LỜI MỞ ĐẦU 1
CHƯƠNG I: KHÁI NIỆM CHUNG 4
1.1. Khái niệm. 4
1.2. Mục đích của hoạt động đối chất. 6
1.2.1. Loại bỏ mâu thuẫn, xác định tính đứng đắn trong lời khai giữa hai hay nhiều người để tìm ra sự thật của vụ án. 6
1.2.2. Giáo dục ý thức pháp luật của công dân khi tham gia đối chất 7
1.2.3. Mục đích cải tạo, cảm hoá người phạm tội. 7
1.3. Nhiệm vụ của hoạt động đối chất. 8
1.3.1. Làm sáng tỏ các tình tiết của vụ án mà ở hoạt động xét hỏi chưa làm được. 8
1.3.2. Làm sáng tỏ nguyên nhân của sự mâu thuẫn trong lời khai của những người tham gia đối chất. 9
1.3.3. Làm sáng tỏ đặc điểm nhân cách, mối quan hệ của những người tham gia đối chất. 10
1.3.4 Xác định được các phương pháp và chiến thuật tác động thích hợp. 11
CHƯƠNG II: CƠ SỞ TÂM LÝ CỦA HOẠT ĐỘNG ĐỐI CHẤT 13
2.1. Đặc điểm của hoạt động đối chất. 13
2.1.1. Giao tiếp trong đối chất là giao tiếp chính thức. 13
2.1.2. Giao tiếp trong đối chất là giao tiếp nhiều chiều. 14
2.1.3. Ngôn ngữ được sử dụng trong đối chất là ngôn ngữ nói, đối thoại, trực tiếp. 14
2.1.4. Trong quá trình đối chất điều tra viên có vai trò rất quan trọng. 15
2.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình đối chất . 16
2.2.1. Sự chuẩn bị cho cuộc đối chất của điều tra viên. 16
2.2.2. Thái độ, phong cách, năng lực tổ chức và điều khiển cuộc đối chất của điều tra viên. 17
2.2.3. Tính bất ngờ của đối chất. 17
2.2.4. Tính thuyết phục của những chứng cứ được nêu ra trong đối chất. 18
2.2.5. Cách xử sự của thành viên thứ hai tham gia đối chất. 19
2.2.6. Tính chất của mối quan hệ đã có giữa các thành viên. 20
2.3. Những phương pháp và thủ thuật tác động tâm lý trong hoạt động đối chất. 21
2.3.1. Các nguyên tắc cơ bản khi sử dụng phương pháp và thủ thuật tác động tâm lý. 21
2.3.2. Các phương pháp tác động tâm lý. 21
2.3.2.1. Phương pháp giao tiếp tâm lý có điều khiển. 22
2.3.2.2. Phương pháp truyền đạt thông tin. 22
2.3.2.3. Phương pháp thuyết phục. 24
2.3.2.4. Phương pháp đặt và thay đổi vấn đề tư duy. 27
2.3.2.5. Phương pháp tác động tâm lý bằng gợi nhớ. 29
2.3.3. Một số các thủ thuật tác động tâm lý trong hoạt động đối chất. 31
2.3.4. Tác động tâm lý với những người tham gia đối chất. 35
2.3.4.1. Tác động tâm lý đối với người đối chất. 35
2.3.4.2. Tác động tâm lý đối với người bị đối chất cố ý khai báo gian dối. 38
2.3.4.3. Tác động tâm lý đối với người bị đối chất do nhầm lẫn hoặc đă quên các tình tiết liên quan đến vụ án. 40
2.3.4.4. Tác động tâm lý đối với bị can khi bị can yêu cầu đối chất. 42
CHƯƠNG III: THỰC TRẠNG VÀ MỘT SỐ BIỆN PHÁP KIẾN NGHỊ NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG ĐỐI CHẤT 44
3.1. Thực trạng của việc sử dụng hoạt động đối chất trong điều tra vụ án hình sự. 44
3.1.1. Nhận thức của điều tra viên với tầm quan trọng của hoạt động đối chất còn nhiều hạn chế. 44
3.3.2. Việc sử dụng các phương pháp tác động tâm lý. 45
3.3.3. Trình độ của điều tra viên còn yếu kém. 46
3.3.4. Đạo đức nghề nghiệp của điều tra viên chưa được coi trọng. 48
3.2. Kiến nghị. 48
PHẦN KẾT LUẬN 53
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 54
59 trang |
Chia sẻ: maiphuongtl | Lượt xem: 1792 | Lượt tải: 0
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Khóa luận Những khía cạnh tâm lý trong hoạt động đối chất, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
h vi bÊt lîi kh¸c cho cuéc ®èi chÊt. Thêi ®iÓm ngêi bÞ ®èi chÊt ®ang hoang mang dao ®éng, kh«ng cã th«ng tin g× vÒ qu¸ tr×nh ®iÒu tra, kh«ng biÕt g× vÒ sù chuÈn bÞ cho cuéc ®èi chÊt s¾p tíi. §ã lµ lóc thÝch hîp nhÊt cho viÖc tæ chøc híng dÉn ®Êu tranh ®éng c¬ ë ngêi bÞ ®èi chÊt, lµ thêi ®iÓm mµ sù xuÊt hiÖn cña ngêi lµm chøng hay ®ång bän khai b¸o, t¸c ®éng dÔ mang l¹i hiÖu qu¶ cao. §Æc biÖt kh«ng ®Ó cho ngêi bÞ ®èi chÊt biÕt g× vÒ qu¸ tr×nh chuÈn bÞ cho cuéc ®èi chÊt ph¶i gi÷ ®îc bÝ mËt nhng th«ng tin mµ ngêi ®èi chÊt sÏ khai b¸o. Ngoµi ra ®iÒu tra viªn cã thÓ lîi dông t©m lý chñ quan cña ngêi bÞ ®èi chÊt, tin r»ng c¬ quan ®iÒu tra kh«ng biÕt vÒ hµnh vi ph¹m téi cña m×nh, ®ång bän cha bÞ b¾t. Trong t×nh huèng ®ã ®èi chÊt ®îc tæ chøc sÏ cã t¸c dông bÊt ngê vµo sù ngoan cè cña ®èi tîng. VÝ dô: “Vô ¸n bu«n b¸n phô n÷ cña Hµ ThÞ Hång, ®iÒu tra viªn ®· tËn dông tÝnh bÊt ngê trong viÖc v¹ch mÆt kÎ ph¹m téi. Thñ ®o¹n cña Hång lµ dô dç c¸c c« g¸i trÎ nhÑ d¹, nhµ nghÌo lªn cöa khÈu T©n Thanh (L¹ng S¬n) bu«n b¸n quÇn ¸o. Khi ®Õn cöa khÈu c« ta l¹i lõa c¸c c« g¸i sang Qu¶ng T©y (Trung Quèc). T¹i ®©y c¸c c« g¸i bÞ b¸n vµo c¸c nhµ chøa lµm g¸i m¹i d©m. Sau nhiÒu lÇn cè g¾ng N (mét n¹n nh©n trong ®êng d©y nµy) ®· trèn tho¸t vÒ ViÖt Nam. Sau khi vÒ níc c« ®· ®Õn c«ng an Thµnh phè B¾c Ninh tè c¸o ®èi tîng. Khi bÞ b¾t c« ta mét mùc ngoan cè kh«ng nhËn téi. ChØ sau khi ®iÒu tra viªn cho N vµo ®èi chÊt víi c« ta, khi nh×n thÊy N, Hång ®· t¸i mÆt vµ rÊt bÊt ngê v× tin r»ng N vÉn ë Trung Quèc vµ kh«ng thÓ vÒ ViÖt Nam. Sau ®ã Hång ®· ph¶i khai nhËn vÒ toµn bé hµnh vi ph¹m téi cña m×nh” [7, tr.27].
TËn dông hiÖu øng “Ên tîng cã mÆt”. §iÒu tra viªn ph¶i ®¶m b¶o bÝ mËt bÊt ngê vÒ sù xuÊt hiÖn cña ngêi ®èi chÊt. Ph¶i hái ngêi ®èi chÊt tríc, nh»m cñng cè lêi khai cña hä. ChuÈn bÞ cho ngêi ®èi chÊt ®Ó hä cã t©m lý v÷ng vµng, th¸i ®é c¬ng quyÕt khi tiÕp xóc víi ®èi tîng. Sù t¸c ®éng lÉn nhau gi÷a hai ngêi b»ng chÝnh sù hiÖn diÖn cña hä th«ng qua lêi nãi, th¸i ®é, cö chØ...lu«n cã ý nghÜa t¨ng cêng c¶m xóc, nhÊt lµ víi nh÷ng ngêi khai b¸o gi¶ dèi. Nã lµ “ Ph¬ng tiÖn t¸c ®éng t©m lý ®Æc biÖt, riªng cã cña ®èi chÊt mµ c¸c biÖn ph¸p ®iÒu tra kh¸c trong tè tông h×nh sù kh«ng thÓ cã ®îc” [1, tr.163].
Tá ra cha biÕt g×. Trong cuéc ®èi chÊt ®iÒu tra viªn tá ra cha biÕt g× vÒ nh÷ng hµnh vi ph¹m téi cña ®èi tîng. §èi tîng sÏ cã t©m lý chñ quan vµ hy väng cã thÓ che dÊu ®îc hµnh vi ph¹m téi cña m×nh. Khi ®Õn thêi ®iÓm thÝch hîp, ®iÒu tra viªn cho ngêi ®èi chÊt vµo. §èi tîng khi nh×n thÊy ngêi ®èi chÊt (cã thÓ lµ ngêi th©n, ngêi lµm chøng, hay ®ång bän) sÏ r¬i vµo tr¹ng th¸i t©m lý hoang mang lo sî, cuèi cïng ph¶i thay ®æi th¸i ®é khai b¸o. HoÆc cã nh÷ng trêng hîp, ®iÒu tra viªn khi ®· nhËn ®îc th«ng tin nh mong muèn còng kh«ng nªn tá th¸i ®é nh hµi lßng, tho¶ m·n thÓ hiÖn ra bªn ngoµi nh: MØm cêi, véi vµng hái xo¸y vµo nh÷ng vÊn ®Ò ®ã. §iÒu ®ã sÏ lµm cho ®èi tîng ®Ò phßng, hoÆc nghÜ ra c¸c ph¬ng ¸n khai b¸o theo chiÒu híng xÊu, khi cho ®èi chÊt sÏ lµm gi¶m tÝnh bÊt ngê. V× vËy trong qu¸ tr×nh ®èi chÊt, ®iÒu tra viªn tuyÖt ®èi kh«ng ®îc ®Ó lé th¸i ®é cña m×nh, ngay c¶ khi ®ã lµ nh÷ng vÊn ®Ò ®· biÕt.
Sö dông quyÒn ®îc hái nhau trong ®èi chÊt. §iÒu tra viªn cã thÓ ®Æt c¸c c©u hái cho ngêi ®èi chÊt sao cho lêi khai cña hä v¹ch mÆt ®ùoc sù gi¶ dèi cña ngêi bÞ ®èi chÊt. §iÒu tra viªn còng cã thÓ ®Ó cho nh÷ng ngêi tham ®èi chÊt hái lÉn nhau. C¸c c©u hái ®îc nªu ra trong qu¸ tr×nh ®èi chÊt kh«ng chØ lµ nh÷ng t¸c ®éng t©m lý s¾c bÐn v¹ch trÇn ®îc sù ngoan cè cña ngêi bÞ ®èi chÊt, mµ cßn cã thÓ gióp ®iÒu tra viªn biÕt ®îc nh÷ng ®iÒu tríc ®©y hä cha biÕt, hoÆc cã c¨n cø ®Ó ph©n tÝch ®¸nh gi¸ c¸c chøng kh¸c cã liªn quan ®Õn vô ¸n.
Ph¸n ®o¸n t©m lý qua nh÷ng biÓu hiÖn bªn ngoµi cña ®èi tîng bÞ t¸c ®éng. ThÕ giíi néi t©m cña con ngêi ®îc biÓu hiÖn qua nh÷ng hµnh vi cö chØ cña hä. Mçi cö chØ kh«ng chØ lµ ®éng t¸c cña c¬ thÓ mµ cßn lµ ®éng t¸c cña néi t©m, th«ng b¸o cho ta vÒ nguyÖn väng, quan ®iÓm, th¸i ®é cña ®èi tîng t¹i thêi ®iÓm ®ã. Dï ngêi ph¹m téi t×m c¸ch che giÊu néi t©m cña m×nh, cè tá ra b×nh thêng, nhng trong hµnh vi, cö chØ cña hä vÉn lé ra nh÷ng biÓu hiÖn thiÕu tù nhiªn. Tõ ®ã gióp cho ®iÒu tra viªn cã c¸c biÖn ph¸p t¸c ®éng thÝch hîp, lµm cho ®èi tîng ph¶i thay ®æi th¸i ®é khai b¸o. Ch¼ng h¹n, khi cho ®èi chÊt gi÷a ngêi ®· biÕt râ hµnh vi ph¹m téi cña ngêi bÞ ®èi chÊt cã th¸i ®é ngoan cè vµo ®óng thêi ®iÓm thÝch hîp, sÏ lµm cho xuÊt hiÖn xung ®ét t©m lý m¹nh mÏ. BiÓu hiÖn bªn ngoµi cã thÓ lµ da mÆt ®á öng, tr¸n v· må h«i, tay ®a g·i ®Çu... chøng tá lµ ngêi bÞ ®èi chÊt ®ang ë tr¹ng th¸i lo l¾ng, hoang mang. Lóc nµy cïng víi viÖc ®a th«ng tin ®Õn ngêi bÞ ®èi chÊt, ®iÒu tra viªn nªn thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ ph¬ng ph¸p ph©n tÝch thuyÕt phôc sÏ rÊt thuËn lîi, gióp cho hä nhanh chãng khai b¸o ®óng sù thËt. Cã trêng hîp ngêi bÞ ®èi chÊt tá vÎ hèi hËn, ¨n n¨n vÒ hµnh vi cña m×nh ®îc thÓ hiÖn qua ng«n ng÷ nãi Êp óng, nÐt mÆt buån... ë ®©y ®iÒu tra viªn cÇn sö dông ph¬ng ph¸p t¸c ®éng t×nh c¶m ®Ó ®¸nh m¹nh vµo t©m lý ®ã, lµm kh¬i dËy t©m lý tÝch cùc cña hä ®Ó cã thªm tù tin ®Ó khai b¸o. Thñ thuËt nµy mang l¹i hiÖu qu¶ cao víi nhãm ngêi ph¹m téi ngoan cè, gan l×, kh«ng chÞu nhËn téi.
Nh vËy, hiÖu qu¶ cña viÖc ®èi chÊt kh«ng chØ lµ viÖc sö dông c¸c ph¬ng ph¸p t¸c ®éng, mµ cßn ph¶i cã thñ thuËt khi sö dông c¸c ph¬ng ph¸p Êy. Trong ®èi chÊt, ph¬ng ph¸p vµ thñ thuËt t¸c ®éng t©m lý lu«n g¾n liÒn víi nhau. Do ®ã ®iÒu tra viªn cÇn sö dông khÐo lÐo, nh¹y bÐn ®Ó ®èi chÊt ®¹t ®îc hiÖu qu¶ cao.
2.3.4. T¸c ®éng t©m lý víi nh÷ng ngêi tham gia ®èi chÊt
T¸c ®éng t©m lý trong ho¹t ®éng ®iÒu tra h×nh sù lµ mét hÖ thèng c¸c t¸c ®éng cã môc ®Ých, cã kÕ ho¹ch cña c¬ quan ®iÒn tra ®èi víi nh÷ng ngêi cã liªn quan ®Õn qu¸ tr×nh ®iÒu tra vô ¸n nh»m lµm chuyÓn biÕn vµ dÉn ®Õn thay ®æi nh÷ng biÓu hiÖn t©m lý nµo ®ã ë hä ®¸p øng yªu cÇu cô thÓ cña ho¹t ®éng ®iÒu tra. Môc ®Ých c¬ b¶n cña viÖc sö dông t¸c ®éng t©m lý trong ho¹t ®éng ®èi chÊt nh»m: Thay ®æi th¸i ®é cña ®èi tîng cè ý khai b¸o gian dèi, kÝch thÝch tÝnh tÝch cùc trong ho¹t ®éng t©m lý cña nh÷ng ngêi khai b¸o do nhÇm lÉn c¸c sù kiÖn, t×nh tiÕt liªn quan ®Õn vô ¸n, x¸c ®Þnh sù thËt vÒ vô ¸n mét c¸ch ®Çy ®ñ. T¸c ®éng t©m lý ®îc sö dông rÊt phæ biÕn vµ mang l¹i hiÖu qu¶ cao trong ho¹t ®éng ®iÒu tra h×nh sù. Theo sè liÖu thèng kª cña c¸c ®iÒu tra viªn, th×: ®· cã 73,1% thµnh c«ng trong t¸c ®éng t©m lý ngêi ®èi chÊt” [1, tr.245]. ViÖc t¸c ®éng t©m lý ®îc sö dông th«ng qua mét hÖ thèng c¸c ph¬ng ph¸p vµ chiÕn thuËt t¸c ®éng t©m lý kh¸c nhau.
2.3.4.1. T¸c ®éng t©m lý ®èi víi ngêi ®èi chÊt
Ngêi ®èi chÊt cã thÓ lµ ngêi lµm chøng, ngêi bÞ h¹i, hay bÞ can cña vô ¸n trong qu¸ tr×nh khai b¸o ®· chøng tá sù thµnh thËt cña m×nh. Sù cã mÆt vµ trùc tiÕp tr×nh bµy vÒ nh÷ng sù kiÖn ph¹m téi kh«ng chØ cã tÝnh chÊt th«ng b¸o mµ cïng víi nã lµ th¸i ®é c¶m xóc hµnh ®éng, nhÊn m¹nh quan hÖ cña hä ®èi víi sù viÖc, vµ ®èi víi ngêi bÞ ®èi chÊt. Bëi vËy, nã lu«n ®îc coi lµ nh÷ng t¸c ®éng m¹nh mÏ, quyÕt ®Þnh ®Õn sù ngoan cè cña ®èi tîng vµ cã ý nghÜa nh mét ph¬ng tiÖn t¸c ®éng t©m lý ®Æc biÖt. Nhng kh«ng ph¶i lóc nµo ngêi ®èi chÊt còng s½n sµng ®èi chÊt víi ®èi tîng theo yªu cÇu cña ®iÒu tra viªn. V× thÕ cÇn thiÕt ph¶i cã sù t¸c ®éng t©m lý ®èi víi ngêi ®èi chÊt ®Ó hä s½n sµng thùc hiÖn vai trß cña m×nh trong ®èi chÊt, gãp phÇn thay ®æi th¸i ®é khai b¸o cña ®èi tîng.
Phô thuéc vµo t©m lý cña ngêi ®èi chÊt, t¸c ®éng t©m lý ®èi víi ngêi ®èi chÊt gåm nh÷ng néi dung sau:
T¸c ®éng t©m lý ®Ó t¹o t©m thÕ s½n sµng ë ngêi ®èi chÊt. ChuÈn bÞ bíc vµo mét cuéc ®Êu trÝ c¨ng th¼ng vÒ t©m lý, vµ cã nh÷ng khã kh¨n nhÊt ®Þnh, th× viÖc t¹o ra mét t©m thÕ s½n sµng cho ngêi ®èi chÊt lµ rÊt cÇn thiÕt. §Ó lµm ®îc ®iÒu nµy, ®iÒu tra viªn tríc hÕt ph¶i gi¶i thÝch tÇm quan träng, ý nghÜa cña viÖc khai b¸o trung thùc, nªu ra c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn vô ¸n ®Ó ngêi ®èi chÊt chñ ®éng tÝch cùc tham gia mét c¸ch tù tin, tho¶i m¸i, s½n sµng v¹ch mÆt kÎ ph¹m téi.
§èi víi nh÷ng ngêi kh«ng d¸m tham gia ®èi chÊt, ph¶i t×m hiÓu x¸c ®Þnh râ nguyªn nh©n ®Ó cã c¸c ph¬ng ph¸p t¸c ®éng thÝch hîp ®Ó hä tÝch cùc tù gi¸c h¬n. ë truêng hîp nµy chñ yÕu dïng ph¬ng ph¸p ph©n tÝch thuyÕt phôc ®éng viªn t¸c ®éng t©m lý tíi hä ®Ó hä yªn t©m ra ®èi chÊt. Ngoµi ra ®iÒu tra viªn còng ph¶i gi¶i to¶ nh÷ng víng m¾c, nh÷ng mÆc c¶m, lo l¾ng, håi hép ë hä, t¹o t©m lý tho¶i m¸i, tù tin khi bíc vµo ®èi chÊt. NÕu hä lµ ngêi lµm chøng, ®iÒu tra viªn ph¶i gi¶i thÝch cho hä tr¸ch nhiÖm cña viÖc tõ chèi khai b¸o hoÆc cè t×nh khai b¸o gian dèi ®îc quy ®Þnh trong bé luËt h×nh sù. NÕu hä v× lo sî bÞ tr¶ thï, ®iÒu tra viªn cÇn thuyÕt phôc hä b»ng c¸c biÖn ph¸p b¶o ®¶m an toµn trong vµ sau khi ®èi chÊt. NÕu v× quan hÖ rµng buéc vÒ t×nh c¶m, ph¶i gi¶i thÝch cho hä tÇm quan träng cña viÖc khai b¸o thµnh khÈn tríc mÆt ngêi th©n gióp cho ngêi th©n cña hä cã ®îc th¸i ®é hîp t¸c víi c¬ quan c«ng an ®Ó ®îc hëng khoan hång.
Mäi sù chuÈn bÞ vÒ t©m lý cho ngêi ®èi chÊt sÏ cã t¸c dông rÊt lín, gióp hä thËt tho¶i m¸i, kh«ng e ng¹i khi bíc vµo ®èi chÊt. §iÒu tra viªn cÇn dù tÝnh tríc c¸c t×nh huèng thêng x¶y ra trong ®èi chÊt thêng x¶y ra trong ®èi chÊt, ®Æc biÖt lµ nh÷ng t×nh huèng xÊu, khi cã sù t¸c ®éng trë l¹i cña ngêi bÞ ®èi chÊt, ®Ó ngêi ®èi chÊt cã ph¬ng híng kh¾c phôc. Bëi v×, nh÷ng hµnh vi chèng ®èi, lêi lÏ ngôy biÖn cña ®èi tîng, nhÊt lµ cña nh÷ng ®èi tîng lµ téi ph¹m nguy hiÓm, cã kinh nghiÖm sÏ cã t¸c ®éng lín ®Õn ngêi ®èi chÊt lµm cho hä bÞ mÊt b×nh tÜnh, gi¶m ý chÝ trong viÖc v¹ch trÇn kÎ ph¹m téi. Qua ®ã nã còng cho phÐp ®iÒu tra viªn vµ ngêi ®èi chÊt cã thÓ cïng nhau bµn b¹c c¸ch øng xö trong mçi t×nh huèng. ViÖc chñ ®éng lêng tríc nh÷ng khã kh¨n,gióp ngêi ®èi chÊt s½n sµng kh¾c phôc c¸c tr¹ng th¸i t©m lý lo l¾ng, thiÕu b×nh tÜnh hay lo sî tríc sù ®e däa cña ngêi bÞ ®èi chÊt
Ngoµi ra viÖc chuÈn bÞ t©m lý cho ngêi ®èi chÊt cßn bao gåm c¶ viÖc t¸c ®éng t©m lý gi÷ v÷ng lËp trêng, tin tëng vµo chÝnh b¶n th©n hä. B»ng viÖc lÊy lêi khai tríc khi ®èi chÊt, ®iÒu tra viªn cã thÓ cïng víi hä xem xÐt l¹i c¸c chi tiÕt, ph©n tÝch tÝnh logic, sù phï hîp cña c¸c lêi khai. Qua ®ã tËp luyÖn ®Ó cho ngêi ®èi chÊt ®îc quen víi viÖc khai b¸o, kh¾c phôc t©m lý thiÕu tin tëng vµo b¶n th©n. Còng qua ®ã, ®iÒu tra viªn båi dìng cho ngêi ®èi chÊt ph¬ng ph¸p, c¸ch thøc t¸c ®éng tíi ®èi tîng theo c¸c t×nh huèng ®· dù kiÕn, híng dÉn hä biÕt c¸ch tù b¶o vÖ lËp trêng cña m×nh qua viÖc tr×nh bµy lêi khai vµ tù m×nh t¸c ®éng tÝch cùc vµo ngêi cã lêi khai gi¶ dèi.
Thùc tÕ cho thÊy, sù t¸c ®éng t©m lý ®èi víi ngêi ®èi chÊt ®Ó chuÈn bÞ cho hä bíc vµo ®èi chÊt lµ rÊt cÇn thiÕt vµ quan träng. Nã gióp cho thµnh viªn thø hai nµy cã t©m lý v÷ng vµng, s½n sµng bíc vµo ho¹t ®éng ®èi chÊt mét c¸ch tù tin, tÝch cùc kh¾c phôc nh÷ng tr¹ng th¸i t©m lý lo l¾ng thiÕu b×nh tÜnh hay lo sî tríc sù ®e do¹ ngÇm cña ngêi bÞ ®èi chÊt. Nhng bªn c¹nh ®ã, vÉn cßn cã nhiÒu trêng hîp ngêi ®èi chÊt kh«ng cã khÝ thÕ tÊn c«ng téi ph¹m. Cã nhiÒu trêng hîp ngêi ®èi chÊt ë t thÕ lµ cÊp díi, thua kÐm nhiÒu mÆt so víi ngêi ®èi chÊt. v× vËy khi ®èi chÊt nh÷ng ngêi nµy dÔ bÞ ®èi tîng lÊn ¸t, ¸p ®¶o, lµm ¶nh hëng tíi viÖc t¸c ®éng tÊn c«ng, v¹ch mÆt ®èi tîng. Do vËy ®©y lµ mét vÊn ®Ò ®Æt ra cho c¸c ®iÒu tra viªn khi tÝnh to¸n, chuÈn bÞ t©m lý cho ngêi tham gia ®èi chÊt, ®Ó ®èi chÊt ®¹t ®îc hiÖu qu¶ cao.
2.3.4.2. T¸c ®éng t©m lý ®èi víi ngêi bÞ ®èi chÊt cè ý khai b¸o gian dèi
Ngêi bÞ ®èi chÊt trong ®iÒu tra vô ¸n cã thÓ lµ bÞ can, ngêi lµm chøng cã hµnh vi cè ý khai b¸o gian dèi. ViÖc tæ chøc cuéc ®èi chÊt víi ngêi cã lêi khai trung thùc lµ mét ph¬ng ph¸p t¸c ®éng t©m lý ®¸nh m¹nh vµo th¸i ®é ngoan cè cña hä, dÉn d¾t hä ®Õn quyÕt ®Þnh khai b¸o thµnh khÈn h¬n. §Ó t¸c ®éng t©m lý ®Õn ngêi bÞ ®èi chÊt khai b¸o gian dèi, ®iÒu tra viªn ph¶i nghiªn cøu n¾m râ nh©n th©n cña ngêi bÞ ®a ra ®èi chÊt. Cô thÓ ®ã lµ ®Æc ®iÓm vÒ tÝnh c¸ch, thãi quen, c¸ch thøc giao tiÕp ®èi víi mäi ngêi, mèi quan hÖ gia ®×nh, x· héi. §Ó thùc hiÖn ®îc ®iÒu nµy, ®iÒu tra viªn cÇn sö dông nhiÒu ph¬ng ph¸p kh¸c nhau, ®Æc biÖt lµ ph¬ng ph¸p nghiªn cøu tiÓu sö, ®Ó x¸c ®Þnh mèi quan hÖ cña hä víi ngêi s¾p ®îc ®a ra ®èi chÊt nh: Mèi quan hÖ gia ®×nh ruét thÞt, cÊp trªn víi cÊp díi, b¹n bÌ, ®ång ph¹m... T×nh c¶m gi÷a nh÷ng ngêi tham gia nh thÕ nµo: Cã thÓ lµ yªu th¬ng, nÓ phôc, t«n träng, c¨m ghÐt, tin tëng mï qu¸ng hay sî h·i, cã sù lÖ thuéc kh«ng? Trong tæ chøc gi÷a hä cã quan hÖ víi nhau nh thÕ nµo, ai lµ chñ mu, nh÷ng ai cã quan hÖ hä hµng, th©n thuéc. TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu nµy ph¶i ®îc lµm s¸ng tá, sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho ®iÒu tra viªn cã thÓ lËp kÕ ho¹ch ®èi chÊt, dù kiÕn c¸c t×nh huèng x¶y ra ®Ó cã ph¬ng ¸n ®èi phã kÞp thêi. BiÖn ph¸p t¸c ®éng t©m lý ®èi víi ngêi bÞ ®èi chÊt cè ý khai b¸o gi¶ dèi lµ dïng ngêi thø hai vµ nh÷ng th«ng tin cña hä ®Ó t¸c ®éng vµo ngêi bÞ ®èi chÊt. Sù cã mÆt vµ trùc tiÕp tr×nh bµy nh÷ng th«ng tin vÒ sù kiÖn ph¹m téi cña ngêi ®èi chÊt sÏ cã t¸c ®éng m¹nh mÏ ®èi víi ®èi tîng khai man, buéc hä ph¶i thay ®æi th¸i ®é, hµnh vi khai b¸o vµ cuèi cïng ph¶i thõa nhËn sù cung cÊp th«ng tin gi¶ m¹o víi c¬ quan ®iÒu tra. VÝ dô: “Trong vô ¸n TrÇn ThÞ Phè tæ chøc mét ®êng d©y g¸i gäi cao cÊ, chuyªn cung cÊp g¸i m¹i d©m lµ ngêi mÉu, diÔn viªn ®iÖn ¶nh. Sau khi c«ng an thµnh phè Hå ChÝ Minh b¾t ®îc TrÇn ThÞ Phè vµ mét lo¹t c¸c c« g¸i kh¸c trong ®êng d©y, trong ®ã cã diÔn viªn ®iÖn ¶nh YÕn Vi. Nhng khi c¬ quan c«ng an lÊy lêi khai th× c« nµy liªn tôc chèi c·i vÒ hµnh vi cña m×nh. Sau ®ã ®iÒu tra viªn ph¶i tæ chøc ®èi chÊt gi÷a YÕn Vi vµ TrÇn ThÞ Phè, vµ nh÷ng ngêi kh¸c trong ®êng d©y nµy ®· buéc c« ta ph¶i cói ®Çu nhËn téi. [5]. §Ó t¸c ®éng t©m lý ®èi víi nh÷ng ngêi cè t×nh khai b¸o gian dèi, cßn ph¶i ®¶m b¶o yÕu tè bÊt ngê, vµ triÖt ®Ó tËn dông hiÖu øng “Ên tîng cã mÆt”, cïng víi viÖc kÕt hîp víi c¸c ph¬ng ph¸p t¸c ®éng kh¸c, sÏ lµm cho ®èi tîng ph¶i thay ®æi th¸i ®é vµ hµnh vi khai b¸o. HiÖu qu¶ cña cuéc ®èi chÊt phô thuéc rÊt lín vµo tÝnh bÊt ngê. V× vËy, ®iÒu tra viªn ph¶i tÝnh to¸n, tæ chøc cuéc ®èi chÊt sao cho ngêi bÞ ®èi chÊt lu«n ë trong t×nh huèng bÞ ®éng, bÊt lîi cho sù tÝnh to¸n, che giÊu cña ®èi tîng. §iÒu tra viªn cã thÓ sö dông mét sè chiÕn thuËt sau ®Ó t¹o ra tÝnh bÊt ngê: TÝnh to¸n thêi ®iÓm t¹o ra tÝnh bÊt ngê, ®ã lµ lóc t©m lý cña ®èi tîng ®ang hoang mang dao ®éng, kh«ng biÕt g× vÒ cuéc ®èi chÊt. Cïng víi lîi dông t©m lý chñ quan tin r»ng c¬ quan ®iÒu tra cha biÕt vÒ hµnh vi ph¹m téi cña m×nh. Trong t×nh huèng ®ã, viÖc ®Ó cho ngêi ®èi chÊt xuÊt hiÖn sÏ cã t¸c dông rÊt m¹nh mÏ, ®¸nh m¹nh vµo sù ngoan cè cña ®èi tîng. HiÖu øng “Ên tîng cã mÆt” cã t¸c dông t¨ng cêng c¶m xóc ®èi víi ngêi bÞ ®èi chÊt. Bëi v×, ®Æc ®iÓm t©m lý ®Æc trng cña ho¹t ®éng ®èi chÊt lµ ®èi tîng ph¶i khai b¸o tríc mÆt ngêi biÕt râ vÒ sù viÖc ph¹m téi cña b¶n th©n m×nh. §iÒu nµy lµm cho th¸i ®é khai b¸o cña ®èi tîng mang tÝnh chÊt tÝch cùc h¬n. HiÖu øng “Ên tîng cã mÆt” sÏ rÊt cã hiÖu qu¶, nÕu ngêi ®èi chÊt ®îc chuÈn bÞ lü lìng vÒ mÆt t©m lý. Lý lÏ chøng minh cña ngêi ®èi chÊt cµng x¸c ®¸ng, hîp logic th× søc m¹nh t¸c ®éng ®èi víi ngêi bÞ ®èi chÊt cµng cao. TÝnh logic, ®¸ng tin cËy trong lêi khai, ®îc thÓ hiÖn cïng víi th¸i ®é c¬ng quyÕt cña ngêi ®èi chÊt lu«n t¹o ra ¸p lùc ®èi víi ngêi bÞ ®èi chÊt, buéc hä tõ chç lóng tóng, kh«ng lý gi¶i ®îc m©u thuÉn trong lêi khai mµ ®i ®Õn thõa nhËn sù gian dèi cña m×nh.
§Ó t¨ng cêng hiÖu qu¶ cña nh÷ng t¸c ®éng t©m lý tõ phÝa ngêi ®èi chÊt ®Õn ngêi bÞ ®èi chÊt, ®iÒu tra viªn cã thÓ kÕt hîp sö dông nhiÒu ph¬ng ph¸p kh¸c nhau. Sö dông ph¬ng ph¸p ¸m thÞ gi¸n tiÕp, hay tiÕp tôc truyÒn ®¹t th«ng tin nh»m t¹o ra cho ®èi tîng bÞ ®èi chÊt tr¹ng th¸i hoang mang, vµ kh«ng thÓ che giÊu hµnh vi cña m×nh n÷a. §iÒu tra viªn sö dông ph¬ng ph¸p ®Æt vµ thay ®æi vÊn ®Ò t duy, v¹ch trÇn sù phi lý trong lêi khai cña ngêi bÞ ®èi chÊt. Sö dông ph¬ng ph¸p thuyÕt phôc, ®éng viªn ngêi bÞ ®èi chÊt, v¹ch ra cho hä thÊy, kh«ng thÓ cø ngoan cè ®îc m·i, h·y khai b¸o trung thùc. Bëi v×, tríc sù hiÖn diÖn vµ lêi khai cã c¨n cø cña ngêi ®èi chÊt, ngêi bÞ ®èi chÊt thêng lóng tóng, chèi c·i quanh co phñ nhËn, g©y ra sù bÊt æn ®Þnh t©m lý, ®Êu tranh ®éng c¬ t¸i diÔn ë møc ®é cao. Khi ®ã, kÕt hîp víi sù ph©n tÝch, ®éng viªn gãp phÇn vµo qu¸ tr×nh híng dÉn qu¸ tr×nh ®Êu tranh ®éng c¬ ë ngêi bÞ ®èi chÊt gióp hä nhanh chãng quyÕt ®Þnh khai b¸o trung thùc.
Tãm l¹i, t¸c ®éng t©m lý ®ãng vai trß rÊt quan träng trong viÖc kh¾c phôc nh÷ng ®éng c¬ tiªu cùc, kh¬i dËy nh÷ng ®éng c¬ tÝch cùc ë nh÷ng ngêi khai b¸o gian dèi, t¹o ®iÒu kiÖn thèng nhÊt lêi khai, nhanh chãng x¸c ®Þnh c¸c t×nh tiÕt liªn quan ®Õn vô ¸n, x¸c ®Þnh sù thËt kh¸ch quan cña vô ¸n.
2.3.4.3. T¸c ®éng t©m lý ®èi víi ngêi bÞ ®èi chÊt do nhÇm lÉn hoÆc ®¨ quªn c¸c t×nh tiÕt liªn quan ®Õn vô ¸n
§èi chÊt cã thÓ ®îc tiÕn hµnh gi÷a nh÷ng ngêi mµ m©u thuÉn trong lêi khai lµ do sù nhÇm lÉn. Hä ®Òu cã ý thøc khi b¸o thµnh khÈn, nhng do mét sè nguyªn nh©n kh¸c nhau nh sù viÖc ®· qua mét thêi gian dµi nªn bÞ l·ng quªn, hoÆc sù kiÖn cã nhiÒu t×nh tiÕt, bÞ ph©n t¸n chó ý, bÞ xóc ®éng m¹nh, hay do trÝ nhí kÐm... nªn nhÇm lÉn. Trong trêng hîp nµy, nhiÖm vô c¬ b¶n cña ®iÒu tra viªn lµ lµm s¸ng tá vµ läai trõ sù nhÇm lÉn, kh«i phôc trÝ nhí th«ng qua ®èi chÊt. ë ®©y, ngêi thø hai tham gia ®èi chÊt vµ nh÷ng th«ng tin cña hä gi÷ vai trß lµm chç dùa ®Ó ngêi thø nhÊt phôc håi c¸c liªn tëng trong trÝ nhí. §Ó lµm ®îc ®iÒu nµy, ®iÒu tra viªn kh«ng nªn n«n nãng thóc Ðp hay vÆn vÑo hä. Còng kh«ng nªn ®Æt ra yªu cÇu qu¸ cao, môc ®Ých qu¸ chi tiÕt, cô thÓ, mµ chØ cÇn yªu cÇu kh¸i qu¸t, gi¶i quyÕt nh÷ng ®iÓm mÊu chèt trong qu¸ tr×nh tri gi¸c, lÜnh héi cña hä. §iÒu tra viªn ph¶i ®éng viªn, æn ®Þnh tinh thÇn, t¹o ®iÒu kiÖn ®a hä vµo tr¹ng th¸i t©m lý b×nh tÜnh, tho¶i m¸i. MÆt kh¸c, ®iÒu tra viªn còng cÇn cho hä biÕt tríc môc ®Ých cña cuéc ®èi chÊt, tr¸nh sù bÊt ngê, t¹o t©m lý tho¶i m¸i, hng phÊn, tÝch cùc. Cã nh vËy míi gióp hä t duy m¹ch l¹c, nhanh chãng håi tëng l¹i c¸c sù kiÖn ®· quªn.
Nh÷ng ph¬ng ph¸p thêng ®îc sö dông ®Ó t¸c ®éng ®èi víi ngêi bÞ ®èi chÊt khai b¸o do nhÇm lÉn hoÆc quªn lµ: Ph¬ng ph¸p t¸c ®éng t©m lý b»ng gîi nhí, nh»m lµm xuÊt hiÖn l¹i trong ®Çu ãc hä nh÷ng vÊn ®Ò hay t×nh tiÕt cña vô ¸n mµ hä ®· quªn. T¸c ®éng gîi nhí nh»m ®a hä trë l¹i t×nh huèng hä ®· tri gi¸c, lÜnh héi sù viÖc ph¹m téi. §ã lµ nh÷ng t¸c ®éng cÇn thiÕt gióp ngêi bÞ ®èi chÊt liªn hÖ, kh«i phôc l¹i h×nh ¶nh vÒ c¸c chi tiÕt, c¸c sù viÖc ®· bÞ che khuÊt. Nh÷ng th«ng tin ®îc dïng ®Ó t¸c ®éng gîi nhí víi ngêi bÞ ®èi chÊt bao gåm lêi nãi, ch÷ viÕt, h×nh ¶nh, ®å vËt, con ngêi... §©y chÝnh lµ nh÷ng ®iÓm tùa ®Ó ®iÒu tra viªn gîi ra, ®Ó ngêi bÞ ®èi chÊt dùa vµo ®ã kh«i phôc l¹i trÝ nhí cña m×nh. Theo I.U.V Chuphar«pxki th× “ Nh÷ng t¸c ®éng t©m lý ph¶i lµm sao cã thÓ kÝch thÝch sù hng phÊn ho¹t ®éng t©m lý cña c¸c ®èi tîng vµ ®¶m b¶o tÝnh chÊt ®Çy ®ñ, ®óng ®¾n cña viÖc t¸i t¹o c¸c sù kiÖn mµ c¬ quan ®iÒu tra ®ang quan t©m.” [20, tr.107]. Ngoµi ra ®iÒu tra viªn còng cã thÓ sö dông ph¬ng ph¸p thuyÕt phôc nh»m t¹o ®iÒu kiÖn cho nh÷ng ngêi bÞ ®èi chÊt b×nh tÜnh, yªn t©m khi khai b¸o tríc ®iÒu tra viªn, sau ®ã ¸p dông ph¬ng ph¸p gîi gióp ngêi bÞ ®èi chÊt nhí l¹i ®îc tèt nhÊt. Cã thÓ sö dông c¸c quy luËt vÒ mèi liªn tëng nh: Quy luËt liªn tëng gièng nhau vÒ néi dung vµ h×nh thøc. Qua viÖc ®a ra nh÷ng sù vËt, hiÖn tîng, c¸c t×nh tiÕt mµ ®èi tîng bÞ quªn, sÏ gióp hä nhí l¹i ®îc chóng. Quy luËt liªn tëng gÇn nhau vÒ kh«ng gian thêi gian. C¸c t×nh tiÕt vÒ sù viÖc ®îc ®èi tîng ghi nhËn trong mét kh«ng gian, thêi gian nhÊt ®Þnh. Do ®ã, khi gîi ra bèi c¶nh gÇn víi bèi c¶nh x¶y ra sù viÖc, sÏ lµm cho hä nhí ra c¸c t×nh tiÕt cña sù viÖc trong kh«ng gian vµ thêi gian ®ã. Quy luËt liªn tëng tr¸i ngîc nhau. §iÒu tra viªn x¸c ®Þnh vÊn ®Ò mµ ®èi tîng bÞ quªn, råi gîi ra nhòng vÊn ®Ò t¬ng ph¶n víi chóng. Do cã sù liªn hÖ tr¸i ngîc nhau gi÷a c¸c sù viÖc hiÖn tîng mµ hä nhí l¹i ®îc nh÷ng ®iÒu ®· quªn. Quy luËt liªn tëng nh©n qu¶. Khi mét sù viÖc, mét t×nh tiÕt ®îc nhí l¹i, do viÖc nh¾c tíi nh÷ng vÊn dÒ cã quan hÖ nh hËu qu¶ cña nã, vµ ngîc l¹i, ®îc gäi lµ sù nhí l¹i theo mèi liªn tëng nh©n qu¶.
Nh÷ng ®iÒu cÇn lu ý khi tiÕn hµnh lo¹i ®èi chÊt nµy lµ: Kh«ng nªn sö dông c¸c ph¬ng ph¸p t¸c ®éng t©m lý m¹nh nh truyÒn ®¹t th«ng tin, hay ¸m thÞ gi¸n tiÕp bëi chóng cã thÓ g©y ra nh÷ng thay ®æi t©m lý bÊt lîi cho viÖc nhí l¹i cña hä. §iÒu tra viªn nªn cã t¸c ®éng tÝch cùc, gîi ý dÉn d¾t sù t¬ng t¸c t©m lý cña hai bªn, nhng kh«ng nªn t¸c ®éng theo kiÓu chØ dÉn mím cung. CÇn chó ý kh¸c phôc hiÖn tîng t©m lý hoang mang, c¨ng th¼ng, n«n nãng, v× nã sÏ c¶n trë qu¸ tr×nh t duy, nhí l¹i c¸c t×nh tiÕt cña vô ¸n.
2.3.4.4. T¸c ®éng t©m lý ®èi víi bÞ can khi bÞ can yªu cÇu ®èi chÊt
BÞ can lu«n muèn dïng ngêi thø hai nh mét ph¬ng tiÖn ®Ó chøng minh hoÆc ®Ó tù vÖ. V× vËy, bÞ can lu«n cã sù chñ ®éng vÒ t©m lý, ®· cã chuÈn bÞ tríc c¸c kh¶ n¨ng t¸c ®éng ®Õn ngêi mµ hä yªu cÇu ®îc ®èi chÊt. cã thÓ x¶y ra hai kh¶ n¨ng: bÞ can muèn chøng minh sù thµnh thËt, sù ®óng ®¾n trong lêi khai cña m×nh hoÆc bÞ can muèn th«ng qua ngêi ®èi chÊt (cã thÓ lµ ngêi lµm chøng hay bi can kh¸c) ®Ó t¸c ®éng vµo hä nh»m ®e do¹, thuyÕt phôc hay tho¶ thuËn víi hä ®Ó nh÷ng ngêi nµy kh«ng d¸m khai b¸o, tè gi¸c, thËm chÝ cßn thay ®æi lêi khai ban ®Çu, hoÆc khai theo híng cã lîi cho hä. §iÒu nµy ®îc thÓ hiÖn qua viÖc: BÞ can kh«ng x¸c nhËn cã quen biÕt, cã quan hÖ víi ngêi ®èi chÊt, chèi c·i, phñ nhËn lêi khai cña ngêi ®èi chÊt. Sö dông uy tÝn, ¶nh hëng cña m×nh ®Ó ®e do¹. HoÆc cã thÓ bÞ can b»ng th¸i ®é cö chØ ngÇm ®e do¹, khèng chÕ hay b¸o hiÖu th«ng cung ®Ó ngêi ®èi chÊt t×m c¸ch thay ®æi lêi khai... §ång thêi cßn cã thÓ thö th¸ch sù hiÓu biÕt cña c¬ quan ®iÒu tra tin r»ng c¬ quan ®iÒu tra cha biÕt vÒ hµnh vi ph¹m téi cña chóng. §iÒu tra viªn ph¶i nghiªn cøu x¸c ®Þnh t×nh huèng nµy thuéc kh¶ n¨ng nµo. Tõ ®ã sÏ cã c¸c ph¬ng ph¸p t¸c ®éng thÝch hîp. NÕu nh trong ®èi chÊt nh»m v¹ch trÇn tÝnh gian dèi, ngoan cè cña ®èi tîng khai man, yÕu tè bÊt ngê ®îc coi lµ yÕu tè ®¶m b¶o sù thµnh c«ng cña ®èi chÊt, th× ë trêng hîp ®èi chÊt theo yªu cÇu cña bÞ can, tÝnh bÊt ngê kh«ng cßn gi¸ trÞ lµ yÕu tè ®¶m b¶o sù thµnh c«ng cña t¸c ®éng t©m lý ®Õn hä n÷a. BÞ can hiÓu ®îc r»ng ®èi chÊt lóc nµy cã ý nghÜa rÊt quan träng, hä cÇn ph¶i chuÈn bÞ kü cµng vÒ t©m lý vµ ph¬ng ph¸p t¸c ®éng ®èi víi c¶ ®iÒu tra viªn vµ ngêi ®èi chÊt. §Æc ®iÓm nµy gióp cho ®iÒu tra viªn cã thÓ x¸c ®Þnh c¸c ph¬ng ph¸p vµ chiÕn thuËt t¸c ®éng t©m lý cho phï hîp. Môc ®Ých cña viÖc t¸c ®éng t©m lý trong trêng hîp nµy lµ nh»m x¸c ®Þnh lêi khai cña bÞ can hoÆc ý ®å cña thùc hä khi yªu cÇu ®îc ®èi chÊt vµ còng th«ng qua ®ã t¸c ®éng trë l¹i ®Ó ph¸ vì ý ®å gian dèi cña bÞ can (nÕu cã). V× vËy néi dung t¸c ®éng t©m lý ®Õn bÞ can trong trêng hîp nµy gåm c¸c vÊn ®Ò sau.
§iÒu tra viªn ph¶i cã sù t¸c ®éng chuÈn bÞ t©m thÕ cho ngêi ®èi chÊt. Dù kiÕn tríc c¸c t×nh huèng, ®Æc biÖt lµ c¸c t×nh huèng g©y bÊt lîi cã thÓ x¶y ra. V¹ch s½n cho hä nh÷ng ph¬ng ¸n ®èi phã. §iÒu tra viªn vµ ngêi ®èi chÊt cã thÓ cïng nhau bµn b¹c c¸ch øng xö trong mçi t×nh huèng. ViÖc t¸c ®éng t©m lý nh»m gióp ®Ó ngêi ®èi chÊt lêng tríc nh÷ng khã kh¨n, gióp hä cã mét tr¹ng th¸i t©m lý tù tin tÝch cùc, kh«ng bÞ lo sî tríc sù ®e do¹ cña bÞ can. Trong nhiÒu nhiÒu trêng hîp, viÖc chuÈn bÞ t©m lý cho ngêi ®èi chÊt cßn bao gåm viÖc gióp ngêi ®èi chÊt cñng cè lËp trêng, tin tëng vµo chÝnh b¶n th©n hä. B»ng viÖc lÊy lêi khai tríc khi ®èi chÊt, ®iÒu tra viªn cã thÓ cïng hä xem xÐt c¸c chi tiÕt, ph©n tÝch tÝnh logic, sù phï hîp cña toµn bé lêi khai... Qua ®ã ®Ó cho ngêi ®èi chÊt quen víi viÖc khai b¸o, tè gi¸c téi ph¹m, kh¾c phôc t©m lý e ng¹i khi tiÕp xóc víi ®èi tîng. Còng qua ®ã, ®iÒu tra viªn båi dìng cho ngêi ®èi chÊt ph¬ng ph¸p c¸ch thøc t¸c ®éng tíi ®èi tîng theo c¸c t×nh huèng ®· dù kiÕn, híng dÉn cho hä biÕt c¸ch tù b¶o vÖ lËp trêng cña m×nh.
Trong qu¸ tr×nh ®èi chÊt, ®iÒu tra viªn ph¶i tÝch cùc quan s¸t ph¸t hiÖn nh÷ng hµnh vi mµ bÞ can nh»m ¸p ®¶o ngêi ®èi chÊt, ®Ó cã c¸c biÖn ph¸p t¸c ®éng thÝch hîp. Ng¨n chÆn kÞp thêi nh÷ng t¸c ®éng t©m lý tiªu cùc cña bÞ can ®èi víi ngêi ®èi chÊt (®e däa,mua chuéc,dô dç...). TÝch cùc can thiÖp dÉn d¾t, ®iÒu khiÓn qu¸ tr×nh ®èi chÊt ®Ó ®¹t ®îc môc ®Ých, kh«ng ®Ó bÞ can chñ ®éng dÉn d¾t theo ý cña hä, lµm cho bÞ can kh«ng ®¹t ®îc ý ®å cña m×nh.
Nh vËy cã thÓ thÊy ®èi chÊt lµ ho¹t ®éng giao tiÕp nhiÒu chiÒu hÕt søc phøc t¹p. V× vËy t¸c ®éng t©m lý lµ kh«ng thÓ thiÕu trong ho¹t ®éng ®èi chÊt. Tuy nhiªn, ®Ó sö dông t¸c ®éng t©m lý ®¹t hiÖu qu¶ cao, ®iÒu tra viªn ph¶i ®¸nh gi¸ vÒ møc ®é thiÕt thùc cña t¸c ®éng t©m lý ®èi víi tõng lo¹i ngêi kh¸c nhau trong qu¸ tr×nh ®èi chÊt. Bªn c¹nh ®ã ®iÒu tra viªn còng lu«n ph¶i cã ý thøc trong viÖc nghiªn cøu n¾m v÷ng t©m lý ®èi tîng. Trªn c¬ së ®ã cã c¸c ph¬ng ph¸p vµ chiÕn thuËt t¸c ®éng kh¸c nhau phï hîp víi tõng ®èi tîng.Vai trß cña ®iÒu tra viªn trong ho¹t ®éng nµy lµ rÊt quan träng. §iÒu tra viªn ph¶i n¾m b¾t ®îc toµn bé diÔn biÕn cña qu¸ tr×nh t¸c ®éng t©m lý trong ®èi chÊt, nh¹y c¶m n¾m b¾t ph¶n øng cña tõng ngêi tríc mäi t¸c ®éng, sö dông linh ho¹t, ®ång bé c¸c ph¬ng ph¸p t¸c ®éng t©m lý. Tõ ®ã lµm lo¹i bá m©u thuÉn trong lêi khai, x¸c ®Þnh sù thËt, thay ®æi th¸i ®é khai b¸o cña ngêi bÞ ®èi chÊt ,lo¹i bá m©u thuÉn trong lêi khai.
Ch¬ng iii
Thùc tr¹ng vµ mét sè biÖn ph¸p kiÕn nghÞ
nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng ®èi chÊt
3.1. Thùc tr¹ng cña viÖc sö dông ho¹t ®éng ®èi chÊt trong ®iÒu tra vô ¸n h×nh sù
Ho¹t ®éng ®èi chÊt lµ mét trong nh÷ng ho¹t ®éng ®iÒu tra mang l¹i hiÖu qu¶ cao, nhng trªn thùc tÕ ho¹t ®éng nµy vÉn cßn tån ®äng nhiÒu vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt.
3.1.1. NhËn thøc cña ®iÒu tra viªn víi tÇm quan träng cña ho¹t ®éng ®èi chÊt
ViÖc nghiªn cøu t©m lý ngêi tham gia ®èi chÊt cã ý nghÜa rÊt quan träng ®èi víi sù thµnh c«ng cña ®èi chÊt. Nã lµ c¬ së ®Ó kh¼ng ®Þnh tÝnh ®óng ®¾n cña nh÷ng t¸c ®éng ®ang thùc hiÖn, t¨ng cêng, gi¶m bít hay thay ®æi c¸c ph¬ng ph¸p t¸c ®éng. Tuy nhiªn, nhËn thøc cña ®iÒu tra viªn vÒ vai trß cña ®èi chÊt cßn cha ®Çy ®ñ. §iÒu nµy thÓ hiÖn ë chç, hä vÉn cßn xem nhÑ viÖc chuÈn bÞ cho ®èi chÊt. Trªn thùc tÕ, míi chØ cã “57,5% ®iÒu tra viªn thêng xuyªn nghiªn cøu t©m lý ngêi tham gia ®èi chÊt. Tû lÖ ®iÒu tra viªn thêng xuyªn nghiªn cøu t©m lý cña ngêi tham gia ®èi chÊt cßn thÊp” [1, tr.243]. Còng theo kÕt qu¶ nghiªn cøu th× còng chØ cã “26,3% ®iÒu tra viªn thØnh tho¶ng vµ 10,4% thêng bá qua viÖc nghiªn cøu t©m lý ngêi tham gia ®èi chÊt” [1, tr.244]. Do vËy, tû lÖ ®iÒu tra viªn hiÓu biÕt vÒ t¸c ®éng t©m lý trong ®èi chÊt t¬ng ®èi thÊp, theo kÕt qu¶ ®iÒu tra chØ cã “26% ®iÒu tra viªn cã sù hiÓu biÕt vÒ t¸c ®éng t©m lý ®èi víi ngêi ®èi chÊt” [1, tr.223].
NhiÒu trêng hîp, ®èi chÊt vÉn mang tÝnh h×nh thøc, ®¹i kh¸i qua loa, chØ cho ®ñ thñ tôc. §iÒu nµy biÓu hiÖn ë viÖc ®iÒu tra viªn kh«ng nghiªn cøu nh©n th©n, kh«ng n¾m b¾t c¸c ®Æc ®iÓm t©m lý cña tõng ngêi tham gia ®èi chÊt. Hä cho r»ng khi ngêi bÞ ®èi chÊt ngoan cè, nhng c¬ quan ®iÒu tra ®· cã ®Çy ®ñ chøng cø th× vÉn cã thÓ buéc téi vµ ®a ra xÐt xö ®îc. Khi Êy kh«ng cÇn thiÕt ph¶i ®èi chÊt, hoÆc tæ chøc ®èi chÊt chØ lµ ®Ó “lÊp chç trèng”. VÝ dô: Qua viÖc quan s¸t mét cuéc ®èi chÊt ë tr¹i t¹m giam c«ng an tØnh Nam §Þnh vµo håi 8h ngµy 26-1-2007 gi÷a Ph¹m V¨n §¹t vµ Vò V¨n Tµi. T«i nhËn thÊy ®iÒu tra viªn khi tiÕn hµnh hái anh §¹t vµ anh Tµi kh«ng thêng xuyªn cã sù t¸c ®éng t©m lý, mµ chØ lµ nh÷ng c©u hái ®¬n gi¶n cã tÝnh chÊt kÓ lÓ. §iÒu tra viªn hái anh §¹t vÕt th¬ng ë tay tr¸i cña anh cã ph¶i do anh Tµi t¹o nªn kh«ng, anh §¹t tr¶ lêi lµ do vî anh Tµi chÐm. §iÒu tra viªn l¹i hái anh Tµi ®óng thÕ kh«ng, anh Tµi tr¶ lêi lµ do anh ta chÐm kh«ng ph¶i vî m×nh. Cø tiÕp tôc hái nhng c¶ hai ®Òu kh«ng nhËn m×nh lµ ngêi khai sai. Sù viÖc cuèi cïng vÉn kh«ng ®îc lµm s¸ng tá.
Mét vÊn ®Ò còng rÊt quan träng, ¶nh hëng ®Õn kÕt qu¶ cña ho¹t ®éng ®èi chÊt, ®ã lµ viÖc tæ chøc ®iÒu khiÓn ngêi ®èi chÊt, ®Ó t¸c ®éng t©m lý tíi nguêi bÞ ®èi chÊt, nhng vÊn ®Ò nµy l¹i kh«ng ®îc ®iÒu tra viªn quan t©m khai th¸c. C¸c ®iÒu tra viªn vÉn cha thÊy ®îc tÇm quan träng cña viÖc båi dìng cho ngêi ®èi chÊt biÕt c¸ch t¸c ®éng t©m lý ®èi víi ngêi bÞ ®èi chÊt khi hä ngoan cè. Trong c¸c cuéc ®èi chÊt, viÖc chuÈn bÞ t©m thÕ chñ ®éng cho ngêi ®èi chÊt cßn Ýt ®îc quan t©m. Theo kÕt qu¶ ®iÒu tra “Míi chØ cã 41,2% ®iÒu tra viªn thùc hiÖn c«ng viÖc quan träng nµy” [1, tr.247].
3.3.2. ViÖc sö dông c¸c ph¬ng ph¸p t¸c ®éng t©m lý
Môc ®Ých t¸c ®éng t©m lý ®èi víi ngêi tham gia ®èi chÊt lµ gi¶i quyÕt m©u thuÉn trong lêi khai cña hä, x¸c ®Þnh sù thËt kh¸c quan cña vô ¸n. Môc ®Ých nµy muèn ®¹t ®îc kÕt qu¶, ph¶i ®îc thùc hiÖn qua mét hÖ thèng c¸c ph¬ng ph¸p t¸c ®éng thÝch hîp. A.V. §ulèp ®· nhÊn m¹nh r»ng: “Môc ®Ých t¸c ®éng t©m lý ®èi víi tõng ngêi tham gia tè tông rÊt cÇn thiÕt ph¶i ®îc tu©n theo vµ c©n nh¾c trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c ph¬ng ph¸p t¸c ®éng t©m lý...” [2, tr.33]. Ngêi bÞ ®èi chÊt khai b¸o gian dèi, ngoan cè kh«ng nhËn téi sÏ kh«ng khai b¸o thµnh khÈn nÕu ®iÒu tra viªn kh«ng cã nh÷ng chiÕn thuËt t¸c ®éng hîp lý. MÆt kh¸c cã nh÷ng trêng hîp ngêi bÞ ®èi chÊt do quªn hoÆc nhÇm lÉn mét sè c¸c t×nh tiÕt cña vô ¸n, th× hä kh«ng thÓ nhí l¹i chÝnh x¸c ®îc nÕu ®iÒu tra viªn kh«ng cã nh÷ng biÖn ph¸p t¸c ®éng phï hîp. Tuy nhiªn, ®iÒu tra viªn vÉn cßn cha nhËn thøc ®Çy ®ñ vÒ vai trß cña t¸c ®éng t©m lý ®èi víi ngêi ®èi chÊt. Thùc tÕ chØ cã “ChØ cã 26% ®iÒu tra viªn quan t©m tíi viÖc sö dông t¸c ®éng ®èi víi ngêi tham gia ®èi chÊt” [1, tr.244]. Nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng trªn tríc hÕt lµ do ®iÒu tra viªn cha hiÓu vÒ c¸c ph¬ng ph¸p t¸c ®éng t©m lý mét c¸ch khoa häc, ®Çy ®ñ. NhiÒu ®iÒu tra viªn cho r»ng t¸c ®éng t©m lý lµ nh÷ng chiÕn thuËt ®¬n lÎ, chØ cÇn sö dông víi nh÷ng bÞ can ngoan cè hoÆc gian dèi.
Trªn thùc tÕ, cã trêng hîp viÖc sö dông c¸c ph¬ng ph¸p t¸c ®éng t©m lý ngêi tham gia ®èi chÊt kh«ng ®¹t ®îc hiÖu qu¶ mong muèn, tr¸i l¹i, cßn lµm cho ®èi tîng ngoan cè, l× lîm h¬n. Nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng trªn lµ do ®iÒu tra viªn cha thùc sù quan t©m nghiªn cøu ¸p dông c¸c ph¬ng ph¸p t¸c ®éng t©m lý ®Ó hiÓu vÒ c¸c ph¬ng ph¸p mét c¸ch khoa häc vµ ®Çy ®ñ. L.V. Petrenco ®· nhËn xÐt r»ng: “T¸c ®éng t©m lý lµ mét qu¸ tr×nh diÔn ra l©u dµi, ®ång bé chø kh«ng ph¶i lµ nh÷ng t¸c ®éng ®¬n lÎ, tù ph¸t nh»m dÇn dÇn thay ®æi nhËn thøc, quan ®iÓm… cña ngêi bÞ t¸c ®éng”[19, tr.19]. ViÖc sö dông cßn dËp khu«n, m¸y mãc, thiÕu tÝnh linh ho¹t, s¸ng t¹o do cha hiÓu ®îc b¶n chÊt, c¸ch ¸p dông cña tõng ph¬ng ph¸p. Do vËy ®· kh«ng ph¸t huy ®îc c¸c u ®iÓm cña tõng ph¬ng ph¸p, hiÖu qu¶ t¸c ®éng kh«ng cao. MÆt kh¸c, còng do cha cã sù hiÓu biÕt ®Çy ®ñ vµ cã hÖ thèng vÒ t¸c ®éng t©m lý, nªn trong thùc tÕ nhiÒu trêng hîp viÖc ¸p dông c¸c ph¬ng ph¸p t¸c ®éng t©m lý ®èi víi ngêi tham gia ®èi chÊt cßn mang tÝnh tù ph¸t, vµ kh«ng theo mét quy tr×nh chung thèng nhÊt, kh«ng ®ång bé. §©y còng lµ nguyªn nh©n h¹n chÕ ®Õn kÕt qu¶ chung cña toµn bé qu¸ tr×nh ®iÒu tra.
3.3.3. Tr×nh ®é cña ®iÒu tra viªn cßn yÕu kÐm.
§iÒu tra viªn lµ ngêi ®¹i diÖn cho c¬ quan ph¸p luËt cã quyÒn sö dông c¸c biÖn ph¸p cÇn thiÕt ®Ó t¸c ®éng t©m lý khi ®èi chÊt, gi÷ vai trß trùc tiÕp ®iÒu khiÓn cuéc ®èi chÊt. V× vËy cã thÓ nãi thµnh c«ng hay thÊt b¹i trong qu¸ tr×nh t¸c ®éng t©m lý trong khi thùc hiÖn ®èi chÊt phô thuéc nhiÒu vµo tr×nh ®é, n¨ng lùc, kinh nghiÖm, sù hiÓu biÕt vµ khÐo lÐo sö dông c¸c ph¬ng ph¸p t¸c ®éng t©m lý cña ®iÒu tra viªn. Nhng trong thùc tiÔn ®iÒu tra vÉn cßn mét sè ®iÒu tra viªn cã tr×nh ®é chuyªn m«n cßn yÕu kÐm, nh÷ng hiÓu biÕt vÒ khÝa c¹nh t©m lý cßn h¹n chÕ, cha sö dông mét c¸ch linh ho¹t vµ ®ång bé c¸c ph¬ng ph¸p t¸c ®éng. Theo b¸o c¸o tãm t¾t ®Ò tµi khoa häc vÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña c¬ quan ®iÒu tra, côc chÝnh trÞ tæng côc c¶nh s¸t cho thÊy “Sè ®iÒu tra viªn th¹o viÖc chØ chiÕm 30 – 40%, cã n¬i chØ chiÕm 20%, vµ 41,5% ®iÒu tra viªn cã tr×nh ®é ®¹i häc vµ cao ®¼ng, 47% cã tr×nh ®é trung häc, cßn 11% lµ tr×nh ®é ®¹i häc s¬ häc hoÆc cha qua ®µo t¹o c¬ b¶n” [8, tr.7]. Thùc tr¹ng ®ã g©y ¶nh hëng rÊt lín ®Õn qu¸ tr×nh ®èi chÊt, lµm cho ho¹t ®éng nµy kh«ng ®¹t ®îc hiÖu qu¶.
Trong bèi c¶nh cuéc ®èi chÊt, ®iÒu tra viªn cïng mét lóc ph¶i thu nhËn mét lîng th«ng tin lín tõ hai ngêi tham gia ®èi chÊt, võa ph¶i tiÕn hµnh ph©n tÝch ®¸nh gi¸ nh÷ng th«ng tin ®ã ph¶i quan s¸t, ®¸nh gi¸ th¸i ®é cña hä ®Ó lùa chän, ®iÒu chØnh c¸c ph¬ng ph¸p t¸c ®éng t©m lý... nªn ®iÒu tra viªn lu«n ë tr¹ng th¸i t©m lý c¨ng th¼ng.
B¶n chÊt cña ho¹t ®éng ®èi chÊt lµ ho¹t ®éng t duy cã tÝnh s¸ng t¹o. Do ®ã bÊt cø ®iÒu kiÖn nµo, hoµn c¶nh nµo, sù vi ph¹m vÒ quyÒn vµ nghÜa vô cña ®iÒu tra viªn trong khi tiÕn hµnh ®èi chÊt lµ thÓ hiÖn sù bÊt lùc, sù non kÐm vÒ tr×nh ®é nghiÖp vô cña ®iÒu tra viªn tríc nh÷ng ngêi tham gia ®èi chÊt. Víi chÊt lîng ®iÒu tra viªn nh vËy, viÖc vi ph¹m ph¸p luËt nh véi vµng buéc téi khi cha cã ®ñ chøng cø trong ®èi chÊt lµ chuyÖn hoµn toµn cã thÓ x¶y ra. Trong thùc tÕ vÉn cßn tån t¹i nhiÒu vô ¸n thÓ hiÖn tr×nh ®é non kÐm cña ®iÒu tra viªn khi tiÕn hµnh ®iÒu tra. Ch¼ng h¹n: “Vô ¸n D¬ng ThÞ Nga, tõ lêi tè c¸o vu v¬ mµ mét ngêi ®i kh¸m bÖnh ®Õn bÞ b¾t tï. Mét trong nh÷ng c¸i sai cña c«ng an quËn Hoµn KiÕm (HµNéi) lµ kh«ng trùc tiÕp x¸c minh,còng nh sù vËn dông “tiÓu x¶o” t©m lý mét c¸ch v« c¨n cø. Khi bµ Nga nhËn tr¶ cho bµ Lª 200.000 ®ång th× ®iÒu tra viªn quy chôp: ChØ cã ngêi cã téi míi chÞu båi thêng... [9, tr.12]. Khi ngêi bÞ ®èi chÊt ngoan cè, gan lú kh«ng chÞu khai b¸o thµnh khÈn,thay v× sö dông c¸c biÖn ph¸p, chiÕn thuËt t¸c ®éng thÝch hîp ®iÒu tra viªn ®· n«n nãng, kh«ng kiÒm chÕ ®îc b¶n th©n vµ buéc téi hä, hoÆc lµm cho nh÷ng ngêi bÞ ®èi chÊt cµng gan l× h¬n hoÆc quªn c¸c t×nh tiÕt vµ bÞ r¬i vµo tr¹ng th¸i t©m lý “cuèng” vµ kh«ng thÓ nhí ®îc chÝnh x¸c nh÷ng t×nh tiÕt ®ã.
3.3.4. Tr¸ch nhiÖm nghÒ nghiÖp ë nhiÒu ®iÒu tra viªn cha cao
§èi víi ®iÒu tra viªn, nh÷ng phÈm chÊt ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp quan träng nhÊt lµ trung thùc, t«n träng sù thËt kh¸ch quan, nh©n ¸i, dòng c¶m, b¶o vÖ lÏ ph¶i, sù c«ng b»ng. Nhng trªn thùc tÕ, cã nhiÒu ®iÒu tra viªn vÉn vi ph¹m ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp. Ch¼ng h¹n nh ®iÒu tra viªn cè ý ®a ra nh÷ng th«ng tin biÕt râ lµ bÞa ®Æt, kh«ng chÝnh x¸c nh»m lõa g¹t ngêi bÞ thÈm vÊn, khiÕn hä khai theo ý muèn chñ quan cña ®iÒu tra viªn. Cã trêng hîp ®iÒu tra viªn b»ng hµnh ®éng cô thÓ g©y tæn h¹i hay ®e do¹ g©y tæn h¹i, nh÷ng gi¸ trÞ mµ ®¬ng sù tr©n träng, nh: Cã th¸i ®é coi thêng, kh«ng t«n träng nh©n c¸ch ngêi bÞ ®èi chÊt hoÆc t¹o ra t×nh huèng ®Æt t«n gi¸o, tÝn ngìng, søc khoÎ cña ngêi bÞ ®èi chÊt hoÆc nh©n th©n cña hä tríc kh¶ n¨ng bÞ xóc ph¹m, g©y tæn h¹i nÕu hä kh«ng lµm theo yªu cÇu cña ®iÒu tra viªn. Nh÷ng ®iÒu nµy cã t¸c ®éng tiªu cùc ®Õn nh÷ng ngêi tham gia ®èi chÊt, lµm cho ho¹t ®éng ®èi chÊt kh«ng ®¹t ®îc hiÖu qu¶.
3.2. KiÕn nghÞ
Qua viÖc ph©n tÝch vai trß vµ thùc tr¹ng cña ho¹t ®éng ®èi chÊt trong ho¹t ®éng ®iÒu tra vô ¸n h×nh sù, chóng t«i thÊy ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng ®èi chÊt cÇn thùc hiÖn mét sè vÊn ®Ò sau.
Thø nhÊt: CÇn n©ng cao nhËn thøc, tr×nh ®é chuyªn m«n nghiÖp vô, båi dìng kiÕn thøc t©m lý, vµ båi dìng vÒ mÆt ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp cho ®iÒu tra viªn.
Nh÷ng ngêi bÞ ®èi chÊt tríc hÕt lµ con ngêi – lµ chñ thÓ t©m lý n¾m gi÷ c¸c th«ng tin mµ ®iÒu tra viªn cÇn khai th¸c. ViÖc hä cã cung cÊp nh÷ng th«ng tin ®ã hay kh«ng, phô thuéc nhiÒu vµo hä. ChØ khi ®iÒu tra viªn cã tr×nh ®é chuyªn m«n nghiÖp vô, cã kiÕn thøc vÒ t©m lý häc… míi cã thÓ lµm cho ngêi bÞ ®èi chÊt khai b¸o ®óng sù thËt. §Ó lµm ®îc ®iÒu nµy, ph¶i chó träng ph¸t triÓn ë ®iÒu tra viªn nh÷ng mÆt sau.
VÒ nhËn thøc vµ tr×nh ®é chuyªn m«n nghiÖp vô cña ®iÒu tra viªn: CÇn ph¶i n©ng cao h¬n n÷a tr×nh ®é chuyªn m«n nghiÖp vô cña ®iÒu tra viªn nh»m ®¸p øng c¸c tiªu chÝ cña ph¸p lÖnh tæ chøc ®iÒu tra h×nh sù “§iÒu tra viªn cÇn cã kiÕn thøc ph¸p luËt cÇn thiÕt vµ kh¶ n¨ng thùc hiÖn nhiÖm vô ®iÒu tra” [23].
§Ó lµm ®îc ®iÒu ®ã cÇn cã sù chuÈn hãa vÒ tr×nh ®é chuyªn m«n nghiÖp vô cho ®iÒu tra viªn cÇn: Quy ®Þnh ®iÒu tra viªn ph¶i cã b»ng ®¹i häc chÝnh quy vÒ ngµnh c«ng an. Tæ chøc giao lu víi c¸c ®¬n vÞ kh¸c ®Ó häc hái kinh nghiÖm, n©ng cao tr×nh ®é. T¨ng cêng c¸c buæi héi th¶o, trao ®æi kinh nghiÖm trong lùc lîng c«ng an. CÇn ph¶i cã sù giao lu, trao ®æi nghiÖp vô víi c¸c níc b¹n. Ch¼ng h¹n nh, tæ chøc héi th¶o, tham quan häc hái ®Ó tiÕp thu c¸c kinh nghiªm cña c¸c níc tiªn tiÕn trong lÜnh vùc ®iÒu tra h×nh sù
MÆt kh¸c còng cÇn hÕt søc coi träng viÖc tËp huÊn, båi dìng cho ®iÒu tra viªn theo c¸c chuyªn ®Ò kh¸c nhau trong ho¹t ®éng ®iÒu tra. Th«ng qua c¸c líp båi dìng chuyªn ®Ò nh vËy, c¸c c¸n bé ®iÒu tra sÏ cã c¬ héi nhËn thøc ®Çy ®ñ h¬n vÒ vÞ trÝ, vai trß cña ho¹t ®éng ®iÒu tra h×nh sù, ®Æc biÖt cña ho¹t ®éng ®èi chÊt.
VÒ ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp: C¸c phÈm chÊt vÒ ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp cña ®iÒu tra viªn ®ãng vai trß ®Æc biÖt quan träng trong ho¹t ®éng ®iÒu tra nãi chung, vµ ho¹t ®éng ®èi chÊt nãi riªng. V× vËy, ®iÒu tra viªn cÇn ph¶i cã nh÷ng phÈm chÊt ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp ®· ®îc cô thÓ hãa trong ph¸p lÖnh tæ chøc ®iÒu tra h×nh sù “§iÒu tra viªn cÇn ph¶i cã phÈm chÊt chÝnh trÞ, ®¹o ®øc tèt, trung thùc, kh¸ch quan”. Trong c¸c trêng ®¹i häc hiÖn nay, viÖc h×nh thµnh ë ®iÒu tra viªn nh÷ng phÈm chÊt ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp vÉn cha ®îc chó träng. Thùc tr¹ng nµy lµm cho nhiÒu ®iÒu tra viªn cha cã ý thøc vÒ ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp cña hä. Khi hái cung bÞ can, ngêi lµm chøng, ngêi bÞ h¹i, hä hay cã th¸i ®é Ðp cung, mím cung, miÔn sao cho hoµn tÊt hå s¬. ViÖc ®èi chÊt còng chØ lµ cho ®ñ thñ tôc. V× vËy, ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy chóng t«i cã mét sè kiÕn nghÞ sau:
PhÈm chÊt ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp ph¶i trë thµnh mét tiªu chÝ vÒ ®µo t¹o. Cã c¸c m«n häc chÝnh thøc ®Ó rÌn luyÖn vµ n©ng cao nh÷ng phÈm chÊt ®¹o ®øc cña ®iÒu tra viªn. Trong qu¸ tr×nh ®µo t¹o ph¶i thêng xuyªn cã sù kiÓm tra kü lìng vÒ tiªu chÝ nµy.
CÇn t¨ng cêng h¬n n÷a c¸c buæi sinh ho¹t ngo¹i kho¸ nh»m cñng cè t tëng chÝnh trÞ, n©ng cao ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp cho c¸c ®iÒu tra viªn. Cã thÓ thêng xuyªn lÊy ý kiÕn cña quÇn chóng nh©n d©n vÒ th¸i ®é cña c¸c ®iÒu tra viªn. §iÒu tra viªn trong qu¸ tr×nh t¸c ®éng t©m lý ph¶i lu«n gi÷ v÷ng lËp truêng, cã quan ®iÓm chÝnh trÞ v÷ng vµng, cã tinh thÇn tÊn c«ng téi ph¹m, trung thùc, liªm khiªt, chÝ c«ng v« t. Ph¶i lu«n trau dåi, n©ng cao tr×nh ®é chÝnh trÞ, n¾m v÷ng ®êng lèi chÝnh s¸ch cña ®¶ng vµ nhµ níc ®Ó vËn dông trong qu¸ tr×nh ®èi chÊt.
VÒ kiÕn thøc t©m lý, vµ viÖc sö dông c¸c ph¬ng ph¸p t¸c ®éng t©m lý: KiÕn thøc t©m lý cã vai trß rÊt quan träng ®èi víi ®iÒu tra viªn trong ho¹t ®éng ®iÒu tra. Nhng theo kh¶o s¸t cña chóng t«i, phÇn lín ®iÒu tra viªn cßn yÕu kÐm trong viÖc hiÒu biÕt kiÕn thøc t©m lý. §Ó n©ng cao kiÕn thøc t©m lý vµ sö dông cã hiÖu qu¶ h¬n c¸c ph¬ng ph¸p t¸c ®éng t©m lý cña ®iÒu tra viªn, chóng t«i kiÕn nghÞ mét sè vÊn ®Ò sau:
T¨ng cêng më c¸c líp huÊn luyÖn, ®µo t¹o ng¾n h¹n cho ®iÒu tra viªn ®Ó hä n©ng cao n¨ng lùc tr×nh ®é, kiÕn thøc x· héi. Chó träng n©ng cao nhËn thøc cho ®iÒu tra viªn, gióp ®iÒu tra viªn hiÓu biÕt s©u s¾c t©m lý cña c¸c chñ thÓ trong ho¹t ®éng ®èi chÊt. N©ng cao ý thøc cña hä trong viÖc nghiªn cøu ¸p dông c¸c biÖn ph¸p t¸c ®éng t©m lý. Båi dìng cho ®iÒu tra viªn nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n vµ cã hÖ thèng vÒ t¸c ®éng t©m lý, gióp hä cã kh¶ n¨ng thùc hiÖn tèt t¸c ®éng t©m lý trong qu¸ tr×nh ®èi chÊt.
Ngoµi ra, nªn thêng xuyªn mêi c¸c chuyªn gia t©m lý nãi chuyÖn, më c¸c cuéc héi th¶o... KÕt hîp víi c¸c trung t©m t©m lý ®Ó tham kh¶o ý kiÕn chuyªn gia ®èi víi ®èi tîng ®Æc biÖt (ngêi ph¹m téi cha thµnh niªn, ngêi m¾c c¸c bÖnh vÒ thÇn kinh...).
CÇn x©y dùng mét hÖ thèng lý luËn hoµn chØnh vÒ t¸c ®éng t©m lý trong ho¹t ®éng ®èi chÊt. §ã lµ vÊn ®Ò quan träng nh»m ®a l¹i hiÖu qu¶ cao h¬n trong viÖc sö dông c¸c ph¬ng ph¸p t¸c ®éng t©m lý nh÷ng ngêi tham gia ®èi chÊt. Bëi v× khi ®ã viÖc sö dông c¸c ph¬ng ph¸p t¸c ®éng sÏ cã hÖ thèng theo mét quy tr×nh thèng nhÊt, tr¸nh ®îc t×nh tr¹ng sö dông mang tÝnh tù ph¸t, theo kinh nghiÖm, vµ ph¸t huy ®îc nh÷ng u ®iÓm, kh¾c phôc ®îc nh÷ng h¹n chÕ trong ®èi chÊt.
Ph¶i ®µo t¹o cho ®iÒu tra viªn c¸c kü n¨ng t©m lý mét c¸ch chuyªn s©u vµ cã hÖ thèng. Muèn vËy, trong c¸c trêng ®¹i häc chuyªn ngµnh c«ng an cÇn ®a néi dung rÌn luyÖn kü n¨ng t©m lý nghiÖp vô vµo ch¬ng tr×nh ®µo t¹o. L©u nay hä tiÕp thu nh÷ng kü n¨ng nµy chñ yÕu qua c¸c bµi häc nghiÖp vô vµ sù tù rÌn luyÖn cña b¶n th©n.
Hµng n¨m cã thÓ cö mét sè ®iÒu tra viªn ®i häc thªm c¸c líp häc vÒ t©m lý, ®Ó n©ng cao kiÕn thøc t©m lý.
Tæ chøc c¸c buæi sinh ho¹t ngo¹i kho¸, giao lu gi÷a c¸c ®¬n vÞ c«ng an trong c¶ níc, ®Æc biÖt lµ víi c¸c níc kh¸c trªn thÕ giíi ®Ó häc hái kinh nghiÖm, båi dìng thªm vÒ kü n¨ng t©m lý.
Thø hai: ChÕ ®é ®·i ngé ®èi víi ®iÒu tra viªn.
Nhµ níc cÇn cã chÕ ®é ®·i ngé xøng ®¸ng víi ®iÒu tra viªn c¶ vÒ vËt chÊt vµ tinh thÇn gióp hä yªn t©m c«ng t¸c, tËn t©m v× c«ng viÖc ®îc giao vµ tr¸nh ®îc nh÷ng c¸m dç vËt chÊt. MÆc dï nhµ níc ®· quan t©m h¬n ®Õn chÕ ®é ®·i ngé ®èi víi ngµnh c«ng an, møc l¬ng cña ngµnh c«ng an lµ t¬ng ®èi cao. Nhng thùc tÕ hiÖn nay, møc l¬ng vµ phô cÊp mµ c¸c ®iÒu tra viªn ®îc hëng vÉn cha ®¸p øng ®îc nhu cÇu b×nh thêng cña cuéc sèng (Møc l¬ng lµ 1.800.000 ®ång/th¸ng, vµ møc phô cÊp lµ 120.000 ®ång/th¸ng). V× vËy, ®iÒu tra viªn vÉn cha thÓ yªn t©m hoµn toµn c«ng t¸c. Tríc t×nh h×nh ®ã, chóng t«i kiÕn nghÞ cÇn cã sù ®·i ngé xøng ®¸ng h¬n n÷a ®èi víi ®iÒu tra viªn. Ch¼ng h¹n nh t¨ng møc l¬ng vµ phô cÊp hµng th¸ng cho ®iÒu tra viªn. BiÓu d¬ng kÞp thêi c¸c ®iÒu tra viªn cã thµnh tÝch trong c«ng t¸c ®Ó khÝch lÖ hä. MÆt kh¸c còng ph¶i xö lý nghiªm minh nh÷ng ®iÒu tra viªn vi ph¹m ph¸p luËt trong qu¸ tr×nh ®èi chÊt.
Thø ba: CÇn nhanh chãng bæ sung sè lîng ®iÒu tra viªn.
Trong giai ®o¹n hiÖn nay, khi diÔn biÕn t×nh h×nh téi ph¹m ngµy cµng phøc t¹p vµ gia t¨ng mét c¸ch ®¸ng lo ng¹i, cïng víi sù n©ng cao vÒ chÊt lîng ®iÒu tra viªn, cßn ph¶i ®¶m b¶o c¶ mÆt sè lîng tr¸nh t×nh tr¹ng qu¸ t¶i trong c«ng viÖc. §¶m b¶o víi mçi ngêi tham gia ®èi chÊt kh¸c nhau cã ®iÒu tra viªn xÐt hái phï hîp. VÝ dô, ®èi víi nh÷ng ngêi tham gia ®èi chÊt lµ ngêi d©n téc thiÓu sè th× nªn giao cho ®iÒu tra viªn lµ ngêi d©n téc hoÆc ngêi cã hiÓu biÕt vÒ phong tôc, tËp qu¸n cña d©n téc ®ã tiÕn hµnh ®èi chÊt. HoÆc ®èi víi ngêi tham gia ®èi chÊt lµ trÎ em th× nªn giao cho ®iÒu tra viªn n÷ tiÕn hµnh. V× trÎ em khi ®øng tríc bÊt kú mét ngêi ®µn «ng nµo t©m tr¹ng, c¶m nhËn kh¸c khi ®øng tríc mét ngêi phô n÷. Sù t¨ng cêng c¶ vÒ sè lîng vµ chÊt lîng ®iÒu tra viªn sÏ gãp phÇn quan träng vµo t¨ng hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng ®èi chÊt.
Thø t: CÇn t¨ng cêng sù phèi hîp ®ång bé cña c¸c c¬ quan nhµ níc trong ho¹t ®éng ®èi chÊt.
Trªn thùc tÕ hiÖn nay, trong ho¹t ®éng ®èi chÊt vÉn cha cã sù gi¸m s¸t chÆt chÏ cña ViÖn kiÓm s¸t, cha cã mÆt cña luËt s. §iÒu nµy ®· lµm gi¶m tÝnh kh¸ch quan cña ho¹t ®éng nµy. §Ó gi¶i quyÕt t×nh h×nh nµy, chóng t«i ®a ra mét sè kiÕn nghÞ sau ®©y:
CÇn ®Èy m¹nh ho¹t ®éng kiÓm tra gi¸m s¸t viÖc tu©n theo ph¸p luËt cña c¬ quan ®iÒu tra, cña ®iÒu tra viªn tõ phÝa c¸c c¬ quan, bé ngµnh, ®Æc biÖt lµ vai trß kiÓm s¸t cña ViÖn kiÓm s¸t. Nhng bªn c¹nh ®ã còng ph¶i ®¶m b¶o tÝnh ®éc lËp cña c¬ quan ®iÒu tra trong khi thi hµnh c«ng viÖc cña m×nh
MÆt kh¸c, ph¶i t¨ng cêng sù cã mÆt cña luËt s ë giai ®o¹n ®iÒu tra. LuËt s ph¶i ®îc th«ng b¸o, vµ cã mÆt trong buæi ®èi chÊt. MÆc dï, LuËt tè tông h×nh sù quy ®Þnh luËt s ®îc tham gia giai ®o¹n khëi tè. Song thùc tÕ hiÖn nay cho thÊy, luËt s vÉn rÊt khã kh¨n ®Ó cã mÆt trong c¸c ho¹t ®éng ®iÒu tra. §iÒu nµy ®· ¶nh hëng kh«ng nhá ®Õn viÖc thùc hiÖn quyÒn vµ nghÜa vô cña c«ng d©n. Trong nhiÒu trêng hîp, kh«ng cã cã mÆt cña luËt s cã thÓ dÉn tíi nh÷ng vi ph¹m ph¸p luËt tõ phÝa ®iÒu tra viªn trong ®iÒu tra vô ¸n h×nh sù nãi chung, trong ho¹t ®éng ®èi chÊt nãi riªng. V× vËy, chóng t«i kiÕn nghÞ, ph¶i cã nhiÒu v¨n b¶n ph¸p luËt quy ®Þnh vÒ viÖc cã mÆt cña luËt s trong c¸c ho¹t ®éng ®iÒu tra. Khi tiÕn hµnh ®èi chÊt, luËt s cÇn ph¶i ®îc th«ng b¸o vµ cã mÆt. Quy ®Þnh nµy cÇn ph¶i lµ b¾t buéc ®Ó ®èi chÊt lµ hîp ph¸p. MÆt kh¸c, cÇn ph¶i cã c¸c chÕ tµi cô thÓ ®èi víi c¸c trêng hîp c¶n trë sù tham gia cña luËt s trong c¸c ho¹t ®éng ®iÒu tra.
kÕt luËn
Trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu mét c¸ch hÖ thèng vµ toµn diÖn vÒ nh÷ng khÝa c¹nh t©m lý trong ho¹t ®éng ®èi chÊt tõ gãc ®é t©m lý häc, mÆc dï cßn nhiÒu h¹n chÕ nhng chóng t«i ®· ®¹t ®îc mét sè kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh. Nh÷ng kÕt qu¶ ®ã ®îc kh¸i qu¸t l¹i ë mét sè kÕt luËn sau ®©y.
1. Ho¹t ®éng ®èi chÊt lµ mét d¹ng ho¹t ®éng giao tiÕp trùc tiÕp vµ nhiÒu chiÒu gi÷a ®iÒu tra viªn víi ngêi ®èi chÊt vµ ngêi bÞ ®èi chÊt. Trong quan hÖ giao tiÕp ®ã, ®iÒu tra viªn lµ chñ thÓ chñ ®éng tiÕn hµnh vµ ®iÒu khiÓn cuéc ®èi chÊt, ®îc ¸p dông mäi ph¬ng ph¸p vµ thñ thuËt ®óng ph¸p luËt ®Ó gi¶i quyÕt m©u thuÉn trong lêi khai cña nh÷ng ngêi tham gia ®èi chÊt. Trong qu¸ tr×nh ®èi chÊt, thêng diÔn ra trong ®iÒu kiÖn cã xung ®ét t©m lý m¹nh mÏ. Xung ®ét n¶y sinh khi mét ngêi tham gia ®èi chÊt (bÞ can hay ngêi lµm chøng…) cè t×nh khai b¸o gian dèi, xuyªn t¹c, che giÊu téi ph¹m khi cho ®èi chÊt trùc tiÕp víi ngêi ®èi chÊt- lµ ngêi cã th¸i ®é khai b¸o thµnh khÈn, ®· biÕt râ vÒ hµnh vi ph¹m téi cña ®èi tîng. Ngoµi ra cßn cã trêng hîp tiÕn hµnh ®èi chÊt ®Ó lo¹i trõ sù m©u thuÉn trong lêi khai cña nh÷ng ngêi tham gia ®èi chÊt. Hä ®Òu cã th¸i ®é khai b¸o thµnh thËt nhng do mét sè nguyªn nh©n kh¸c nhau mµ hä ®· quªn hoÆc nhÇm lÉn mét sè t×nh tiÕt cña vô ¸n. Nh÷ng ngêi tham gia ®èi chÊt cã thÓ ®· biÕt nhau tõ tríc hoÆc hoµn toµn kh«ng biÕt nhau, nhng gi÷a hä cã lêi khai m©u thuÉn nhau vÒ cïng mét mét sù kiÖn cã ý nghÜa quan träng.
2. §iÒu tra viªn chuÈn bÞ t©m lý cho m×nh vµ cho nh÷ng ngêi tham gia ®èi chÊt lµ mét vÊn ®Ò rÊt cÇn thiÕt vµ quan träng, ®Ó thiÕt lËp t©m lý víi hä ®¹t hiÖu qu¶ cao. Tríc khi tiÕn hµnh ®èi chÊt, ®iÒu tra viªn ph¶i t¸c ®éng t©m lý ®Õn ngêi ®èi chÊt ®Ó hä cã t©m lý v÷ng vµng trªn c¬ng vÞ lµ mét chñ thÓ phèi hîp t¸c ®éng t©m lý gãp phÇn lµm thay ®æi th¸i ®é khai b¸o cña ®èi tîng. §iÒu tra viªn còng ph¶i chuÇn bÞ cho m×nh t©m lý, ®Ó cã t©m tr¹ng tho¶i m¸i, b×nh tÜnh, tù tin vµo kÕt qu¶ cuèi cïng cña ho¹t ®éng t©m lý ®èi víi ngêi tham gia ®èi chÊt. Bªn c¹nh ®ã ®iÒu tra viªn ph¶i x¸c ®Þnh nh©n th©n cña nh÷ng ngêi bÞ ®èi chÊt, c¸c tµi liÖu chøng cø cã liªn quan ®Õn vô ¸n, c¸c ph¬ng ph¸p t¸c ®éng vµ chiÕn thuËt t¸c ®éng sÏ ®îc sö dông trong qu¸ tr×nh ®èi chÊt, dù tÝnh tríc c¸c t×nh huèng cã thÓ x¶y ra.
3. Sau khi thiÕt lËp tiÕp xóc t©m lý víi ngêi ngêi tham gia ®èi chÊt, ®iÒu tra viªn ph¶i sö dông c¸c ph¬ng ph¸p vµ chiÕn thuËt t¸c ®éng t©m lý ®Õn ngêi tham gia ®èi chÊt. §©y lµ mét qu¸ tr×nh t¸c ®éng t©m lý linh ho¹t vµ ®ång bé, ®ßi hái ®iÒu tra viªn ph¶i n¾m b¾t ®îc nh÷ng nh©n tè k×m h·m hµnh ®éng khai b¸o cña ®èi tîng,®Æc ®iÓm t©m lý, còng nh ®iÒu kiÖn ¸p dông c¸c ph¬ng ph¸p sao cho ®¹t hiÖu qu¶ cao. §ång thêi, ph¶i biÕt vËn dông linh ho¹t c¸c ph¬ng ph¸p võa ph©n tÝch, võa thuyÕt phôc, võa sö dông chøng cø ®Ó ®Êu tranh víi ®èi tîng ®Ó ®èi tîng hiÓu ph¶i, tr¸i, ®óng, sai, tõ ®ã lµm thay ®æi th¸i ®é,hµnh vi khai b¸o tiªu cùc cña hä. Tuy nhiªn,®iÒu tra viªn ph¶i ®¶m b¶o néi dung cña sù t¸c ®éng lµ trªn c¬ së ®êng lèi chÝnh s¸ch cña §¶ng, ph¸p luËt cña Nhµ níc, cã dÉn chøng thùc tÕ, cã tÝnh thuyÕt phôc cao.
4. §Ó n©ng cao hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng ®èi chÊt trong thùc tÕ,cÇn gi¶i quyÕt ®ång bé c¸c gi¶i ph¸p võa mang tÝnh chñ quan vµ kh¸c quan vÒ c¬ së vËt chÊt, chÊt lîng vµ sè lîng ®éi ngò ®iÒu tra viªn khi tiÕn hµnh ®èi chÊt…
MÆc dï rÊt cè g¾ng, nhng do tr×nh ®é nghiªn cøu cßn h¹n chÕ, thêi gian nghiªn cøu vµ tµi liÖu tham kh¶o kh«ng nhiÒu, kho¸ luËn kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt nhÊt ®Þnh. RÊt mong c¸c thÇy c« vµ c¸c b¹n tham gia gãp ý kiÕn ®Ó kho¸ luËn ®îc hoµn thiÖn vµ ®Çy ®ñ
Danh môc tµi liÖu tham kh¶o
TS Tr¬ng C«ng Am (2001), T¸c ®éng t©m lý trong ho¹t ®éng ®iÒu tra h×nh sù, Nxb C«ng an nh©n d©n, Hµ Néi.
A.V. §u Lèp (1980), T©m lý häc ph¸p lý, Trêng §¹i häc An ninh nh©n d©n, Hµ Néi.
Chu Liªn Anh – Chu V¨n §øc (2002), Gi¸o tr×nh t©m lý häc t ph¸p, ViÖn §¹i häc Më, Nxb C«ng an nh©n d©n, Hµ Néi.
B¸o Ph¸p luËt, sè 45/1998.
B¸o C«ng an nh©n d©n ngµy 22-7-2005.
B¸o An ninh thÕ giíi, sè 204/2005.
B¸o An ninh thÕ giíi, sè 639/2007.
B¸o Ph¸p luËt TP Hå ChÝ Minh, sè 10+43+44+45/1999 .
B¸o G§ - XH, sè 71+72/2000.
Bé luËt h×nh sù cña níc céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam (2003), Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi.
Bé luËt tè tông h×nh sù cña níc x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam (2003), Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi.
Bé C«ng an (1999), Tõ ®iÓn b¸ch khoa C«ng an nh©n d©n ViÖt Nam, Nxb C«ng an nh©n d©n, Hµ Néi.
Vò Dòng (chñ biªn) (2002), Tõ ®iÓn t©m lý häc, Nxb Khoa häc x· héi, Hµ Néi.
Bïi Kiªn §iÖn (chñ biªn) (2005), Gi¸o tr×nh khoa häc ®iÒu tra h×nh sù, Nxb C«ng an nh©n d©n, Hµ Néi.
NguyÔn M¹nh Hïng (2003), ThuËt ng÷ ph¸p lý, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi.
NguyÔn Ngäc Hoµ (chñ biªn) (1999), Tõ ®iÓn gi¶i thÝch thuËt ng÷ luËt häc, Nxb C«ng an nh©n d©n, Hµ Néi.
Hoµng V¨n H¹nh (chñ biªn) Gi¸o tr×nh luËt tè tông h×nh sù, Nxb C«ng an nh©n d©n, Hµ Néi.
NguyÔn Håi Loan - §Æng Thanh Nga (2006), T©m lý häc ph¸p lý, Nxb §¹i häc quèc gia Hµ Néi.
L.V. Petrenco (1999), T©m lý häc nghiÖp vô trinh s¸t, Trêng §¹i häc An ninh nh©n d©n.
I.U.V Chuphar«pxki, T©m lý häc ho¹t ®éng nghiÖp vô, Nxb Gi¸o dôc, Hµ Néi.
§Æng Thanh Nga (chñ biªn) (2006), Gi¸o tr×nh t©m lý häc t ph¸p, Nxb C«ng an nh©n d©n, Hµ Néi.
NghÞ quyÕt sè 09/1998/NQ-CP ngµy 31/7/1998 cña ChÝnh phñ vÒ t¨ng cêng c«ng t¸c phßng chèng téi ph¹m trong t×nh h×nh míi.
Ph¸p lÖnh tæ chøc ®iÒu tra h×nh sù (1989) Nxb Sù thËt, Hµ Néi.
Sæ tay c«ng t¸c chÊp ph¸p (1976), Nxb C«ng an nh©n d©n, Hµ Néi.
Trêng §¹i häc An ninh nh©n d©n (1980), T©m lý ph¸p lý, Hµ Néi.
Trêng §¹i häc c¶nh s¸t nh©n d©n (1999), Gi¸o tr×nh mét sè vÊn ®Ò vÒ nghiÖp vô c¶nh s¸t nh©n d©n, Hµ Néi.
Trêng §¹i häc c¶nh s¸t nh©n d©n (1995), Gi¸o tr×nh t©m lý häc t ph¸p, Hµ Néi.
Trêng båi dìng nghiÖp vô trung t©m c«ng t¸c t ph¸p trong thêi gian tíi.
Tr¬ng Ng«n (1995), T©m lý häc ph¸p lý, Trêng §¹i häc c¶nh s¸t, Hµ Néi.
T¹p chÝ Toµ ¸n nh©n d©n sè 7/1997.
T¹p chÝ khoa häc vµ gi¸o dôc an ninh sè 1+2/1998.
Tõ ®iÓn luËt häc (2006), Nxb T ph¸p, Hµ Néi.
Môc lôc
Các file đính kèm theo tài liệu này:
- LDOCS (69).doc