Khóa luận Một số vấn đề pháp lý về đình công và giải quyết đình công theo pháp luật Việt Nam

tr­íc hÕt lµ nh÷ng ng­êi lµm viÖc trong bé m¸y qu¶n lý cña doanh nghiÖp dïng hä ®Ó ¸p chÕ, chia rÏ, g©y ¸p lùc ®èi víi ng­êi lao ®éng. Cã n¬i ®· thµnh lËp tæ chøc t­¬ng tù nh­ c«ng ®oµn ®Ó ph©n ho¸, l«i kÐo ng­êi lao ®éng, lµm suy yÕu vµ gi¶m t¸c dông cña c«ng ®oµn c¬ së míi ®­îc thµnh lËp. Nguyªn nh©n lçi dÉn ®Õn ph¸t sinh ®×nh c«ng kho¶ng 90% thuéc vÒ ng­êi sö dông lao ®éng, tËp trung chñ yÕu vµo ®ßi gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò vÒ tiÒn l­¬ng, tiÒn th­ëng, thêi gian thö viÖc, thêi giê lµm viÖc, thêi giê nghØ ng¬i, c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn lao ®éng vµ ®ßi t«n träng nh©n phÈm cña ng­êi lao ®éng. VÝ dô: c«ng ty Seoul Cubic (thµnh phè Hå ChÝ Minh) lµ doanh nghiÖp cã 100% vèn cña Hµn Quèc, chuyªn gia c«ng chÕ t¸c c¸c lo¹i ®¸ quý tæng hîp. Vµo th¸ng 8 n¨m 1997, l·nh ®¹o míi cña c«ng ty ®· thùc hiÖn h¹ ®¬n gi¸ kho¸n s¶n phÈm b»ng c¸ch trõ th¼ng vµo l­¬ng th¸ng cña c«ng nh©n mµ kh«ng hÒ tho¶ thuËn còng nh­ th«ng b¸o cho tËp thÓ c«ng nh©n biÕt. NhiÒu ng­êi ph¶n ¸nh víi ®¬n gi¸ míi qu¸ thÊp (gi¶m 40% møc thu nhËp) kh«ng ®ñ sèng. Bøc xóc tr­íc t×nh h×nh nµy, tËp thÓ c«ng nh©n t¹i ®©y ®· viÕt ®¬n kiÕn nghÞ c«ng ty söa ®æi ®¬n gi¸ cho phï hîp. Nh­ng sau nhiÒu lÇn th­¬ng l­îng gi÷a c«ng nh©n vµ chñ doanh nghiÖp vÉn kh«ng thèng nhÊt ®¬n gi¸. ChÝnh v× vËy mµ ngµy 20/11/1997, tËp thÓ 73 c«ng nh©n ®· ®ång lo¹t viÕt ®¬n xin nghØ viÖc. C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n ViÖt – Pacific (doanh nghiÖp 100% vèn ®Çu t­ cña Hµn Quèc ®ãng trªn ®Þa bµn thÞ x· Hµ §«ng, tØnh Hµ T©y) s¸ng 2/2/1998 gi¸m ®èc c«ng ty ViÖt – Pacific ®· ngang nhiªn ®¸nh ®Ëp hai n÷ c«ng nh©n ViÖt Nam. §©y còng chØ lµ mét trong nhiÒu hµnh vi ®èi xö th« b¹o, xóc ph¹m nh©n phÈm ng­êi lao ®éng ViÖt Nam cña «ng Tæng gi¸m ®èc Chang Ho lee. T¹i c«ng ty nµy ng­êi lao ®éng th­êng xuyªn bÞ Ðp buéc ph¶i lµm thªm giê (tíi 12 tiÕng mçi ngµy) nh­ng chØ ®­îc båi d­ìng 3000 ®ång/ng­êi. Theo gi¶i tr×nh cña mét sè doanh nghiÖp ®· vi ph¹m ph¸p luËt lao ®éng ViÖt Nam, do ph¶i ®¸p øng yªu cÇu vÒ thêi gian giao hµng, ho¹t ®éng theo thêi vô, nªn th­êng xuyªn ph¶i t¨ng thêi gian lµm thªm ®Ó ®¶m b¶o thêi gian giao hµng, hoµn thµnh hîp ®ång. T¹i c«ng ty Yang Ming (tØnh B×nh D­¬ng), c«ng ty Chang Sin (§ång Nai) ®Ó giao hµng ®óng thêi h¹n c«ng nh©n th­êng xuyªn ph¶i lµm thªm 4 – 5 giê/ngµy (trong thêi gian mïa vô), trªn 300 giê/n¨m. ë c¸c khu c«ng nghiÖp cña tØnh B×nh D­¬ng míi cã 10% sè doanh nghiÖp ký kÕt ®­îc tho¶ ­íc lao ®éng tËp thÓ. T¹i B¾c Ninh míi cã 27/886 (3%) doanh nghiÖp ®· ký tho¶ ­íc lao ®éng tËp thÓ, ch­a cã doanh nghiÖp nµo ho¹t ®éng theo LuËt doanh nghiÖp ký tho¶ ­íc lao ®éng tËp thÓ. (20) Nguån tõ www.laodong.com.vn; B¸o c¸o 2/31/BC – UBXH ngµy 19/5/2006 cña uû ban c¸c vÊn ®Ò x· héi vÒ dù th¶o söa ®æi bæ sung Bé luËt lao ®éng Nh÷ng quy ®Þnh néi bé hÕt søc hµ kh¾c còng lµ mét nguyªn nh©n quan träng dÉn ®Õn ®×nh c«ng. C¸c chñ doanh nghiÖp mÆc dï ®· biÕt râ c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt lao ®éng nh­ng cè t×nh nÐ tr¸nh kh«ng thùc hiÖn hoÆc thùc hiÖn kh«ng ®Çy ®ñ. NhiÒu tr­êng hîp ng­êi sö dông lao ®éng n­íc ngoµi, chuyªn gia n­íc ngoµi ®· ®èi xö th« b¹o, xóc ph¹m danh dù, nh©n phÈm ng­êi lao ®éng (®Æc biÖt lµ lao ®éng n÷) nh­ tr­êng hîp Tæng gi¸m ®èc c«ng ty ViÖt – Pacific ®¸nh c«ng nh©n n÷. Lµ mét doanh nghiÖp ®«ng lao ®éng n÷ nh­ng c«ng ty kh«ng cho chÞ em cã giê nghØ tíi kú kinh nguyÖt, thËm chÝ còng kh«ng cã phßng vÖ sinh, thay quÇn ¸o. §· cã rÊt nhiÒu tr­êng hîp ng­êi lao ®éng bÞ c«ng ty Ðp ph¶i viÕt ®¬n xin th«i viÖc (c«ng ty dïng thñ ®o¹n b»ng c¸ch høa tr¶ l­¬ng th¸ng cuèi cïng) hoÆc bÞ ®uæi viÖc v« cø trong khi c«ng ty kh«ng hÒ x©y dùng néi quy lao ®éng theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt ViÖt Nam (c¨n cø ph¸p lý ®Ó kû luËt lao ®éng). Mét nguyªn nh©n n÷a lµ ng­êi sö dông lao ®éng tËn dông khai th¸c triÖt ®Ó nhu cÇu cã viÖc lµm cña ng­êi ViÖt Nam, nãi c¸ch kh¸c lµ dùa vµo sù mÊt c©n ®èi gi÷a cung vµ cÇu vÒ søc lao ®éng cña thÞ tr­êng lao ®éng ViÖt Nam. ViÖc lµm ®èi víi ng­êi ViÖt Nam trong ®é tuæi lao ®éng ®· vµ ®ang lµ vÊn ®Ò bøc xóc cña x· héi, biÕt ®­îc ®iÒu nµy, ng­êi sö dông lao ®éng ®· lîi dông ®Ó bãc lét søc lao ®éng cña ng­êi lao ®éng. Bªn c¹nh ®ã hä cßn tËn dông nh÷ng s¬ hë, thiÕu ®ång bé cña ph¸p luËt lao ®éng vµ c¬ chÕ qu¶n lý lao ®éng cña ViÖt Nam (c¶ vÒ néi dung c¸c quy ph¹m ph¸p luËt lao ®éng, ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o thi hµnh liªn quan ®Õn viÖc h×nh thµnh vµ ho¹t ®éng cña mét sè tæ chøc, ®Õn sù hoµn thiÖn cña c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn, ®Õn n¨ng lùc kiÓm tra thùc hiÖn Bé luËt lao ®éng…). §Ó cã lîi nhuËn cao cña mét sè doanh nghiÖp kh«ng coi träng biÖn ph¸p c¶i tiÕn tæ chøc qu¶n lý, ®æi míi thiÕt bÞ s¶n xuÊt, ®èi víi c«ng nghÖ, n©ng cao ®iÒu kiÖn lµm viÖc mµ l¹i n©ng ®Þnh møc lao ®éng, h¹ ®¬n gi¸ s¶n phÈm. Ngoµi c¸c chñ doanh nghiÖp vµ ng­êi lao ®éng cßn tËn dông tèi ®a truyÒn thèng mÕn kh¸ch vµ nh÷ng biÓu hiÖn “nÓ” ng­êi n­íc ngoµi rÊt phæ biÕn hiÖn nay ë nhiÒu cÊp, nhiÒu ng­êi víi nh÷ng møc ®é kh¸c nhau. TruyÒn thèng mÕn kh¸ch lµ truyÒn thèng tèt ®Ñp cña ng­êi ViÖt Nam chóng ta. Tuy nhiªn víi chÝnh s¸ch kinh tÕ thêi më cöa, ng­êi n­íc ngoµi vµo nhiÒu, bªn c¹nh truyÒn thèng mÕn kh¸ch, chóng ta ph¶i cã th¸i ®é cøng r¾n h¬n víi hä trong viÖc thùc hiÖn ph¸p luËt. Ng­êi n­íc ngoµi ®Çu t­ ë ViÖt Nam bªn c¹nh ®Çu t­ vÒ vèn, hä cßn mang theo viÖc ¸p dông m¸y mãc nh÷ng biÖn ph¸p, phong c¸ch qu¶n lý cña n­íc ®Çu t­ vµ kh«ng Ýt tr­êng hîp cã biÓu hiÖn th¸i ®é trÞch th­îng th« b¹o mang nÆng ®Çu ãc “thùc d©n”. §ã còng chÝnh lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n dÉn ®Õn cuéc ®×nh c«ng ë ViÖt Nam. Nh÷ng néi dung trªn cã thÓ coi lµ nguyªn nh©n c¬ b¶n, trùc tiÕp vµ cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®Õn tranh chÊp lao ®éng vµ ®×nh c«ng ë n­íc ta. 2.2. Nh÷ng nguyªn nh©n phÝa ng­êi lao ®éng C¸c cuéc tranh chÊp lao ®éng vµ ®×nh c«ng x¶y ra kh«ng chØ ra lçi cña ng­êi sö dông lao ®éng mµ cßn nhiÒu tr­êng hîp do lçi cña ng­êi lao ®éng. N­íc ta hiÖn cã kho¶ng gÇn 40 triÖu ng­êi trong ®é tuæi lao ®éng, mçi n¨m gi¶i quyÕt viÖc lµm tõ 1 ®Õn 1,2 triÖu ng­êi. Trong ®ã lùc l­îng lao ®éng cña n­íc ta cã tíi h¬n 80% lµ lao ®éng kh«ng lµnh nghÒ, cßn l¹i bao gåm 7% lao ®éng lµnh nghÒ; 4% lµ chuyªn viªn kü thuËt; 3% lµ kü s­ vµ 0,3% lµ nhµ khoa häc, chuyªn gia. Sè liÖu ®ã cho thÊy mÊt c©n ®èi cña thÞ tr­êng lao ®éng ViÖt Nam. Thõa lao ®éng gi¶n ®¬n, thiÕu lao ®éng kü thuËt dÉn ®Õn cung lín h¬n cÇu nhiÒu lÇn, gi¸ c¶ lao ®éng thÊp… Trong khi ®ã tû lÖ thÊt nghiÖp cã thÓ t¨ng, lùc l­îng d©n c­ do tæ chøc s¾p xÕp l¹i s¶n xuÊt ®ang ngµy cµng t¨ng. Nh÷ng con sè trªn cho thÊy lùc l­îng lao ®éng cña n­íc ta phong phó nh­ng chñ yÕu lµ lao ®éng kh«ng lµnh nghÒ. PhÇn nhiÒu lao ®éng kh«ng lµnh nghÒ lµ ng­êi sinh ra vµ lín lªn ë n«ng th«n, tr×nh ®é v¨n ho¸ thÊp Ýt ®­îc ng­êi sö dông lao ®éng båi d­ìng, trang bÞ vÒ kiÕn thøc ph¸p luËt, vÒ quyÒn vµ nghÜa vô cña ng­êi lao ®éng khi tham gia quan hÖ lao ®éng, dÔ bÞ kÝch ®éng, dÔ x¶y ra xung ®ét trong quan hÖ lao ®éng, dÔ dÉn tíi tranh chÊp lao ®éng vµ x¶y ra c¸c cuéc ®×nh c«ng.(21) www.laodong.com.vn VÝ dô: C«ng ty Kuangnam (100% vèn Hµn Quèc) ®×nh c«ng ngµy 27/01/1995 ®ßi t¨ng tiÒn th­ëng dÞp tÕt trong khi c«ng ty chØ míi ho¹t ®éng ®­îc ba th¸ng. V× lý do ®ã nªn nhiÒu tr­êng hîp ng­êi lao ®éng lóng tóng trong viÖc t×m ra h­íng gi¶i quyÕt khi cã tranh chÊp lao ®éng ph¸t sinh, dÉn ®Õn tæ chøc c¸c cuéc ®×nh c«ng khi thùc tÕ ch­a cÇn thiÕt. Trong c¸c c«ng ty cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi th× nhiÒu khi do h¹n chÕ vµ ngo¹i ng÷, thiÕu hiÓu biÕt phong tôc tËp qu¸n cña nhau nªn dÔ dÉn ®Õn tranh chÊp. Bªn c¹nh ®ã, cßn cã nguyªn nh©n do ng­êi lao ®éng ch­a quen kÞp víi c¸ch lµm viÖc cña c¬ chÕ míi, víi t¸c phong c«ng nghiÖp, qu¸ tr×nh lµm viÖc thiÕu thiÖn c¶m ë giíi chñ. Ng­êi lao ®éng ViÖt Nam vèn cÇn cï chÞu khã, tuy vËy kh«ng ph¶i lµ kh«ng cã mét sè ng­êi cã thãi quen l­êi biÕng, muèn ®­îc h­ëng quyÒn lîi nhiÒu h¬n c«ng viÖc m×nh lµm, trong qu¸ tr×nh lµm viÖc cã thÓ cã hµnh ®éng vi ph¹m néi quy lao ®éng cña doanh nghiÖp nh­ th­êng xuyªn ®i muén, ¨n c¾p s¶n phÈm, nguyªn vËt liÖu, cã th¸i ®é kh«ng ®óng víi ng­êi sö dông lao ®éng dÉn ®Õn ng­êi sö dông lao ®éng dùa vµo néi quy ®Ó xö lý hoÆc cã nh÷ng hµnh ®éng mÊt b×nh tÜnh g©y c¨ng th¼ng cho tËp thÓ ng­êi lao ®éng, nÕu hai bªn kh«ng nhËn thøc l¹i ®­îc, kh«ng kÞp thêi gi¶i quyÕt tranh chÊp lao ®éng th× sÏ dÉn ®Õn ®×nh c«ng. Nh­ng bªn c¹nh ®ã còng cã nh÷ng cuéc ®×nh c«ng mµ nguyªn nh©n xuÊt ph¸t tõ tr×nh ®é nhËn thøc tÝch cùc. Ng­êi lao ®éng ®· biÕt b¶o vÖ m×nh khi quyÒn vµ nghÜa vô cña hä bÞ ng­êi sö dông lao ®éng x©m ph¹m. Nh÷ng cuéc ®×nh c«ng kiÓu nµy x¶y ra l¹i lµ mét tÝn hiÖu rÊt ®¸ng mõng bëi nhËn thøc vÒ ph¸p luËt cña ng­êi lao ®éng ngµy mét n©ng cao. 2.3. Nguyªn nh©n vÒ phÝa tæ chøc c«ng ®oµn c¬ së QuyÒn c«ng ®oµn cña ng­êi lao ®éng ®­îc ghi nhËn trong hiÕn ph¸p 1992: “C«ng ®oµn lµ tæ chøc chÝnh trÞ – x· héi cña giai cÊp c«ng nh©n vµ cña ng­êi lao ®éng cïng víi c¬ quan Nhµ n­íc, tæ chøc kinh tÕ, tæ chøc x· héi ch¨m lo vµ b¶o vÖ quyÒn lîi cña c¸n bé, c«ng nh©n viªn chøc vµ nh÷ng ng­êi lao ®éng kh¸c; tham gia qu¶n lý Nhµ n­íc vµ x· héi, tham gia kiÓm tra, gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña c¬ quan nhµ n­íc, tæ chøc kinh tÕ, gi¸o dôc c¸n bé, c«ng nh©n viªn chøc vµ ng­êi lao ®éng kh¸c x©y dùng vµ b¶o vÖ tæ quèc”. LuËt c«ng ®oµn n¨m 1990 ®· ghi nhËn nh÷ng quyÒn h¹n vµ nhiÖm vô cña tæ chøc c«ng ®oµn trong viÖc b¶o vÖ quyÒn lîi cho ng­êi lao ®éng. Bé luËt lao ®éng cïng dµnh mét ch­¬ng (ch­¬ng XIII – tõ ®iÒu 153 ®Õn ®iÒu 156) quy ®Þnh vÒ c«ng ®oµn nh­ng cho ®Õn nay viÖc thµnh lËp vµ tæ chøc ho¹t ®éng c«ng ®oµn trong c¸c doanh nghiÖp ®ang lµ mét vÊn ®Ò nan gi¶i, nhÊt lµ khu vùc ngoµi quèc doanh, ®Æc biÖt lµ doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. Nh×n chung tæ chøc c«ng ®oµn c¬ së ch­a ®­îc thµnh lËp ®Òu kh¾p ë c¸c doanh nghiÖp, cã n¬i ®· thµnh lËp nh­ng còng ch­a thùc sù ph¸t huy ®­îc vai trß cña m×nh. Theo thèng kª cña Tæng liªn ®oµn lao ®éng ViÖt Nam cho ®Õn nay, míi chØ kho¶ng 20% doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh thµnh lËp ®­îc tæ chøc c«ng ®oµn c¬ së. Nh÷ng doanh nghiÖp cã thÓ x¶y ra ë ®×nh c«ng hÇu hÕt ch­a cã tæ chøc c«ng ®oµn hoÆc cã nh­ng chØ lµ h×nh thøc. Tæng sè lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp ®Çu t­ n­íc ngoµi tham gia tæ chøc c«ng ®oµn míi chØ cã tõ 20 – 25%.(22) www.laodong.com.vn ngµy 1/7/2006 C«ng ®oµn cã vai trß quan träng, cã sø mÖnh nÆng nÒ nh­ng hÕt søc cao c¶ lµ ®¹i diÖn b¶o vÖ quyÒn lîi cho nh÷ng ng­êi lao ®éng trong mèi quan hÖ lao ®éng, lµ t¸c nh©n lµm æn ®Þnh, lµnh m¹nh trong quan hÖ lao ®éng. Song thùc tÕ cho thÊy tæ chøc c«ng ®oµn ch­a thËt sù lµm trßn sø mÖnh cña m×nh v× nhiÒu lý do, trong ®ã næi bËt ë mét sè ®iÓm sau: + B¶n th©n tæ chøc c«ng ®oµn cßn yÕu kÐm trong ph­¬ng thøc ho¹t ®éng vµ nghiÖp vô chuyªn m«n. NhiÒu n¬i c«ng ®oµn ch­a ®ñ kh¶ n¨ng tr×nh ®é lµm ®¹i diÖn vµ b¶o vÖ quyÒn lîi hîp ph¸p cña ng­êi lao ®éng, do ®ã kh«ng thu hót ®­îc ng­êi lao ®éng ®Õn víi tæ chøc cña m×nh. Ng­êi lao ®éng kh«ng biÕt hoÆc kh«ng tin t­ëng c«ng ®oµn trong viÖc b¶o vÖ quyÒn lîi cho hä. + Mét sè c¸n bé c«ng ®oµn thiÕu b¶n lÜnh, ch­a thùc hiÖn tèt viÖc ®¹i diÖn vµ b¶o vÖ quyÒn lîi cña ng­êi lao ®éng. Do søc Ðp cña ng­êi sö dông lao ®éng mµ lÏ ra c«ng ®oµn ph¶i b¶o vÖ quyÒn lîi chÝnh ®¸ng cña ng­êi lao ®éng nh­ng v× lîi Ých c¸ nh©n ®· ®øng vÒ phÝa giíi chñ ®Ó chèng l¹i quyÒn lîi cña tËp thÓ lao ®éng. Mäi ho¹t ®éng cña c«ng ®oµn bÞ giíi chñ dïng ¸p lùc vÒ mÆt hµnh chÝnh, kinh tÕ thao tóng. 2.4. Nguyªn nh©n xuÊt ph¸t tõ c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ lao ®éng Mét sè c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ lao ®éng cßn s¬ hë trong qu¶n lý ng­êi n­íc ngoµi, cÊp giÊy phÐp lµm viÖc cho ng­êi n­íc ngoµi tr¸i ngµnh nghÒ. §éi ngò c¸n bé thanh tra lao ®éng cßn thiÕu, h¹n chÕ trong viÖc theo dâi kiÓm tra c¸c ho¹t ®éng trong doanh nghiÖp, c«ng t¸c xö ph¹t kh«ng nghiªm kh¾c vµ kÞp thêi. ViÖc phèi hîp ho¹t ®éng gi÷a c¸c ngµnh ch­a ®­îc tæ chøc th­êng xuyªn. Khi nãi ®Õn nh÷ng nh©n tè lµm n¶y sinh ®×nh c«ng hoÆc trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp gãp phÇn lµm phøc t¹p h¬n mèi quan hÖ gi÷a c¸c chñ thÓ quan hÖ ph¸p luËt lao ®éng chóng ta kh«ng thÓ kh«ng nãi ®Õn vai trß cña c¸c c¬ quan chøc n¨ng, nhiÖm vô chÝnh cña c¸c c¬ quan lao ®éng lµ gióp ChÝnh phñ thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ lao ®éng qua viÖc thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô nãi trªn cña c¬ quan lao ®éng cßn Ýt h¹n chÕ nh­ viÖc ban hµnh chÝnh s¸ch ph¸p luËt lao ®éng, c«ng t¸c thanh tra kiÓm tra, gi¸m s¸t viÖc thùc hiÖn quy ®Þnh ph¸p luËt ngµy cµng béc lé nhiÒu h¹n chÕ, võa h¹n chÕ trong tr×nh ®é chuyªn m«n, nghiÖp vô. Ch­a kiÓm tra th­êng xuyªn t×nh h×nh lao ®éng ®Ó ph¸t hiÖn vi ph¹m, uèn n¾n kÞp thêi cho nªn kh«ng n¾m ®­îc biÕn ®éng trong quan hÖ lao ®éng. Do vËy, thùc tÕ cho thÊy c¬ quan lao ®éng cßn bÞ ®éng trong viÖc gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp lao ®éng. 2.5. VÒ hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p luËt lao ®éng X©y dùng vµ hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt lao ®éng lµ vÊn ®Ò rÊt quan träng vµ v« cïng cÇn thiÕt v× hµng ngµy, hµng giê c¸c quan hÖ lao ®éng diÔn ra phøc t¹p cÇn cã hÖ thèng v¨n b¶n ®Ó ®iÒu chØnh. ë n­íc ta hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p luËt ch­a ®ång bé, cßn cã nh÷ng v¨n b¶n chång chÐo, cã nh÷ng kÏ hë ph¸p luËt ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp lîi dông ®Ó vi ph¹m quyÒn lîi cña ng­êi lao ®éng. Chóng ta ®· cã Bé luËt lao ®éng, Ph¸p lÖnh thñ tôc gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp lao ®éng cïng nhiÒu nghÞ ®Þnh, th«ng t­ h­íng dÉn thùc hiÖn ch­a ®Çy ®ñ, phæ biÕn réng r·i vµ ®Æc biÖt lµ cßn nhiÒu nh÷ng quy ®Þnh cô thÓ kh«ng s¸t víi thùc tÕ, mang tÝnh h×nh thøc. §iÒu ®ã thÓ hiÖn râ rµng viÖc ChÝnh phñ ®ang so¹n th¶o v¨n b¶n söa ®æi bæ sung Bé luËt lao ®éng trong ®ã cã vÊn ®Ò ®×nh c«ng. Víi c¸c quy ®Þnh hiÖn nay, nhiÒu v¨n b¶n ban hµnh ch­a phï hîp víi thùc tiÔn dÉn ®Õn khã thùc hiÖn ®èi víi ng­êi sö dông lao ®éng vµ ng­êi lao ®éng hoÆc hä kh«ng hiÓu nªn ph¸t sinh m©u thuÉn tranh chÊp. NhiÒu quy ®Þnh ph¸p luËt mµ ng­êi sö dông lao ®éng vµ ng­êi lao ®éng ®Òu cho r»ng kh«ng phï hîp. C¸c quy ®Þnh vÒ gi¶i quyÕt tranh chÊp lao ®éng, vÒ thñ tôc ®×nh c«ng, c¸c quy ®Þnh vÒ héi ®ång hßa gi¶i, träng tµi ®Òu mang nhiÒu tÝnh h×nh thøc h¬n lµ thùc tÕ. Khi cã tranh chÊp lao ®éng tËp thÓ th× vÊn ®Ò gi¶i quyÕt nhanh chãng lµ cùc kú quan träng. Nh­ng trªn thùc tÕ, ®Ó gi¶i quyÕt mét vô tranh chÊp lao ®éng tËp thÓ mÊt rÊt nhiÒu thêi gian vµ th­êng dÉn ®Õn ®×nh c«ng. NÕu cã gi¶i quyÕt ®­îc th× lµ do phÝa ng­êi sö dông lao ®éng chñ ®éng th­¬ng l­îng víi tËp thÓ ng­êi lao ®éng. Héi ®ång hoµ gi¶i th× kh«ng thÓ kÕt luËn cuéc ®×nh c«ng ng­êi lao ®éng ®óng hay sai, lçi do ai... cßn héi ®ång träng tµi th× chØ ®­îc gi¶i quyÕt cuéc tranh chÊp lao ®éng tËp thÓ sau rÊt nhiÒu thêi gian. Víi minh chøng lµ 100% cuéc ®×nh c«ng ®Òu kh«ng theo tr×nh tù thñ tôc cña ph¸p luËt ®· kh¼ng ®Þnh quy ®Þnh ph¸p luËt vÒ vÊn ®Ò nµy kh«ng phï hîp. Mét sè quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ ®×nh c«ng, gi¶i quyÕt ®×nh c«ng hiÖn hµnh nhÊt lµ tr×nh tù thñ tôc ®ang nÆng vÒ nh÷ng ®¶m b¶o cho yªu cÇu cña trËt tù qu¶n lý h¬n lµ viÖc ®¶m b¶o cho quyÒn ®×nh c«ng cña ng­êi lao ®éng ®­îc thùc thi nªn tÊt c¶ c¸c cuéc ®×nh c«ng trªn thùc tÕ ®Òu kh«ng thùc hiÖn theo tr×nh tù thñ tôc theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. III. Thùc tiÔn gi¶i quyÕt ®×nh c«ng ë ViÖt Nam 1. Thùc tiÔn gi¶i quyÕt ®×nh c«ng ë ViÖt Nam thêi gian qua §Õn nay, chóng ta ®· cã hµng ngµn vô ®×nh c«ng nh­ng cã mét thùc tÕ lµ ch­a cã vô nµo ®­îc Toµ ¸n thô lý gi¶i quyÕt. Khi ®×nh c«ng x¶y ra th× c¬ quan lao ®éng ®Þa ph­¬ng (Liªn ®oµn L§ cÊp huyÖn, L§L§ tØnh, Së L§TBXH) ®· cã mÆt kÞp thêi ®Ó gi¶i quyÕt. C¸c c¬ quan nµy ®· trùc tiÕp gÆp ng­êi sö dông lao ®éng, ®¹i diÖn tËp thÓ lao ®éng ®Ó t×m hiÓu néi t×nh, nguyªn nh©n dÉn ®Õn ®×nh c«ng, yªu s¸ch tõ ®ã ®­a ra c¸ch gi¶i quyÕt ®Ó c¸c bªn c¬ c¬ héi th­¬ng l­îng gi¶i quyÕt víi nhau mµ kh«ng cÇn ph¶i ®­a ra toµ ¸n. C¸c cuéc ®×nh c«ng hÇu hÕt lµ tù ph¸t, Ýt tÝnh tæ chøc vµ sai luËt, nh÷ng yªu s¸ch mµ tËp thÓ lao ®éng ®­a ra th­êng lµ hîp lý (hÇu hÕt c¸c cuéc ®×nh c«ng ®Òu do lçi cña ng­êi sö dông lao ®éng). V× vËy khi ®­a ra th­¬ng l­îng th× th­êng ®­îc ng­êi sö dông lao ®éng chÊp thuËn. Nh÷ng yªu s¸ch nµy mét phÇn ®­îc ng­êi sö dông lao ®éng cho thùc hiÖn ngay, mét phÇn ®­îc høa sÏ thùc hiÖn sau nªn dÞu c¸c cuéc ®×nh c«ng. Tuy nhiªn ë hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp x¶y ra ®×nh c«ng, tæ chøc c«ng ®oµn ch­a ph¸t huy ®­îc vai trß cña m×nh (nÕu cã). Cã nh÷ng n¬i c«ng ®oµn kh«ng d¸m ®Êu tranh, buéc ng­êi lao ®éng ph¶i ®×nh c«ng ®Ó g©y ¸p lùc víi ng­êi sö dông lao ®éng. §ång thêi héi ®ång hoµ gi¶i c¬ së, träng tµi lao ®éng tØnh còng ch­a ph¸t huy ®­îc vai trß vµ tr¸ch nhiÖm cña m×nh. Mét phÇn do khi cã tranh chÊp lao ®éng, ng­êi lao ®éng kh«ng biÕt tr«ng chê vµo c¬ quan nµo gi¶i quyÕt nªn hä ph¶i sö dông gi¶i ph¸p ®×nh c«ng. Khi ®×nh c«ng x¶y ra th× c¸c c¬ quan chøc n¨ng míi ®Õn xem xÐt vµ t×m h­íng gi¶i quyÕt. Thùc tÕ kh«ng cã cuéc ®×nh c«ng nµo mµ ®¹i diÖn ban chÊp hµnh c«ng ®oµn c¬ së nép ®¬n yªu cÇu Toµ ¸n gi¶i quyÕt, xem xÐt tÝnh hîp ph¸p cña cuéc ®×nh c«ng. Nguyªn nh©n do hä ng¹i tiÕp xóc víi Toµ ¸n, hä cã thÓ ch­a hiÓu tr×nh tù ®èi víi cuéc ®×nh c«ng vµ cã thÓ do c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt qu¸ phøc t¹p, mÊt nhiÒu thêi gian. Môc ®Ých chñ yÕu cña hä lµ ®­a ra yªu s¸ch vµ Ðp ng­êi sö dông lao ®éng thùc hiÖn (c¸c yªu s¸ch nµy trªn thùc tÕ kh«ng hÒ cao h¬n quyÒn ng­êi lao ®éng ®­îc h­ëng) nªn hä thùc hiÖn ngay chø hä kh«ng hÒ nghÜ ®Õn viÖc ®­a ra toµ ¸n gi¶i quyÕt. 2. Mét sè nhËn xÐt vµ ®¸nh gi¸ chung vÒ viÖc gi¶i quyÕt ®×nh c«ng ë ViÖt Nam 2.1. ¦u ®iÓm NÕu xÐt theo khÝa c¹nh nhËn thøc cña ng­êi lao ®éng vÒ vÊn ®Ò b¶o vÖ quyÒn vµ lîi Ých cña m×nh th× ®×nh c«ng lµ yÕu tè tÝch cùc. Th«ng qua c¸c cuéc ®×nh c«ng, tËp thÓ lao ®éng ®· lín tiÕng c¶nh b¸o vÒ t×nh tr¹ng vi ph¹m ph¸p luËt cña ng­êi sö dông lao ®éng. §×nh c«ng dï hîp ph¸p hay bÊt hîp ph¸p cã ¶nh h­ëng ®Õn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh, ®êi sèng thu nhËp cña b¶n th©n ng­êi lao ®éng vµ gia ®×nh hä, ¶nh h­ëng ®Õn nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc, an ninh trËt tù cña x· héi. V× vËy, nÕu gi¶i quyÕt tèt cuéc ®×nh c«ng th× sÏ gi¶m bít nh÷ng thiÖt h¹i x¶y ra. Gi¶i quyÕt ®×nh c«ng sÏ cñng cè nÒn hoµ b×nh c«ng nghiÖp, ®ã lµ ®iÒu kiÖn thiÕt yÕu cho sù æn ®Þnh vµ phån vinh cña ®Êt n­íc. Nã ®¶m b¶o trËt tù cña thÞ tr­êng lao ®éng, trong ®ã mèi quan hÖ gi÷a ng­êi lao ®éng vµ ng­êi sö dông lao ®éng ®­îc hµi hoµ, tõ ®ã t¹o ®µ cho n¨ng suÊt cao theo nh÷ng nguyÖn väng cña quèc d©n. Gi¶i quyÕt tèt ®×nh c«ng cßn b¶o vÖ ®­îc quyÒn lîi vµ lîi Ých hîp ph¸p cho ng­êi lao ®éng, ng­êi sö dông lao ®éng vµ nhµ n­íc. Khi cã ®×nh c«ng, doanh nghiÖp sÏ ph¶i ngõng s¶n xuÊt, kh«ng t¹o ®­îc s¶n phÈm. Vµ ®iÒu nµy tÊt nhiªn sÏ ¶nh h­ëng ®Õn thu nhËp cña ng­êi lao ®éng. Cho dï sau nµy sÏ quy tr¸ch nhiÖm cô thÓ lµ ®×nh c«ng ®­îc hîp ph¸p hay bÊt hîp ph¸p mµ ng­êi lao ®éng ph¶i tr¶ ®ñ l­¬ng cho hä th× thu nhËp cña ng­êi lao ®éng sÏ kh«ng thÓ cao nh­ khi s¶n xuÊt diÔn ra b×nh th­êng. Chñ doanh nghiÖp cã ®×nh c«ng lµ ng­êi thiÖt thßi nhÊt v× trong nh÷ng ngµy ®×nh c«ng doanh nghiÖp kh«ng ®i vµo s¶n xuÊt, sÏ dÉn ®Õn s¶n xuÊt ng­ng trÖ, thua lç lµ ®iÒu tÊt nhiªn sÏ x¶y ra. Bªn c¹nh ®ã ng­êi sö dông lao ®éng cßn ph¶i tr¶ l­¬ng cho ng­êi lao ®éng trong nh÷ng ngµy hä ®×nh c«ng. Ngoµi ra ®èi víi nhµ n­íc, ®×nh c«ng cßn g©y khã kh¨n cho viÖc qu¶n lý. V× vËy, gi¶i quyÕt ®×nh c«ng lµ gi¶i quyÕt m©u thuÉn gi÷a hai chñ thÓ cña quan hÖ lao ®éng, ®­a s¶n xuÊt trë l¹i b×nh th­êng, t¹o ra s¶n phÈm hµng hãa phôc vô x· héi, ®ãng gãp vµo ng©n s¸ch nhµ n­íc. Gi¶i quyÕt ®×nh c«ng cßn ®Ó hoµn thiÖn ph¸p luËt, sö dông ®óng luËt v× khi cã ®×nh c«ng x¶y ra th× hoÆc do cã vi ph¹m ph¸p luËt hoÆc do thiÕu hiÓu biÕt vÒ ph¸p luËt ch­a ®óng. Khi gi¶i quyÕt ®×nh c«ng, nh÷ng hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt sÏ bÞ xö ph¹t, cßn nÕu cã sù hiÓu sai lÖch vÒ ph¸p luËt th× còng ®­îc gi¶i thÝch ®Ó hiÓu mét c¸ch ®óng ®¾n. Nh­ vËy, ­u ®iÓm cña viÖc gi¶i quyÕt ®×nh c«ng lµ b¶o vÖ quyÒn lîi chÝnh ®¸ng, hîp ph¸p cña ng­êi lao ®éng, ng­êi sö dông lao ®éng, t¹o sù æn ®Þnh cho nÒn kinh tÕ ph¸t tiÓn, ®¶m b¶o an ninh trËt tù x· héi, gióp cho c¬ quan lao ®éng thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n­íc vÒ lao ®éng th«ng qua viÖc ban hµnh c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt. 2.2. Nh­îc ®iÓm Nh×n chung, c¸c cuéc ®×nh c«ng dï ®­îc c«ng nhËn lµ hîp ph¸p hay bÊt hîp ph¸p th× hËu qu¶ ®Ó l¹i cña nã lµ ®iÒu kh«ng thÓ tr¸nh khái nã sÏ g©y thiÖt h¹i cho ng­êi lao ®éng, ng­êi sö dông lao ®éng, hoÆc c¶ hai. Tuy nhiªn nÕu chóng ta gi¶i quyÕt kh«ng tèt, sÏ kh«ng ®¶m b¶o ®­îc quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña c¸c bªn trong quan hÖ lao ®éng. Tõ ®ã dÉn ®Õn c¸c cuéc ®×nh c«ng khong ®­îc chÊm døt mµ nã sÏ tiÕp tôc x¶y ra. Bªn c¹nh ®ã, viÖc gi¶i quyÕt kh«ng tèt cuéc ®×nh c«ng sÏ dÉn ®Õn yªu cÇu cña ng­êi lao ®éng kh«ng ®­îc gi¶i quyÕt hîp t×nh, hîp lý, lµm møc ®é tranh chÊp ngµy cµng t¨ng lªn, lµm ng­ng trÖ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña ng­êi sö dông lao ®éng. Ch­¬ng III Mét sè kiÕn nghÞ nh»m hoµn thiÖn c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ ®×nh c«ng vµ gi¶i quyÕt ®×nh c«ng ë ViÖt Nam I. Sù cÇn thiÕt kh¸ch quan ph¶i hoµn thiÖn c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt vÒ ®×nh c«ng vµ gi¶i quyÕt ®×nh c«ng §×nh c«ng lµ mét trong nh÷ng quyÒn cña ng­êi lao ®éng. Nã kh«ng chØ quy ®Þnh trong ph¸p luËt quèc gia mµ cßn ®­îc kh¼ng ®Þnh trong ph¸p luËt quèc tÕ. §×nh c«ng lµ vò khÝ cuèi cïng cña ng­êi lao ®éng khi hä kh«ng cßn con ®­êng nµo kh¸c. Tõ thùc tiÔn gi¶i quyÕt ®×nh c«ng ë ViÖt Nam ®· tr×nh bµy ë trªn, tõ n¨m 1995 ®Õn nay, c¶ n­íc ®· x¶y ra h¬n 1.200 cuéc ®×nh c«ng. Nh÷ng n¨m ®Çu ®×nh c«ng x¶y ra Ýt, song nh÷ng n¨m gÇn ®©y x¶y ra ®×nh c«ng nhiÒu h¬n, quy m« lín h¬n, tÝnh chÊt gay g¾t phøc t¹p vµ thêi gian dµi ngµy h¬n. §Æc biÖt vµo thêi gian cuèi gÇn ®©y, c¸c cuéc ®×nh c«ng x¶y ra dån dËp, ng­êi lao ®éng tham gia ®×nh c«ng ®«ng, cã tÝnh chÊt lan truyÒn tõ doanh nghiÖp nµy sang doanh nghiÖp kh¸c, tõ ®Þa ph­¬ng nµy sang ®Þa ph­¬ng kh¸c, mét sè cuéc ®×nh c«ng ®ã xuÊt hiÖn hµnh vi ®Ëp ph¸ tµi s¶n doanh nghiÖp vµ cã sù kÝch ®éng qóa khÝch cña mét sè phÇn tö xÊu ®e do¹, l«i kÐo c«ng nh©n ®×nh c«ng. C¸c cuéc ®×nh c«ng ®Òu diÔn ra tù ph¸t (kh«ng ®óng theo c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt), kh«ng cã tr×nh tù thñ tôc g× c¶, kh«ng do ban chÊp hµnh c«ng ®oµn c¬ së khëi x­íng l·nh ®¹o. Tranh chÊp lao ®éng dÉn tíi ®×nh c«ng kh«ng ®­îc Héi ®ång hßa gi¶i c¬ së, Héi ®ång träng tµi cÊp tØnh gi¶i quyÕt. Vµ cho ®Õn nay, ch­a cã cuéc tranh chÊp lao ®éng tËp thÓ vµ ®×nh c«ng nµo ®­a ra Toµ ¸n gi¶i quyÕt. §a sè c¸c cuéc ®×nh c«ng xuÊt ph¸t tõ sù vi ph¹m ph¸p luËt lao ®éng, vi ph¹m c¸c cam kÕt cña ng­êi sö dông lao ®éng. Khi ®×nh c«ng x¶y ra, c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc vÒ lao ®éng vµ chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng phèi hîp gi¶i quyÕt theo thñ tôc hµnh chÝnh. Tõ nh÷ng g× ®· tr×nh bµy ë trªn, cã thÓ thÊy ®­îc sù cÇn thiÕt ph¶i cã nh÷ng söa ®æi bæ sung c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt liªn quan ®Õn ®×nh c«ng qua mét sè vÊn ®Ò bÊt cËp sau: - ViÖc tæ chøc thùc hiÖn, phèi hîp thùc hiÖn quy ®Þnh cña ph¸p luËt lao ®éng ch­a tèt dÉn ®Õn vi ph¹m ph¸p luËt lao ®éng kh¸ phæ biÕn cña ng­êi sö dông lao ®éng. C«ng t¸c kiÓm tra, thanh tra lao ®éng yÕu vµ ch­a th­êng xuyªn, viÖc phèi hîp xö lý vi ph¹m ph¸p luËt lao ®éng cña chñ sö dông lao ®éng ch­a nghiªm, thùc tÕ cho thÊy kh«ng Ýt n¬i, ng­êi sö dông lao ®éng vi ph¹m ph¸p luËt c«ng khai, kÐo dµi nh­ng ch­a ®­îc gi¶i quyÕt, xö lý nghiªm kh¾c nªn quyÒn lîi cña ng­êi lao ®éng kh«ng ®­îc ng­êi sö dông lao ®éng thùc hiÖn, phæ biÕn lµ: Giao kÕt hîp ®ång lao ®éng kh«ng ®Çy ®ñ hoÆc ¸p dông lo¹i hîp ®ång kh«ng ®óng quy ®Þnh; kh«ng ®ãng hoÆc kh«ng ®ãng ®Çy ®ñ b¶o hiÓm x· héi vµ b¶o hiÓm y tÕ lµm ¶nh h­ëng tíi quyÒn lîi b¶o hiÓm x· héi cña ng­êi lao ®éng; ®Þnh møc lao ®éng qu¸ cao, thêi gian lµm thªm giê qu¸ quy ®Þnh cña ph¸p luËt, lµm cho ng­êi lao ®éng kh«ng cßn thêi gian sinh ho¹t, häc tËp, søc khoÎ bÞ gi¶m sót, ®a sè doanh nghiÖp ch­a cã tho¶ ­íc lao ®éng tËp thÓ hoÆc cã tho¶ ­íc th× néi dung chung chung, h×nh thøc; vi ph¹m c¸c quy ®Þnh vÒ tiÒn l­¬ng nh­ kh«ng x©y dùng vµ ®¨ng ký thang l­¬ng, b¶ng l­¬ng, quy chÕ n©ng l­¬ng, ®Þnh møc l­¬ng tèi thiÓu lµm møc l­¬ng c¬ b¶n ®Ó tr¶ cho hÇu hÕt lao ®éng trong doanh nghiÖp, tr¶ l­¬ng lµm thªm giê kh«ng ®óng quy ®Þnh; kh«ng t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó thµnh lËp còng nh­ ho¹t ®éng cña tæ chøc c«ng ®oµn c¬ së... - ViÖc ban hµnh c¸c quy ®Þnh chi tiÕt vÒ h­íng dÉn thùc hiÖn mét sè ®iÒu kiÖn Bé luËt lao ®éng kh«ng kÞp thêi nªn ng­êi sö dông lao ®éng vµ ng­êi lao ®éng kh«ng biÕt vµ khã thùc thi ®óng ph¸p luËt. C¸c quy ®Þnh ph¸p luËt liªn quan ®Õn thñ tôc, tr×nh tù tiÕn hµnh ®×nh c«ng vµ gi¶i quyÕt ®×nh c«ng rÊt r­êm rµ, mÊt nhiÒu thêi gian vµ rÊt khã cho ng­êi lao ®éng thùc hiÖn trong m©u thuÉn rÊt c¨ng th¼ng vµ cÇn gi¶i quyÕt ngay. - Ho¹t ®éng c«ng ®oµn ®Æc biÖt lµ c«ng ®oµn c¬ së cßn yÕu kÐm, ch­a ph¸t huy ®­îc vai trß ®¹i diÖn, b¶o vÖ quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña ng­êi lao ®éng. PhÇn lín doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh ch­a thµnh lËp ®­îc tæ chøc c«ng ®oµn c¬ së, n¬i cã tæ chøc c«ng ®oµn th× phÇn lín ban chÊp hµnh c«ng ®oµn kh«ng ®­îc ng­êi lao ®éng tÝn nhiÖm (do nhiÒu nguyªn nh©n), ch­a n¾m b¾t kÞp thêi nh÷ng t©m t­ nguyÖn väng cña ng­êi lao ®éng, nh÷ng th«ng tin vÒ tranh chÊp lao ®éng t¹i c¸c doanh nghiÖp, nhiÒu cuéc ®×nh c«ng x¶y ra hÇu nh­ c«ng ®oµn kh«ng biÕt ®­îc. - ViÖc tuyªn truyÒn, phæ biÕn vµ hiÓu biÕt cña ng­êi lao ®éng vÒ ph¸p luËt lao ®éng, luËt c«ng ®oµn còng h¹n chÕ. PhÇn lín ng­êi lao ®éng xuÊt th©n tõ n«ng th«n, ch­a cã nÕp lµm viÖc, t¸c phong c«ng nghiÖp, Ýt hiÓu biÕt luËt ph¸p, thiÕu ý thøc thùc thi ph¸p luËt, ng¹i kiÖn tông vµ va ch¹m víi c¸c c¬ quan ph¸p luËt. - ChÝnh quyÒn c¸c cÊp ch­a thùc sù quan t©m ®Õn ®iÒu kiÖn lao ®éng, ¨n, ë, sinh ho¹t cña ng­êi lao ®éng nhËp c­. Ng­êi lao ®éng cã thu nhËp thÊp, ®iÒu kiÖn sinh ho¹t khã kh¨n, th­êng ph¶i ë nhµ trä chËt hÑp, thiÕu thèn, hä kh«ng cã ®iÒu kiÖn sinh ho¹t v¨n ho¸, cËp nhËt c¸c th«ng tin qua c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng. Cïng víi viÖc ng­êi sö dông lao ®éng kh«ng ®¶m b¶o chÕ ®é, chÝnh s¸ch ®· lµm cho quan hÖ lao ®éng hai bªn ngµy cµng thªm c¨ng th¼ng. Thêi gian qua ViÖt Nam ®· cã nh÷ng ph¸t triÓn rÊt to lín vÒ kinh tÕ. Cã ®iÒu ®ã lµ do nç lùc cña ViÖt Nam qua c¸c chÝnh s¸ch ­u ®·i, thu hót ®Çu t­, c¶i c¸ch thñ tôc hµnh chÝnh. §iÒu ®ã lµ hoµn toµn cÇn thiÕt trong c«ng cuéc c«ng nghiÖp hãa - hiÖn ®¹i hãa ®Êt n­íc.Tuy nhiªn, m«i tr­êng kinh tÕ, m«i tr­êng ®Çu t­ cã ®­îc tèt h¬n kh«ng do mét phÇn kh«ng nhá c¸c chÝnh s¸ch, quy ®Þnh cña ViÖt Nam vÒ lao ®éng trong ®ã cã ®×nh c«ng. II. Mét sè kiÕn nghÞ nh»m hoµn thiÖn c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ ®×nh c«ng vµ gi¶i quyÕt ®×nh c«ng ë ViÖt Nam 1. VÒ mÆt v¨n b¶n ph¸p luËt §×nh c«ng hiÖn nay ®ang lµ mèi quan t©m lín nhÊt cña Nhµ n­íc ta, ®©y lµ vÊn ®Ò tuy míi nh­ng ®Çy phøc t¹p, v× vËy nh÷ng quy ®Þnh vÒ ®×nh c«ng vÉn cßn nh÷ng thiÕu sãt. HiÖn nay, trªn c¬ së Bé luËt lao ®éng vµ Ph¸p lÖnh thñ tôc gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp lao ®éng ë n­íc ta vÒ c¬ b¶n ®· cã mét hµnh lang ph¸p lý trong lÜnh vùc quan hÖ lao ®éng kh¸ ®¶m b¶o. HÖ thèng ph¸p luËt nµy ®· gãp phÇn ®em l¹i hiÖu lùc thùc tÕ cho Bé luËt lao ®éng vµ thùc sù lµ c«ng cô ph¸p luËt cña Nhµ n­íc ®Ó qu¶n lý ®iÒu tiÕt lao ®éng x· héi, lµ c«ng cô ph¸p lý ®Ó ng­êi lao ®éng b¶o vÖ quyÒn lîi Ých hîp ph¸p cña m×nh. Tuy nhiªn, viÖc quy ®Þnh gi¶i quyÕt ®×nh c«ng nay cßn rÊt chung chung, ch­a râ rµng, cô thÓ. V× vËy ®Ó viÖc ®×nh c«ng cña ng­êi lao ®éng ®i vµo khu«n khæ ph¸p luËt, sù cÇn thiÕt ph¶i bæ sung vµo hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p luËt mét v¨n b¶n quy ®Þnh chi tiÕt vµ h­íng dÉn vÒ thñ tôc tr×nh tù tiÕn hµnh ®×nh c«ng lµ v« cïng cÇn thiÕt. Tõ ®ã ng­êi lao ®éng míi thùc sù thùc hiÖn ®×nh c«ng theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. NÕu chóng ta kh«ng quy ®Þnh cô thÓ vµ h­íng dÉn mét c¸ch chi tiÕt vÒ viÖc thùc hiÖn quyÒn ®×nh c«ng th× rÊt dÔ x¶y ra t×nh tr¹ng ng­êi lao ®éng kh«ng biÕt lµ ph¸p luËt cã dµnh cho hä quyÒn, dÉn ®Õn hä kh«ng biÕt c¸ch b¶o vÖ m×nh hoÆc lµ yªu s¸ch qu¸ ®¸ng kh«ng n»m trong ph¹m vi quan hÖ lao ®éng, g©y ¶nh h­ëng ®Õn quyÒn vµ lîi Ých cña Nhµ n­íc, ¶nh h­ëng ®Õn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp cã ®×nh c«ng, ®Õn an ninh trËt tù x· héi. Mét sè vÊn ®Ò cÇn thiÕt söa ®æi, bæ sung kÞp thêi trong Bé luËt lao ®éng vµ ph¸p lÖnh vÒ thñ tôc gi¶i quyÕt tranh chÊp lao ®éng lµ c¸c thuËt ng÷, kh¸i niÖm. Kh¸i niÖm ®×nh c«ng, nh­ ®· tr×nh bµy ë ch­¬ng I, trong hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p luËt lao ®éng ë n­íc ta tõ tr­íc ®Õn nay ch­a cã mét kh¸i niÖm cô thÓ vÒ ®×nh c«ng mµ kh¸i niÖm chØ ë tÇm kh¸i qu¸t. §iÒu nµy tÊt yÕu sÏ g©y ra sù hiÓu lÇm vÒ kh¸i niÖm ®×nh c«ng. Bªn c¹nh kh¸i niÖm ®×nh c«ng hiÖn nay cßn tån t¹i nhiÒu kh¸i niÖm mµ tÝnh chÊt cña nã còng gÇn nh­ ®×nh c«ng, ®ã lµ c¸c kh¸i niÖm b·i c«ng, l·n c«ng, cïng cã dÊu hiÖu lµ "nghØ viÖc, kh«ng lµm viÖc"... VËy ngoµi dÊu hiÖu chung ®×nh c«ng cã dÊu hiÖu g× kh¸c víi b·i c«ng, l·n c«ng hay thùc chÊt ®ã chØ lµ mét. V× vËy chóng ta ph¶i x¸c ®Þnh râ kh¸i niÖm ®×nh c«ng tõ ®ã cã h­íng gi¶i quýªt ®óng mçi khi cã ®×nh c«ng x¶y ra. Lµm râ thuËt ng÷ tranh chÊp lao ®éng tËp thÓ vÒ quyÒn vµ nghÜa vô lao ®éng tËp thÓ vÒ lîi Ých. Tranh chÊp lao ®éng tËp thÓ vÒ quyÒn lµ tranh chÊp vÒ viÖc thùc hiÖn c¸c quy ®Þnh trong ph¸p luËt lao ®éng; trong tho¶ ­íc lao ®éng tËp thÓ; trong néi quy lao ®éng ®· ®­îc ®¨ng ký víi c¬ quan nhµ n­íc cã thÈm quyÒn hoÆc trong c¸c quy chÕ hîp ph¸p kh¸c, mµ tËp thÓ lao ®éng cho r»ng ng­êi sö dông lao ®éng vi ph¹m. Tranh chÊp lao ®éng tËp thÓ vÒ lîi Ých lµ tranh chÊp vÒ viÖc x¸c lËp c¸c ®iÒu kiÖn lao ®éng míi cã lîi h¬n cho ng­êi lao ®éng so víi quy ®Þnh cña ph¸p luËt lao ®éng, tho¶ ­íc lao ®éng tËp thÓ, quy chÕ vµ c¸c tho¶ ­íc kh¸c ë doanh nghiÖp trong qu¸ tr×nh th­¬ng l­îng gi÷a hai bªn. VÒ thêi gian hoµ gi¶i t¹i c¬ së, nªn quy ®Þnh Héi ®ång hoµ gi¶i, hoµ gi¶i viªn ph¶i tiÕn hµnh hßa gi¶i trong thêi gian 3 ngµy kÓ tõ ngµy nhËn ®¬n yªu cÇu hoµ gi¶i (ph¸p luËt hiÖn hµnh quy ®Þnh thêi h¹n hoµ gi¶i t¹i c¬ së lµ 7 ngµy vµ kh«ng tÝnh ®Õn c¸c c¬ quan ®ã cã 2 ngµy nghØ mét tuÇn). Quy ®Þnh râ thÈm quyÒn vµ tr×nh tù gi¶i quyÕt cña hai lo¹i tranh chÊp lao ®éng tËp thÓ vÒ quyÒn vµ vÒ lîi Ých. §èi víi tranh chÊp lao ®éng tËp thÓ vÒ quyÒn, tr×nh tù gi¶i quyÕt ®­îc rót gän, kh«ng qua Héi ®ång träng tµi lao ®éng cÊp tØnh. Theo ®ã, mét trong hai bªn cã quyÒn yªu cÇu Héi ®ång hoµ gi¶i c¬ së hoÆc hßa gi¶i viªn lao ®éng cÊp huyÖn hoµ gi¶i. Trong tr­êng hîp hoµ gi¶i kh«ng thµnh, th× héi ®ång hßa gi¶i lao ®éng c¬ së hoÆc hoµ gi¶i viªn lao ®éng lËp biªn b¶n hoµ gi¶i kh«ng thµnh, mçi bªn hoÆc c¶ hai bªn tranh chÊp cã quyÒn yªu cÇu Toµ ¸n nh©n d©n gi¶i quyÕt. Toµ ¸n lµ c¬ quan cã thÈm quyÒn gi¶i quyÕt cuèi cïng ®èi víi tranh chÊp lao ®éng tËp thÓ vÒ quyÒn. §èi víi tranh chÊp lao ®éng tËp thÓ vÒ lîi Ých, tr×nh tù gi¶i quyÕt ®­îc quy ®Þnh qua 2 b­íc: hoµ gi¶i t¹i Héi ®ång hoµ gi¶i c¬ së hoÆc hoµ gi¶i viªn lao ®éng c¬ së vµ gi¶i quyÕt t¹i héi ®ång träng tµi lao ®éng cÊp tØnh. Thêi h¹n tiÕn hµnh gi¶i quyÕt tranh chÊp lao ®éng cña Héi ®ång träng tµi lao ®éng cÊp tØnh lµ 5 ngµy lµm viÖc kÓ tõ ngµy nhËn ®­îc yªu cÇu. Trong tr­êng hîp hai bªn chÊp nhËn ph­¬ng ¸n hoµ gi¶i th× héi ®ång träng tµi lao ®éng lËp biªn b¶n hoµ gi¶i thµnh. Hai bªn cã nghÜa vô chÊp hµnh c¸c tho¶ thuËn ghi trong biªn b¶n hoµ gi¶i thµnh. Tr­êng hîp hai bªn kh«ng chÊp nhËn ph­¬ng ¸n hoµ gi¶i th× Héi ®ång träng tµi lao ®éng lËp biªn b¶n hoµ gi¶i kh«ng thµnh. CÇn thiÕt söa ®æi, bæ sung c¸c quy ®Þnh vÒ tr×nh tù, thñ tôc tiÕn hµnh khi tæ chøc ®×nh c«ng; quyÒn, lîi Ých cña hai bªn tr­íc vµ trong qu¸ tr×nh ®×nh c«ng; nh÷ng hµnh vi bÞ cÊm tr­íc, trong vµ sau khi ®×nh c«ng; c¸c tr­êng hîp kh«ng ®­îc ®×nh c«ng, thÈm quyÒn ho·n hoÆc ngõng ®×nh c«ng; ®×nh c«ng bÊt hîp ph¸p; xö lý vi ph¹m trong qóa tr×nh ®×nh c«ng vµ thÈm quyÒn cña Toµ ¸n khi gi¶i quyÕt ®×nh c«ng. VÒ tr×nh tù, thñ tôc tiÕn hµnh ®×nh c«ng, Ban chÊp hµnh c«ng ®oµn cã thÓ tiÕn hµnh lÊy ý kiÕn cña tËp thÓ lao ®éng vÒ viÖc ®×nh c«ng sau khi Héi ®ång träng tµi lao ®éng cÊp tØnh hoµ gi¶i kh«ng thµnh; nÕu cã trªn 50% sè ng­êi lao ®éng ®­îc hái ý kiÕn ®ång ý th× Ban chÊp hµnh c«ng ®oµn cö ®¹i diÖn göi b¶n yªu cÇu cho ng­êi sö dông lao ®éng, ®ång thêi th«ng b¸o Së lao ®éng - th­¬ng binh vµ x· héi, Liªn ®oµn lao ®éng cÊp tØnh vµ ®¹i diÖn cña ng­êi sö dông lao ®éng cÊp tØnh. Theo quy ®Þnh cña Bé luËt lao ®éng vµ Ph¸p lÖnh thñ tôc gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp lao ®éng, tËp thÓ lao ®éng chØ ®­îc thùc hiÖn quyÒn ®×nh c«ng trong tr­êng hîp x¶y ra tranh chÊp lao ®éng tËp thÓ gi÷a tËp thÓ lao ®éng vµ ng­êi sö dông lao ®éng ®· qua gi¶i quyÕt cña Héi ®ång träng tµi nh­ng tËp thÓ lao ®éng vÉn ch­a nhÊt trÝ víi quy ®Þnh cña Héi ®ång träng tµi mµ kh«ng yªu cÇu Toµ ¸n nh©n d©n gi¶i quyÕt tranh chÊp. Nh­ng ®Ó ph©n biÖt tr­êng hîp nµo lµ tranh chÊp tËp thÓ tr­êng hîp nµo lµ tranh chÊp c¸ nh©n th× thùc tÕ cßn rÊt v­íng m¾c do ph¸p luËt ch­a quy ®Þnh râ hai lo¹i tranh chÊp. NÕu chØ c¨n cø vµo tÝnh chÊt tËp thÓ cña tranh chÊp (c¶ vÒ chñ thÓ, vÒ néi dung) th× ngay kh¸i niÖm "tËp thÓ lao ®éng" lµ thÕ nµo trong Bé luËt lao ®éng còng nh­ ph¸p lÖnh còng ch­a ®­îc quy ®Þnh râ. Do ®ã cÇn ph¶i sím bæ sung nh÷ng quy ®Þnh hoÆc cã v¨n b¶n gi¶i thÝch râ kh¸i niÖm "tËp thÓ lao ®éng" nµy. Bªn c¹nh ®ã, thùc tÕ nh÷ng doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y t×nh tr¹ng ng­êi qu¶n lý lao ®éng lµ ng­êi n­íc ngoµi. Chuyªn gia n­íc ngoµi cã nh÷ng hµnh vi x©m ph¹m ®Õn danh dù nh©n phÈm, søc khoÎ, tÝnh m¹ng cña ng­êi lao ®éng ViÖt Nam nh­ nh÷ng hµnh vi sØ nhôc, ®¸nh ®Ëp... Trong khi ®ã chóng ta ch­a cã mét v¨n b¶n ph¸p luËt quy ®Þnh cô thÓ vÒ lÜnh vùc nµy mµ chØ quy ®Þnh chung trong Bé luËt lao ®éng, Ph¸p lÖnh thñ tôc gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp lao ®éng vµ c¸c v¨n b¶n kh¸c. V× vËy cÇn ph¶i cã v¨n b¶n ph¸p luËt quy ®Þnh cô thÓ vÒ xö ph¹t ®èi víi c¸c hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt cña ng­êi qu¶n lý lao ®éng lµ ng­êi n­íc ngoµi, chuyªn gia n­íc ngoµi. Trªn thùc tÕ ng­êi n­íc ngoµi hay lîi dông nh÷ng kÏ hë cña ph¸p luËt ®Ó t×m mäi c¸ch nh»m ®¹t ®­îc môc ®Ých cña m×nh, v× vËy hä th­êng bÊt chÊp tÊt c¶ thËm chÝ hä cßn ngang nhiªn vi ph¹m ph¸p luËt ®Ó ®¹t ®­îc môc ®Ých. §Ó gi÷ v÷ng nÒn kinh tÕ n­íc nhµ, b¶o vÖ quyÒn lîi cña ng­êi lao ®éng chóng ta cÇn ph¶i quy ®Þnh chÆt chÏ l¹i v¨n b¶n ph¸p luËt lao ®éng, chó ý quy ®Þnh cô thÓ nh÷ng vÊn ®Ò cã liªn quan ®Õn ng­êi n­íc ngoµi lµ ng­êi qu¶n lý lao ®éng, ®©y kh«ng chØ lµ vÊn ®Ò kinh tÕ mµ cßn lµ vÊn ®Ò vÒ chñ quyÒn, lîi Ých cña mçi quèc gia. Chóng ta th­êng cã th¸i ®é coi träng ng­êi n­íc ngoµi mét c¸ch th¸i qu¸, ®ã còng lµ mét kÏ hë ®Ó ng­êi n­íc ngoµi lîi dông ®Ó cã hµnh vi vi phmj ph¸p luËt. CÇn ph¶i nghiªm minh trong viÖc xö lý hä. Tæng liªn ®oµn lao ®éng ViÖt Nam ®· cã kiÕn nghÞ: "CÇn cã quy chÕ, biÖn ph¸p xö lý h÷u hiÖu ®Ó ng¨n chÆn nh÷ng hµnh vi vi ph¹m nh©n phÈm ng­êi lao ®éng ViÖt Nam ë c¸c xÝ nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi". CÇn ph¶i cã c¸c møc ®é xö ph¹t kh¸c nhau ®èi víi ng­êi n­íc ngoµi vi ph¹m ph¸p luËt lao ®éng nh­ khiÓn tr¸ch, yªu cÇu trùc tiÕp xin lçi, båi th­êng danh dù cho ng­êi lao ®éng, truy tè tr­íc tßa ¸n, hoÆc cao h¬n lµ trôc xuÊt ®èi víi ng­êi th­êng xuyªn cã nh÷ng hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt, chµ ®¹p nh©n phÈm ng­êi lao ®éng hoÆc ®èi víi c¸c tæ chøc ®Çu t­ n­íc ngoµi vi ph¹m sÏ bÞ thu håi giÊy phÐp ®Çu t­ kinh doanh t¹i ViÖt Nam. Bªn c¹nh viÖc x©y dùng, hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ gi¶i quyÕt tranh chÊp lao ®éng cÇn ph¶i tiÕp tôc hoµn chØnh c¸c chÕ ®Þnh cña Bé luËt lao ®éng. Nhµ n­íc cÇn ph¶i ban hµnh vµ hoµn thiÖn c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn thi hµnh. Bé luËt lao ®éng ®· ®i vµo cuéc sèng h¬n 10 n¨m song cßn cã nh÷ng vÊn ®Ò ch­a ®­îc h­íng dÉn cô thÓ. Cho nªn chóng ta ph¶i nhanh chãng hoµn thiÖn hÖ thèng v¨n b¶n h­íng dÉn thùc hiÖn Bé luËt lao ®éng nh­ quy chÕ vÒ hÖ thèng tæ chøc thanh tra lao ®éng, quy chÕ vÒ thanh tra vÖ sinh lao ®éng, vÊn ®Ò qu¶n lý lao ®éng, c¸c quy ®Þnh vÒ lao ®éng ng­êi cao tuæi, lao ®éng cña nh÷ng ng­êi cã tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt cao... 2. VÒ c¬ chÕ gi¶i quyÕt ®×nh c«ng §×nh c«ng lµ mét quyÒn quan träng cña ng­êi lao ®éng, ng­êi lao ®éng cã quyÒn thùc hiÖn ®×nh c«ng. Tuy nhiªn viÖc gi¶i quyÕt ®×nh c«ng l¹i thuéc tr¸ch nhiÖm cña nhµ n­íc. Nhµ n­íc cÇn coi ®×nh c«ng lµ quyÒn cña ng­êi lao ®éng nh­ng còng cÇn cã mét c¬ chÕ gi¶i quyÕt tèt nhÊt. Tõ thùc tiÔn lµ kh«ng cã cuéc ®×nh c«ng nµo thùc hiÖn ®óng theo c¸c tr×nh tù thñ tôc cña ph¸p luËt vµ kh«ng cã cuéc ®×nh c«ng nµo ®­îc gi¶i quyÕt qua Toµ ¸n, chóng ta cÇn xem xÐt l¹i c¸c vÊn ®Ò sau: - Ph©n biÖt râ rµng h¬n n÷a ®×nh c«ng hîp ph¸p vµ ®×nh c«ng bÊt hîp ph¸p. Chóng ta ®· c«ng nhËn quyÒn ®×nh c«ng vµ ng­êi lao ®éng nh­ng c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ ®×nh c«ng hîp ph¸p l¹i Ýt cho ng­êi lao ®éng ®­îc ®×nh c«ng hîp ph¸p. C¸c quy ®Þnh ph¸p luËt vÒ ®×nh c«ng ®Òu mang tÝnh thñ tôc. Chóng ta cÇn xem xÐt cuéc ®×nh c«ng bÊt hîp ph¸p hay kh«ng ph¶i qua c¶ thñ tôc vµ néi dung th× míi ®¶m b¶o tÝnh chÝnh x¸c, khoa häc. §iÒu nµy cã nghÜa lµ viÖc quy ®Þnh c¸c c¨n cø c«ng nhËn cuéc ®×nh c«ng hîp ph¸p hiÖn nay cÇn bæ sung thªm c¨n cø vÒ néi dung lµ "c¸c yªu s¸ch cña tËp thÓ lao ®éng ®×nh c«ng ph¶i hîp ph¸p". - C¨n cø héi ®ång träng tµi ho¹t ®éng hiÖu qu¶, thùc tÕ cho thÊy ®×nh c«ng th­êng x¶y ra ë c¸c doanh nghiÖp c«ng nghiÖp nh­ng Héi ®ång träng tµi l¹i ho¹t ®éng rÊt nghiÖp d­, mÊt nhiÒu thêi gian. CÇn cã Héi ®ång träng tµi ho¹t ®éng chuyªn nghiÖp cã t¸c phong c«ng nghiÖp. - Thêi gian ®Ó tiÕn hµnh gi¶i quyÕt ®×nh c«ng trªn thùc tÕ ®· lµm cho cuéc ®×nh c«ng tiÕn hµnh kh«ng hîp ph¸p. Bëi m©u thuÉn th× gay g¾t, nãng báng cÇn gi¶i quyÕt ngay cÇn thêi gian ®Ó hoµ gi¶i, ®Ó ra ph¸n quyÕt qu¸ dµi, mÊt rÊt nhiÒu thêi gian. CÇn ph¶i thay ®æi l¹i vÊn ®Ò nµy. - Gi¶i quyÕt c¸c cuéc ®×nh c«ng lµ mét ®ßi hái kh¸ch quan, khÈn thiÕt. ChÝnh v× vËy, khi cuéc ®×nh c«ng x¶y ra th× thÈm quyÒn cña toµ ¸n lµ xem xÐt tÝnh hîp ph¸p cña cuéc ®×nh c«ng, chø kh«ng ph¶i lµ gi¶i quyÕt c¸c m©u thuÉn, tranh chÊp lao ®éng. Sau ®ã, ph¸p luËt cÇn cã c¸c quy ®Þnh kh¸c vÒ tr×nh tù tiÕn hµnh ®×nh c«ng, ®¶m b¶o cho tËp thÓ lao ®éng tiÕn hµnh ®×nh c«ng mét c¸ch trËt tù vµ hîp ph¸p. - Theo quy ®Þnh t¹i ®iÒu 99 cña Ph¸p lÖnh, ë héi nghÞ hoµ gi¶i, thÈm ph¸n h­íng dÉn cho ®­¬ng sù tho¶ thuËn, th­¬ng l­îng víi nhau. Héi nghÞ hoµ gi¶i kh«ng cã thÈm quyÒn kÕt luËn cuéc ®×nh c«ng lµ hîp ph¸p hay bÊt hîp ph¸p. Do ®ã t¹i Héi nghÞ nµy hËu qu¶ cña cuéc ®×nh c«ng kh«ng ®­îc gi¶i quyÕt triÖt ®Ó. Hoµ gi¶i kh«ng thµnh lµ do thÈm ph¸n kh«ng ph¸n quyÕt ®­îc ®×nh c«ng hîp ph¸p hay kh«ng. NÕu kÕt luËn ®­îc th× hai bªn ®­¬ng sù cã thÓ t×m ®­îc c¸ch gi¶i quýªt. NÕu söa ®æi ®­îc ®iÒu nµy th× cuéc ®×nh c«ng cã thÓ ®­îc gi¶i quyÕt nhanh h¬n, cã kÕt qu¶ râ rµng. 3. VÒ viÖc tæ chøc thùc hiÖn Ph¶n øng lao ®éng tËp thÓ - ®×nh c«ng - lµ mét hiÖn t­îng kh«ng tr¸nh khái trong c¬ chÕ thÞ tr­êng, do ®ã kh«ng thÓ ®Æt môc tiªu xo¸ bá mµ chØ cã thÓ ®­a ra mét hÖ thèng c¸c biÖn ph¸p ®Ó h¹n chÕ ¶nh h­ëng tiªu cùc cña nã vµ cã ý thøc h¬n trong khi sö dông c«ng cô "con dao hai l­ìi nµy". XuÊt ph¸t tõ c¸c chñ thÓ cña quan hÖ lao ®éng vµ c¬ chÕ ba bªn trong qu¶n lý lao ®éng, nh÷ng biÖn ph¸p cÇn tiÕn hµnh mét c¸ch bÒn bØ, tÝch cùc vµ ®ång bé. 3.1. Cã biÖn ph¸p thóc ®Èy c¸c doanh nghiÖp thµnh lËp c«ng ®oµn c¬ së §Ó ®¶m b¶o cho quyÒn ®×nh c«ng cña ng­êi lao ®éng ®­îc thùc hiÖn vµ thùc hiÖn theo ®óng quy ®Þnh cña ph¸p luËt, cÇn cã c¸c quy ®Þnh vµ biÖn ph¸p tæ chøc, chÊn chØnh ph¸t triÓn c¸c tæ chøc c«ng ®oµn c¬ së ®Ó mçi doanh nghiÖp ®Òu cã c¸c tæ chøc c«ng ®oµn vµ c¸c tæ chøc c«ng ®oµn c¬ së thùc sù lµ tæ chøc ®¹i diÖn vµ b¶o vÖ chÝnh ®¸ng quyÒn lîi cña ng­êi lao ®éng. Ph¸t huy vai trß cña c«ng ®oµn trong qu¸ tr×nh tham gia gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp lao ®éng tËp thÓ - ®×nh c«ng. TËp trung x©y dùng kiÖn toµn c«ng ®oµn cÊp c¬ së ®Ó cã chñ thÓ hîp ph¸p thùc hiÖn c¸c quyÒn ®­îc ph¸p luËt lao ®éng quy ®Þnh nh­ ký kÕt tho¶ ­íc lao ®éng c¬ së, tæ chøc ®×nh c«ng theo yªu cÇu cña tËp thÓ lao ®éng hoÆc khëi x­íng ®×nh c«ng khi cÇn thiÕt. TËp trung chØ ®¹o cã träng ®iÓm nh÷ng ®Þa ph­¬ng, ngµnh th­êng x¶y ra ph¶n øng lao ®éng tËp thÓ - ®×nh c«ng nh­ thµnh phè Hå ChÝ Minh, B×nh D­¬ng, §ång Nai, H¶i phßng ngµnh c«ng nghiÖp nhÑ (dÖt may, da giµy, chÕ biÕn thùc phÈm) vµ nh÷ng doanh nghiÖp liªn doanh cã vèn cña Hµn Quèc, §µi Loan. Thµnh lËp tæ chøc c«ng ®oµn c¬ së ë c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ lµ mét trong nh÷ng mÊu chèt quan träng cña vÊn ®Ò th× theo thèng kª phÇn lín c¸c c¬ së kinh tÕ ë n­íc ta ch­a cã tæ chøc c«ng ®oµn. T×nh tr¹ng chuyªn gia n­íc ngoµi hµnh hung, sØ nhôc, ®¸nh ®Ëp th« b¹o ®èi víi ng­êi ViÖt Nam mµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n mÊu chèt lµ ë c¸c doanh nghiÖp nµy thiÕu v¾ng tæ chøc c«ng ®oµn hoÆc nÕu cã th× tæ chøc c«ng ®oµn còng ch­a thùc sù ho¹t ®éng hÕt tr¸ch nhiÖm cña m×nh. V× vËy, chóng ta ph¶i nhanh chãng thµnh lËp c¸c tæ chøc c«ng ®oµn c¬ së ë c¸c doanh nghiÖp nµy. MÆt kh¸c ph¶i cã biÖn ph¸p thÝch hîp ®Ó nã ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶, bëi v× mét thùc tÕ ®Æt ra lµ, tuy c¸n bé cña tæ chøc c«ng ®oµn c¬ së lµm ®¹i diÖn cho tËp thÓ ng­êi lao ®éng trong doanh nghiÖp thÕ nh­ng mäi chÝnh s¸ch lao ®éng nh­ tiÒn l­¬ng, tiÒn th­ëng vµ c¸c chÕ ®é trî cÊp kh¸c ®Òu do chñ doanh nghiÖp chi tr¶ vµ qu¶n lý. Do ®ã, liÖu hä cã ®éc lËp ®­îc kh«ng khi c¸c quyÒn lîi cña hä lu«n bÞ ®e do¹ vµ ph¶i chÞu c¸c søc Ðp kh¸c tõ phÝa chñ doanh nghiÖp? V× vËy ®Ó gi¶i quyÕt tèt vÊn ®Ò nµy Nhµ n­íc ta cÇn cã c¸c chÝnh s¸ch trî cÊp hîp lý cho nh÷ng ng­êi n»m trong Ban chÊp hµnh c«ng ®oµn c¬ së ë mäi doanh nghiÖp, ®¬n vÞ ®Ó hä n©ng cao tr×nh ®é vµ b¶o ®¶m tÝnh ®éc lËp cña tæ chøc nµy. 3.2. Buéc c¸c chñ doanh nghiÖp ph¶i triÓn khai viÖc ký kÕt hîp ®ång lao ®éng ë n­íc ta hiÖn nay nhiÒu ®¬n vÞ kinh tÕ, nhÊt lµ nh÷ng doanh nghiÖp t­ nh©n vµ doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, c¸c chñ doanh nghiÖp t×m mäi c¸ch tr× ho·n viÖc ký kÕt hîp ®ång lao ®éng vµ tho¶ ­íc lao ®éng tËp thÓ. C¸c chñ doanh nghiÖp lîi dông thiÕu v¾ng hîp ®ång lao ®éng vµ tho¶ ­íc lao ®éng tËp thÓ ®· "bãc lét" thËm tÖ ng­êi lao ®éng nh­: b¾t lµm thªm giê kh«ng b¸o tr­íc, chÕ ®é phô cÊp lµm thªm giê kh«ng tho¶ ®¸ng, chÕ ®é b¶o hiÓm lao ®éng, vÖ sinh lao ®éng - an toµn lao ®éng bÞ vi ph¹m... Nh­ vËy chóng ta cÇn ph¶i cã c¸c biÖn ph¸p, kÓ c¶ nh÷ng biÖn ph¸p cøng r¾n ®Ó buéc c¸c chñ doanh nghiÖp ph¶i nhanh chãng triÓn khai viÖc ký kÕt hîp ®ång lao ®éng vµ tho¶ ­íc lao ®éng tËp thÓ ë tÊt c¶ c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ ®èi víi ng­êi lao ®éng. 3.3. TÝch cùc tuyªn truyÒn néi dung Bé luËt lao ®éng, c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt lao ®éng, n©ng cao tr×nh ®é hiÓu biÕt ph¸p luËt cña ng­êi lao ®éng, ng­êi sö dông lao ®éng Thùc tÕ cho thÊy c¸c vô tranh chÊp lao ®éng vµ ®×nh c«ng x¶y ra trong thêi gian qua mµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n lµ do sù h¹n chÕ hiÓu biÕt vÒ ph¸p luËt cña c¸c chñ thÓ. V× vËy viÖc tuyªn truyÒn ph¸p luËt cho ng­êi lao ®éng vµ ng­êi sö dông lao ®éng nh»m n©ng cao tr×nh ®é hiÓu biÕt vµ ý thøc ph¸p luËt, h¹n chÕ c¸c tranh chÊp lao ®éng vµ ®×nh c«ng lµ vÊn ®Ò quan träng vµ cÇn thiÕt. Ng­êi sö dông lao ®éng kh«ng n¾m v÷ng c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt lao ®éng sÏ dÉn tíi gi¶i quyÕt chÕ ®é ng­êi lao ®éng kh«ng phï hîp víi c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt hiÖn hµnh, thËm chÝ vi ph¹m ph¸p luËt. Cßn vÒ phÝa ng­êi lao ®éng do kh«ng hiÓu biÕt c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt mµ cã nh÷ng ®ßi hái kh«ng chÝnh ®¸ng vµ khi ph¶n kh¸ng còng lµ tù ph¸t kh«ng theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Do ch­a n¾m v÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt nªn hÇu hÕt c¸c cuéc ®×nh c«ng diÔn ra ®Òu do tù ph¸t cña ng­êi lao ®éng vi ph¹m c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt. V× thÕ c«ng t¸c tuyªn truyÒn phæ biÕn ph¸p luËt lao ®éng cÇn ph¶i ®­îc chó träng c¶ vÒ h×nh thøc lÉn néi dung. Nhµ n­íc ph¶i cã ch­¬ng tr×nh phæ biÕn trªn ph­¬ng diÖn th«ng tin ®¹i chóng, c«ng ®oµn c¬ së ph¶i phèi hîp víi ng­êi sö dông lao ®éng tæ chøc c¸c buæi häc vÒ luËt lao ®éng. Trong ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o nghÒ còng nªn ®­a luËt lao ®éng vµo giíi thiÖu gióp ng­êi häc nghÒ cã nh÷ng kiÕn thøc nhÊt ®Þnh ®Ó hä thùc hiÖn tèt quyÒn vµ nghÜa vô trong khi thiÕt lËp quan hÖ lao ®éng. 3.4. Th­êng xuyªn kiÓm tra, gi¸m s¸t, nghiªm trÞ c¸c hµnh vi vi ph¹m lîi Ých cña ng­êi lao ®éng Nh×n chung hiÖn nay lùc l­îng thanh tra cßn rÊt máng, thiÕu vÒ sè l­îng vµ yÕu vÒ chÊt l­îng so víi nhiÖm vô ®­îc giao. Thanh tra lao ®éng hiÖn nay ch­a ho¹t ®éng th­êng xuyªn mµ chØ khi nµo cã c¸c cuéc ®×nh c«ng x¶y ra míi tiÕn hµnh thanh tra, ®iÒu nµy nh­ “mét sù ®· råi” thanh tra lóc nµy chØ nh»m ph¸t hiÖn sím nh÷ng vi ph¹m ph¸p luËt ®Ó kÞp thêi gi¶i quyÕt kh«ng ®Ó nh÷ng bÊt ®ång chång chÊt sÏ lµm bïng næ c¸c cuéc ®×nh c«ng. Ph¶i ®µo t¹o ®éi ngò c¸n bé thanh tra lao ®éng cã ®Çy ®ñ tr×nh ®é nghiÖp vô chuyªn m«n, phÈm chÊt ®¹o ®øc, tËn tôy víi c«ng viÖc. C¸n bé thanh tra ph¶i chØ ra nh÷ng vi ph¹m sai lÖch trong viÖc ¸p dông Bé luËt lao ®éng ë c¸c doanh nghiÖp, kÞp thêi gióp ®ì doanh nghiÖp hiÓu ®óng vµ thùc hiÖn nghiªm tóc Bé luËt lao ®éng vµ c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt kh¸c. TÝch cùc gi¶i quyÕt tranh chÊp lao ®éng con ®­êng hoµ gi¶i, nhanh chãng hoµn thiÖn c¸c Héi ®ång hoµ gi¶i lao ®éng c¬ së, Héi ®ång träng tµi lao ®éng vµ Toµ ¸n lao ®éng ®ång thêi chó träng ®Õn tr×nh ®é chuyªn m«n nghiÖp vô cña ®éi ngò c¸n bé lµm c«ng t¸c gi¶i quyÕt tranh chÊp. Héi ®ång hoµ gi¶i lao ®éng c¬ së (hoÆc hoµ gi¶i viªn lao ®éng quËn, huyÖn), Héi ®ång träng tµi lao ®éng cÊp tØnh, Toµ ¸n nh©n d©n lµ c¸c c¬ quan cã thÈm gi¶i quyÕt tranh chÊp theo quy ®Þnh cña Bé luËt lao ®éng vµ Ph¸p lÖnh thñ tôc gi¶i quyÕt tranh chÊp lao ®éng. ViÖc thµnh lËp Héi ®ång hoµ gi¶i lao ®éng c¬ së lµ v« cïng quan träng v× ®©y lµ b­íc ®Çu tiªn gi¶i quyÕt tranh chÊp lao ®éng. Tuy nhiªn nhiÒu doanh nghiÖp vÉn ch­a cã Héi ®ång hoµ gi¶i lao ®éng c¬ së, hÖ thèng tæ chøc vµ ®éi ngò c¸n bé cã thÈm quyÒn gi¶i quyÕt tranh chÊp tõ cÊp quËn, huyÖn ch­a ®­îc cñng cè. Nhµ n­íc ph¶i th­êng xuyªn ®µo t¹o, båi d­ìng ®éi ngò hoµ gi¶i viªn, gióp hä n¾m v÷ng c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt lao ®éng, ý thøc chÝnh trÞ t­ t­ëng xem ®©y lµ nh©n tè quan träng quy ®Þnh hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan tæ chøc gi¶i quyÕt tranh chÊp lao ®éng. 3.5. Më réng quan hÖ quèc tÕ vÒ qu¶n lý lao ®éng Qu¶n lý lao ®éng kh«ng cßn n»m trong ph¹m vi cña mét quèc gia mµ ngµy nay nã lµ vÊn ®Ò réng kh¾p toµn cÇu qua c¸c h×nh thøc nh­ hîp t¸c lao ®éng, xuÊt khÈu lao ®éng v.v… V× vËy th­êng xuyªn më réng quan hÖ quèc tÕ vÒ qu¶n lý lao ®éng lµ vÊn ®Ò cÇn thiÕt cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi cña mçi quèc gia. CÇn chó träng ®Õn vÊn ®Ò trao ®æi, häc tËp kinh nghiÖm qu¶n lý, ®µo t¹o vµ gi¶i quyÕt tranh chÊp lao ®éng vµ ®×nh c«ng. Nªn tæ chøc nh÷ng héi th¶o cã sù tham gia cña c¸c tæ chøc c«ng ®oµn ë c¸c n­íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi, tõ ®ã chóng ta häc hái kinh nghiÖm, trao ®æi ý kiÕn víi c¸c n­íc nh»m ®¹t ®­îc nh÷ng hiÖu qu¶ tèt nhÊt trong qu¶n lý lao ®éng. NhËn xÐt: Tõ thùc tr¹ng gi¶i quyÕt ®×nh c«ng vµ t×nh h×nh c«ng thêi gian qua, vÊn ®Ò söa ®æi, bæ sung c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt vµ tæ chøc thùc hiÖn l¹i vÊn ®Ò gi¶i quyÕt tranh chÊp lao ®éng tËp thÓ vµ ®×nh c«ng lµ rÊt cÊp b¸ch. VÊn ®Ò nµy cÇn ®­îc gi¶i quyÕt ngay ®Ó cïng chung víi viÖc c¶i c¸ch hµnh chÝnh, söa ®æi, bæ sung c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt t¹o ®µ cho kinh tÕ x· héi ViÖt Nam ph¸t triÓn h¬n n÷a tr­íc ng­ìng cña gia nhËp WTO, héi nhËp víi kinh tÕ thÕ giíi. KÕt luËn Tæ chøc lao ®éng quèc tÕ ILO ®· ghi nhËn quyÒn ®×nh c«ng cña ng­êi lao ®éng. Ph¸p luËt c¸c n­íc trªn thÕ giíi hÇu hÕt thõa nhËn quyÒn ®×nh c«ng cña ng­êi lao ®éng. Tuy nhiªn vÊn ®Ò ®×nh c«ng cô thÓ vµ ®­îc ®iÒu chØnh nh­ thÕ nµo cßn phô thuéc vµo kinh tÕ, chÝnh trÞ, v¨n ho¸ x· héi cña tõng n­íc. ViÖt Nam lµ n­íc thõa nhËn quyÒn ®×nh c«ng cña ng­êi lao ®éng, ViÖt Nam ®· cã mét hÖ thèng quy ®Þnh ph¸p luËt vÒ ®×nh c«ng c¬ b¶n. Tuy nhiªn, do lÞch sö vµ t×nh h×nh thùc tÕ nªn vÊn ®×nh c«ng vµ gi¶i quyÕt ®×nh c«ng cßn nhiÒu bÊt cËp. Kh«ng thÓ phñ nhËn r»ng ®×nh c«ng ®ang lµ mét vÊn ®Ò ®ang ®­îc x· héi rÊt quan t©m, ®×nh c«ng cã ¶nh h­ëng lín tíi kinh tÕ, an ninh x· héi cña ®Êt n­íc. Nh­ng ®×nh c«ng còng lµ mét biÓu hiÖn cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, nã lµ mét s¶n phÈm cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng trong ®ã cã thÞ tr­êng lao ®éng. Thõa nhËn quyÒn ®×nh c«ng cña ng­êi lao ®éng vµ kÌm theo lµ nh÷ng quy ®Þnh chÆt chÏ vÒ tr×nh tù , thñ tôc, c¸c nguyªn t¾c trong viÖc thùc hiÖn quyÒn ®×nh c«ng lµ thõa nhËn tÝnh tÊt yÕu cña tranh chÊp lao ®éng tËp thÓ, xung ®ét lao ®éng ®Ønh cao vµ thÓ hiÖn muèn ®iÒu chØnh hiÖn t­îng nµy theo mét trËt tù thèng nhÊt, ®¶m b¶o æn ®Þnh quan hÖ lao ®éng – x· héi vµ h¹n chÕ ¶nh h­ëng tiªu cùc cña nã. Tuy nhiªn còng cÇn ph¶i ®iÒu chØnh vÊn ®Ò ®×nh c«ng mét c¸ch hîp lý nhÊt, ®¶m b¶o ®­îc quyÒn lîi cña ng­êi lao ®éng – nh÷ng ng­êi ë thÕ yÕu h¬n trong quan hÖ lao ®éng. Víi xu h­íng héi nhËp thÕ giíi vµ víi nÒn kinh tÕ x· héi ®ang ph¸t triÓn rÊt nhanh, ®×nh c«ng ë ViÖt Nam ®ang cã xu h­íng t¨ng nhanh vÒ sè l­îng vµ thêi gian, chóng ta ®ang gÆp nhiÒu th¸ch thøc vÒ vÊn ®Ò nµy. Tæ chøc thùc hiÖn thËt tèt, söa ®æi bæ sung nh÷ng quy ®Þnh ph¸p luËt cho phï hîp, hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt sÏ gi¶i quyÕt tèt vÊn ®Ò ®×nh c«ng vµ lµ sù chuÈn bÞ tèt cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ, thu hót ®Çu t­, héi nhËp víi thÕ giíi vµ tr­íc m¾t lµ gia nhËp WTO. Nguån tµi liÖu tham kh¶o vµ c¸ch thøc thu thËp th«ng tin V¨n kiÖn §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VIII – NXB ChÝnh trÞ quèc gia Hµ Néi 1993. HiÕn ph¸p n­íc Céng hoµ X· héi chñ nghÜa ViÖt Nam – NXB ChÝnh trÞ Quèc gia Hµ Néi 1993. Bé LuËt lao ®éng cña n­íc Céng hoµ X· héi Chñ nghÜa ViÖt Nam – NXB Hµ Néi 2002. Dù th¶o söa ®æi, bæ sung Bé luËt lao ®éng th¸ng 5/2006 cña CP B¸o c¸o cña Bé lao ®éng TBXH vÒ t×nh h×nh tranh chÊp lao ®éng, ®×nh c«ng n¨m 2005. Ph¸p lÖnh thñ tôc gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp lao ®éng – NXB chÝnh trÞ Quèc gia Hµ Néi 1996. NghÞ ®Þnh 67/CP ngµy 9/7/2002 quy ®Þnh c¸c danh môc kh«ng ®­îc ®×nh c«ng. NghÞ ®Þnh 58j/CP ngµy 31/5/1997 cña ChÝnh phñ vÒ viÖc tr¶ l­¬ng vµ gi¶i quyÕt c¸c quyÒn lîi kh¸c cho ng­êi lao ®éng tham gia ®×nh c«ng trong thêi gian ®×nh c«ng. NghÞ ®Þnh 38/CP ngµy 15/6/1996 cña ChÝnh phñ quy ®Þnh xö ph¹t hµnh chÝnh vÒ hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt lao ®éng. QuyÕt ®Þnh sè 10/H§BT ngµy 14/01/1985 vÒ viÖc chuyÓn sang Toµ ¸n nh©n d©n xÐt xö nh÷ng tranh chÊp lao ®éng. C«ng v¨n sè 10/KHXX ngµy 06/7/1996 cña Toµ ¸n nh©n d©n tèi cao vÒ viÖc h­íng dÉn thi hµnh mét sè quyÕt ®Þnh cña Ph¸p lÖnh thñ tôc gi¶i quyÕt tranh chÊp lao ®éng. Nh÷ng c«ng ­íc vµ khuyÕn nghÞ cña Tæ chøc lao ®éng quèc tÕ ILO – NXB ph¸p lý 1992. Gi¸o tr×nh luËt lao ®éng – Khoa luËt – Tr­êng §¹i häc KHXH&NV 2005 – NXB §¹i häc quèc gia. Gi¸o tr×nh luËt lao ®éng – tr­êng §H LuËt Hµ Néi 2004 – NXB C«ng an nh©n d©n. C«ng ®oµn vµ vÊn ®Ò gi¶i quyÕt tranh chÊp lao ®éng – Tæng liªn ®oµn lao ®éng ViÖt Nam – Ban ph¸p luËt – NXB lao ®éng 1996. §ç B¸ T­êng – Mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ luËt lao ®éng n­íc ta – NXB ChÝnh trÞ Quèc gia 1997. §Æng §øc San – T×m hiÓu ph¸p luËt vÒ gi¶i quyÕt tranh chÊp lao ®éng – NXB Thµnh phè Hå ChÝ Minh. T¹p chÝ khoia häc - §¹i häc quèc gia Hµ Néi. Tõ ®iÓn tiÕng ViÖt 1998 – NXB §µ N½ng Mét sè luËn v¨n, tiÓu luËn tèt nghiÖp cö nh©n luËt B¸o t¹p chÝ ph¸p luËt, lao ®éng x· héi B¸o ®iÖn tö www.lao dong.com.vn C«ng cô t×m kiÕm m¹ng www.google.com.vn Môc lôc