b¸n víi n­íc së t¹i; hîp t¸c víi n­íc ngoµi trong lÜnh vùc qu¶ng c¸o, giíi thiÖu hµng ho¸ th«ng qua b¸o chÝ, truyÒn h×nh vµ xuÊt b¶n Ên phÈm, cã biÖn ph¸p vµ ph­¬ng thøc ho¹t ®éng thÝch hîp nh»m t¹o mèi quan hÖ g¾n bã gi÷a c¸c tham t¸n th­¬ng m¹i víi c¸c hiÖp héi ngµnh hµng, c¸c tæng c«ng ty trong n­íc tr­íc hÕt lµ trong ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i; nghiªn cøu h×nh thøc vµ c¬ chÕ ho¹t ®éng cña ®¹i diÖn uû th¸c cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ë n­íc ngoµi. 6. §Èy nhanh héi nhËp vµo c¸c liªn kÕt kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi Trong thêi gian tíi ViÖt Nam cÇn cã nh÷ng b­íc ®i nhanh h¬n n÷a ®Ó héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi. ViÖc héi nhËp nµy ngoµi ý nghÜa lµ sÏ më ra nh÷ng khu vùc thÞ tr­êng míi, ®em l¹i nh÷ng ®iÒu kiÖn mËu dÞch dÔ dµng h¬n cho hµng hãa ViÖt Nam th× quan träng h¬n lµ nã sÏ t¹o ra nh÷ng ®éng lùc ®Ó ngo¹i th­¬ng nãi riªng, c¶ nÒn kinh tÕ ViÖt Nam nãi chung cã nh÷ng chuyÓn biÕn tÝch cùc theo h­íng hiÖn ®¹i h¬n, phï hîp h¬n víi th«ng lÖ quèc tÕ hay nãi c¸ch kh¸c ®iÒu ®ã sÏ gióp ViÖt Nam x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng më hoµn thiÖn h¬n qua ®ã t¹o cho ngo¹i th­¬ng m«i tr­êng lµnh m¹nh h¬n, c¹nh tranh h¬n ®Ó ph¸t triÓn. Bëi v× muèn hoµ nhËp vµo c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ vµ c¸c khu vùc trªn ®©y, tr­íc hÕt ViÖt Nam ph¶i ®æi míi c¬ chÕ, chÝnh s¸ch, ph¸p luËt ngo¹i th­¬ng cho phï hîp, x©y dùng mét lé tr×nh hîp lý, phï hîp víi ®iÒu kiÖn cña ViÖt Nam vµ víi cam kÕt quèc tÕ vÒ gi¶m thuÕ quan, thuÕ ho¸ ®i ®«i víi viÖc xo¸ bá hµng rµo phi thuÕ quan, ¸p dông chÕ ®é ®·i ngé quèc gia, lÞch tr×nh b¶o hé, c«ng bè c«ng khai ®Ó c¸c ngµnh cã h­íng s¾p xÕp s¶n xuÊt, n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh; chñ ®éng thay ®æi vÒ c¨n b¶n ph­¬ng thøc qu¶n lý nhËp khÈu; t¨ng c­êng sö dông c¸c c«ng cô phi thuÕ “hîp lÖ” nh­ c¸c hµng rµo tiªu chuÈn kü thuËt, vÖ sinh, m«i tr­êng, h¹n ng¹ch thuÕ quan, thuÕ tuyÖt ®èi, thuÕ mïa vô, thuÕ chèng ph¸ gi¸, chèng trî cÊp. VÒ cô thÓ, trong thêi gian tíi ViÖt Nam cÇn xóc tiÕn nhanh qu¸ tr×nh tham gia vµo Tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi WTO. Dù tÝnh ViÖt Nam sÏ gia nhËp tæ chøc nµy vµo n¨m 2005. Bªn c¹nh viÖc tËn dông nh÷ng thuËn lîi (nh­ ®· nªu ë phÇn thuËn lîi cña ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam), chóng ta cÇn tÝch cùc vµ nç lùc chuÈn bÞ vÒ nhiÒu mÆt: c«ng t¸c nh©n lùc, ph­¬ng ¸n ®µm ph¸n, kü thuËt ®µm ph¸n, dù trï c¸c t×nh huèng cã thÓ x¶y ra...®Ó ®¶m b¶o viÖc gia nhËp nhanh chãng vµ b¶o vÖ quyÒn lîi chÝnh ®¸ng mµ ViÖt Nam cÇn ®­îc h­ëng. KÕt luËn Sau gÇn 25 n¨m tiÕn hµnh c¶i c¸ch më cöa, cho ®Õn nay cã thÓ nãi Trung Quèc ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh c«ng rùc rì trong ph¸t triÓn kinh tÕ vµ ®Æc biÖt lµ trong ph¸t triÓn ngo¹i th­¬ng. Tõ mét quèc gia cã nÒn ngo¹i th­¬ng tr× trÖ kÐm ph¸t triÓn, hiÖn nay Trung Quèc ®· lµ c­êng quèc ngo¹i th­¬ng lín thø 5 trªn thÕ giíi vµ quan träng h¬n lµ trong t­¬ng lai, vÞ thÕ cña Trung Quèc trong th­¬ng m¹i quèc tÕ sÏ ngµy cµng ®­îc n©ng cao. §¹t ®­îc nh÷ng thµnh c«ng nh­ vËy lµ nhê trong thêi gian qua Trung Quèc ®· cã nh÷ng chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p ®óng ®¾n, phï hîp ®Ó ph¸t triÓn ngo¹i th­¬ng mµ tùu trung lµ: Thø nhÊt, Trung Quèc ®· thùc hiÖn më cöa, ®ång thêi thu hót m¹nh ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo gãp phÇn ph¸t triÓn ngo¹i th­¬ng. Thùc hiÖn nh÷ng chiÕn l­îc nµy Trung Quèc kh«ng chØ t¹o ra ®­îc mét kh«ng gian th«ng tho¸ng cho c¸c chñ thÓ ngo¹i th­¬ng ho¹t ®éng mµ cßn thªm ®­îc mét nguån ngo¹i lùc quan träng hîp víi néi lùc ®Êt n­íc cïng ®Èy m¹nh ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu. Thø hai lµ Trung Quèc ®· cã nh÷ng b­íc tiÕn m¹nh mÏ trong viÖc c¶i c¸ch thÓ chÕ ngo¹i th­¬ng, c¬ chÕ qu¶n lý ngo¹i th­¬ng, ®Ò ra nh÷ng chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p hîp lý nh­ ®a d¹ng hãa s¶n phÈm vµ thÞ tr­êng, n©ng cao hiÖu qu¶ c«ng t¸c xóc tiÕn th­¬ng m¹i, theo ®uæi chÝnh s¸ch tØ gi¸ cã lîi cho xuÊt khÈu... v× vËy mµ hµng hãa Trung Quèc cã nh÷ng bÖ ®ì thuËn lîi ®Ó “tiÕn ra ngoµi”. Thø ba lµ Trung Quèc chñ ®éng trong viÖc héi nhËp víi khu vùc vµ thÕ giíi, coi ®ã lµ ®­êng h­íng quan träng trong ph¸t triÓn kinh tÕ nãi chung vµ ngo¹i th­¬ng nãi riªng trong bèi c¶nh toµn cÇu hãa hiÖn nay. Trong thêi gian qua, Trung Quèc ®· vµ ®ang tÝch cùc héi nhËp vµ trong “dßng ch¶y” nµy Trung Quèc th­êng kh«ng ®Ó r¬i vµo thÕ bÞ ®éng mµ lu«n cã nh÷ng kÕ ho¹ch chñ ®éng tiÕn b­íc ®Ó thÝch øng víi mäi thêi c¬ vµ th¸ch thøc míi. Cã thÓ nãi, trªn con ®­êng më cöa -c¶i c¸ch ngo¹i th­¬ng, Trung Quèc kh«ng h¼n lóc nµo còng thµnh c«ng vµ gÆt h¸i ®­îc nhiÒu thµnh tùu. Còng cã lóc Trung Quèc vÊp ph¶i nh÷ng sai lÇm vµ kÕt qu¶ ®Õn nay còng ch­a h¼n ®­îc nh­ mong muèn, vÉn cßn tån t¹i mét sè vÊn ®Ò cÇn tiÕp tôc kh¾c phôc nh­: viÖc n©ng cao chÊt l­îng hµng hãa xuÊt khÈu vµ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng, vÊn ®Ò chªnh lÖch vïng miÒn ... Qua viÖc nghiªn cøu c¸c kinh nghiÖm ph¸t triÓn ngo¹i th­¬ng cña Trung Quèc, chóng ta cã thÓ nhËn thÊy vai trß cña Nhµ n­íc trong ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch vµ ®­a ra nh÷ng biÖn ph¸p tæng thÓ vÜ m« lµ rÊt quan träng ®èi víi ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng. H¬n thÕ n÷a, ChÝnh phñ Trung Quèc rÊt linh ho¹t trong viÖc t¹o lËp vµ thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch bëi v× tuy Trung Quèc còng lµ mét n­íc ®ang ph¸t triÓn, trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ b¶n th©n hä còng ph¶i häc hái kinh nghiÖm cña c¸c n­íc ®i tr­íc mµ ®Æc biÖt lµ c¸c n­íc NIEs, nh­ng tõ viÖc häc hái ®ã Trung Quèc l¹i tù m×nh x©y dùng c¸c chÝnh s¸ch vµ thùc thi c¸c biÖn ph¸p phï hîp víi yªu cÇu tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña chÝnh ngo¹i th­¬ng Trung Quèc ®ång thêi còng ®¸p øng ®­îc víi xu h­íng ph¸t triÓn chung cña thêi ®¹i. C¸c chÝnh s¸ch ph¸t triÓn ngo¹i th­¬ng kh«ng bÞ Ðp theo mét khu«n mÉu ph¸t triÓn nµo, mµ linh ho¹t vËn ®éng chuyÓn biÕn theo thùc tiÔn v× vËy mµ ngo¹i th­¬ng Trung Quèc ph¸t triÓn v÷ng ch¾c vµ cã triÓn väng l©u dµi. Mét ®iÓm kh¸c rÊt ®¸ng l­u ý lµ, khi ¸p dông mét chÝnh s¸ch hoÆc biÖn ph¸p Trung Quèc th­êng tiÕn hµnh thÝ ®iÓm trªn quy m« nhá ®Ó thö nghiÖm, sau ®ã nÕu thµnh c«ng míi nh©n réng trªn quy m« lín nhê vËy mµ sÏ cã ®iÒu kiÖn ®iÒu chØnh kÞp thêi nÕu ch­a phï hîp. VÒ thùc chÊt lµ Trung Quèc tiÕn hµnh c¶i c¸ch ngo¹i th­¬ng víi nh÷ng b­íc ®i thËn träng, v÷ng ch¾c. §©y míi chÝnh lµ nh÷ng bµi häc lín nhÊt, cã gi¸ trÞ nhÊt mµ ViÖt Nam cÇn rót ra cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ngo¹i th­¬ng cña m×nh. Lµ mét n­íc ®i sau, l¹i lµ mét n­íc l¸ng giÒng “nói liÒn nói, s«ng liÒn s«ng” víi nhiÒu yÕu tè t­¬ng ®ång, ViÖt Nam cã nhiÒu ­u thÕ trong viÖc tham kh¶o thùc tiÔn ngo¹i th­¬ng Trung Quèc ®Ó tõ ®ã ®óc kÕt nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm, t×m tíi nh÷ng gîi më vÒ chiÕn l­îc ph¸t triÓn ngo¹i th­¬ng phï hîp víi ®Êt n­íc. Hy väng r»ng ViÖt Nam víi truyÒn thèng ham häc hái, t×m tßi vµ s½n sµng tiÕp thu c¸i míi sÏ vËn dông mét c¸ch s¸ng t¹o nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm cña Trung Quèc, t×m ®­îc lèi ®i riªng trong ®iÒu kiÖn cô thÓ cña m×nh ®Ó phôc vô cho c«ng cuéc ph¸t triÓn ngo¹i th­¬ng cña ®Êt n­íc trong nh÷ng n¨m tíi. ViÖc nghiªn cøu vÒ con ®­êng ph¸t triÓn cña ngo¹i th­¬ng Trung Quèc tõ ®ã rót ra nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm, thµnh c«ng còng nh­ thÊt b¹i, ®Ó ViÖt Nam häc tËp vµ t×m ra con ®­êng riªng cña m×nh lµ vÊn ®Ò kh«ng dÔ, ®ßi hái ph¶i ®­îc xem xÐt tæng thÓ trªn nhiÒu gãc ®é. Trong khu«n khæ cña khãa luËn tèt nghiÖp nµy, víi vèn kiÕn thøc vµ nguån tµi liÖu còng nh­ thêi gian cßn h¹n chÕ, ng­êi viÕt khã tr¸nh khái cßn nh÷ng chç thiÕu sãt, kÝnh mong nhËn ®­îc sù gãp ý, bæ sung cña c¸c thÇy c« gi¸o vµ c¸c b¹n ®Ó khãa luËn ®­îc hoµn thiÖn h¬n. Tµi liÖu tham kh¶o I. PhÇn tiÕng ViÖt [1]. GS.TS. Bïi Xu©n L­u, Gi¸o tr×nh Kinh tÕ Ngo¹i th­¬ng, NXB Gi¸o dôc 2002 [2]. GS. TS. Vâ Thanh Thu, Quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ, NXB Thèng kª 2003 [3]. TS. Vâ §¹i L­îc (chñ biªn), Bèi c¶nh quèc tÕ vµ nh÷ng xu h­íng ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ ë mét sè n­íc lín, NXB Khoa häc x· héi 2003 [4]. Ng©n hµng thÕ giíi, Trung Quèc 2020, NXB Khoa häc x· héi 2001 [5]. Lý ThiÕt ¸nh, VÒ c¶i c¸ch vµ më cöa ë Trung Quèc, NXB Khoa häc x· héi 2002 [6]. PGS. NguyÔn V¨n Hång (chñ biªn), Trung Quèc c¶i c¸ch më cöa nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm, NXB ThÕ giíi 2003 [7]. Ph¹m Th¸i Quèc, Trung Quèc qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa trong 20 n¨m cuèi cña thÕ kû XX, NXB Khoa häc x· héi 2001 [8]. NguyÔn TrÇn QuÕ, Lùa chän s¶n phÈm vµ thÞ tr­êng trong ngo¹i th­¬ng thêi kú c«ng nghiÖp hãa cña c¸c nÒn kinh tÕ §«ng ¸, NXB ChÝnh trÞ quèc gia 2000 [9]. ViÖn Nghiªn cøu qu¶n lý kinh tÕ Trung ­¬ng, ChÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ-kinh nghiÖm vµ bµi häc cña Trung Quèc, NXB Giao th«ng vËn t¶i 2003 [10]. TÒ QuÕ Tr©n, Trung Quèc 20 n¨m c¶i c¸ch më cöa, c¶i c¸ch chÕ ®é së h÷u, NXB ChÝnh trÞ quèc gia 2001 [11]. §ç TiÕn S©m- Lª V¨n Sang (chñ biªn), Trung Quèc gia nhËp WTO vµ t¸c ®éng ®èi víi §«ng Nam ¸, NXB Khoa häc x· héi 2002 [12]. §æi míi chÝnh s¸ch nh»m thóc ®Èy xuÊt khÈu hµng hãa cña ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, NXB Lao ®éng 2003 [13]. Tiªu Thi Mü, M­u l­îc §Æng TiÓu B×nh, NXB ChÝnh trÞ quèc gia 1996 [14]. ñy ban quèc gia vÒ hîp t¸c kinh tÕ quèc tÕ, Trung Quèc gia nhËp WTO kinh nghiÖm ®èi víi ViÖt Nam, 2001 [15]. NguyÔn ThÕ T¨ng, Qu¸ tr×nh më cöa ®èi ngo¹i cña CHND Trung Hoa, NXB Khoa häc x· héi 1997 [16]. Joseph E.Stiglitz- Shahid Yusuf, Suy ngÉm l¹i sù thÇn kú §«ng ¸, NXB ChÝnh trÞ quèc gia 2002 [17]. TS. NguyÔn ThÕ T¨ng (chñ biªn), Trung Quèc c¶i c¸ch vµ më cöa (1978-1998), NXB Khoa häc x· héi 2000 [18]. Hµ Ninh, Côc tr­ëng côc mËu dÞch quèc tÕ- Bé Th­¬ng m¹i Trung Quèc, Trung Quèc ®¸nh gi¸ mét n¨m sau khi vµo WTO, Quèc tÕ th­¬ng b¸o 15/04/2003 (B¶n dÞch cña Trung t©m nghiªn cøu Trung Quèc) [19]. Côc Thèng kª quèc gia Trung Quèc, Tæng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu cña Trung Quèc 1952-2001, T©n Hoa X· 2002 [20]. Bé Th­¬ng m¹i Trung Quèc, B¸o c¸o t×nh h×nh mËu dÞch ®èi ngo¹i cña Trung Quèc 2002 (B¶n tin néi bé cña Th«ng tÊn x· ViÖt Nam 25/02/2003) [21]. Côc Thèng kª quèc gia Trung Quèc, B¸o c¸o t×nh h×nh kinh tÕ x· héi Trung Quèc 2002, Kinh tÕ nhËt b¸o 28/02/2003 (B¶n dÞch cña Trung t©m nghiªn cøu Trung Quèc) [22]. Trung t©m nghiªn cøu Trung Quèc, Chuyªn ®Ò Kinh tÕ Trung Quèc tõ khi c¶i c¸ch më cöa ®Õn nay 2/2003 [23]. PTS. NguyÔn Minh H»ng, Quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i Trung Quèc thêi kú më cöa, NXB Khoa häc x· héi 1997 [24]. Vô ph¸t triÓn khoa häc kü thuËt vµ xuÊt nhËp khÈu- Bé Th­¬ng m¹i Trung Quèc, Hµng rµo khoa häc kü thuËt trong xuÊt khÈu, mét khã kh¨n lín Trung Quèc gÆp ph¶i sau khi gia nhËp WTO, Kinh tÕ nhËt b¸o 20/06/2003 (B¶n dÞch cña Trung t©m nghiªn cøu Trung Quèc) [25]. Lý L­u S©m, ý nghÜa cña viÖc t¨ng tr­ëng kinh tÕ Trung Quèc ®èi víi thÕ giíi, Quèc tÕ th­¬ng b¸o 15/09/2003 (B¶n dÞch cña Trung t©m nghiªn cøu Trung Quèc) [26]. Quan hÖ Trung Quèc- Hµn Quèc d­íi gãc ®é kinh tÕ th­¬ng m¹i, Quèc tÕ th­¬ng b¸o 08/07/2003 (B¶n dÞch cña Trung t©m nghiªn cøu Trung Quèc) [27]. Quan hÖ Trung- NhËt d­íi gãc ®é kinh tÕ th­¬ng m¹i, Quèc tÕ th­¬ng b¸o 24/01/2003 (B¶n dÞch cña Trung t©m nghiªn cøu Trung Quèc) [28]. ThS. Tr­¬ng Mai H­¬ng, Khu vùc th­¬ng m¹i tù do ASEAN- Trung Quèc, c¬ héi vµ th¸ch thøc, T¹p chÝ Kinh tÕ ®èi ngo¹i sè 4/2003 [29]. B¸o c¸o C«ng t¸c chÝnh phñ cña Thñ t­íng Chu Dung C¬ t¹i kú häp lÇn thø nhÊt Quèc héi Trung Quèc khãa 10 vµ ChÝnh hiÖp Trung Quèc 05-16/03/2003 (B¶n tin néi bé cña Th«ng tÊn x· ViÖt Nam) [30]. Bé Th­¬ng m¹i Trung Quèc& ViÖn nghiªn cøu hîp t¸c kinh tÕ mËu dÞch quèc tÕ Trung Quèc, B¸o c¸o t×nh h×nh mËu dÞch ®èi ngo¹i cña Trung Quèc 9 th¸ng ®Çu 2003 (B¶n tin néi bé cña Th«ng tÊn x· ViÖt Nam 28/10/2003) [31]. NguyÔn Minh H»ng, ViÖc thµnh lËp c¸c ®Æc khu kinh tÕ ë Trung Quèc, T¹p chÝ nghiªn cøu Trung Quèc sè 5/1996 [32]. Du Minh Khiªm, Trung Quèc gia nhËp WTO mét n¨m nh×n l¹i, T¹p chÝ Nghiªn cøu Trung Quèc sè 3/2003 [33]. Côc Thèng kª quèc gia Trung Quèc, C¬ cÊu gi¸ trÞ tæng s¶n phÈm quèc néi Trung Quèc 1978-2001, T©n Hoa X· 2002 [34]. Kinh tÕ ViÖt Nam& ThÕ giíi 2000-2001 ( Chuyªn san cña Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam) [35]. Kinh tÕ ViÖt Nam& ThÕ giíi 2001-2002 (nt) [36]. Kinh tÕ ViÖt Nam& ThÕ giíi 2002-2003 (nt) [37]. Th«ng tÊn x· ViÖt Nam, Nh÷ng nÐt lín vÒ kinh tÕ Trung Quèc 2001, Th«ng tin chuyªn ®Ò 3/2002 [38]. Vô KÕ ho¹ch Thèng kª- Bé Th­¬ng m¹i, B¸o c¸o tæng kÕt t×nh h×nh ngo¹i th­¬ng 1991-2000 [39]. T¹p chÝ Nghiªn cøu Trung Quèc, c¸c sè tõ n¨m 1997 ®Õn 2003 [40]. T¹p chÝ Nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ thÕ giíi c¸c sè n¨m 1999, 2001,2002,2003 [41]. T¹p chÝ Kinh tÕ Ch©u ¸- Th¸i B×nh D­¬ng c¸c sè n¨m 2001,2002,2003 II. PhÇn tiÕng Anh [42]. Gregory C.Chow, The impact of joining WTO on China’s economic, legal and political institutions, Princeton University, NJ –USA 2001 [43]. China economic outlook 2001,2002 [44]. World Bank, World economic outlook 2002 [45].Paul B.Edelberg, China and the World Trade Organization, Special to Angel Investor News,2002 [46]. The Economist (20/11/1999) [47]. Far Eastern Economic Review( FEER 01/06/2000) [48]. Far Eastern Economic Review (FEER 17/07/2003) [49]. WTO, Leading exporters and importers in world merchandise trade 2002 III. Internet 1. www.mofcom.gov.cn ( trang web chÝnh thøc hiÖn nay cña Bé Th­¬ng m¹i TQ) 2. www.xinhuanet.com ( trang web cña T©n Hoa x·) 3. www.chinabig.com (trang web tæng hîp kinh tÕ Trung Quèc) 4. www.wto.org ( trang web cña Tæ chøc Th­¬ng m¹i thÕ giíi) 5. www.mot.gov.vn ( trang web chÝnh thøc cña Bé Th­¬ng m¹i ViÖt Nam)