Khóa luận Văn hoá kinh doanh trên thế giới và vấn đề xây dựng văn hoá kinh doanh ở Việt Nam

Ön AFTA còng lµ thêi ®iÓm c¸c liªn doanh nµy hÕt thêi h¹n ho¹t ®éng vµ c¸c mÆt hµng ®iÖn tö cña NhËt sÏ kh«ng ph¶i c¹nh tranh víi c¸c “anh em” cña m×nh tõ c¸c n­íc kh¸c n÷a. Nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng nµy do yÕu kÐm trong kh¶ n¨ng khai th¸c th«ng tin vÒ héi nhËp nh­ thÞ tr­êng quèc tÕ, ®èi t¸c, tiªu chuÈn hµng hãa dÉn ®Õn thiÕu mét chiÕn l­îc vÒ héi nhËp. §Ó tham gia dù vµo cuéc ch¬i AFTA, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn x©y dùng chiÕn l­îc héi nhËp nh­ t¨ng c­êng th­¬ng m¹i ®iÖn tö, kinh doanh ®iÖn tö, n©ng cao gi¸ trÞ th­¬ng hiÖu. Nh×n l¹i n¨m 2002, nhiÒu ngµnh s¶n xuÊt dÞch vô t¨ng nhanh, xuÊt khÈu h¶i s¶n v­ît 2 tû USD, s¶n l­îng n«ng nghiÖp æn ®Þnh ë møc cao... gãp phÇn lµm kinh tÕ t¨ng tr­ëng kho¶ng 7%- vµo lo¹i cao nhÊt thÕ giíi [5. theo bµi viÕt Vµo s©n ph¶i chÊp nhËn cuéc ch¬i cña Ph¹m Duy HiÓn, t¹p chÝ Tia s¸ng sè Xu©n Quý Mïi 2003]. Khi so s¸nh qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c n­íc trong mét giai ®o¹n dµi ng­êi ta thÊy r»ng n­íc nµo cã tr×nh ®é ban ®Çu cµng thÊp, cµng t¨ng tr­ëng nhanh, sau ®ã tèc ®é sÏ gi¶m dÇn. Trung Quèc, Ên §é, ViÖt Nam... ®ang t¨ng 5-8% hµng n¨m trong khi ®ã B¾c Mü, NhËt vµ T©y ¢u kh«ng v­ît qu¸ 1- 2%. Quy luËt trªn ®©y gäi lµ gi¶ thuyÕt ®uæi theo. Nh­ thÕ tèc ®é t¨ng tr­ëng cña ta sÏ gi¶m dÇn khi kinh tÕ khÊm kh¸ h¬n- ®©y lµ quy luËt ph¸t triÓn lµnh m¹nh. Nh­ng c¸i ®¸ng sî lµ mét khi nh÷ng nh©n tè tiªu cùc trong x· héi kh«ng ®­îc ng¨n chÆn kÞp thêi trong ®ã yÕu tè x©y dùng v¨n hãa kinh doanh ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh, chóng sÏ bét ph¸t lµm k×m h·m t¨ng tr­ëng hoÆc dÉn ®Õn khñng ho¶ng. Héi nhËp còng cã nghÜa lµ ph¶i th©m nhËp vµo c¸c thÞ tr­êng khu vùc vµ thÕ giíi, dï muèn hay kh«ng. Muèn kinh doanh mang yÕu tè n­íc ngoµi, tr­íc hÕt ph¶i hiÓu ®èi t¸c lµ ai. *ASEAN: §«ng Nam ¸ lµ mét trong nh÷ng vïng ®Êt víi nhiÒu s¾c d©n vµ nhiÒu nÒn v¨n minh phong phó nhÊt vµ cæ nhÊt cña nh©n lo¹i. Ng­êi Trung Quèc kh«ng ph¶i lµ ng­êi s¸ng chÕ ra kü thuËt trång lóa, mµ chÝnh lµ mét sè d©n thuéc vïng §«ng Nam ¸ ®· lµ nh÷ng nhµ canh n«ng chuyªn nghiÖp ®Çu tiªn cña nh©n lo¹i. Trong lÜnh vùc kü nghÖ chÕ biÕn, s¶n xuÊt, ng­êi §«ng Nam ¸, ®Æc biÖt ng­êi ViÖt Nam, ®· ph¸t triÓn kü thuËt lµm ®å ®ång, ®å thiÕc vµ ®å gèm kh¸ cao. VÒ ®å gèm, ng­êi ViÖt Nam ®· s¶n xuÊt nhiÒu s¶n phÈm nghÖ thuËt c«ng phó vµ thanh tó, ®­îc b¸n trong kh¾p vïng §«ng Nam ¸. ThÞ tr­êng xuÊt khÈu nµy ®· h×nh thµnh tr­íc sù ¶nh h­ëng cña Ên §é [5. theo bµi §Æt l¹i vÊn ®Ò nguån gèc d©n téc vµ v¨n minh ViÖt Nam cña NguyÔn V¨n, t¹p chÝ Tia s¸ng th¸ng 4/2002]. ASEAN ®ang t×m h­íng ®i riªng ®Ó tù kh¼ng ®Þnh m×nh trªn b¶n ®å kinh tÕ- chÝnh trÞ- v¨n hãa thÕ giíi: Míi ®©y, Malaysia ®· quyÕt ®Þnh phong táa c¸c c¬ së s¶n xuÊt n­íc gi¶i kh¸t Coca- Cola cña Mü vµ tiÕn tíi phong táa tiÕp ho¹t ®éng cña c¸c nhµ hµng McDonald’s. §©y ®­îc coi lµ mét hµnh ®éng dòng c¶m cña Malaysia. Ph¶n øng m¹nh cña Malaysia ph¶n ¸nh t×nh h×nh chung cña c¸c n­íc §«ng Nam ¸ ®ang tr­ëng thµnh, tá th¸i ®é ®èi mÆt víi c¸c th¸ch thøc kinh tÕ. §«ng Nam ¸ ®· chøng tá r»ng c¸c n­íc nµy kh«ng cßn muèn phô thuéc qu¸ nhiÒu vµo Mü do nÒn kinh tÕ nµy cßn nhiÒu bÊp bªnh. Hä còng muèn gi÷ kho¶ng c¸ch víi NhËt v× nÒn kinh tÕ NhËt vÉn tiÕp tôc èm yÕu. Vµ cuèi cïng, hä muèn t×m mét h­íng ®i riªng ®Ó ®èi mÆt víi mét nÒn kinh tÕ Trung Quèc khæng lå. Th¸i Lan quyÕt t©m theo ®uæi chÝnh s¸ch ®éc lËp cña §¶ng “Th¸i rak Th¸i” (Th¸i Lan cña ng­êi Th¸i). Indonesia th× t×m c¸ch quan hÖ kinh tÕ chÆt chÏ víi Trung Quèc, Ên §é, Hµn Quèc tr­íc ¶nh h­ëng ngµy cµng lín cña giíi ®Çu t­ Mü. §«ng Nam ¸ biÕt r»ng trong Tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi (WTO), hai mÆt hµng cña hä lµ ®­êng vµ thuèc t©y ®ang bÞ Mü g©y khã dÔ trong xuÊt khÈu v× Mü quy ®Þnh møc thuÕ rÊt cao. §«ng Nam ¸ biÕt r»ng ®Ó æn ®Þnh tèc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ ë møc cao th× kh«ng thÓ chØ dùa vµo xuÊt khÈu v× hµng hãa cña c¸c b¹n hµng míi nh­ Trung Quèc, Ên §é cã søc c¹nh tranh rÊt m¹nh. V× vËy, §«ng Nam ¸ chØ khuyÕn khÝch giíi ®Çu t­ quèc tÕ cã tr×nh ®é c«ng nghÖ míi vµ muèn tù m×nh t×m h­íng ®i riªng ®Ó ph¸t triÓn. ChÝnh t×nh c¶m kh«ng ­a g× Mü ®· khuyÕn khÝch khu vùc nµy tËp hîp trong mét tæ chøc kinh tÕ m¹nh gåm 10 quèc gia- ASEAN. HiÖn nay ASEAN biÕt râ lµ ch­a thÓ t×m ®­îc tiÕng nãi chung, mçi n­íc ®Òu muèn thÓ hiÖn thÕ m¹nh riªng. Mçi quèc gia chñ tr­¬ng kÐo c«ng nghÖ tiªn tiÕn cña n­íc ngoµi theo mét c¸ch. NhËt biÕt ®iÒu ®ã nªn NhËt chØ muèn ký kÕt hîp t¸c song ph­¬ng. Tr­íc ®©y, d­íi con m¾t cña ASEAN, NhËt lµ tÊm g­¬ng s¸ng nhÊt trong khu vùc, nh­ng nay th× mäi viÖc ®· kh¸c. ASEAN mÊt dÇn lßng tin vµo kh¶ n¨ng håi phôc kinh tÕ vµ ng©n hµng cña chÝnh phñ NhËt. Trung Quèc ®ang ph¸t triÓn thµnh mét c­êng quèc kinh tÕ thÕ giíi- ®©y võa lµ c¬ héi võa lµ th¸ch thøc ®èi víi c¸c nÒn kinh tÕ ASEAN do kinh tÕ Trung Quèc vµ ASEAN cã nhiÒu nÐt t­¬ng ®ång. C¸c chiÕn l­îc gia kinh tÕ cho r»ng do t©m lý xa l¸nh Mü, kh«ng tin vµo NhËt vµ ng¹i Trung Quèc, ASEAN cÇn t×m cho m×nh mét h­íng ®i riªng, ®éc lËp. Nh­ng sù ®oµn kÕt, hîp t¸c gi÷a 10 n­íc thµnh viªn lµ ®iÒu quan träng nhÊt. Khu vùc vèn cã nÒn kinh tÕ n¨ng ®éng nµy ®ang trong thêi kú thai nghÐn cho nh÷ng dù ¸n míi ®Ó kh«ng chØ ph¸t triÓn, mµ tr­íc hÕt lµ ®Ó tån t¹i tr­íc søc c¹nh tranh ®Õn tõ nhiÒu phÝa. *EU: EU hiÖn lµ mét trong nh÷ng thÞ tr­êng lín vµ ®Çy tiÒm n¨ng cña hµng xuÊt khÈu ViÖt Nam. Tuy nhiªn cÇn ph¶i hiÓu râ vÒ “tÝnh c¸ch” cña «ng kh¸ch ®Æc biÖt nµy. Trong c¸c héi th¶o vÒ thÞ tr­êng may ch©u ¢u, chóng ta rót ra ®­îc nhiÒu ®iÒu. VÝ dô c¸c doanh nghiÖp dÖt may cña EU chØ s¶n xuÊt khi hä ®· cã ®¬n ®Æt hµng trong khi c¸c doanh nghiÖp dÖt may ViÖt Nam l¹i s¶n xuÊt trµn lan råi t×m thÞ tr­êng tiªu thô, ®©y lµ kiÓu s¶n xuÊt kinh doanh cã ®é rñi ro cao. Do møc sèng cña ng­êi d©n EU cao nªn yÕu tè mèt, mïa, chÊt liÖu v¶i lµ nh÷ng yÕu tè quan träng ®Ó ng­êi d©n ch©u ¢u quyÕt ®Þnh mua s¶n phÈm. V× vËy, ®Ó chinh phôc ®­îc ng­êi tiªu dïng ch©u ¢u, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ph¶i cã bµi b¶n, chiÕn l­îc trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh. Ngµnh c«ng nghiÖp dÖt may lu«n lµ ngµnh quan träng ®èi víi c¸c n­íc thµnh viªn ch©u ¢u. Tuy nhiªn, trong vßng 10 n¨m qua, sè l­îng viÖc lµm trong ngµnh nµy bÞ sôt gi¶m. ChØ riªng n¨m 2000, cã 69.500 ng­êi trong ngµnh nµy mÊt viÖc lµm. Nh­ng còng n¨m 2000, ng­êi Ch©u ¢u ®· tiªu kho¶ng 212 tû EURO t­¬ng ®­¬ng víi møc t¨ng tr­ëng vÒ doanh thu lµ 2,4%. V× vËy, ®Ó th©m nhËp thÞ tr­êng khã tÝnh vµ æn ®Þnh nµy, nhµ xuÊt khÈu cÇn hiÓu c¬ cÊu thÞ tr­êng cña tõng n­íc trong khèi bëi mÆc dï EU lµ mét khèi thèng nhÊt nh­ng kinh doanh ë mçi n­íc l¹i kh«ng gièng nhau. VÝ dô ë §øc ng­êi tiªu dïng th­êng mua hµng qua th­, qua m¹ng Internet v× c¸c cöa hµng th­êng ®ãng cöa tõ thø B¶y vµ më cöa vµo s¸ng thø Hai, trong khi ë Italia ng­êi d©n th­êng mua hµng trùc tiÕp. Ngoµi ra, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn nghiªn cøu thÞ hiÕu ng­êi tiªu dïng vµ tham gia héi chî, kÓ c¶ quan s¸t c¸c buæi tr×nh diÔn thêi trang... ®Ó thÊy ®­îc xu h­íng thÞ hiÕu cña ng­êi tiªu dïng nh»m cã nh÷ng thay ®æi cho phï hîp. *Trung Quèc: Cho ®Õn nay, ®èi víi nhiÒu ng­êi, nhiÒu n­íc, Trung Quèc vÉn lµ mét bÝ Èn lín. Mét nÒn v¨n hãa lín, mét d©n téc lín vµ c¸c t¸c phÈm lín nh­ Thñy hö, Tam quèc chÝ, Hång L©u Méng, A Q chÝnh truyÖn... d­êng nh­ lµm ng­êi ta h×nh dung vÒ ng­êi Trung Quèc cã nh÷ng suy tÝnh kh¸c l¹, Ýt ng­êi d¸m nghÜ tíi, mµ cã nghÜ tíi th× còng Ýt ng­êi d¸m lµm, mµ cã d¸m lµm th× còng Ýt ng­êi d¸m lµm ®Õn cïng (VÝ dô: chuyÖn Kinh Kha ¸m s¸t TÇn Thñy Hoµng, A Q d¸m lµm c¸ch m¹ng mÆc dÇu ch¼ng biÕt g× vÒ c¸ch m¹ng...). §Æc tÝnh nµy ph¸t triÓn tiÕp theo tõ “tiªu diÖt chim sÎ ®Õn cïng” cho ®Õn cuéc “c¸ch m¹ng v¨n hãa” long trêi lë ®Êt, tõ quy ®Þnh “hai vî chång chØ cã mét con” cho ®Õn “mét n­íc hai chÕ ®é”, tõ quan ®iÓm “mÌo ®en, mÌo tr¾ng, mÌo nµo b¾t ®­îc chuét ®Òu tèt” ®Õn “thuyÕt ba ®¹i diÖn”... Ng­êi ph­¬ng T©y cho ph­¬ng §«ng lµ huyÒn bÝ, cßn ng­êi ph­¬ng §«ng l¹i nghÜ Trung Quèc huyÒn bÝ kh«ng kÐm. Tuy nhiªn, sù huyÒn bÝ ®ã cã thÓ b¾t nguån tõ c¸i gèc lµ mäi ng­êi ®Òu “d¸m nghÜ d¸m lµm”. Nh­ng Trung Quèc cña ngµy h«m nay nh­ thÕ nµo? Giê ®©y Trung Quèc lµ thÞ tr­êng chó ý ®Õn nh·n hiÖu nhÊt thÕ giíi. Thãi quen tiªu dïng t¨ng chãng mÆt, së thÝch dïng hµng hiÖu ®ang bïng næ, ®Æc biÖt trong thanh niªn. Lèi sèng míi mÎ nµy cña thanh niªn Trung Quèc qu¶ lµ mét cuéc c¸ch m¹ng. Tr­íc ®©y ng­êi ta sèng thanh ®¹m, t»n tiÖn, thËm chÝ ®­îc d¹y ph¶i k×m h·m nh÷ng thó vui cña m×nh cho nh÷ng lý t­ëng xa vêi. Ngµy nay, cã ý kiÕn cho r»ng ®iÒu tåi tÖ nhÊt trong v¨n hãa cña Trung Quèc chÝnh lµ sù thiÕu nh©n b¶n. Hä lu«n ®­îc d¹y nghÜ ®Õn tËp thÓ, nh­ gia ®×nh, c«ng ty, ®Êt n­íc. Bëi vËy còng cã thÓ lý gi¶i chÝnh v× sù k×m kÑp vÒ nhu cÇu vµ kh¶ n¨ng thÓ hiÖn m×nh trong mét thêi gian dµi ®ã mµ lèi sèng cña thÕ hÖ ng­êi Trung Quèc h«m nay cëi më, thÌm kh¸t tiªu dïng vµ bé lé b¶n th©n ®Õn thÕ. Mét c©u hái ®­îc ®Æt ra: viÖc lùa chän sö dông hµng hiÖu cña thanh niªn Trung Quèc cã thÓ coi lµ tÝn hiÖu ®¸ng mõng? C©u tr¶ lêi ®· cã ë nhiÒu n­íc kh¸c, vµ còng ®óng víi Trung Quèc. §ã lµ sù ph¸t triÓn kinh tÕ chø kh«ng ph¶i vÊn ®Ò ®¹o ®øc. Sù h¸o høc víi hµng xa xØ lµ mét b­íc tiÕn cÇn thiÕt ®Ó mét bé phËn trong sè c¸c thanh niªn Trung Quèc theo ®uæi së thÝch c¸ nh©n cña hä. Nh­ Mao Tr¹ch §«ng ®· nãi: H·y c¾n qu¶ lª nÕu b¹n muèn biÕt mïi vÞ cña nã nh­ thÕ nµo! VÒ ®êi sèng tinh thÇn cña thanh niªn kh«ng cã g× ph¶i lo l¾ng qu¸, hä sÏ lªn tiÕng khi cÇn. Dù b¸o Trung Quèc sÏ lµ nhµ nhËp khÈu chÝnh c¸c mÆt hµng cña ASEAN. Bªn c¹nh lµ mét nhµ m¸y lín cña thÕ giíi ®· lµm trµn ngËp thÞ tr­êng ASEAN víi nh÷ng s¶n phÈm rÎ tiÒn, Trung Quèc sÏ vÉn tiÕp tôc lµ kh¸ch hµng nhËp khÈu quan träng cña c¸c n­íc trong khu vùc. 50% kim ng¹ch xuÊt khÈu cña Trung Quèc phô thuéc vµo nh÷ng thiÕt bÞ nhËp khÈu mµ phÇn lín ®Õn tõ khu vùc ASEAN. Theo c¸c sè liÖu cña mét c¬ quan ChÝnh phñ Trung Quèc th× 10 quèc gia ASEAN ®· thùc hiÖn mét khèi l­îng giao dÞch víi Trung Quèc lªn ®Õn 41,6 tû USD vµo n¨m 2000, t¨ng 53% so víi 27,2 tû USD vµo n¨m 1999. C¸c sè liÖu cßn cho thÊy, trong khi Trung Quèc xuÊt khÈu mét khèi l­îng hµng hãa trÞ gi¸ 18,4 tû USD sang thÞ tr­êng c¸c n­íc ASEAN vµo n¨m ngo¸i th× ng­îc l¹i, Trung Quèc ph¶i nhËp khÈu mét khèi l­îng hµng hãa trÞ gi¸ 23,2 tû USD- còng ®ång nghÜa víi mét kho¶n th©m hôt mËu dÞch lµ 4,8 tû USD. Trung Quèc kh«ng chØ ®­îc coi lµ mét nhµ c¹nh tranh mµ cßn quan träng h¬n lµ mét thÞ tr­êng tiÒm n¨ng réng lín cho c¸c n­íc ASEAN. Trung Quèc cã mét thÞ tr­êng trong n­íc ®ang ph¸t triÓn tÇm cì vµ sù dåi dµo nh©n lùc c¶ cã tay nghÒ lÉn kh«ng cã tay nghÒ víi møc chi phÝ nh©n c«ng kh¸ thÊp. Nh­ng, ®Ó c¹nh tranh thµnh c«ng víi Trung Quèc, c¸c n­íc ASEAN ph¶i biÕt t¨ng c­êng ph¸t huy thÞ tr­êng phï hîp cña m×nh. Tr­íc m¾t lµ ®oµn kÕt cïng nhau, vÝ nh­ ASEAN ®· ký tháa thuËn hiÖp ®Þnh vÒ ph¸t triÓn du lÞch, theo ®ã sÏ më réng h¬n viÖc ®i l¹i tù do gi÷a c¸c n­íc trong khèi, më cöa ngµnh dÞch vô hµng kh«ng. HiÖp ®Þnh nµy ®· kh¼ng ®Þnh tÇm quan träng cña ngµnh du lÞch ®èi víi c¸c n­íc ASEAN vµ nhu cÇu cÇn thiÕt ph¶i t¨ng tÝnh c¹nh tranh cña ngµnh du lÞch trong khèi, ®Æc biÖt lµ gi÷a lóc ngµnh nµy ®ang gÆp khã kh¨n bëi n¹n khñng bè. Ngµnh du lÞch lµ mét trong nh÷ng nguån thu chÝnh cña nhiÒu n­íc ASEAN, thu nhËp tõ ngµnh nµy ®· gióp nhiÒu n­íc vùc dËy sau cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh n¨m 1997- 1998. HiÖp ®Þnh du lÞch më réng viÖc miÔn visa cho ng­êi d©n khi ®i l¹i gi÷a c¸c n­íc trong khèi, lo¹i bá c¸c lo¹i thuÕ phÝ du lÞch vµ tiÕn tíi thèng nhÊt vÒ thñ tôc cÊp visa cho du kh¸ch quèc tÕ. Bªn c¹nh ®ã, hiÖp ®Þnh còng khuyÕn khÝch viÖc sö dông thÎ “th«ng minh” trong kinh doanh vµ du lÞch gi÷a c¸c thµnh viªn trong khèi. Víi vÞ trÝ ®Þa lý gÇn gòi, møc tiªu thô thñy s¶n ®¹t 24kg/ng­êi/n¨m, Trung Quèc qu¶ thùc lµ mét thÞ tr­êng tiªu thô ®Çy tiÒm n¨ng cho thñy s¶n ViÖt Nam. Chóng ta ph¶i n¾m ®­îc ®Æc tr­ng cña thÞ tr­êng nµy: d©n sè ®«ng, nhu cÇu ®a d¹ng nªn thÞ tr­êng Trung Quèc dÔ dµng chÊp nhËn c¸c lo¹i hµng hãa tõ cao cÊp ®Õn b×nh d©n nh­ng l¹i kh«ng qu¸ kh¾t khe vÒ ®iÒu kiÖn nhËp khÈu. Trung Quèc ®ang nhËp nhiÒu lo¹i mùc kh«, c¸ muèi, t«m ®«ng l¹nh, c¸ thu vµ sß huyÕt tõ ViÖt Nam... HiÖn nay, thñy s¶n ViÖt Nam vµo Trung Quèc vÉn chñ yÕu qua ®­êng xuÊt khÈu tiÓu ng¹ch, c¸c “®Çu nËu” phÝa B¾c ®ang b¸n hµng sang Trung Quèc b»ng h×nh thøc thu gom nguyªn liÖu sau ®ã ph©n lo¹i, chän hµng cao cÊp ®Ó chÕ biÕn b¸n cho c¸c thµnh phè lín, nh÷ng lo¹i cã phÈm cÊp trung b×nh th× ­íp l¹nh, ph¬i kh« xuÊt sang c¸c tØnh s¸t biªn giíi. Do ®èi t¸c chñ yÕu lµ c¸c t­ th­¬ng vµ doanh nghiÖp nhá nªn viÖc thanh to¸n hiÖn nay ®ang gÆp nhiÒu khã kh¨n vµ Èn chøa nhiÒu rñi ro. §a sè th­¬ng gia Trung Quèc thÝch thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt sau khi nhËn hµng. HiÖn nay thuÕ nhËp khÈu thñy s¶n vµo Trung Quèc kh¸ cao, c¸c s¶n phÈm ®«ng l¹nh 18- 22%. Gi÷a ViÖt Nam vµ Trung Quèc hiÖn nay ch­a cã tháa thuËn c«ng nhËn lÉn nhau trong kiÓm dÞch, kiÓm tra chÊt l­îng. Hµng ViÖt Nam mÆc dï kiÓm tra trong n­íc vÉn ph¶i chÞu thªm mét lÇn kiÓm tra n÷a, kÐo dµi thêi gian vËn chuyÓn vµ chê ®îi, ¶nh h­ëng ®Õn chÊt l­îng hµng hãa. Tuy nhiªn, khi HiÖp ®Þnh vÒ khu vùc th­¬ng m¹i tù do ASEAN- Trung Quèc ®­îc thùc hiÖn kho¶ng gi÷a n¨m 2003, c¸c møc thuÕ nh­ vËy sÏ nhanh chãng ®­îc gi¶m xuèng. §©y lµ mét c¬ héi lín cho c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu thñy s¶n ViÖt Nam. *Mü: Cã thÓ coi Mü lµ mét vÞ kh¸ch hµng kh«ng thÓ kh«ng cã, dÔ hîp t¸c mµ còng dÔ gÆp “sèc”. VÝ dô viÖc xuÊt khÈu c¸ basa cña ViÖt Nam sang thÞ tr­êng Mü ®ang v« cïng thuËn lîi vµ ®Çy tiÒm n¨ng th× HiÖp héi nu«i c¸ nheo Mü (CAF) ph¸t ngay ®¬n kiÖn ViÖt Nam b¸n ph¸ gi¸ ca tra, c¸ ba sa vµo thÞ tr­êng Mü, råi c¶ ý ®Þnh cña c¸c nhµ s¶n xuÊt t«m ë Mü kiÖn t«m VN ph¸ gi¸. Ng­êi ta nãi Mü lµ n­íc chuéng kiÖn tông nhÊt thÕ giíi. VËy mµ khi Bé Th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam kÕt hîp víi mét sè c¬ quan më cuéc héi th¶o vÒ chèng ph¸ gi¸, doanh nghiÖp cña ta chØ ®Õn vµo buæi khai m¹c! Cµng vÒ sau cµng Ýt. QuyÒn lîi s¸t s­ên vËy mµ cuèi cïng, chØ thÊy ®Õn dù toµn quan chøc vµ c¸n bé ngµnh. ChuyÖn b¸n ph¸ gi¸ ®óng lµ qu¸ míi mÎ víi ViÖt Nam, c¶ ®èi víi c¸n bé qu¶n lý Nhµ n­íc vµ doanh nghiÖp. Tr­íc kia c¸c doanh nghiÖp Nha n­íc th­êng û l¹i vµo ng©n s¸ch ®Ó tån t¹i, chuyÖn kinh doanh, tãm l¹i chØ lµ “trªn giÊy tê”. Ph¶i ch¨ng doanh nghiÖp vÉn nghÜ nh÷ng chuyÖn ph¸ gi¸ lµ chuyÖn cña Nhµ n­íc ph¶i quan t©m, gi¶i quyÕt? Cßn m×nh th× b×nh ch©n nh­ v¹i. BiÕt m×nh biÕt ng­êi míi cã thÓ cã c¬ héi chiÕn th¾ng. Kh«ng t×m c¸ch tù cøu m×nh, thËm chÝ tËn dông c¸c c¬ héi næi ®×nh ®¸m nµy ®Ó tiÕp thÞ tªn tuæi cña m×nh th× thËt ®¸ng tiÕc, ®ã còng chÝnh lµ bÝ quyÕt, kü n¨ng kinh doanh, nh­ tr­êng hîp c¸ basa ngµy cµng ®­îc ng­êi tiªu dïng Mü biÕt ®Õn nhiÒu h¬n. Trong c¸i rñi cã c¸i may, chuyÖn T¸i «ng mÊt ngùa ®· cho chóng ta mét ph­¬ng ch©m vµ suy luËn hay, trong kinh doanh, lu«n ph¶i biÕt tËn dông. Dï cã “nãng l¹nh” g× th× thÞ tr­êng Mü vÉn rÊt hÊp dÉn. NhiÒu doanh nghiÖp, b»ng mäi c¸ch lÇn håi th©m nhËp vµo thÞ tr­êng Mü, xem ®ã nh­ mét thµnh tÝch trong kinh doanh. VËy thÞ tr­êng Mü cã nh÷ng bÝ Èn g×? BÝ Èn lín nhÊt ®èi víi thÞ tr­êng Mü lµ h·y tr¶ lêi c©u hái, m×nh lµm ¨n cã ch©n thËt vµ trong s¹ch hay kh«ng. V× ë ®©u cã thÓ lät l­íi, cßn ë Mü th× hÖ thèng ph¸p luËt rÊt tinh vi, nã cã thÓ ph¸t hiÖn mäi gian dèi trong kinh doanh. Sau ®ã lµ c¸c bÝ Èn vÒ nÕp sèng vµ thÞ hiÕu tiªu dïng cña ng­êi Mü nÕu ch­a quen th× cã thÓ bÞ “sèc v¨n hãa”. Mçi n¨m Mü nhËp khÈu trÞ gi¸ 1.000 tû USD. N¨m 2002, ViÖt Nam chØ míi xuÊt qua Mü kho¶ng 2 tû USD, tøc chØ ®­îc 2/1000 mµ ®· cã kh«ng Ýt vô kiÖn tông. BÝ Èn sau luËt lµ m¹ng Internet do LÇu n¨m gãc s¸ng lËp vµ qu¶n lý. §©y lµ mét n¨ng lùc th«ng tin lín mµ mäi doanh c¬ ®Òu ph¶i chÞu xo¸y theo. Mü chiÕm trªn 40% vèn ®Çu t­ c¶ thÕ giíi vµo c«ng nghÖ th«ng tin, sè l­îng m¸y vi tÝnh vµ chuyªn viªn nhiÒu gÊp 2 lÇn c¶ ch©u ¢u vµ NhËt céng l¹i. Nh­ng Mü cã mét bÝ Èn gÇn nh­ “®iÓm liÖt”, ®ã lµ th©m hôt do doanh nghiÖp, ng­êi tiªu thô cïng ®Çu t­ vµ chi tiªu cao h¬n møc hä kiÕm ®­îc, kÓ c¶ møc tiÕt kiÖm. Mü cßn cã mét bÝ Èn ®e däa kinh tÕ toµn cÇu, ®ã lµ hÖ thèng “Khu ngo¹i th­¬ng- FTZ” lµ khu chÕ xuÊt n©ng cao, miÔn thuÕ quan vµ cßn t¸i chÕ, b¸n lÎ t¹i kho, nªn hµng n­íc ngoµi rÊt khã “®éc lËp” ®Õn thÞ tr­êng Mü, mµ ph¶i qua c¸c FTZ nµy. *T×nh h×nh x©y dùng, b¶o vÖ th­¬ng hiÖu vµ quyÒn së h÷u c«ng nghiÖp. Nh·n hiÖu kh«ng chØ lµ tªn cña mét s¶n phÈm, nã lµ niÒm tù hµo cña mét doanh nghiÖp, mét vïng, thËm chÝ lµ bé mÆt kinh tÕ cña c¶ mét quèc gia. Nã lµ mét danh hiÖu mang ®Æc tr­ng v¨n hãa vµ phÈm chÊt cña mét ®Êt n­íc: hÖ thèng nhµ hµng McDonald, n­íc uèng Coca Cola cña Mü, thêi trang Chanel Ph¸p, pho m¸t, s÷a Hµ Lan, xe Ford Mü, xe Toyota NhËt, xe Mercedes §øc, Microsoft Mü, tivi Sony NhËt, Vespa Italy, cµ phª Trung Nguyªn, phë ViÖt Nam … Nh­ng thùc tÕ cho thÊy c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ch­a quan t©m ®Çu t­ x©y dùng th­¬ng hiÖu. T¹i TP.HCM, CLB Hµng ViÖt Nam chÊt l­îng cao vµ b¸o Sµi Gßn tiÕp thÞ n¨m 2002 cã tæ chøc cuéc häp b¸o c«ng bè kÕt qu¶ ®iÒu tra 500 doanh nghiÖp trªn toµn quèc vÒ vÊn ®Ò x©y dùng th­¬ng hiÖu. KÕt qu¶ cho thÊy, 63,4% doanh nghiÖp ®· quan t©m ®Õn th­¬ng hiÖu vµ cho r»ng “th­¬ng hiÖu gióp cho kh¸ch hµng tin t­ëng vµo chÊt l­îng, yªn t©m khi mua vµ sö dông s¶n phÈm”. Nh­ng chØ cã 16% doanh nghiÖp cã bé phËn chuyªn tr¸ch vÒ tiÕp thÞ vµ x©y dùng th­¬ng hiÖu (84% doanh nghiÖp cßn l¹i ch­a cã bé phËn nµy), 20% doanh nghiÖp ch­a hÒ ®Çu t­ x©y dùng th­¬ng hiÖu, 70% doanh nghiÖp ®Çu t­ d­íi 5% tæng doanh thu cña doanh nghiÖp. §Æc biÖt, vÊn ®Ò b¶o hé th­¬ng hiÖu cßn qu¸ kÐm, cã 80,6% doanh nghiÖp kiÕn nghÞ Nhµ n­íc ph¶i ®­a ra chÝnh s¸ch râ rµng, xö lý nghiªm kh¾c n¹n hµng gi¶ hµng nh¸i. Nh×n l¹i sù kiÖn thuèc l¸ Vinataba ®· giµnh l¹i ®­îc quyÒn së h÷u c«ng nghiÖp cña m×nh t¹i thÞ tr­êng Campuchia lµm vÝ dô. C«ng ty nµy ®ang chuÈn bÞ khiÕu n¹i ®Ó lÊy l¹i quyÒn së h÷u c«ng nghÖ vµ th­¬ng hiÖu Vinataba bÞ “chiÕm ®o¹t” t¹i mét sè thÞ tr­êng n­íc ngoµi kh¸c. Nguyªn nh©n còng mét phÇn v× chóng ta kh«ng biÕt gi÷. Muèn th©m nhËp thÞ tr­êng n­íc ngoµi ph¶i hiÓu ®­îc ng­êi vµ hiÓu chÝnh m×nh. LuËt s­ NguyÔn V¨n Trµ [c«ng ty t­ vÊn Ph¹m vµ Liªn doanh] th× hÇu nh­ c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu ë ta hiÖn nay vÉn ch­a ý thøc hÕt quyÒn quyÒn së h÷u c«ng nghiÖp ngay c¶ viÖc th«ng th­êng nhÊt nh­ ®¨ng ký nh·n hµng hãa, kiÓu d¸ng c«ng nghiÖp... Do ch­a thÊy hÕt tÇm quan träng vµ còng ch­a quan t©m ®óng møc tíi viÖc nµy nªn nhiÒu gi¸m ®èc doanh nghiÖp Nhµ n­íc vÉn nghÜ r»ng Nhµ n­íc sinh ra hä th× nh·n hiÖu s¶n phÈm cña hä ®· cã Nhµ n­íc b¶o hé! ChÝnh v× vËy, khi më réng hoÆc ph¸t triÓn thÞ tr­êng xuÊt khÈu, nhiÒu doanh nghiÖp míi vì lÏ m×nh kh«ng cã quyÒn “së h÷u” vµ “sö dông” nh·n hiÖu hoÆc kiÓu d¸ng c«ng nghiÖp cña nh÷ng s¶n phÈm do chÝnh m×nh t¹o nªn. C¸c doanh nghiÖp n­íc ta xuÊt khÈu th«ng qua ®¹i lý ë n­íc ngoµi nªn nhiÒu khi chÝnh ®¹i lý ph©n phèi ®ã khi thÊy hµng hãa nµo ®øng ®­îc trªn thÞ tr­êng thÞ tù ®øng ra ®¨ng ký nh·n hiÖu Êy ®Ó cã thÓ ®éc quyÒn ph©n phèi. Vifon lµ vÝ dô. C«ng ty m× ¨n liÒn nµy lµ mét c«ng ty Nhµ n­íc cã tiÕng trong n­íc vµ ®· xuÊt khÈu ra n­íc ngoµi tõ l©u. Nh­ng khi Vifon nép ®¬n ®¨ng ký nh·n hiÖu víi c¬ quan h÷u tr¸ch ë Ba Lan th× míi vì lÏ lµ ®· cã ng­êi kh¸c ®¨ng ký víi c¸i tªn “Vifon Kim L©n”. BÊt ngê tiÕp theo, Vifon Kim L©n chÝnh lµ ®¹i lý tr­íc ®©y cña Vifon. TÊt nhiªn, víi sù trî gióp ph¸p lý cña Cty Ph¹m vµ Liªn danh, cuèi cïng Vifon ®· hñy ®­îc nh·n hiÖu Vifon Kim L©n. ¢u còng lµ mét bµi häc nhí ®êi. C¸c doanh nghiÖp ®Òu thõa nhËn r»ng hµng hãa kh«ng chØ lµ c«ng cô ®Ó ph©n biÖt víi nh÷ng hµng hãa cïng lo¹i mµ nã cßn t¹o ra sù thu hót, l«i cuèn kh¸ch hµng. ChÝnh v× thÕ, nhiÒu nh·n hµng hãa ®· trë thµnh tµi s¶n ®Æc biÖt cña doanh nghiÖp, lµ ®Æc tr­ng v¨n hãa cña doanh nghiÖp ®ã. Ph¶i gi÷ g×n së h÷u v¨n hãa vµ trÝ tuÖ Êy nh­ thÕ nµo? Kh«ng Ýt doanh nghiÖp ®· thiÕt kÕ ®­îc nh·n hiÖu hµng hãa víi tr×nh ®é nghÖ thuËt cao, giµu tÝnh thÈm mü, t¹o thµnh thø qu¶ng c¸o s¶n phÈm. Nh÷ng nh·n hiÖu nh­ thÕ, doanh nghiÖp cµng nªn ®¨ng ký trong n­íc, vµ tïy theo chiÕn l­îc ph¸t triÓn mµ ®¨ng ký b¶o hé nh·n hiÖu b¶o vÖ quyÒn së h÷u c«ng nghiÖp cña m×nh ë n­íc ngoµi. Nh·n hiÖu cã gi¸ trÞ nh­ mét tµi s¶n, ch¼ng h¹n gi¸ trÞ tµi s¶n cña c«ng ty Johnson & Johnson ®­îc ®¸nh gi¸ lµ 6,9 tû USD, nh­ng riªng nh·n hiÖu hµng hãa cña nã ®· chiÕm 5 tû USD. ë ViÖt Nam kh«ng Ýt nh·n hiÖu ®· trë thµnh tµi s¶n lín cña doanh nghiÖp. Nh·n hiÖu P/S lµ mét vÝ dô. Gi¸ trÞ vèn gãp vµo liªn doanh cña nhµ m¸y s¶n xuÊt kem ®¸nh r¨ng P/S lµ 4,3 triÖu USD, trong khi gi¸ trÞ nh·n hiÖu P/S lªn tíi 4 triÖu USD. Kh¸ch hµng chØ cÇn th«ng qua nh·n hiÖu cã thÓ nhËn biÕt ngay ®ã lµ hµng g×, chÊt l­îng thÕ nµo. Th­¬ng hiÖu còng cã nghÜa lµ th­¬ng tr­êng. HiÖn ë n­íc ta, sè doanh nghiÖp ®­îc thµnh lËp ngµy mét nhiÒu vµ môc tiªu cña ®¹i ®a sè ®Òu lµ xuÊt khÈu. C¸ch ®Ó t¨ng hiÖu qu¶ cho s¶n phÈm c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng tr­íc tiªn kh«ng g× b»ng lµ t¹o cho s¶n phÈm mét th­¬ng hiÖu ®éc ®¸o, dÔ cuèn hót. ThÕ nh­ng Ýt doanh nghiÖp nghÜ ®­îc, thiÕt kÕ ®­îc nh·n hiÖu víi ®Çy ®ñ yÕu tè th­¬ng tr­êng. Vµ cµng Ýt doanh nghiÖp tÝnh tíi thiÕt kÕ th­¬ng hiÖu cho dÔ ®¨ng ký ®Ó kh«ng bÞ trïng lÆp víi th­¬ng hiÖu kh¸c ®· ®­îc ®¨ng ký. Theo c¸c nhµ t­ vÊn, nÕu doanh nghiÖp Nhµ n­íc kh«ng thay ®æi quan niÖm ®­¬ng nhiªn ®­îc b¶o hé nh·n hiÖu, kh«ng tiÕn hµnh ®¨ng ký sím th× sÏ mÊt quyÒn sö dông nh·n hiÖu cña m×nh, vµ nguy hiÓm h¬n n÷a, v« t×nh trë thµnh ng­êi vi ph¹m quyÒn nh·n hiÖu cña ng­êi kh¸c vµ ph¶i mua l¹i chÝnh th­¬ng hiÖu cña m×nh víi gi¸ cao h¬n rÊt nhiÒu so víi ®¨ng ký ngay tõ ®Çu. §¸ng mõng lµ mét cuéc chiÕn th­¬ng hiÖu ®· b¾t ®Çu tõ chÝnh nh÷ng bµi häc “x­¬ng m¸u” ®ã. C¸ch ®©y 10 n¨m, mét lµn sãng ®¨ng ký th­¬ng hiÖu tõ n­íc ngoµi ®æ vµo ViÖt Nam, cã th¸ng lªn tíi 8000 hoÆc 9000 ®¬n ®¨ng ký. HiÖn nay ®ang diÔn ra lµn sãng ng­îc l¹i: ®¨ng ký th­¬ng hiÖu cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ë n­íc ngoµi. Cã t×nh tr¹ng ®ã lµ do ph¸p luËt ViÖt Nam thõa nhËn nguyªn t¾c quyÒn ­u tiªn thuéc vÒ ng­êi nép ®¬n tr­íc, cßn ph¸p luËt Hoa Kú thõa nhËn nguyªn t¾c quyÒn ­u tiªn thuéc vÒ ng­êi ®· sö dông tr­íc th­¬ng hiÖu ®ã. Sau mét sè vô th­¬ng hiÖu cña doanh nghiÖp ViÖt Nam bÞ ®¨ng ký ë n­íc ngoµi nh­ Trung Nguyªn, Vinataba... cho thÊy c¸c ®¬n vÞ lµm hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ®ang ë trong tÇm ng¾m cña nh÷ng kÎ ¨n c¾p th­¬ng hiÖu quèc tÕ. Dï cã thÓ kiÖn tông ®Ó lÊy l¹i th­¬ng hiÖu nh­ng ph¶i chi phÝ rÊt tèn kÐm. NhËn thøc ®­îc ®iÒu nµy, ®Õn nay Tæng c«ng ty chÌ ViÖt Nam ®· ®¨ng ký th­¬ng hiÖu chÌ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam t¹i 16 thÞ tr­êng n­íc ngoµi. Trong n¨m 2003, viÖc ®¨ng ký th­¬ng hiÖu s¶n phÈm nµy ®­îc më réng thªm mét sè thÞ tr­êng lín trong ®ã cã Mü, Ên §é, §µi Loan, Pakistan vµ c¸c TiÓu v­¬ng quèc ¶ RËp thèng nhÊt. Theo c¸c chuyªn gia th­¬ng m¹i, thÞ tr­êng nhËp khÈu chÌ cña ViÖt Nam nh÷ng n¨m qua ®· ph¸t triÓn, cã xu h­íng tiÕp cËn c¸c thÞ tr­êng tiªu thô lín cña thÕ giíi nh­ EU, NhËt, Mü, Nga. Riªng Pakistan, Iran vµ Mü lµ nh÷ng thÞ tr­êng nhËp khÈu chÌ cã tªn tuæi trªn tr­êng quèc tÕ, chÌ ViÖt Nam ®· th©m nhËp ®­îc tõ nh÷ng n¨m 1997 ®Õn nay, ®©y lµ tÝn hiÖu ®¸ng mõng. MÆc dï ®· cã mÆt ë nhiÒu n­íc vµ kh¾p ch©u lôc, nh­ng chÌ ViÖt Nam vÉn ch­a cã uy tÝn trªn thÞ tr­êng quèc tÕ do ViÖt Nam chñ yÕu xuÊt khÈu chÌ ®en cã ®é Èm cao, chÊt l­îng kÐm víi gi¸ thÊp. §¸ng chó ý vÉn cßn nhiÒu kh¸ch hµng phµn nµn vÒ viÖc xuèng cÊp nhanh cña chÌ ViÖt Nam. Kh«ng riªng víi s¶n phÈm chÌ, nhiÒu mÆt h µng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam chØ ®­îc ë giai ®o¹n ®Çu, sau ®ã th­êng gi¶m chÊt l­îng thay v× ®¸ng lÏ ph¶i ngµy cµng t¹o Ên t­îng tèt h¬n. Nguyªn nh©n chÝnh v× th¸i ®é lµm ¨n kh«ng nghiªm tóc, cÈu th¶, chôp giËt chø kh«ng ®Õn mèi lµm ¨n l©u dµi, kÕ ho¹ch dµi h¹n vµ c¶ uy tÝn th­¬ng hiÖu, uy tÝn s¶n phÈm quèc gia. Ch­¬ng III C¸c gi¶i ph¸p nh»m x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn V¨n hãa kinh doanh mang b¶n s¾c d©n téc ViÖt Nam trong thêi gian tíi TruyÒn thèng cã hai mÆt: mÆt tÝch cùc cã thÓ lµ ®éng lùc thóc ®Èy tiÕn bé x· héi, mÆt tiªu cùc th× nÝu kÐo b­íc tiÕn Êy; th¸i ®é ®èi víi truyÒn thèng sÏ quyÕt ®Þnh tèc ®é hiÖn ®¹i hãa cña mét d©n téc. Sù hßa nhËp gi÷a c¸c nÒn v¨n hãa bao giê còng cã ®i cã l¹i vµ kh«ng ph¶i chuyÖn mét sím mét chiÒu. Nh÷ng g× thùc sù lµ truyÒn thèng d©n téc th× ch¼ng thÓ nµo biÕn mÊt, v× nã b¸m chÆt ë tÇng s©u nhÊt trong t©m kh¶m, trong c¸ch t­ duy cña mçi ng­êi. 1. Quan ®iÓm cña §¶ng vµ Nhµ n­íc vÒ viÖc gi÷ g×n vµ ph¸t huy b¶n s¾c d©n téc ChÕ ®é thÞ tr­êng vµ xu thÕ toµn cÇu hãa ®Æt ra nh÷ng thö th¸ch vµ nh÷ng c¬ héi míi. QuyÕt ®Þnh cña ng­êi s¶n xuÊt còng nh­ ng­êi tiªu dïng ngµy cµng bÞ chi phèi bëi nh÷ng quy luËt, nh÷ng t×nh huèng kinh tÕ. Chóng ta nh×n vÒ t­¬ng lai víi mét niÒm tin m·nh liÖt ë n­íc ta, nh­ng kh«ng s« vanh d©n téc. §¶ng vµ Nhµ n­íc ta ®· x¸c ®Þnh gi÷ g×n vµ ph¸t huy di s¶n v¨n hãa d©n téc lµ mét nhiÖm vô quan träng, nh­ng nªn hiÓu t¹i sao ph¶i gi÷ g×n, ph¸t huy, vµ kh«ng lo sî mét c¸ch vâ ®o¸n vµ phi lý nh÷ng trµo l­u v¨n hãa míi? Ph¶i nh×n nhËn quan hÖ mËt thiÕt gi÷a ph¸t triÓn kinh tÕ (toµn cÇu hãa, quy m« thÞ tr­êng réng h¬n, thu nhËp cao h¬n...) vµ v¨n hãa. Phã Thñ t­íng Vò Khoan cho r»ng: “ViÖt Nam sÏ t×m nh÷ng c¸i g× gièng m×nh ®Ó häc vµ nh÷ng g× kh¸c m×nh ®Ó nghiªn cøu vµ tr©n träng”. Chóng ta cÇn cã mét chÝnh s¸ch v¨n hãa, nh­ng chÝnh s¸ch Êy ph¶i t«n träng thùc tÕ cña kinh tÕ thÞ tr­êng, trong thêi ®¹i më cöa, kh«ng v­íng m¾c nh÷ng ¶o t­ëng, c¶m tÝnh chñ quan. Cã nh÷ng môc tiªu mµ chÝnh s¸ch ®ã cã thÓ gióp thùc hiÖn ®­îc, nh­ng còng cã nh÷ng khÝa c¹nh kh«ng thÓ thùc hiÖn ®­îc (hoÆc ®ßi hái nh÷ng hy sinh qu¸ lín vÒ kinh tÕ, x· héi). NghÜ cho cïng, mét nÒn v¨n hãa lµnh m¹nh tr­íc hÕt ph¶i lµ mét nÒn v¨n hãa sèng ®éng. §Ó x©y dùng nÒn v¨n ho¸ tiªn tiÕn, ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc, nhiÖm vô cô thÓ mµ §¶ng vµ Nhµ n­íc ta v¹ch ra trong nh÷ng n¨m tíi ®©y nh­ sau: H­íng mäi ho¹t ®éng v¨n ho¸ vµo viÖc x©y dùng con ng­êi ViÖt Nam ph¸t triÓn toµn diÖn vÒ chÝnh trÞ, t­ t­ëng, trÝ tuÖ, ®¹o ®øc, thÓ chÊt, n¨ng lùc s¸ng t¹o, cã ý thøc céng ®ång, lßng nh©n ¸i, khoan dung, t«n träng nghÜa t×nh, lèi sèng cã v¨n ho¸, quan hÖ hµi hoµ trong gia ®×nh, céng ®ång vµ x· héi. T¹o ®iÒu kiÖn ®Ó nh©n d©n ngµy cµng n©ng cao tr×nh ®é thÈm mü vµ th­ëng thøc nghÖ thuËt, trë thµnh nh÷ng chñ thÓ s¸ng t¹o v¨n ho¸, ®ång thêi lµ ng­êi h­ëng thô ngµy cµng nhiÒu c¸c thµnh qu¶ v¨n ho¸. N©ng cao chÊt l­îng hÖ thèng b¶o tµng; ®Èy m¹nh x©y dùng th­ viÖn, nhµ v¨n ho¸, nhµ th«ng tin, c©u l¹c bé søc khoÎ, s©n b·i thÓ dôc thÓ thao, khu vui ch¬i gi¶i trÝ... B¶o tån vµ ph¸t huy c¸c di s¶n v¨n ho¸ d©n téc, c¸c gi¸ trÞ v¨n häc, nghÖ thuËt, ng«n ng÷, ch÷ viÕt vµ thuÇn phong mü tôc cña c¸c d©n téc; t«n t¹o c¸c di tÝch lÞch sö, v¨n ho¸. TiÕp thu tinh hoa vµ gãp phÇn lµm phong phó thªm nÒn v¨n ho¸ cña nh©n lo¹i; ®Èy m¹nh phong trµo “Toµn d©n ®oµn kÕt x©y dùng ®êi sèng v¨n ho¸” [6. trÝch V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam lÇn thø IX]. 2. §Þnh h­íng ph¸t triÓn xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam ®Õn n¨m 2010: Môc tiªu tæng qu¸t cña ChiÕn l­îc 10 n¨m 2001- 2010 cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta lµ ®­a ®Êt n­íc ra khái t×nh tr¹ng kÐm ph¸t triÓn; n©ng cao râ rÖt ®êi sèng vËt chÊt, v¨n hãa, tinh thÇn cña nh©n d©n; t¹o nÒn t¶ng ®Ó ®Õn n¨m 2020 n­íc ta c¬ b¶n trë thµnh mét n­íc c«ng nghiÖp theo h­íng hiÖn ®¹i. Nguån lùc con ng­êi, n¨ng lùc khoa häc vµ c«ng nghÖ, kÕt cÊu h¹ tÇng, tiÒm lùc kinh tÕ, quèc phßng, an ninh ®­îc t¨ng c­êng; thÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ®­îc h×nh thµnh vÒ c¬ b¶n; vÞ thÕ cña n­íc ta trªn tr­êng quèc tÕ ®­îc n©ng cao. §Ó ®¹t ®­îc môc tiªu trªn, mét trong nh÷ng nhiÖm vô quan träng chóng ta ph¶i thùc hiÖn lµ ®Èy m¹nh xuÊt khÈu, cô thÓ c¸c ngµnh nh­ sau: - Gi¸ trÞ gia t¨ng n«ng nghiÖp (kÓ c¶ thuû s¶n, l©m nghiÖp) t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m 4,0- 4,5%. §Õn n¨m 2010, tæng s¶n l­îng l­¬ng thùc cã h¹t ®¹t kho¶ng 40 triÖu tÊn. Tû träng n«ng nghiÖp trong GDP kho¶ng 17- 17%; tû träng ngµnh ch¨n nu«i trong tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp t¨ng lªn kho¶ng 25%. Thuû s¶n ®¹t s¶n l­îng 3,0- 3,5% triÖu tÊn (trong ®ã kho¶ng 1/3 lµ s¶n phÈm nu«i, trång). Kim ng¹ch xuÊt khÈu n«ng, l©m, thuû s¶n ®¹t 9- 10 tû USD, trong ®ã thuû s¶n kho¶ng 3,5 tû USD. - NhÞp ®é t¨ng tr­ëng gi¸ trÞ gia t¨ng c«ng nghiÖp (kÓ c¶ x©y dùng) b×nh qu©n trong 10 n¨m tíi ®¹t kho¶ng 10- 10,5%/n¨m. §Õn n¨m 2010, c«ng nghiÖp vµ x©y dùng chiÕm 40- 41% GDP vµ sö dông 23- 24% lao ®éng. Gi¸ trÞ c«ng nghiÖp chiÕm 70- 75% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu. C«ng nghiÖp ®iÖn tö- th«ng tin trë thµnh ngµnh mòi nhän; chÕ biÕn hÇu hÕt n«ng s¶n xuÊt khÈu; c«ng nghiÖp hµng tiªu dïng ®¸p øng ®­îc nhu cÇu trong n­íc vµ t¨ng nhanh xuÊt khÈu. [6. trÝch tõ V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc §¶ng Céng s¶n VN lÇn thø IX] 3. Gi¶i ph¸p a. Gi¶i ph¸p tõ phÝa Nhµ n­íc - Thay ®æi t­ duy l¹c hËu, n©ng cao d©n trÝ: Nh×n vµo lèi sèng, quan niÖm sèng, ta cã thÓ nãi ng­êi ViÖt Nam sèng cã v¨n hãa, ng­êi ViÖt Nam cã nÒn v¨n hãa cña m×nh. Nh÷ng c¸i th« d·, nh÷ng c¸i hung b¹o ®· bÞ xãa bá ®Ó cã c¸i nÒn nh©n b¶n. Tinh thÇn chung cña v¨n hãa ViÖt Nam lµ thiÕt thùc, linh ho¹t, dung hßa. Kh«ng cã kh¸t väng ®Ó h­íng tíi nh÷ng s¸ng t¹o míi mµ nh¹y c¶m, tinh nhanh, kh«n khÐo gì c¸c khã kh¨n ®Ó t×m ®­îc sù b×nh æn. Ta kh«ng h¸o høc c¸i tr¸ng lÖ, huy hoµng, huyÒn ¶o, kú vÜ. Mµu s¾c chuéng c¸i dÞu dµng, thanh nh·, ghÐt sÆc sì. Quy m« chuéng sù võa khÐo, võa xinh, kho¶ng giao tiÕp, øng xö chuéng hîp t×nh hîp lý. ¸o quÇn, trang søc, mãn ¨n ®Òu kh«ng chuéng sù cÇu kú. TÊt c¶ ®Òu h­íng vµo c¸i ®Ñp dÞu dµng, thanh lÞch, duyªn d¸ng vµ cã quy m« võa ph¶i. HiÓu ®Æc s¾c v¨n hãa d©n téc cßn lµ gi¶i phãng søc s¸ng t¹o, t×m ph­¬ng thøc vun xíi cho søc s¸ng t¹o. Trong nÒn v¨n hãa cò, søc s¸ng t¹o cña ta kh«ng khái cã khuynh h­íng tiÓu kü, thiÕu nh÷ng s¸ng t¹o míi. Trong t­¬ng lai, ®ã lµ nh­îc ®iÓm. §æi thay ®­îc nh­îc ®iÓm ®ã ch¾c ch¾n kh«ng ph¶i dÔ dµng. Còng khã mµ kÕ ho¹ch hãa viÖc s¸ng t¹o. Ta chØ cã thÓ chê ®îi ®iÒu ®ã ë nh÷ng nhµ t­ t­ëng, nh÷ng nghÖ sü, vµ ë nÒn s¶n xuÊt, tæ chøc x· héi cã kh¶ n¨ng s¶n sinh ra hä. H¬n ai hÕt Nhµ n­íc ph¶i nh×n tr­íc, nhËn sím c¸c vÊn ®Ò cèt tö cña ®Êt n­íc, cña d©n téc, ®Æc biÖt lµ vÊn ®Ò con ng­êi, kh«ng ph¶i nãi chung chung con ng­êi ViÖt Nam víi tÊt c¶ c¸c ®øc tÝnh tèt ®Ñp vµ thãi tËt cña nã. Sù tù nhËn thøc cña mét d©n téc lµ qu¸ tr×nh l©u dµi vµ ®au ®ín, vÊt v¶ v× nh­ Karl Marx ®· nãi, con ng­êi sinh ra trong tay kh«ng cã s½n c¸i g­¬ng ®Ó soi m×nh. BiÕt ng­êi ®· khã, biÕt m×nh l¹i cµng khã h¬n. Ph¶i tù nhËn thøc m×nh. Míi ®©y Bé tr­ëng Bé Th­¬ng m¹i võa cã chØ thÞ vÒ viÖc chèng c¸c hµnh vi gian lËn th­¬ng m¹i, chuyÓn t¶i bÊt hîp ph¸p sang thÞ tr­êng Mü. Theo ®ã, yªu cÇu c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu sang Mü ph¶i nghiªn cøu vµ thùc hiÖn ®óng c¸c quy ®Þnh cña Mü vÒ thñ tôc haØ quan, xuÊt xø hµng hãa, kh«ng ®­îc sö dông giÊy chøng nhËn xuÊt xø (C/O) cña ViÖt Nam ®Ó xuÊt khÈu hµng hãa nguån gèc n­íc kh¸c, ph¶i b¸o c¸o trung thùc vÒ chñng lo¹i hµng... Chñ tÞch HiÖp héi Cµ phª Ca cao ViÖt Nam nªu râ ViÖt Nam cam kÕt kh«ng xuÊt khÈu cµ phª kÐm chÊt l­îng, tøc lµ cµ phª Robusta lo¹i 4. Cïng víi cam kÕt nµy, ngµnh cµ phª ViÖt Nam còng ®ang xóc tiÕn triÓn khai mét sè biÖn ph¸p ®Ó cïng c¸c thµnh viªn cña HiÖp héi cµ phª thÕ giíi kh¾c phôc n¹n khñng ho¶ng thõa s¶n phÈm nµy. Bé Th­¬ng m¹i còng võa cã khuyÕn c¸o c¸c doanh nghiÖp dÖt may khi xuÊt hµng sang Mü cÇn kiÓm tra chÆt chÏ c¸c vËn ®¬n xuÊt hµng, xuÊt tr×nh ®Çy ®ñ c¸c chøng tõ liªn quan vµ ph¶i l­u tr÷ ®ñ hãa ®¬n cho h¶i quan Mü kiÓm tra. Cã mét thùc tÕ lµ hiÖn h¶i quan Mü lu«n t×m c¸ch quy kÕt hµng dÖt may xuÊt tõ ViÖt Nam lµ bÊt hîp ph¸p. NÕu r¬i vµo t×nh tr¹ng nµy, doanh nghiÖp cã thÓ bÞ trõ gÊp 3 lÇn sè l­îng ®¬n hµng bÞ gi÷ l¹i trong tæng h¹n ng¹ch ®­îc cÊp. Ph¶i v­¬n tíi sù gi¸o dôc toµn diÖn: Trong t×nh h×nh c¸c c«ng ty cña n­íc ta còng nh­ thÕ giíi ®ang ph¶i ®èi mÆt víi sù ®a d¹ng vÒ v¨n hãa, ®iÒu kiÖn sèng còng nh­ lµm viÖc, bÊt kú c«ng ty nµo còng nhËn thÊy lîi thÕ cña mét nÒn t¶ng gi¸o dôc toµn diÖn. Trong thùc tÕ, nÒn t¶ng nµy sÏ h×nh thµnh t­ duy kinh doanh v÷ng ch¾c gióp giíi l·nh ®¹o duy tr×, nghiªn cøu vµ tËn dông gi¸ trÞ v¨n hãa cña nhiÒu thÞ tr­êng kh¸c nhau trªn thÕ giíi. T¹i ch©u ¸, nh÷ng c«ng ty míi gia nhËp thÞ tr­êng ®Òu nhËn thÊy cÇn ph¶i nghªn cøu kü sù ph¸t triÓn c¸c quan hÖ kinh doanh sau hµng thËp kû giao l­u bu«n b¸n cña thÞ tr­êng ®ã. Nh÷ng nhµ qu¶n lý tr­ëng thµnh tõ nh÷ng tr­êng §H cã ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o toµn diÖn vµ Ýt tËp trung vµo kinh doanh h¬n l¹i th­êng cã thÓ cã tÇm nh×n xa h¬n tõ 15- 20 n¨m. TÊt nhiªn sù tËp trung cña ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o ph¶i b¶o ®¶m ®­îc tÝnh hiÖu qu¶, nh­ng bªn c¹nh ®ã, hä sÏ thùc hiÖn c«ng viÖc cña m×nh thµnh c«ng h¬n nÕu hä cã mét kiÕn thøc ®Çy ®ñ vÒ kinh doanh vµ hiÓu ®­îc hËu qu¶ cña nh÷ng hµnh ®éng cña m×nh.Muèn ®¹t ®­îc ®iÒu nµy, h¬n bao giê hÕt ph¶i cã chiÕn l­îc x©y dùng vµ ph¸t triÓn v¨n hãa cho cho tõng ng­êi d©n, tõng doanh nh©n vÒ ®¹o ®øc kinh doanh. Bé Gi¸o dôc ®µo t¹o cÇn tÝnh ®Õn nh÷ng yªu cÇu trªn khi tiÕn hµnh nghiªn cøu, x©y dùng néi dung, ph­¬ng thøc c¶i tiÕn gi¸o dôc sao cho phï hîp víi tinh thÇn vµ ®ßi hái cña x· héi ph¸t triÓn. -Xóc tiÕn th­¬ng m¹i thÕ nµo? HiÖn nay, ®a sè c¸c doanh nghiÖp nhÊt lµ c¸ doanh nghiÖp võa vµ nhá th­êng tËp trung xóc tiÕn th­¬ng m¹i vµo viÖc duy tr×, t×m kiÕm vµ më réng thÞ tr­êng ®Ó b¸n hµng nh­ng ch­a cã sù g¾n kÕt ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i víi chiÕn l­îc ph¸t triÓn s¶n phÈm phï hîp víi thÞ tr­êng, ch­a g¾n liÒn víi thÞ tr­êng, ch­a g¾n liÒn víi c¸c biÖn ph¸p n©ng cao søc c¹nh tranh ®Ó t¹o ra s¶n phÈm riªng ®éc ®¸o cña m×nh. Sù bÊt cËp nµy dÉn ®Õn t×nh tr¹ng thÞ tr­êng n­íc ngoµi tuy cã ®­îc më réng nh­ng th©m nhËp thÞ tr­êng cßn yÕu, nhiÒu thÞ tr­êng “cã danh mµ kh«ng cã thùc”. Sù cã mÆt cña hµng ViÖt Nam t¹i thÞ tr­êng ®ã th­êng kh«ng v÷ng ch¾c, thËm chÝ kh«ng duy tr× ®­îc. VÝ dô hµng thñ c«ng mü nghÖ ViÖt Nam tõ n¨m 1999- 2000 rÊt ®­îc ­a chuéng t¹i NhËt nh­ng ®Õn nay hä kh«ng cßn chuéng n÷a v× mÉu m· Ýt thay ®æi. §©y lµ hËu qu¶ cña viÖc më réng thÞ tr­êng mµ kh«ng g¾n liÒn víi c¸c biÖn ph¸p n©ng cao søc c¹nh tranh cña hµng hãa. Mét kh¶o s¸t gÇn ®©y cho thÊy c¸c doanh nghiÖp th­êng tiÕn hµnh xóc tiÕn th­¬ng m¹i theo c¸c ho¹t ®éng tËp thÓ, tËp trung vµo triÓn l·m, tham gia ®oµn kh¶o s¸t, khuyÕn m·i... nh­ng ®©y vÉn lµ c¸ch lµm bÞ ®éng, kh«ng cã chiÕn l­îc l©u dµi, kh«ng cã träng t©m vµ träng ®iÓm, hoÆc ch­a g¾n kÕt víi mÆt hµng v× thÕ hiÖu qu¶ xóc tiÕn th­¬ng m¹i thÊp. Sù yÕu kÐm vÒ xóc tiÕn th­¬ng m¹i cña doanh nghiÖp thÓ hiÖn rÊt râ trong 2 lÜnh vùc: t×m kiÕm- xö lý th«ng tin vµ tham gia héi chî triÓn l·m. Theo Phßng Th­¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp ViÖt Nam th× cã tíi 16% doanh nghiÖp kh«ng cã th«ng tin g× vÒ qu¸ tr×nh héi nhËp, 24% kh«ng biÕt vÒ lÞch tr×nh gi¶m thuÕ theo AFTA vµ APEC, 34% kh«ng quan t©m ®Õn WTO. Tõ chç thiÕu hiÓu biÕt th«ng tin nªn nhiÒu doanh nghiÖp ph¶i lÖ thuéc hoµn toµn vµo ®èi t¸c n­íc ngoµi vµ nhËn phÇn thua thiÖt. Nguyªn nh©n cña bÊt cËp nµy tr­íc hÕt lµ chÝnh c¸c doanh nghiÖp cßn qu¸ thô ®éng vµ yÕu kÐm trong viÖc tiÕp cËn, xö lý vµ sö dông th«ng tin. Bªn c¹nh ®ã, c¸c kªnh th«ng tin th­¬ng m¹i cña n­íc ta ho¹t ®éng ch­a hiÖu qu¶ céng víi gi¸ mua nh÷ng th«ng tin chuyªn s©u cßn cao nªn kh«ng hÊp dÉn vµ h×nh thµnh ®­îc thãi quen mua b¸n th«ng tin trong c¸c doanh nghiÖp. C¸c héi chî triÓn l·m tæ chøc ngµy cµng nhiÒu nh­ng chÊt l­îng cßn thÊp, kh«ng ®¸p øng ®­îc yªu cÇu giao dÞch vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng cña doanh nghiÖp. N¨m 2001, TP.HCM cã 120 héi chî ®¨ng ký nh­ng chØ cã 60 ®­îc tæ chøc, trong ®ã cã nhiÒu héi chî kh«ng ®óng víi ®¨ng ký, cã héi chî kh«ng ®Õn 40 gian hµng... NÕu tiÕp tôc t×nh tr¹ng nµy héi chî sÏ biÕn thµnh nh÷ng chî t¹m ®Ó b¸n lÎ hµng hãa hay tiªu thô hµng tån kho. Trong khi ®ã kü n¨ng tham gia héi chî nhÊt lµ c¸c héi chî quèc tÕ ë n­íc ngoµi cña c¸c doanh nghiÖp rÊt yÕu. Cã 2 dÉn chøng: mét doanh nghiÖp tham gia héi chî quèc tÕ nh­ng chän sai hµng hãa ®i tr­ng bµy; mét doanh nghiÖp tæ chøc mét ®oµn c¸n bé tiÕp thÞ ®i dù héi chî nh­ng kh«ng ai biÕt ngo¹i ng÷ vµ kÕt thóc héi chî hä b¸n lÎ hÕt sè hµng mang theo nh­ng kh«ng ký ®­îc hîp ®ång nµo! HÖ thèng c¸c c¬ quan xóc tiÕn th­¬ng m¹i hiÖn nay kh¸ phong phó. ë cÊp ChÝnh phñ ®· cã c¸c bé, ngµnh víi Bé Th­¬ng m¹i ®ãng vai trß nßng cèt trong xóc tiÕn xuÊt khÈu b»ng c¸c c¬ quan chuyªn tr¸ch nh­: Côc xóc tiÕn th­¬ng m¹i, 41 c¬ quan ®¹i diÖn ë n­íc ngoµi, c¸c trung t©m th«ng tin, t­ vÊn, hç trî. ë c¸c tØnh ®· cã 34/61 tØnh thµnh cã phßng xóc tiÕn th­¬ng m¹i. Bªn c¹nh ®ã lµ lùc l­îng ®«ng ®¶o c¸c tæ chøc HiÖp héi ngµnh nghÒ vµ h¬n 400 doanh nghiÖp chuyªn kinh doanh xóc tiÕn th­¬ng m¹i [8. Ph­íc Hµ, Xóc tiÕn th­¬ng m¹i- CÇn chiÕn l­îc ë tÇm cì quèc gia- b¸o Th­¬ng m¹i sè 43, ngµy 24-30/10/2002]. Víi lùc l­îng nµy b­íc ®Çu c«ng t¸c xóc tiÕn th­¬ng m¹i ®· ®­îc triÓn khai mét c¸ch réng r·i nh­ng l¹i thiÕu tÝnh ®ång bé vµ tËp trung, thiÕu h¼n vai trß qu¶n lý, phèi hîp cña nhµ n­íc. §Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng nµy, ChÝnh phñ ®· h×nh thµnh nh÷ng ch­¬ng tr×nh xóc tiÕn th­¬ng m¹i träng ®iÓm: ChÝnh phñ sÏ chi tiÒn vµ gi÷ vai trß ®iÒu tiÕt phèi hîp c¸c tæ chøc, doanh nghiÖp xóc tiÕn th­¬ng m¹i tËp trung vµo ch­¬ng tr×nh: cung cÊp th«ng tin th­¬ng m¹i, qu¶ng b¸ s¶n phÈm ViÖt Nam, hç trî th«ng tin xuÊt khÈu, x©y dùng kho ngo¹i quan vµ trung t©m giíi thiÖu s¶n phÈm ë n­íc ngoµi, th­¬ng m¹i ®iÖn tö... b»ng c¸ch nµy, võa ph¸t huy ®­îc vai trß cña ChÝnh phñ trong quy hoÆc, h­íng dÉn xóc tiÕn th­¬ng m¹i ®ång thêi n©ng cao n¨ng lùc xóc tiÕn th­¬ng m¹i cña c¸c doanh nghiÖp. §­a ho¹t ®éng nµy vµo chiÒu s©u, tr¸nh chång chÐo, g©y l·ng phÝ vµ ®Æc biÖt: x©y dùng ®­îc mét h×nh ¶nh tèt chÝnh tõ v¨n hãa kinh doanh, kh«ng lµm xÊu ®i h×nh ¶nh ViÖt Nam víi ng­êi tiªu dïng n­íc ngoµi. - X©y dùng vµ ph¸t triÓn th­¬ng hiÖu quèc gia: Th­¬ng hiÖu lµ tµi s¶n quèc gia. Thùc hiÖn chØ ®¹o cña Thñ t­íng ChÝnh phñ, Bé Th­¬ng m¹i ®· tiÕn hµnh x©y dùng ch­¬ng tr×nh x©y dùng vµ ph¸t triÓn th­¬ng hiÖu quèc gia. Ch­¬ng tr×nh cho phÐp c¸c doanh nghiÖp ®­îc d¸n biÓu tr­ng víi tùa ®Ò tiÕng Anh lµ Vietnam Value Inside (Gi¸ trÞ ViÖt Nam) trªn c¸c s¶n phÈm cña m×nh nÕu c¸c s¶n phÈm ®ã ®· cã th­¬ng hiÖu riªng vµ ®¹t ®­îc c¸c tiªu chÝ vÒ chÊt l­îng do ch­¬ng tr×nh quy ®Þnh. Nh­ vËy, bªn c¹nh th­¬ng hiÖu riªng cña s¶n phÈm, c¸c doanh nghiÖp ®ñ tiªu chuÈn sÏ ®­îc d¸n thªm biÓu tr­ng cña th­¬ng hiÖu quèc gia cho c¸c s¶n phÈm cña m×nh. Ch­¬ng tr×nh nh»m t¨ng c­êng sù nhËn biÕt cña c¸c nhµ ph©n phèi vµ ng­êi tiªu dïng trong vµ ngoµi n­íc ®èi víi c¸c s¶n phÈm mang nh·n hiÖu ViÖt Nam, gãp phÇn t¹o thªm gi¸ trÞ gia t¨ng, n©ng cao søc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp trong qu¸ tr×nh héi nhËp. Bªn c¹nh ®ã cßn gióp doanh nghiÖp kh«ng nh÷ng t¹o dùng chç ®øng ë thÞ tr­êng trong n­íc mµ cßn cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn th­¬ng hiÖu cña m×nh ra n­íc ngoµi, giíi thiÖu c¸c tiªu chuÈn quèc tÕ vµ sù cÇn thiÕt trong ¸p dông tiªu chuÈn quèc tÕ trong céng ®ång doanh nghiÖp. N©ng cao h×nh ¶nh ViÖt Nam trªn tr­êng quèc tÕ, x©y dùng ViÖt Nam lµ mét quèc gia cã hµng hãa, dÞch vô xuÊt khÈu uy tÝn, ®a d¹ng phong phó víi chÊt l­îng cao. §­a th­¬ng hiÖu quèc gia vµo n¨m 2010 trë thµnh mét trong nh÷ng c«ng cô marketing h÷u hiÖu cho céng ®ång doanh nghiÖp ViÖt Nam, n©ng cao uy tÝn th­¬ng hiÖu. Lé tr×nh thùc hiÖn theo 3 giai ®o¹n nh­ sau (tham kh¶o tõ Côc Xóc tiÕn th­¬ng m¹i): Giai ®o¹n 1 (2003) thµnh lËp Ban chØ ®¹o thuéc Bé Th­¬ng m¹i, Ban qu¶n lý thuéc Côc Xóc tiÕn th­¬ng m¹i, lËp Héi ®ång t­ vÊn quèc gia, tæ chøc héi th¶o x©y dùng vµ qu¶ng b¸ th­¬ng hiÖu t¹i c¸c thµnh phè lín, tæ chøc TriÓn l·m th­¬ng hiÖu trªn Internet t¹i Héi chî Expo 2003, häc hái kinh nghiÖm c¸c quèc gia, thi chän biÓu tr­ng, tªn ch­¬ng tr×nh vµ khÈu hiÖu cho th­¬ng hiÖu quèc gia. Giai ®o¹n 2 (2004): hç trî vµ khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp tham gia trªn diÖn réng, lÊy héi chî th­¬ng m¹i ASEAN 2004 tæ chøc ë Hµ Néi lµ c¬ héi qu¶ng b¸ Nh·n s¶n phÈm quèc gia trong khu vùc c¸c n­íc ASEAN. Giai ®o¹n 3 (2005- 2010): khuyÕn khÝch doanh nghiÖp n©ng cao chÊt l­îng, t¨ng c­êng hç trî doanh nghiÖp tiÕp cËn vµ th©m nhËp thÞ tr­êng n­íc ngoµi. LÊy triÓn l·m thÕ giíi AICHI 2005 t¹i NhËt lµm ®iÓm mèc ®Ó qu¶ng b¸ m¹nh mÏ th­¬ng hiÖu quèc gia ra thÞ tr­êng thÕ giíi. Lµm thÕ nµo ®Ó c¸c doanh nghiÖp cã ®éng lùc phÊn ®Êu vµ cã tiªu chuÈn ®Ó ®¹t ®­îc th­¬ng hiÖu quèc gia? Côc XTTM ®· so¹n th¶o §Ò ¸n x©y dùng vµ ph¸t triÓn th­¬ng hiÖu quèc gia trong ®ã quy ®Þnh nh÷ng doanh nghiÖp ®­îc g¾n th­¬ng hiÖu quèc gia ph¶i tháa m·n 7 ch÷ “cã” vµ mét ch÷ “®·”: - Cã s¶n phÈm hoµn chØnh, chÊt l­îng cao, thiÕt kÕ mÉu m· ®Ñp. - Cã thÞ tr­êng trong n­íc vµ xuÊt khÈu æn ®Þnh. - Cã th­¬ng hiÖu ®¨ng ký b¶o hé t¹i ViÖt Nam. - §· ®­îc cÊp chøng nhËn qu¶n lý chÊt l­îng theo tiªu chuÈn quèc tÕ. - S¶n phÈm ®¹t chÊt l­îng tiªu chuÈn ViÖt Nam vµ c¸c tiªu chuÈn do c¸c c¬ quan qu¶n lý chuyªn ngµnh quy ®Þnh ®­îc ph©n lo¹i vµ b×nh chän. Cã ch­¬ng tr×nh kiÓm tra, duy tr× vµ c¶i tiÕn chÊt l­îng ®èi víi mäi mÆt hµng. - Cã bé m¸y chuyªn tr¸ch x©y dùng vµ ph¸t triÓn th­¬ng hiÖu. - Cã ý thøc b¶o vÖ m«i tr­êng, cã tr¸ch nhiÖm ®èi víi x· héi. Ch­¬ng tr×nh x©y dùng th­¬ng hiÖu quèc gia ra ®êi sÏ khuyÕn khÝch c¸ doanh nghiÖp x©y dùng th­¬ng hiÖu vµ gióp c¸c doanh nghiÖp th©m nhËp thÞ tr­êng xuÊt nhËp khÈu dÔ dµng h¬n. Ngoµi ra, thay v× ph¶i ®Þnh vÞ b»ng nhiÒu th­¬ng hiÖu kh¸c nhau, khã g©y ®­îc chó ý cña kh¸ch hµng, hµng hãa xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ®­îc ®Þnh vÞ b»ng mét th­¬ng hiÖu. Ch­¬ng tr×nh nµy sÏ thèng nhÊt qu¶n lý th­¬ng hiÖu trªn toµn quèc. Lµm ®­îc ®iÒu nµy, Côc Xóc tiÕn th­¬ng m¹i sÏ phèi hîp víi c¸c c¬ quan chøc n¨ng kiÓm tra, ®¸nh gi¸ tæng thÓ vÒ m«i tr­êng s¶n xuÊt kinh doanh, chÊt l­îng s¶n phÈm, kh¶ n¨ng qu¶n lý chÊt l­îng cña doanh nghiÖp tr­íc khi cho phÐp sö dông th­¬ng hiÖu quèc gia. §Ó ®¶m b¶o c¸c tiªu chÝ ®· ®Ò ra, thêi h¹n sö dông th­¬ng hiÖu quèc gia lµ 2 n¨m. b. C¸c gi¶i ph¸p tõ phÝa doanh nghiÖp -BiÕn ®æi c¬ cÊu vµ c¸ch thøc qu¶n lý c«ng ty phï hîp víi t×nh h×nh: C¸c c«ng ty ®a quèc gia hiÖn nay ®· thay ®æi rÊt nhiÒu. NÕu tr­íc kia c«ng ty ®a quèc gia lµ c«ng ty cña mét n­íc nh­ng cã chi nh¸nh ë n­íc ngoµi chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ mét vïng l·nh thæ nhÊt ®Þnh, th× nay, c¸c c«ng ty ®a quèc gia cã xu h­íng tæ chøc toµn cÇu theo luång s¶n phÈm hoÆc dÞch vô. Tuy nhiªn, còng gièng nh­ n¨m ®Çu thÕ kû 20, c¸c c«ng ty ®a quèc gia hiÖn nay ®­îc thèng nhÊt vµ kiÓm so¸t bëi quyÒn së h÷u. Ng­îc l¹i, ®Õn n¨m 2050 c¸c c«ng ty ®a quèc gia sÏ ®­îc thèng nhÊt vµ kiÓm so¸t bëi chiÕn l­îc. Nh÷ng liªn minh, liªn doanh, tháa thuËn vÒ bÝ quyÕt s¶n xuÊt sÏ ngµy cµng ®ãng vai trß quan träng t¹o nªn nÒn t¶ng cña mét liªn hiÖp. Mét tæ chøc nh­ vËy cÇn mét h×nh thøc qu¶n lý ë cÊp cao hoµn toµn kh¸c. Mét trong nh÷ng nhiÖm vô quan träng nhÊt cña qu¶n lý ë cÊp cao nhÊt trong nh÷ng c«ng ty lín ngµy mai mµ ®Æc biÖt lµ c¸c c«ng ty ®a quèc gia lµ c©n b»ng c¸c nhu cÇu m©u thuÉn trong kinh doanh xuÊt hiÖn tõ c¸c môc tiªu kh¸c nhau ng¾n h¹n vµ dµi h¹n, tõ c¸c nhãm cã quyÒn lîi ngang nhau nh­ng cïng g¾n víi c«ng ty nh­ kh¸ch hµng, cæ ®«ng (®Æc biÖt lµ c¸c tæ chøc ®Çu t­ vµ quü h­u trÝ), lao ®éng tri thøc vµ céng ®ång [5. theo bµi X· héi t­¬ng lai- gi¸o s­ Peter Drucker- t¹p chÝ Nhµ kinh tÕ th¸ng 1/2001- H¹nh T©m dÞch ®¨ng trªn t¹p chÝ Tia s¸ng th¸ng 4/2002]. HiÖn t¹i xu h­íng s¸p nhËp ch­a diÔn ra m¹nh mÏ ë ViÖt Nam, chóng ta ë t×nh tr¹ng ch­a cã nhiÒu Tæng c«ng ty lín, c¸c doanh nghiÖp; c«ng ty võa vµ nhá mäc lªn kh¸ nhiÒu nh­ng ho¹t ®éng ch­a hiÖu qu¶, ch­a ph¸t huy lîi thÕ cña m×nh. C¸c ®¬n vÞ kinh doanh nhá lÎ, hé gia ®×nh, lµng thñ c«ng, lµng nghÒ truyÒn thèng... võa lµ ®Æc tr­ng võa lµ h×nh thøc s¶n xuÊt kinh doanh ®ang tån t¹i nh­ng cÇn cã nh÷ng b­íc chuyÓn biÕn míi ®Ó phï hîp víi m«i tr­êng t­¬ng lai. Sù ho¸n c¶i, biÕn ®æi tÊt yÕu sÏ diÔn ra, thËm chÝ cã nh÷ng lµng nghÒ sÏ biÕn mÊt, cã nh÷ng nghÒ thÊt truyÒn hoÆc kh«ng cßn phï hîp n÷a... Nh­ng tÊt c¶ kh«ng quan träng b»ng ng­êi ®øng ®Çu hoÆc bé phËn qu¶n lý c¸c ®¬n vÞ kinh doanh nµy kÞp thêi cã thay ®æi c¬ cÊu thÝch øng vµ t×m ra c¸i x· héi cÇn. - Ph¸c th¶o ch©n dung nhµ l·nh ®¹o doanh nghiÖp cña thêi ®¹i th«ng tin: Muèn x©y dùng phong c¸ch l·nh ®¹o doanh nghiÖp hiÖn ®¹i, hiÓu qu¶ trong thêi ®¹i nµy, nh÷ng nhµ qu¶n lý doanh nghiÖp ph¶i cã kh¶ n¨ng ®­a ra mét viÔn c¶nh cho t­¬ng lai cña m×nh, ®Æc biÖt nh÷ng ®iÒu hä cÇn ph¶i cã kh¶ n¨ng thùc hiÖn lµ: + NhËn thøc râ vµ thùc thi nh÷ng nhiÖm vô trung t©m cña mét doanh nghiÖp. + §iÒu chØnh nh÷ng nhiÖm vô trung t©m ®ã ®Ó ®¸p øng ®­îc nh÷ng thay ®æi trong nhu cÇu cña c«ng viÖc kinh doanh. + Cô thÓ hãa ®­îc nh÷ng thÕ m¹nh chÝnh yÕu cña doanh nghiÖp vµo c¸c s¶n phÈm, dÞch vô vµ tiÕp theo lµ ph¸t triÓn chóng xa h¬n n÷a. HiÓu ®­îc mét c¸ch râ rµng nh÷ng thµnh tùu cña c«ng ty vµ cã kh¶ n¨ng sö dông linh ho¹t c¸c thÕ m¹nh riªng biÖt cña nã th«ng qua c¹nh tranh mét c¸ch toµn diÖn. + Nh÷ng viÔn c¶nh nµy kh«ng ®­îc cè ®Þnh mµ cÇn bao hµm ®­îc nh÷ng quy tr×nh n¨ng ®éng trong ®ã lu«n lu«n cã sù thay ®æi. Nh÷ng lêi tuyªn bè chung vÒ h×nh ¶nh cña doanh nghiÖp nÕu kh«ng linh ho¹t sÏ kh«ng mang l¹i lîi Ých vµ chØ cã h¹i mµ th«i. BiÖn ph¸p tèt nhÊt ®Ó tr¸nh rñi ro ®ã lµ mét chót dòng c¶m vµ sù s½n sµng l¾ng nghe- mét c¸ch suy nghÜ cña ng­êi l·nh ®¹o thùc sù: sù tiÕp thu nh÷ng ý kiÕn phª b×nh vµ s½n sµng söa ch÷a. Sù nguy hiÓm thùc sù n»m ë chç tù khÐo m×nh l¹i vµ hµnh ®éng ngoan cè chØ bëi v× kh«ng muèn nhËn lçi lÇm cña m×nh. Mét lÇn n÷a, kh¶ n¨ng l·nh ®¹o tèt ®­îc b¾t nguån kh«ng chØ ë kiÕn thøc chuyªn m«n s©u s¾c mµ ë c¶ sù am hiÓu réng r·i mét sè quy luËt kh¸c nhau. Vµ mét ng­êi l·nh d d¹o cã n¨ng lùc kh«ng bao giê ngõng häc hái. C¸c kü n¨ng qu¶n trÞ ph¶i ®­îc thay ®æi ®Ò phï hîp víi tõng thêi ®iÓm vµ ®iÒu kiÖn kh¸c nhau. Kinh nghiÖm nµy ch¾c ch¾n kh«ng thÓ thiÕu ®­îc ®èi víi nh÷ng nhµ qu¶n trÞ trÎ, n¾m v÷ng th«ng tin, tù tin, s¸ng t¹o vµ nç lùc ®æi míi- nh÷ng con ng­êi tiªu biÓu cña thêi ®¹i th«ng tin ngµy nay. - X©y dùng v¨n hãa c«ng ty nh­ thÕ nµo? Tõ nh÷ng ®¸nh gi¸ trªn, viÖc x©y dùng v¨n hãa c«ng ty cña ViÖt Nam ngµy cµng trë nªn cÊp b¸ch h¬n cho sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng. V¨n hãa c«ng ty lµ mét bé phËn kh¸ quan träng trong ng«i nhµ chung x· héi doanh nghiÖp tÊt yÕu ph¶i cã v¨n hãa míi tån t¹i, ph¸t triÓn vµ thÞnh v­îng. V¨n hãa trong doanh nghiÖp cÇn ®­îc thÓ hiÖn trªn c¸c ph­¬ng diÖn sau: - Mçi ng­êi trong doanh nghiÖp ph¶i cã v¨n hãa trong quan hÖ lµm viÖc víi nhau theo kû c­¬ng vµ trËt tù ®Ó t¹o bÇu kh«ng khÝ nhÑ nhµng, thanh th¶n, t¸i s¶n xuÊt ®­îc yÕu tè tinh thÇn cña søc lao ®éng, ®em l¹i hiÖu qu¶ chung cña doanh nghiÖp vµ lîi Ých c¸ nh©n cña mçi ng­êi. - V¨n hãa ë mçi ng­êi trong doanh nghiÖp lµ sù héi tô, dung hîp ®­îc c¸c nh©n tè nh©n ®¹o, nh©n v¨n, ch©n thËt, céng ®ång, nghÖ thuËt, mü thuËt, thÓ hiÖn trong c­ xö, quan hÖ lµm viÖc bÒn chÆt ®Ó t¹o ra søc m¹nh tèi ­u cña doanh nghiÖp. - Mçi ng­êi lao ®éng thÓ hiÖn tÝnh v¨n hãa ë chç: lµm viÖc cã tr¸ch nhiÖm, t«n träng kû c­¬ng, t«n träng luËt ph¸p. Cã chuyªn m«n, cã kü thuËt vµ s¸ng t¹o, thiÖn chÝ trong hîp t¸c vµ quan hÖ, t¹o n¨ng suÊt, hiÖu suÊt lao ®éng cao, cã s¶n phÈm tèt, ®Ñp ®ñ søc c¹nh tranh trªn th­¬ng tr­êng. - Trong c¬ chÕ thÞ tr­êng, quan hÖ cung- cÇu lµ quan hÖ “ch¾p nèi” ngÉu nhiªn, doanh nghiÖp vµ ng­êi lao ®éng cña doanh nghiÖp ph¶i lu«n thÓ hiÖn tÝnh v¨n hãa, v¨n minh trong quan hÖ víi kh¸ch hµng vµ x· héi. T­ duy, hµnh ®éng vµ s¶n phÈm lµm ra ph¶i ®Ó cho ®èi t¸c cã thiÖn c¶m, cã ch÷ “tÝn” víi m×nh th× quan hÖ cung- cÇu míi bÒn v÷ng. - Ho¹t ®éng trªn th­¬ng tr­êng ph¶i lµ ho¹t ®éng c¹nh tranh lµnh m¹nh th× míi thóc ®Èy ®­îc sù tiÕn bé cña mçi con ng­êi, cña khoa häc kü thuËt vµ qu¶n lý, cña doanh nghiÖp vµ x· héi. C¹nh tranh lµnh m¹nh cã nghÜa c¹nh tranh cã v¨n hãa, v¨n minh ë m«i tr­êng nµy, t×m ra nh÷ng gi¶i ph¸p, quyÕt s¸ch ®óng ®¾n, kh«n ngoan víi c¸c ®èi t¸c c¹nh tranh. Th¾ng lîi trong c¹nh tranh lµ nhê h¬n nhau vÒ tr×nh ®é, n¨ng lùc, s¶n phÈm lµm ra vµ chÊt l­îng dÞch vô th­¬ng m¹i chø kh«ng ph¶i th¾ng nhê thñ ®o¹n tiªu cùc, tr¸i víi ph¸p luËt vµ ®¹o ®øc kinh doanh. KÕt luËn chung Suy cho cïng, v¨n hãa ®ãng vai trß quan träng ®èi víi hiÖu qu¶ l©u dµi vµ sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña c¸c doanh nh©n vµ doanh nghiÖp còng nh­ nÒn kinh tÕ quèc gia. VÊn ®Ò kho¸ luËn ®Æt ra thùc sù vÉn chØ ®Ò cËp ®Õn khÝa c¹nh chung nhÊt, dÔ nhËn biÕt nhÊt cña v¨n ho¸ kinh doanh. V¨n ho¸ kinh doanh gièng nh­ mét t¶ng b¨ng tr«i, 7 phÇn ch×m, chØ cã 3 phÇn næi, c¸i khã cña c¸c nhµ nghiªn cøu v¨n ho¸ chÝnh lµ nhËn diÖn ®Ó ph¸t huy tèi ®a mÆt tÝch cùc, h¹n chÕ tèi ®a mÆt tiªu cùc cña nh÷ng phÇn ch×m ®ã. Nh­ng cã mét ®iÒu mµ mçi c¸ nh©n (kh«ng chØ giíi doanh nh©n) cã thÓ tù cñng cè, x©y dùng vµ båi ®¾p cho v¨n ho¸ kinh doanh ®Ëm ®µ, s¸ng l¹n h¬n, ®ã lµ: tu d­ìng, lµm giµu v¨n ho¸ xuÊt ph¸t tõ b¶n th©n m×nh. V¨n ho¸ kinh doanh lµ mét bé phËn cña v¨n ho¸ nãi chung, vµ nã còng lµ mét “c¬ thÓ sèng” kh«ng ngõng cÇn ®­îc ch¨m sãc, g¹n läc vµ nu«i d­ìng./. Danh môc tµi liÖu tham kh¶o Hå SÜ Quý, Vai trß cña nh©n tè v¨n hãa trong nÒn v¨n minh, T¹p chÝ TriÕt häc sè 4/93. Lª V¨n Siªu, NÕp sèng t×nh c¶m cña ng­êi ViÖt Nam, NXB Cµ Mau, 1993 Karl Mark, Tuyªn ng«n cña §¶ng Céng s¶n NguyÔn ThÞ Oanh, Ph¸t triÓn céng ®ång- §H Më B¸n c«ng TP.HCM, 1995, tr26. Ph¹m Duy HiÓn, Vµo s©n ph¶i chÊp nhËn cuéc ch¬i, t¹p chÝ Tia s¸ng sè Xu©n Quý Mïi 2003 - NguyÔn V¨n, §Æt l¹i vÊn ®Ò nguån gèc d©n téc vµ v¨n minh ViÖt Nam, t¹p chÝ Tia s¸ng th¸ng 4/2002 V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc §¶ng Céng s¶n VN lÇn thø IX 7. TrÇn Ngäc Thªm, C¬ së v¨n ho¸ VN, NXB Gi¸o dôc, 1997 8. Ph­íc Hµ, Xóc tiÕn th­¬ng m¹i- CÇn chiÕn l­îc ë tÇm cì quèc gia, b¸o Th­¬ng m¹i sè 43, ngµy 24-30/10/2002. Môc lôc Lêi më ®Çu Ch­¬ng1. Lý luËn chung vÒ v¨n hãa kinh doanh 1. Kh¸i niÖm vµ ®Æc ®iÓm cña v¨n hãa kinh doanh a. ThÕ nµo lµ v¨n hãa? b, V¨n hãa kinh doanh vµ ®Æc ®iÓm 2. Vai trß cña v¨n hãa kinh doanh trong ®êi sèng x· héi 3. Sù kh¸c biÖt vÒ v¨n hãa kinh doanh cña c¸c ch©u lôc a. Nh©n tè v¨n hãa trong kinh doanh ë ph­¬ng §«ng b. Nh©n tè v¨n hãa trong s¶n xuÊt kinh doanh ë ph­¬ng T©y Ch­¬ng II. Thùc tr¹ng x©y dùng vµ ph¸t triÓn v¨n hãa kinh doanh ë ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m qua 1.Sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn v¨n hãa kinh doanh ë ViÖt Nam 2. §iÒu kiÖn ®Ó x©y dùng vµ ph¸t triÓn v¨n hãa kinh doanh ë ViÖt Nam 3. T×nh h×nh sö dông v¨n hãa kinh doanh trong ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt nhËp khÈu ë ViÖt Nam 4. V¨n hãa kinh doanh cña ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp Ch­¬ng III. C¸c gi¶i ph¸p nh»m x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn v¨n hãa kinh doanh mang b¶n s¾c d©n téc ViÖt Nam trong thêi gian tíi. 1. Quan ®iÓm cña §¶ng vµ Nhµ n­íc vÒ viÖc gi÷ g×n vµ ph¸t huy b¶n s¾c d©n téc 2. §Þnh h­íng ph¸t triÓn kinh doanh xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam ®Õn n¨m 2005 3. Gi¶i ph¸p a. C¸c gi¶i ph¸p tõ phÝa Nhµ n­íc. b. C¸c gi¶i ph¸p tõ phÝa doanh nghiÖp. KÕt luËn Tµi liÖu tham kh¶o Trang 2 4 4 4 5 7 12 12 16 20 20 24 28 36 51 51 53 54 54 61 65 66