Khóa luận Những khía cạnh tâm lý trong hoạt động đối chất

LỜI MỞ ĐẦU 1 CHƯƠNG I: KHÁI NIỆM CHUNG 4 1.1. Khái niệm. 4 1.2. Mục đích của hoạt động đối chất. 6 1.2.1. Loại bỏ mâu thuẫn, xác định tính đứng đắn trong lời khai giữa hai hay nhiều người để tìm ra sự thật của vụ án. 6 1.2.2. Giáo dục ý thức pháp luật của công dân khi tham gia đối chất 7 1.2.3. Mục đích cải tạo, cảm hoá người phạm tội. 7 1.3. Nhiệm vụ của hoạt động đối chất. 8 1.3.1. Làm sáng tỏ các tình tiết của vụ án mà ở hoạt động xét hỏi chưa làm được. 8 1.3.2. Làm sáng tỏ nguyên nhân của sự mâu thuẫn trong lời khai của những người tham gia đối chất. 9 1.3.3. Làm sáng tỏ đặc điểm nhân cách, mối quan hệ của những người tham gia đối chất. 10 1.3.4 Xác định được các phương pháp và chiến thuật tác động thích hợp. 11 CHƯƠNG II: CƠ SỞ TÂM LÝ CỦA HOẠT ĐỘNG ĐỐI CHẤT 13 2.1. Đặc điểm của hoạt động đối chất. 13 2.1.1. Giao tiếp trong đối chất là giao tiếp chính thức. 13 2.1.2. Giao tiếp trong đối chất là giao tiếp nhiều chiều. 14 2.1.3. Ngôn ngữ được sử dụng trong đối chất là ngôn ngữ nói, đối thoại, trực tiếp. 14 2.1.4. Trong quá trình đối chất điều tra viên có vai trò rất quan trọng. 15 2.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình đối chất . 16 2.2.1. Sự chuẩn bị cho cuộc đối chất của điều tra viên. 16 2.2.2. Thái độ, phong cách, năng lực tổ chức và điều khiển cuộc đối chất của điều tra viên. 17 2.2.3. Tính bất ngờ của đối chất. 17 2.2.4. Tính thuyết phục của những chứng cứ được nêu ra trong đối chất. 18 2.2.5. Cách xử sự của thành viên thứ hai tham gia đối chất. 19 2.2.6. Tính chất của mối quan hệ đã có giữa các thành viên. 20 2.3. Những phương pháp và thủ thuật tác động tâm lý trong hoạt động đối chất. 21 2.3.1. Các nguyên tắc cơ bản khi sử dụng phương pháp và thủ thuật tác động tâm lý. 21 2.3.2. Các phương pháp tác động tâm lý. 21 2.3.2.1. Phương pháp giao tiếp tâm lý có điều khiển. 22 2.3.2.2. Phương pháp truyền đạt thông tin. 22 2.3.2.3. Phương pháp thuyết phục. 24 2.3.2.4. Phương pháp đặt và thay đổi vấn đề tư duy. 27 2.3.2.5. Phương pháp tác động tâm lý bằng gợi nhớ. 29 2.3.3. Một số các thủ thuật tác động tâm lý trong hoạt động đối chất. 31 2.3.4. Tác động tâm lý với những người tham gia đối chất. 35 2.3.4.1. Tác động tâm lý đối với người đối chất. 35 2.3.4.2. Tác động tâm lý đối với người bị đối chất cố ý khai báo gian dối. 38 2.3.4.3. Tác động tâm lý đối với người bị đối chất do nhầm lẫn hoặc đă quên các tình tiết liên quan đến vụ án. 40 2.3.4.4. Tác động tâm lý đối với bị can khi bị can yêu cầu đối chất. 42 CHƯƠNG III: THỰC TRẠNG VÀ MỘT SỐ BIỆN PHÁP KIẾN NGHỊ NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG ĐỐI CHẤT 44 3.1. Thực trạng của việc sử dụng hoạt động đối chất trong điều tra vụ án hình sự. 44 3.1.1. Nhận thức của điều tra viên với tầm quan trọng của hoạt động đối chất còn nhiều hạn chế. 44 3.3.2. Việc sử dụng các phương pháp tác động tâm lý. 45 3.3.3. Trình độ của điều tra viên còn yếu kém. 46 3.3.4. Đạo đức nghề nghiệp của điều tra viên chưa được coi trọng. 48 3.2. Kiến nghị. 48 PHẦN KẾT LUẬN 53 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 54

doc59 trang | Chia sẻ: maiphuongtl | Lượt xem: 1792 | Lượt tải: 0download
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Khóa luận Những khía cạnh tâm lý trong hoạt động đối chất, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
h vi bÊt lîi kh¸c cho cuéc ®èi chÊt. Thêi ®iÓm ng­êi bÞ ®èi chÊt ®ang hoang mang dao ®éng, kh«ng cã th«ng tin g× vÒ qu¸ tr×nh ®iÒu tra, kh«ng biÕt g× vÒ sù chuÈn bÞ cho cuéc ®èi chÊt s¾p tíi. §ã lµ lóc thÝch hîp nhÊt cho viÖc tæ chøc h­íng dÉn ®Êu tranh ®éng c¬ ë ng­êi bÞ ®èi chÊt, lµ thêi ®iÓm mµ sù xuÊt hiÖn cña ng­êi lµm chøng hay ®ång bän khai b¸o, t¸c ®éng dÔ mang l¹i hiÖu qu¶ cao. §Æc biÖt kh«ng ®Ó cho ng­êi bÞ ®èi chÊt biÕt g× vÒ qu¸ tr×nh chuÈn bÞ cho cuéc ®èi chÊt ph¶i gi÷ ®­îc bÝ mËt nh­ng th«ng tin mµ ng­êi ®èi chÊt sÏ khai b¸o. Ngoµi ra ®iÒu tra viªn cã thÓ lîi dông t©m lý chñ quan cña ng­êi bÞ ®èi chÊt, tin r»ng c¬ quan ®iÒu tra kh«ng biÕt vÒ hµnh vi ph¹m téi cña m×nh, ®ång bän ch­a bÞ b¾t. Trong t×nh huèng ®ã ®èi chÊt ®­îc tæ chøc sÏ cã t¸c dông bÊt ngê vµo sù ngoan cè cña ®èi t­îng. VÝ dô: “Vô ¸n bu«n b¸n phô n÷ cña Hµ ThÞ Hång, ®iÒu tra viªn ®· tËn dông tÝnh bÊt ngê trong viÖc v¹ch mÆt kÎ ph¹m téi. Thñ ®o¹n cña Hång lµ dô dç c¸c c« g¸i trÎ nhÑ d¹, nhµ nghÌo lªn cöa khÈu T©n Thanh (L¹ng S¬n) bu«n b¸n quÇn ¸o. Khi ®Õn cöa khÈu c« ta l¹i lõa c¸c c« g¸i sang Qu¶ng T©y (Trung Quèc). T¹i ®©y c¸c c« g¸i bÞ b¸n vµo c¸c nhµ chøa lµm g¸i m¹i d©m. Sau nhiÒu lÇn cè g¾ng N (mét n¹n nh©n trong ®­êng d©y nµy) ®· trèn tho¸t vÒ ViÖt Nam. Sau khi vÒ n­íc c« ®· ®Õn c«ng an Thµnh phè B¾c Ninh tè c¸o ®èi t­îng. Khi bÞ b¾t c« ta mét mùc ngoan cè kh«ng nhËn téi. ChØ sau khi ®iÒu tra viªn cho N vµo ®èi chÊt víi c« ta, khi nh×n thÊy N, Hång ®· t¸i mÆt vµ rÊt bÊt ngê v× tin r»ng N vÉn ë Trung Quèc vµ kh«ng thÓ vÒ ViÖt Nam. Sau ®ã Hång ®· ph¶i khai nhËn vÒ toµn bé hµnh vi ph¹m téi cña m×nh” [7, tr.27]. TËn dông hiÖu øng “Ên t­îng cã mÆt”. §iÒu tra viªn ph¶i ®¶m b¶o bÝ mËt bÊt ngê vÒ sù xuÊt hiÖn cña ng­êi ®èi chÊt. Ph¶i hái ng­êi ®èi chÊt tr­íc, nh»m cñng cè lêi khai cña hä. ChuÈn bÞ cho ng­êi ®èi chÊt ®Ó hä cã t©m lý v÷ng vµng, th¸i ®é c­¬ng quyÕt khi tiÕp xóc víi ®èi t­îng. Sù t¸c ®éng lÉn nhau gi÷a hai ng­êi b»ng chÝnh sù hiÖn diÖn cña hä th«ng qua lêi nãi, th¸i ®é, cö chØ...lu«n cã ý nghÜa t¨ng c­êng c¶m xóc, nhÊt lµ víi nh÷ng ng­êi khai b¸o gi¶ dèi. Nã lµ “ Ph­¬ng tiÖn t¸c ®éng t©m lý ®Æc biÖt, riªng cã cña ®èi chÊt mµ c¸c biÖn ph¸p ®iÒu tra kh¸c trong tè tông h×nh sù kh«ng thÓ cã ®­îc” [1, tr.163]. Tá ra ch­a biÕt g×. Trong cuéc ®èi chÊt ®iÒu tra viªn tá ra ch­a biÕt g× vÒ nh÷ng hµnh vi ph¹m téi cña ®èi t­îng. §èi t­îng sÏ cã t©m lý chñ quan vµ hy väng cã thÓ che dÊu ®­îc hµnh vi ph¹m téi cña m×nh. Khi ®Õn thêi ®iÓm thÝch hîp, ®iÒu tra viªn cho ng­êi ®èi chÊt vµo. §èi t­îng khi nh×n thÊy ng­êi ®èi chÊt (cã thÓ lµ ng­êi th©n, ng­êi lµm chøng, hay ®ång bän) sÏ r¬i vµo tr¹ng th¸i t©m lý hoang mang lo sî, cuèi cïng ph¶i thay ®æi th¸i ®é khai b¸o. HoÆc cã nh÷ng tr­êng hîp, ®iÒu tra viªn khi ®· nhËn ®­îc th«ng tin nh­ mong muèn còng kh«ng nªn tá th¸i ®é nh­ hµi lßng, tho¶ m·n thÓ hiÖn ra bªn ngoµi nh­: MØm c­êi, véi vµng hái xo¸y vµo nh÷ng vÊn ®Ò ®ã. §iÒu ®ã sÏ lµm cho ®èi t­îng ®Ò phßng, hoÆc nghÜ ra c¸c ph­¬ng ¸n khai b¸o theo chiÒu h­íng xÊu, khi cho ®èi chÊt sÏ lµm gi¶m tÝnh bÊt ngê. V× vËy trong qu¸ tr×nh ®èi chÊt, ®iÒu tra viªn tuyÖt ®èi kh«ng ®­îc ®Ó lé th¸i ®é cña m×nh, ngay c¶ khi ®ã lµ nh÷ng vÊn ®Ò ®· biÕt. Sö dông quyÒn ®­îc hái nhau trong ®èi chÊt. §iÒu tra viªn cã thÓ ®Æt c¸c c©u hái cho ng­êi ®èi chÊt sao cho lêi khai cña hä v¹ch mÆt ®ùoc sù gi¶ dèi cña ng­êi bÞ ®èi chÊt. §iÒu tra viªn còng cã thÓ ®Ó cho nh÷ng ng­êi tham ®èi chÊt hái lÉn nhau. C¸c c©u hái ®­îc nªu ra trong qu¸ tr×nh ®èi chÊt kh«ng chØ lµ nh÷ng t¸c ®éng t©m lý s¾c bÐn v¹ch trÇn ®­îc sù ngoan cè cña ng­êi bÞ ®èi chÊt, mµ cßn cã thÓ gióp ®iÒu tra viªn biÕt ®­îc nh÷ng ®iÒu tr­íc ®©y hä ch­a biÕt, hoÆc cã c¨n cø ®Ó ph©n tÝch ®¸nh gi¸ c¸c chøng kh¸c cã liªn quan ®Õn vô ¸n. Ph¸n ®o¸n t©m lý qua nh÷ng biÓu hiÖn bªn ngoµi cña ®èi t­îng bÞ t¸c ®éng. ThÕ giíi néi t©m cña con ng­êi ®­îc biÓu hiÖn qua nh÷ng hµnh vi cö chØ cña hä. Mçi cö chØ kh«ng chØ lµ ®éng t¸c cña c¬ thÓ mµ cßn lµ ®éng t¸c cña néi t©m, th«ng b¸o cho ta vÒ nguyÖn väng, quan ®iÓm, th¸i ®é cña ®èi t­îng t¹i thêi ®iÓm ®ã. Dï ng­êi ph¹m téi t×m c¸ch che giÊu néi t©m cña m×nh, cè tá ra b×nh th­êng, nh­ng trong hµnh vi, cö chØ cña hä vÉn lé ra nh÷ng biÓu hiÖn thiÕu tù nhiªn. Tõ ®ã gióp cho ®iÒu tra viªn cã c¸c biÖn ph¸p t¸c ®éng thÝch hîp, lµm cho ®èi t­îng ph¶i thay ®æi th¸i ®é khai b¸o. Ch¼ng h¹n, khi cho ®èi chÊt gi÷a ng­êi ®· biÕt râ hµnh vi ph¹m téi cña ng­êi bÞ ®èi chÊt cã th¸i ®é ngoan cè vµo ®óng thêi ®iÓm thÝch hîp, sÏ lµm cho xuÊt hiÖn xung ®ét t©m lý m¹nh mÏ. BiÓu hiÖn bªn ngoµi cã thÓ lµ da mÆt ®á öng, tr¸n v· må h«i, tay ®­a g·i ®Çu... chøng tá lµ ng­êi bÞ ®èi chÊt ®ang ë tr¹ng th¸i lo l¾ng, hoang mang. Lóc nµy cïng víi viÖc ®­a th«ng tin ®Õn ng­êi bÞ ®èi chÊt, ®iÒu tra viªn nªn thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch thuyÕt phôc sÏ rÊt thuËn lîi, gióp cho hä nhanh chãng khai b¸o ®óng sù thËt. Cã tr­êng hîp ng­êi bÞ ®èi chÊt tá vÎ hèi hËn, ¨n n¨n vÒ hµnh vi cña m×nh ®­îc thÓ hiÖn qua ng«n ng÷ nãi Êp óng, nÐt mÆt buån... ë ®©y ®iÒu tra viªn cÇn sö dông ph­¬ng ph¸p t¸c ®éng t×nh c¶m ®Ó ®¸nh m¹nh vµo t©m lý ®ã, lµm kh¬i dËy t©m lý tÝch cùc cña hä ®Ó cã thªm tù tin ®Ó khai b¸o. Thñ thuËt nµy mang l¹i hiÖu qu¶ cao víi nhãm ng­êi ph¹m téi ngoan cè, gan l×, kh«ng chÞu nhËn téi. Nh­ vËy, hiÖu qu¶ cña viÖc ®èi chÊt kh«ng chØ lµ viÖc sö dông c¸c ph­¬ng ph¸p t¸c ®éng, mµ cßn ph¶i cã thñ thuËt khi sö dông c¸c ph­¬ng ph¸p Êy. Trong ®èi chÊt, ph­¬ng ph¸p vµ thñ thuËt t¸c ®éng t©m lý lu«n g¾n liÒn víi nhau. Do ®ã ®iÒu tra viªn cÇn sö dông khÐo lÐo, nh¹y bÐn ®Ó ®èi chÊt ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ cao. 2.3.4. T¸c ®éng t©m lý víi nh÷ng ng­êi tham gia ®èi chÊt T¸c ®éng t©m lý trong ho¹t ®éng ®iÒu tra h×nh sù lµ mét hÖ thèng c¸c t¸c ®éng cã môc ®Ých, cã kÕ ho¹ch cña c¬ quan ®iÒn tra ®èi víi nh÷ng ng­êi cã liªn quan ®Õn qu¸ tr×nh ®iÒu tra vô ¸n nh»m lµm chuyÓn biÕn vµ dÉn ®Õn thay ®æi nh÷ng biÓu hiÖn t©m lý nµo ®ã ë hä ®¸p øng yªu cÇu cô thÓ cña ho¹t ®éng ®iÒu tra. Môc ®Ých c¬ b¶n cña viÖc sö dông t¸c ®éng t©m lý trong ho¹t ®éng ®èi chÊt nh»m: Thay ®æi th¸i ®é cña ®èi t­îng cè ý khai b¸o gian dèi, kÝch thÝch tÝnh tÝch cùc trong ho¹t ®éng t©m lý cña nh÷ng ng­êi khai b¸o do nhÇm lÉn c¸c sù kiÖn, t×nh tiÕt liªn quan ®Õn vô ¸n, x¸c ®Þnh sù thËt vÒ vô ¸n mét c¸ch ®Çy ®ñ. T¸c ®éng t©m lý ®­îc sö dông rÊt phæ biÕn vµ mang l¹i hiÖu qu¶ cao trong ho¹t ®éng ®iÒu tra h×nh sù. Theo sè liÖu thèng kª cña c¸c ®iÒu tra viªn, th×: ®· cã 73,1% thµnh c«ng trong t¸c ®éng t©m lý ng­êi ®èi chÊt” [1, tr.245]. ViÖc t¸c ®éng t©m lý ®­îc sö dông th«ng qua mét hÖ thèng c¸c ph­¬ng ph¸p vµ chiÕn thuËt t¸c ®éng t©m lý kh¸c nhau. 2.3.4.1. T¸c ®éng t©m lý ®èi víi ng­êi ®èi chÊt Ng­êi ®èi chÊt cã thÓ lµ ng­êi lµm chøng, ng­êi bÞ h¹i, hay bÞ can cña vô ¸n trong qu¸ tr×nh khai b¸o ®· chøng tá sù thµnh thËt cña m×nh. Sù cã mÆt vµ trùc tiÕp tr×nh bµy vÒ nh÷ng sù kiÖn ph¹m téi kh«ng chØ cã tÝnh chÊt th«ng b¸o mµ cïng víi nã lµ th¸i ®é c¶m xóc hµnh ®éng, nhÊn m¹nh quan hÖ cña hä ®èi víi sù viÖc, vµ ®èi víi ng­êi bÞ ®èi chÊt. Bëi vËy, nã lu«n ®­îc coi lµ nh÷ng t¸c ®éng m¹nh mÏ, quyÕt ®Þnh ®Õn sù ngoan cè cña ®èi t­îng vµ cã ý nghÜa nh­ mét ph­¬ng tiÖn t¸c ®éng t©m lý ®Æc biÖt. Nh­ng kh«ng ph¶i lóc nµo ng­êi ®èi chÊt còng s½n sµng ®èi chÊt víi ®èi t­îng theo yªu cÇu cña ®iÒu tra viªn. V× thÕ cÇn thiÕt ph¶i cã sù t¸c ®éng t©m lý ®èi víi ng­êi ®èi chÊt ®Ó hä s½n sµng thùc hiÖn vai trß cña m×nh trong ®èi chÊt, gãp phÇn thay ®æi th¸i ®é khai b¸o cña ®èi t­îng. Phô thuéc vµo t©m lý cña ng­êi ®èi chÊt, t¸c ®éng t©m lý ®èi víi ng­êi ®èi chÊt gåm nh÷ng néi dung sau: T¸c ®éng t©m lý ®Ó t¹o t©m thÕ s½n sµng ë ng­êi ®èi chÊt. ChuÈn bÞ b­íc vµo mét cuéc ®Êu trÝ c¨ng th¼ng vÒ t©m lý, vµ cã nh÷ng khã kh¨n nhÊt ®Þnh, th× viÖc t¹o ra mét t©m thÕ s½n sµng cho ng­êi ®èi chÊt lµ rÊt cÇn thiÕt. §Ó lµm ®­îc ®iÒu nµy, ®iÒu tra viªn tr­íc hÕt ph¶i gi¶i thÝch tÇm quan träng, ý nghÜa cña viÖc khai b¸o trung thùc, nªu ra c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn vô ¸n ®Ó ng­êi ®èi chÊt chñ ®éng tÝch cùc tham gia mét c¸ch tù tin, tho¶i m¸i, s½n sµng v¹ch mÆt kÎ ph¹m téi. §èi víi nh÷ng ng­êi kh«ng d¸m tham gia ®èi chÊt, ph¶i t×m hiÓu x¸c ®Þnh râ nguyªn nh©n ®Ó cã c¸c ph­¬ng ph¸p t¸c ®éng thÝch hîp ®Ó hä tÝch cùc tù gi¸c h¬n. ë truêng hîp nµy chñ yÕu dïng ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch thuyÕt phôc ®éng viªn t¸c ®éng t©m lý tíi hä ®Ó hä yªn t©m ra ®èi chÊt. Ngoµi ra ®iÒu tra viªn còng ph¶i gi¶i to¶ nh÷ng v­íng m¾c, nh÷ng mÆc c¶m, lo l¾ng, håi hép ë hä, t¹o t©m lý tho¶i m¸i, tù tin khi b­íc vµo ®èi chÊt. NÕu hä lµ ng­êi lµm chøng, ®iÒu tra viªn ph¶i gi¶i thÝch cho hä tr¸ch nhiÖm cña viÖc tõ chèi khai b¸o hoÆc cè t×nh khai b¸o gian dèi ®­îc quy ®Þnh trong bé luËt h×nh sù. NÕu hä v× lo sî bÞ tr¶ thï, ®iÒu tra viªn cÇn thuyÕt phôc hä b»ng c¸c biÖn ph¸p b¶o ®¶m an toµn trong vµ sau khi ®èi chÊt. NÕu v× quan hÖ rµng buéc vÒ t×nh c¶m, ph¶i gi¶i thÝch cho hä tÇm quan träng cña viÖc khai b¸o thµnh khÈn tr­íc mÆt ng­êi th©n gióp cho ng­êi th©n cña hä cã ®­îc th¸i ®é hîp t¸c víi c¬ quan c«ng an ®Ó ®­îc h­ëng khoan hång. Mäi sù chuÈn bÞ vÒ t©m lý cho ng­êi ®èi chÊt sÏ cã t¸c dông rÊt lín, gióp hä thËt tho¶i m¸i, kh«ng e ng¹i khi b­íc vµo ®èi chÊt. §iÒu tra viªn cÇn dù tÝnh tr­íc c¸c t×nh huèng th­êng x¶y ra trong ®èi chÊt th­êng x¶y ra trong ®èi chÊt, ®Æc biÖt lµ nh÷ng t×nh huèng xÊu, khi cã sù t¸c ®éng trë l¹i cña ng­êi bÞ ®èi chÊt, ®Ó ng­êi ®èi chÊt cã ph­¬ng h­íng kh¾c phôc. Bëi v×, nh÷ng hµnh vi chèng ®èi, lêi lÏ ngôy biÖn cña ®èi t­îng, nhÊt lµ cña nh÷ng ®èi t­îng lµ téi ph¹m nguy hiÓm, cã kinh nghiÖm sÏ cã t¸c ®éng lín ®Õn ng­êi ®èi chÊt lµm cho hä bÞ mÊt b×nh tÜnh, gi¶m ý chÝ trong viÖc v¹ch trÇn kÎ ph¹m téi. Qua ®ã nã còng cho phÐp ®iÒu tra viªn vµ ng­êi ®èi chÊt cã thÓ cïng nhau bµn b¹c c¸ch øng xö trong mçi t×nh huèng. ViÖc chñ ®éng l­êng tr­íc nh÷ng khã kh¨n,gióp ng­êi ®èi chÊt s½n sµng kh¾c phôc c¸c tr¹ng th¸i t©m lý lo l¾ng, thiÕu b×nh tÜnh hay lo sî tr­íc sù ®e däa cña ng­êi bÞ ®èi chÊt Ngoµi ra viÖc chuÈn bÞ t©m lý cho ng­êi ®èi chÊt cßn bao gåm c¶ viÖc t¸c ®éng t©m lý gi÷ v÷ng lËp tr­êng, tin t­ëng vµo chÝnh b¶n th©n hä. B»ng viÖc lÊy lêi khai tr­íc khi ®èi chÊt, ®iÒu tra viªn cã thÓ cïng víi hä xem xÐt l¹i c¸c chi tiÕt, ph©n tÝch tÝnh logic, sù phï hîp cña c¸c lêi khai. Qua ®ã tËp luyÖn ®Ó cho ng­êi ®èi chÊt ®­îc quen víi viÖc khai b¸o, kh¾c phôc t©m lý thiÕu tin t­ëng vµo b¶n th©n. Còng qua ®ã, ®iÒu tra viªn båi d­ìng cho ng­êi ®èi chÊt ph­¬ng ph¸p, c¸ch thøc t¸c ®éng tíi ®èi t­îng theo c¸c t×nh huèng ®· dù kiÕn, h­íng dÉn hä biÕt c¸ch tù b¶o vÖ lËp tr­êng cña m×nh qua viÖc tr×nh bµy lêi khai vµ tù m×nh t¸c ®éng tÝch cùc vµo ng­êi cã lêi khai gi¶ dèi. Thùc tÕ cho thÊy, sù t¸c ®éng t©m lý ®èi víi ng­êi ®èi chÊt ®Ó chuÈn bÞ cho hä b­íc vµo ®èi chÊt lµ rÊt cÇn thiÕt vµ quan träng. Nã gióp cho thµnh viªn thø hai nµy cã t©m lý v÷ng vµng, s½n sµng b­íc vµo ho¹t ®éng ®èi chÊt mét c¸ch tù tin, tÝch cùc kh¾c phôc nh÷ng tr¹ng th¸i t©m lý lo l¾ng thiÕu b×nh tÜnh hay lo sî tr­íc sù ®e do¹ ngÇm cña ng­êi bÞ ®èi chÊt. Nh­ng bªn c¹nh ®ã, vÉn cßn cã nhiÒu tr­êng hîp ng­êi ®èi chÊt kh«ng cã khÝ thÕ tÊn c«ng téi ph¹m. Cã nhiÒu tr­êng hîp ng­êi ®èi chÊt ë t­ thÕ lµ cÊp d­íi, thua kÐm nhiÒu mÆt so víi ng­êi ®èi chÊt. v× vËy khi ®èi chÊt nh÷ng ng­êi nµy dÔ bÞ ®èi t­îng lÊn ¸t, ¸p ®¶o, lµm ¶nh h­ëng tíi viÖc t¸c ®éng tÊn c«ng, v¹ch mÆt ®èi t­îng. Do vËy ®©y lµ mét vÊn ®Ò ®Æt ra cho c¸c ®iÒu tra viªn khi tÝnh to¸n, chuÈn bÞ t©m lý cho ng­êi tham gia ®èi chÊt, ®Ó ®èi chÊt ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ cao. 2.3.4.2. T¸c ®éng t©m lý ®èi víi ng­êi bÞ ®èi chÊt cè ý khai b¸o gian dèi Ng­êi bÞ ®èi chÊt trong ®iÒu tra vô ¸n cã thÓ lµ bÞ can, ng­êi lµm chøng cã hµnh vi cè ý khai b¸o gian dèi. ViÖc tæ chøc cuéc ®èi chÊt víi ng­êi cã lêi khai trung thùc lµ mét ph­¬ng ph¸p t¸c ®éng t©m lý ®¸nh m¹nh vµo th¸i ®é ngoan cè cña hä, dÉn d¾t hä ®Õn quyÕt ®Þnh khai b¸o thµnh khÈn h¬n. §Ó t¸c ®éng t©m lý ®Õn ng­êi bÞ ®èi chÊt khai b¸o gian dèi, ®iÒu tra viªn ph¶i nghiªn cøu n¾m râ nh©n th©n cña ng­êi bÞ ®­a ra ®èi chÊt. Cô thÓ ®ã lµ ®Æc ®iÓm vÒ tÝnh c¸ch, thãi quen, c¸ch thøc giao tiÕp ®èi víi mäi ng­êi, mèi quan hÖ gia ®×nh, x· héi. §Ó thùc hiÖn ®­îc ®iÒu nµy, ®iÒu tra viªn cÇn sö dông nhiÒu ph­¬ng ph¸p kh¸c nhau, ®Æc biÖt lµ ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu tiÓu sö, ®Ó x¸c ®Þnh mèi quan hÖ cña hä víi ng­êi s¾p ®­îc ®­a ra ®èi chÊt nh­: Mèi quan hÖ gia ®×nh ruét thÞt, cÊp trªn víi cÊp d­íi, b¹n bÌ, ®ång ph¹m... T×nh c¶m gi÷a nh÷ng ng­êi tham gia nh­ thÕ nµo: Cã thÓ lµ yªu th­¬ng, nÓ phôc, t«n träng, c¨m ghÐt, tin t­ëng mï qu¸ng hay sî h·i, cã sù lÖ thuéc kh«ng? Trong tæ chøc gi÷a hä cã quan hÖ víi nhau nh­ thÕ nµo, ai lµ chñ m­u, nh÷ng ai cã quan hÖ hä hµng, th©n thuéc. TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu nµy ph¶i ®­îc lµm s¸ng tá, sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho ®iÒu tra viªn cã thÓ lËp kÕ ho¹ch ®èi chÊt, dù kiÕn c¸c t×nh huèng x¶y ra ®Ó cã ph­¬ng ¸n ®èi phã kÞp thêi. BiÖn ph¸p t¸c ®éng t©m lý ®èi víi ng­êi bÞ ®èi chÊt cè ý khai b¸o gi¶ dèi lµ dïng ng­êi thø hai vµ nh÷ng th«ng tin cña hä ®Ó t¸c ®éng vµo ng­êi bÞ ®èi chÊt. Sù cã mÆt vµ trùc tiÕp tr×nh bµy nh÷ng th«ng tin vÒ sù kiÖn ph¹m téi cña ng­êi ®èi chÊt sÏ cã t¸c ®éng m¹nh mÏ ®èi víi ®èi t­îng khai man, buéc hä ph¶i thay ®æi th¸i ®é, hµnh vi khai b¸o vµ cuèi cïng ph¶i thõa nhËn sù cung cÊp th«ng tin gi¶ m¹o víi c¬ quan ®iÒu tra. VÝ dô: “Trong vô ¸n TrÇn ThÞ Phè tæ chøc mét ®­êng d©y g¸i gäi cao cÊ, chuyªn cung cÊp g¸i m¹i d©m lµ ng­êi mÉu, diÔn viªn ®iÖn ¶nh. Sau khi c«ng an thµnh phè Hå ChÝ Minh b¾t ®­îc TrÇn ThÞ Phè vµ mét lo¹t c¸c c« g¸i kh¸c trong ®­êng d©y, trong ®ã cã diÔn viªn ®iÖn ¶nh YÕn Vi. Nh­ng khi c¬ quan c«ng an lÊy lêi khai th× c« nµy liªn tôc chèi c·i vÒ hµnh vi cña m×nh. Sau ®ã ®iÒu tra viªn ph¶i tæ chøc ®èi chÊt gi÷a YÕn Vi vµ TrÇn ThÞ Phè, vµ nh÷ng ng­êi kh¸c trong ®­êng d©y nµy ®· buéc c« ta ph¶i cói ®Çu nhËn téi. [5]. §Ó t¸c ®éng t©m lý ®èi víi nh÷ng ng­êi cè t×nh khai b¸o gian dèi, cßn ph¶i ®¶m b¶o yÕu tè bÊt ngê, vµ triÖt ®Ó tËn dông hiÖu øng “Ên t­îng cã mÆt”, cïng víi viÖc kÕt hîp víi c¸c ph­¬ng ph¸p t¸c ®éng kh¸c, sÏ lµm cho ®èi t­îng ph¶i thay ®æi th¸i ®é vµ hµnh vi khai b¸o. HiÖu qu¶ cña cuéc ®èi chÊt phô thuéc rÊt lín vµo tÝnh bÊt ngê. V× vËy, ®iÒu tra viªn ph¶i tÝnh to¸n, tæ chøc cuéc ®èi chÊt sao cho ng­êi bÞ ®èi chÊt lu«n ë trong t×nh huèng bÞ ®éng, bÊt lîi cho sù tÝnh to¸n, che giÊu cña ®èi t­îng. §iÒu tra viªn cã thÓ sö dông mét sè chiÕn thuËt sau ®Ó t¹o ra tÝnh bÊt ngê: TÝnh to¸n thêi ®iÓm t¹o ra tÝnh bÊt ngê, ®ã lµ lóc t©m lý cña ®èi t­îng ®ang hoang mang dao ®éng, kh«ng biÕt g× vÒ cuéc ®èi chÊt. Cïng víi lîi dông t©m lý chñ quan tin r»ng c¬ quan ®iÒu tra ch­a biÕt vÒ hµnh vi ph¹m téi cña m×nh. Trong t×nh huèng ®ã, viÖc ®Ó cho ng­êi ®èi chÊt xuÊt hiÖn sÏ cã t¸c dông rÊt m¹nh mÏ, ®¸nh m¹nh vµo sù ngoan cè cña ®èi t­îng. HiÖu øng “Ên t­îng cã mÆt” cã t¸c dông t¨ng c­êng c¶m xóc ®èi víi ng­êi bÞ ®èi chÊt. Bëi v×, ®Æc ®iÓm t©m lý ®Æc tr­ng cña ho¹t ®éng ®èi chÊt lµ ®èi t­îng ph¶i khai b¸o tr­íc mÆt ng­êi biÕt râ vÒ sù viÖc ph¹m téi cña b¶n th©n m×nh. §iÒu nµy lµm cho th¸i ®é khai b¸o cña ®èi t­îng mang tÝnh chÊt tÝch cùc h¬n. HiÖu øng “Ên t­îng cã mÆt” sÏ rÊt cã hiÖu qu¶, nÕu ng­êi ®èi chÊt ®­îc chuÈn bÞ lü l­ìng vÒ mÆt t©m lý. Lý lÏ chøng minh cña ng­êi ®èi chÊt cµng x¸c ®¸ng, hîp logic th× søc m¹nh t¸c ®éng ®èi víi ng­êi bÞ ®èi chÊt cµng cao. TÝnh logic, ®¸ng tin cËy trong lêi khai, ®­îc thÓ hiÖn cïng víi th¸i ®é c­¬ng quyÕt cña ng­êi ®èi chÊt lu«n t¹o ra ¸p lùc ®èi víi ng­êi bÞ ®èi chÊt, buéc hä tõ chç lóng tóng, kh«ng lý gi¶i ®­îc m©u thuÉn trong lêi khai mµ ®i ®Õn thõa nhËn sù gian dèi cña m×nh. §Ó t¨ng c­êng hiÖu qu¶ cña nh÷ng t¸c ®éng t©m lý tõ phÝa ng­êi ®èi chÊt ®Õn ng­êi bÞ ®èi chÊt, ®iÒu tra viªn cã thÓ kÕt hîp sö dông nhiÒu ph­¬ng ph¸p kh¸c nhau. Sö dông ph­¬ng ph¸p ¸m thÞ gi¸n tiÕp, hay tiÕp tôc truyÒn ®¹t th«ng tin nh»m t¹o ra cho ®èi t­îng bÞ ®èi chÊt tr¹ng th¸i hoang mang, vµ kh«ng thÓ che giÊu hµnh vi cña m×nh n÷a. §iÒu tra viªn sö dông ph­¬ng ph¸p ®Æt vµ thay ®æi vÊn ®Ò t­ duy, v¹ch trÇn sù phi lý trong lêi khai cña ng­êi bÞ ®èi chÊt. Sö dông ph­¬ng ph¸p thuyÕt phôc, ®éng viªn ng­êi bÞ ®èi chÊt, v¹ch ra cho hä thÊy, kh«ng thÓ cø ngoan cè ®­îc m·i, h·y khai b¸o trung thùc. Bëi v×, tr­íc sù hiÖn diÖn vµ lêi khai cã c¨n cø cña ng­êi ®èi chÊt, ng­êi bÞ ®èi chÊt th­êng lóng tóng, chèi c·i quanh co phñ nhËn, g©y ra sù bÊt æn ®Þnh t©m lý, ®Êu tranh ®éng c¬ t¸i diÔn ë møc ®é cao. Khi ®ã, kÕt hîp víi sù ph©n tÝch, ®éng viªn gãp phÇn vµo qu¸ tr×nh h­íng dÉn qu¸ tr×nh ®Êu tranh ®éng c¬ ë ng­êi bÞ ®èi chÊt gióp hä nhanh chãng quyÕt ®Þnh khai b¸o trung thùc. Tãm l¹i, t¸c ®éng t©m lý ®ãng vai trß rÊt quan träng trong viÖc kh¾c phôc nh÷ng ®éng c¬ tiªu cùc, kh¬i dËy nh÷ng ®éng c¬ tÝch cùc ë nh÷ng ng­êi khai b¸o gian dèi, t¹o ®iÒu kiÖn thèng nhÊt lêi khai, nhanh chãng x¸c ®Þnh c¸c t×nh tiÕt liªn quan ®Õn vô ¸n, x¸c ®Þnh sù thËt kh¸ch quan cña vô ¸n. 2.3.4.3. T¸c ®éng t©m lý ®èi víi ng­êi bÞ ®èi chÊt do nhÇm lÉn hoÆc ®¨ quªn c¸c t×nh tiÕt liªn quan ®Õn vô ¸n §èi chÊt cã thÓ ®­îc tiÕn hµnh gi÷a nh÷ng ng­êi mµ m©u thuÉn trong lêi khai lµ do sù nhÇm lÉn. Hä ®Òu cã ý thøc khi b¸o thµnh khÈn, nh­ng do mét sè nguyªn nh©n kh¸c nhau nh­ sù viÖc ®· qua mét thêi gian dµi nªn bÞ l·ng quªn, hoÆc sù kiÖn cã nhiÒu t×nh tiÕt, bÞ ph©n t¸n chó ý, bÞ xóc ®éng m¹nh, hay do trÝ nhí kÐm... nªn nhÇm lÉn. Trong tr­êng hîp nµy, nhiÖm vô c¬ b¶n cña ®iÒu tra viªn lµ lµm s¸ng tá vµ läai trõ sù nhÇm lÉn, kh«i phôc trÝ nhí th«ng qua ®èi chÊt. ë ®©y, ng­êi thø hai tham gia ®èi chÊt vµ nh÷ng th«ng tin cña hä gi÷ vai trß lµm chç dùa ®Ó ng­êi thø nhÊt phôc håi c¸c liªn t­ëng trong trÝ nhí. §Ó lµm ®­îc ®iÒu nµy, ®iÒu tra viªn kh«ng nªn n«n nãng thóc Ðp hay vÆn vÑo hä. Còng kh«ng nªn ®Æt ra yªu cÇu qu¸ cao, môc ®Ých qu¸ chi tiÕt, cô thÓ, mµ chØ cÇn yªu cÇu kh¸i qu¸t, gi¶i quyÕt nh÷ng ®iÓm mÊu chèt trong qu¸ tr×nh tri gi¸c, lÜnh héi cña hä. §iÒu tra viªn ph¶i ®éng viªn, æn ®Þnh tinh thÇn, t¹o ®iÒu kiÖn ®­a hä vµo tr¹ng th¸i t©m lý b×nh tÜnh, tho¶i m¸i. MÆt kh¸c, ®iÒu tra viªn còng cÇn cho hä biÕt tr­íc môc ®Ých cña cuéc ®èi chÊt, tr¸nh sù bÊt ngê, t¹o t©m lý tho¶i m¸i, h­ng phÊn, tÝch cùc. Cã nh­ vËy míi gióp hä t­ duy m¹ch l¹c, nhanh chãng håi t­ëng l¹i c¸c sù kiÖn ®· quªn. Nh÷ng ph­¬ng ph¸p th­êng ®­îc sö dông ®Ó t¸c ®éng ®èi víi ng­êi bÞ ®èi chÊt khai b¸o do nhÇm lÉn hoÆc quªn lµ: Ph­¬ng ph¸p t¸c ®éng t©m lý b»ng gîi nhí, nh»m lµm xuÊt hiÖn l¹i trong ®Çu ãc hä nh÷ng vÊn ®Ò hay t×nh tiÕt cña vô ¸n mµ hä ®· quªn. T¸c ®éng gîi nhí nh»m ®­a hä trë l¹i t×nh huèng hä ®· tri gi¸c, lÜnh héi sù viÖc ph¹m téi. §ã lµ nh÷ng t¸c ®éng cÇn thiÕt gióp ng­êi bÞ ®èi chÊt liªn hÖ, kh«i phôc l¹i h×nh ¶nh vÒ c¸c chi tiÕt, c¸c sù viÖc ®· bÞ che khuÊt. Nh÷ng th«ng tin ®­îc dïng ®Ó t¸c ®éng gîi nhí víi ng­êi bÞ ®èi chÊt bao gåm lêi nãi, ch÷ viÕt, h×nh ¶nh, ®å vËt, con ng­êi... §©y chÝnh lµ nh÷ng ®iÓm tùa ®Ó ®iÒu tra viªn gîi ra, ®Ó ng­êi bÞ ®èi chÊt dùa vµo ®ã kh«i phôc l¹i trÝ nhí cña m×nh. Theo I.U.V Chuphar«pxki th× “ Nh÷ng t¸c ®éng t©m lý ph¶i lµm sao cã thÓ kÝch thÝch sù h­ng phÊn ho¹t ®éng t©m lý cña c¸c ®èi t­îng vµ ®¶m b¶o tÝnh chÊt ®Çy ®ñ, ®óng ®¾n cña viÖc t¸i t¹o c¸c sù kiÖn mµ c¬ quan ®iÒu tra ®ang quan t©m.” [20, tr.107]. Ngoµi ra ®iÒu tra viªn còng cã thÓ sö dông ph­¬ng ph¸p thuyÕt phôc nh»m t¹o ®iÒu kiÖn cho nh÷ng ng­êi bÞ ®èi chÊt b×nh tÜnh, yªn t©m khi khai b¸o tr­íc ®iÒu tra viªn, sau ®ã ¸p dông ph­¬ng ph¸p gîi gióp ng­êi bÞ ®èi chÊt nhí l¹i ®­îc tèt nhÊt. Cã thÓ sö dông c¸c quy luËt vÒ mèi liªn t­ëng nh­: Quy luËt liªn t­ëng gièng nhau vÒ néi dung vµ h×nh thøc. Qua viÖc ®­a ra nh÷ng sù vËt, hiÖn t­îng, c¸c t×nh tiÕt mµ ®èi t­îng bÞ quªn, sÏ gióp hä nhí l¹i ®­îc chóng. Quy luËt liªn t­ëng gÇn nhau vÒ kh«ng gian thêi gian. C¸c t×nh tiÕt vÒ sù viÖc ®­îc ®èi t­îng ghi nhËn trong mét kh«ng gian, thêi gian nhÊt ®Þnh. Do ®ã, khi gîi ra bèi c¶nh gÇn víi bèi c¶nh x¶y ra sù viÖc, sÏ lµm cho hä nhí ra c¸c t×nh tiÕt cña sù viÖc trong kh«ng gian vµ thêi gian ®ã. Quy luËt liªn t­ëng tr¸i ng­îc nhau. §iÒu tra viªn x¸c ®Þnh vÊn ®Ò mµ ®èi t­îng bÞ quªn, råi gîi ra nhòng vÊn ®Ò t­¬ng ph¶n víi chóng. Do cã sù liªn hÖ tr¸i ng­îc nhau gi÷a c¸c sù viÖc hiÖn t­îng mµ hä nhí l¹i ®­îc nh÷ng ®iÒu ®· quªn. Quy luËt liªn t­ëng nh©n qu¶. Khi mét sù viÖc, mét t×nh tiÕt ®­îc nhí l¹i, do viÖc nh¾c tíi nh÷ng vÊn dÒ cã quan hÖ nh­ hËu qu¶ cña nã, vµ ng­îc l¹i, ®­îc gäi lµ sù nhí l¹i theo mèi liªn t­ëng nh©n qu¶. Nh÷ng ®iÒu cÇn l­u ý khi tiÕn hµnh lo¹i ®èi chÊt nµy lµ: Kh«ng nªn sö dông c¸c ph­¬ng ph¸p t¸c ®éng t©m lý m¹nh nh­ truyÒn ®¹t th«ng tin, hay ¸m thÞ gi¸n tiÕp bëi chóng cã thÓ g©y ra nh÷ng thay ®æi t©m lý bÊt lîi cho viÖc nhí l¹i cña hä. §iÒu tra viªn nªn cã t¸c ®éng tÝch cùc, gîi ý dÉn d¾t sù t­¬ng t¸c t©m lý cña hai bªn, nh­ng kh«ng nªn t¸c ®éng theo kiÓu chØ dÉn mím cung. CÇn chó ý kh¸c phôc hiÖn t­îng t©m lý hoang mang, c¨ng th¼ng, n«n nãng, v× nã sÏ c¶n trë qu¸ tr×nh t­ duy, nhí l¹i c¸c t×nh tiÕt cña vô ¸n. 2.3.4.4. T¸c ®éng t©m lý ®èi víi bÞ can khi bÞ can yªu cÇu ®èi chÊt BÞ can lu«n muèn dïng ng­êi thø hai nh­ mét ph­¬ng tiÖn ®Ó chøng minh hoÆc ®Ó tù vÖ. V× vËy, bÞ can lu«n cã sù chñ ®éng vÒ t©m lý, ®· cã chuÈn bÞ tr­íc c¸c kh¶ n¨ng t¸c ®éng ®Õn ng­êi mµ hä yªu cÇu ®­îc ®èi chÊt. cã thÓ x¶y ra hai kh¶ n¨ng: bÞ can muèn chøng minh sù thµnh thËt, sù ®óng ®¾n trong lêi khai cña m×nh hoÆc bÞ can muèn th«ng qua ng­êi ®èi chÊt (cã thÓ lµ ng­êi lµm chøng hay bi can kh¸c) ®Ó t¸c ®éng vµo hä nh»m ®e do¹, thuyÕt phôc hay tho¶ thuËn víi hä ®Ó nh÷ng ng­êi nµy kh«ng d¸m khai b¸o, tè gi¸c, thËm chÝ cßn thay ®æi lêi khai ban ®Çu, hoÆc khai theo h­íng cã lîi cho hä. §iÒu nµy ®­îc thÓ hiÖn qua viÖc: BÞ can kh«ng x¸c nhËn cã quen biÕt, cã quan hÖ víi ng­êi ®èi chÊt, chèi c·i, phñ nhËn lêi khai cña ng­êi ®èi chÊt. Sö dông uy tÝn, ¶nh h­ëng cña m×nh ®Ó ®e do¹. HoÆc cã thÓ bÞ can b»ng th¸i ®é cö chØ ngÇm ®e do¹, khèng chÕ hay b¸o hiÖu th«ng cung ®Ó ng­êi ®èi chÊt t×m c¸ch thay ®æi lêi khai... §ång thêi cßn cã thÓ thö th¸ch sù hiÓu biÕt cña c¬ quan ®iÒu tra tin r»ng c¬ quan ®iÒu tra ch­a biÕt vÒ hµnh vi ph¹m téi cña chóng. §iÒu tra viªn ph¶i nghiªn cøu x¸c ®Þnh t×nh huèng nµy thuéc kh¶ n¨ng nµo. Tõ ®ã sÏ cã c¸c ph­¬ng ph¸p t¸c ®éng thÝch hîp. NÕu nh­ trong ®èi chÊt nh»m v¹ch trÇn tÝnh gian dèi, ngoan cè cña ®èi t­îng khai man, yÕu tè bÊt ngê ®­îc coi lµ yÕu tè ®¶m b¶o sù thµnh c«ng cña ®èi chÊt, th× ë tr­êng hîp ®èi chÊt theo yªu cÇu cña bÞ can, tÝnh bÊt ngê kh«ng cßn gi¸ trÞ lµ yÕu tè ®¶m b¶o sù thµnh c«ng cña t¸c ®éng t©m lý ®Õn hä n÷a. BÞ can hiÓu ®­îc r»ng ®èi chÊt lóc nµy cã ý nghÜa rÊt quan träng, hä cÇn ph¶i chuÈn bÞ kü cµng vÒ t©m lý vµ ph­¬ng ph¸p t¸c ®éng ®èi víi c¶ ®iÒu tra viªn vµ ng­êi ®èi chÊt. §Æc ®iÓm nµy gióp cho ®iÒu tra viªn cã thÓ x¸c ®Þnh c¸c ph­¬ng ph¸p vµ chiÕn thuËt t¸c ®éng t©m lý cho phï hîp. Môc ®Ých cña viÖc t¸c ®éng t©m lý trong tr­êng hîp nµy lµ nh»m x¸c ®Þnh lêi khai cña bÞ can hoÆc ý ®å cña thùc hä khi yªu cÇu ®­îc ®èi chÊt vµ còng th«ng qua ®ã t¸c ®éng trë l¹i ®Ó ph¸ vì ý ®å gian dèi cña bÞ can (nÕu cã). V× vËy néi dung t¸c ®éng t©m lý ®Õn bÞ can trong tr­êng hîp nµy gåm c¸c vÊn ®Ò sau. §iÒu tra viªn ph¶i cã sù t¸c ®éng chuÈn bÞ t©m thÕ cho ng­êi ®èi chÊt. Dù kiÕn tr­íc c¸c t×nh huèng, ®Æc biÖt lµ c¸c t×nh huèng g©y bÊt lîi cã thÓ x¶y ra. V¹ch s½n cho hä nh÷ng ph­¬ng ¸n ®èi phã. §iÒu tra viªn vµ ng­êi ®èi chÊt cã thÓ cïng nhau bµn b¹c c¸ch øng xö trong mçi t×nh huèng. ViÖc t¸c ®éng t©m lý nh»m gióp ®Ó ng­êi ®èi chÊt l­êng tr­íc nh÷ng khã kh¨n, gióp hä cã mét tr¹ng th¸i t©m lý tù tin tÝch cùc, kh«ng bÞ lo sî tr­íc sù ®e do¹ cña bÞ can. Trong nhiÒu nhiÒu tr­êng hîp, viÖc chuÈn bÞ t©m lý cho ng­êi ®èi chÊt cßn bao gåm viÖc gióp ng­êi ®èi chÊt cñng cè lËp tr­êng, tin t­ëng vµo chÝnh b¶n th©n hä. B»ng viÖc lÊy lêi khai tr­íc khi ®èi chÊt, ®iÒu tra viªn cã thÓ cïng hä xem xÐt c¸c chi tiÕt, ph©n tÝch tÝnh logic, sù phï hîp cña toµn bé lêi khai... Qua ®ã ®Ó cho ng­êi ®èi chÊt quen víi viÖc khai b¸o, tè gi¸c téi ph¹m, kh¾c phôc t©m lý e ng¹i khi tiÕp xóc víi ®èi t­îng. Còng qua ®ã, ®iÒu tra viªn båi d­ìng cho ng­êi ®èi chÊt ph­¬ng ph¸p c¸ch thøc t¸c ®éng tíi ®èi t­îng theo c¸c t×nh huèng ®· dù kiÕn, h­íng dÉn cho hä biÕt c¸ch tù b¶o vÖ lËp tr­êng cña m×nh. Trong qu¸ tr×nh ®èi chÊt, ®iÒu tra viªn ph¶i tÝch cùc quan s¸t ph¸t hiÖn nh÷ng hµnh vi mµ bÞ can nh»m ¸p ®¶o ng­êi ®èi chÊt, ®Ó cã c¸c biÖn ph¸p t¸c ®éng thÝch hîp. Ng¨n chÆn kÞp thêi nh÷ng t¸c ®éng t©m lý tiªu cùc cña bÞ can ®èi víi ng­êi ®èi chÊt (®e däa,mua chuéc,dô dç...). TÝch cùc can thiÖp dÉn d¾t, ®iÒu khiÓn qu¸ tr×nh ®èi chÊt ®Ó ®¹t ®­îc môc ®Ých, kh«ng ®Ó bÞ can chñ ®éng dÉn d¾t theo ý cña hä, lµm cho bÞ can kh«ng ®¹t ®­îc ý ®å cña m×nh. Nh­ vËy cã thÓ thÊy ®èi chÊt lµ ho¹t ®éng giao tiÕp nhiÒu chiÒu hÕt søc phøc t¹p. V× vËy t¸c ®éng t©m lý lµ kh«ng thÓ thiÕu trong ho¹t ®éng ®èi chÊt. Tuy nhiªn, ®Ó sö dông t¸c ®éng t©m lý ®¹t hiÖu qu¶ cao, ®iÒu tra viªn ph¶i ®¸nh gi¸ vÒ møc ®é thiÕt thùc cña t¸c ®éng t©m lý ®èi víi tõng lo¹i ng­êi kh¸c nhau trong qu¸ tr×nh ®èi chÊt. Bªn c¹nh ®ã ®iÒu tra viªn còng lu«n ph¶i cã ý thøc trong viÖc nghiªn cøu n¾m v÷ng t©m lý ®èi t­îng. Trªn c¬ së ®ã cã c¸c ph­¬ng ph¸p vµ chiÕn thuËt t¸c ®éng kh¸c nhau phï hîp víi tõng ®èi t­îng.Vai trß cña ®iÒu tra viªn trong ho¹t ®éng nµy lµ rÊt quan träng. §iÒu tra viªn ph¶i n¾m b¾t ®­îc toµn bé diÔn biÕn cña qu¸ tr×nh t¸c ®éng t©m lý trong ®èi chÊt, nh¹y c¶m n¾m b¾t ph¶n øng cña tõng ng­êi tr­íc mäi t¸c ®éng, sö dông linh ho¹t, ®ång bé c¸c ph­¬ng ph¸p t¸c ®éng t©m lý. Tõ ®ã lµm lo¹i bá m©u thuÉn trong lêi khai, x¸c ®Þnh sù thËt, thay ®æi th¸i ®é khai b¸o cña ng­êi bÞ ®èi chÊt ,lo¹i bá m©u thuÉn trong lêi khai. Ch­¬ng iii Thùc tr¹ng vµ mét sè biÖn ph¸p kiÕn nghÞ nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng ®èi chÊt 3.1. Thùc tr¹ng cña viÖc sö dông ho¹t ®éng ®èi chÊt trong ®iÒu tra vô ¸n h×nh sù Ho¹t ®éng ®èi chÊt lµ mét trong nh÷ng ho¹t ®éng ®iÒu tra mang l¹i hiÖu qu¶ cao, nh­ng trªn thùc tÕ ho¹t ®éng nµy vÉn cßn tån ®äng nhiÒu vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt. 3.1.1. NhËn thøc cña ®iÒu tra viªn víi tÇm quan träng cña ho¹t ®éng ®èi chÊt ViÖc nghiªn cøu t©m lý ng­êi tham gia ®èi chÊt cã ý nghÜa rÊt quan träng ®èi víi sù thµnh c«ng cña ®èi chÊt. Nã lµ c¬ së ®Ó kh¼ng ®Þnh tÝnh ®óng ®¾n cña nh÷ng t¸c ®éng ®ang thùc hiÖn, t¨ng c­êng, gi¶m bít hay thay ®æi c¸c ph­¬ng ph¸p t¸c ®éng. Tuy nhiªn, nhËn thøc cña ®iÒu tra viªn vÒ vai trß cña ®èi chÊt cßn ch­a ®Çy ®ñ. §iÒu nµy thÓ hiÖn ë chç, hä vÉn cßn xem nhÑ viÖc chuÈn bÞ cho ®èi chÊt. Trªn thùc tÕ, míi chØ cã “57,5% ®iÒu tra viªn th­êng xuyªn nghiªn cøu t©m lý ng­êi tham gia ®èi chÊt. Tû lÖ ®iÒu tra viªn th­êng xuyªn nghiªn cøu t©m lý cña ng­êi tham gia ®èi chÊt cßn thÊp” [1, tr.243]. Còng theo kÕt qu¶ nghiªn cøu th× còng chØ cã “26,3% ®iÒu tra viªn thØnh tho¶ng vµ 10,4% th­êng bá qua viÖc nghiªn cøu t©m lý ng­êi tham gia ®èi chÊt” [1, tr.244]. Do vËy, tû lÖ ®iÒu tra viªn hiÓu biÕt vÒ t¸c ®éng t©m lý trong ®èi chÊt t­¬ng ®èi thÊp, theo kÕt qu¶ ®iÒu tra chØ cã “26% ®iÒu tra viªn cã sù hiÓu biÕt vÒ t¸c ®éng t©m lý ®èi víi ng­êi ®èi chÊt” [1, tr.223]. NhiÒu tr­êng hîp, ®èi chÊt vÉn mang tÝnh h×nh thøc, ®¹i kh¸i qua loa, chØ cho ®ñ thñ tôc. §iÒu nµy biÓu hiÖn ë viÖc ®iÒu tra viªn kh«ng nghiªn cøu nh©n th©n, kh«ng n¾m b¾t c¸c ®Æc ®iÓm t©m lý cña tõng ng­êi tham gia ®èi chÊt. Hä cho r»ng khi ng­êi bÞ ®èi chÊt ngoan cè, nh­ng c¬ quan ®iÒu tra ®· cã ®Çy ®ñ chøng cø th× vÉn cã thÓ buéc téi vµ ®­a ra xÐt xö ®­îc. Khi Êy kh«ng cÇn thiÕt ph¶i ®èi chÊt, hoÆc tæ chøc ®èi chÊt chØ lµ ®Ó “lÊp chç trèng”. VÝ dô: Qua viÖc quan s¸t mét cuéc ®èi chÊt ë tr¹i t¹m giam c«ng an tØnh Nam §Þnh vµo håi 8h ngµy 26-1-2007 gi÷a Ph¹m V¨n §¹t vµ Vò V¨n Tµi. T«i nhËn thÊy ®iÒu tra viªn khi tiÕn hµnh hái anh §¹t vµ anh Tµi kh«ng th­êng xuyªn cã sù t¸c ®éng t©m lý, mµ chØ lµ nh÷ng c©u hái ®¬n gi¶n cã tÝnh chÊt kÓ lÓ. §iÒu tra viªn hái anh §¹t vÕt th­¬ng ë tay tr¸i cña anh cã ph¶i do anh Tµi t¹o nªn kh«ng, anh §¹t tr¶ lêi lµ do vî anh Tµi chÐm. §iÒu tra viªn l¹i hái anh Tµi ®óng thÕ kh«ng, anh Tµi tr¶ lêi lµ do anh ta chÐm kh«ng ph¶i vî m×nh. Cø tiÕp tôc hái nh­ng c¶ hai ®Òu kh«ng nhËn m×nh lµ ng­êi khai sai. Sù viÖc cuèi cïng vÉn kh«ng ®­îc lµm s¸ng tá. Mét vÊn ®Ò còng rÊt quan träng, ¶nh h­ëng ®Õn kÕt qu¶ cña ho¹t ®éng ®èi chÊt, ®ã lµ viÖc tæ chøc ®iÒu khiÓn ng­êi ®èi chÊt, ®Ó t¸c ®éng t©m lý tíi nguêi bÞ ®èi chÊt, nh­ng vÊn ®Ò nµy l¹i kh«ng ®­îc ®iÒu tra viªn quan t©m khai th¸c. C¸c ®iÒu tra viªn vÉn ch­a thÊy ®­îc tÇm quan träng cña viÖc båi d­ìng cho ng­êi ®èi chÊt biÕt c¸ch t¸c ®éng t©m lý ®èi víi ng­êi bÞ ®èi chÊt khi hä ngoan cè. Trong c¸c cuéc ®èi chÊt, viÖc chuÈn bÞ t©m thÕ chñ ®éng cho ng­êi ®èi chÊt cßn Ýt ®­îc quan t©m. Theo kÕt qu¶ ®iÒu tra “Míi chØ cã 41,2% ®iÒu tra viªn thùc hiÖn c«ng viÖc quan träng nµy” [1, tr.247]. 3.3.2. ViÖc sö dông c¸c ph­¬ng ph¸p t¸c ®éng t©m lý Môc ®Ých t¸c ®éng t©m lý ®èi víi ng­êi tham gia ®èi chÊt lµ gi¶i quyÕt m©u thuÉn trong lêi khai cña hä, x¸c ®Þnh sù thËt kh¸c quan cña vô ¸n. Môc ®Ých nµy muèn ®¹t ®­îc kÕt qu¶, ph¶i ®­îc thùc hiÖn qua mét hÖ thèng c¸c ph­¬ng ph¸p t¸c ®éng thÝch hîp. A.V. §ulèp ®· nhÊn m¹nh r»ng: “Môc ®Ých t¸c ®éng t©m lý ®èi víi tõng ng­êi tham gia tè tông rÊt cÇn thiÕt ph¶i ®­îc tu©n theo vµ c©n nh¾c trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c ph­¬ng ph¸p t¸c ®éng t©m lý...” [2, tr.33]. Ng­êi bÞ ®èi chÊt khai b¸o gian dèi, ngoan cè kh«ng nhËn téi sÏ kh«ng khai b¸o thµnh khÈn nÕu ®iÒu tra viªn kh«ng cã nh÷ng chiÕn thuËt t¸c ®éng hîp lý. MÆt kh¸c cã nh÷ng tr­êng hîp ng­êi bÞ ®èi chÊt do quªn hoÆc nhÇm lÉn mét sè c¸c t×nh tiÕt cña vô ¸n, th× hä kh«ng thÓ nhí l¹i chÝnh x¸c ®­îc nÕu ®iÒu tra viªn kh«ng cã nh÷ng biÖn ph¸p t¸c ®éng phï hîp. Tuy nhiªn, ®iÒu tra viªn vÉn cßn ch­a nhËn thøc ®Çy ®ñ vÒ vai trß cña t¸c ®éng t©m lý ®èi víi ng­êi ®èi chÊt. Thùc tÕ chØ cã “ChØ cã 26% ®iÒu tra viªn quan t©m tíi viÖc sö dông t¸c ®éng ®èi víi ng­êi tham gia ®èi chÊt” [1, tr.244]. Nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng trªn tr­íc hÕt lµ do ®iÒu tra viªn ch­a hiÓu vÒ c¸c ph­¬ng ph¸p t¸c ®éng t©m lý mét c¸ch khoa häc, ®Çy ®ñ. NhiÒu ®iÒu tra viªn cho r»ng t¸c ®éng t©m lý lµ nh÷ng chiÕn thuËt ®¬n lÎ, chØ cÇn sö dông víi nh÷ng bÞ can ngoan cè hoÆc gian dèi. Trªn thùc tÕ, cã tr­êng hîp viÖc sö dông c¸c ph­¬ng ph¸p t¸c ®éng t©m lý ng­êi tham gia ®èi chÊt kh«ng ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ mong muèn, tr¸i l¹i, cßn lµm cho ®èi t­îng ngoan cè, l× lîm h¬n. Nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng trªn lµ do ®iÒu tra viªn ch­a thùc sù quan t©m nghiªn cøu ¸p dông c¸c ph­¬ng ph¸p t¸c ®éng t©m lý ®Ó hiÓu vÒ c¸c ph­¬ng ph¸p mét c¸ch khoa häc vµ ®Çy ®ñ. L.V. Petrenco ®· nhËn xÐt r»ng: “T¸c ®éng t©m lý lµ mét qu¸ tr×nh diÔn ra l©u dµi, ®ång bé chø kh«ng ph¶i lµ nh÷ng t¸c ®éng ®¬n lÎ, tù ph¸t nh»m dÇn dÇn thay ®æi nhËn thøc, quan ®iÓm… cña ng­êi bÞ t¸c ®éng”[19, tr.19]. ViÖc sö dông cßn dËp khu«n, m¸y mãc, thiÕu tÝnh linh ho¹t, s¸ng t¹o do ch­a hiÓu ®­îc b¶n chÊt, c¸ch ¸p dông cña tõng ph­¬ng ph¸p. Do vËy ®· kh«ng ph¸t huy ®­îc c¸c ­u ®iÓm cña tõng ph­¬ng ph¸p, hiÖu qu¶ t¸c ®éng kh«ng cao. MÆt kh¸c, còng do ch­a cã sù hiÓu biÕt ®Çy ®ñ vµ cã hÖ thèng vÒ t¸c ®éng t©m lý, nªn trong thùc tÕ nhiÒu tr­êng hîp viÖc ¸p dông c¸c ph­¬ng ph¸p t¸c ®éng t©m lý ®èi víi ng­êi tham gia ®èi chÊt cßn mang tÝnh tù ph¸t, vµ kh«ng theo mét quy tr×nh chung thèng nhÊt, kh«ng ®ång bé. §©y còng lµ nguyªn nh©n h¹n chÕ ®Õn kÕt qu¶ chung cña toµn bé qu¸ tr×nh ®iÒu tra. 3.3.3. Tr×nh ®é cña ®iÒu tra viªn cßn yÕu kÐm. §iÒu tra viªn lµ ng­êi ®¹i diÖn cho c¬ quan ph¸p luËt cã quyÒn sö dông c¸c biÖn ph¸p cÇn thiÕt ®Ó t¸c ®éng t©m lý khi ®èi chÊt, gi÷ vai trß trùc tiÕp ®iÒu khiÓn cuéc ®èi chÊt. V× vËy cã thÓ nãi thµnh c«ng hay thÊt b¹i trong qu¸ tr×nh t¸c ®éng t©m lý trong khi thùc hiÖn ®èi chÊt phô thuéc nhiÒu vµo tr×nh ®é, n¨ng lùc, kinh nghiÖm, sù hiÓu biÕt vµ khÐo lÐo sö dông c¸c ph­¬ng ph¸p t¸c ®éng t©m lý cña ®iÒu tra viªn. Nh­ng trong thùc tiÔn ®iÒu tra vÉn cßn mét sè ®iÒu tra viªn cã tr×nh ®é chuyªn m«n cßn yÕu kÐm, nh÷ng hiÓu biÕt vÒ khÝa c¹nh t©m lý cßn h¹n chÕ, ch­a sö dông mét c¸ch linh ho¹t vµ ®ång bé c¸c ph­¬ng ph¸p t¸c ®éng. Theo b¸o c¸o tãm t¾t ®Ò tµi khoa häc vÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña c¬ quan ®iÒu tra, côc chÝnh trÞ tæng côc c¶nh s¸t cho thÊy “Sè ®iÒu tra viªn th¹o viÖc chØ chiÕm 30 – 40%, cã n¬i chØ chiÕm 20%, vµ 41,5% ®iÒu tra viªn cã tr×nh ®é ®¹i häc vµ cao ®¼ng, 47% cã tr×nh ®é trung häc, cßn 11% lµ tr×nh ®é ®¹i häc s¬ häc hoÆc ch­a qua ®µo t¹o c¬ b¶n” [8, tr.7]. Thùc tr¹ng ®ã g©y ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn qu¸ tr×nh ®èi chÊt, lµm cho ho¹t ®éng nµy kh«ng ®¹t ®­îc hiÖu qu¶. Trong bèi c¶nh cuéc ®èi chÊt, ®iÒu tra viªn cïng mét lóc ph¶i thu nhËn mét l­îng th«ng tin lín tõ hai ng­êi tham gia ®èi chÊt, võa ph¶i tiÕn hµnh ph©n tÝch ®¸nh gi¸ nh÷ng th«ng tin ®ã ph¶i quan s¸t, ®¸nh gi¸ th¸i ®é cña hä ®Ó lùa chän, ®iÒu chØnh c¸c ph­¬ng ph¸p t¸c ®éng t©m lý... nªn ®iÒu tra viªn lu«n ë tr¹ng th¸i t©m lý c¨ng th¼ng. B¶n chÊt cña ho¹t ®éng ®èi chÊt lµ ho¹t ®éng t­ duy cã tÝnh s¸ng t¹o. Do ®ã bÊt cø ®iÒu kiÖn nµo, hoµn c¶nh nµo, sù vi ph¹m vÒ quyÒn vµ nghÜa vô cña ®iÒu tra viªn trong khi tiÕn hµnh ®èi chÊt lµ thÓ hiÖn sù bÊt lùc, sù non kÐm vÒ tr×nh ®é nghiÖp vô cña ®iÒu tra viªn tr­íc nh÷ng ng­êi tham gia ®èi chÊt. Víi chÊt l­îng ®iÒu tra viªn nh­ vËy, viÖc vi ph¹m ph¸p luËt nh­ véi vµng buéc téi khi ch­a cã ®ñ chøng cø trong ®èi chÊt lµ chuyÖn hoµn toµn cã thÓ x¶y ra. Trong thùc tÕ vÉn cßn tån t¹i nhiÒu vô ¸n thÓ hiÖn tr×nh ®é non kÐm cña ®iÒu tra viªn khi tiÕn hµnh ®iÒu tra. Ch¼ng h¹n: “Vô ¸n D­¬ng ThÞ Nga, tõ lêi tè c¸o vu v¬ mµ mét ng­êi ®i kh¸m bÖnh ®Õn bÞ b¾t tï. Mét trong nh÷ng c¸i sai cña c«ng an quËn Hoµn KiÕm (HµNéi) lµ kh«ng trùc tiÕp x¸c minh,còng nh­ sù vËn dông “tiÓu x¶o” t©m lý mét c¸ch v« c¨n cø. Khi bµ Nga nhËn tr¶ cho bµ Lª 200.000 ®ång th× ®iÒu tra viªn quy chôp: ChØ cã ng­êi cã téi míi chÞu båi th­êng... [9, tr.12]. Khi ng­êi bÞ ®èi chÊt ngoan cè, gan lú kh«ng chÞu khai b¸o thµnh khÈn,thay v× sö dông c¸c biÖn ph¸p, chiÕn thuËt t¸c ®éng thÝch hîp ®iÒu tra viªn ®· n«n nãng, kh«ng kiÒm chÕ ®­îc b¶n th©n vµ buéc téi hä, hoÆc lµm cho nh÷ng ng­êi bÞ ®èi chÊt cµng gan l× h¬n hoÆc quªn c¸c t×nh tiÕt vµ bÞ r¬i vµo tr¹ng th¸i t©m lý “cuèng” vµ kh«ng thÓ nhí ®­îc chÝnh x¸c nh÷ng t×nh tiÕt ®ã. 3.3.4. Tr¸ch nhiÖm nghÒ nghiÖp ë nhiÒu ®iÒu tra viªn ch­a cao §èi víi ®iÒu tra viªn, nh÷ng phÈm chÊt ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp quan träng nhÊt lµ trung thùc, t«n träng sù thËt kh¸ch quan, nh©n ¸i, dòng c¶m, b¶o vÖ lÏ ph¶i, sù c«ng b»ng. Nh­ng trªn thùc tÕ, cã nhiÒu ®iÒu tra viªn vÉn vi ph¹m ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp. Ch¼ng h¹n nh­ ®iÒu tra viªn cè ý ®­a ra nh÷ng th«ng tin biÕt râ lµ bÞa ®Æt, kh«ng chÝnh x¸c nh»m lõa g¹t ng­êi bÞ thÈm vÊn, khiÕn hä khai theo ý muèn chñ quan cña ®iÒu tra viªn. Cã tr­êng hîp ®iÒu tra viªn b»ng hµnh ®éng cô thÓ g©y tæn h¹i hay ®e do¹ g©y tæn h¹i, nh÷ng gi¸ trÞ mµ ®­¬ng sù tr©n träng, nh­: Cã th¸i ®é coi th­êng, kh«ng t«n träng nh©n c¸ch ng­êi bÞ ®èi chÊt hoÆc t¹o ra t×nh huèng ®Æt t«n gi¸o, tÝn ng­ìng, søc khoÎ cña ng­êi bÞ ®èi chÊt hoÆc nh©n th©n cña hä tr­íc kh¶ n¨ng bÞ xóc ph¹m, g©y tæn h¹i nÕu hä kh«ng lµm theo yªu cÇu cña ®iÒu tra viªn. Nh÷ng ®iÒu nµy cã t¸c ®éng tiªu cùc ®Õn nh÷ng ng­êi tham gia ®èi chÊt, lµm cho ho¹t ®éng ®èi chÊt kh«ng ®¹t ®­îc hiÖu qu¶. 3.2. KiÕn nghÞ Qua viÖc ph©n tÝch vai trß vµ thùc tr¹ng cña ho¹t ®éng ®èi chÊt trong ho¹t ®éng ®iÒu tra vô ¸n h×nh sù, chóng t«i thÊy ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng ®èi chÊt cÇn thùc hiÖn mét sè vÊn ®Ò sau. Thø nhÊt: CÇn n©ng cao nhËn thøc, tr×nh ®é chuyªn m«n nghiÖp vô, båi d­ìng kiÕn thøc t©m lý, vµ båi d­ìng vÒ mÆt ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp cho ®iÒu tra viªn. Nh÷ng ng­êi bÞ ®èi chÊt tr­íc hÕt lµ con ng­êi – lµ chñ thÓ t©m lý n¾m gi÷ c¸c th«ng tin mµ ®iÒu tra viªn cÇn khai th¸c. ViÖc hä cã cung cÊp nh÷ng th«ng tin ®ã hay kh«ng, phô thuéc nhiÒu vµo hä. ChØ khi ®iÒu tra viªn cã tr×nh ®é chuyªn m«n nghiÖp vô, cã kiÕn thøc vÒ t©m lý häc… míi cã thÓ lµm cho ng­êi bÞ ®èi chÊt khai b¸o ®óng sù thËt. §Ó lµm ®­îc ®iÒu nµy, ph¶i chó träng ph¸t triÓn ë ®iÒu tra viªn nh÷ng mÆt sau. VÒ nhËn thøc vµ tr×nh ®é chuyªn m«n nghiÖp vô cña ®iÒu tra viªn: CÇn ph¶i n©ng cao h¬n n÷a tr×nh ®é chuyªn m«n nghiÖp vô cña ®iÒu tra viªn nh»m ®¸p øng c¸c tiªu chÝ cña ph¸p lÖnh tæ chøc ®iÒu tra h×nh sù “§iÒu tra viªn cÇn cã kiÕn thøc ph¸p luËt cÇn thiÕt vµ kh¶ n¨ng thùc hiÖn nhiÖm vô ®iÒu tra” [23]. §Ó lµm ®­îc ®iÒu ®ã cÇn cã sù chuÈn hãa vÒ tr×nh ®é chuyªn m«n nghiÖp vô cho ®iÒu tra viªn cÇn: Quy ®Þnh ®iÒu tra viªn ph¶i cã b»ng ®¹i häc chÝnh quy vÒ ngµnh c«ng an. Tæ chøc giao l­u víi c¸c ®¬n vÞ kh¸c ®Ó häc hái kinh nghiÖm, n©ng cao tr×nh ®é. T¨ng c­êng c¸c buæi héi th¶o, trao ®æi kinh nghiÖm trong lùc l­îng c«ng an. CÇn ph¶i cã sù giao l­u, trao ®æi nghiÖp vô víi c¸c n­íc b¹n. Ch¼ng h¹n nh­, tæ chøc héi th¶o, tham quan häc hái ®Ó tiÕp thu c¸c kinh nghiªm cña c¸c n­íc tiªn tiÕn trong lÜnh vùc ®iÒu tra h×nh sù MÆt kh¸c còng cÇn hÕt søc coi träng viÖc tËp huÊn, båi d­ìng cho ®iÒu tra viªn theo c¸c chuyªn ®Ò kh¸c nhau trong ho¹t ®éng ®iÒu tra. Th«ng qua c¸c líp båi d­ìng chuyªn ®Ò nh­ vËy, c¸c c¸n bé ®iÒu tra sÏ cã c¬ héi nhËn thøc ®Çy ®ñ h¬n vÒ vÞ trÝ, vai trß cña ho¹t ®éng ®iÒu tra h×nh sù, ®Æc biÖt cña ho¹t ®éng ®èi chÊt. VÒ ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp: C¸c phÈm chÊt vÒ ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp cña ®iÒu tra viªn ®ãng vai trß ®Æc biÖt quan träng trong ho¹t ®éng ®iÒu tra nãi chung, vµ ho¹t ®éng ®èi chÊt nãi riªng. V× vËy, ®iÒu tra viªn cÇn ph¶i cã nh÷ng phÈm chÊt ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp ®· ®­îc cô thÓ hãa trong ph¸p lÖnh tæ chøc ®iÒu tra h×nh sù “§iÒu tra viªn cÇn ph¶i cã phÈm chÊt chÝnh trÞ, ®¹o ®øc tèt, trung thùc, kh¸ch quan”. Trong c¸c tr­êng ®¹i häc hiÖn nay, viÖc h×nh thµnh ë ®iÒu tra viªn nh÷ng phÈm chÊt ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp vÉn ch­a ®­îc chó träng. Thùc tr¹ng nµy lµm cho nhiÒu ®iÒu tra viªn ch­a cã ý thøc vÒ ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp cña hä. Khi hái cung bÞ can, ng­êi lµm chøng, ng­êi bÞ h¹i, hä hay cã th¸i ®é Ðp cung, mím cung, miÔn sao cho hoµn tÊt hå s¬. ViÖc ®èi chÊt còng chØ lµ cho ®ñ thñ tôc. V× vËy, ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy chóng t«i cã mét sè kiÕn nghÞ sau: PhÈm chÊt ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp ph¶i trë thµnh mét tiªu chÝ vÒ ®µo t¹o. Cã c¸c m«n häc chÝnh thøc ®Ó rÌn luyÖn vµ n©ng cao nh÷ng phÈm chÊt ®¹o ®øc cña ®iÒu tra viªn. Trong qu¸ tr×nh ®µo t¹o ph¶i th­êng xuyªn cã sù kiÓm tra kü l­ìng vÒ tiªu chÝ nµy. CÇn t¨ng c­êng h¬n n÷a c¸c buæi sinh ho¹t ngo¹i kho¸ nh»m cñng cè t­ t­ëng chÝnh trÞ, n©ng cao ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp cho c¸c ®iÒu tra viªn. Cã thÓ th­êng xuyªn lÊy ý kiÕn cña quÇn chóng nh©n d©n vÒ th¸i ®é cña c¸c ®iÒu tra viªn. §iÒu tra viªn trong qu¸ tr×nh t¸c ®éng t©m lý ph¶i lu«n gi÷ v÷ng lËp truêng, cã quan ®iÓm chÝnh trÞ v÷ng vµng, cã tinh thÇn tÊn c«ng téi ph¹m, trung thùc, liªm khiªt, chÝ c«ng v« t­. Ph¶i lu«n trau dåi, n©ng cao tr×nh ®é chÝnh trÞ, n¾m v÷ng ®­êng lèi chÝnh s¸ch cña ®¶ng vµ nhµ n­íc ®Ó vËn dông trong qu¸ tr×nh ®èi chÊt. VÒ kiÕn thøc t©m lý, vµ viÖc sö dông c¸c ph­¬ng ph¸p t¸c ®éng t©m lý: KiÕn thøc t©m lý cã vai trß rÊt quan träng ®èi víi ®iÒu tra viªn trong ho¹t ®éng ®iÒu tra. Nh­ng theo kh¶o s¸t cña chóng t«i, phÇn lín ®iÒu tra viªn cßn yÕu kÐm trong viÖc hiÒu biÕt kiÕn thøc t©m lý. §Ó n©ng cao kiÕn thøc t©m lý vµ sö dông cã hiÖu qu¶ h¬n c¸c ph­¬ng ph¸p t¸c ®éng t©m lý cña ®iÒu tra viªn, chóng t«i kiÕn nghÞ mét sè vÊn ®Ò sau: T¨ng c­êng më c¸c líp huÊn luyÖn, ®µo t¹o ng¾n h¹n cho ®iÒu tra viªn ®Ó hä n©ng cao n¨ng lùc tr×nh ®é, kiÕn thøc x· héi. Chó träng n©ng cao nhËn thøc cho ®iÒu tra viªn, gióp ®iÒu tra viªn hiÓu biÕt s©u s¾c t©m lý cña c¸c chñ thÓ trong ho¹t ®éng ®èi chÊt. N©ng cao ý thøc cña hä trong viÖc nghiªn cøu ¸p dông c¸c biÖn ph¸p t¸c ®éng t©m lý. Båi d­ìng cho ®iÒu tra viªn nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n vµ cã hÖ thèng vÒ t¸c ®éng t©m lý, gióp hä cã kh¶ n¨ng thùc hiÖn tèt t¸c ®éng t©m lý trong qu¸ tr×nh ®èi chÊt. Ngoµi ra, nªn th­êng xuyªn mêi c¸c chuyªn gia t©m lý nãi chuyÖn, më c¸c cuéc héi th¶o... KÕt hîp víi c¸c trung t©m t©m lý ®Ó tham kh¶o ý kiÕn chuyªn gia ®èi víi ®èi t­îng ®Æc biÖt (ng­êi ph¹m téi ch­a thµnh niªn, ng­êi m¾c c¸c bÖnh vÒ thÇn kinh...). CÇn x©y dùng mét hÖ thèng lý luËn hoµn chØnh vÒ t¸c ®éng t©m lý trong ho¹t ®éng ®èi chÊt. §ã lµ vÊn ®Ò quan träng nh»m ®­a l¹i hiÖu qu¶ cao h¬n trong viÖc sö dông c¸c ph­¬ng ph¸p t¸c ®éng t©m lý nh÷ng ng­êi tham gia ®èi chÊt. Bëi v× khi ®ã viÖc sö dông c¸c ph­¬ng ph¸p t¸c ®éng sÏ cã hÖ thèng theo mét quy tr×nh thèng nhÊt, tr¸nh ®­îc t×nh tr¹ng sö dông mang tÝnh tù ph¸t, theo kinh nghiÖm, vµ ph¸t huy ®­îc nh÷ng ­u ®iÓm, kh¾c phôc ®­îc nh÷ng h¹n chÕ trong ®èi chÊt. Ph¶i ®µo t¹o cho ®iÒu tra viªn c¸c kü n¨ng t©m lý mét c¸ch chuyªn s©u vµ cã hÖ thèng. Muèn vËy, trong c¸c tr­êng ®¹i häc chuyªn ngµnh c«ng an cÇn ®­a néi dung rÌn luyÖn kü n¨ng t©m lý nghiÖp vô vµo ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o. L©u nay hä tiÕp thu nh÷ng kü n¨ng nµy chñ yÕu qua c¸c bµi häc nghiÖp vô vµ sù tù rÌn luyÖn cña b¶n th©n. Hµng n¨m cã thÓ cö mét sè ®iÒu tra viªn ®i häc thªm c¸c líp häc vÒ t©m lý, ®Ó n©ng cao kiÕn thøc t©m lý. Tæ chøc c¸c buæi sinh ho¹t ngo¹i kho¸, giao l­u gi÷a c¸c ®¬n vÞ c«ng an trong c¶ n­íc, ®Æc biÖt lµ víi c¸c n­íc kh¸c trªn thÕ giíi ®Ó häc hái kinh nghiÖm, båi d­ìng thªm vÒ kü n¨ng t©m lý. Thø hai: ChÕ ®é ®·i ngé ®èi víi ®iÒu tra viªn. Nhµ n­íc cÇn cã chÕ ®é ®·i ngé xøng ®¸ng víi ®iÒu tra viªn c¶ vÒ vËt chÊt vµ tinh thÇn gióp hä yªn t©m c«ng t¸c, tËn t©m v× c«ng viÖc ®­îc giao vµ tr¸nh ®­îc nh÷ng c¸m dç vËt chÊt. MÆc dï nhµ n­íc ®· quan t©m h¬n ®Õn chÕ ®é ®·i ngé ®èi víi ngµnh c«ng an, møc l­¬ng cña ngµnh c«ng an lµ t­¬ng ®èi cao. Nh­ng thùc tÕ hiÖn nay, møc l­¬ng vµ phô cÊp mµ c¸c ®iÒu tra viªn ®­îc h­ëng vÉn ch­a ®¸p øng ®­îc nhu cÇu b×nh th­êng cña cuéc sèng (Møc l­¬ng lµ 1.800.000 ®ång/th¸ng, vµ møc phô cÊp lµ 120.000 ®ång/th¸ng). V× vËy, ®iÒu tra viªn vÉn ch­a thÓ yªn t©m hoµn toµn c«ng t¸c. Tr­íc t×nh h×nh ®ã, chóng t«i kiÕn nghÞ cÇn cã sù ®·i ngé xøng ®¸ng h¬n n÷a ®èi víi ®iÒu tra viªn. Ch¼ng h¹n nh­ t¨ng møc l­¬ng vµ phô cÊp hµng th¸ng cho ®iÒu tra viªn. BiÓu d­¬ng kÞp thêi c¸c ®iÒu tra viªn cã thµnh tÝch trong c«ng t¸c ®Ó khÝch lÖ hä. MÆt kh¸c còng ph¶i xö lý nghiªm minh nh÷ng ®iÒu tra viªn vi ph¹m ph¸p luËt trong qu¸ tr×nh ®èi chÊt. Thø ba: CÇn nhanh chãng bæ sung sè l­îng ®iÒu tra viªn. Trong giai ®o¹n hiÖn nay, khi diÔn biÕn t×nh h×nh téi ph¹m ngµy cµng phøc t¹p vµ gia t¨ng mét c¸ch ®¸ng lo ng¹i, cïng víi sù n©ng cao vÒ chÊt l­îng ®iÒu tra viªn, cßn ph¶i ®¶m b¶o c¶ mÆt sè l­îng tr¸nh t×nh tr¹ng qu¸ t¶i trong c«ng viÖc. §¶m b¶o víi mçi ng­êi tham gia ®èi chÊt kh¸c nhau cã ®iÒu tra viªn xÐt hái phï hîp. VÝ dô, ®èi víi nh÷ng ng­êi tham gia ®èi chÊt lµ ng­êi d©n téc thiÓu sè th× nªn giao cho ®iÒu tra viªn lµ ng­êi d©n téc hoÆc ng­êi cã hiÓu biÕt vÒ phong tôc, tËp qu¸n cña d©n téc ®ã tiÕn hµnh ®èi chÊt. HoÆc ®èi víi ng­êi tham gia ®èi chÊt lµ trÎ em th× nªn giao cho ®iÒu tra viªn n÷ tiÕn hµnh. V× trÎ em khi ®øng tr­íc bÊt kú mét ng­êi ®µn «ng nµo t©m tr¹ng, c¶m nhËn kh¸c khi ®øng tr­íc mét ng­êi phô n÷. Sù t¨ng c­êng c¶ vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng ®iÒu tra viªn sÏ gãp phÇn quan träng vµo t¨ng hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng ®èi chÊt. Thø t­: CÇn t¨ng c­êng sù phèi hîp ®ång bé cña c¸c c¬ quan nhµ n­íc trong ho¹t ®éng ®èi chÊt. Trªn thùc tÕ hiÖn nay, trong ho¹t ®éng ®èi chÊt vÉn ch­a cã sù gi¸m s¸t chÆt chÏ cña ViÖn kiÓm s¸t, ch­a cã mÆt cña luËt s­. §iÒu nµy ®· lµm gi¶m tÝnh kh¸ch quan cña ho¹t ®éng nµy. §Ó gi¶i quyÕt t×nh h×nh nµy, chóng t«i ®­a ra mét sè kiÕn nghÞ sau ®©y: CÇn ®Èy m¹nh ho¹t ®éng kiÓm tra gi¸m s¸t viÖc tu©n theo ph¸p luËt cña c¬ quan ®iÒu tra, cña ®iÒu tra viªn tõ phÝa c¸c c¬ quan, bé ngµnh, ®Æc biÖt lµ vai trß kiÓm s¸t cña ViÖn kiÓm s¸t. Nh­ng bªn c¹nh ®ã còng ph¶i ®¶m b¶o tÝnh ®éc lËp cña c¬ quan ®iÒu tra trong khi thi hµnh c«ng viÖc cña m×nh MÆt kh¸c, ph¶i t¨ng c­êng sù cã mÆt cña luËt s­ ë giai ®o¹n ®iÒu tra. LuËt s­ ph¶i ®­îc th«ng b¸o, vµ cã mÆt trong buæi ®èi chÊt. MÆc dï, LuËt tè tông h×nh sù quy ®Þnh luËt s­ ®­îc tham gia giai ®o¹n khëi tè. Song thùc tÕ hiÖn nay cho thÊy, luËt s­ vÉn rÊt khã kh¨n ®Ó cã mÆt trong c¸c ho¹t ®éng ®iÒu tra. §iÒu nµy ®· ¶nh h­ëng kh«ng nhá ®Õn viÖc thùc hiÖn quyÒn vµ nghÜa vô cña c«ng d©n. Trong nhiÒu tr­êng hîp, kh«ng cã cã mÆt cña luËt s­ cã thÓ dÉn tíi nh÷ng vi ph¹m ph¸p luËt tõ phÝa ®iÒu tra viªn trong ®iÒu tra vô ¸n h×nh sù nãi chung, trong ho¹t ®éng ®èi chÊt nãi riªng. V× vËy, chóng t«i kiÕn nghÞ, ph¶i cã nhiÒu v¨n b¶n ph¸p luËt quy ®Þnh vÒ viÖc cã mÆt cña luËt s­ trong c¸c ho¹t ®éng ®iÒu tra. Khi tiÕn hµnh ®èi chÊt, luËt s­ cÇn ph¶i ®­îc th«ng b¸o vµ cã mÆt. Quy ®Þnh nµy cÇn ph¶i lµ b¾t buéc ®Ó ®èi chÊt lµ hîp ph¸p. MÆt kh¸c, cÇn ph¶i cã c¸c chÕ tµi cô thÓ ®èi víi c¸c tr­êng hîp c¶n trë sù tham gia cña luËt s­ trong c¸c ho¹t ®éng ®iÒu tra. kÕt luËn Trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu mét c¸ch hÖ thèng vµ toµn diÖn vÒ nh÷ng khÝa c¹nh t©m lý trong ho¹t ®éng ®èi chÊt tõ gãc ®é t©m lý häc, mÆc dï cßn nhiÒu h¹n chÕ nh­ng chóng t«i ®· ®¹t ®­îc mét sè kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh. Nh÷ng kÕt qu¶ ®ã ®­îc kh¸i qu¸t l¹i ë mét sè kÕt luËn sau ®©y. 1. Ho¹t ®éng ®èi chÊt lµ mét d¹ng ho¹t ®éng giao tiÕp trùc tiÕp vµ nhiÒu chiÒu gi÷a ®iÒu tra viªn víi ng­êi ®èi chÊt vµ ng­êi bÞ ®èi chÊt. Trong quan hÖ giao tiÕp ®ã, ®iÒu tra viªn lµ chñ thÓ chñ ®éng tiÕn hµnh vµ ®iÒu khiÓn cuéc ®èi chÊt, ®­îc ¸p dông mäi ph­¬ng ph¸p vµ thñ thuËt ®óng ph¸p luËt ®Ó gi¶i quyÕt m©u thuÉn trong lêi khai cña nh÷ng ng­êi tham gia ®èi chÊt. Trong qu¸ tr×nh ®èi chÊt, th­êng diÔn ra trong ®iÒu kiÖn cã xung ®ét t©m lý m¹nh mÏ. Xung ®ét n¶y sinh khi mét ng­êi tham gia ®èi chÊt (bÞ can hay ng­êi lµm chøng…) cè t×nh khai b¸o gian dèi, xuyªn t¹c, che giÊu téi ph¹m khi cho ®èi chÊt trùc tiÕp víi ng­êi ®èi chÊt- lµ ng­êi cã th¸i ®é khai b¸o thµnh khÈn, ®· biÕt râ vÒ hµnh vi ph¹m téi cña ®èi t­îng. Ngoµi ra cßn cã tr­êng hîp tiÕn hµnh ®èi chÊt ®Ó lo¹i trõ sù m©u thuÉn trong lêi khai cña nh÷ng ng­êi tham gia ®èi chÊt. Hä ®Òu cã th¸i ®é khai b¸o thµnh thËt nh­ng do mét sè nguyªn nh©n kh¸c nhau mµ hä ®· quªn hoÆc nhÇm lÉn mét sè t×nh tiÕt cña vô ¸n. Nh÷ng ng­êi tham gia ®èi chÊt cã thÓ ®· biÕt nhau tõ tr­íc hoÆc hoµn toµn kh«ng biÕt nhau, nh­ng gi÷a hä cã lêi khai m©u thuÉn nhau vÒ cïng mét mét sù kiÖn cã ý nghÜa quan träng. 2. §iÒu tra viªn chuÈn bÞ t©m lý cho m×nh vµ cho nh÷ng ng­êi tham gia ®èi chÊt lµ mét vÊn ®Ò rÊt cÇn thiÕt vµ quan träng, ®Ó thiÕt lËp t©m lý víi hä ®¹t hiÖu qu¶ cao. Tr­íc khi tiÕn hµnh ®èi chÊt, ®iÒu tra viªn ph¶i t¸c ®éng t©m lý ®Õn ng­êi ®èi chÊt ®Ó hä cã t©m lý v÷ng vµng trªn c­¬ng vÞ lµ mét chñ thÓ phèi hîp t¸c ®éng t©m lý gãp phÇn lµm thay ®æi th¸i ®é khai b¸o cña ®èi t­îng. §iÒu tra viªn còng ph¶i chuÇn bÞ cho m×nh t©m lý, ®Ó cã t©m tr¹ng tho¶i m¸i, b×nh tÜnh, tù tin vµo kÕt qu¶ cuèi cïng cña ho¹t ®éng t©m lý ®èi víi ng­êi tham gia ®èi chÊt. Bªn c¹nh ®ã ®iÒu tra viªn ph¶i x¸c ®Þnh nh©n th©n cña nh÷ng ng­êi bÞ ®èi chÊt, c¸c tµi liÖu chøng cø cã liªn quan ®Õn vô ¸n, c¸c ph­¬ng ph¸p t¸c ®éng vµ chiÕn thuËt t¸c ®éng sÏ ®­îc sö dông trong qu¸ tr×nh ®èi chÊt, dù tÝnh tr­íc c¸c t×nh huèng cã thÓ x¶y ra. 3. Sau khi thiÕt lËp tiÕp xóc t©m lý víi ng­êi ng­êi tham gia ®èi chÊt, ®iÒu tra viªn ph¶i sö dông c¸c ph­¬ng ph¸p vµ chiÕn thuËt t¸c ®éng t©m lý ®Õn ng­êi tham gia ®èi chÊt. §©y lµ mét qu¸ tr×nh t¸c ®éng t©m lý linh ho¹t vµ ®ång bé, ®ßi hái ®iÒu tra viªn ph¶i n¾m b¾t ®­îc nh÷ng nh©n tè k×m h·m hµnh ®éng khai b¸o cña ®èi t­îng,®Æc ®iÓm t©m lý, còng nh­ ®iÒu kiÖn ¸p dông c¸c ph­¬ng ph¸p sao cho ®¹t hiÖu qu¶ cao. §ång thêi, ph¶i biÕt vËn dông linh ho¹t c¸c ph­¬ng ph¸p võa ph©n tÝch, võa thuyÕt phôc, võa sö dông chøng cø ®Ó ®Êu tranh víi ®èi t­îng ®Ó ®èi t­îng hiÓu ph¶i, tr¸i, ®óng, sai, tõ ®ã lµm thay ®æi th¸i ®é,hµnh vi khai b¸o tiªu cùc cña hä. Tuy nhiªn,®iÒu tra viªn ph¶i ®¶m b¶o néi dung cña sù t¸c ®éng lµ trªn c¬ së ®­êng lèi chÝnh s¸ch cña §¶ng, ph¸p luËt cña Nhµ n­íc, cã dÉn chøng thùc tÕ, cã tÝnh thuyÕt phôc cao. 4. §Ó n©ng cao hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng ®èi chÊt trong thùc tÕ,cÇn gi¶i quyÕt ®ång bé c¸c gi¶i ph¸p võa mang tÝnh chñ quan vµ kh¸c quan vÒ c¬ së vËt chÊt, chÊt l­îng vµ sè l­îng ®éi ngò ®iÒu tra viªn khi tiÕn hµnh ®èi chÊt… MÆc dï rÊt cè g¾ng, nh­ng do tr×nh ®é nghiªn cøu cßn h¹n chÕ, thêi gian nghiªn cøu vµ tµi liÖu tham kh¶o kh«ng nhiÒu, kho¸ luËn kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt nhÊt ®Þnh. RÊt mong c¸c thÇy c« vµ c¸c b¹n tham gia gãp ý kiÕn ®Ó kho¸ luËn ®­îc hoµn thiÖn vµ ®Çy ®ñ Danh môc tµi liÖu tham kh¶o TS Tr­¬ng C«ng Am (2001), T¸c ®éng t©m lý trong ho¹t ®éng ®iÒu tra h×nh sù, Nxb C«ng an nh©n d©n, Hµ Néi. A.V. §u Lèp (1980), T©m lý häc ph¸p lý, Tr­êng §¹i häc An ninh nh©n d©n, Hµ Néi. Chu Liªn Anh – Chu V¨n §øc (2002), Gi¸o tr×nh t©m lý häc t­ ph¸p, ViÖn §¹i häc Më, Nxb C«ng an nh©n d©n, Hµ Néi. B¸o Ph¸p luËt, sè 45/1998. B¸o C«ng an nh©n d©n ngµy 22-7-2005. B¸o An ninh thÕ giíi, sè 204/2005. B¸o An ninh thÕ giíi, sè 639/2007. B¸o Ph¸p luËt TP Hå ChÝ Minh, sè 10+43+44+45/1999 . B¸o G§ - XH, sè 71+72/2000. Bé luËt h×nh sù cña n­íc céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam (2003), Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. Bé luËt tè tông h×nh sù cña n­íc x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam (2003), Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. Bé C«ng an (1999), Tõ ®iÓn b¸ch khoa C«ng an nh©n d©n ViÖt Nam, Nxb C«ng an nh©n d©n, Hµ Néi. Vò Dòng (chñ biªn) (2002), Tõ ®iÓn t©m lý häc, Nxb Khoa häc x· héi, Hµ Néi. Bïi Kiªn §iÖn (chñ biªn) (2005), Gi¸o tr×nh khoa häc ®iÒu tra h×nh sù, Nxb C«ng an nh©n d©n, Hµ Néi. NguyÔn M¹nh Hïng (2003), ThuËt ng÷ ph¸p lý, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. NguyÔn Ngäc Hoµ (chñ biªn) (1999), Tõ ®iÓn gi¶i thÝch thuËt ng÷ luËt häc, Nxb C«ng an nh©n d©n, Hµ Néi. Hoµng V¨n H¹nh (chñ biªn) Gi¸o tr×nh luËt tè tông h×nh sù, Nxb C«ng an nh©n d©n, Hµ Néi. NguyÔn Håi Loan - §Æng Thanh Nga (2006), T©m lý häc ph¸p lý, Nxb §¹i häc quèc gia Hµ Néi. L.V. Petrenco (1999), T©m lý häc nghiÖp vô trinh s¸t, Tr­êng §¹i häc An ninh nh©n d©n. I.U.V Chuphar«pxki, T©m lý häc ho¹t ®éng nghiÖp vô, Nxb Gi¸o dôc, Hµ Néi. §Æng Thanh Nga (chñ biªn) (2006), Gi¸o tr×nh t©m lý häc t­ ph¸p, Nxb C«ng an nh©n d©n, Hµ Néi. NghÞ quyÕt sè 09/1998/NQ-CP ngµy 31/7/1998 cña ChÝnh phñ vÒ t¨ng c­êng c«ng t¸c phßng chèng téi ph¹m trong t×nh h×nh míi. Ph¸p lÖnh tæ chøc ®iÒu tra h×nh sù (1989) Nxb Sù thËt, Hµ Néi. Sæ tay c«ng t¸c chÊp ph¸p (1976), Nxb C«ng an nh©n d©n, Hµ Néi. Tr­êng §¹i häc An ninh nh©n d©n (1980), T©m lý ph¸p lý, Hµ Néi. Tr­êng §¹i häc c¶nh s¸t nh©n d©n (1999), Gi¸o tr×nh mét sè vÊn ®Ò vÒ nghiÖp vô c¶nh s¸t nh©n d©n, Hµ Néi. Tr­êng §¹i häc c¶nh s¸t nh©n d©n (1995), Gi¸o tr×nh t©m lý häc t­ ph¸p, Hµ Néi. Tr­êng båi d­ìng nghiÖp vô trung t©m c«ng t¸c t­ ph¸p trong thêi gian tíi. Tr­¬ng Ng«n (1995), T©m lý häc ph¸p lý, Tr­êng §¹i häc c¶nh s¸t, Hµ Néi. T¹p chÝ Toµ ¸n nh©n d©n sè 7/1997. T¹p chÝ khoa häc vµ gi¸o dôc an ninh sè 1+2/1998. Tõ ®iÓn luËt häc (2006), Nxb T­ ph¸p, Hµ Néi. Môc lôc

Các file đính kèm theo tài liệu này:

  • docLDOCS (69).doc