Khóa luận Một số vấn đề về xuất khẩu lao động ở Việt Nam - Thực trạng và giải pháp

bá trèn, ®iÒu ®ã lµm h¹n chÕ ®¸ng kÓ viÖc nhËn lao ®éng ViÖt Nam. Sè lao ®éng ViÖt Nam ®Õn nay míi lµ gÇn 8 000 ng­êi, lµm viÖc trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp nhÑ, chÕ biÕn h¶i s¶n, ®iÖn tö vµ x©y dùng... NÕu n­íc ta kh«ng cã chÝnh s¸ch phï hîp sÏ cã nguy c¬ dÉn ®Õn mÊt thÞ tr­êng nµy ThÞ tr­êng lao ®éng §µi Loan tuy míi nhËn lao ®éng ViÖt Nam, nh­ng kh¶ n¨ng chóng ta vÉn cã thÓ tiÕp tôc gia t¨ng sè l­îng trong thêi gian tíi. TÝnh ®Õn th¸ng 11 n¨m 2001, tøc lµ ®óng hai n¨m kÓ tõ khi lao ®éng ViÖt Nam ®Çu tiªn ®Õn §µi Loan theo con ®­êng xuÊt khÈu lao ®éng chÝnh thøc ®· cã 15 000 lao ®éng n­íc ta sang lµm viÖc ë 24 nghµnh nghÒ.Tuy nhiªn, còng ®· b¾t ®Çu cã hiÖn t­îng ng­êi lao ®éng vi ph¹m (bá hîp ®ång ra ngoµi lµm viÖc bÊt hîp ph¸p). Ngoµi ra cã mét sè phÇn tö chèng ®èi, ph¸ ho¹i chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc ho¹t ®éng t¹i thÞ tr­êng nµy t×m c¸ch l«i kÐo, kÝch ®éng ng­êi lao ®éng ®i nhµ thê, tham gia v¸o c¸c cuéc ®×nh c«ng, ®Êu tranh víi chñ sö dông lao ®éng ®ßi t¨ng l­¬ng, kh«ng nép phÝ dÞch vô cho donh nghiÖp xuÊt khÈu lao ®éng theo qui ®Þnh. NÕu chóng ta kh«ng cã biÖn ph¸p ng¨n chÆn mét c¸ch tÝch cùc, kÞp thêi vµ hiÖu qu¶, t×nh tr¹ng nµy sÏ ph¸t triÓn vµ sÏ ¶nh h­ëng tiªu cùc ®Õn kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña lao ®éng n­íc ta t¹i khu vùc nµy. b. Khu vùc §«ng Nam ¸ Trong khu vùc §«ng Nam ¸, míi chØ cã Lµo ®ang nhËn lao ®éng ta víi sè l­îng t­¬ng ®èi lín vµ ®a d¹ng. Trong t­¬ng lai, Lµo vÉn sÏ lµ mét trong c¸c thÞ tr­êng chÝnh cña lao ®éng ViÖt Nam. c. Khu vùc Trung §«ng Víi thÞ tr­êng nµy, n­íc ta cÇn ®Þnh h­íng cho mét sè doanh nghiÖp cã kinh nghiÖm t×m hiÓu ®èi t¸c tin cËy ®Ó ký mét sè hîp ®ång lµm thÝ ®iÓm theo h­íng sau: Tr­íc m¸t chØ tËp trung vµo cung øng lao ®éng x©y dùng, c«ng nh©n ®µu khÝ vµ c«ng nh©n s¶n xuÊt.Thùc hiÖn tuyÓn lao ®éng tõ khu vùc n«ng th«n cã ®iÒu kiÖn kinh tÕ khã kh¨n, cã kh¶ n¨ng chÞu khã chÞu khæ vµ s½n sµng chÊp nhËn møc thu nhËp thÊp. bªn c¹nh ®ã, hîp t¸c víi c¸c ng©n hµng ®Ó cho ng­êi lao ®éng vay chi phÝ ban ®Çu víi ®iÒu kiÖn dÔ dµng. Ngoµi ra, cã h­íng chØ ®¹o mét sè doanh nghiÖp chuyªn ngµnh t×m kiÕm c¸c hîp ®ång cung øng chuyªn gia y tÕ sang khu vùc nµy; ®ång thêi tæ chøc rót kinh nghiÖm s©u s¾c viÖc thùc hiÖn c¸c hîp ®ång nhËn thÇu nh©n c«ng ë Kuwait tr­íc ®©y, x©y dùng ph­¬ng ¸n tiÕp tôc më l¹i thÞ tr­êng nµy th«ng qua sù hîp t¸c chÆt chÏ gi÷a c¸c doanh nghiÖp x©y dùng cã kinh nghiÖm vµ Bé Quèc phßng ®Ó cã thÓ cã nguån lao ®éng ®ñ søc khoÎ, cã tÝnh kû luËt cao thùc hiÖn hîp ®ång. NÕu thùc hiÖn ®­îc c¸c biÖn ph¸p ®ång bé, khu vùc Trung §«ng sÏ trë thµnh khu vùc thu hót sè l­îng lín lao ®éng ViÖt Nam. 2.3. §¸nh gi¸ chung 2.3.1 KÕt qu¶ ®¹t ®­îc a. T¹o viÖc lµm cho hµng v¹n lao ®éng vµ chuyªn gia, gãp phÇn tÝch cùc gi¶i quyÕt viÖc lµm cho x· héi, mét trong nh÷ng nhiÖm vô chÝnh cña ta hiÖn nay. Tíi nay, ta ®· cã gÇn 30 v¹n lao ®éng xuÊt khÈu ®ang lµm viÖc ë trªn 40 n­íc vµ vïng l·nh thæ thuéc h¬n 30 nhãm nghµnh nghÒ nh­: X©y dùng, c¬ khÝ, ®iÖn tö, dÖt may, chÕ biÕn thuû s¶n... b. Th«ng qua lao ®éng n­íc ngoµi, ng­êi lao ®éng vµ chuyªn gia ®· ®­îc n©ng cao tr×nh ®é vµ chuyªn m«n kü thuËt, ngo¹i ng÷, tiÕp thu ®­îc nh÷ng c«ng nghÖ vµ t¸c phong s¶n xuÊt c«ng nghiÖp tiªn tiÕn, lµ ®iÒu kiÖn tèt ®Ó tõng b­íc ®¸p øng ®­îc c¸c yªu cÇu cña sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc khi hä trë vÒ. §iÒu nµy ®Æc biÖt thÓ hiÖn râ trong viÖc ta ®­a lao ®éng sang NhËt d­íi h×nh thøc tu nghiÖp sinh trong mét sè nghµnh nghÒ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, sè lao ®éng nµy trong thêi gian thùc tËp nghÒ ë NhËt ®· ®­îc c¸c chñ doanh nghiÖp NhËt ®¸nh gi¸ rÊt tèt, c¸c doanh nghiÖp trong n­íc nhËn hä trë l¹i lµm viÖc ®Òu rÊt hµi lßng vÒ tay nghÒ cña hä, vµ hä cã nhiÒu c¬ héi t×m viÖc trong c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ cña NhËt. NhiÒu lao ®éng ta ë n­íc ngoµi hiÖn ®ang lµ hµng ngò trô cét ë nhiÒu nhµ m¸y, xÝ nghiÖp, mét bé phËn ®· ®Çu t­ vµ më c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n t¹o thªm viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng. c. ViÖc ®­a lao ®éng ®i lµm viÖc ë n­íc ngoµi gãp phÇn gi¶m ®Çu t­ trong n­íc ®Ó ®µo t¹o nghÒ vµ t¹o chç lµm viÖc míi cho ng­êi lao ®éng. Ch¼ng h¹n nÕu ®Çu t­ ®Ó cã mét chç lµm viÖc míi cho ng­êi cã tay nghÒ cao trong nghµnh c«ng nghiÖp nÆng trong n­íc ph¶i tèn 100 triÖu ®ång, cho ng­êi cã tay nghÒ trung b×nh ph¶i ®Çu t­ kho¶ng 30-50 triÖu ®ång, hoÆc ®Ó t¹o mét chç lµm viÖc cho lao ®éng gi¶n ®¬n trong tiÓu thñ c«ng nghiÖp còng cÇn ®Çu t­ kho¶ng 10-15 triÖu ®ång.Víi sè l­îng lao ®éng vµ chuyªn gia hiÖn nay ®ang lµm viÖc ë n­íc ngoµi, ®Çu t­ t¹o viÖc lµm trong n­íc gi¶m ®­îc Ýt nhÊt kho¶ng h¬n 3000 tû ®ång. d. §­a lao ®éng ®i nhËn thÇu x©y dùng c«ng tr×nh ë n­íc ngoµi ®· më ra nhiÒu triÓn väng tham gia thÞ tr­êng thÇu kho¸n quèc tÕ cho ViÖt Nam, t¹o ®iÒu kiÖn rÌn luyÖn n©ng cao tr×nh ®é tay nghÒ cña c«ng nh©n, tr×nh ®é qu¶n lý cña c¸n bé ta, n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh ®Ó ®¹t hiÖu qu¶. e. VÒ mÆt kinh tÕ: Tuy sè ngo¹i tÖ thu vÒ tõ ho¹t ®éng xuÊt khÈu lao ®éng ch­a lín so víi c¸c lo¹i h×nh xuÊt khÈu kh¸c nh­ng ®· gãp phÇn quan träng trong viÖc c¶i thiÖn ®êi sèng ng­êi lao ®éng vµ thu ngo¹i tÖ cho Nhµ n­íc. Tõ n¨m 1991 ®Õn nay, ng©n s¸ch Nhµ n­íc ®· thu ®­îc 482 triÖu róp phi mËu dÞch t­¬ng ®­¬ng víi 2363 tû ®ång (thêi gi¸ n¨m 1990) vµ 9,2 triÖu USD ®Ó tr¶ nî vµ mua hµng ho¸, ®­a vµo c¸n c©n thanh to¸n víi c¸c n­íc. Thu nhËp cña mét bé phËn ng­êi lao ®éng ®­îc n©ng cao th«ng qua viÖc mua hµng ho¸ mang vÒ n­íc kho¶ng 720 tû ®ång, chuyÓn vÒ n­íc kho¶ng 300 triÖu USD. Theo b¸o c¸o tæng hîp tõ c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu lao ®éng th× 1 lao ®éng ®i lµm viÖc ë n­íc ngoµi theo hîp ®ång 2 n¨m víi møc thu nhËp b×nh qu©n tõ 350- 400 USD/ th¸ng/ ng­êi th× mçi lao ®éng thu vÒ ®­îc 4 200 - 4 800 USD. Víi con sè nµy tÝnh b×nh qu©n ng­êi lao ®éng ®i lµm viÖc ë n­íc ngoµi thu nhËp gÊp kho¶ng 10-20 lÇn so víi thu nhËp trong n­íc . PhÇn lín nh÷ng ng­êi ®i xuÊt khÈu trong thêi gian vµi n¨m vÒ cã thÓ x©y dùng ®­îc nhµ cöa, c¶i thiÖn ®êi sèng gia ®×nh vµ cã tiÒn ®Çu t­ vµo ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, tiÓu thñ c«ng nghiÖp, xÝ nghiÖp võa vµ nhá nh»m xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, t¹o thªm c«ng ¨n viÖc lµm cho ng­êi kh¸c. B¶ng 3: Sè ngo¹i tÖ thu vÒ tõ n¨m 1991 ®Õn nay. STT N¨m Sè ngo¹i tÖ thu vÒ (USD) 1 1991 2 500 000 2 1992 6 800 000 3 1993 1 580 000 4 1994 43 100 000 5 1995 77 900 000 6 1996 100 800 000 7 1997 129 200 000 8 1998 148 300 000 9 1999 150 800 000 10 2000 160 000 000 Tæng céng: 820 980 000 (USD) (Nguån: B¸o c¸o ho¹t ®éng tæng kÕt ho¹t ®éng xuÊt khÈu lao ®éng giai ®o¹n 1991 - 2000 cña Côc Qu¶n lý lao ®éng n­íc ngoµi). f. Gãp phÇn t¨ng c­êng hiÓu biÕt lÉn nhau gi÷a nh©n d©n ViÖt Nam vµ nh©n d©n c¸c n­íc nhËn lao ®éng ta, cñng cè céng ®ång ng­êi ViÖt ë n­íc ngoµi. ë c¸c n­íc nhËn lao ®éng ViÖt Nam ®· t¹o ®­îc d­ luËn lµ lao ®éng ®­îc ®µo t¹o tèt, th«ng minh, khÐo lÐo vµ cÇn cï. Do vËy, nÕu ®­îc tuyÓn chän vµ cã chÝnh s¸ch qu¶n lý tèt h¬n n÷a, uy tÝn cña ViÖt Nam cã thÓ t¨ng ®¸ng kÓ. §Ó ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ nµy, nhµ n­íc ta ®· thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p t­¬ng ®èi ®ång bé tÊt c¶ c¸c mÆt cña ho¹t ®éng xuÊt khÈu lao ®éng vµ chuyªn gia. Cô thÓ lµ : VÒ qu¶n lý nhµ n­íc: Tæ chøc triÓn khai ChØ thÞ 41- CT/TW cña Bé ChÝnh trÞ vµ NghÞ ®Þnh 152/1999/N§- CP cña ChÝnh phñ, mét hÖ thèng c¸c v¨n b¶n ph¸p quy h­íng dÉn thùc hiÖn ®­îc so¹n th¶o vµ ban hµnh. §Æc biÖt lµ sau Héi nghÞ toµn quèc vÒ xuÊt khÈu lao ®éng, c«ng t¸c bæ sung, söa ®æi chÝnh s¸ch ®­îc t¨ng c­êng. HÖ thèng c¸c v¨n b¶n nãi trªn hiÖn nay ®· t­¬ng ®èi ®ång bé, bao qu¸t ®­îc quy tr×nh cña ho¹t ®éng xuÊt khÈu lao ®éng vµ chuyªn gia. C¸c c¬ quan Nhµ n­íc cã liªn quan ®· cã nh÷ng chuyÓn biÕn m¹nh mÏ trong viÖc tham gia ®Èy m¹nh xuÊt khÈu vµ chuyªn gia. Thø nhÊt, Bé lao ®éng - Th­¬ng binh vµ X· héi theo tr¸ch nhiÖm ®­îc giao ®· thùc hiÖn c¸c c«ng t¸c sau: - X©y dùng quy tr×nh, ban hµnh v¨n b¶n vµ tæ chøc thùc hiÖn qu¶n lý ho¹t ®éng xuÊt khÈu lao ®éng vµ chuyªn gia trong viÖc cÊp giÊy phÐp ho¹t ®éng chuyªn doanh cho c¸c doanh nghiÖp, ®¨ng ký hîp ®ång, thanh tra, kiÓm tra ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp. - H­íng dÉn c¸c doanh nghiÖp thùc hiÖn c¸c kh©u trong quy tr×nh tæ chøc thùc hiÖn xuÊt khÈu lao ®éng vµ chuyªn gia tõ viÖc tuyÓn chän lao ®éng; ®µo t¹o, gi¸o dôc ®Þnh h­íng cho ng­êi lao ®éng tr­íc khi ®i ®Õn viÖc qu¶n lý vµ b¶o vÖ ng­êi lao ®éng lµm viÖc ë n­íc ngoµi, gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp ph¸t sinh, ®ãn lao ®éng vÒ n­íc. - Th­êng xuyªn tæ chøc c¸c cuéc häp giao ban, chuyªn ®Ò víi c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu lao ®éng nh»m chØ ®¹o kÞp thêi ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp, cung cÊp th«ng tin vÒ thÞ tr­êng lao ®éng ngoµi n­íc, phæ biÕn t×nh h×nh míi vµ c¸c kinh nghiÖm trong xuÊt khÈu lao ®éng; tæ chøc c¸c líp tËp huÊn, n©ng cao tr×nh ®é nghiÖp vô xuÊt khÈu lao ®éng vµ chuyªn gia cho gÇn 300 c¸n bé cña c¸c doanh nghiÖp (cã cÊp ph¸t chøng chØ), gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp; tæ chøc c¸c héi nghÞ gi÷a c¸c tr­êng ®µo t¹o nghÒ víi c¸c doanh nghiÖp nh»m t¹o ra sù phèi hîp chÆt chÏ gi÷a c¸c tæ chøc nµy trong viÖc t¹o nguån lao ®éng vµ chuyªn gia xuÊt khÈu vµ ®ang xóc tiÕn x©y dùng ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o nguån lao ®éng xuÊt khÈu trong c¸c tr­êng d¹y nghÒ. - X©y dùng c¸c tiªu chuÈn ®¸nh gi¸ doanh nghiÖp xuÊt khÈu lao ®éng lµm c¨n cø ®Ó xem xÐt hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp, khen th­ëng c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng tèt vµ xö lý ë møc c¶nh c¸o, t¹m ®×nh chØ hoÆc thu håi giÊy phÐp doanh nghiÖp vi ph¹m hoÆc ho¹t ®éng kh«ng hiÖu qu¶. Võa qua, ®· th«ng b¸o 7 doanh nghiÖp kh«ng ®­îc tiÕp tôc ho¹t ®éng do giÊy phÐp hÕt thêi h¹n, thu håi giÊy phÐp cña 6 doanh nghiÖp do ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶ hoÆc vi ph¹m nghiªm träng c¸c quy ®Þnh cña Nhµ n­íc vÒ xuÊt khÈu lao ®éng. - Phèi hîp víi c¸c Bé, ngµnh chøc n¨ng cã liªn quan so¹n th¶o, tr×nh ChÝnh phñ ban hµnh hoÆc ban hµnh c¸c v¨n b¶n liªn ngµnh vµ tæ chøc triÓn khai thùc hiÖn. Thø hai, c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc kh¸c cã liªn quan còng ®· tÝch cùc tham gia vµo c«ng t¸c ho¹t ®éng xuÊt khÈu lao ®éng vµ chuyªn gia theo chøc n¨ng cña m×nh: - Bé Tµi chÝnh ®· tr×nh Nhµ n­íc gi¶m thuÕ suÊt VAT cho ho¹t ®éng xuÊt khÈu lao ®éng vµ chuyªn gia; phèi hîp víi Bé Lao §éng - Th­¬ng binh vµ X· héi ban hµnh Th«ng t­ liªn tÞch söa ®æi vµ bæ sung Th«ng t­ liªn tÞch sè16/TTLT- BTC- L§TBXH vÒ viÖc gi¶m phÝ dÞch vô vµ tiÒn ®Æt cäc cña ng­êi lao ®éng ®i lµm viÖc ë n­íc ngoµi; - Bé Ngo¹i giao ®· giao cho c¸c c¬ quan ®¹i diÖn ViÖt Nam t¹i n­íc ngoµi tr¸ch nhiÖm thùc hiÖn c¸c biªn ph¸p më thÞ tr­êng vµ cung cÊp th«ng tin thÞ tr­êng, cïng víi Bé Lao §éng - Th­¬ng binh vµ X· héi tæ chøc cho c¸c doanh nghiÖp ®i kh¶o s¸t më thÞ tr­êng t¹i Trung §«ng, Ch©u Phi vµ §µi Loan; - Bé T­ Ph¸p vµ Bé C«ng An ®· ®­a ra c¸c biÖn ph¸p ®¬n gi¶n ho¸ quy tr×nh cÊp phiÕu x¸c nhËn kh«ng cã tiÒn ¸n cho ng­êi lao ®éng. Bé T­ Ph¸p ®· tÝch cùc phèi hîp víi Bé Lao §éng - Th­¬ng binh vµ X· héi so¹n th¶o vµ tr×nh thñ t­íng ChÝnh phñ ban hµnh QuyÕt ®Þnh sè 68/Q§- TTG ngµy 02/5/2001 nh»m kÞp thêi chÊn chØnh vµ ng¨n ngõa t×nh tr¹ng ng­êi lao ®éng ViÖt Nam ®i tu nghiÖp ë NhËt B¶n vµ Hµn Quèc tù ý ph¸ bá hîp ®éng. C¸c c¬ quan thuéc ngµnh C«ng an ®· tÝch cùc phèi hîp víi Bé Lao §éng - Th­¬ng binh vµ X· héi ph¸t triÓn, ng¨n ngõa vµ xö lý c¸c tr­êng hîp lõa ®¶o tuyÓn chän vµ thu tiÒn tr¸i ph¸p luËt cña mét sè c¸ nh©n vµ tæ chøc; - Ng©n Hµng Nhµ n­íc ®· ban hµnh QuyÕt ®Þnh sè 440/2001/Q§- NHNN vÒ viÖc cho nh­êi lao ®éng vay tÝn dông ®Ó ®i lµm viÖc cã thêi h¹n ë n­íc ngoµi; - L·nh d¹o nhiÒu Bé, ngµnh vµ ®Þa ph­¬ng (Bé Giao th«ng vËn t¶i, Bé X©y dùng, Bé Th­¬ng m¹i, thµnh phè Hå ChÝ Minh, H¶i Phßng, Hµ T©y ...) ®· trùc tiÕp theo dâi chØ ®¹o ho¹t ®éng xuÊt khÈu lao ®éng vµ chuyªn gia trong ph¹m vi qu¶n lý, th­êng xuyªn tæ chøc c¸c cuéc häp víi c¸c ngµnh cã liªn quan vµ víi c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu lao ®éng trùc thuéc hoÆc trªn ®Þa bµn nh»m qu¶n lý c«ng t¸c nµy vµ t¹o ®iÒu kiÖn, t×m c¸c biÖn ph¸p th¸o gì khã kh¨n cho c¸c doanh nghiÖp vµ ng­êi lao ®éng. §Æc biÖt cã mét sè Bé, ngµnh vµ ®Þa ph­¬ng ®· ban hµnh c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn tæ chøc triÓn khai ho¹t ®éng ®Èy m¹nh xuÊt khÈu lao ®éng trong ph¹m vi ngµnh, ®Þa ph­¬ng(Bé N«ng nghiÖp ph¸t triÓn n«ng th«n ®· cã ChØ thÞ sè 115/2000/CT- BNN/TCCB ngµy 14/11/2000 vµ hiÖn ®ang x©y dùng quy chÕ quy ®Þnh viÖc ®­a ng­êi lao ®éng vµ chuyªn gia cña ngµnh ®i lµm viÖc cã thêi h¹n ë n­íc ngoµi; Liªn minh HTX ViÖt Nam ®· cã QuyÕt ®Þnh sè 438/2000/H§TW - VP ngµy 17/7/2000 ban hµnh quy chÕ t¹m thêi vÒ ho¹t ®éng ®­a ng­êi lao ®éng vµ chuyªn gia ®i lµm viÖc cã thêi h¹n ë n­íc ngoµi cña c¸c doanh nghiÖp thuéc liªn minh HTX ViÖt Nam. Thø ba, sù phèi hîp gi÷a c¸c c¬ quan Nhµ n­íc ®· ®ång bé vµ chÆt chÏ h¬n tr­íc ®©y: c¸c v¨n b¶n dù th¶o ®· nhanh chãng nhËn ®­îc sù quan t©m, gãp ý cña nhiÒu Bé, ngµnh: mét sè Bé, ngµnh ®· tÝch cùc phèi hîp víi Bé Lao §éng - Th­¬ng binh vµ X· héi trong c«ng t¸c chØ ®¹o cô thÓ; mét sè Bé, ngµnh vµ ®Þa ph­¬ng ®· phèi hîp tÝch cùc víi Bé Lao §éng - Th­¬ng binh vµ X· héi trong viÖc ®¸nh gi¸, quy ho¹ch c¸c doanh nghiÖp trùc thuéc theo chØ ®¹o cña ChÝnh phñ t¹i Héi nghÞ toµn quèc vÒ xuÊt khÈu lao ®éng th¸ng 6 n¨m 2000 ... HiÖn nay, Bé Lao §éng - Th­¬ng binh vµ X· héi vÉn ®ang tiÕp tôc cïng c¸c Bé, ngµnh cã liªn quan x©y dùng ®Ó tiÕp tôc ban hµnh söa ®æi vµ bæ sung mét sè chÝnh s¸ch ch­a phï hîp hoÆc cßn thiÕu, cô thÓ xö ph¹t ®èi víi ng­êi lao ®éng vi ph¹m c¸c quy ®Þnh vÌ xuÊt khÈu lao ®éng; t¨ng c­êng qu¶n lý ho¹t ®éng xuÊt khÈu lao ®éng vµ chuyªn gia; ph¸t triÓn thÞ tr­êng lao ®éng ngoµi n­íc; ®¸nh gi¸ ho¹t ®éng xuÊt khÈu lao ®éng vµ chuyªn gia cña c¸c doanh nghiÖp. VÒ ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu lao ®éng vµ chuyªn gia: Cho ®Õn nay, ®· cã 168 doanh nghiÖp ®­îc cÊp giÊy phÐp ho¹t ®éng chuyªn doanh xuÊt khÈu lao ®éng vµ chuyªn gia, trong ®ã cã 85 doanh nghiÖp nhµ n­íc thuéc c¸c Bé, nghµnh TW; 67 doanh nghiÖp nhµ n­íc thuéc c¸c TØnh, thµnh phè trùc thuéc TW; 13 doanh nghiÖp thuéc c¸c ®oµn thÓ TW vµ 3 doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh ë Hµ Néi, Thµnh phè Hå ChÝ Minh vµ H¶i Phßng. Trõ mét sè doanh nghiÖp ®· th«i ho¹t ®éng do hÕt h¹n giÊy phÐp vµ do bÞ thu håi giÊy phÐp, cho ®Õn nay h¬n 100 doanh nghiÖp ®· ký kÕt vµ thùc hiÖn hîp ®ång víi n­íc ngoµi, trong ®ã cã 12 doanh nghiÖp ®­a ®­îc trªn 1000 lao ®éng, 13 doanh nghiÖp ®­a ®­îc 500 ®Õn 1 000 ng­êi vµ 16 doanh nghiÖp ®­a ®­îc 200 ®Õn 500 ng­êi. Nh­ vËy mét ®éi ngò c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu lao ®éng vµ chuyªn gia ®· ®­îc h×nh thµnh vµ b­íc ®Çu hoatj ®éng t­¬ng ®èi hiÖu qu¶. PhÇn lín c¸c doanh nghiÖp ®· thùc sù coi xuÊt khÈu lao ®éng vµ chuyªn gia lµ mét trong c¸c nhiÖm vô chÝnh vµ ®· chó träng ®Çu t­ cho ho¹t ddéng nµy. C¸c doanh nghiÖp ®· tæ chøc bé m¸y phï hîp trong doanh nghiÖp, bè trÝ ®éi ngò c¸n bé ®ñ tr×nh ®é, n¨ng lùc ®Ó thùc hiÖn c«ng t¸c nµy. Mét sè tæng c«ng ty ®· thµnh lËp c«ng ty, ®¬n vÞ chuyªn doanh xuÊt khÈu lao ®éng vµ ®· ph¸t huy tÝch cùc trong viÖc më réng thÞ tr­êng. PhÇn lín c¸c doanh nghiÖp ®· thµnh lËp trung t©m ®µo t¹o, gi¸o dôc ®Þnh h­íng cho ng­êi lao ®éng tr­íc khi ®i nh»m chñ ®éng t¹o nguån lao ®éng cã chÊt l­îng ®¶m b¶o. Mét sè doanh nghiÖp ®· thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p tÝch cùc vµ chñ ®éng ®Ó më thÞ tr­êng nh­: cö c¸c ®oµn ®i kh¶o s¸t thÞ tr­êng, t×m kiÕm hîp ®ång, t¨ng c­êng thiÕt lËp c¸c mèi quan hÖ víi c¸c tæ chøc cã liªn quan trong vµ ngoµi n­íc, t×m kiÕm th«ng tin qua internet... Ho¹t ®éng xuÊt khÈu lao ®éng cña c¸c doang nghiÖp ®· b­íc ®Çu ®i vµo nÒ nÕp. NhiÒu doanh nghiÖp ®· chÊp hµnh nghiªm chØnh c¸c qui ®Þnh cña Nhµ n­íc, ng¨n ngõa cã hiÖu qu¶ c¸c tiªu cùc phÊt sinh trong tuyÓn chän, kÞp thêi xö lý c¸c vÊn ®Ò ph¸t sinh ë n­íc ngoµi vµ b¶o vÖ tèt quyÒn lîi cña ng­êi lao ®éng. PhÇn lín c¸c doanh nghiÖp ®· cö c¸n bé cã n¨ng lùc, ngo¹i ng÷ ®i qu¶n lý lao ®éng ë n­íc ngoµi. VÒ ng­êi lao ®éng Lao ®éng ta ®­îc ng­êi sö dông lao ®éng n­íc ngoµi ®¸nh gi¸ lµ ch¨m chØ, chÞu khã vµ tiÕp thu nhanh c«ng viÖc. Qua c¸c kho¸ ®µo t¹o, båi d­ìng nghÒ, gi¸o dôc ®Þnh h­íng, häc ngo¹i ng÷, häc tËp phong tôc tËp qu¸n vµ sinh ho¹t cña n­íc së t¹i, ý thøc vµ nhËn thøc cña ng­êi lao ®éng ®­îc n©ng cao, ph¸t huy ®­îc nh÷ng kh¶ n¨ng vµ ­u ®iÓm cña m×nh trong qu¸ tr×nh lµm viÖc ë n­íc ngoµi. 2.3.2. Nh÷ng h¹n chÕ XuÊt khÈu lao ®éng trong thêi gian qua nh×n chung ®¹t kÕt qu¶ thÊp so víi môc tiªu vµ yªu cÇu bøc thiÕt ph¶i gi¶i quyÕt mçi n¨m h¬n mét triÖu lao ®éng ®­a ®i lµm viÖc ë n­íc ngoµi trong nh÷ng n¨m qua lµ ch­a ®¸p øng ®­îc nguyÖn väng cña nhiÒu ng­êi. B×nh qu©n hµng n¨m míi ®­a gÇn mét v¹n ng­êi ch­a t­¬ng xøng víi nhu cÇu trong n­íc vµ kh¶ n¨ng cña ta. Cã thÓ nãi c«ng t¸c xuÊt khÈu lao ®éng trong thêi gian qua cßn cã mét sè thiÕu sãt, tån t¹i nh­ sau: a. ViÖc cô thÓ ho¸ chñ tr­¬ng, c¬ chÕ, chÝnh s¸ch vµ tæ chøc thùc hiÖn ch­a phï hîp víi kh¶ n¨ng vÒ nguån lao ®éng trong n­íc vµ ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña thÞ tr­êng lao ®éng quèc tÕ. Quan ®iÓm cña c¸c cÊp, c¸c nghµnh cßn kh¸c nhau trong viÖc gi÷ vµ më thÞ tr­êng xuÊt khÈu lao ®éng. Nhµ n­íc ta ch­a ®Çu t­ tho¶ ®¸ng cho viÖc më vµ t×m kiÕm thÞ tr­êng. b. C¬ chÕ xuÊt khÈu lao ®éng hiÖn nay cßn cã mÆt h¹n chÕ, ch­a phï hîp víi sù vËn ®éng cña thÞ tr­êng lao ®éng lao ®éng quèc tÕ, vµ còng ch­a t¹o ®­îc sù phèi hîp gi÷a c¸c cÊp, c¸c ngµnh cã liªn quan vµ cã hiÖu qu¶. Ch­a cã c¬ chÕ khuyÕn khÝch c¸c ®¬n vÞ xuÊt kh¶u lao ®éng cã ®ñ ®iÒu kiÖn ®¸p øng kÞp thêi yªu cÇu cña chñ sö dông lao ®éng n­ãc ngoµi. Cßn cã nhiÒu ®èi t­îng ®i lµm viÖc cã thêi h¹n ë n­íc ngoµi kh«ng ®­îc ph¸p luËt lao ®éng ®iÒu tiÕt, dÉn ®Õn viÖc ng­êi lao ®éng ph¶i ®Çu t­ tèn kÐm b»ng c¸c con ®­êng kh«ng hîp ph¸p nh­ ®i th¨m th©n nh©n, du lÞch.Trong gi¶i quyÕt thñ tôc xuÊt nhËp c¶nh ®· xÕp lo¹i lao ®éng vµ chuyªn gia ®i lµm viÖc ë n­íc ngoµi vµo nhãm ®i viÖc riªng (cïng lo¹i víi nhùng ng­êi ®i th¨m th©n nh©n, ®i du lÞch) nªn kh«ng ®­îc quan t©m t¹o ®iÒu kiÖn, lµm ng­êi lao ®éng ph¶i mÊt nhiÒu thêi gian, tiÒn b¹c, nhiÒu hîp ®ång ph¶i huû bá v× lý do chËm thñ tôc. c. C«ng t¸c ngiªn cøu thÞ tr­êng, t×m vµ ¸p dông c¸c biÖn ph¸p më thi tr­êng cßn nhiÒu yÕu kÐm. Cã nhiÒu thÞ tr­êng nhËn lao ®éng n­íc ngoµi nh­ng do ta cßn chØ ®¹o dÌ dÆt nªn ch­a x©m nhËp ®­äc thÞ tr­êng nh­ khu vùc ch©u Phi- Mü latinh, Vïng VÞnh, Ch©u óc. d. C«ng t¸c tæ chøc qu¶n lý xuÊt khÈu lao ®éng ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu thùc tÕ. Ch­a t¹o ®­îc sù phèi hîp ®ång bé gi÷a c¬ quan chøc n¨ng trong viÖc qu¶n lý vµ triÓn khai hîp ®ång lao ®éng, viÖc lµm thñ tôc qua nhiÒu kh©u trung gian ch­a lo¹i bá d­îc c¸c C«ng ty trung gian, m«i giíi nªn ng­êi lao ®éng mÊt nhiÒu thêi gian vµ chi phÝ bÊt hîp lý. T×nh tr¹ng nµy dÉn ®Õn mét sè n¬i tuyÓn chän kh«ng ®óng ®èi t­îng, thu tiÒn cña ng­êi lao ®éng cao h¬n møc qui ®Þnh cña nhµ nø¬c, thËm chÝ cã mét sè tæ chøc kinh tÕ phÇn lín lµ c¸c C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n, Trung t©m xóc tiÕn viÖc lµm vµ c¸ nh©n gi¶ danh c¸c c«ng ty ®­îc phÐp xuÊt khÈu lao ®éng ®Ó lõa ®¶o thu tiÒn bÊt chÝnh cña ng­êi lao ®éng, hiÖn t­îng nµy g©y cho ng­êi lao ®éng thiÕu lßng tin, cã Ên t­îng trong d­ luËn x· héi vµ nh©n d©n. e. ChÊt l­îng lao ®éng xuÊt khÈu cña ta kh«ng cao. ThÓ lùc cña ng­êi lao ®éng ViÖt Nam yÕu, tay nghÒ ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña c«ng nghÖ s¶n xuÊt hiÖn ®¹i, ý thøc tæ chøc kû luËt cßn thÊp, nhËn thøc vÒ quan hÖ chñ - thî kh«ng phï hîp víi c¬ chÕ thÞ tr­êng cña n­íc ngoµi, kh¶ n¨ng ngo¹i ng÷ kÐm. V× vËy søc c¹nh tranh cña lao ®éng ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng lao ®éng quèc tÕ cßn thÊp. MÆt kh¸c, ng­êi lao ®éng ch­a chuÈn bÞ kü cho môc tieeu vÒ lîi Ých cña ®Êt n­íc, trong ®ã cã mét bé phËn kh«ng t«n träng hîp ®ång lao ®éng ®· ký, cã sù vi ph¹m ¶nh h­ëng ®Õn uy tÝn cña lao ®éng ViÖt Nam nh­ mét sè tu nghiÖp sinh t¹i NhËt B¶n (bá ra ngoµi sng bÊt hîp ph¸p, ph¸ hîp ®ång, kh«ng chÞu vÒ n­íc khi hÕt h¹n hîp ®ång, ¨n c¾p trong siªu thÞ, ®¸nh nhau....) f. C¸c tæ chøc kinh tÕ xuÊt khÈu lao ®éng ch­a mang l¹i hiÖu qu¶. Thùc chÊt chØ cã 30% trong tæng sè doanh nghiÖp xuÊt khÈu lao ®éng ®¹t hiÖu qu¶. L­îng lao ®éng mµ c¸c doanh nghiÖp nµy ®­a ra n­íc ngoµi chiÕm tíi 90% tæng sè lao ®éng xuÊt khÈu trong 2 n¨m gÇn ®©y. Cã ®Õn 25% tæng sè doanh nghiÖp cßn qu¸ yÕu kÐm vµ kh«ng ®­a ®­îc lao ®éng ®i lµm viÖc ë n­íc ngoµi. §iÓm yÕu cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam hiÖn nay chÝnh lµ thiÕu vèn, kh«ng ®­îc ®Çu t­ vÒ tµi chÝnh, thiÕu c¸n bé cã n¨ng lùc vµ c«ng t¸c tiÕp cËn thÞ tr­êng cßn kÐm. C¸c doanh nghiÖp ch­a liªn kÕt vµ g¾n bã lÉn nhau. g. Thñ tôc hµnh chÝnh ®­a lao ®éng ra n­íc ngoµi lµm viÖc cßn qu¸ r­êm rµ, tèn nhiÒu thêi gian, c«ng søc, nhÊt lµ thñ tôc nh©n sù, xuÊt nhËp c¶nh ch­a t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp ®¸p øng kÞp thêi nhu cÇu lao ®éng cña nø¬c ngoµi. 2.3.3 Nguyªn nh©n cña nh÷ng h¹n chÕ VÒ kh¸ch quan: Do nh÷ng biÕn ®éng chÝnh trÞ, c¸c thÞ tr­êng tiÕp nhËn truyÒn thèng ®Òu bÞ thu hÑp, c¸c thÞ tr­êng míi ta cßn khã kh¨n trong viÖc tiÕp cËn. Trong nh÷ng n¨m 70, do bïng næ gi¸ dÇu má, c¸c n­íc Vïng VÞnh nhËn å ¹t lao ®éng n­íc ngoµi ®Ó x©y dùng th× ta ch­a cã ®iieï kiÖn ®­a lao ®éng ra n­íc ngoµi lµm viÖc. HiÖn nay thÞ tr­êng cò cña ta lµ Liªn x« (cò), c¸c n­íc X· héi chñ nghÜa §«ng ©u (cò) vµ Irac ®ang gÆp nhiÒu khã kh¨n. Khi ta thay ®æi c¬ chÕ vµ t×m c¸ch më h­íng xuÊt khÈu lao ®éng vµ chuyªn gia sang c¸c khu vùc kh¸c th× thÞ tr­êng ®· bÞ c¸c n­íc xuÊt khÈu lao ®éng kh¸c nh­ Philippin, Th¸i lan, Pakistan..... chiÕm lÜnh vµ c¹nh tranh gay g¾t. VÒ mÆt chñ quan: ViÖc cô thÓ ho¸ chñ tr­¬ng, x©y dùng c¬ chÕ, chÝnh s¸ch vµ tæ chøc thùc hiÖn ch­a phï hîp vµ ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu lao ®éng quèc tÕ. Quan ®iÓm vÒ më thÞ tr­êng, ®Þa bµn xuÊt khÈu lao ®éng, vÒ sù tham gia cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, khuyÕn khÝch mäi kh¶ n¨ng t×m viÖc lµm ë n­íc ngoµi cßn kh¸c nhau nªn ch­a ®Èy m¹nh ®­îc sù nghiÖp xuÊt khÈu lao ®éng nh­ yªu cÇu ®Æt ra. ViÖc phèi hîp gi÷a c¸c ngµnh, c¸c cÊp trong c«ng t¸c xuÊt khÈu lao ®éng trªn tÊt c¶ c¸c kh©u nh­: t×m kiÕm thÞ tr­êng, ký kÕt hîp ®ång, tuyÓn chän, ®­a lao ®éng ®i lµm viÖc ë n­íc ngoµi cßn yÕu kÐm. C«ng t¸c qu¶n lý ng­êi lao ®éng ë n­íc ngoµi ch­a ®­îc quan t©m mét c¸ch thÝch ®¸ng. §éi ngò c¸n bé qu¶n lý lao ®éng ë n­íc ngoµi cña ta cßn kÐm c¶ vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng nªn ®· kh«ng ng¨n chÆn ®­îc t×nh tr¹ng lao ®éng bá viÖc hoÆc tuú tiÖn bá hîp ®ång ®i lµm viÖc ë xÝ nghiÖp kh¸c. Trong viÖc tæ chøc thùc hiÖn cßn dÌ dÆt. Chñ tr­¬ng khuyÕn khÝch xuÊt khÈu lao ®éng theo h­íng nhËn thÇu c«ng tr×nh, lao ®éng kü thuËt vµ lao ®éng tay nghÒ cao lµ ®óng nÕu xÐt vÒ l©u dµi, nh­ng viÖc chØ ®¹o ®­a lao ®éng tay nghÒ thÊp vµ lao ®éng kh«ng nghÒ ®i lµm viÖc ë n­íc ngoµi hiÖn nay lµ ch­a phï hîp víi t×nh h×nh cña n­íc ta vµ nhu cÇu sö dông lao ®éng n­íc ngoµi hiÖn nay. Trong khi thÞ tr­êng cã nhu cÇu vÒ lo¹i h×nh nµy, ta cã kh¶ n¨ng ®¸p øng tèt nhu cÇu ®ã th× l¹i bÞ h¹n chÕ. Ta khuyÕn khÝch xuÊt khÈu lao ®éng cã tay nghÒ cao trong khi b¶n th©n nÒn kinh tÕ n­íc ta l¹i thiÕu, hiÖn t­îng thõa thÇy, thiÕu thî lµ rÊt ®¸ng lo ng¹i. N­íc ta ch­a coi viÖc ng­êi lao ®éng tù t×m viÖc ë n­íc ngoµi th«ng qua ng­êi th©n, b¹n bÌ ë n­íc ngoµi b¶o l·nh hoÆc giíi thiÖu viÖc lµm lµ viÖc cÇn khuyÕn khÝch nªn ch­a t¨ng c­êng qu¶n lý lo¹i h×nh nµy, trong khi ®©y lµ mét lùc l­îng rÊt lín ®· vµ ®ang göi mét l­îng ngo¹i tÖ kh«ng nhá vÒ cho ®Êt n­íc. ViÖc ph¸t hiÖn vµ xö lý tr­íc ph¸p luËt c¸c hiÖn t­îng lõa ®¶o, kiÕm tiÒn bÊt hîp ph¸p ch­a kÞp thêi, thiÕu nghiªm kh¾c vµ th­êng xuyªn nªn ch­a chÆn ®øng ®­îc hiÖn t­îng nµy. Nguån lao ®éng ch­a ®­îc ®µo t¹o phï hîp víi yªu cÇu thÞ tr­êng lao ®éng quèc tÕ, bao gåm ®µo t¹o nghÒ, ®µo t¹o ngo¹i ng÷, ®µo t¹o vÒ t¸c phong c«ng nghiÖp vµ gi¸o dôc vÒ nhËn thøc quan hÖ chñ - thî trong c¬ chÕ thÞ tr­êng, nhËn thøc ®Çy ®ñ vÒ tr¸ch nhiÖm ®i ®«i víi quyÒn lîi ng­êi lao ®éng trong thùc hiÖn hîp ®ång. Mét bé phËn lao ®éng cßn ch¹y theo lîi Ých tr­íc m¾t mµ kh«ng nghÜ ®Õn lîi Ých l©u dµi, ¶nh h­ëng ®Õn uy tÝn lao ®éng ViÖt Nam vµ c¸c C«ng ty xuÊt khÈu lao ®éng n­íc ta. ViÖc xuÊt khÈu lao ®éng ViÖt Nam ®ang cã nh÷ng b­íc tiÕn míi. Tõ th¸ng 6 n¨m 2000, sau héi nghÞ toµn quèc vÒ xuÊt khÈu lao ®éng th× ®©y lµ sù ®æi thay ®¸ng mõng víi xuÊt khÈu lao ®éng ViÖt Nam. Tuy nhiªn cßn béc lé nhiÒu yÕu kÐm cÇn ®­îc kh¾c phôc vµ gi¶i quyÕt kÞp thêi. HiÖn nay §¶ng vµ Nhµ n­íc ®· cïng víi c¸c ban ngµnh cã liªn quan ®ang t×m c¸ch th¸o gì ®Ó tõng b­íc ®­a xuÊt khÈu lao ®éng tiÕn kÞp vµo thÞ tr­êng lao ®éng thÕ giíi víi ­u thÕ m¹nh vÒ tiÒm lùc lao ®éng ViÖt Nam. ch­¬ng 3 quan ®iÓm vµ mét sè gi¶i ph¸p nh»m më réng ho¹t ®éng xuÊt khÈu lao ®éng ë viÖt nam 3.1 Quan ®iÓm chØ ®¹o xuÊt khÈu lao ®éng cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta XuÊt khÈu lao ®éng lµ mét ho¹t ®éng kinh tÕ vµ cßn lµ mét bé phËn h÷u c¬ cña kinh tÕ ®èi ngo¹i do tÝnh chÊt ®Æc thï cña nã. XuÊt khÈu lao ®éng ph¶i ®­îc ¸p dông qu¶n lý theo c¬ chÕ thÞ tr­êng, chÊp nhËn vµ tu©n thñ mäi qui ®Þnh cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, ®Æc biÖt lµ qui luËt c¹nh tranh kh«ng thÓ tr¸nh khái. NghÞ quyÕt ®¹i héi §¶ng IX ®· kh¼ng ®Þnh "§Èy m¹nh xuÊt khÈu lao ®éng. X©y dùng vµ thùc hiÖn ®ång bé, chÆt chÏ c¬ chÕ, chÝnh s¸ch vÒ ®µo t¹o nguån lao ®éng, ®­a lao ®éng ra n­íc ngoµi, b¶o vÖ quyÒn lîi vµ t¨ng uy tÝn cña ng­êi lao ®éng ViÖt Nam ë n­íc ngoµi". §Ó thùc hiÖn ®­îc môc tiªu xuÊt khÈu lao ®éng trong thêi gian tíi, chóng ta cÇn qu¸n triÖt chñ tr­¬ng cña §¶ng trong xuy nghÜ vµ viÖc lµm cô thÓ, ®ã lµ: Thø nhÊt, c¸c Bé, ngµnh vµ ®Þa ph­¬ng cÇn coi xuÊt khÈu lao ®éng lµ ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i cã tÝnh chÊt chiÕn l­îc l©u dµi g¾n víi chiÕn l­îc kinh tÕ x· héi vµ chiÕn l­îc ®µo t¹o, sö dông nguån nh©n lùc ®Ó b»ng mäi biÖn ph¸p ®­a ®­îc mét sè l­îng lín lao ®éng ®i lµm viÖc ë n­íc ngoµi trong thêi gian tíi. Thø hai, xuÊt khÈu lao ®éng ph¶i phï hîp víi c¬ chÕ thÞ tr­êng; ph¶i ®a d¹ng ho¸ thÞ tr­êng lao ®éng, vÒ ngµnh nghÒ ®­a ®i; tõng b­íc thÝ ®iÓm ®Ó më réng cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®­îc tham gia xuÊt khÈu lao ®éng theo qui ®Þnh cña ph¸p luËt vµ d­íi sù qu¶n lý chÆt chÏ cña Nhµ n­íc. Thø ba, tËp trung nghiªn cøu më réng thÞ tr­êng, ­u tiªn thÞ tr­êng khu vùc, gi÷ v÷ng vµ cñng cè c¸c thÞ tr­êng truyÒn thèng, c¸c thÞ tr­êng hiÖn cã lao ®éng ViÖt Nam æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn l©u dµi. Thø t­, t¨ng c­êng viÖc thèng nhÊt qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi sù nghiÖp xuÊt khÈu lao ®éng theo qui ®Þnh cña ph¸p luËt ViÖt Nam vµ ph¸p luËt quèc tÕ. 3.2. Ph­¬ng h­íng vµ môc tiªu Trong mét b¸o c¸o gÇn ®©y cña Bé Lao ®éng - Th­¬ng binh vµ x· héi tr×nh Thñ t­íng ChÝnh phñ cã nªu râ ph­¬ng h­íng ®èi víi c«ng t¸c xuÊt kh©ñ lao ®éng vµ chuyªn gia thêi kú 2001- 2005, trong ®ã "coi träng vÊn ®Ò më, æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng; n©ng cao chÊt l­îng tuyÓn chän, ®µo t¹o, gi¸o dôc ng­êi lao ®éng; cñng cè, hoµn thiÖn c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu lao ®éng, t¨ng c­êng tr¸ch nhiÖm qu¶n lý Nhµ n­íc ®Ó xuÊt khÈu lao ®éng trë thµnh chiÕn l­îc vµ nhiÖm vô chung cña Nhµ n­íc, doanh nghiÖp vµ céng ®ång x· héi". Môc tiªu cña n­íc ta trong n¨m 2002 lµ ®­a sè lao ®éng vµ chuyªn gia ®i lµm viÖc ë n­íc ngoµi tõ kho¶ng 40 000 ®Õn 45 000 ng­êi vµ sÏ t¨ng dÇn sè l­îng trong nh÷ng n¨m tiÕp theo ®Ó ®Õn n¨m 2005 ®­a ®­îc 100 000 ng­êi ra n­íc ngoµi lµm viÖc ®ång thêi më réng c¸c thÞ tr­êng míi nh­ : Brunei, Céng hoµ Ailen, Hil¹p, libi Nga, Malaixia, SÐc.... Theo «ng TrÇn v¨n H»ng- Côc tr­ëng Côc qu¶n lý lao ®éng víi n­íc ngoµi, ®Ó ®¹t ®­îc môc tiªu ®Ò ra cÇn ph¶i më réng h¬n n÷a qui m« cung øng lao ®éng sang nh÷ng ®Þa bµn míi. C¸c thÞ tr­êng lao ®éng hiÖn cã nh­ Lµo, NhËt B¶n, Hµn Quèc, §µi Loan, Libi sÏtiÕp tôc ®­îc æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn. TiÕp tôc ®a d¹ng ho¸ c¸c ngµnh nghÒ ®Ó t¨ng sè l­îng cung øng lao ®éng cho c¸c n­íc cã nhu cÇu sö dông lao ®éng. Ngoµi c¸c ngµnh nghÒ ®· ®­a ®­îc sè l­îng lín lao ®éng ®i nh­: dÖt, may, giÇy da, c¬ khÝ, diÖn tö, x©y dùng, chÕ biÕn n«ng - l©m - thuû s¶n.... sÏ h­íng tíi ®Çu t­ cho lÜnh vùc tin häc ®Ó cung øng cho c¸c n­íc ch©u ©u, Mü, Canada, §µi Loan vµ Singapo. Më réng cung øng lao ®éng gióp viÖc gia ®×nh, ®iÒu d­ìng viªn, thuû thñ, thuyÒn viªn ®¸nh c¸ vµ chuyªn gia n«ng nghiÖp. Nhµ n­íc sÏ tiÕp tôc bæ sung, söa ®æi vµ hoµn thiÖn hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p qui vÒ xuÊt khÈu lao ®éng vµ chuyªn gia, trong ®ã ­u tiªn viÖc nghiªn cøu, söa ®æi mét sè noäi dung NghÞ ®Þnh cña ChÝnh phñ vÒ xuÊt khÈu lao ®éng trong t×nh h×nh míi vÒ vÊn ®Ò tµi chÝnh, b¶o hiÓm ®èi víi ng­êi lao ®éng, ®Æc biÖt chó ý ®Õn viÖc xö lý c¸c tr­êng hîp vi ph¹m trong xuÊt khÈu lao ®éng. Côc qu¶n lý lao ®éng víi n­íc ngoµi sÏ t¨ng c­êng phèi hîp víi c¸c §¹i sø qu¸n, c¸c tæ chøc cña ViÖt Nam ë n­íc ngoµi còng nh­ c¸c c¬ quan ®¹i diÖn v¨n phßng n­íc ngoµi ë ViÖt Nam trong viÖc n¾m b¾t th«ng tin nhu cÇu vÒ sè l­îng lao ®éng, ngµnh nghÒ tiÕp nhËn lao ®éng, chÝnh s¸ch nhËp c­ ®Ó c¸c doanh nghiÖp trong viÖc kh¶o s¸t thÞ tr­êng, ký kÕt hîp ®ång cung øng lao ®éng. Trong n¨m nay, hÖ thèng tr­êng d¹y nghÒ, trung t©m ®µo t¹o nguån lao ®éng xuÊt khÈu sÏ ®­îc thiÕt lËp vµ x©y dùng. 3.3. Mét sè gi¶i ph¸p nh»m më réng xuÊt khÈu lao ®éng ë ViÖt Nam Bé luËt Lao ®éng ®­îc Quèc héi th«ng qua th¸ng 6 n¨m 1994 vµ nghÞ ®Þnh sè 07 ngµy 20 th¸ng 1 n¨m 1995 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ qui ®Þnh chi tiÕt mét sè ®iÌu cña Bé luËt Lao ®éng vÒ xuÊt khÈu lao ®éng lµ c¬ së ph¸p lý ®Ó thùc hiÖn chñ tr­¬ng cña §¶ng lµ më réng xuÊt khÈu lao ®éng víi nhiÒu h×nh thøc thÝch hîp vµ xem ch­¬ng tr×nh xuÊt khÈu lao ®éng lµ mét ch­¬ng tr×nh kinh tÕ x· héi quan träng trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ ®Õn n¨m 2005 vµ nh÷ng n¨m tiÕp theo. §Ó thùc hiÖn hiÖu qu¶ chñ tr­¬ng vµ ®Þnh h­íng xuÊt khÈu lao ®éng ®Õn n¨m 2010 cÇn t¨ng c­êng qu¶n lý nhµ n­íc b»ng c¸c gi¶i ph¸p thiÕt thùc. 3.3.1. X©y dùng vµ ban hµnh c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt Mét trong nh÷ng trë ng¹i cho sù ph¸t triÓn cña ho¹t ®éng xuÊt khÈu lao ®éng cña n­íc ta hiÖn nay lµ ch­a cã mét hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p qui ®Çy ®ñ, qui ®Þnh chung vÒ ho¹t ®éng nµy do ®ã c¸c doanh nghiÖp thiÕu c¸c c¬ së ph¸p lý cÇn thiÕt ®Ó tiÕn hµnh xuÊt khÈu lao ®éng. Do vËy, mét trong nh÷ng gi¶i ph¸p ®Çu tiªn mang tÝnh chÊt ®ét ph¸ lµ nhµ n­íc cÇn tiÕp tôc bæ sung, hoµn thiÖn c¬ chÕ, chÝnh s¸ch, nhÊt lµ c¬ chÕ tµi chÝnh ®Ó n©ng cao kh¶ n¨ng ho¹t ®éng vµ t¹o sù chñ ®éng cho doanh nghiÖp xuÊt khÈu. VÒ chÝnh s¸ch ®iÒu tiÕt tµi chÝnh trong ho¹t ®éng xuÊt khÈu lao ®éng cÇn ph¶i tÝnh theo h­íng t¹o cho c¸c doanh nghiÖp cung øng lao ®éng ViÖt Nam cã lîi thÕ vÒ gi¸ nh©n c«ng so víi c¸c n­íc kh¸c ®Ó cã th¾ng thÕ trong ®µm ph¸n hîp ®ång. Trong tr­êng hîp nµy, miÔn gi¶m thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp sÏ gióp t¨ng ®­îc sè l­îng ng­êi ®i lao ®éng xuÊt khÈu. Trong c¸c hîp ®ång cung øng lao ®éng cho n­íc ngoµi hiÖn nay, toµn bé c¸c nguån thu cña tæ chøc kinh tÕ ho¹t ®éng xuÊt khÈu lao ®éng, thu b¶o hiÓm x· héi cho lao ®éng vµ nép ng©n s¸ch nhµ n­íc ®Òu ®­îc trÝch tõ tiÒn l­¬ng hµng th¸ng mµ chñ sö dông tr¶ cho ng­êi lao ®éng theo tho¶ thuËn trong hîp ®ång. NÕu tû lÖ thu ng©n s¸ch ®­îc ®iÒu chØnh theo h­íng doanh nghiÖp vµ ng­êi lao ®éng th× mèi quan hÖ lîi Ých gi÷a tæ chøc kinh tÕ- ng­êi lao ®éng - nhµ n­íc sÏ kh«ng chØ cã lîi cho riªng bªn nµo mµ t¹o thµnh lîi Ých cho toµn bé nÒn kinh tÕ. Lîi Ých cña nhµ n­íc do ho¹t ®éng xuÊt khÈu lao ®éng mang l¹i ®­îc thÓ hiÖn ë c¶ hai mÆt: kinh tÕ vµ x· héi. Ngoµi kho¶n tiÒn thu nép ng©n s¸ch trùc tiÕp theo tû lÖ qui ®Þnh, nhµ n­íc cã ®­îc mét nguån ngo¹i tÖ lín h¬n nhê cã xuÊt khÈu lao ®éng, ®ång thêi kh«ng ph¶i bá mét l­îng vèn tõ ng©n s¸ch ®Çu t­ t¹o viÖc lµm trong n­íc cho sè lao ®éng nµy. Nhµ n­íc sÏ cã chÝnh s¸ch nh­ hç trî c¸c chi phÝ, miÔn thñ tôc hµnh chØnh rµng buéc ng­êi lao ®éng tr­íc khi ®i xuÊt khÈu lao ®éng, t¹o ®iÒu kiÖn cho lao ®éng nghÌo cã ®iÒu kiÖn ®i xuÊt khÈu lao ®éng. Trong thêi gian tíi, n­íc ta sÏ cã Ng©n hµng chÝnh s¸ch cho ng­êi ®i xuÊt khÈu lao ®éng vay vèn. Ngµy 12 th¸ng 9 n¨m 2000, V¨n phßng chÝnh phñ cã v¨n b¶n sè 3951/ VPCP - KTTH th«ng b¸o ý kiÕn cña phã thñ t­íng NguyÔn TÊn Dòng vÒ viÖc xö lý rñi ro vèn vay cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh ®èi víi ng­êi ®i lao ®éng cã thêi h¹n ë n­íc ngoµi. Theo ®ã, toµn bé sè d­ nî vµ nhiÖm vô cho vay ®èi víi ng­êi ®i lao ®éng cã thêi h¹n ë n­íc ngoµi thuéc diÖn chÝnh s¸ch sÏ ®­îc chuyÓn giao cho ng©n hµng chÝnh s¸ch khi ng©n hµng nµy ®­îc thµnh lËp. Tr­êng hîp cho vay ®èi víi ng­êi lao ®éng cã thêi h¹n ë n­íc ngoµi thuéc diÖn chÝnh s¸ch cã ph¸t sinh rñi ro do nguyªn nh©n kh¸ch quan, ng©n hµng nhµ n­íc ViÖt Nam cã tr¸ch nhiÖm tæng hîp c¸c tr­êng hîp ®ã vµ kiÕn nghÞ biÖn ph¸p xö lý cô thÓ, b¸o c¸o Thñ t­íng chÝnh phñ xem xÐt, quyÕt ®Þnh. Bªn c¹nh ®ã, nhµ n­íc còng cÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch hç trî lËp quÜ phóc lîi x· héi vÒ xuÊt khÈu lao ®éng ®Ó gióp gi¶i quyÕt nh÷ng khã kh¨n cho ng­êi lao ®éng khi sang lµm viÖc ë n­íc ngoµi. 3.3.2. Tæ chøc tèt ho¹t ®éng Marketing vÒ xuÊt khÈu lao ®éng ®èi víi thÞ tr­êng ngoµi n­íc §èi víi tÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ, tiÕp thÞ lµ mét kh©u hÕt søc quan träng. Qui m« vµ chÊt l­îng cña nã gãp phÇn quyÕt ®Þnh hiÖu qu¶ cña kinh doanh. XuÊt khÈu lao ®éng còng chØ cã thÓ ®¹t hiÖu qu¶ cao khi lµm tèt c«ng t¸c tiÕp thÞ. TiÕp thÞ trong xuÊt khÈu lao ®éng lµ n¾m b¾t nhanh nh¹y nhu cÇu lao ®éng cña c¸c tæ chøc kinh tÕ n­íc ngoµi vÒ sè l­îng c¬ cÊu nghÒ ngiÖp, ®ßi hái tr×nh ®é, giíi tÝnh, ngo¹i ng÷... cïng víi nã lµ ®iÒu kiÖn lµm viÖc, sinh ho¹t, tiÒn l­¬ng, gi¸ c¶ sinh ho¹t vµ nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn b¶o hiÓm, b¶o vÖ lao ®éng di c­ ®Õn ®iÒu kiÖn hoµ nhËp cña lao ®éng ta. Ho¹t ®éng tiÐp thÞ kh«ng nh÷ng ph¶i gióp n¾m ch¾c "cÇu" lao ®éng vµ c¸c cËn giíi h¹n cña gi¸ nh©n c«ng thÞ tr­êng lao ®éng n­íc ngoµi tr­íc m¾t. Ngoµi ra cßn ph¶i t×m ra nh÷ng yÕu tè kh¸c cã tÝnh chÊt dù b¸o cho viÖc ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch xuÊt khÈu lao ®éng cña n­íc ta trong giai ®o¹n tíi. C¸c c¬ quan xóc tiÕn xuÊt khÈu lao ®éng vµ b¶n th©n doanh nghiÖp xuÊt khÈu lao ®éng ph¶i tæ chøc nhiÒu h×nh thøc tiÕp thÞ kh¸c nhau ®Ó tiÐn hµnh th«ng tin qu¶ng c¸o vÒ cÇu lao ®éng cña chóng ta ®Õn víi b¹n hµng kh¾p thÕ giíi. Do vËy cÇn nhanh chãng ®Èy m¹nh ho¹t ®éng, rót kinh nghiÖm ®Õ hoµn thiÖn xuÊt khÈu lao ®éng víi nhiÒu h×nh thøc: Th«ng qua ho¹t ®éng cña c¸c ®¹i diÖn tæ chøc kinh tÕ, ®¹i diÖn nhµ n­íc ta ë n­íc ngoµi, th«ng qua c¸c tæ chøc quèc tÕ, th«ng qua kh¶o s¸t, ®µm ph¸n vµ khai th¸c th«ng tin. Mét h×nh thøc tiÕp thÞ míi xuÊt hiÖn gÇn ®©y nh­ng ngay lËp tøc ®· chøng minh ®­îc tÝnh hiÖu qu¶ cña nã, ®ã lµ viÖc lång ghÐp néi dung hîp t¸c lao ®éng vµ c¸c cuéc gÆp gì, ®µm ph¸n cÊp cao gi÷a l·nh ®¹o c¸c n­íc. Khi vÊn ®Ò hîp t¸c lao ®éng ®­îc chÝnh thøc ®­a vµo néi dung cña c¸c v¨n kiÖn, biªn b¶n ghi nhí, hiÖp ®Þnh hîp t¸c kinh tÕ th­¬ng m¹i gi÷a hai hay nhiÒu quèc gia hay ch­¬ng tr×nh ho¹t ®éng cña c¸c uû ban hçn hîp sÏ t¹o ®éng lùc rÊt lín thóc ®Èy ho¹t ®éng xuÊt - nhËp khÈu lao ®éng gi÷a c¸c quèc gia ®ã. HiÖn nay, ChÝnh phñ ®· giao cho Bé ngo¹i giao, ®¹i sø qu¸n ViÖt Nam t¹i c¸c n­íc cïng tham gia t×m kiÕm vµ më réng thÞ tr­êng xuÊt khÈu lao ®éng th«ng qua th¨m dß t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ, ®Çu t­ c¸c dù ¸n lín vÒ x©y dùng cÇu, c¶ng, ®­êng... cña c¸c n­íc. §Ó dµnh ®­îc c¸c dù ¸n ®Êu thÇu lín ë n­íc ngoµi, Nhµ n­íc sÏ hç trî mét phÇn vèn cho doanh nghiÖp trong n­íc tham gia ®Êu thÇu. 3.3.3. Hoµn thiÖn hÖ thèng tæ chøc qu¶n lý lÜnh vùc xuÊt khÈu lao ®éng C¸c c¬ së kinh tÕ tham gia ho¹t ®éng xuÊt khÈu lao ®éng tuy ®· ®­îc thµnh lËp tõ n¨m 1992 (tõ khi chuyÓn ®æi xuÊt khÈu lao ®éng theo c¬ chÕ míi) nh­ng cßn non trÎ, thiÕu ®éi ngò tæ chøc ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i. V× vËy cÇn cã chÝnh s¸ch thÝch hîp, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c c¬ së kinh tÕ vÒ nhiÒu mÆt: vËt chÊt kü thuËt, ®µo t¹o n©ng cao tr×nh ®é qu¶n lý còng nh­ nghiÖp vô cña c¸n bé, ®Ó nh÷ng c¬ së kinh tÕ nµy nhanh chãng v­¬n lªn ngang tÇm víi c¸c ®èi t¸c cña m×nh trªn nhiÒu mÆt. Bªn c¹nh ®ã, cÇn t¨ng c­êng qu¶n lý nhµ n­íc vÒ ho¹t ®éng xuÊt khÈu lao ®éng. Nhµ n­íc ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c c¬ së kinh tÕ n¾m b¾t ®­îc nh÷ng th«ng tin vÒ thÞ tr­êng míi mét c¸ch kÞp thêi ®Ó tr¸nh s¬ hë trong ký kÕt hîp ®ång do thiÕu kinh nghiÖm. Nhµ n­íc chØ thùc hiÖn cÊp giÊy phÐp cho nh÷ng doanh nghiÖp cã ®ñ ®iÒu kiÖn ho¹t ®éng trong lÜnh vùc nµy vµ chØ cho phÐp nh÷ng ®¬n vÞ nµy thùc hiÖn nh÷ng hîp ®ång xuÊt khÈu lao ®éng nÕu xÐt thÊy ®¶m b¶o. HiÖn nay, Bé Lao ®éng - Th­¬ng binh vµ X· héi ®· tr×nh ChÝnh phñ dù th¶o NghÞ ®Þnh söa ®æi, bæ sung mét sè ®iÒu cña NghÞ ®Þnh 152/ 1999/ N§- CP trong ®ã cã t¨ng c­êng tr¸ch nhiÖm cña c¸c Bé, nghµnh, ®Þa ph­¬ng trong viÖc qu¶n lý doanh nghiÖp trùc thuéc. §ång thêi, Bé còng ®· x©y dùng ®Ò ¸n chÊn chØnh vµ s¾p xÕp l¹i c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu lao ®éng vµ chuyªn gia ®Ó tr×nh ChÝnh phñ cho thùc hiÖn. §Ò ¸n nh»m x©y dùng mét ®éi ngò doanh nghiÖp m¹nh, ®ñ søc c¹nh tranh vµ ho¹t ®éng theo ®óng c¸c qui ®Þnh cña ph¸p luËt. Theo kÕ ho¹ch nµy, Bé sÏ chän tõ 10- 15 doanh nghiÖp ®Ó ®Çu t­, n©ng cÊp thµnh doanh nghiÖp m¹nh nhÊt trong lÜnh vùc xuÊt khÈu lao ®éng, cßn c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng kh«ng cã hiÖu qu¶ th× sau 18 th¸ng kÓ tõ khi cÊp giÊy phÐp mµ kh«ng ký ®­îc hîp ®ång sÏ rót giÊy phÐp, hoÆc sau 12 th¸ng kh«ng cã ®ñ ®iÒu kiÖn míi nh­: vèn ®iÒu lÖ tõ 7 tû ®ång trë lªn, 7 c¸n bé chuyªn tr¸ch cã tr×nh ®é ®¹i häc, cã trô së æn ®Þnh vµ c¬ së ®µo t¹o, gi¸o dôc ®Þnh h­íng cho ng­êi lao ®éng... th× còng bÞ rót giÊy phÐp. Thùc tÕ cã rÊt nhiÒu tr­êng hîp vi ph¹m, ®iÓn h×nh lµ vô c«ng ty CIEPICO ®· b¸n giÊy phÐp kinh doanh ®­a ng­êi lao ®éng ra n­íc ngoµi cho nh÷ng ®¬n vÞ kh«ng cã chøc n¨ng xuÊt khÈu lao ®éng, c¸c ®¬n vÞ nµy ®· lõa 580 ng­êi lÊy 800 000 USD. NhiÒu tæ chøc, c¸ nh©n kh«ng cã chøc n¨ng xuÊt khÊu lao ®éng nh­ng vÉn ®øng ra tuyÓn lao ®éng hoÆc lµm trung gian cho mét tæ chøc kh¸c víi môc ®Ých lõa ®¶o ng­êi lao ®éng ®Ó thu lêi bÊt chÝnh. Míi ®©y, C«ng an Hµ Néi ®· kh¸m ph¸ vµ xö lý hµng lo¹t nh÷ng vô lõa ®¶o cã tæ chøc vµ qui m« lín trong ®ã cã nh÷ng c«ng ty "ma"vµ nhiÒu ®­êng d©y lõa ®¶o kh¸c, h¬n 1000 n¹n nh©n ®· mÊt c¶ triÖu USD. Mét sè c«ng ty nhµ n­íc trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c hîp ®ång xuÊt khÈu lao ®éng kh«ng cã tr¸ch nhiÖm víi ng­êi lao ®éng, do ®ã nhiÒu lao ®éng ViÖt Nam bÞ chñ ng­îc ®·i, nî l­¬ng... ph¶i nhê ®Õn sù can thiÖp cña nhµ n­íc míi ®­îc trë vÒ an toµn. Tr­íc nh÷ng vÊn ®Ò lén xén ®ã, Bé Lao ®éng- Th­¬ng binh vµ X· héi cã kÕ ho¹ch chÊn chØnh l¹i ho¹t ®éng xuÊt khÈu lao ®éng, Bé sÏ phèi hîp víi c¸c bé,ngµnh, ®Þa ph­¬ng rµ so¸t kü cµng c¸c doanh nghiÖp cã giÊy phÐp chuyªn doanh xuÊt khÈu lao ®éng ®ång th¬× ph©n lo¹i, ®¸nh gi¸ vµ xö lý c¸c doanh nghiÖp vi ph¹m, ho¹t ®éng kh«ng hiÖu qu¶. Thùc hiÖn chñ tr­¬ng nµy, Bé Lao ®éng- Th­¬ng binh vµ X· héi ®· t¹m ®×nh chØ ho¹t ®éng 6 th¸ng ®­a tu nghiÖp sinh sang NhËt ®èi víi c¸c doanh nghiÖp: 1. C«ng ty x©y l¾p ®iÖn 2 (PCC2) 2. C«ng ty du lÞch 12 3. Tæng c«ng ty x©y dùng vµ th­¬ng m¹i giao th«ng vËn t¶i (VIETRACIMEX) 4. C«ng ty ®Çu t­ ph¸t triÓn giao th«ng vËn t¶i (TRACODI) Ngoµi ra, Bé ®· quyÕt ®Þnh 7 doanh nghiÖp kh«ng ®­îc tiÕp tôc xuÊt khÈu lao ®éng do giÊy phÐp hÕt h¹n, bao gåm c¸c ®¬n vÞ sau: 1. C«ng ty s¶n xuÊt- xuÊt nhËp khÈu tæng hîp Hµ Néi (HAPROSIMEX) 2. C«ng ty vËn t¶i biÓn vµ xuÊt nhËp khÈu Qu¶ng Ninh (QUNICOSHIP) 3. C«ng ty c¶ng Gianh- Qu¶ng B×nh (GIANHPORT- QUANGBINH) 4. Tæng c«ng ty xuÊt nhËp khÈu- du lÞch vµ ®Çu t­ Hå G­¬m 5. C«ng ty may 10 (GARCO) 6. C«ng ty x©y dùng N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n- Thanh Ho¸ 7. C«ng ty cung øng lao ®éng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ §µ N½ng (LASEDCO) Thu håi giÊy phÐp xuÊt khÈu lao ®éng vµ chuyªn gia cña 5 doanh nghiÖp do ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶: 1. C«ng ty mÝa ®­êng NghÖ An (NASUCO) 2. C«ng ty dÞch vô c«ng Ých thanh niªn xung phong (BESCO) 3. Tæng c«ng ty Thµnh An 4. C«ng ty vËt t­ vµ x©y dùng c«ng tr×nh giao th«ng (TRACO) 5. Tæng c«ng ty c«ng nghiÖp tµu thuû ViÖt Nam (VINASHIN) 3.3.4. Tæ chøc quan hÖ phèi hîp liªn ngµnh t¨ng c­êng c«ng t¸c qu¶n lý lao ®éng Mét trong nh÷ng yÕu tè ®Ó c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng lao ®éng quèc tÕ lµ yÕu tè thñ tôc xuÊt c¶nh. Cã khi hîp ®ång ®· ký xong, bªn n­íc b¹n cÇn lao ®éng gÊp mµ lao ®éng xuÊt khÈu n­íc ta ph¶i qua nhiÒu thñ tôc r­êm rµ nªn kh«ng ®­a ®­îc lao ®éng ®i ngay, do ®ã kh«ng ®¸p øng ®­îc nhu cÇu cña chñ sö dông lao ®éng vµ ng­êi lao ®éng sÏ lµm mÊt uy tÝn cña n­íc ta. V× vËy, sau khi ®­îc tuyÓn chän, viÖc lµm thñ tôc nh©n sù xuÊt c¶nh ph¶i nhanh gän, ®¬n gi¶n ho¸ tiÕn tíi thùc hiÖn chÝnh s¸ch mét cöa theo qui tr×nh riªng, chÆt chÏ, th«ng tho¸ng cho lao ®éng xuÊt khÈu. VÒ vÊn ®Ò nµy, n­íc ta còng nªn nghiªn cøu häc tËp kinh nghiÖm cña mét sè n­íc cã nhiÒu thµnh c«ng trong lÜnh vùc xuÊt khÈu lao ®éng, thÝch hîp víi ®iÒu kiÖn thùc tiÔn ë ViÖt Nam nh­ Philippin, c«ng d©n ®­îc cÊp s½n hé chiÕu, khi cã hîp ®ång lao ®éng víi n­íc ngoµi hä chØ cÇn xin cÊp visa... viÖc lµm ®ã rÊt thuËn lîi cho ng­êi lao ®éng. §Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp trong qu¸ tr×nh tuyÓn chän vµ lµm thñ tôc xuÊt c¶nh cÇn cã sù phèi hîp chÆt chÏ gi÷a Bé Lao ®éng - Th­¬ng binh vµ X· héi, Bé Y tÕ (vÒ kiÓm tra søc khoÎ), Bé C«ng An (vÒ x¸c minh chÝnh trÞ), Bé Ngo¹i giao (vÒ hé chiÕu vµ thÞ thùc nhËp c¶nh).... sao cho cã hiÖu qu¶. CÇn phèi hîp chÆt chÏ víi c¸c c¬ quan chøc n¨ng n©ng cao chÊt l­îng thanh, kiÓm tra theo chuyªn ®Ò, theo c¸c vïng träng ®iÓm nh»m h¹n chÕ tíi møc thÊp nhÊt c¸c hiÖn t­äng tiªu cùc trong tuyÓn chän lao ®éng ®i lµm viÖc ë n­íc ngoµi. 3.3.5. ChuÈn bÞ tèt lùc l­îng lao ®éng ®¸p øng yªu cÇu cña thÞ tr­êng lao ®éng quèc tÕ ThÞ tr­êng lao ®éng quèc tÕ ngµy cµng cã sù c¹nh tranh gay g¾t, chÊt l­îng lao ®éng trë thµnh yÕu tè quan träng quyÕt ®Þnh kh¶ n¨ng më réng thÞ tr­êng cña c¸c quèc gia xuÊt khÈu lao ®éng. N­íc ta cã nh÷ng thuËn lîi nhÊt ®Þnh, nhÊt lµ vÒ yÕu tè gi¸ nh©n c«ng nh­ng ®Ó giµnh ­u thÕ trªn thÞ tr­êng lao ®éng quèc tÕ th× cÇn ph¶i thùc hiÖn mét ch­¬ng tr×nh hµnh ®éng quèc gia vÒ ®µo t¹o nguån nh©n lùc. Tr­íc hÕt, chóng ta ph¶i chó träng tíi viÖc më réng c¸c ngµnh nghÒ ®µo t¹o, sau ®ã ®µo t¹o theo chiÒu s©u nh÷ng ngµnh nghÒ cã thÕ m¹nh nh­: dÖt, may, giÇy da, ®iÖn tö, x©y dùng. Khi ®· ®¸p øng ®­îc yªu cÇu vÒ chÊt l­îng ®µo t¹o, c¸c n­íc cã nhu cÇu sö dông lao ®éng sÏ tin t­ëng vµo lao ®éng ViÖt Nam vµ xem ViÖt Nam nh­ mét ®Þa chØ cung cÊp lao ®éng ®¸ng tin cËy. Do vËy, ViÖt Nam cÇn ph¶i ®Çu t­ b»ng nhiÒu c¸ch, trong ®ã tËp trung x©y dùng thªm c¬ së ®µo t¹o, më réng ®µo t¹o theo yªu cÇu cña thÞ tr­êng, trong ®ã nguån nh©n lùc ph¶i ®¹t chuÈn vÒ ngo¹i ng÷, tr×nh ®é chuyªn m«n, kü thuËt, tay nghÒ. Bé Lao ®éng - Th­¬ng binh vµ X· héi dù kiÕn trong 10 n¨m tíi sÏ ®Çu t­ kho¶ng 3000 tû ®ång cho ho¹t ®éng ®µo t¹o c«ng nh©n kü thuËt lµnh nghÒ vµ tr×nh ®é cao nh»m ®¸p øng nhu cÇu nh©n lùc cho c¸c khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt vµ phôc vô xuÊt khÈu lao ®éng. Cã thÓ ®¸nh gi¸ ®©y lµ viÖc lµm cÇn thiÕt trong chiÕn l­îc më réng thÞ tr­êng xuÊt khÈu lao ®éng n­íc ta. Trong nh÷ng n¨m tíi, chÊt l­îng lao ®éng ë c¸c thÞ tr­êng nh­ §«ng B¾c ¸, §«ng Nam ¸, Trung §«ng... cã nh÷ng ®ßi hái ngµy cµng kh¾t khe. MÆc dï lùc l­îng lao ®éng xuÊt khÈu ViÖt Nam ®­îc coi lµ kh¸ ®a d¹ng nh­ng nÕu kh«ng n©ng cao chÊt l­îng th× chóng ta sÏ gÆp nhiÒu khã kh¨n trong c«ng t¸c ®Èy m¹nh xuÊt khÈu lao ®éng. Khã kh¨n lín nhÊt cña lao ®éng xuÊt khÈu ViÖt Nam lµ c¸c vÊn ®Ò vÒ ngo¹i ng÷, tay nghÒ, gi¸o dôc ®Þnh h­íng vµ viÖc t×m kiÕm gi¶i ph¸p th¸o gì nh÷ng vÊn ®Ò nµy lµ thùc sù cÇn thiÕt. C¸c gi¶i ph¸p chÝnh xuÊt ph¸t tõ phÝa c¸c doanh nghiÖp, do vËy ph¶i c¨n cø vµo nhu cÇu thÞ tr­êng lao ®éng vµ kh¶ n¨ng ký kÕt hîp ®ång ®Ó lËp kÕ ho¹ch xuÊt khÈu lao ®éng, phèi hîp víi c¸c ®Þa ph­¬ng ®Ó chuÈn bÞ nguån lao ®éng ®­a vµo ®µo t¹o chuyªn m«n, ngo¹i ng÷. Nhµ n­íc ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu lao ®éng vµ chuyªn gia trong lÜnh vùc ®µo t¹o nguån b»ng viÖc ®Çu t­ ng©n s¸ch ®µo t¹o mét sè ngµnh nghÒ chñ yÕu, cho phÐp hÖ thèng trung t©m xóc tiÕn viÖc lµm ®­îc ®µo t¹o nguån lao ®éng cho xuÊt khÈu. Cho phÐp c¸c doanh nghiÖp ®­îc tuyÓn vµ hç trî kinh phÝ hoÆc theo ph­¬ng thøc ng­êi lao ®éng ®ãng gãp mét phÇn ®Ó tæ chøc ®µo t¹o c¸c ngµnh, nghÒ theo yªu cÇu cña n­íc ngoµi, khuyÕn khÝch chuyÓn giao c«ng nghÖ (kü n¨ng vµ kü thuËt) qua c¸c chuyªn gia n­íc ngoµi ®ang lµm viÖc t¹i ViÖt Nam. TËn dông kh¶ n¨ng cña c¸c ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o do n­íc ngoµi hoÆc c¸c tæ chøc quèc tÕ thùc hiÖn, khuyÕn khÝch c¸c hîp ®ång cña c¸c c«ng ty n­íc ngoµi vÒ lÜnh vùc ®µo t¹o c«ng nh©n cã tr×nh ®é cao ®Ó xuÊt khÈu. KÕt hîp ®µo t¹o kü thuËt víi ®µo t¹o ngo¹i ng÷, phong tôc tËp qu¸n, kiÕn thøc ph¸p luËt cho lao ®éng. C¸c doanh nghiÖp ph¶i thµnh lËp c¬ së ®µo t¹o cã kh¶ n¨ng ®µo t¹o th­êng xuyªn tõ 100 lao ®éng trë lªn. Ngoµi ra, doanh nghiÖp còng cÇn liªn kÕt víi c¸c tr­êng d¹y nghÒ ®Ó ®µo t¹o nguån lao ®éng cã chÊt l­îng cung cÊp cho doanh nghiÖp. Trong ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o, néi dung ®µo t¹o vÒ gi¸o dôc ®Þnh h­íng, nh÷ng vÊn ®Ò vÒ hiÓu biÕt vµ ý thøc chÊp hµnh luËt ph¸p, kû luËt lao ®éng t¸c phong c«ng nghiÖp, th¸i ®é øng xö cho ng­êi lao ®éng tr­íc khi ra n­íc ngoµi lµ rÊt quan träng, gãp phÇn ®¶m b¶o thùc hiÖn tèt hîp ®ång, n©ng cao uy tÝn cña ®éi ngò lao ®éng ta trªn thÞ tr­êng lao ®éng quèc tÕ. Tr­íc m¾t, chóng ta cÇn nghiªn cøu vµ biªn so¹n c¸c ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o cho tõng thÞ tr­êng mét c¸ch ®Çy ®ñ vµ cËp nhËt c¸c néi dung vÒ luËt c¬ b¶n cña c¸c n­íc. 3.3.6. Sö dông vµ ph¸t huy tèt kh¶ n¨ng cña sè lao ®éng trë vÒ sau khi hÕt hîp ®ång ë n­íc ngoµi §©y lµ vÊn ®Ò gi¶i quyÕt mét c¸ch tæng thÓ gi÷a lîi Ých cña mét th­¬ng gia xuÊt khÈu lao ®éng vµ ng­êi lao ®éng trong n­íc ®Ó ®¶m b¶o c«ng b»ng x· héi. Sau khi hÕt h¹n hîp ®ång, ng­êi lao ®éng ®em theo ngoµi sè lín vèn tÝch luü ®­îc cßn lµ kh¶ n¨ng ngo¹i ng÷, kü n¨ng lao ®éng.... §ã lµ nh÷ng yÕu tè cÇn ®­îc ph¸t huy nh»m gi¶i quyÕt viÖc lµm cho hä vµ nh÷ng ng­êi kh¸c. §Ó lµm ®­îc viÖc nµy, ta cÇn gióp ®ì hä vÒ c¸c mÆt nh­: t­ vÊn viÖc lµm, ®µo t¹o, båi d­ìng vµ cã ch­¬ng tr×nh hç trî vèn theo yªu cÇu vµ ®iÒu kiÖn cho hÐp. Cã thÓ nãi tíi mét sè gi¶i ph¸p nhá nh­ sau: Thø nhÊt, ng­êi tham gia xuÊt khÈu lao ®éng sau mét thêi gian lµm viÖc ®· cã mét kho¶n thu nhËp t­¬ng ®èi th× nªn khuyÕn khÝch hä tù lo cuéc sèng cña m×nh. Thùc tÕ nh÷ng n¨m qua, sè lao ®éng xuÊt khÈu giµu cã khi vÒ ®Òu tù tham gia kinh doanh d¹ng kinh tÕ t­ nh©n hoÆc gãp vèn vµo c¸c c«ng ty cæ phÇn. Trong qu¸ tr×nh lËp nghiÖp, nhµ n­íc nªn quan t©m gi¶i quyÕt nh÷ng khã kh¨n ban ®Çu cho sè lao ®éng nµy. Thø hai, cã kÕ ho¹ch thu hót l¹i mét sè ng­êi ®Ó ®­a ®i xuÊt khÈu lao ®éng tiÕp trong tr­êng hîp hä cã nhu cÇu, cã tay nghÒ cao vµ ph¶i cã yªu cÇu cña phÝa n­íc b¹n nh­ng ph¶i ®iÒu chØnh ë møc thu nhËp cao h¬n tr­íc. Thø ba, dùa vµo lîi thÕ s½n cã vÒ ng«n ng÷ vµ quen víi c«ng viÖc, phong c¸ch lµm ¨n cña tõng n­íc mµ cã kÕ ho¹ch ®­a nh÷ng ng­êi ®· lao ®éng ë n­íc ®ã khi trë vÒ vµo lµm cho c¸c c«ng ty cña hä t¹i ViÖt Nam hay khu chÕ xuÊt do n­íc ®ã ®Çu t­. §Ó thùc hiÖn ®­îc ®iÒu nµy lµ rÊt khã, cÇn ph¶i cã sù gióp ®ì cña c¸c cÊp, c¸c ngµnh liªn quan nh»m më réng h¬n n÷a m¹ng l­íi c«ng ty liªn doanh, c¸c khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt. Khi ®· æn ®Þnh vµ sö dông tèt sè lao ®éng nµy, ngoµi viÖc æn ®Þnh x· héi, vÒ mÆt t©m lý sè lao ®éng ®ang vµ sÏ ®i lao ®éng n­íc ngoµi kh«ng ph¶i lo l¾ng nhiÒu vÒ viÖc lµm sau nµy. Do ®ã tr¸nh ®­îc t×nh tr¹ng sau khi hÕt hîp ®ång hä trèn ë l¹i n­íc b¹n hoÆc v­ît biªn tr¸i phÐp sang n­íc thø ba, cßn sè lao ®éng s¾p ®i sÏ yªn t©m thùc hiÖn hîp ®ång míi. KÕt luËn XuÊt khÈu lao ®éng lµ ho¹t ®éng phæ biÕn trªn thÕ giíi vµ mang tÝnh kinh tÕ - x· héi, xuÊt khÈu lao ®éng sÏ kh«ng thÓ ngõng l¹i mµ tiÕp tôc ph¸t triÓn phï hîp víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ vµ x· héi cña thÕ giíi. Tõ khi ViÖt Nam b¾t ®Çu xuÊt khÈu lao ®éng ®Õn nay ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ thÓ hiÖn qua sè l­îng lao ®éng ®i lµm viÖc ë n­íc ngoµi ngµy cµng t¨ng, thÞ tr­êng xuÊt khÈu ®­îc më réng. Ho¹t ®éng xuÊt khÈu lao ®éng kh«ng nh÷ng gi¶i quyÕt viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng mµ cßn gãp phÇn kh¼ng ®Þnh quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i cña ViÖt Nam víi c¸c n­íc kh¸c trªn thÕ giíi. Tuy ch­a ®¹t ®­îc qui m« lín nh­ng xuÊt khÈu lao ®éng ®· ®em l¹i nh÷ng thµnh c«ng nhÊt ®Þnh. Ngoµi nh÷ng thµnh c«ng, kÕt qu¶ kh«ng thÓ phñ nhËn, ho¹t ®éng nµy vÉn cßn tån t¹i, h¹n chÕ nh­: tuyÓn chän ch­a ®¹t yªu cÇu, ng­êi lao ®éng bÞ lõa ®¶o, bÞ tr¶ vÒ n­íc do kh«ng ®¸p øng ®­îc c«ng viÖc hay tù ý ph¸ hîp ®ång, ng­êi lao ®éng ch­a t¹o ®­îc niÒm tin thùc sù ë n­íc ngoµi. §Ó ®¹t ®­îc môc tiªu më réng xuÊt khÈu lao ®éng ®· ®­îc §¶ng vµ Nhµ n­íc kh¼ng ®Þnh trong NghÞ quyÕt §¹i héi §¶ng IX, Nhµ n­íc cÇn cñng cè, x©y dùng vµ ban hµnh c¸c v¨n b¶n míi t¹o hµnh lang ph¸p lý cho ho¹t ®éng xuÊt khÈu lao ®éng. C«ng t¸c xuÊt khÈu lao ®éng ë ViÖt Nam cßn nhiÒu khã kh¨n, v× thÕ ®ßi hái ph¶i cã sù quan t©m s©u s¾c cña c¸c ngµnh, c¸c cÊp. Tr­íc hÕt, §¶ng vµ Nhµ n­íc ph¶i cã mét c¸ch nh×n ®óng ®¾n, ®­a ra nh÷ng chÝnh s¸ch cô thÓ ®Ó ho¹t ®éng xuÊt khÈu lao ®éng ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ kinh tÕ cao h¬n n÷a, tõng b­íc kh¼ng ®Þnh m×nh trong tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Tµi liÖu tham kh¶o 1. B¸o "Gi¸o dôc vµ Thêi ®¹i" sè 81, 82 n¨m 2001 2. B¸o "Lao ®éng" sè 129, 131, 149, 163 n¨m 2001 3. B¸o "Thêi b¸o kinh tÕ" th¸ng 3,4 n¨m 2002 4. §Ò ¸n ®Èy m¹nh xuÊt khÈu lao ®éng vµ chuyªn gia giai ®o¹n 1998 - 2010, Bé Lao ®éng - Th­¬ng binh vµ X· héi, Hµ Néi, 1998 5. §Ò ¸n chÊn chØnh vµ t¨ng c­êng n¨ng lùc ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu lao ®éng vµ chuyªn gia, Bé Lao ®äng - Th­¬ng binh vµ X· héi, Hµ Néi, 2001 6. TrÇn V¨n H»ng: C¸c gi¶i ph¸p nh»m ®æi míi qu¶n lý nhµ n­íc vÒ xuÊt khÈu lao ®éng ViÖt Nam trong giai ®o¹n 1995- 2010, Hµ Néi, 1996 7. M­êi n¨m hîp t¸c lao ®éng víi n­íc ngoµi 1980- 1990, Côc hîp t¸c quèc tÕ vÒ lao ®éng, Hµ Néi, 1991 8. NghÞ ®Þnh sè 370/ H§BT ngµy 20 th¸ng 1 n¨m 1991 cña Héi ®ång Bé tr­ëng vÒ ®­a ng­êi lao ®«ng ViÖt Nam ®i lµm viÖc cã thêi h¹n ë n­íc ngoµi 9. NghÞ ®Þnh sè 07/ CP ngµy 20 th¸ng 1 n¨m 1995 cña ChÝnh phñ vÒ ®­a lao ®éng ViÖt Nam ®i lµm viÖc cã thêi h¹n ë n­¬cs ngoµi 10. NghÞ ®Þnh sè 152/ N§- CP ngµy 20 th¸ng 9 n¨m 1999 cña ChÝnh phñ qui ®Þnh viÖc ®­a lao ®éng vµ chuyªn gia ViÖt Nam ®i lµm viÖc cã thêi h¹n ë n­íc ngoµi. 11. Nh÷ng qui ®Þnh vÒ ®­a ng­êi lao ®éng ViÖt Nam ®i lµm viÖc cã thêi h¹n ë n­íc ngoµi, Bé Lao ®éng- Th­¬ng binh vµ X· héi, Hµ Néi, 1992 12. T­ liÖu cña Côc qu¶n lý lao ®éng víi n­íc ngoµi 13. T­ liÖu cña Bé Lao ®éng - Th­¬ng binh vµ X· héi. Môc lôc Trang lêi c¶m ¬n §Ó cã thÓ hoµn thµnh kho¸ luËn mét c¸ch hoµn h¶o, em xin bµy tá sù c¶m ¬n s©u s¾c tíi: Phßng Th«ng tin Tæng hîp - Côc qu¶n lý lao ®éng víi n­íc ngoµi; Trung t©m Th«ng tin Th­ viÖn - Bé Lao ®éng - Th­¬ng Binh vµ X· héi; Th­ viÖn khoa Kinh tÕ - §¹i häc Quèc gia Hµ Néi ®· tËn t×nh gióp ®ì em trong qu¸ tr×nh thu thËp tµi liÖu cho bµi viÕt cña m×nh. Em còng xin ch©n thµnh c¶m ¬n c« Lª ThÞ Huª - Th¹c sü, Gi¶ng viªn khoa Kinh tÕ; TiÕn sü TrÇn V¨n H»ng, Côc tr­ëng Côc Qu¶n lý lao ®éng víi n­íc ngoµi cïng toµn thÓ c¸c c« chó Phßng ThÞ tr­êng - Côc Qu¶n lý lao ®éng víi n­íc ngoµi ®· hÕt lßng h­íng dÉn, gióp ®ì em nghiªn cøu vµ hoµn thµnh kho¸ luËn. Mét lÇn n÷a, em xin ch©n thµnh c¶m ¬n!