Khóa luận Những vấn đề pháp lý cơ bản về Tòa án hình sự quốc tế (ICC) theo Quy chế Rome 1998 và xu thế hội nhập của Việt Nam

do b¶n ®ã kh«ng c©n xøng víi téi danh (kho¶n 2 §iÒu 81). C¸c bªn cña vô ¸n cã thÓ kh¸ng c¸o bÊt kú quyÕt ®Þnh nµo sau ®©y: QuyÕt ®Þnh liªn quan ®Õn quyÒn tµi ph¸n hoÆc thô lý; QuyÕt ®Þnh cho phÐp hoÆc tõ chèi t¹m tha ng­êi ®ang bÞ ®iÒu tra hoÆc truy tè; QuyÕt ®Þnh cña Héi ®ång dù thÈm vÒ viÖc tù m×nh tiÕn hµnh c¸c biÖn ph¸p cÇn thiÕt ®Ó b¶o toµn chøng cø; QuyÕt ®Þnh liªn quan ®Õn mét vÊn ®Ò cã thÓ ¶nh h­ëng lín ®Õn viÖc tiÕn hµnh xÐt xö (kho¶n 1 §iÒu 82). Tr­ëng C«ng tè vµ quèc gia liªn quan cã thÓ kh¸ng c¸o vÒ c¸c quyÕt ®Þnh cña Héi ®ång dù thÈm liªn quan ®Õn viÖc cho phÐp Tr­ëng C«ng tè tiÕn hµnh c¸c b­íc ®iÒu tra cô thÓ trªn l·nh thæ cña mét quèc gia thµnh viªn (kho¶n 2 §iÒu 82). Ngoµi ra ®¹i diÖn ph¸p lý cña ng­êi bÞ h¹i, ng­êi bÞ kÕt téi hoÆc chñ së h÷u tµi s¶n ngay t×nh bÞ ¶nh h­ëng quyÒn lîi bëi QuyÕt ®Þnh båi th­êng thiÖt h¹i cho n¹n nh©n cã thÓ kh¸ng c¸o quyÕt ®Þnh ®ã (kho¶n 4 §iÒu 82). VÒ tr×nh tù phóc thÈm ®­îc Quy chÕ Rome quy ®Þnh t¹i §iÒu 83. Sau khi nhËn ®­îc kh¸ng c¸o, nÕu Toµ ¸n thÊy cã c¬ së ®Ó cho r»ng viÖc kÕt ¸n bÞ ¶nh h­ëng hoÆc b¶n ¸n kh«ng hîp lý th× Toµ ¸n cã thÓ ®Ò nghÞ Tr­ëng c«ng tè vµ ng­êi bÞ kÕt ¸n tr×nh bµy c¸c lý do kh¸ng c¸o (®iÓm b kho¶n 2 §iÒu 81). NÕu Héi ®ång phóc thÈm thÊy r»ng thñ tôc tè tông bÞ kh¸ng c¸o cã ®iÓm kh«ng c«ng b»ng g©y ¶nh h­ëng ®Õn ®é tin cËy cña quyÕt ®Þnh, b¶n ¸n hoÆc quyÕt ®Þnh, b¶n ¸n bÞ kh¸ng c¸o cã sai sãt vÒ thùc tÕ, vÒ luËt hoÆc vÒ thñ tôc, th× Héi ®ång phóc thÈm cã thÓ: Huû bá hay söa ®æi quyÕt ®Þnh, b¶n ¸n ®ã; Ra lÖnh xÐt xö l¹i b»ng Héi ®ång s¬ thÈm kh¸c (kho¶n 2 §iÒu 83). Tr­êng hîp kh¸ng c¸o ®èi víi b¶n ¸n, nÕu Héi ®ång phóc thÈm thÊy b¶n ¸n ®ã kh«ng c©n xøng víi téi danh th× Héi ®ång phóc thÈm cã thÓ söa ®æi l¹i b¶n ¸n. Ph¸n quyÕt cña Héi ®ång phóc thÈm ph¶i ®­îc th«ng qua víi ®a sè ThÈm ph¸n vµ ®­îc tuyªn c«ng khai. Héi ®ång phóc thÈm cã thÓ ra ph¸n quyÕt v¾ng mÆt ng­êi ®­îc tha bæng hoÆc ng­êi bÞ buéc téi (kho¶n 5 §iÒu 83). 4.3.2. XÐt l¹i lêi kÕt téi hoÆc b¶n ¸n DiÖn chñ thÓ cã quyÒn ®Ò nghÞ Héi ®ång phóc thÈm xem xÐt l¹i lêi kÕt téi hoÆc b¶n ¸n lµ ng­êi bÞ kÕt ¸n hoÆc thµnh viªn gia ®×nh hä trong tr­êng hîp ng­êi ®ã ®· chÕt; hoÆc ng­êi ®ang sèng vµo thêi ®iÓm bÞ c¸o chÕt mµ ®­îc ng­êi ®ã chØ dÉn b»ng mét v¨n b¶n; hoÆc Tr­ëng C«ng tè thay mÆt ng­êi bÞ kÕt ¸n. Nh÷ng chñ thÓ kÓ trªn ®Ó ®­a ®Ò nghÞ ®Õn Héi ®ång phóc thÈm ph¶i dùa trªn c¬ së cã chøng cø míi ®­îc ph¸t hiÖn mµ chøng cø ®ã quan träng tíi møc nÕu ®­îc chøng minh khi xÐt xö sÏ cã kh¶ n¨ng dÉn ®Õn mét b¶n ¸n kh¸c; Míi ph¸t hiÖn ra r»ng chøng cø cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh lµm c¬ së kÕt téi lµ sai, gi¶ m¹o hoÆc xuyªn t¹c; Mét hoÆc nhiÒu ThÈm ph¸n ®· tham dù viÖc kÕt téi hoÆc x¸c nhËn lêi buéc téi ®· cã hµnh vi sai tr¸i nghiªm träng (kho¶n 1 §iÒu 84). Héi ®ång phóc thÈm nÕu cho r»ng kh«ng cã c¬ së th× cã thÓ b¸c bá ®¬n ®Ò nghÞ, cßn nÕu nhËn thÊy viÖc khiÕu n¹i lµ thÝch ®¸ng th× cã thÓ triÖu tËp l¹i Héi ®ång s¬ thÈm ban ®Çu; hoÆc thµnh lËp mét Héi ®ång s¬ thÈm míi; hoÆc gi÷ thÈm quyÒn xÐt xö ®èi víi vÊn ®Ò ®ã (§iÒu 84). 4.4. Quy chÕ Rome vÒ vÊn ®Ò thi hµnh ¸n Theo Quy chÕ, Tßa ¸n h×nh sù quèc tÕ kh«ng cã quyÒn hµnh ph¸p vµ kh«ng cã lùc l­îng c¶nh s¸t cña riªng m×nh, nªn viÖc thi hµnh ¸n cã ®­îc thùc hiÖn hay kh«ng, phô thuéc rÊt nhiÒu vµo sù hîp t¸c ®Çy ®ñ, hiÖu qu¶ vµ kÞp thêi cña quèc gia thµnh viªn. Theo §iÒu 103 Quy chÕ Rome th× ¸n ph¹t tï sÏ ®­îc thi hµnh t¹i quèc gia do Tßa ¸n chØ ®Þnh dùa trªn danh s¸ch c¸c quèc gia ®· bµy tá víi Tßa ¸n vÒ viÖc quèc gia ®ã s·n sµng tiÕp nhËn ng­êi bÞ kÕt ¸n. Khi thùc hiÖn quyÒn chØ ®Þnh quèc gia thi hµnh ¸n, Tßa ¸n cÇn ph¶i c©n nh¾c ®Õn nguyªn t¾c chia sÎ tr¸ch nhiÖm cña c¸c quèc gia thµnh viªn trong thi hµnh ¸n ph¹t tï; ViÖc ¸p dông nh÷ng chuÈn mùc ®èi xö ®èi víi c¸c tï nh©n quy ®Þnh trong nhiÒu §iÒu ­íc quèc tÕ ®­îc thõa nhËn réng r·i; Quan ®iÓm cña ng­êi bÞ kÕt ¸n; Quèc tÞch cña ng­êi bÞ kÕt ¸n; C¸c yÕu tè kh¸c liªn quan ®Õn hoµn c¶nh ph¹m téi hoÆc cña ng­êi bÞ kÕt ¸n hay viÖc thi hµnh ¸n hiÖu qu¶ (kho¶n 2 §iÒu 103). NÕu kh«ng cã quèc gia nµo ®­îc chØ ®Þnh th× ¸n ph¹t tï sÏ ®­îc sÏ ®­îc thi hµnh t¹i mét nhµ tï cña quèc gia n¬i ®Æt trô së Tßa ¸n. Tßa ¸n t¹i bÊt kú thêi ®iÓm nµo cã thÓ quyÕt ®Þnh chuyÓn ng­êi bÞ kÕt ¸n sang nhµ tï cña mét quèc gia kh¸c (§iÒu 104). C¸c quèc gia thi hµnh b¶n ¸n ph¶i hoµn toµn tu©n thñ b¶n ¸n vµ kh«ng ®­îc phÐp söa ®æi dï trong bÊt cø hoµn c¶nh nµo. ChØ ICC míi cã quyÒn quyÕt ®Þnh viÖc kh¸ng c¸o, xÐt l¹i b¶n ¸n (§iÒu 105). §èi víi h×nh ph¹t tiÒn vµ c¸c biÖn ph¸p tÞch thu tiÒn, tµi s¶n còng do quèc gia thµnh viªn ®¶m nhiÖm. Tµi s¶n, tiÒn mµ quèc gia thµnh viªn thu ®­îc do thi hµnh ph¸n quyÕt cña Tßa ¸n ph¶i chuyÓn giao cho Tßa ¸n. Quèc gia thi hµnh ¸n kh«ng ®­îc th¶ ng­êi bÞ kÕt ¸n tr­íc khi hÕt thêi h¹n cña b¶n ¸n. ChØ cã Tßa ¸n míi cã quyÒn quyÕt ®Þnh viÖc gi¶m ¸n cho ph¹m nh©n, khi ng­êi ®ã ®· chÊp hµnh ®­îc 2/3 thêi h¹n ph¹t tï hoÆc 25 n¨m trong tr­êng hîp tï chung th©n. Khi xem xÐt b¶n ¸n, Tßa ¸n cã thÓ gi¶m ¸n nÕu cã mét hoÆc nhiÒu yÕu tè sau: Ng­êi ®ã sím vµ liªn tôc tù nguyÖn hîp t¸c víi Tßa ¸n trong ®iÒu tra, truy tè; Ng­êi ®ã tù nguyÖn hç trî trong viÖc gióp thi hµnh c¸c ph¸n quyÕt vµ lÖnh cña Tßa ¸n; C¸c yÕu tè kh¸c t¹o nªn sù thay ®æi râ rµng vµ quan träng cña hoµn c¶nh ®ñ ®Ó lµm c¨n cø cho viÖc gi¶m ¸n. Mèi liªn hÖ gi÷a ph¹m nh©n víi Tßa ¸n ph¶i ®­îc gi÷ bÝ mËt vµ kh«ng bÞ c¶n trë. Ph¹m nh©n ®ang bÞ giam gi÷ t¹i quèc gia thi hµnh ¸n kh«ng bÞ truy tè, trõng ph¹t hay dÉn ®é v× bÊt kú hµnh vi ph¹m téi nµo kh¸c ®­îc thùc hiÖn tr­íc thêi ®iÓm thi hµnh ¸n trõ tr­êng hîp quèc gia thi hµnh ¸n ®Ò nghÞ vµ ®­îc Tßa ¸n chÊp nhËn. Sau khi hÕt thêi h¹n thô ¸n, ph¹m nh©n kh«ng ph¶i lµ c«ng d©n cña n­íc thi hµnh ¸n ®­îc chuyÓn tíi quèc gia ph¶i tiÕp nhËn ng­êi ®ã hay tíi quèc gia ®ång ý chÊp nhËn ng­êi ®ã theo luËt cña n­íc thi hµnh ¸n, trõ khi n­íc nµy ®ång ý cho ng­êi ®ã ë l¹i trªn l·nh thæ n­íc m×nh (kho¶n 1 §iÒu 107). 5. QuyÒn vµ nghÜa vô cña quèc gia thµnh viªn Quy chÕ Rome 5.1. C¸c quyÒn c¬ b¶n Theo Quy chÕ Rome vÒ c¬ b¶n quèc gia thµnh viªn cã c¸c quyÒn sau ®©y: + QuyÒn th«ng b¸o vÒ mét vô viÖc thuéc quyÒn thÈm ph¸n cña ICC vµ yªu cÇu Tr­ëng C«ng tè tiÕn hµnh ®iÒu tra vô viÖc ®ã (§iÒu 14). Quèc gia thµnh viªn còng cã quyÒn nhËn th«ng b¸o vÒ kÕt luËn ®iÒu tra tõ Tr­ëng C«ng tè (kho¶n 6 §iÒu 15). + QuyÒn ­u tiªn trong viÖc thô lý vô ¸n thuéc quyÒn tµi ph¸n cña ICC. Khi mét téi ph¹m thuéc thÈm quÒn xÐt xö cña ICC x¶y ra trªn l·nh thæ cña quèc gia thµnh viªn hoÆc kÎ bÞ t×nh nghi lµ c«ng d©n cña quèc gia thµnh viªn, th× tr­íc tiªn quèc gia ®ã sÏ cã quyÒn ®iÒu tra, truy tè, xÐt xö. Tßa ¸n chØ thùc hiÖn quyÒn tµi ph¸n cña m×nh khi quèc gia liªn quan kh«ng muèn hoÆc kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng truy tè mét c¸ch thùc sù (kho¶n 1 §iÒu 17). Quèc gia thµnh viªn còng cã quyÒn ®­îc th«ng b¸o vÒ ho¹t ®éng ®iÒu tra do Tr­ëng C«ng tè tiÕn hµnh. + QuyÒn khiÕu n¹i ®èi víi quyÒn tµi ph¸n cña Tßa ¸n hoÆc viÖc thô lý. VÒ c¬ b¶n Tßa ¸n tù m×nh x¸c ®Þnh quyÒn tµi ph¸n cña m×nh ®èi víi c¸c vô viÖc ®­îc ®­a ra tr­íc Tßa, vµ tù m×nh quyÕt ®Þnh viÖc thô lý. Song quyÕt ®Þnh ®ã còng cã thÓ bÞ quèc gia thµnh viªn khiÕu n¹i víi lý do quèc gia ®ã ®· vµ ®ang tiÕn hµnh ®iÒu tra, truy tè vô viÖc nµy (®iÓm b kho¶n 2 §iÒu 19). + QuyÒn ®Ò nghÞ Héi ®ång dù thÈm xem xÐt l¹i quyÕt ®Þnh më hoÆc kh«ng më cuéc ®iÒu tra cña Tr­ëng C«ng tè (®iÓm a kho¶n 3 §iÒu 53). + QuyÒn kh¸ng c¸o quyÕt ®Þnh cña Héi ®ång dù thÈm ®èi víi viÖc cho phÐp Tr­ëng C«ng tè tiÕn hµnh c¸c b­íc ®iÒu tra cô thÓ, trªn l·nh thæ cña quèc gia thµnh viªn mµ kh«ng cã sù hîp t¸c cña quèc gia ®ã (kho¶n 2 §iÒu 82). + Quèc gia thµnh viªn cã quyÒn ®Ò cö øng cö viªn vµo chøc vô ThÈm ph¸n (®iÓm a kho¶n 4 §iÒu 36), cã quyÒn bÇu ThÈm ph¸n (®iÓm a kho¶n 6 §iÒu 36), bÇu Tr­ëng C«ng tè vµ Phã C«ng tè (kho¶n 4 §iÒu 42). + Cã quyÒn tham gia Héi ®ång quèc gia thµnh viªn vµ quyÕt ®Þnh c¸c vÊn ®Ò quan träng liªn quan ®Õn ICC. + QuyÒn tuyªn bè trong thêi h¹n 7 n¨m kÓ tõ khi Quy chÕ nµy cã hiÖu lùc ®èi víi quèc gia thµnh viªn, quèc gia ®ã kh«ng chÊp nhËn quyÒn tµi ph¸n cña Tßa ¸n ®èi víi téi ph¹m chiÕn tranh quy ®Þnh t¹i §iÒu 8, khi téi ph¹m nµy ®­îc thùc hiÖn bëi c«ng d©n hay trªn l·nh thæ cña quèc gia ®ã (§iÒu 124). + QuyÒn ®Ò xuÊt, tham gia, th¶o luËn vµ biÓu quyÕt vÒ c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn Quy chÕ Rome nh­ söa ®æi, bæ sung quy chÕ Rome (§iÒu 121); X©y dùng ®Þnh nghÜa téi x©m l­îc (§iÒu 5); Söa ®æi c¸c yÕu tè cÊu thµnh téi ph¹m (kho¶n 2 §iÒu 9); Xem xÐt l¹i Quy chÕ (§iÒu 123); Söa ®æi c¸c quy ®Þnh vÒ thÓ chÕ (§iÒu 122). + QuyÒn yªu cÇu vµ nhËn ®­îc sù hç trî cña ICC. Theo kho¶n 10 §iÒu 93 th× nÕu ®­îc yªu cÇu, Tßa ¸n cã thÓ hîp t¸c hoÆc hç trî mét quèc gia thµnh viªn tiÕn hµnh ®iÒu tra, xÐt xö hµnh vi cÊu thµnh téi ph¹m thuéc thÈm quyÒn tµi ph¸n cña Tßa ¸n, hoÆc cÊu thµnh téi ph¹m nghiªm träng quy ®Þnh trong ph¸p luËt quèc gia thµnh viªn. 5.2. C¸c nghÜa vô c¬ b¶n 5.2.1. Trong lÜnh vùc x©y dùng ph¸p luËt h×nh sù quèc gia Theo kho¶n 4 §iÒu 70 th× mét trong nh÷ng nghÜa vô trùc tiÕp mµ Quy chÕ Rome ®Æt ra víi c¸c quèc gia thµnh viªn ®ã lµ nghÜa vô h×nh sù ho¸ c¸c hµnh vi vi ph¹m ho¹t ®éng t­ ph¸p cña ICC. Mäi quèc gia thµnh viªn ph¶i më réng luËt h×nh sù n­íc m×nh ®èi víi vÊn ®Ò trõng ph¹t c¸c hµnh vi vi ph¹m ho¹t ®éng t­ ph¸p, x¶y ra trªn l·nh thæ quèc gia m×nh vµ do c«ng d©n m×nh thùc hiÖn mét c¸ch cè ý nh»m chèng l¹i viÖc thùc thi c«ng lý bao gåm ®­a ra lêi khai man, mÆc dï cã nghÜa vô khai b¸o trung thùc; §­a ra chøng cø gi¶ m¹o hoÆc bÞa ®Æt; Mua chuéc ng­êi lµm chøng, c¶n trë hoÆc can thiÖp vµo viÖc tham dù hoÆc lµm chøng cña hä; Tr¶ thï nh©n chøng v× ®· khai b¸o, huû ho¹i, ph¸ rèi hoÆc can thiÖp vµo viÖc thu thËp chøng cø; c¶n trë, ®e do¹ hoÆc mua chuéc nh©n viªn cña Tßa ¸n nh»m môc ®Ých c­ìng Ðp hoÆc thuyÕt phôc nh©n viªn ®ã kh«ng thi hµnh hoÆc thi hµnh sai chøc tr¸ch cña hä; Tr¶ thï mét nh©n viªn cña Tßa ¸n v× ng­êi ®ã hoÆc ng­êi kh¸c ®· thi hµnh chøc tr¸ch; Gîi ý, nµi Ðp hoÆc nhËn hèi lé víi t­ c¸ch nh©n viªn cña Toµ ¸n liªn quan ®Õn chøc tr¸ch cña m×nh. Ngoµi ra, c¸c quèc gia thµnh viªn Quy chÕ Rome cßn ph¶i thùc hiÖn mét nghÜa vô gi¸n tiÕp xuÊt ph¸p tõ nguyªn t¾c bæ sung. Theo nguyªn t¾c nµy, c¸c quèc gia cã tr¸ch nhiÖm hµng ®Çu trõng trÞ kÎ ph¹m téi vµ ng¨n ngõa téi ph¹m x¶y ra. ICC chØ thùc hiÖn quyÒn tµi ph¸n cña m×nh khi quèc gia liªn quan kh«ng muèn hoÆc kh«ng thÓ ®iÒu tra, truy tè, xÐt xö mét c¸ch thùc sù. Nh­ vËy, ®Ó kh«ng mÊt quyÒn tµi ph¸n quèc gia cÇn ph¶i h×nh sù ho¸ c¸c téi ph¹m thuéc quyÒn tµi ph¸n cña ICC vµ quy ®Þnh møc h×nh ph¹t phï hîp víi Quy chÕ; Ban hµnh c¸c luËt vµ thñ tôc cÇn thiÕt ®Ó c¬ quan t­ ph¸p cã thÓ tiÕn hµnh viÖc ®iÒu tra, truy tè c¸c téi diÖt chñng, téi chèng nh©n lo¹i, téi chiÕn tranh vµ téi x©m l­îc. 5.2.2. VÒ hîp t¸c víi ICC trong ®Êu tranh phßng, chèng téi ph¹m quèc tÕ Quy chÕ Rome ®Æt ra cho c¸c quèc gia thµnh viªn nghÜa vô hîp t¸c chung víi Tßa ¸n trong viÖc ®iÒu tra, truy tè c¸c téi ph¹m thuéc quyÒn tµi ph¸n cña Tßa ¸n (§iÒu 86). Tuú tõng quy ®Þnh cô thÓ mµ quèc gia thµnh viªn ph¶i hîp t¸c víi c¸c c¬ quan kh¸c nhau cña ICC nh­ Ban Ch¸nh ¸n; Héi ®ång phóc thÈm, s¬ thÈm, dù thÈm; V¨n phßng c«ng tè; V¨n phßng Lôc sù. Tßa ¸n cã quyÒn yªu cÇu quèc gia thµnh viªn hîp t¸c, quèc gia ®­îc yªu cÇu ph¶i gi÷ bÝ mËt vÒ yªu cÇu ®ã vµ tµi liÖu kÌm theo, trõ tr­êng hîp viÖc tiÕt lé lµ cÇn thiÕt ®Ó thùc hiÖn yªu cÇu ®ã. NÕu quèc gia thµnh viªn kh«ng thùc hiÖn yªu cÇu hîp t¸c cña Tßa ¸n khiÕn cho Tßa ¸n kh«ng thùc hiÖn ®­îc chøc n¨ng vµ quyÒn h¹n cña m×nh theo Quy chÕ th× Tßa ¸n cã thÓ ®­a sù viÖc Héi ®ång quèc gia thµnh viªn hoÆc Héi ®ång B¶o an trong tr­êng hîp Héi ®ång B¶o an ®­a vô viÖc ra Tßa ¸n. Quèc gia thµnh viªn cã nghÜa vô b¾t vµ chuyÓn giao ng­êi cho Tßa ¸n. Khi quèc gia thµnh viªn nhËn ®­îc yªu cÇu b¾t vµ chuyÓn giao mét ng­êi, cïng tµi liÖu liªn quan do Tßa ¸n chuyÓn tíi, th× quèc gia ph¶i tu©n thñ ngay dùa vµo quy ®Þnh trong Quy chÕ Rome vµ thñ tôc ph¸p luËt quèc gia m×nh. NÕu ng­êi bÞ yªu cÇu chuyÓn giao khiÕu n¹i lªn Tßa ¸n quèc gia c¨n cø vµo nguyªn t¾c kh«ng xÐt xö hai lÇn th× quèc gia thµnh viªn ph¶i lËp tøc trao ®æi víi Tßa ¸n ®Ó ®­a ra nh÷ng nhËn ®Þnh vÒ vÊn ®Ò thô lý. Tr­êng hîp vô viÖc thuéc thÈm quyÒn thô lý cña Tßa ¸n th× quèc gia ®­îc yªu cÇu tiÕp tôc thùc hiÖn yªu cÇu. Trong khi quyÕt ®Þnh vÒ thô lý cßn ®ang ®­îc xem xÐt, quèc gia ®­îc yªu cÇu cã thÓ ho·n viÖc thùc hiÖn yªu cÇu (kho¶n 2 §iÒu 89). ë ®©y cÇn ph¶i ph©n biÖt gi÷a kh¸i niÖm "chuyÓn giao ng­êi" vµ kh¸i niÖm "dÉn ®é téi ph¹m". "ChuyÓn giao" cã nghÜa lµ viÖc mét quèc gia chuyÓn mét ng­êi cho Toµ ¸n, cßn "dÉn ®é" lµ viÖc mét quèc gia chuyÓn mét ng­êi cho quèc gia kh¸c theo quy ®Þnh cña §iÒu ­íc quèc tÕ hoÆc luËt cña quèc gia ®ã. Bªn c¹nh ®ã, gi÷a ICC vµ quèc gia thµnh viªn cßn cã nh÷ng h×nh thøc hîp t¸c kh¸c trong qóa tr×nh ®iÒu tra truy tè c¸c téi ph¹m thuéc thÈm quÒn cña Tßa ¸n. Theo §iÒu 93 Tßa ¸n cã quyÒn yªu cÇu quèc gia thµnh viªn thùc hiÖn c¸c trî gióp nh­ x¸c ®Þnh nh©n th©n, n¬i ë cña ng­êi hoÆc n¬i ë cña vËt; Thu thËp chøng cø; ThÈm vÊn bÊt kú ng­êi nµo ®ang bÞ ®iÒu tra hay truy tè; Cung cÊp c¸c tµi liÖu, kÓ c¶ c¸c tµi liÖu t­ ph¸p; T¹o ®iÒu kiÖn cho ng­êi lµm chøng vµ chuyªn gia tù nguyÖn cã mÆt t¹i toµ; T¹m thêi chuyÓn mét ng­êi cho Toµ ¸n ®Ó x¸c ®Þnh nh©n th©n, lÊy lêi khai; Kh¸m nghiÖm ®Þa ®iÓm hay hiÖn tr­êng;…vµ bÊt kú h×nh thøc hç trî nµo kh¸c kh«ng bÞ cÊm theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt quèc gia ®­îc yªu cÇu ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc ®iÒu tra, truy tè, xÐt xö cña Tßa ¸n. Quèc gia thµnh viªn chØ cã thÓ tõ chèi toµn bé hay mét phÇn yªu cÇu hç trî tõ phÝa Tßa ¸n nÕu sù hç trî ®ã cã thÓ ¶nh h­ëng ®Õn an ninh quèc gia ®ã. Khi tõ chèi yªu cÇu, quèc gia thµnh viªn ph¶i th«ng b¸o ngay cho Tßa ¸n vµ Tr­ëng C«ng tè v× lý do tõ chèi (kho¶n 6 §iÒu 93). Cã thÓ nãi mét trong nh÷ng quyÒn rÊt ®Æc biÖt cña ICC ®ã lµ: "Tßa ¸n ®­îc h­ëng nh÷ng ­u ®·i vµ miÔn trõ cÇn thiÕt cho viÖc thùc hiÖn c¸c môc ®Ých cña Tßa ¸n trªn l·nh thæ quèc gia thµnh viªn" (kho¶n 1 §iÒu 48). Nh­ vËy, c¸c quèc gia thµnh viªn cã nghÜa vô t«n träng vµ thõa nhËn c¸c quyÒn ­u ®·i, miÔn trõ dµnh cho ICC vµ nh©n viªn cña ICC trªn l·nh thæ quèc gia m×nh. Cô thÓ quèc gia thµnh viªn ph¶i dµnh cho ThÈm ph¸n, Tr­ëng C«ng tè, c¸c Phã C«ng tè, Ch¸nh Lôc sù quyÒn ­u ®·i, miÔn trõ t­¬ng tù dµnh cho ng­êi ®øng ®Çu c¬ quan ®¹i diÖn ngo¹i giao khi hä thùc hiÖn nhiÖm vô mµ ICC giao cho trªn l·nh thæ cña m×nh. Kh«ng chØ cã vËy, sau khi kÕt thóc nhiÖm kú hä vÉn tiÕp tôc ®­îc h­ëng miÔn trõ mäi tè tông ph¸p lý ®èi víi nh÷ng ph¸t ng«n b»ng miÖng hoÆc b»ng v¨n b¶n vµ c¸c ho¹t ®éng mµ hä ®· thùc hiÖn víi t­ c¸ch chÝnh thøc cña m×nh. Ngoµi ra, quèc gia thµnh viªn cßn ph¶i trao quyÒn ­u ®·i, miÔn trõ vµ cung cÊp c¸c c¬ së vËt chÊt cÇn thiÕt cho Phã Lôc sù, nh©n viªn cña V¨n phßng C«ng tè vµ V¨n phßng lôc sù ®Ó thi hµnh chøc n¨ng cña hä phï hîp víi tho¶ thuËn vÒ ­u ®·i, miÔn trõ cña Toµ ¸n (kho¶n 3 §iÒu 48). §èi víi c¸c luËt s­, chuyªn gia, nh÷ng ng­êi lµm chøng, bÊt kú ng­êi nµo ®­îc yªu cÇu cã mÆt t¹i trô së Tßa ¸n sÏ ®­îc h­ëng chÕ ®é ®èi xö cÇn thiÕt tõ quèc gia thµnh viªn (kho¶n 4 §iÒu 48). 5.2.3. VÒ tµi chÝnh §Ó duy tr× ho¹t ®éng th­êng niªn cña ICC, c¸c quèc gia ph¶i cã nghÜa vô ®ãng gãp vµo Quü Tßa ¸n vµ cña Héi ®ång Quèc gia thµnh viªn (§iÒu 115). Ngoµi ra, quèc gia thµnh viªn ph¶i chi tr¶ c¸c chi phÝ th«ng th­êng cho viÖc thùc hiÖn yªu cÇu cña ICC trªn l·nh thæ cña quèc gia m×nh (§iÒu 100). Ch­¬ng iii Quy chÕ Rome vµ tiÕn tr×nh héi nhËp quèc tÕ cña ViÖt Nam 1. TiÕn tr×nh héi nhËp quèc tÕ cña ViÖt Nam Tõ khi §¶ng vµ Nhµ n­íc ta thùc hiÖn chÝnh s¸ch më cöa "®a ph­¬ng ho¸ ®a d¹ng ho¸ c¸c quan hÖ quèc tÕ" cho ®Õn nay, ViÖt Nam ®· tham gia vµo nhiÒu tæ chøc quèc tÕ toµn cÇu vµ khu vùc. Chóng ta ngµy cµng tÝch cùc hîp t¸c víi c¸c quèc gia kh¸c trªn nhiÒu lÜnh vùc kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi, gi¸o dôc,… vµ ®Æc biÖt lµ hîp t¸c trong ®Êu tranh phßng chèng téi ph¹m. NÕu trong nh÷ng thËp niªn tr­íc ®©y, téi ph¹m míi chØ dõng l¹i ë ph¹m vi ho¹t ®éng gi÷a c¸c quèc gia l¸ng giÒng th× ngµy nay, chóng ®· më réng ®Þa bµn ho¹t ®éng vµ mang tÝnh chÊt toµn cÇu - xuyªn quèc gia. Chóng linh ho¹t, nh¹y bÐn trong viÖc lîi dông thµnh tùu khoa häc kü thuËt hiÖn ®¹i ®Ó thùc hiÖn hµnh vi ph¹m téi, khiÕn cho hËu qu¶ lµ kh«ng thÓ l­êng tr­íc ®­îc. V× thÕ, cuéc ®Êu tranh chèng téi ph¹m trë thµnh cuéc ®Êu tranh mang tÝnh chÊt toµn cÇu. §Ó thùc hiÖn nhiÖm vô ®ã, lùc l­îng c¶nh s¸t ë mçi quèc gia riªng biÖt kh«ng thÓ ®éc lËp tù gi¶i quyÕt mµ cÇn ph¶i hîp t¸c chÆt chÏ víi nhau, hç trî nhau. Mét mÆt, do ®Êu tranh phßng chèng téi ph¹m xuÊt ph¸t tõ nguyªn t¾c chñ quyÒn quèc gia nªn c¬ quan cã thÈm quyÒn cña mét n­íc kh«ng thÓ tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng tè tông h×nh sù vµ c¸c biÖn ph¸p nghiÖp vô phßng, chèng téi ph¹m trªn l·nh thæ quèc gia kh¸c mµ cÇn ph¶i cã sù hîp t¸c cña quèc gia ®ã. V× vËy, hiÖn nay, hîp t¸c quèc tÕ trong ®Êu tranh phßng chèng téi ph¹m lµ xu thÕ kh¸ch quan. MÆt kh¸c, quan hÖ hîp t¸c hoµn toµn phï hîp víi nguyªn t¾c “c¸c quèc gia cã nghÜa vô hîp t¸c víi nhau " cña LuËt quèc tÕ. Theo nguyªn t¾c nµy, mçi quèc gia cã quyÒn tù quyÕt trong gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò ®èi néi, ®èi ngo¹i mµ kh«ng cã sù can thiÖp tõ bªn ngoµi. Tuy nhiªn, ®iÒu ®ã kh«ng cã nghÜa lµ c¸c quèc gia ®ãng cöa kh«ng quan hÖ víi quèc gia kh¸c mµ ph¶i hîp t¸c víi nhau ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, ®ång thêi gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò quèc tÕ ph¸t sinh, trong ®ã cã vÊn ®Ò phßng chèng téi ph¹m. Do vËy, ViÖt nam còng nh­ c¸c n­íc kh¸c kh«ng thÓ t¸ch m×nh ra khái tiÕn tr×nh héi nhËp quèc tÕ trong lÜnh vùc ®Êu tranh phßng chèng téi ph¹m ®Æc biÖt lµ khi t×nh h×nh téi ph¹m cã tÝnh chÊt quèc tÕ ngµy cµng gia t¨ng m¹nh mÏ ë n­íc ta. 1.1. Trong khu«n khæ c¸c tæ chøc quèc tÕ phæ cËp vµ khu vùc 1.1.1. Liªn hîp quèc Tõ khi ra ®êi cho ®Õn nay Liªn hîp quèc ®· ngµy cµng kh¼ng ®Þnh vai trß quan träng cña m×nh trong ®êi sèng quèc tÕ. Liªn hîp quèc kh«ng chØ gãp phÇn thóc ®Èy sù ph¸t triÓn kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi, gi÷ g×n hoµ b×nh, an ninh quèc tÕ, h¹n chÕ tèi ®a c¸c hµnh vi vi ph¹m quyÒn c¬ b¶n cña con ng­êi mµ cßn tÝch cùc hîp t¸c víi c¸c quèc gia thµnh viªn trong lÜnh vùc ®Êu tranh phßng chèng téi ph¹m. Liªn hîp quèc ®­îc c¸c quèc gia coi lµ trung t©m phèi hîp ho¹t ®éng cña c¸c quèc gia vµ tæ chøc quèc tÕ trong ®Êu tranh phßng chèng téi ph¹m. Trong khu«n khæ cña Liªn hîp quèc hoÆc d­íi sù b¶o trî cña tæ chøc nµy, hµng lo¹t c¸c C«ng ­íc quèc tÕ, §iÒu ­íc quèc tÕ vµ c¸c V¨n b¶n kh¸c, liªn quan ®Õn ng¨n ngõa vµ trõng trÞ téi ph¹m ®· ®­îc th«ng qua. §Ó thùc hiÖn tèt ho¹t ®éng chèng téi ph¹m, Liªn hîp quèc cßn cã sù tÝch cùc tham gia cña c¸c c¬ quan chÝnh §¹i héi ®ång, Héi ®ång b¶o an, Héi ®ång kinh tÕ- x· héi, Toµ ¸n quèc tÕ, Ban th­ ký vµ c¸c c¬ quan chuyªn m«n, phô trî bao gåm Héi nghÞ Liªn hîp quèc vÒ ng¨n ngõa téi ph¹m vµ xö sù víi c¸ nh©n vi ph¹m ph¸p luËt, Uû ban Liªn hîp quèc vÒ ng¨n chÆn téi ph¹m vµ ho¹t ®éng tè tông h×nh sù. ViÖt Nam víi t­ c¸ch lµ thµnh viªn cña tæ chøc quèc tÕ toµn cÇu nµy ®· tÝch cùc hîp t¸c víi Liªn hîp quèc trong ®Êu tranh phßng chèng téi ph¹m. Chóng ta lµ thµnh viªn nhiÒu C«ng ­íc cña Liªn hîp quèc, nh­ C«ng ­íc 1948 vÒ ng¨n ngõa vµ trõng trÞ téi diÖt chñng; C«ng ­íc 1973 vÒ chèng vµ trõng ph¹t chñ nghÜa Apacthai; 2 NghÞ ®Þnh th­ bæ sung cho C«ng ­íc quyÒn trÎ em (NghÞ ®Þnh th­ vÒ viÖc cÊm bu«n b¸n trÎ em, m¹i d©m trÎ em vµ v¨n ho¸ phÈm khiªu d©m trÎ em; NghÞ ®Þnh th­ vÒ viÖc cÊm sö dông trÎ em trong xung ®ét vò trang); 3 C«ng ­íc cña Liªn hîp quèc vÒ kiÓm so¸t ma tuý; 8/13 §iÒu ­íc quèc tÕ ®a ph­¬ng vÒ ng¨n ngõa vµ trõng trÞ khñng bè quèc tÕ; C«ng ­íc quèc tÕ vÒ chèng tham nhòng…. 1.1.2. Tæ chøc c¶nh s¸t h×nh sù quèc tÕ (International Criminal Police Organization - INTERPOL) Vµo cuèi thÕ kû XIX, c¸c tæ chøc, b¨ng nhãm téi ph¹m quèc tÕ xuÊt hiÖn ngµy cµng nhiÒu vµ cã sù liªn kÕt víi nhau, g©y sù lo l¾ng ho¶ng sî trong quÇn chóng nh©n d©n. Tr­íc t×nh h×nh ®ã, ngµy 7/9/1923 Héi nghÞ c¶nh s¸t quèc tÕ ®­îc triÖu tËp víi sù tham gia 138 ®¹i biÓu c¶nh s¸t cña h¬n 20 quèc gia. Héi nghÞ ®· th«ng qua quyÕt ®Þnh thµnh lËp Uû ban c¶nh s¸t h×nh sù quèc tÕ - tæ chøc tiÒn th©n cña INTERPOL. Trong khu«n khæ ho¹t ®éng cña m×nh, Uû ban ®· x©y dùng ®­îc mét hÖ thèng c¸c danh s¸ch "c¸c c¸ nh©n ®Æc biÖt nguy hiÓm" vµ tµng th­ l­u tr÷ "c¸c téi ph¹m quèc tÕ". ChiÕn tranh thÕ giíi thø hai bïng næ lµm gi¸n ®o¹n ho¹t ®éng cña Uû ban nµy. V× thÕ sau chiÕn tranh, l·nh ®¹o lùc l­îng c¶nh s¸t cña 17 quèc gia ®· ®Ò xuÊt s¸ng kiÕn phôc håi l¹i ho¹t ®éng cña tæ chøc nµy. N¨m 1946 Héi nghÞ quèc tÕ ®­îc triÖu tËp t¹i Brucxen (BØ). T¹i Héi nghÞ ®¹i diÖn quèc gia ®· phª chuÈn c¸c quy ®Þnh t¹m thêi thay thÕ cho Quy chÕ n¨m 1923. Song c¶ Quy ®Þnh t¹m thêi vµ Quy chÕ 1923 ®· kh«ng ®¸p øng ®­îc ®ßi hái cña thùc tÕ ®ang chuyÓn biÕn nhanh chãng. N¨m 1954 t¹i kú häp th­êng niªn cña Uû ban c¸c bªn ®· thèng nhÊt so¹n th¶o Quy chÕ míi. Quy chÕ nµy ®­îc th«ng qua t¹i Viªn n¨m 1956, ®ång thêi ®æi tªn Uû ban thµnh Tæ chøc c¶nh s¸t h×nh sù quèc tÕ (INTERPOL), cã trô së t¹i Lyon (Ph¸p). Theo §iÒu 2 cña Quy chÕ th× môc ®Ých ho¹t ®éng cña tæ chøc c¶nh s¸t h×nh sù quèc tÕ lµ: + §¶m b¶o vµ ph¸t triÓn sù hîp t¸c víi quy m« lín gi÷a tÊt c¶ c¸c c¬ quan h×nh sù trong ph¹m vi khu«n khæ ph¸p luËt hiÖn hµnh cña c¸c n­íc vµ theo tinh thÇn tuyªn bè chung vÒ quyÒn con ng­êi; + Thµnh lËp vµ ph¸t triÓn c¸c c¬ quan cã kh¶ n¨ng nhanh chãng vµ hiÖu qu¶ trong ®Êu tranh phßng chèng téi ph¹m h×nh sù. Tæ chøc c¶nh s¸t h×nh sù quèc tÕ cã hÖ thèng c¬ cÊu tæ chøc chÆt chÏ, ®¸p øng tèt cho ho¹t ®éng chøc n¨ng cña tæ chøc nµy bao gåm: §¹i héi ®ång, Uû ban hµnh ph¸p, Ban th­ ký, V¨n phßng trung t©m quèc gia, ViÖn cè vÊn. ViÖt Nam chÝnh thøc gia nhËp INTERPOL vµo ngµy 01/11/1991. Ngµy 28/5/1993, Bé tr­ëng Bé néi vô (nay lµ Bé c«ng an) ®· ký quyÕt ®Þnh thµnh lËp V¨n phßng INTERPOL ViÖt Nam, trùc thuéc Tæng côc c¶nh s¸t, cã chøc n¨ng nhiÖm vô hîp t¸c th«ng tin téi ph¹m gi÷a C¶nh s¸t nh©n d©n ViÖt Nam víi ®¹i b¶n doanh INTERPOL vµ c¸c n­íc thµnh viªn ®­îc ghi trong §iÒu lÖ cña tæ chøc nµy.Trong h¬n mét thËp kû qua, quan hÖ hîp t¸c song ph­¬ng gi÷a ViÖt Nam- INTERPOL ®­îc ®¸nh gi¸ lµ hiÖu qu¶ vµ thiÕt thùc, gãp phÇn ®¸ng kÓ vµo sù nghiÖp gi÷ g×n an ninh quèc gia, b¶o ®¶m trËt tù an toµn x· héi cña ViÖt Nam. Trong c«ng t¸c ®Êu tranh chèng téi ph¹m ma tuý, INTERPOL vµ ViÖt Nam ®· phèi hîp truy t×m, b¾t gi÷ hµng trôc ®èi t­îng nguy hiÓm cã lÖnh truy n· quèc tÕ bá trèn vµo ViÖt Nam ®Ó tiÕp tôc ho¹t ®éng, g©y rèi trËt tù x· héi, tiªu biÓu lµ vô Bïi H÷u Tµi (quèc tÞch MÜ), ngoµi ra cßn cã nhiÒu tªn bu«n lËu ma tuý ë Hång K«ng, §µi Loan ®· bÞ b¾t khi cã ý ®Þnh mãc nèi, tæ chøc ®­êng d©y vËn chuyÓn ma tuý xuyªn quèc gia qua ViÖt Nam. ViÖt Nam ®· phèi hîp víi INTERPOL b¾t NguyÔn Ninh Kim ph¹m téi lõa ®¶o xuyªn quèc gia tõ MÜ, §µi Loan, Campuchia ®Õn ViÖt Nam, còng nh­ b¾t gi÷ NguyÔn H¶i Nam, ®èi t­îng trong b¨ng nhãm téi ph¹m ng­êi ViÖt ho¹t ®éng ë c¸c n­íc §øc, Céng hoµ SÐc vµ Ba Lan. Trong ®Êu tranh phßng chèng téi ph¹m kinh tÕ, ViÖt Nam ®· phèi hîp víi INTERPOL x¸c minh, ph¸t hiÖn hµng tr¨m vô lõa ®¶o cã liªn quan ®Õn n­íc ngoµi lµm thÊt tho¸t tµi s¶n x· héi chñ nghÜa, nh­ ng¨n chÆn vô lõa ®¶o ë Khu chÕ xuÊt H¶i Phßng do Peter Jiang Pisan (quèc tÞch MÜ) tiÕn hµnh; Vô lËp dù ¸n ma 9,5 tØ USD cña Radak (quèc tÞch Nam T­) ë H¶i Phßng. §ång thêi, V¨n phßng INTERPOL ViÖt Nam kÞp c¶nh b¸o cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam khi ký kÕt hîp t¸c lµm ¨n víi n­íc ngoµi. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· xuÊt hiÖn c¸c ho¹t ®éng mang tÝnh khñng bè cña mét sè ®èi t­îng ph¶n ®éng ng­êi ViÖt, nh»m vµo c¸c c¬ quan ®¹i diÖn cña ViÖt Nam ë n­íc ngoµi, liªn quan ®Õn ®Þa bµn Philipin, Th¸i Lan, Mü vµ Guatemala. §iÓn h×nh lµ vô NguyÔn TÊn Vinh (ng­êi MÜ gèc ViÖt), dïng hé chiÕu mang tªn Vâ V¨n §øc tiÕn hµnh ®Æt bom t¹i §¹i sø qu¸n ViÖt t¹i Philipin. Th«ng qua INTERPOL, ViÖt Nam ®· cö ®oµn c«ng t¸c sang Philipin ®Ó phèi hîp víi c¶nh s¸t n­íc nµy b¾t gi÷ Vinh. ViÖt Nam cßn phèi hîp víi V¨n phßng INTERPOL ë c¸c quèc gia thµnh viªn ®Êu tranh, ng¨n chÆn c¸c ho¹t ®éng lõa ®¶o, lµm giÊy tê gi¶ ®Ó xin thÞ thùc xuÊt c¶nh ®i lao ®éng ë c¸c n­íc §«ng ¢u, Ph¸p, Canada, §µi Loan. §¸ng chó ý lµ hîp t¸c gi÷a ViÖt Nam vµ Canada ph¸ vô lõa ®¶o lµm con dÊu gi¶ ®Ó lËp 36 hå s¬ gi¶ ®­a ng­êi ®i du häc ë Canada do Vò ThÞ LÖ H»ng vµ NguyÔn V¨n §¹t chñ m­u. Th«ng qua hîp t¸c víi INTERPOL, lùc l­îng C¶nh s¸t nh©n d©n ViÖt Nam cã ®iÒu kiÖn tiÕp cËn víi khoa häc ph¸t triÓn cña c¶nh s¸t quèc tÕ trong ®Êu tranh phßng chèng téi ph¹m, n¾m b¾t ®­îc nhiÒu th«ng tin vÒ t×nh h×nh téi ph¹m. Bé c«ng an vµ Tæng côc c¶nh s¸t ®· tiÕp xóc vµ lµm viÖc víi hµng tr¨m ®oµn c¶nh s¸t c¸c n­íc nh»m trao ®æi th«ng tin, kinh nghiÖm phßng chèng c¸c lo¹i téi ph¹m. §ång thêi còng ®· cö hµng tr¨m c¸n bé c¸c cÊp ®i c¸c n­íc ®Ó tham gia c¸c ®oµn ®µm ph¸n, ký kÕt, lµm viÖc, tham dù héi nghÞ, héi th¶o, tham gia c¸c kho¸ tËp huÊn ng¾n h¹n vÒ phßng chèng téi ph¹m ma tuý, bu«n lËu, bu«n b¸n vò khÝ, lõa ®¶o, röa tiÒn, gian lËn th­¬ng m¹i, téi ph¹m vÒ m¸y tÝnh…. 1.1.3. Tæ chøc quèc tÕ khu vùc XuÊt ph¸t tõ quan ®iÓm c¬ b¶n, hoµ b×nh vµ an ninh lµ ®iÒu kiÖn tÊt yÕu cho sù ph¸t triÓn cña mçi n­íc vµ c¶ khu vùc; an ninh cña mçi quèc gia g¾n liÒn víi an ninh chung cña c¶ khu vùc. NhËn thøc ®­îc tÇm quan träng vµ vai trß to lín cña c«ng t¸c ®Êu tranh phßng chèng téi ph¹m, tÝnh cÊp b¸ch, cÇn thiÕt cña viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ ®Êu tranh chèng c¸c lo¹i téi ph¹m. HiÖp héi c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ (Association of southeast asian nations - aSEAN) ®· thµnh lËp mét tæ chøc hîp t¸c chuyªn ngµnh, ®ã lµ HiÖp héi c¶nh s¸t c¸c n­íc ASEAN (Asean Chiefs of National Police - ASEANAPOL) vµo n¨m 1981. Hµng n¨m, ASEANAPOL tiÕn hµnh héi nghÞ mét lÇn lu©n phiªn ë c¸ n­íc thµnh viªn. Môc tiªu cña Héi nghÞ lµ nh»m t¨ng c­êng nghiÖp vô, thóc ®Èy sù hîp t¸c khu vùc trong ®Êu tranh víi téi ph¹m vµ ph¸t triÓn t×nh h÷u nghÞ gi÷a c¶nh s¸t c¸c n­íc ASEAN. N¨m 1996, lùc l­îng C¶nh s¸t nh©n d©n ViÖt Nam ®· trë thµnh thµnh viªn chÝnh thøc cña Aseanapol, ®¸nh dÊu sù tham gia tÝch cùc cña ViÖt Nam trong tiÕn tr×nh héi nhËp khu vùc vÒ lÜnh vùc ®Êu tranh phßng chèng téi ph¹m. Hµng n¨m c¸c n­íc thµnh viªn lu«n cã ®oµn viÕng th¨m, trao ®æi kinh nghiÖm lÉn nhau nh»m t¨ng c­êng sù hîp t¸c chÆt chÏ, v÷ng bÒn. Lùc l­îng C¶nh s¸t nh©n d©n ViÖt Nam vµ c¸c n­íc thµnh viªn kh¸c cña HiÖp héi ®ang tÝch cùc tham gia x©y dùng vµ ph¸t triÓn hÖ thèng c¬ së d÷ liÖu th«ng tin téi ph¹m ASEANAPOL (ADS). HÖ thèng d÷ liÖu ASEANAPOL ®· chÝnh thøc triÓn khai t¹i Héi nghÞ t­ lÖnh c¶nh s¸t ASEAN t¹i Cuala L¨mp¬, Malaixia. Ngµy 27/11/2006, t¹i Hµ Néi, Héi nghÞ uû ban kü thuËt hÖ thèng d÷ liÖu ASEANAPOL khai m¹c víi sù tham gia cña ®¹i diÖn quan chøc c¶nh s¸t c¸c n­íc ASEAN. T¹i Héi nghÞ, ThiÕu t­íng Cao Xu©n Hång, Phã tæng côc tr­ëng Tæng côc c¶nh s¸t, Bé C«ng an cho biÕt c¸c ®¹i biÓu ®· th¶o luËn nh÷ng vÊn ®Ò kü thuËt, ®­a ra nh÷ng gi¶i ph¸p h÷u hiÖu nhÊt, ®¶m b¶o hÖ thèng c¬ së d÷ liÖu ASEANAPOL ®­îc phong phó, chÝnh x¸c, an toµn vµ lu«n ®­îc cËp nhËt bæ sung, ®¸p øng yªu cÇu cÊp thiÕt cña Lùc l­îng c¶nh s¸t c¸c n­íc ASEAN trong hîp t¸c ®Êu tranh phßng chèng téi ph¹m. C¸c n­íc ASEAN còng ®· thµnh lËp Trung t©m ASEAN vÒ chèng téi ph¹m xuyªn quèc gia, thóc ®Èy viÖc cö c¸c sÜ quan liªn l¹c ë c¸c n­íc nh»m trao ®æi th«ng tin nhanh chãng, kÞp thêi vÒ c¸c ph­¬ng thøc thñ ®o¹n ho¹t ®éng cña c¸c nhãm téi ph¹m. Hîp t¸c gi÷a lùc l­îng c¶nh s¸t nh©n d©n ViÖt Nam víi c¶nh s¸t c¸c n­íc trong khu vùc nh»m môc ®Ých chung lµ ng¨n chÆn, kh¾c phôc, tiÕn tíi lo¹i trõ dÇn téi ph¹m vµ c¸c hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt ra khái ®êi sèng x· héi, x©y dùng mét x· héi c«ng b»ng, v¨n minh, hoµ b×nh, h÷u nghÞ. Lùc l­îng c¶nh s¸t nh©n d©n ViÖt Nam víi tÝnh chÊt lµ thµnh viªn chÝnh thøc cña INTERPOL vµ ASEANAPOL tham gia nhiÒu diÔn ®µn hîp t¸c quèc tÕ. Lùc l­îng c¶nh s¸t nh©n d©n nãi chung vµ V¨n phßng INTERPOL, ASEANAPOL ViÖt Nam nãi riªng ngµy cµng tr­ëng thµnh, ®· vµ ®ang lµ ®Þa chØ tin cËy cña c¶nh s¸t c¸c n­íc trong viÖc th«ng tin vÒ c¸c lo¹i téi ph¹m. V¨n phßng INTERPOL, ASEANAPOL còng ®· cung cÊp nhiÒu th«ng tin cã gi¸ trÞ vÒ t×nh h×nh téi ph¹m trªn thÕ giíi, trong khu vùc gióp cho l·nh ®¹o Bé, l·nh ®¹o Tæng côc c¶nh s¸t cã ®èi s¸ch vµ kÕ ho¹ch cô thÓ ®Ó phßng ngõa, ng¨n chÆn, ®iÒu tra xö lý téi ph¹m. 1.2. Trong khu«n khæ c¸c ®iÒu ­íc quèc tÕ 1.2.1. C¸c ®iÒu ­íc quèc tÕ ®a ph­¬ng Cho ®Õn nay, ViÖt Nam ®· lµ thµnh viªn cña gÇn 200 §iÒu ­íc quèc tÕ ®a ph­¬ng. Trong sè c¸c §iÒu ­íc quèc tÕ nµy, cã kh«ng Ýt §iÒu ­íc liªn quan ®Õn hîp t¸c gi÷a c¸c quèc gia trong ®Êu tranh phßng chèng téi ph¹m, nh­ C«ng ­íc 1948 ng¨n ngõa vµ trõng trÞ téi diÖt chñng; 8/13 §iÒu ­íc quèc tÕ ®a ph­¬ng vÒ ng¨n ngõa vµ trõng trÞ khñng bè quèc tÕ; C«ng ­íc Tokyo 1963 vÒ c¸c téi ph¹m vµ mét sè hµnh vi kh¸c thùc hiÖn trªn tµu bay; C«ng ­íc M«ntrªan n¨m 1971 vÒ trõng trÞ nh÷ng hµnh vi bÊt hîp ph¸p chèng l¹i an toµn hµng kh«ng d©n dông…. Mét ®iÒu ®¸ng l­u ý lµ trong sè 8 n­íc ASEAN lµ Brun©y, Campuchia, In®«nªxia, Lµo, Malaixia, Philipin, Xingapo vµ ViÖt Nam th× ViÖt Nam lµ mét trong 3 n­íc ®Çu tiªn ký HiÖp ®Þnh vÒ t­¬ng trî t­ ph¸p trong lÜnh vùc h×nh sù. HiÖp ®Þnh nµy ®­îc x©y dùng theo s¸ng kiÕn cña Malaixia, gåm 32 ®iÒu quy ®Þnh nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn t­¬ng trî t­ ph¸p vÒ h×nh sù nh­ lÜnh vùc vµ h×nh thøc t­¬ng trî, hîp t¸c trong vÊn ®Ò thu thËp chøng cø, tèng ®¹t giÊy tê, thñ tôc x¸c minh, phong to¶, thu gi÷ tµi s¶n do ph¹m téi mµ cã. 1.2.2. C¸c §iÒu ­íc quèc tÕ song ph­¬ng TÝnh ®Õn thêi ®iÓm hiÖn t¹i, ViÖt Nam ®· tham gia vµ ký kÕt nhiÒu v¨n b¶n hîp t¸c víi c¸c n­íc trªn thÕ giíi, trong ®ã ®¸ng chó ý lµ c¸c HiÖp ®Þnh vµ NghÞ ®Þnh th­ vÒ hîp t¸c song ph­¬ng trong ®Êu tranh phßng chèng téi ph¹m gi÷a lùc l­îng c¶nh s¸t nh©n d©n ViÖt Nam víi c¶nh s¸t c¸c n­íc. + Hîp t¸c víi Céng hoµ d©n chñ nh©n d©n Lµo: Hai n­íc ®· ký HiÖp ®Þnh t­¬ng trî t­ ph¸p (6/4/1998), HiÖp ®Þnh vÒ kiÓm so¸t ma tuý (6/7/1998), HiÖp ®Þnh hîp t¸c gi÷a hai Bé C«ng an ViÖt Nam vµ Lµo thêi kú 2001-2005 (11/5/2001). Nh­ vËy, Bé C«ng an ViÖt Nam vµ Bé néi vô Lµo ®· thiÕt lËp quan hÖ hîp t¸c kh¸ hiÖu qu¶ trªn tinh thÇn h÷u nghÞ anh em ®· g¾n bã tõ l©u. + Hîp t¸c víi Céng hoµ nh©n d©n Trung Hoa: Sau khi ViÖt Nam vµ Trung Quèc b×nh th­êng ho¸ quan hÖ ngo¹i giao, mèi quan hÖ gi÷a Bé C«ng an ViÖt Nam víi Bé C«ng an Trung Quèc ngµy cµng më réng vµ ®i vµo chiÒu s©u. Gi÷a hai n­íc ViÖt Nam - Trung Quèc ®· ký HiÖp ®Þnh T­¬ng trî t­ ph¸p ngµy 19/10/1998. Hai chÝnh phñ còng ®· cã B¶n ghi nhí vÒ kiÓm so¸t ma tuý 26/7/2001. C«ng an ViÖt Nam- C«ng an Trung Quèc ký " Tho¶ thuËn vÒ c¬ chÕ hîp t¸c gi÷a hai Bé C«ng an" (8/2003). + Hîp t¸c víi Campuchia: Sau mét thêi gian gi¸n ®o¹n, n¨m 1997 quan hÖ gi÷a hai Bé Néi vô Campuchia vµ C«ng an ViÖt Nam ®· ®­îc nèi l¹i. Theo ®ã, ngµy 17/7/2001 Bé c«ng an ViÖt Nam vµ Bé néi vô Campuchia ®· ký kÕ ho¹ch hîp t¸c gi÷a hai bé. Míi ®©y, ngµy 20/3/2004 phÝa Campuchia trao cho Bé c«ng an ViÖt Nam dù th¶o HiÖp ®Þnh gi÷a ChÝnh phñ V­¬ng quèc Campuchia vµ ChÝnh phñ Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam vÒ hîp t¸c song ph­¬ng ®Ó lo¹i trõ n¹n bu«n b¸n phô n÷ vµ trÎ em, gióp ®ì c¸c n¹n nh©n bÞ bu«n b¸n. Dù th¶o nµy ®· ®­îc c¸c c¬ quan ®¬n vÞ trong Bé c«ng an tham gia ý kiÕn vµ ®Ö tr×nh lªn ChÝnh phñ xem xÐt quyÕt ®Þnh. + Hîp t¸c víi Liªn Bang Nga: Sau khi Liªn X« tan r· (1991), quan hÖ gi÷a Bé c«ng an ViÖt Nam vµ c¸c c¬ quan an ninh Liªn Bang Nga t¹m thêi bÞ gi¸n ®o¹n. Ngµy 21/7/1993 ViÖt Nam vµ Liªn Bang Nga nèi l¹i quan hÖ. Gi÷a hai n­íc còng ®· ký HiÖp ®Þnh t­¬ng trî t­ ph¸p (1998). §©y lµ c¬ së ph¸p lý quan träng ®Ó hai n­íc tiÕp tôc hîp t¸c trong ®Êu tranh phßng, chèng téi ph¹m. Ngoµi ra ViÖt Nam cßn ký HiÖp ®Þnh liªn quan ®Õn phßng chèng téi ph¹m víi mét sè n­íc kh¸c. 2. ViÖt Nam héi nhËp quy chÕ Rome vµ ICC 2.1. Nh÷ng c¬ héi, th¸ch thøc ®èi víi ViÖt Nam trong tiÕn tr×nh héi nhËp Quy chÕ Rome vµ ICC Môc tiªu mµ toµn nh©n lo¹i h­íng tíi lµ hoµ b×nh, æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn, v× chØ cã nh­ vËy, mçi quèc gia míi cã thÓ ®¹t ®­îc sù phån vinh, thÞnh v­îng bÒn v÷ng. Nh©n d©n ViÖt Nam ®· tõng lµ n¹n nh©n cña nh÷ng cuéc chiÕn tranh x©m l­îc, n¹n nh©n cña téi ¸c quèc tÕ. V× thÕ, h¬n bÊt cø d©n téc nµo trªn thÕ giíi, ViÖt Nam hiÓu râ h¬n gi¸ trÞ quý b¸u cña hoµ b×nh, an ninh vµ ph¸t triÓn. Víi truyÒn thèng yªu chuéng hoµ b×nh vµ h÷u nghÞ, nh©n ®¹o vµ khoan dung; t«n träng vµ b¶o vÖ nh©n phÈm, quyÒn con ng­êi, ViÖt Nam ®· tham gia hÇu hÕt c¸c C«ng ­íc vµ NghÞ ®Þnh th­ vÒ luËt nh©n ®¹o vµ nh©n quyÒn quèc tÕ. ViÖc Quy chÕ Rome vÒ Toµ ¸n h×nh sù quèc tÕ ra ®êi vµ cã hiÖu lùc lµ mét sù kiÖn cã ý nghÜa v« cïng quan träng. §©y lµ lÇn ®Çu tiªn trong lÞch sö quan hÖ quèc tÕ, mét Toµ ¸n h×nh sù quèc tÕ th­êng trùc ®­îc thµnh lËp ®Ó trõng trÞ vµ ng¨n ngõa nh÷ng téi ph¹m quèc tÕ nghiªm träng nhÊt, gãp phÇn tÝch cùc vµo viÖc gi÷ g×n c«ng lý. 2.1.1. Lîi Ých tõ thùc tiÔn héi nhËp T×nh h×nh thÕ giíi vµ khu vùc hiÖn cã nhiÒu diÔn biÕn phøc t¹p. ViÖc trë thµnh thµnh viªn Quy chÕ Rome vµ ICC trong t­¬ng lai sÏ t¹o cho ViÖt Nam cã thªm mét c¬ chÕ quèc tÕ quan träng cho viÖc gi÷ g×n hoµ b×nh vµ an ninh quèc gia. Quy chÕ Rome ®­îc ®¸nh gi¸ lµ thµnh tùu cña nh©n lo¹i tËp trung nh÷ng tinh tuý cña LuËt h×nh sù vµ LuËt Tè tông h×nh sù. Tham gia Quy chÕ Rome, gióp ViÖt Nam còng cã thªm c¬ héi ®Ó dÇn hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt h×nh sù trong n­íc. MÆt kh¸c, Quy chÕ Rome ®ßi hái hÖ thèng c¬ quan t­ ph¸p ph¶i hoµn thiÖn c¶ vÒ c¬ cÊu tæ chøc còng nh­ ho¹t ®éng ®iÒu tra, xÐt xö. Do ®ã, khi gia nhËp Quy chÕ Rome, ViÖt Nam cµng cã t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó hoµn thiÖn hÖ thèng c¬ quan t­ ph¸p quèc gia. Bªn c¹nh ®ã, víi sù gióp ®ì cña c¸c thµnh viªn Quy chÕ, chóng ta cã thÓ n©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n, ngo¹i ng÷ cho c¸c c¸n bé ph¸p lý ®Æc biÖt lµ trong lÜnh vùc luËt h×nh sù vµ tè tông h×nh sù quèc tÕ. 2.1.2. ThuËn lîi vµ th¸ch thøc trong thùc tiÔn héi nhËp Cïng víi xu thÕ héi nhËp, ViÖt Nam ngµy cµng tham gia nhiÒu h¬n vµo sù nghiÖp gi÷ g×n hoµ b×nh vµ an ninh quèc tÕ. Ngay tõ khi Quy chÕ Rome ch­a ®­îc th«ng qua, ViÖt Nam ®· cö chuyªn gia theo dâi vµ nghiªn cøu vÊn ®Ò ICC th«ng qua c¸c phiªn häp cña Uû ban ®Æc biÖt vµ Uû ban trï bÞ thµnh lËp ICC (n¨m 1995). NhËn thøc ®­îc tÇm quan träng cña ICC, chóng ta còng ®· cö ®oµn tham dù phiªn häp cuèi cïng cña Uû ban trï bÞ tõ 16/3 ®Õn 3/4/1998 ®Ó hoµn tÊt dù th¶o Quy chÕ. T¹i Héi nghÞ ngo¹i giao vÒ thµnh lËp ICC, ViÖt Nam còng ñng hé sù ra ®êi cña Toµ ¸n nµy. Tuy nhiªn, Quy chÕ Rome lµ mét v¨n b¶n ph¸p lý t­¬ng ®èi phøc t¹p cã néi dung liªn quan ®Õn nhiÒu lÜnh vùc cña luËt h×nh sù vµ tè tông h×nh sù nªn ch­a gia nhËp. HiÖn nay, c¸c c¬ quan cã thÈm quyÒn cña ViÖt Nam ®ang nç lùc nghiªn cøu Quy chÕ mét c¸ch toµn diÖn ®Ó xem xÐt ®iÒu kiÖn vµ kh¶ n¨ng gia nhËp Quy chÕ nµy. Qua nghiªn cøu b­íc ®Çu, cã thÓ thÊy mét sè thuËn lîi c¬ b¶n: §¹i héi §¶ng kho¸ X ®· ®Ò ra nhiÖm vô träng t©m cña c«ng t¸c ®èi ngo¹i n­íc ta trong 5 n¨m (tõ 2006 ®Õn 2010) lµ: "®a d¹ng ho¸, ®a ph­¬ng ho¸ c¸c quan hÖ quèc tÕ", t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c«ng cuéc ®æi míi ®Êt n­íc; "tham gia tÝch cùc vµo tiÕn tr×nh hîp t¸c quèc tÕ vµ khu vùc", ®ång thêi gãp phÇn vµo c«ng cuéc ®Êu tranh chung cña nh©n lo¹i v× môc tiªu hoµ b×nh, ®éc lËp d©n téc, d©n chñ tiÕn bé x· héi. Quy chÕ Rome vÒ thµnh lËp ICC xÐt xö téi ¸c quèc tÕ ®em l¹i c«ng lý, gi÷ g×n hoµ b×nh vµ an ninh quèc tÕ phï hîp víi môc tiªu mµ Nhµ n­íc ta ®Æt ra. Do vËy, gia nhËp Quy chÕ Rome ch¾c ch¾n sÏ nhËn ®­îc sù ñng hé cña nh©n d©n ViÖt Nam. Mét sè néi dung ®Ò cËp trong Quy chÕ Rome còng ®· ®­îc ghi nhËn trong mét sè v¨n b¶n ph¸p lý quèc tÕ vÒ nh©n quyÒn mµ Nhµ n­íc ViÖt Nam ®· phª chuÈn vµ tham gia. ViÖt Nam lµ thµnh viªn cña c¸c C«ng ­íc, nh­ C«ng ­íc vÒ ng¨n ngõa vµ trõng trÞ téi diÖt chñng n¨m 1948; C«ng ­íc vÒ kh«ng ¸p dông c¸c h¹n chÕ vÒ thêi hiÖu tè tông ®èi víi c¸c téi ph¹m chiÕn tranh vµ téi ph¹m chèng nh©n lo¹i 1968 vµ 4 C«ng ­íc Gi¬nev¬ vÒ b¶o hé n¹n nh©n chiÕn tranh 1948 cïng víi NghÞ ®Þnh th­ bæ sung sè I. Trong c¸c §iÒu ­íc quèc tÕ nµy quy ®Þnh nghÜa vô cña c¸c quèc gia thµnh viªn lµ ph¶i truy tè c¸c téi diÖt chñng, téi ¸c chݪn tranh t­¬ng tù nh­ nghÜa vô gi¸n tiÕp mµ Quy chÕ Rome ®Æt ra. Do ®ã nghÜa vô mµ Quy chÕ Rome yªu cÇu trªn thùc tÕ ®· ®­îc ViÖt Nam tu©n thñ vµ thùc hiÖn mét phÇn víi t­ c¸ch lµ thµnh viªn cña c¸c §iÒu ­íc quèc tÕ trªn. NÕu xem xÐt tõ phÝa ph¸p luËt h×nh sù vµ ph¸p luËt Tè tông h×nh sù ®ang cã hiÖu lùc ë ViÖt Nam th× nhiÒu néi dung trong ®ã cã sù t­¬ng ®ång víi Quy chÕ Rome. Cô thÓ lµ ®èi víi ph¸p luËt h×nh sù, nh÷ng quy ®Þnh vÒ téi ph¹m thuéc thÈm quyÒn tµi ph¸n cña ICC, nh­ téi x©m l­îc (§iÒu 5), téi chèng nh©n lo¹i (§iÒu 7), téi ph¹m chiÕn tranh (§iÒu 8) còng ®· ®­îc quy ®Þnh trong Bé luËt h×nh sù ViÖt Nam 1999 t­¬ng øng ë c¸c §iÒu sau: §iÒu 341 Téi ph¸ ho¹i hoµ b×nh, g©y chiÕn tranh x©m l­îc; §iÒu 342 Téi chèng loµi ng­êi; §iÒu 343 Téi ph¹m chiÕn tranh. MÆc dï Bé luËt h×nh sù ViÖt Nam ch­a cã quy ®Þnh vÒ téi diÖt chñng vµ c¸c téi nªu trªn ch­a cô thÓ nh­ Quy chÕ Rome, song nh÷ng néi dung c¬ b¶n vÒ cÊu thµnh téi ph¹m gi÷a hai v¨n b¶n cã nh÷ng ®iÓm t­¬ng ®ång, thuËn lîi cho viÖc viÖn dÉn, ¸p dung ph¸p luËt trong qu¸ tr×nh thùc thi. Ngoµi ra, cßn cã sù phï hîp gi÷a ph¸p luËt h×nh sù ViÖt Nam víi Quy chÕ Rome ë c¸c nguyªn t¾c chung cña luËt h×nh sù, nh­ tr¸ch nhiÖm h×nh sù c¸ nh©n, kh«ng ¸p dông thêi hiÖu, kh«ng cã téi khi kh«ng cã luËt, kh«ng cã h×nh ph¹t khi kh«ng cã luËt,…vµ c¸c c¨n cø lo¹i trõ tr¸ch nhiÖm h×nh sù. Cßn ®èi víi ph¸p luËt Tè tông h×nh sù, c¸c tr×nh tù, thñ tôc gi¶i quyÕt vô ¸n h×nh sù ®èi víi lo¹i téi ph¹m ph¸ ho¹i hoµ b×nh, chèng loµi ng­êi vµ téi ph¹m chiÕn tranh ®­îc quy ®Þnh trong Bé luËt Tè tông h×nh sù ViÖt Nam 2005. HÇu hÕt c¸c nguyªn t¾c, nh­ xÐt xö c«ng b»ng, kh¸ch quan, kh«ng ®Ó lät téi ph¹m, kh«ng kÕt ¸n oan ng­êi v« téi, b¶o vÖ chøng cø, b¶o vÖ quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña ng­êi v« téi,… ®Òu ®­îc quy ®Þnh trong c¶ Quy chÕ Rome vµ Bé luËt Tè tông h×nh sù cña ViÖt Nam. Kh«ng chØ cã vËy, Bé luËt Tè tông h×nh sù 2005 cßn cã 2 ch­¬ng (XXXVI vµ XXXVII) quy ®Þnh vÒ hîp t¸c quèc tÕ trong ho¹t ®éng tè tông h×nh sù, trong ®ã nhiÒu quy ®Þnh vÒ dÉn ®é, chuyÓn giao hå s¬, tµi liÖu vËt chøng,…phï hîp víi quy ®Þnh cña Quy chÕ Rome. Nh÷ng sù t­¬ng ®ång trªn sÏ gi¶m mét phÇn g¸nh nÆng nghÜa vô cho ViÖt Nam khi gia nhËp Quy chÕ Rome. C¸c c¬ quan tiÕn hµnh tè tông thuéc c¬ quan t­ ph¸p ViÖt Nam cã kinh nghiÖm hîp t¸c quèc tÕ trong ®Êu tranh phßng chèng téi ph¹m víi nhiÒu quèc gia trªn thÕ giíi. Nhµ n­íc ViÖt Nam ®· ký nhiÒu HiÖp ®Þnh t­¬ng trî t­ ph¸p, tho¶ thuËn quèc tÕ víi c¸c n­íc kh¸c trªn thÕ giíi, nh­ HiÖp ®Þnh t­¬ng trî t­ ph¸p víi Céng hoµ Ba Lan 1993, víi Liªn Bang Nga 1998, víi Céng hoµ d©n chñ nh©n d©n Lµo 1998,…; Tho¶ thuËn hîp t¸c chung vÒ kiÓm so¸t matuý víi Liªn Bang Myanma 1995; HiÖp ®Þnh vÒ kiÓm so¸t ma tuý vµ ®Êu tranh phßng chèng téi ph¹m víi Céng hoµ Hungary, víi V­¬ng quèc Th¸i Lan, víi Liªn Bang Nga 1998. Ngoµi ra, ViÖt Nam cßn chÝnh thøc tham gia tæ chøc C¶nh s¸t h×nh sù Quèc tÕ (INTERPOL) n¨m 1991 vµ HiÖp héi C¶nh s¸t c¸c n­íc ASEAN (ASEANAPOL) n¨m 1996. Nh÷ng kinh nghiÖm nµy sÏ cã ý nghÜa rÊt quan träng trong viÖc hîp t¸c víi c¸c c¬ quan t­ ph¸p cña quèc gia kh¸c khi ViÖt Nam trë thµnh viªn cña Quy chÕ Rome. Sù ra ®êi cña LuËt ký kÕt, gia nhËp, thùc hiÖn §iÒu ­íc quèc tÕ 2005 lµ mét trong nh÷ng thuËn lîi rÊt lín khi ViÖt Nam gia nhËp Quy chÕ Rome. LuËt nµy sÏ t¹o cho c¬ quan cã thÈm quyÒn cña ViÖt Nam mét c¬ së ph¸p lý v÷ng ch¾c, nh»m x©y dùng lé tr×nh hîp lý cho viÖc gia nhËp vµ thùc hiÖn Quy chÕ Rome mét c¸ch hiÖu qu¶, phï hîp víi lîi Ých cña quèc gia. Bªn c¹nh ®ã ViÖt Nam cßn nhËn ®­îc rÊt nhiÒu sù ñng hé gióp ®ì cña céng ®ång quèc tÕ trong viÖc gia nhËp Quy chÕ. Hµ Lan vµ Thuþ SÜ ®· tµi trî cho Héi luËt gia ViÖt Nam tæ chøc c¸c cuéc Héi th¶o vÒ ICC. EU tµi trî cho mét ®oµn c¸n bé cña ViÖt Nam ®i kh¶o s¸t vÒ ICC ®Ó t¨ng c­êng hiÓu biÕt vµ kiÕn thøc vÒ ICC. §©y lµ nh÷ng sù gióp ®ì rÊt ®¸ng tr©n träng gióp chóng ta b­íc nh÷ng b­íc tiÕn dµi trong qu¸ tr×nh gia nhËp. Trªn ®©y lµ nh÷ng thuËn lîi c¬ b¶n khi ViÖt Nam gia nhËp Quy chÕ Rome. Tuy nhiªn, n­íc ta ®ang trªn tiÕn tr×nh héi nhËp, nh÷ng hiÓu biÕt vÒ T­ ph¸p h×nh sù quèc tÕ cßn nhiÒu h¹n chÕ. Do ®ã, viÖc gia nhËp Quy chÕ nµy còng ®Æt n­íc ta ®øng tr­íc nhiÒu th¸ch thøc. Quy chÕ Rome lµ mét §iÒu ­íc quèc tÕ kh¸ phøc t¹p, víi 128 ®iÒu kho¶n chia lµm 12 phÇn. H¬n n÷a, Quy chÕ cßn kÌm thªm nhiÒu V¨n b¶n ph¸p lý phô trî nh­ quy t¾c vÒ thñ tôc vµ chøng cø; Quy t¾c vÒ thñ tôc cña Héi ®ång quèc gia thµnh viªn; Quy t¾c vÒ thñ tôc cña Uû ban ng©n s¸ch vµ tµi chÝnh;….V× vËy, viÖc nghiªn cøu, ®¸nh gi¸ toµn diÖn Quy chÕ mÊt nhiÒu thêi gian, c«ng søc, ®Æc biÖt lµ trong bèi c¶nh n­íc ta cßn thiÕu nhiÒu chuyªn gia cã tr×nh ®é ngo¹i ng÷ chuyªn nghµnh LuËt h×nh sù quèc tÕ. ChÝnh ®iÒu nµy g©y c¶n trë cho viÖc gia nhËp Quy chÕ Rome cña ViÖt Nam. Gi÷a ph¸p luËt h×nh sù ViÖt Nam víi nh÷ng quy ®Þnh trong Quy chÕ Rome cßn tån t¹i nhiÒu ®iÓm ch­a t­¬ng thÝch cô thÓ lµ: VÒ lo¹i téi ph¹m, t¹i §iÒu 5 Quy chÕ Rome quy ®Þnh 4 lo¹i téi ph¹m bao gåm téi diÖt chñng, téi x©m l­îc, téi chèng nh©n lo¹i vµ téi ph¹m chiÕn tranh thuéc thÈm quyÒn xÐt xö cña Toµ ¸n. Tuy nhiªn, trong Bé luËt h×nh sù cña ViÖt Nam vÉn ch­a cã quy ®Þnh nµo vÒ téi diÖt chñng. §©y cã thÓ coi lµ mét trong nh­ng tån t¹i vÒ kü thuËt lËp ph¸p h×nh sù cña Bé luËt nµy. Bé luËt h×nh sù ViÖt Nam ®· dµnh h¼n mét ch­¬ng ®Ó quy ®Þnh vÒ téi ph¸ ho¹i hoµ b×nh, chèng loµi ng­êi vµ téi ph¹m chiÕn tranh. Tuy nhiªn, ë tõng lo¹i téi l¹i ch­a cã sù gi¶i thÝch vÒ tõng hµnh vi cÊu thµnh téi ph¹m. VÝ dô, §iÒu 342 Bé luËt h×nh sù 1999 quy ®Þnh: "Ng­êi nµo trong thêi b×nh hay trong chiÕn tranh mµ cã hµnh vi tiªu diÖt hµng lo¹t d©n c­ cña mét khu vùc, ph¸ huû nguån sèng, ph¸ ho¹i cuéc sèng v¨n ho¸, tinh thÇn cña mét n­íc, lµm ®¶o lén nÒn t¶ng cña mét x· héi nh»m ph¸ ho¹i x· héi ®ã, còng nh­ cã nh÷ng hµnh vi diÖt chñng kh¸c hoÆc nh÷ng hµnh vi diÖt sinh, diÖt m«i tr­êng tù nhiªn, th× bÞ ph¹t tï tõ m­êi n¨m ®Õn hai m­¬i n¨m, tï trung th©n hoÆc tö h×nh". VËy hiÓu nh­ thÕ nµo lµ "lµm ®¶o lén nÒn t¶ng cña mét x· héi", lµ "nh÷ng hµnh vi diÖt chñng kh¸c"? Râ rµng, §iÒu nµy quy ®Þnh nhiÒu hµnh vi kh¸ch quan cña téi chèng loµi ng­êi, song hÇu hÕt c¸c hµnh vi ®Òu qu¸ trõu t­îng, lñng cñng l¹i kh«ng cã sù gi¶i thÝch. Ng­îc l¹i, c¸c hµnh vi téi ph¹m quy ®Þnh trong Quy chÕ Rome ®­îc m« t¶ rÊt cô thÓ trong c¸c ®iÓm, kho¶n, ®iÒu. VÒ h×nh ph¹t, Quy chÕ Rome quy ®Þnh møc h×nh ph¹t cao nhÊt mµ ng­êi ph¹m téi ph¶i chÞu lµ tï chung th©n, hoÆc tï cã thêi h¹n kh«ng v­ît qu¸ 30 n¨m tï (§iÒu 77), trong khi ®ã ph¸p luËt h×nh sù ViÖt Nam quy ®Þnh nh÷ng ng­êi ph¹m téi nµy cã thÓ ph¶i chÞu h×nh ph¹t tö h×nh. Nh­ vËy, nÕu ViÖt Nam gia nhËp Quy chÕ Rome th× ph¶i b·i bá h×nh ph¹t tö h×nh. §iÒu ®ã ®ång nghÜa víi viÖc kh«ng chØ ®èi víi c¸c téi ph¸ ho¹i hoµ b×nh, chèng loµi ng­êi vµ téi ph¹m chiÕn tranh kh«ng cßn h×nh ph¹t tö h×nh mµ nh÷ng téi ph¹m kh¸c còng vËy. Cã thÓ nãi r»ng ®©y lµ "kho¶ng trèng gi÷a ph¸p luËt h×nh sù ViÖt Nam vµ Quy chÕ Rome bëi nã kh«ng ®¬n gi¶n lµ quy ®Þnh cña ph¸p luËt, mµ lµ nhËn thøc chung cña x· héi ®èi víi téi ph¹m, liªn quan ®Õn truyÒn thèng x©y dùng vµ thùc thi ph¸p luËt h×nh sù cña n­íc ta".[9] Sù ch­a t­¬ng thÝch gi÷a ph¸p luËt tè tông h×nh sù ViÖt Nam víi Quy chÕ Rome còng lµ mét khã kh¨n lín ®Æt ra cho n­íc ta khi gia nhËp Quy chÕ. HiÖn nay, c¬ quan tiÕn hµnh Tè tông h×nh sù cña ViÖt Nam bao gåm C¬ quan ®iÒu tra, Tßa ¸n, ViÖn kiÓm s¸t, ngoµi ra mét sè c¬ quan bæ trî t­ ph¸p còng tham gia vµo qu¸ tr×nh tè tông nh­ tæ chøc luËt s­, gi¸m ®Þnh. Trong khi, Toµ ¸n h×nh sù quèc tÕ th× c¬ cÊu, tæ chøc, ®iÒu hµnh gåm Ban ch¸nh ¸n; Bé phËn phóc thÈm, s¬ thÈm, dù thÈm; V¨n phßng c«ng tè vµ V¨n phßng lôc sù. C¬ cÊu tæ chøc nµy kh¸c víi n­íc ta, v× thÕ ®Ó kh¾c phôc ®­îc cÇn rÊt nhiÒu thêi gian. Ngoµi ra, mét sè quy ®Þnh trong Bé luËt Tè tông h×nh sù cña ViÖt Nam kh«ng phï hîp víi Quy chÕ. VÝ dô nh­ vÊn ®Ò vÒ ®iÒu tra trªn l·nh thæ quèc gia thµnh viªn hay vÒ h×nh thøc tè tông… C¸c c¸n bé, c¬ quan t­ ph¸p cña ViÖt Nam cßn thiÕu kiÕn thøc, kinh nghiÖm gi¶i quyÕt vô ¸n h×nh sù ®èi víi c¸c téi ph¹m thuéc quyÒn tµi ph¸n theo Quy chÕ Rome. Bëi lÏ, cho dï trong Bé luËt h×nh sù cã mét ch­¬ng quy ®Þnh vÒ téi ph¸ ho¹i hoµ b×nh, chèng loµi ng­êi vµ téi ph¹m chiÕn tranh, nh­ng tõ khi cã quy ®Þnh vÒ téi nµy tíi nay toµ ¸n ViÖt Nam vÉn ch­a hÒ xÐt xö mét vô ¸n nµo liªn quan ®Õn téi nµy. MÆc dï ®· cã nhiÒu c¶i c¸ch song ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan t­ ph¸p ViÖt Nam hiÖn nay vÉn ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu mµ thùc tÕ ®Æt ra, "c¬ chÕ phèi hîp ho¹t ®éng gi÷a c¸c c¬ quan Toµ ¸n, ViÖn KiÓm S¸t, Bé C«ng An, Bé T­ Ph¸p trong lÜnh vùc hîp t¸c vµ t­¬ng trî t­ ph¸p vÉn cßn yÕu kÐm, kh«ng chÆt chÏ, hiÖu qu¶ ch­a cao" [5]. ViÖt Nam cßn thiÕu c¸c c¸n bé, chuyªn gia giái vÒ ph¸p luËt quèc tÕ ®Æc biÖt lµ ph¸p luËt h×nh sù quèc tÕ. Do vËy, ®Ó thùc hiÖn c¸c nghÜa vô mµ Quy chÕ ®Æt ra cho c¸c quèc gia thµnh viªn lµ rÊt khã kh¨n. MÆt kh¸c, ng«n ng÷ chÝnh thøc vµ ng«n ng÷ lµm viÖc cña Toµ ¸n h×nh sù quèc tÕ còng lµ mét trë ng¹i lín cho n­íc ta. Theo §iÒu 50 Quy chÕ "Ng«n ng÷ chÝnh thøc cña Toµ ¸n lµ c¸c tiÕng ¶ RËp, Trung Quèc, Anh, Ph¸p, Nga vµ T©y Ban Nha…"; "Ng«n ng÷ lµm viÖc cña Toµ ¸n lµ tiÕng Anh vµ tiÕng Ph¸p ". Theo nh­ quy ®Þnh nµy th× c¸c c¸n bé tiÕn hµnh tè tông cña ViÖt Nam khã cã ®­îc thÈm ph¸n nµo trùc tiÕp ®ñ kh¼ n¨ng xÐt xö b»ng ng«n ng÷ chÝnh thøc vµ ng«n ng÷ lµm viÖc cña ICC. §iÒu nµy cßn c¶n trë chóng ta tham gia vµo Héi ®ång quèc gia thµnh viªn sau nµy. NhËn thøc vµ hiÓu biÕt vÒ Quy chÕ Rome còng nh­ ICC ë ViÖt Nam cßn nhiÒu h¹n chÕ vµ ch­a ®­îc quan t©m. Cã ng­êi cho r»ng gia nhËp Quy chÕ Rome ch­a ph¶i lµ vÊn ®Ò cÊp b¸ch cña ViÖt Nam ,v× hiÖn nay n­íc ta ®ang ®­îc ®¸nh gi¸ lµ n­íc cã nÒn chÝnh trÞ, an ninh æn ®Þnh. 2.2. Nh÷ng chuÈn bÞ cÇn thiÕt phôc vô cho yªu cÇu héi nhËp Quy chÕ Rome 2.2.1. VÒ tæng thÓ, ViÖt Nam cÇn N©ng cao chÊt l­îng ho¹t ®éng cña c¬ quan t­ ph¸p ®Ó cã thÓ ®¸p øng ®­îc yªu cÇu mµ Quy chÕ ®Æt ra ®èi víi quèc gia thµnh viªn. TÝch cùc, chñ ®éng trong viÖc ng¨n chÆn kh«ng ®Ó cho téi ph¹m quèc tÕ x¶y ra trªn l·nh thæ quèc gia m×nh, ®ång thêi cã tr¸ch nhiÖm truy cøu tr¸ch nhiÖm h×nh sù ®èi víi c¸c téi ph¹m quèc tÕ b»ng ph¸p luËt quèc gia m×nh ®¶m b¶o viÖc xÐt xö c«ng b»ng phï hîp víi c¸c quy ®Þnh cña Quy chÕ Rome. Bªn c¹nh ®ã chóng ta cÇn theo dâi c¸c ho¹t ®éng vµ sù ph¸t triÓn cña ICC tõ ®ã ®¸nh gi¸ n¨ng lùc xÐt xö ®éc lËp, kh¸ch quan, c«ng b»ng cña Toµ ¸n. TÝch cùc phæ biÕn, tuyªn truyÒn néi dung cña Quy chÕ Rome vµ c¸c kiÕn thøc vÒ ICC, mét mÆt gióp c¸c chuyªn gia, luËt s­, giíi nghiªn cøu ph¸p luËt cã nhËn thøc vµ hiÓu biÕt ®óng ®¾n vÒ ICC; mÆt kh¸c ®Ó hä cã sù ®¸nh gi¸ vÒ kh¶ n¨ng còng nh­ lîi Ých cña viÖc gia nhËp ®èi víi ViÖt Nam. 2.2.2. VÒ nguån nh©n lùc §Ó ®¸p øng yªu cÇu gia nhËp Quy chÕ Rome, chóng ta cÇn ®Èy m¹nh c«ng t¸c gi¸o dôc, ®µo t¹o cho c¸c thÈm ph¸n, c«ng tè viªn, luËt s­, ®iÒu tra viªn, c¸c chuyªn gia, c¸n bé lµm viÖc trong lùc l­îng c«ng an, qu©n ®éi, t­ ph¸p vµ ngo¹i giao vÒ néi dung Quy chÕ Rome. §ång thêi tÝch cùc ®µo t¹o c¸c c¸n bé ph¸p lý gióp hä n©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n, nghiÖp vô cña m×nh ®Ó ®¶m b¶o c¸c ho¹t ®éng ®iÒu tra, truy tè, xÐt xö ®¸p øng ®­îc yªu cÇu theo Quy chÕ Rome. 2.2.3. VÊn ®Ò héi nhËp ph¸p luËt h×nh sù quèc tÕ vµ Quy chÕ Rome Tr­íc khi phª chuÈn hoÆc gia nhËp Quy chÕ chóng ta cÇn ph¶i t×m hiÓu mét c¸ch chi tiÕt vµ tæng thÓ vÒ Quy chÕ Rome vµ c¸c V¨n b¶n ph¸p lý phô trî, qua ®ã hoµn thiÖn mét sè quy ®Þnh cña ph¸p luËt h×nh sù ViÖt Nam. §Ó lµm tèt c«ng viÖc nµy cÇn ph¶i kÕt hîp nghiªn cøu LuËt H×nh sù quèc tÕ vµ LuËt Nh©n ®¹o quèc tÕ. §Ó chuÈn bÞ cho viÖc gia nhËp Quy chÕ Rome, mét mÆt cÇn ph¶i quy ®Þnh c¸c téi ph¹m quèc tÕ thuéc quyÒn tµi ph¸n cña ICC trong LuËt h×nh sù quèc gia sao cho phï hîp, ®Æc biÖt lµ téi diÖt chñng v× hiÖn nay LuËt h×nh sù 1999 cßn ch­a cã quy ®Þnh vÒ téi nµy. §ång thêi, còng ph¶i quy ®Þnh c¸c thñ tôc tè tông ®Ó ®iÒu tra, truy tè, xÐt xö nh÷ng téi ph¹m ®ã. Quy chÕ Rome cßn ®Æt ra nghÜa vô cho c¸c quèc gia thµnh viªn lµ h×nh sù ho¸ c¸c hµnh vi vi ph¹m ho¹t ®éng t­ ph¸p. Do ®ã, ViÖt Nam muèn lµ thµnh viªn cña Quy chÕ th× ph¶i më réng luËt h×nh sù n­íc m×nh ®Ó trõng ph¹t nh÷ng hµnh vi trªn. KÕt luËn Kh«ng thÓ phñ nhËn mét ®iÒu r»ng, Quy chÕ Rome ®ang më réng tÇm ¶nh h­ëng tíi nhiÒu quèc gia, bëi ý nghÜa v« cïng to lín cña nã trong viÖc b¶o vÖ nh©n lo¹i khái nh÷ng téi ¸c quèc tÕ. Toµ ¸n h×nh sù quèc tÕ ra ®êi trªn c¬ së Quy chÕ Rome ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi quan träng, tõ giai ®o¹n kiÑn toµn bé m¸y sang giai ®o¹n ho¹t ®éng tè tông. VÉn cßn qu¸ sím ®Ó ®¸nh gi¸ vÒ gi¸ trÞ chÝnh trÞ – ph¸p lý cña ICC, song víi viÖc Céng hoµ Congo, Dafur, Uganda, Céng hoµ Trung Phi tù nguyÖn th«ng b¸o vµ yªu cÇu Toµ ¸n xÐt xö téi ph¹m x¶y ra trªn l·nh thæ n­íc m×nh lµ dÊu hiÖu cho thÊy, b­íc ®Çu cã sù tin t­ëng cña c¸c quèc gia ®èi víi Toµ ¸n h×nh sù quèc tÕ. Theo ThÈm ph¸n Hans Peter Kaul, Chñ tÞch Bé phËn dù thÈm th× ®Ó ICC cã thÓ ®¶m ®­¬ng ®­îc träng tr¸ch cña m×nh, trong thêi gian tíi ICC, ph¶i tËp trung vµo nh÷ng viÖc sau: - Thø nhÊt, ICC cÇn cñng cè bé m¸y hiÖn nay thµnh mét tæ chøc quèc tÕ chuyªn nghiÖp vµ hiÖu qu¶, ®ång thêi thµnh mét Toµ ¸n quèc tÕ ®Çy ®ñ chøc n¨ng. - Thø hai, V¨n phßng c«ng tè còng cÇn cñng cè bé m¸y tæ chøc, ph¸t triÓn thµnh mét c¬ chÕ hiÖu qu¶ ®Ó truy tè téi diÖt chñng, téi chèng nh©n lo¹i, téi ph¹m chiÕn tranh còng nh­ trë thµnh c¬ quan tiªn phong trong ho¹t ®éng ®iÒu tra. - Thø ba, v× ICC phô thuéc hoµn toµn vµo sù ñng hé cña quèc gia thµnh viªn nªn Toµ ¸n ph¶i t¨ng c­êng x©y dùng mét m¹ng l­íi hîp t¸c quèc tÕ vµ t¨ng sè l­îng quèc gia thµnh viªn ®Ó ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ h¬n. - Thø t­, c¸c quèc gia thµnh viªn cña ICC cÇn ph¶i ph¸t triÓn mét hÖ thèng hîp t¸c thùc sù hiÖu qu¶, trùc tiÕp, linh ho¹t ®¶m b¶o trao ®æi th«ng tin nhanh chãng. NÕu thùc hiÖn ®­îc nh÷ng c«ng viÖc trªn, ch¾c ch¾n ICC sÏ trë thµnh mét c¬ quan tµi ph¸n h×nh sù quèc tÕ ®­îc nhiÒu quèc gia lùa chän. §èi víi ViÖt Nam, trong ®iÒu kiÖn héi nhËp quèc tÕ vµ khu vùc viÖc nghiªn cøu Quy chÕ Rome mang mét ý nghÜa thiÕt thùc, v× ®©y lµ khung ph¸p luËt quèc tÕ quan träng ®iÒu chØnh quan hÖ gi÷a c¸c quèc gia trong lÜnh vùc ®Êu tranh phßng chèng téi ph¹m quèc tÕ. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ViÖt Nam ®· thÓ hiÖn vai trß tÝch cùc cña m×nh gãp phÇn cïng c¸c quèc gia yªu chuéng hoµ b×nh trªn thÕ giíi ®Êu tranh víi téi ¸c quèc tÕ. VÊn ®Ò ViÖt Nam cã thÓ gia nhËp Quy chÕ Rome ®· ®­îc nhiÒu c¬ quan cã thÈm quyÒn vµ giíi nghiªn cøu nh¾c ®Õn. Do ®ã, viÖc x©y dùng lé tr×nh ®Ó ViÖt Nam gia nhËp Quy chÕ Rome lµ thËt sù cÇn thiÕt. Vµ nÕu trë thµnh thµnh viªn cña Quy chÕ Rome, ch¾c ch¾n ViÖt Nam sÏ n©ng cao ®­îc vÞ thÕ cña m×nh trªn tr­êng quèc tÕ. Môc lôc