Khóa luận Tiền lương tối thiểu - Một số vấn đề lý luận và thực tiễn

ng tÊn, b¸o chÝ, ph¸t thanh vµ truyÒn h×nh n­íc ngoµi. - V¨n phßng c¸c dù ¸n, chi nh¸nh c«ng ty n­íc ngoµi, v¨n phßng ®¹i diÖn c¸c tæ chøc: kinh tÕ, th­¬ng m¹i, tµi chÝnh, ng©n hµng, b¶o hiÓm, khoa häc - kü thuËt v¨n ho¸, gi¸o dôc, y tÕ, t­ vÊn ph¸p luËt, cña n­íc ngoµi, chi nh¸nh tæ chøc luËt s­, n­íc ngoµi d­îc phÐp ho¹t ®éng t¹i ViÖt Nam. - Ng­êi n­íc ngoµi hoÆc ng­êi ViÖt Nam ®Þnh c­ ë n­íc ngoµi l­u tró t¹i ViÖt Nam cã thuª lao ®éng lµ ng­êi ViÖt Nam. * ThÈm quyÒn quyÕt ®Þnh vµ c«ng bè møc l­¬ng tèi thiÓu ¸p dông cho khu vùc cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. ChÝnh phñ cã thÈm quyÒn quuyÕt ®Þnh vµ c«ng bè møc l­¬ng tèi thiÓu trong khu vùc cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi qua h×nh thøc ph¸p lý lµ nghÞ ®Þnh. Trong tr­êng hîp ChÝnh phñ uû quyÒn th× Bé Lao ®éng - Th­¬ng binh vµ X· héi quyÕt ®Þnh vµ møc l­¬ng tèi thiÓu ¸p dông cho khu vùc cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. * Tr×nh tù thñ tôc quyÕt ®Þnh vµ c«ng bè møc l­¬ng tèi thiÓu trong khu vùc cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi còng t­¬ng tù nh­ viÖc c«ng bè tiÒn l­¬ng tèi thiÓu chung. Do chiÕn l­îc ph¸t triÓn thu hót ®Çu t­ ë ViÖt Nam vµ b¶o vÖ quyÒn lîi cho ng­êi lao ®éng nªn Bé Lao ®éng - Th­¬ng binh vµ X· héi ngoµi viÖc lÊy ý kiÕn cña Tæng Liªn ®oµn lao ®éng ViÖt Nam, d¹i diÖn ng­êi sö dông lao ®éng cßn ph¶i lÊy thªm ý kiÕn cña Bé KÕ ho¹ch vµ ®Çu t­, sau ®ã sÏ tæng hîp c¸c ý kiÕn vµ tr×nh ChÝnh phñ c«ng bè møc l­¬ng tèi thiÓu ¸p dông trong khu vùc cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi th«ng qua h×nh thøc ph¸p lý lµ nghÞ ®Þnh. Trong tr­êng hîp ®­îc ChÝnh phñ uû quyÒn th× Bé Lao ®éng - Th­¬ng binh vµ X· héi sau khi lÊy ý kiÕn cña Tæng Liªn ®oµn lao ®éng ViÖt Nam, ®¹i diÖn ng­êi sö dông lao ®éng, Bé KÕ ho¹ch vµ ®Çu t­ sÏ ra QuyÕt ®Þnh c«ng bè møc l­¬ng tèi thiÓu. * Møc l­¬ng tèi thiÓu hiÖn nay ®­îc ¸p dông cho lao ®éng lµm viÖc trong khu vùc cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi lµ 900.000 ®Õn 1.000.000 ®ång/th¸ng tuú thuéc vµo ®Þa bµn ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp. Cô thÓ: - Møc 1.000.000 ®éng/th¸ng ¸p dông ®èi víi doanh nghiÖp ho¹t ®éng trªn ®Þa bµn c¸c quËn thuéc thµnh phè Hµ Néi, thµnh phè Hå ChÝ Minh. - Møc 900.000 ®ång/th¸ng ¸p dông ®èi víi doanh nghiÖp ho¹t ®éng trªn ®Þa bµn c¸c huyÖn thuéc thµnh phè Hµ Néi, thµnh phè Hå ChÝ Minh; c¸c quËn thuéc thµnh phè H¶i Phßng; thµnh phè H¹ Long thuéc tØnh Qu¶ng Ninh; thµnh phè Biªn Hoµ, thÞ x· Long Kh¸nh, c¸c huyÖn Nh¬n Tr¹ch, Long Thµnh, VÜnh Cöu vµ Tr¶ng Bom thuéc tØnh §ång Nai; thÞ x· Thñ DÇu Mét, c¸c huyÖn ThuËn An, DÜ An, BÕn C¸t vµ T©n Uyªn thuéc tØnh B×nh D­¬ng; thµnh phè Vòng Tµu thuéc tØnh Bµ RÞa - Vòng Tµu. - Møc 800.000 ®ång/th¸ng ¸p dông ®èi víi doanh nghiÖp ho¹t ®éng trªn c¸c ®Þa bµn cßn l¹i. Khi chØ sè gi¸ sinh ho¹t t¨ng lªn lµm cho tiÒn l­¬ng thùc tÕ bÞ gi¶m sót th× ChÝnh phñ hoÆc Bé Lao ®éng - Th­¬ng binh vµ X· héi sÏ cã thÈm quyÒn ®iÒu chØnh møc l­¬ng tèi thiÓu ë khu vùc cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ®Ó b¶o ®¶m tiÒn l­¬ng thùc tÕ. 2.2.3. TiÒn l­¬ng tèi thiÓu vïng Do ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi ®Êt n­íc vµ nhu cÇu héi nhËp, tõ ngµy 01/01/2008, ViÖt Nam chÝnh thøc ¸p dông chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng tèi thiÓu vïng. HiÖn nay ë ViÖt Nam, v¨n b¶n ph¸p lý ®ang trùc tiÕp ®iÒu chØnh tiÒn l­¬ng tèi thiÓu vïng bao gåm c¸c v¨n b¶n ®iÒu chØnh tiÒn l­¬ng tèi thiÓu chung, ngoµi ra cßn cã: NghÞ ®Þnh sè 167/2007/N§-CP quy ®Þnh møc l­¬ng tèi thiÓu vïng ®èi víi ng­êi lao ®éng lµm viÖc ë c«ng ty, doanh nghiÖp, h¬p t¸c x·, tæ hîp t¸c, trang tr¹i, hé gia ®×nh, c¸ nh©n vµ c¸c tè chøc kh¸c cña Viªt Nam cã thuª m­ín lao ®éng. Th«ng t­ sè 29/2007/TT-BL§TBXH ngµy 05/12/2007 h­íng dÉn thùc hiÖn møc l­¬ng tèi thiÓu chung, møc l­¬ng tèi thiÓu vïng ®èi víi c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n mét thµnh viªn do Nhµ n­íc së h÷u 100% vèn ®iÒu lÖ. Th«ng t­ sè 30/2007/TT-BL§TBXH ngµy 05/12/2007 h­íng dÉn thùc hiÖn møc l­¬ng tèi thiÓu chung, møc l­¬ng tèi thiÓu vïng ®èi víi doanh nghiÖp, hîp t¸c x·, tæ hîp t¸c, trang tr¹i, hé gia ®×nh, c¸ nh©n vµ c¸c tæ chøc kh¸c cña ViÖt Nam cã thuª m­ín lao ®éng. * Ph¹m vi vµ ¸p dông tiÒn l­¬ng tèi thiÓu vïng bao gåm: 1. C«ng ty ®­îc thµnh lËp, tæ chøc qñan lý vµ ho¹t ®éng theo LuËt Doanh nghiÖp nhµ n­íc. 2. C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n mét thµnh viªn do Nhµ n­íc së h÷u 100% vèn ®iÒu lÖ ®­îc tæ chøc qu¶n lý vµ häat ®éng theo LuËt Doanh nghiÖp. 3. Doanh nghiÖp thµnh lËp, tæ chøc qu¶n lý vµ ho¹t ®éng theo LuËt Doanh nghiÖp (kh«ng bao gåm doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi). 4. Hîp t¸c x·, liªn hiÖp hîp t¸c x·, tæ hîp t¸c, trang tr¹i, hé gia ®×nh, c¸ nh©n vµ c¸c tæ chøc kh¸c cña ViÖt Nam cã thuª m­ín lao ®éng. C¸c c«ng ty, doanh nghiÖp, tæ chøc, c¸ nh©n quy ®Þnh trªn gäi chung lµ doanh nghiÖp. * ThÈm quyÒn quyÕt ®Þnh vµ c«ng bè møc l­¬ng tèi thiÓu ¸p dông cho vïng: ChÝnh phñ cã thÈm quyÒn quuyÕt ®Þnh vµ c«ng bè møc l­¬ng tèi thiÓu vïng qua h×nh thøc ph¸p lý lµ nghÞ ®Þnh. Trong tr­êng hîp ChÝnh phñ uû quyÒn th× Bé Lao ®éng - Th­¬ng binh vµ X· héi quyÕt ®Þnh vµ møc l­¬ng tèi thiÓu ¸p dông cho tõng vïng. * Tr×nh tù thñ tôc quyÕt ®Þnh vµ c«ng bè møc l­¬ng tèi thiÓu vïng còng t­¬ng tù nh­ viÖc c«ng bè tiÒn l­¬ng tèi thiÓu chung. Do chiÕn l­îc ph¸t triÓn thu hót lao ®éng ë ViÖt Nam vµ b¶o vÖ quyÒn lîi cho ng­êi lao ®éng nªn Bé Lao ®éng - Th­¬ng binh vµ X· héi lÊy ý kiÕn cña Tæng Liªn ®oµn lao ®éng ViÖt Nam, ®¹i diÖn ng­êi sö dông lao ®éng sau ®ã sÏ tæng hîp c¸c ý kiÕn vµ tr×nh ChÝnh phñ c«ng bè møc l­¬ng tèi thiÓu ¸p dông cho tõng vïng th«ng qua h×nh thøc ph¸p lý lµ nghÞ ®Þnh. Trong tr­êng hîp ®­îc ChÝnh phñ uû quyÒn th× Bé Lao ®éng - Th­¬ng binh vµ X· héi sau khi lÊy ý kiÕn cña Tæng Liªn ®oµn lao ®éng ViÖt Nam, ®¹i diÖn ng­êi sö dông lao ®éng, sÏ ra QuyÕt ®Þnh c«ng bè møc l­¬ng tèi thiÓu. * Møc l­¬ng tèi thiÓu hiÖn nay ®­îc ¸p dông cho lao ®éng lµm viÖc theo vïng lµ 540.000 ®Õn 580.000 ®Õn 620.000 ®ång/th¸ng tuú thuéc vµo vïng ho¹t ®éng cña ng­êi sö dông lao ®éng. Cô thÓ: - Møc 620.000 ®ång/th¸ng ¸p dông ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng trªn ®Þa bµn c¸c quËn thuéc thµnh phè Hµ Néi vµ thµnh phè Hå ChÝ Minh. - Møc 580.000 ®ång/th¸ng ¸p dông ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng trªn ®Þa bµn c¸c huyÖn thuéc thµnh phè Hµ Néi, thµnh phè Hå ChÝ Minh, c¸c quËn thuéc thµnh phè H¶i Phßng, thµnh phè H¹ Long thuéc tØnh Qu¶ng Ninh, thµnh phè Biªn Hßa, thÞ x· Long Kh¸nh, c¸c huyÖn Nh¬n Tr¹ch, Long Thµnh, VÜnh Cöu vµ Tr¶ng Bom thuéc tØnh §ång Nai, thÞ x· Thñ DÇu Mét, c¸c huyÖn DÜ An, ThuËn An, BÕn C¸t vµ T©n Uyªn thuéc tØnh B×nh D­¬ng, thµnh phè Vòng Tµu thuéc tØnh Bµ RÞa - Vòng Tµu. - Møc 540.000 ®ång/th¸ng ¸p dông ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng trªn ®Þa bµn c¸c tØnh cßn l¹i. Khi chØ sè gi¸ sinh ho¹t t¨ng lªn lµm cho tiÒn l­¬ng thùc tÕ bÞ gi¶m sót th× ChÝnh phñ hoÆc Bé Lao ®éng - Th­¬ng binh vµ X· héi sÏ cã thÈm quyÒn ®iÒu chØnh møc l­¬ng tèi thiÓu ë tõng vïng ®Ó b¶o ®¶m tiÒn l­¬ng thùc tÕ. * Ngoµi c¸c lo¹i tiÒn l­¬ng tèi thiÓu trªn, t¹i §iÒu 56 Bé LuËt lao ®éng ®· ®­îc söa ®æi bæ sung ngµy 02/04/2002, cho phÐp c¸c ®¬n vÞ, tæ chøc sö dông lao ®éng ®­îc ¸p dông møc l­¬ng tèi thiÓu riªng cho ®¬n vÞ, tæ chøc m×nh víi ®iÒu kiÖn cao h¬n møc l­¬ng tèi thiÓu do Nhµ n­íc quy ®Þnh. §©y lµ quy ®Þnh cã lîi cho ng­êi lao ®éng, tuy nhiªn, trªn thùc tÕ rÊt Ýt doanh nghiÖp ¸p dông møc l­¬ng tèi thiÓu cao h¬n møc l­¬ng tèi thiÓu do Nhµ n­íc quy ®Þnh bëi v× ®iÒu nµy ¶nh h­ëng trùc tiÕp tíi lîi nhuËn cña doanh nghiÖp. 2.3. Xö lý vi ph¹m vµ gi¶i quyÕt tranh chÊp vÒ tiÒn l­¬ng tèi thiÓu Khi tham gia quan hÖ lao ®éng, tiÒn l­¬ng lµ trung t©m thu hót sù quan t©m cña ng­êi lao ®éng vµ ng­êi sö dông lao ®éng. Bëi nã ¶nh h­ëng trùc tiÕp tíi quyÒn vµ lîi Ých cña c¸c bªn, ®ång thêi x¸c ®Þnh nghÜa vô cña ng­êi sö dông lao ®éng khi tham gia quan hÖ ph¸p luËt lao ®éng. Trªn thùc tÕ, c¸c tranh chÊp ph¸t sinh gi÷a ng­êi lao ®éng vµ ng­êi sö dông lao ®éng phÇn lín b¾t nguån tõ tiÒn l­¬ng, bëi v× nã lµ s©u xa cña mäi vÊn ®Ò khi quyÒn lîi cña c¸c bªn bÞ x©m ph¹m. Cã rÊt nhiÒu d¹ng vi ph¹m ph¸p luËt vÒ tiÒn l­¬ng, tuy nhiªn trong ph¹m vi kho¸ luËn nµy chØ tr×nh bµy vi ph¹m ph¸p luËt vÒ tiÒn l­¬ng tèi thiÓu. 2.3.1. Xö lý vi ph¹m HiÖn nay ë n­íc ta, v¨n b¶n ®iÒu chØnh vÊn ®Ò nµy lµ NghÞ ®Þnh sè 113/2004/N§-CP ngµy 16/04/2004 quy ®Þnh xö ph¹t hµnh chÝnh vÒ hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt lao ®éng. * C¸c d¹ng vi ph¹m ph¸p luËt vÒ tiÒn l­¬ng tèi thiÓu HiÖn nay, c¸c hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt vÒ tiÒn l­¬ng tèi thiÓu ngµy cµng nhiÒu, tùu trung l¹i cã hai d¹ng vi ph¹m ph¸p luËt vÒ tiÒn l­¬ng tèi thiÓu: Thø nhÊt, hµnh vi tr¶ l­¬ng cho ng­êi lao ®éng thÊp h¬n tiÒn l­¬ng tèi thiÓu do nhµ n­íc quy ®Þnh. Theo §iÒu 55 Bé LuËt lao ®éng th×: “møc l­¬ng cña ng­êi lao ®éng kh«ng ®­îc thÊp h¬n møc l­¬ng tèi thiÓu do nhµ n­íc quy ®Þnh”. Mäi hµnh vi tr¶ l­¬ng cho ng­êi lao ®éng thÊp h¬n møc l­¬ng tèi thiÓu vÒ nguyªn t¾c ®Òu bÞ coi lµ vi ph¹m ph¸p luËt. VÊn ®Ò ®Æt ra ë ®©y lµ ph¶i x¸c ®Þnh nh­ thÕ nµo lµ hµnh vi “tr¶ l­¬ng cho ng­êi lao ®éng thÊp h¬n møc l­¬ng tèi thiÓu”. Bëi v×, cã nh÷ng tr­êng hîp trªn thùc tÕ mÆc dï møc tr¶ l­¬ng cho ng­êi lao ®éng thÊp h¬n l­¬ng tèi thiÓu nh­ng l¹i kh«ng bÞ coi lµ vi ph¹m ph¸p luËt. Ch¼ng h¹n lao ®éng A ®­îc tr¶ l­¬ng 350.000 ®ång/th¸ng víi c«ng viÖc lµ nh©n viªn trùc ®iÖn tho¹i theo giê (lµm viÖc 2 giê vµo buæi s¸ng c¸c ngµy 2,4,6 trong tuÇn). MÆc dï møc l­¬ng thùc tÕ tr¶ cho A thÊp h¬n møc l­¬ng tèi thiÓu do Nhµ n­íc quy ®Þnh nh­ng l¹i kh«ng bÞ coi lµ vi ph¹m ph¸p luËt v×: Møc l­¬ng tèi thiÓu theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt ®­îc ¸p dông trong ®iÒu kiÖn lµm viÖc b×nh th­êng (8h mét ngµy). Trong vÝ dô trªn, thêi gian lµm viÖc cña ng­êi lao ®éng trong mét ngµy lµm viÖc thÊp h¬n thêi gian chuÈn nªn møc l­¬ng ng­êi lao ®éng ®­îc tr¶ kh«ng thÊp h¬n møc l­¬ng tèi thiÓu, do ®ã kh«ng bÞ coi lµ vi ph¹m ph¸p luËt vÒ tiÒn l­¬ng tèi thiÓu. Nh­ vËy, khi x¸c ®Þnh hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt vÒ tiÒn l­¬ng tèi thiÓu chóng ta kh«ng chØ nh×n vµo møc l­¬ng mµ ng­êi lao ®éng ®­îc h­ëng mµ ph¶i trªn c¬ së tÝnh to¸n, chÕ ®é lao ®éng, ®Þnh møc lao ®éng, thêi giê lµm viÖc... Thø hai, hµnh vi tr¶ l­¬ng b»ng l­¬ng tèi thiÓu cho ng­êi lao ®éng lµm c«ng viÖc yªu cÇu tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt ®· qua ®µo t¹o, hoÆc ®iÒu kiÖn lao ®éng kh«ng b×nh th­êng, hoÆc c­êng ®é lao ®éng kh«ng nhÑ nhµng nhÊt. §©y lµ hµnh vi vi ph¹m phæ biÕn vÒ tiÒn l­¬ng tèi thiÓu hiÖn nay, bëi ng­êi sö dông lao ®éng lu«n biÖn minh r»ng m×nh ®· tr¶ l­¬ng kh«ng thÊp h¬n møc l­¬ng tèi thiÓu do nhµ n­íc quy ®Þnh. Víi lo¹i hµnh vi vi ph¹m nµy, chØ cÇn cã mét trong c¸c hµnh vi trªn ®· bÞ coi lµ vi ph¹m ph¸p luËt vÒ tiÒn l­¬ng tèi thiÓu råi mµ kh«ng cÇn c¶ ba hµnh vi trªn. * Tr¸ch nhiÖm ph¸p lý ¸p dông khi vi ph¹m ph¸p luËt vÒ tiÒn l­¬ng tèi thiÓu. HiÖn nay ë ViÖt Nam cã bèn lo¹i chÕ tµi ¸p dông cho ng­êi cã hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt lao ®éng lµ: ChÕ tµi hµnh chÝnh, d©n sù, kû luËt vµ h×nh sù. Tuy nhiªn, víi hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt vÒ tiÒn l­¬ng tèi thiÓu hiÖn nay chØ míi ¸p dông hai lo¹i chÕ tµi ®ã lµ chÕ tµi hµnh chÝnh vµ d©n sù. MÆc dï theo quan ®iÓm cña Tæ chøc lao ®éng quèc tÕ, th× hµnh vi tr¶ l­¬ng cho ng­êi lao ®éng thÊp h¬n møc l­¬ng l­¬ng tèi thiÓu do Nhµ n­íc quy ®Þnh ph¶i chÞu c¸c biÖn ph¸p chÕ tµi, kÓ c¶ chÕ tµi h×nh sù nÕu cÇn thiÕt vµ nghiªm träng. Nh­ng trong Bé LuËt h×nh sù n¨m 1999 ch­a cã mét ®iÒu kho¶n nµo quy ®Þnh hµnh vi tr¶ l­¬ng cho ng­êi lao ®éng thÊp h¬n møc l­¬ng tèi thiÓu lµ ph¹m téi. §©y còng lµ vÊn ®Ò ®¸ng l­u ý trong ph¸p luËt n­íc ta, bëi cã nh÷ng hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt vÒ tiÒn l­¬ng tèi thiÓu nghiªm träng lµm ¶nh h­ëg tíi trËt tù trÞ an x· héi. Nh­ vËy nªn ch¨ng cã quy ®Þnh chÕ tµi h×nh sù cho lo¹i téi ph¹m míi nµy. Cßn chÕ tµi kû luËt hiÖn nay còng kh«ng d­îc ¸p dông trªn thùc tÕ bëi v× ë khu vùc Nhµ n­íc hÇu nh­ kh«ng cã vi ph¹m ph¸p luËt vÒ tiÒn l­¬ng tèi thiÓu. VÒ tr¸ch nhiÖm hµnh chÝnh, tr­íc kia ®­îc quy ®Þnh trong NghÞ ®Þnh sè 38/CP ngµy 25/06/1996 xö ph¹t hµnh chÝnh vÒ hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt lao ®éng. Theo ®ã, møc ph¹t tiÒn lµ: 3.000.000 ®ång ®èi víi mét hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt vÒ tiÒn l­¬ng tèi thiÓu ®· nªu trªn. NghÞ ®Þnh sè 38/CP ®· t¹o ra c¬ së ph¸p lý ®Ó ph¸t hiÖn vµ xö lý c¸c hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt vÒ tiÒn l­¬ng tèi thiÓu, gãp phÇn ng¨n chÆn vµ xö lý kÞp thêi c¸c hµnh vi vi ph¹m. Tuy nhiªn, viÖc quy ®Þnh møc ph¹t tiÒn 3.000.000 ®ång chung ®èi víi c¸c hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt vÒ tiÒn l­¬ng tèi thiÓu lµ ch­a hîp lý, bëi cã nhiÒu d¹ng vi ph¹m kh¸c nhau víi tÝnh chÊt, møc ®é kh«ng gièng nhau. N¨m 2002, Quèc héi ®· th«ng qua LuËt söa ®æi, bæ sung mét sè ®iÒu cña Bé LuËt lao ®éng vµ Ph¸p lÖnh xö lý vi ph¹m hµnh chÝnh n¨m 2003 cã quy ®Þnh vÒ xö lý vi ph¹m trong vÊn ®Ò tiÒn l­¬ng. MÆt kh¸c, c¸c hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt ngµy cµng t¨ng vÒ sè l­îng vµ møc ®é nghiªm träng, thËm chÝ cßn xuÊt hiÖn c¸c d¹ng vi ph¹m míi mµ ph¸p luËt tr­íc ®ã ch­a dù liÖu ®iÒu chØnh hÕt. Nh÷ng quy ®Þnh cña NghÞ ®Þnh sè 38/CP tr­íc t×nh h×nh míi ®· trë nªn lçi thêi, n¶y sinh nhiÒu m©u thÉn, ®ßi hái ph¶i cã sù thay ®æi ®Ó phï hîp víi t×nh h×nh míi. Do ®ã, ngµy 16/04/2004 ChÝnh phñ ra NghÞ ®Þnh sè 113/2004/N§-CP quy ®Þnh xö ph¹t hµnh chÝnh vÒ hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt lao ®éng ®Ó thay thÕ. §ång thêi n¨m 2006 Quèc héi ®· th«ng qua LuËt söa ®æi, bæ sung mét sè ®iÒu cña Bé luËt lao ®éng, ®· hoµn thiÖn h¬n c¸c chÕ tµi xö lý khi vi ph¹m ph¸p luËt vÒ tiÒn l­¬ng tèi thiÓu. HiÖn nay møc xö ph¹t hµnh chÝnh ®èi víi hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt vÒ l­¬ng tèi thiÓu tõ 1.000.000 ®ång ®Õn 15.000.000 ®ång tuú thuéc vµo møc ®é vi ph¹m cña ng­êi sö dông lao ®éng. Ngoµi ra, nghÞ ®Þnh cßn quy ®Þnh biÖn ph¸p kh¾c phôc hËu qu¶ do hµnh vi vi ph¹m g©y nªn lµ buéc ng­êi sö dông lao ®éng ph¶i båi th­êng nh÷ng thiÖt h¹i cho ng­êi lao ®éng. Ngoµi tr¸ch nhiÖm hµnh chÝnh, ng­êi sö dông lao ®éng cã thÓ ph¶i båi th­êng thiÖt h¹i cho ng­êi lao ®éng khi cã hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt vÒ tiÒn l­¬ng tèi thiÓu. Theo nguyªn t¾c båi th­êng thiÖt h¹i ph¶i ®Çy ®ñ, kÞp thêi, kh«ng chØ víi c¸c thiÖt h¹i trùc tiÕp mµ c¶ thiÖt h¹i gi¸n tiÕp. Do ®ã, ng­êi sö dông lao ®éng, ngoµi viÖc ph¶i båi hoµn sè tiÒn l­¬ng ®· tr¶ thiÕu cho ng­êi lao ®éng mµ ®¸ng ra hä ®­îc h­ëng, cßn ph¶i båi th­êng thiÖt h¹i do hµnh vi tr¶ l­¬ng thiÕu g©y ra lµm ¶nh h­ëng tíi cuéc sèng c¶ vÒ vËt chÊt lÉn tinh thÇn cña hä. ViÖc tÝnh to¸n båi th­êng thiÖt h¹i ph¶i trªn c¬ së thùc tÕ vµ tÝnh ®óng, tÝnh ®ñ c¸c thiÖt h¹i trong thùc tÕ. §Ó ®¶m b¶o ng­êi lao ®éng cã thÓ sö dông tiÒn båi th­êng ®ã ®Ó bï ®¾p nh÷ng thiÖt h¹i vÒ vËt chÊt lÉn tinh thÇn vµ kh¾c phôc nh÷ng khã kh¨n do hµnh vi vi ph¹m g©y ra. 2.3.2. Tranh chÊp vÒ tiÒn l­¬ng tèi thiÓu vµ gi¶i quyÕt tranh chÊp vÒ tiÒn l­¬ng tèi thiÓu Tranh chÊp lao ®éng vÒ tiÒn l­¬ng tèi thiÓu hiÖn nay cã hai lo¹i, ®ã lµ tranh chÊp lao ®éng c¸ nh©n gi÷a ng­êi lao ®éng víi ng­êi sö dông lao ®éng vµ tranh chÊp tËp thÓ gi÷a tËp thÓ ng­êi lao ®éng vµ ng­êi sö dông lao ®éng. HiÖn nay ë n­íc ta, tranh chÊp vÒ tiÒn l­¬ng tèi thiÓu chñ yÕu x¶y ra bëi nh÷ng nguyªn nh©n sau: Mét lµ, ng­êi sö dông lao ®éng tr¶ l­¬ng cho ng­êi lao ®éng thÊp h¬n so víi møc l­¬ng tèi thiÓu do Nhµ n­íc quy ®Þnh. Hai lµ, sau khi ®Êu tranh, ng­êi sö dông lao ®éng ®· ®ång ý tr¶ l­¬ng cho ng­êi lao ®éng ®ñ do víi l­¬ng tèi thiÓu do Nhµ n­íc quy ®Þnh nh­ng ®Ó lµm ®­îc ®iÒu ®ã l¹i c¾t gi¶m c¸c kho¶n phô cÊp mµ tr­íc ®ã cã quy ®Þnh trong hîp ®ång lao ®éng vÉn cßn hiÖu lùc. Ba lµ, d­íi sù t¸c ®éng cña c¸c quy luËt cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, tiÒn l­¬ng thùc tÕ cña ng­êi lao ®éng bÞ gi¶m sót, trong khi ®ã Nhµ n­íc ch­a kÞp ®iÒu chØnh t¨ng tiÒn l­¬ng tèi thiÓu nªn ng­êi lao ®éng th­êng ®ßi t¨ng l­¬ng ®Ó ®¶m b¶o tiÒn l­¬ng thùc tÕ nh­ng ng­êi sö dông lao ®éng kh«ng ®ång ý, g©y ra ph¶n øng tõ phÝa ng­êi lao ®éng. Theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt ViÖt Nam th× trong qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt tranh chÊp vÒ tiÒn l­¬ng tèi thiÓu, c¸c bªn cã thÓ tiÕn hµnh th­¬ng l­îng bÊt cø lóc nµo ®Ó gi¶i quyÕt tranh chÊp. MÆc dï ®©y lµ thñ tôc kh«ng mang tÝnh b¾t buéc vµ cã ý nghÜa quan träng trong viÖc gi¶i quyÕt tranh chÊp. Tuú thuéc vµo lo¹i tranh chÊp mµ cã c¸ch gi¶i quyÕt theo c¸c thñ tôc kh¸c nhau: Thø nhÊt, ®èi víi tranh chÊp lao ®éng c¸ nh©n vÒ tiÒn l­¬ng tèi thiÓu, tr­íc hÕt ph¶i ®­îc tiÕn hµnh hoµ gi¶i ë Héi ®ång hoµ gi¶i lao ®éng c¬ së hoÆc hoµ gi¶i viªn lao ®éng th«ng qua phiªn häp hoµ gi¶i. NÕu hai bªn hoµ gi¶i thµnh, th× lËp biªn b¶n hoµ gi¶i thµnh vµ c¸c bªn cã nghÜa vô thùc hiÖn. NÕu hoµ gi¶i kh«ng thµnh hoÆc mét bªn tranh chÊp v¾ng mÆt ®Õn lÇn thø hai theo giÊy triÖu tËp hîp lÖ mµ kh«ng cã lý do chÝnh ®¸ng th× mçi bªn cã quyÒn yªu cÇu toµ ¸n nh©n d©n gi¶i quyÕt tranh chÊp. Ngoµi ra, theo quy ®Þnh t¹i ®iÓm b, kho¶n 2, §iÒu 166 Bé LuËt lao ®éng ®· ®­îc söa ®æi, bæ sung th× trong tr­êng hîp tranh chÊp båi th­êng thiÖt h¹i vÒ tiÒn l­¬ng tèi thiÓu khi chÊm døt hîp ®ång lao ®éng th× toµ ¸n nh©n d©n cã thÈm quyÒn gi¶i quyÕt tranh chÊp mµ kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i qua hoµ gi¶i ë c¬ së. Thø hai, ®èi víi tranh chÊp lao ®éng tËp thÓ vÒ tiÒn l­¬ng tèi thiÓu ®­îc gi¶i quyÕt nh­ sau: khi cã tranh chÊp, Héi ®ång hoµ gi¶i lao ®éng cÊp c¬ së hoÆc hoµ gi¶i viªn lao ®éng tiÕn hµnh hoµ gi¶i th«ng qua phiªn häp hoµ gi¶i. NÕu hoµ gi¶i thµnh th× lËp biªn b¶n hoµ gi¶i thµnh vµ c¸c bªn ph¶i cã nghÜa vô thùc hiÖn c¸c tho¶ thuËn ghi trong ®ã. Trong tr­êng hîp hoµ gi¶i kh«ng thµnh th× lËp biªn b¶n hoµ gi¶i kh«ng thµnh vµ mçi bªn ®Òu cã quyÒn yªu cÇu Chñ tÞch Uû ban nh©n d©n cÊp huyÖn gi¶i quyÕt (nÕu tranh chÊp tËp thÓ vÒ quyÒn). Tr­êng hîp c¸c bªn kh«ng ®ång ý víi c¸ch gi¶i quyÕt cña Chñ tÞch Uû ban nh©n d©n cÊp huyÖn th× tËp thÓ lao ®éng cã thÓ yªu cÇu Toµ ¸n nh©n d©n cÊp tØnh gi¶i quyÕt hoÆc ®×nh c«ng. §èi víi tranh chÊp lao ®éng tËp thÓ vÒ lîi Ých, th× c¸c bªn cã quyÒn yªu cÇu héi ®ång träng tµi lao ®éng cÊp tØnh gi¶i quyÕt. Tr­êng hîp kh«ng ®ång ý víi ph­¬ng ¸n hoµ gi¶i cña héi ®ång träng tµi lao ®éng th× tËp thÓ lao ®éng cã quyÒn ®×nh c«ng. Ch­¬ng III Thùc tiÔn thùc hiÖn vµ mét sè kiÕn nghÞ nh»m hoµn thiÖn tiÒn l­¬ng tèi thiÓu ë ViÖt Nam 1. Thùc tiÔn thùc hiÖn tiÒn l­¬ng tèi thiÓu ë ViÖt Nam 1.1. HiÖu qu¶ ®¹t ®­îc Møc l­¬ng tèi thiÓu hiÖn nay mµ Nhµ n­íc quy ®Þnh ®· c¬ b¶n ®¸p øng ®­îc môc tiªu ®Æt ra cña tiÒn l­¬ng tèi thiÓu lµ nh»m ®¶m b¶o t¸i s¶n xuÊt gi¶n ®¬n vµ mét phÇn t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng më réng, b¶o vÖ quyÒn lîi cña ng­êi lao ®éng trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, ®Æc biÖt lµ b¶o vÖ ng­êi lao ®éng kh«ng cã tr×nh ®é tay nghÒ hoÆc nh÷ng lao ®éng trong c¸c ngµnh, nghÒ cã cung - cÇu lao ®éng bÊt lîi trong thÞ tr­êng. C¸c møc l­¬ng tèi thiÓu do Nhµ n­íc quy ®Þnh cã t¸c ®éng æn ®Þnh møc sèng cho ng­êi lao ®éng ë møc tèi thiÓu, lµ mét trong c¸c biÖn ph¸p ng¨n c¶n sù nghÌo ®ãi d­íi møc cho phÐp. §Ó ®¹t ®­îc ®iÒu ®ã lµ do ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh møc l­¬ng tèi thiÓu ®­îc tiÕp cËn cã c¨n cø khoa häc vµ tæng hîp h¬n, s¸t víi thùc tÕ ®êi sèng phï hîp víi kh¶ n¨ng kinh tÕ vµ trªn c¸c c¬ së kh¸ch quan, toµn diÖn cã tÝnh tíi gi¸ trÞ thùc tÕ cña ®ång l­¬ng. §èi víi ng­êi lao ®éng, môc ®Ých cña viÖc tham gia vµo quan hÖ lao ®éng lµ tiÒn l­¬ng thùc tÕ chø kh«ng ph¶i tiÒn l­¬ng danh nghÜa v× tiÒn l­¬ng thùc tÕ quyÕt ®Þnh kh¶ n¨ng t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng vµ quyÕt ®Þnh trùc tiÕp tíi lîi Ých cña hä. Khi nÒn kinh tÕ l¹m ph¸t, gi¸ c¶ hµng ho¸ t¨ng lµm gi¶m sót tiÒn l­¬ng thùc tÕ, Nhµ n­íc ®· kÞp thêi trùc tiÕp can thiÖp b»ng c¸c chÝnh s¸ch cô thÓ ®Ó b¶o hé møc l­¬ng thùc tÕ cho ng­êi lao ®éng b»ng c¸ch ®iÒu chØnh møc l­¬ng tèi thiÓu. Cho nªn thêi gian qua mÆc dï gi¸ c¶ thÞ tr­êng liªn tôc leo thang nh­ng Nhµ n­íc ®· kÞp thêi can thiÖp, ®iÒu chØnh t¨ng møc l­¬ng tèi thiÓu ®Ó ®¶m b¶o søc mua cña ®ång l­¬ng thùc tÕ. Møc l­¬ng tèi thiÓu do Nhµ n­íc c«ng bè ®­îc ¸p dông chung cho c¶ khu vùc Nhµ n­íc vµ ngoµi quèc doanh, vµ khu vùc tõng vïng, ®¶m b¶o tÝnh thèng nhÊt, t¹o m«i tr­êng thuËn lîi ®Ó thu hót lao ®éng, ®iÒu chØnh, c©n ®èi lùc l­îng lao ®éng, thùc hiÖn chÝnh s¸ch ph©n phèi lao ®éng vµ thu hót vèn ®Çu t­. §ång thêi, t¹o ra sù b×nh ®¼ng cho ng­êi lao ®éng gi÷a khu vùc Nhµ n­íc, khu vùc ngoµi quèc doanh, khu vùc cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, vµ gi÷a c¸c vïng víi nhau. ViÖc Nhµ n­íc khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp cã thÓ tuú vµo kh¶ n¨ng cña doanh nghiÖp ®Ó quy ®Þnh møc l­¬ng tèi thiÓu riªng miÔn lµ cao h¬n møc do Nhµ n­íc quy ®Þnh lµ cã lîi cho ng­êi lao ®éng vµ trªn thùc tÕ cã nhiÒu doanh nghiÖp, nhiÒu ngµnh lµm ®­îc ®iÒu ®ã. ViÖc Nhµ n­íc quy ®Þnh møc tiÒn l­¬ng tèi thiÓu riªng ¸p dông cho khu vùc cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ®· thùc sù b¶o vÖ ®­îc ng­êi lao ®éng tr­íc søc Ðp cña c«ng viÖc vµ tr¸nh khái t×nh tr¹ng bÞ bãc lét søc lao ®éng. §Æc biÖt, ë khu vùc nµy, Nhµ n­íc ®· quy ®Þnh møc l­¬ng tèi thiÓu theo vïng, ®· ®¶m b¶o søc mua cña møc l­¬ng tèi thiÓu t¹i c¸c vïng cã yÕu tè tù nhiªn, kinh tÕ kh¸c nhau, gãp phÇn ®iÒu tiÕt cung- cÇu lao ®éng gi÷a c¸c vïng, n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông lao ®éng, t¹o ra dßng di chuyÓn lao ®éng vµ d©n c­ hîp lý gi÷a c¸c vïng, ®ång thêi t¹o ra m«i tr­êng thuËn lîi ®Ó thu hót vèn ®Çu t­. Nhµ n­íc quy ®Þnh tiÒn l­¬ng tèi thiÓu vïng ®· ®¸p øng ®­îc nhu cÇu chi tiªu tèi thiÓu cho ng­êi lao ®éng vµ gia ®×nh hä phï hîp víi møc sèng tèi thiÓu ë vïng hä sinh sèng. §ã lµ mét chÝnh s¸ch rÊt thùc tÕ, t¹o ®iÒu kiÖn c©n ®èi ®­îc kinh tÕ gi÷a c¸c vïng, miÒn kh¸c nhau. VÒ vÊn ®Ò vi ph¹m vµ xö lý vi ph¹m ph¸p luËt vÒ tiÒn l­¬ng tèi thiÓu ®· cã nh÷ng quy ®Þnh hîp lý. §Æc biÖt lµ viÖc quy ®Þnh cô thÓ c¸c møc ph¹t víi møc ®é vi ph¹m kh¸c nhau ®· ®¶m b¶o sù c«ng b»ng trong ®­êng lèi xö lý, gãp phÇn h¹n chÕ bít vi ph¹m cña ng­êi sö dông lao ®éng trªn thùc tÕ. 1.2. Nh÷ng vÊn ®Ò cßn tån t¹i So víi møc ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ n­íc ta hiÖn nay, cã thÓ thÊy, môc tiªu tÝnh ®óng, tÝnh ®ñ l­¬ng tèi thiÓu ®­îc ®Æt ra lµ kh¸ cao nh­ng thùc tÕ ®¹t ®­îc cßn thÊp. Møc l­¬ng tèi thiÓu do víi nhu cÇu cña ng­êi lao ®éng vµ nhu cÇu ®Æt ra lµ qu¸ thÊp kh«ng ®ñ chi cho nhu cÇu cÇn thiÕt cña b¶n th©n. HiÖn nay, l­¬ng tèi thiÓu ë n­íc ta lµ 540.000 ®ång/th¸ng nh­ng theo tÝnh to¸n th× tiÒn l­¬ng tèi thiÓu ë n­íc ta ph¶i ®¹t trªn 600.000 ®ång/th¸ng th× míi ®­îc coi lµ hîp lý. ViÖc quy ®Þnh møc l­¬ng tèi thiÓu chñ yÕu phô thuéc vµo kh¶ n¨ng ng©n s¸ch Nhµ n­íc, ch­a t«n träng thùc tÕ møc tiÒn c«ng ®· h×nh thµnh trªn thÞ tr­êng vµ c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu khoa häc. V× vËy, l­¬ng tèi thiÓu ch­a thùc sù lµ c¬ së h×nh thµnh møc tiÒn c«ng trªn thÞ tr­êng søc lao ®éng, dÉn tíi tiÒn l­¬ng thÊp h¬n nhiÒu lÇn so víi thu thËp thùc tÕ cña ng­êi lao ®éng. VÒ viÖc x¸c ®Þnh tiÒn l­¬ng tèi thiÓu, ngoµi trõ hÖ thèng nhu cÇu cña ng­êi lao ®éng, c¸c c¨n cø x¸c ®Þnh møc l­¬ng tèi thiÓu chung chØ ®­îc ph¶n ¸nh trong lý luËn nhiÒu h¬n thùc tÕ ¸p dông. Chóng ta vÉn ¸p ®Æt kh¶ n¨ng c©n ®èi ng©n s¸ch víi ®èi t­îng h­ëng l­¬ng vµ trî cÊp tõ ng©n s¸ch Nhµ n­íc ®Ó x¸c ®Þnh lµ chñ yÕu. Bªn c¹nh ®ã, kh«ng cã sù lu©n chuyÓn lao ®éng vµ sù ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc tæ chøc lao ®éng gi÷a c¸c vïng, ngµnh, nghÒ nªn tiÒn l­¬ng tèi thiÓu chung ë n­íc ta cßn cã nhiÒu bÊt hîp lý, nhÊt lµ ®èi víi khu vùc s¶n xuÊt kinh doanh. V× vËy møc l­¬ng tèi thiÓu kh«ng ph¸t huy ®­îc chøc n¨ng c©n ®èi cung - cÇu gi÷a c¸c vïng, c¸c ngµnh, nghÒ. ViÖc quy ®Þnh møc l­¬ng tèi thiÓu chung chØ cã ý nghÜa ®èi víi viÖc tr¶ l­¬ng tõ ng©n s¸ch Nhµ n­íc, víi viÖc ®ãng b¶o hiÓm x· héi, kh«ng cã t¸c dông trong viÖc h×nh thµnh ®óng chi phÝ tiÒn l­¬ng trong s¶n xuÊt kinh doanh. ViÖc ¸p dông møc l­¬ng tèi thiÓu theo vïng chØ cã ý nghÜa ®èi víi khu vùc cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, viÖc ¸p dông møc l­¬ng tèi thiÓu vïng tuy ®· ®¸p øng ®­îc phÇn nµo nhu cÇu cña ng­êi lao ®éng nh­ng vÉn cßn ®¹i kh¸i, chung chung, chñ yÕu c¸c tØnh thµnh cã møc l­¬ng tèi thiÓu cao chØ n»m ë nh÷ng khu c«ng nghiÖp cò cßn ®¹i ®a sè c¸c khu c«ng nghiÖp vÉn ¸p dông møc l­¬ng tèi thiÓu b»ng møc l­¬ng tèi thiÓu chung. Bªn c¹nh ®ã, trong khu vùc s¶n xuÊt kinh doanh, do cã nhiÒu møc l­¬ng tèi thiÓu kh¸c nhau theo lo¹i h×nh doanh nghiÖp, ch­a t¹o ®iÒu kiÖn tèt ®Ó h×nh thµnh ®óng gi¸ tiÒn c«ng trªn thÞ tr­êng, ch­a thóc ®Èy tù do ho¸ cña ng­êi lao ®éng ®i t×m viÖc lµm. Trong khu vùc hµnh chÝnh sù nghiÖp, nhÊt lµ mét sè ®¬n vÞ sù nghiÖp cã thu, do ¸p dông thèng nhÊt møc tiÒn l­¬ng tèi thiÓu ®· dÉn ®Õn hËu qu¶ lµm chËm tiÕn tr×nh x· héi ho¸ c¸c ho¹t ®éng sù nghiÖp mang tÝnh dÞch vô c«ng. MÆc dï theo quy ®Þnh th× ChÝnh phñ cã thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh vµ c«ng bè møc l­¬ng tèi thiÓu ngµnh, l­¬ng tèi thiÓu vïng, nh­ng trªn thùc tÕ th× ch­a ®­îc x©y dùng vµ ¸p dông. Trong khi ®ã ë n­íc ta, sù kh¸c nhau vÒ yÕu tè ®Þa lý, kinh tÕ, x· héi gi÷a c¸c vïng vµ ®iÒu kiÖn lao ®éng, doanh thu gi÷a c¸c ngµnh lµ kh¸ râ rµng. C¬ së vµ ph­¬ng ph¸p x©y dùng tiÒn l­¬ng tèi thiÓu ch­a ®­îc luËt ho¸ mét c¸ch râ rµng. C¶i c¸ch chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng chñ yÕu dùa trªn c¸c ®Ò ¸n cña Bé Lao ®éng - Th­¬ng binh vµ X· héi. Cho nªn Ýt ng­êi lao ®éng hiÓu ®­îc t¹i sao tiÒn l­¬ng tèi thiÓu l¹i ®­îc quy ®Þnh nh­ thÕ, cã phï hîp víi quyÒn vµ nghÜa vô cña m×nh kh«ng. ViÖc ®iÒu chØnh tiÒn l­¬ng tèi thiÓu ë n­íc ta hiÖn nay kh«ng tu©n theo quy luËt vèn cã cña nã khi gi¸ c¶ thay ®æi th× ch­a ch¾c tiÒn l­¬ng tèi thiÓu ®· ®­îc thay ®æi, mµ nÕu cã thay ®æi th× møc l­¬ng míi vÉn ë møc thÊp so víi ®iÒu kiÖn thùc tÕ. §iÒu nµy xuÊt ph¸t tõ chç viÖc ®iÒu chØnh tiÒn l­¬ng tèi thiÓu t¹o ra g¸nh nÆng cho ng©n s¸ch Nhµ n­íc. HÔ nãi ®Õn t¨ng tiÒn l­¬ng lµ nãi ®Õn c©n ®èi ng©n s¸ch. Quan ®iÓm nµy dÉn ®Õn viÖc kh«ng thùc hiÖn ®óng tiÕn tr×nh c¶i c¸ch ®· ®Æt ra, lµm cho tiÒn l­¬ng bªn c¹nh guång m¸y s¶n xuÊt, kinh doanh vµ ®êi sèng x· héi, tiÒn l­¬ng kh«ng ®­îc coi lµ ®éng lùc ®Ó ph¸t huy hiÖu qu¶ s¶n xuÊt, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, dÉn ®Õn duy tr× møc l­¬ng tèi thiÓu thÊp, kh«ng g¾n víi hiÖu qu¶ c«ng viÖc vµ kh«ng kÝch thÝch ng­êi lao ®éng g¾n bã víi nghÒ nghiÖp cña m×nh. Quan ®iÓm “ng©n s¸ch” bao trïm c¶ khu vùc kinh doanh, ®Æc biÖt lµ c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc ®· biÕn tiÒn l­¬ng thµnh yÕu tè ®¬n thuÇn cña ph¹m trï ph©n phèi, t¸ch rêi c¸c c¨n cø cña nã lµ tr×nh ®é ph¸t triÓn s¶n xuÊt, n¨ng suÊt lao ®éng, c¸c lîi thÕ c¹nh tranh, lµm c¶n trë tÝnh linh ho¹t cña tiÒn l­¬ng trong c¬ chÕ thÞ tr­êng, kh«ng khuyÕn khÝch viÖc sö dông vµ bè trÝ lao ®éng hîp lý, t¹o sù chia c¾t thÞ tr­êng lao ®éng gi÷a c¸c khu vùc. MÆt kh¸c, ph¸p luËt ch­a ph©n biÖt sù kh¸c nhau gi÷a tiÒn l­¬ng tèi thiÓu cña c¸c doanh nghiÖp (yÕu tè trong chi phÝ s¶n xuÊt, ph©n phèi lÇn ®Çu phô thuéc vµo kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp) víi tiÒn l­¬ng tèi thiÓu cña c¸n bé, c«ng chøc (ph©n phèi l¹i hoµn toµn phô thuéc vµo kh¶ n¨ng c©n ®èi ng©n s¸ch) nªn ®· ®ång nhÊt tiÒn l­¬ng tèi thiÓu cña c¸n bé, c«ng chøc víi c¸c ®èi t­îng h­ëng l­¬ng kh¸c nhau trong c¸c quan hÖ lao ®éng theo c¸c c¬ chÕ thÞ tr­êng. ViÖc quy ®Þnh tiÒn l­¬ng tèi thiÓu trong khu vùc cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi cã lîi vµ b¶o vÖ ®­îc ng­êi lao ®éng tr­íc søc Ðp vÒ viÖc lµm do cung lín h¬n cÇu, tr­íc sù kÐm hiÓu biÕt cña ng­êi lao ®éng vµ kÐm hiÖu qu¶ cña tæ chøc c«ng ®oµn. Tuy nhiªn, sù chªnh lÖnh cña c¸c møc l­¬ng gi÷a c¸c khu vùc g©y ra sù chia c¾t thÞ tr­êng lao ®éng vµ g©y tæn h¹i cho c¸c khu vùc kinh tÕ kh¸c nhau. Khi chØ sè gi¸ sinh ho¹t t¨ng lªn lµm cho tiÒn l­¬ng thùc tÕ cña ng­êi lao ®éng bÞ gi¶m sót. Tuy nhiªn, cho ®Õn nay danh môc c¸c hµng ho¸ tÝnh ®Ó x¸c ®Þnh møc t¨ng gi¸ ®Ó ®iÒu chØnh l¹i tiÒn l­¬ng tèi thiÓu vÉn ch­a cã. C¬ chÕ qu¶n lý tiÒn l­¬ng tèi thiÓu vÉn mang nÆng tÝnh hµnh chÝnh, ch­a t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c bªn cã liªn quan. §Õn nay, ë ViÖt Nam chØ cã c¬ quan ban hµnh, ch­a cã bé m¸y chøc n¨ng ®Ó thanh tra, gi¸m s¸t vµ ®iÒu chØnh c¸c møc l­¬ng tèi thiÓu, v× vËy c¸c møc l­¬ng tèi thiÓu võa láng lÎo võa cøng nh¾c. ViÖc chËm ch¹p trong ®æi míi chÝnh s¸ch vÒ tiÒn l­¬ng tèi thiÓu ®· t¹o nªn sù ph¶n øng cña ng­êi lao ®éng ®Ó b¶o vÖ quyÒn lîi cho m×nh. §iÓn h×nh lµ cuèi n¨m 2005, ®Çu 2006 võa qua, hµng chôc ngh×n c«ng nh©n ë khu vùc cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ®· tiÕn hµnh ®×nh c«ng ®Ó ®ßi t¨ng møc l­¬ng tèi thiÓu sau khi NghÞ ®Þnh sè 118/2005/N§-CP ra ®êi t¨ng møc l­¬ng tèi thiÓu chung. §iÒu ®ã ®· lµm ¶nh h­ëng tíi t×nh h×nh s¶n xuÊt, kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp, ®Æc biÖt lµm ¶nh h­ëng tíi trËt tù x· héi vµ lµm thay ®æi lé tr×nh chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng ë n­íc ta. T×nh tr¹ng vi ph¹m ph¸p luËt vÒ tiÒn l­¬ng tèi thiÓu ngµy cµng gia t¨ng c¶ vÒ sè l­îng lÉn møc ®é nghiªm träng vµ phøc t¹p. Tuy nhiªn, ë n­íc ta vÉn ch­a cã mét c¬ chÕ hîp lý ®Ó ®iÒu chØnh vÊn ®Ò nµy, cho nªn c¸c tranh chÊp vÒ tiÒn l­¬ng tèi thiÓu th­êng tån t¹i ë d¹ng tËp thÓ mµ chñ yÕu ë khu vùc cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. §Æc biÖt, c¬ chÕ gi¶i quyÕt tranh chÊp ë n­íc ta cßn nhiÒu h¹n chÕ vµ ch­a b¶o vÖ ®­îc quyÒn lîi cho ng­êi lao ®éng cho nªn hä kh«ng sö dông c¸c con c¬ chÕ kh¸c ®Ó b¶o vÖ quyÒn lîi cho m×nh mµ ®· ph¶i sö dông “vò khÝ cuèi cïng” ®Ó ®Êu tranh b»ng c¸ch tæ chøc c¸c cuéc ®×nh c«ng buéc ng­êi sö dông lao ®éng ph¶i nh©n nh­îng. Trªn thùc tÕ, thanh tra lao ®éng ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶, ng­êi lao ®éng th× ë thÕ yÕu nªn lu«n cã suy nghÜ “ thµ yÕu cßn h¬n kh«ng cã,” cho nªn vi ph¹m ph¸p luËt th× nhiÒu mµ kh«ng bÞ ph¸t hiÖn vµ xö lý. Ch¼ng h¹n C«ng ty giµy Huª Phong (thµnh phè Hå ChÝ Minh ) cã tíi 6.000 lao ®éng ®­îc tr¶ l­¬ng chØ 400.000 ®ång/th¸ng trong suèt mÊy n¨m qua, nh­ng m·i tíi ngµy 13/02/2006 do ph¶n øng cña lao ®éng ë c¸c doanh nghiÖp kh¸c, th× khi ChÝnh phñ ra NghÞ ®Þnh sè 03/2006/N§-CP, 6000 c«ng nh©n nµy míi tiÕn hµnh ®×nh c«ng ®ßi t¨ng l­¬ng. Trong 10 n¨m qua, tû gi¸ gi÷a ®ång ®«la Mü (USD) vµ ®ång ViÖt Nam (VN§) liªn tôc thay ®æi. Trong khi ®ã, ë khu vùc cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi c¨n cø ®Ó tÝnh tiÒn l­¬ng tèi thiÓu vÉn gi÷ gi¸ quy ®æi VN§ víi USD cña n¨m 1997 (1 USD = 13.900 ®ång ) cho nªn dÉn tíi t×nh tr¹ng tiÒn l­¬ng tèi thiÓu bÞ gi¶m sót, quyÒn lîi cña ng­êi lao ®éng kh«ng ®­îc ®¶m b¶o. Thùc tÕ ë n­íc ta lµ cã nhiÒu doanh nghiÖp ch­a cã c«ng ®oµn, nÕu doanh nghiÖp ®· cã c«ng ®oµn th× th­êng ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶, c¸n bé c«ng ®oµn kh«ng ®ñ n¨ng lùc hoÆc kh«ng d¸m ®Êu tranh b¶o vÖ ng­êi lao ®éng, trong mét sè tr­êng hîp cßn v× t­ lîi c¸ nh©n mµ c©u kÕt víi ng­êi sö dông lao ®éng vi ph¹m ph¸p luËt vÒ tiÒn l­¬ng tèi thiÓu. 2. Mét sè kiÕn nghÞ nh»m hoµn thiÖn tiÒn l­¬ng tèi thiÓu ë ViÖt Nam 2.1. Môc tiªu vµ yªu cÇu cña tiÒn l­¬ng tèi thiÓu trong giai ®o¹n hiÖn nay ®Õn n¨m 2012 Trong giai ®o¹n tõ nay ®Õn n¨m 2012, tiÒn l­¬ng tèi thiÓu cÇn thiÕt ph¶i ®¹t ®­îc nh÷ng môc tiªu vµ yªu cÇu sau: Thø nhÊt, trong qu¸ tr×nh x©y dùng c¸c chÝnh s¸ch ®Ó c¶i c¸ch tiÒn l­¬ng tèi thiÓu ph¶i tu©n thñ triÖt ®Ó c¸c nguyªn t¾c: - Thùc hiÖn triÖt ®Ó nguyªn t¾c ph©n phèi theo lao ®éng, ®ång thêi t«n träng sù tån t¹i cña c¸c h×nh thøc ph©n phèi kh¸c theo luËt ph¸p cho phÐp ¸p dông ®èi víi ng­êi lao ®éng. Ph©n phèi theo lao ®éng ®­îc coi lµ nguyªn t¾c quan träng nhÊt. Trong ®ã, ph©n phèi tiÒn l­¬ng lµ mét tiªu chuÈn cña viÖc ph©n phèi theo lao ®éng mét c¸ch c«ng b»ng. Theo nguyªn t¾c nµy, thu nhËp cña ng­êi lao ®éng phô thuéc vµo kÕt qu¶ c«ng viÖc cña hä. Do ®ã, tiÒn l­¬ng tèi thiÓu ph¶i ®­îc tÝnh to¸n sao cho võa ®¸p øng c¸c nhu cÇu tèi thiÓu cña ng­êi lao ®éng võa phï hîp víi gi¸ trÞ søc lao ®éng mµ hä bá ra. ë n­íc ta ®ang tån t¹i nhiÒu khu vùc kinh tÕ kh¸c nhau, trong ®ã së h÷u c«ng céng lµ c¬ b¶n. TÊt c¶ c¸c yÕu tè tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cÇn ph¶i ®­îc tham gia vµo ph©n phèi, v× vËy sÏ cïng tån t¹i nhiÒu h×nh thøc ph©n phèi, trong ®ã ph©n phèi theo lao ®éng lµ c¬ b¶n. Cho nªn ph¶i c«ng nhËn vµ t«n träng sù tån t¹i cña c¸c h×nh thøc ph©n phèi kh¸c. - Thùc hiÖn nguyªn t¾c tiÒn l­¬ng theo kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN, thÓ hiÖn: + ChÝnh s¸ch vÜ m« vÒ tiÒn l­¬ng h­íng tíi hiÖu qu¶ kinh tÕ vµ ph©n phèi c©n b»ng. + T¨ng c­êng tÝnh linh ho¹t cña tiÒn l­¬ng. + X©y dùng mét khung chÝnh s¸ch vÜ m« vÒ tiÒn l­¬ng. - Ph©n ®Þnh râ chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng cã môc tiªu lµ n©ng cao hiÖu qu¶ cña s¶n xuÊt nh»m t¨ng nguån cña c¶i cho x· héi vµ th«ng qua ®ã t¨ng kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò cña x· héi. Do vËy, ph¶i lµ nÒn t¶ng ®Ó c¶i c¸ch chÝnh s¸ch x· héi chø kh«ng ph¶i lµ yÕu tè g©y ra g¸nh nÆng cho ng©n s¸ch nh­ hiÖn nay. - Ph©n ®Þnh râ tiÒn l­¬ng gi÷a hµnh chÝnh vµ sù nghiÖp, tõng b­íc g¾n chÕ ®é tiÒn l­¬ng víi viÖc x©y dùng ho¸ mét sè lÜnh vùc dÞch vô c«ng nh­ y tÕ, gi¸o dôc ®µo t¹o, v¨n ho¸ nghÖ thuËt, khoa häc, thÓ dôc thÓ thao. - G¾n c¶i c¸ch chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng víi c¶i c¸ch hµnh chÝnh, c¶i c¸ch tµi chÝnh quèc gia. Thø hai, tiÒn l­¬ng tèi thiÓu ph¶i ®­îc tÝnh ®óng, tÝnh ®ñ ®Ó trë thµnh “l­íi an toµn chung” cho ng­êi lao ®éng trong x· héi, kh«ng ph©n biÖt thµnh phÇn vµ khu vùc. B¶o ®¶m mèi quan hÖ thùc sù gi÷a møc l­¬ng tèi thiÓu, trung b×nh vµ tèi ®a ®Ó chèng l¹i xu h­íng gia t¨ng sù chªnh lÖnh bÊt hîp lý gi÷a c¸c lo¹i lao ®éng vi ph¹m nguyªn t¾c ph©n phèi theo lao ®éng b¶o ®¶m møc sèng tèi thiÓu thùc tÕ cho ng­êi h­ëng møc l­¬ng tèi thiÓu. Thø ba, tiÒn l­¬ng tèi thiÓu ph¶i lµ mét c¨n cø quan träng nhÊt ®Ó h×nh thµnh møc tiÒn c«ng trªn thÞ tr­êng lao ®éng, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp tÝnh ®ñ ®Çu vµo vµ ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶, gãp phÇn ®iÒu hoµ sù ph©n bè lao ®éng vµ ®Çu t­ hîp lý gi÷a c¸c vïng, ngµnh. T¹o ®iÒu kiÖn më réng m«i tr­êng ®Çu t­ vµ hoµ nhËp quèc tÕ. Thø t­, t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña tiÒn l­¬ng vµ t¨ng c­êng tÝnh hiÖu lùc cña chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng tèi thiÓu chung. 2.2. C¸c ®Þnh h­íng c¬ b¶n hoµn thiÖn ph¸p luËt tiÒn l­¬ng tèi thiÓu Thø nhÊt, x¸c ®Þnh tiÒn l­¬ng tèi thiÓu ph¶i ®¶m b¶o søc mua cña nã trªn c¬ së gi¸ c¶ tiªu dïng cña tõng thêi kú. Thø hai, x¸c ®Þnh c¸c møc l­¬ng tèi thiÓu ¸p dông ®èi víi c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp. Thø ba, nghiªn cøu xo¸ bá viÖc quy ®Þnh møc l­¬ng tèi thiÓu cho khu vùc cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng lao ®éng vµ s©n ch¬i b×nh ®¼ng gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. Thø t­, ph¶i c©n ®èi l¹i l­¬ng tèi thiÓu vïng lµm sao cho gi÷a c¸c vïng cã sù c«ng b»ng h¬n trong møc thu nhËp cña ng­êi lao ®éng. Thø n¨m, x©y dùng ph­¬ng thøc ®Ó quy ®Þnh vµ ¸p dông møc l­¬ng tèi thiÓu theo giê, theo ngµy, theo th¸ng. Thø s¸u, ph¶i kÞp thêi trong viÖc ®iÒu chØnh l­¬ng tèi thiÓu cho phï hîp víi møc ®é tr­ît gi¸ cña thÞ tr­êng. 2.3. Mét sè kiÕn nghÞ hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ tiÒn l­¬ng tèi thiÓu ë ViÖt Nam Thø nhÊt, vÒ h×nh thøc v¨n b¶n ph¸p luËt. HiÖn nay, hÖ thèng c¸c v¨n b¶n quy ®Þnh vÒ tiÒn l­¬ng tèi thiÓu ë n­íc ta lµ kh¸ nhiÒu, tuy nhiªn, c¸c quy ®Þnh ®ã cßn chung chung, ch­a hîp lý thËm chÝ lµ chång chÐo, m©u thuÉn víi nhau vµ n»m r¶i r¸c ë nhiÒu vÊn ®Ò kh¸c nhau. Thùc tÕ trªn yªu cÇu cÇn ®Õn mét v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt cã tÝnh thèng nhÊt cao luËt tiÒn l­¬ng tèi thiÓu ®iÒu chØnh toµn bé c¸c vÊn ®Ò vÒ tiÒn l­¬ng tèi thiÓu. LuËt tiÒn l­¬ng tèi thiÓu ra ®êi høa h¹n sÏ gi¶i quyÕt hîp lý mäi m©u thuÉn ®ang tån t¹i hiÖn nay trong ph¸p luËt vÒ tiÒn l­¬ng tèi thiÓu ë ViÖt Nam. LuËt tiÒn l­¬ng tèi thiÓu ph¶i thiÕt lËp dùa trªn c¸c c¨n cø, nguyªn t¾c x¸c ®Þnh, ®iÒu chØnh vµ c¬ chÕ ¸p dông møc l­¬ng tèi thiÓu chung còng nh­ c¬ chÕ h×nh thµnh møc l­¬ng tèi thiÓu theo vïng, møc l­¬ng tèi thiÓu theo ngµnh. Thø hai, vÒ vÊn ®Ò x¸c ®Þnh tiÒn l­¬ng tèi thiÓu. Thùc tÕ ë n­íc ta tiÒn l­¬ng ®­îc tiÒn tÖ ho¸ ë møc thÊp, kh«ng ®¸p øng ®­îc c¸c nhu cÇu trong cuéc sèng cña ng­êi lao ®éng vµ gia ®×nh hä. Cho nªn x¶y ra t×nh tr¹ng ng­êi lao ®éng ®ßi hái cã c¸c kho¶n thu thËp ngoµi l­¬ng, cã lóc c¸c kho¶n thu thËp ®ã cßn lín h¬n l­¬ng. Lóc ®ã tiÒn l­¬ng kh«ng ®ñ m¹nh ®Ó thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng cña m×nh. §iÒu ®ã kÐo theo nhiÒu tiªu cùc trong x· héi. Do ®ã khi x¸c ®Þnh tiÒn l­¬ng tèi thiÓu yªu cÇu ph¶i: - §¸nh gi¸ mét c¸ch kh¸ch quan møc sèng thùc tÕ vµ tèi thiÓu ®Ó cã c¸c ph­¬ng ¸n tiÒn l­¬ng tèi thiÓu ®¶m b¶o c¸c yªu cÇu cña ®Êt n­íc, ®¶m b¶o tiÒn l­¬ng thùc sù ®¸p øng ®­îc c¸c nhu cÇu vµ ph¶n ¸nh ®óng cuéc sèng cña ng­êi lao ®éng tr¸nh t×nh tr¹ng “l­¬ng chØ lµ phô” nh­ hiÖn nay. - Ph¶i tiÕn hµnh ®iÒu tra mét c¸ch nghiªm tóc thùc tr¹ng cña c¸c c¬ së s¶n xuÊt, kinh doanh ®Ó cã c¨n cø x¸c ®Þnh møc l­¬ng tèi thiÓu cã tÝnh kh¶ thi. §Ó lµm ®­îc ®iÒu ®ã ph¶i tiÕn hµnh thùc hiÖn c¶i c¸ch chÕ ®é tµi chÝnh doanh nghiÖp, ¸p dông ph­¬ng ph¸p kÕ to¸n vµ tµi chÝnh míi ®Ó ®¸nh gi¸ ®óng t×nh h×nh cña c¸c doanh nghiÖp. - Mét thùc tÕ lµ lao ®éng ViÖt Nam lu«n ®­îc tr¶ l­¬ng víi gi¸ rÊt thÊp so víi c¸c n­íc kh¸c lµ thÊp. Cho nªn ph¶i tiÕn hµnh ®iÒu tra møc l­¬ng tèi thiÓu thùc tÕ ¸p dông ë c¸c n­íc trªn thÕ giíi cã ®iÒu kiÖn kinh tÕ-x· héi t­¬ng ®­¬ng víi ViÖt Nam. Trªn c¬ së ®ã sÏ tÝnh to¸n møc l­¬ng tèi thiÓu ë ViÖt Nam sao cho b»ng víi c¸c n­íc kh¸c. §¶m b¶o sù b×nh ®¼ng gi÷a ng­êi lao ®éng ViÖt Nam víi lao ®éng c¸c n­íc trong xu thÕ toµn cÇu ho¸ hiÖn nay. Thø ba, vÒ vÊn ®Ò ®iÒu chØnh l­¬ng tèi thiÓu. Theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt th× khi chØ sè gi¸ sinh ho¹t t¨ng lªn lµm cho tiÒn l­¬ng thùc tÕ cña ng­êi lao ®éng bÞ gi¶m sót, khi ®ã ChÝnh phñ ®iÒu chØnh møc l­¬ng tèi thiÓu ®Ó ®¶m b¶o tiÒn l­¬ng thùc tÕ. Nh­ng trªn thùc tÕ khi chØ sè gi¸ sinh ho¹t t¨ng th× ch­a ch¾c l­¬ng tèi thiÓu ®· ®­îc t¨ng, nÕu cã t¨ng th× t¨ng l­¬ng nh­ thÕ nµo so víi møc t¨ng gi¸ còng ch­a cã quy ®Þnh nµo cô thÓ. B¶n chÊt cña tiÒn l­¬ng tèi thiÓu lµ gi¸ c¶ søc lao ®éng ®­îc h×nh thµnh trªn c¬ së gi¸ trÞ søc lao ®éng cho nªn lu«n chÞu t¸c ®éng cña c¸c quy luËt cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Nh­ng ë n­íc ta, tiÒn l­¬ng kh«ng ®­îc tù ®iÒu chØnh theo thÞ tr­êng mµ cã sù can thiÖp qu¸ s©u cña Nhµ n­íc nªn chØ ®iÒu chØnh l­¬ng tèi thiÓu khi cã søc Ðp cña x· héi vµ cø nãi ®Õn tiÒn l­¬ng lµ l¹i nãi ®Õn c©n ®èi ng©n s¸ch. Thùc tÕ ®ã ®Æt ra yªu cÇu, ph¶i x©y dùng mét c¬ chÕ kiÓm so¸t vµ ®iÒu chØnh l­¬ng tèi thiÓu, sao cho l­¬ng tèi thiÓu ®­îc ®iÒu chØnh th­êng xuyªn theo yÕu tè thÞ tr­êng. §ång thêi, Nhµ n­íc kh«ng ®­îc can thiÖp qu¸ s©u mµ chØ ban hµnh c¸c quy ®Þnh mang tÝnh ®Þnh h­íng vÒ tiÒn l­¬ng, Nhµ n­íc chØ quy ®Þnh l­¬ng cña khu vùc hµnh chÝnh, cßn ®¬n vÞ sù nghiÖp vµ khu vùc s¶n xuÊt kinh doanh th× ®Ó c¸c ®¬n vÞ tù tho¶ thuËn vµ trao quyÒn chñ ®éng ®Õn møc tèi ®a cho c¸c doanh nghiÖp khi x©y dùng chÕ ®é tiÒn l­¬ng. Ngoµi ra cÇn cã mét quy ®Þnh cô thÓ Ên ®Þnh ngµy c«ng bè møc l­¬ng tèi thiÓu hµng n¨m vµ cã thÓ ®­îc ®iÒu chØnh bÊt th­êng khi cã c¸c ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh. ViÖc ®iÒu chØnh tiÒn l­¬ng tèi thiÓu kh«ng ph¶i quan träng nhÊt lµ t¨ng l­¬ng mµ c¬ chÕ tr¶ l­¬ng thay ®æi ®èi víi tõng khu vùc. L­¬ng ph¶i ®¶m b¶o nguyªn t¾c: tr¶ l­¬ng c«ng b»ng, ph¶i tiÕn tíi xo¸ bá c¬ chÕ tr¶ l­¬ng b×nh qu©n, c«ng b»ng nh­ hiÖn nay. Thø t­, vÒ viÖc thèng nhÊt møc l­¬ng tèi thiÓu. HiÖn nay ë n­íc ta ®ang song song tån t¹i hai lo¹i tiÒn l­¬ng tèi thiÓu lµ tiÒn l­¬ng tèi thiÓu chung vµ tiÒn l­¬ng tèi thiÓu ¸p dông trong khu vùc cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. Nh­ vËy, cïng lµ lao ®éng ViÖt Nam cïng lµm viÖc trªn l·nh thæ ViÖt Nam nh­ng l¹i cã hai møc l­¬ng kh¸c nhau, thËm chÝ ë c¸c tØnh, thµnh phè lín l­¬ng tèi thiÓu ë khu vùc cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi cao h¬n gÇn 2 lÇn so víi møc l­¬ng tèi thiÓu ¸p dông trong khu vùc nhµ n­íc vµ t­ nh©n. Tr­íc khi, do chÝnh s¸ch thu hót ®Çu t­ cho nªn nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®­îc h­ëng c¸c ­u ®·i ®Çu t­ tõ phÝa Nhµ n­íc. Do ®ã, lîi nhuËn thu ®­îc sau mét chu tr×nh s¶n xuÊt cïng lo¹i víi doanh nghiÖp trong n­íc th­êng cao h¬n. Nh­ng LuËt ®Çu t­ ®­îc Quèc héi khãa XI th«ng qua ngµy 29/11/2005 vµ cã hiÖu lùc tõ ngµy 01/07/2006 ®· thèng nhÊt quy ®Þmh c¸c biÖn ph¸p khuyÕn khÝch ®¶m b¶o ®Çu t­ cho nhµ ®Çu t­ trong n­íc lÉn n­íc ngoµi. MÆt kh¸c, do sù ph¸t triÓn cña khoa häc kü thuËt, cña nÒn kinh tÕ còng nh­ sù t¸c ®éng cña quy luËt c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng lao ®éng, c¸c doanh nghiÖp trong n­íc còng ®ßi hái lao ®éng lµm viÖc trong doanh nghiÖp cã tr×nh ®é chuyªn m«n vµ c­êng ®é lao ®éng cao h¬n tr­íc ®©y. Nh­ vËy, nh÷ng lý do t¹o nªn sù kh¸c nhau gi÷a doanh nghiÖp trong n­íc vµ doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi hiÖn nay ®ang dÇn mÊt ®i. Do ®ã, yªu cÇu ph¶i tiÕn tíi thèng nhÊt hai møc l­¬ng tèi thiÓu nµy ®Ó xãa bá c¸ch biÖt, t¹o sù c«ng b»ng trong tr¶ c«ng lao ®éng. §Ó lµm ®­îc ®iÒu ®ã, ®ßi hái tiÒn l­¬ng tèi thiÓu chung ph¶i ®­îc n©ng lªn tõng b­íc cho ngang tÇm víi tiÒn l­¬ng tèi thiÓu ¸p dông trong khu vùc cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. Mét thùc tÕ khã lý gi¶i ë ViÖt Nam lµ khu vùc cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ®· cã sù ph©n vïng vµ quy ®Þnh møc tiÒn l­¬ng tèi thiÓu theo vïng. Nh­ ë khu vùc trong n­íc l¹i chØ cã mét møc l­¬ng chung ¸p dông thèng nhÊt cho tÊt c¶ c¸c ®Þa ph­¬ng. §iÒu ®ã yªu cÇu ph¶i tiÕn hµnh ®iÒu tra vµ ph©n vïng møc sèng ®Ó tõ ®ã x©y dùng tiÒn l­¬ng tèi thiÓu theo vïng, ®¶m b¶o sù c«ng b»ng vµ quy ®Þnh thèng nhÊt hai lo¹i l­¬ng tèi thiÓu. Th­ n¨m, qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ tiÒn l­¬ng tèi thiÓu. VÊn ®Ò qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ tiÒn l­¬ng tèi thiÓu ë n­íc ta hiÖn nay hËu nh­ kh«ng ®­îc quan t©m ®Õn, thanh tra lao ®éng th× ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶, láng lÎo. Cho nªn ph¶i t¨ng c­êng qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ tiÒn l­¬ng tèi thiÓu b»ng c¸ch x©y dùng mét v¨n b¶n vi ph¹m ph¸p luËt tiÒn l­¬ng tèi thiÓu quy ®Þnh râ thÈm quyÒn chung, c¬ quan chuyªn tr¸ch vµ c¸c c¬ quan cã liªn quan. §ång thêi, ph¶i t¨ng c­êng n¨ng lùc cho c¸c c¬ quan ho¹ch ®Þnh, nghiªn cøu chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng. Th­ s¸u, vÊn ®Ò xö lý vi ph¹m ph¸p luËt vÒ tiÒn l­¬ng tèi thiÓu. HiÖn nay, t×nh tr¹ng vi ph¹m ph¸p luËt vÒ tiÒn l­¬ng tèi thiÓu ë n­íc ta lµ kh¸ nhiÒu, kh«ng chØ ¶nh h­ëng tíi quyÒn lîi cña ng­êi lao ®éng mµ cßn g©y ¶nh h­ëng tíi c¸c vÊn ®Ò x· héi kh¸c. §Ó h¹n chÕ vi ph¹m ph¸p luËt vÒ tiÒn l­¬ng tèi thiÓu yªu cÇu ph¶i: - X©y dùng c¸c quy ®Þnh vÒ vÊn ®Ò nµy mét c¸ch cô thÓ vµ râ rµng h¬n hiÖn nay. Kh«ng nªn chØ quy ®Þnh chung chung c¸c hµnh vi vi ph¹m mµ ph¶i cã h­íng dÉn cô thÓ c¸c dÊu hiÖu trªn thùc tÕ cña c¸c d¹ng vi ph¹m ®ã ®Ó thuËn tiÖn cho c«ng t¸c ph¸t triÓn vµ xö lý kÞp thêi. - Trong NghÞ ®Þnh sè 113/2004N§-CP quy ®Þnh xö ph¹t hµnh chÝnh cña hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt lao ®éng chØ quy ®Þnh hµnh vi vi ph¹m cña chñ sö dông lao ®éng mµ kh«ng cã quy ®Þnh vÒ tr¸ch nhiÖm cña ng­êi lao ®éng. Trªn thùc tÕ, ng­êi lao ®éng bÞ vi ph¹m lu«n cã suy nghÜ l­¬ng thµ thiÕu cßn h¬n kh«ng cã cho nªn v« h×nh chung ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho ng­êi sö dông lao ®éng vi ph¹m. Mµ b¶n chÊt cña tiÒn l­¬ng lµ gi¸ c¶ cña hµng ho¸ søc lao ®éng trªn c¬ së sù tho¶ thuËn cña hai bªn. VËy th× nªn ch¨ng cã thªm quy ®Þnh tr¸ch nhiÖm cña ng­êi lao ®éng trong vÊn ®Ò nµy, khi cã hµnh vi vi ph¹m th× ng­êi lao ®éng còng cã thÓ bÞ xö lý, Quy ®Þnh ®ã sÏ rµng buéc tr¸ch nhiÖm cña ng­êi lao ®éng, ®Ó hä ý thøc ®­îc r»ng viÖc thùc hiÖn c¸c quy ®Þnh vÒ tiÒn l­¬ng tèi thiÓu kh«ng chØ lµ quyÒn mµ cßn lµ nghÜa vô cña hä. - Trong thêi gian qua viÖc vi ph¹m vÒ tiÒn l­¬ng tèi thiÓu ®· kÐo theo nhiÒu vÊn ®Ò x· héi kh¸c nh­ ph¶n øng cña ng­êi lao ®éng b»ng c¸ch tæ chøc c¸c cuéc ®×nh c«ng lµm ¶nh h­ëng nghiªm träng trËt tù x· héi. Do ®ã, t¸c gi¶ m¹nh d¹n ®Ò nghÞ nªn cã quy ®Þnh xö lý h×nh sù ®èi víi d¹ng vi ph¹m nµy nÕu viÖc vi ph¹m g©y ra hËu qu¶ nghiªm träng, ®Æc biÖt nghiªm träng. - T¨ng c­êng hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña tæ chøc c«ng ®oµn trong doanh nghiÖp, ph¶i cã c¸c quy ®Þnh ®¶m b¶o quyÒn lîi cho hä khi ®øng ra b¶o vÖ quyÒn lîi cho ng­êi lao ®éng. HiÖn nay, c¸n bé c«ng ®oµn chñ yÕu lµ ®i lªn tõ c¬ së cho nªn tr×nh ®é cßn h¹n chÕ do ®ã yªu cÇu ph¶i t¨ng c­êng ®µo t¹o ®éi ngò nµy ®Ó cã thÓ b¶o vÖ ng­êi lao ®éng mét c¸ch cã hiÖu qu¶ h¬n. - Trªn thùc tÕ ng­êi lao ®éng khi bÞ vi ph¹m còng kh«ng biÕt lµ m×nh bÞ vi ph¹m nªn cÇn t¨ng c­êng tuyªn truyÒn, gi¸o dôc ph¸p luËt cho ng­êi lao ®éng, ®Ó hä cã thÓ tù b¶o vÖ ®­îc cho m×nh. KÕt luËn TiÒn l­¬ng tèi thiÓu kh«ng cßn lµ vÊn ®Ò míi l¹, nh­ng nã lµ vÊn ®Ò g¾n liÒn víi ng­êi lao ®éng vµ lu«n ®­îc c¸c ngµnh, c¸c cÊp, toµn thÓ ng­êi lao ®éng vµ ng­êi sö dông lao ®éng quan t©m. §Ò tµi tiÒn l­¬ng tèi thiÓu theo quy ®Þnh ph¸p luËt lao ®éng ViÖt Nam kh«ng ph¶i lµ mét ®Ò tµi míi mµ ®· ®­îc nhiÒu ng­êi quan t©m. Tuy nhiªn c¸i míi cña kho¸ luËn nµy chÝnh lµ nh÷ng ph¸t hiÖn míi cña t¸c gi¶, nh÷ng t×m tßi, nghiªn cøu. Trªn c¬ së khoa häc vµ lËp luËn cã logic, t¸c gi¶ m¹nh d¹n ®­a ra nh÷ng ®¸nh gi¸ riªng víi mong muèn ®ãng gãp ý kiÕn ®Ó hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ tiÒn l­¬ng tèi thiÓu cña ViÖt Nam. ë ViÖt Nam, ph¸p luËt vÒ tiÒn l­¬ng tèi thiÓu ®· cã lÞch sö 60 n¨m, cïng víi thêi gian, chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng tèi thiÓu lu«n ®­îc hoµn thiÖn vµ ph¸t huy ®­îc vai trß cña nã. Vµ hiÖn nay chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng tèi thiÓu ®ang ngµy hoµn thiÖn h¬n thÓ hiÖn sù ®ång bé, nhÊt qu¸n, ®ång thêi phï hîp víi thÕ giíi. Muèn vËy, trong qu¸ tr×nh x©y dùng, Nhµ n­íc ta cÇn tham kh¶o tiÕp thu nh÷ng tiÕn bé trong qu¸ tr×nh x©y dùng tiÒn l­¬ng tèi thiÓu cña c¸c n­íc ph¸t triÓn trªn thÕ giíi. Danh môc c¸c tµi liÖu tham kh¶o C.M¸c- Ph.¡ngghen toµn tËp, TËp 23, NXB ChÝnh trÞ Quèc gia, 1995. V¨n kiÖn §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø IX, NXB ChÝnh trÞ Quèc gia 2002. Dù th¶o V¨n kiÖn §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø X, T¹p chÝ céng s¶n sè 4, 2006. NghÞ quyÕt Héi nghÞ lÇn thø 2, Quèc Héi kho¸ IX. S¾c lÖnh sè 10-SL vÒ viÖc t¹m thêi ¸p dông c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt cña chÕ ®é cò ®Ó l¹i trong qu¶n lý ®Êt n­íc. S¾c lÖnh sè 29-SL ngµy 12/03/1947 quy ®Þnh chÕ ®é lao ®éng trong toµn câi ViÖt Nam. NghÞ ®Þnh sè 235/H§BT ngµy 18/09/ 1985 cña Héi ®ång Bé tr­ëng vÒ c¶i tiÕn chÕ ®é tiÒn l­¬ng cña c«ng nh©n, viªn chøc vµ c¸c lùc l­îng vò trang. QuyÕt ®Þnh sè 202/H§BT ngµy 28/12/1988 cña Héi ®ång Bé tr­ëng vÒ tiÒn l­¬ng c«ng nh©n, viªn chøc s¶n xuÊt kinh doanh khu vùc quèc doanh vÒ c«ng t­ hîp doanh. QuyÕt ®Þnh sè 203/H§BT ngµy 28/12/1988 cña Héi ®ång Bé tr­ëng vÒ tiÒn l­¬ng c«ng nh©n, viªn chøc hµnh chÝnh sù nghiÖp, lùc l­îng vò trang vµ c¸c ®èi t­îng h­ëng chÝnh s¸ch x· héi. LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam, n¨m 1987. QuyÕt ®Þnh sè 356/Q§-L§TBXH ngµy 29/08/1990 cña Bé tr­ëng Bé Lao ®éng – Th­¬ng binh vµ X· héi vÒ møc l­¬ng tèi thiÓu cña ng­êi lao ®éng trong c¸c xÝ nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. QuyÕt ®Þnh sè 242/Q§-L§TBXH ngµy 05/05/1992 cña Bé tr­ëng Bé Lao ®éng-Th­¬ng binh vµ X· héi vÒ møc l­¬ng tèi thiÓu cña ng­êi lao ®éng trong c¸c xÝ nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. NghÞ ®Þnh sè 25/CP ngµy 23/05/1993 cña ChÝnh phñ quy ®Þnh t¹m thêi chÕ ®é tiÒn l­¬ng míi cña c«ng chøc, viªn chøc hµnh chÝnh, sù nghiÖp vµ lùc l­îng vò trang. NghÞ ®Þnh sè 26/CP ngµy 23/05/1993 cña ChÝnh phñ quy ®Þnh t¹m thêi chÕ ®é tiÒn l­¬ng míi trong c¸c doanh nghiÖp. Bé luËt Lao ®éng ®· ®­îc söa ®æi bæ sung ngµy n¨m 2002, 2006, 2007. NghÞ ®Þnh sè 197/CP ngµy 31/12/1994 cña ChÝnh phñ quy ®Þnh chi tiÕt vµ h­íng dÉn thi hµnh mét sè ®iÒu cña Bé LuËt lao ®éng vÒ tiÒn l­¬ng. Th«ng t­ sè 11/L§TBXH-TT ngµy 03/05/1995 cña Bé Lao ®éng - Th­¬ng binh vµ X· héi h­íng dÉn NghÞ ®Þnh sè 197/CP. NghÞ ®Þnh sè 38/CP ngµy 25/06/1996 cña ChÝnh phñ vÒ xö ph¹t hµnh chÝnh vÒ hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt lao ®éng. NghÞ ®Þnh sè 06/CP ngµy 21/01/1997 cña ChÝnh phñ vÒ gi¶i quyÕt tiÒn l­¬ng vµ trî cÊp n¨m 1997 ®èi víi c«ng chøc, viªn chøc hµnh chÝnh, sù nghiÖp, ng­êi nghØ h­u, nghØ mÊt søc, lùc l­îng vò trang; c¸n bé x·, ph­êng vµ mét sè ®èi t­îng h­ëng chÝnh s¸ch x· héi. NghÞ ®Þnh sè 175/1999/N§-CP ngµy 15/12/1999 cña ChÝnh phñ vÒ viÖc ®iÒu chØnh møc l­¬ng tèi thiÓu, møc trî cÊp sinh ho¹t phÝ ®èi víi c¸c ®èi t­îng h­ëng l­¬ng, phô cÊp, trî cÊp vµ sinh ho¹t phÝ tõ nguån kinh phÝ thuéc nguån ng©n s¸ch Nhµ n­íc. Bé LuËt h×nh sù cña n­íc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam ngµy 04/01/2000. NghÞ ®Þnh sè 10/2000/N§-CP ngµy 27/03/2000 cña ChÝnh phñ vÒ viÖc quy ®Þnh tiÒn l­¬ng tèi thiÓu trong c¸c doanh nghiÖp. QuyÕt ®Þnh sè 708/1999/Q§-BL§TBXH cña Bé tr­ëng Bé Lao ®éng-Th­¬ng binh vµ X· héi quy ®Þnh møc l­¬ng tèi thiÓu ¸p dông cho khu vùc cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. NghÞ ®Þnh sè 77/2000/N§-CP ngµy 15/12/2000 cña ChÝnh phñ vÒ viÖc ®iÒu chØnh møc l­¬ng tèi thiÓu, møc trî cÊp vµ sinh ho¹t phÝ ®èi víi c¸c ®èi t­îng h­ëng l­¬ng, phô cÊp vµ sinh ho¹t phÝ. NghÞ ®Þnh sè 114/2002/N§-CP ngµy 31/12/2002 cña ChÝnh phñ quy ®Þnh chi tiÕt vµ h­íng dÉn thi hµnh mét sè ®iÒu cña Bé LuËt lao ®éng ®· söa ®æi, bæ sung vÒ tiÒn l­¬ng. NghÞ ®Þnh sè 03/2003/2003/N§-CP ngµy 15/01/2003 cña ChÝnh phñ vÒ viÖc ®iÒu chØnh tiÒn l­¬ng, trî cÊp x· héi vµ ®æi míi mét b­íc c¬ chÕ qu¶n lý tiÒn l­¬ng. Th«ng t­ sè 14/2003/TT-BL§TBXH ngµy 30/05/2003 cña Bé Lao ®éng-Th­¬ng binh vµ X· héi h­íng dÉn thùc hiÖn mét sè ®iÒu cña NghÞ ®Þnh sè 114/2002/N§-CP vÒ tiÒn l­¬ng ®èi víi ng­êi lao ®éng lµm viÖc trong c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ c¬ quan, tæ chøc n­íc ngoµi hoÆc quèc tÕ t¹i ViÖt Nam. NghÞ ®Þnh sè 113/2004/N§-CP ngµy 16/04/2004 cña ChÝnh phñ quy ®Þnh xö ph¹t hµnh chÝnh vÒ hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt lao ®éng. NghÞ ®Þnh sè 203/2004/N§-CP ngµy 14/12/2004 cña ChÝnh phñ vÒ viÖc ®iÒu chØnh t¨ng møc l­¬ng tèi thiÓu. NghÞ ®Þnh sè 118/2005/N§-CP ngµy 15/09/2005 cña ChÝnh phñ vÒ viÖc ®iÒu chØnh møc l­¬ng tèi thiÓu. Th«ng t­ sè 25/2005/TT-L§TBXH ngµy 04/10/2005 cña Bé Lao ®éng-Th­¬ng binh vµ X· héi h­íng dÉn ®iÒu chØnh tiÒn l­¬ng vµ phô cÊp l­¬ng trong doanh nghiÖp theo NghÞ ®Þnh sè 118/2005/N§-CP. NghÞ ®Þnh sè 03/2006/N§-CP ngµy 06/01/2006 cña ChÝnh phñ quy ®Þnh møc l­¬ng tèi thiÓu ®èi víi lao ®éng ViÖt Nam lµm viÖc cho c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, c¬ quan, tæ chøc n­íc ngoµi, tæ chøc quèc tÕ vµ c¸ nh©n n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam. LuËt ®Çu t­ cña n­íc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam ngµy 29/12/2005. NghÞ ®Þnh sè 94/2006/N§-CP ngµy 07/09/2006 cña Chónh phñ vÒ ®iÒu chØnh møc l­¬ng tèi thiÓu chung. NghÞ ®Þnh sè 166/2007/N§-CP ngµy 16/11/2007 cña ChÝnh phñ vÒ quy ®Þnh møc l­¬ng tèi thiÓu chung. NghÞ ®Þnh sè 167/2007/N§-CP ngµy 16/11/2007 cña ChÝnh phñ vÒ quy ®Þnh møc l­¬ng tèi thiÓu vïng ®èi víi ng­êi lao ®éng lµm viÖc ë c«ng ty, doanh nghiÖp, hîp t¸c x·, tæ hîp t¸c, trang tr¹i, hé gia ®×nh, c¸ nh©n vµ c¸c tæ chøc kh¸c cña ViÖt Nam cã thuª m­ín lao ®éng. NghÞ ®Þnh sè 168/2007/N§-CP ngµy 16/11/2007 cña ChÝnh phñ vÒ quy ®Þnh møc l­¬ng tèi thiÓu vïng ®èi víi lao ®éng ViÖt Nam lµm viÖc cho doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, c¬ quan, tæ chøc n­íc ngoµi, tæ chøc quèc tÕ vµ c¸ nh©n ng­êi n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam. Th«ng t­ sè 29/2007/TT-BL§TBXH ngµy 05/12/2007 cña Bé Lao ®éng - Th­¬ng binh vµ X· héi h­íng dÉn thùc hiÖn møc l­¬ng tèi thiÓu chung, møc l­¬ng tèi thiÓu vïng ®èi víi c«ng ty Nhµ n­íc vµ c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n mét thµnh viªn do Nhµ n­íc së h÷u 100% vèn ®iÒu lÖ. Th«ng t­ sè 30/2007/TT-BL§TBXH ngµy 05/12/2007 cña Bé Lao ®éng – Th­¬ng binh vµ X· héi h­íng dÉn thùc hiÖn møc l­¬ng tèi thiÓu chung vµ møc l­¬ng tèi thiÓu vïng ®èi víi doanh nghiÖp, hîp t¸c x·, liªn hiÖp hîp t¸c x·, tæ hîp t¸c, trang tr¹i, hé gia ®×nh, c¸ nh©n vµ c¸c tæ chøc kh¸c cña ViÖt Nam cã thuª m­ín lao ®éng. V¨n b¶n ph¸p luËt quèc tÕ C«ng ­íc sè 26 n¨m 1930 cña Tæ chøc lao ®éng quèc tÕ (ILO) vÒ thiÕt lËp nh÷ng ph­¬ng ph¸p Ên ®Þnh l­¬ng tèi thiÓu. C«ng ­íc sè 95 n¨m 1949 cña Tæ chøc lao ®éng quèc tÕ (ILO) vÒ b¶o vÖ tiÒn l­¬ng. C«ng ­íc sè 131 n¨m 1972 cña Tæ chøc lao ®éng quèc tÕ (ILO) vÒ Ên ®Þnh l­¬ng tèi thiÓu ®Æc biÖt ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Môc lôc