Khóa luận Việc áp dụng UCP 500, ICC 1993 trong phương thức tín dụng chứng từ - Thực trạng và biện pháp

µng lªn tµu hoµn h¶o” (clean on board) ®­îc ghi ®Ì lªn. Côm tõ giao hµng lªn tÇu ®­îc ghi b»ng m¸y ch÷ vµ kh«ng ®­îc ghi ngµy theo UCP 500 §iÒu 23 (môc a) (ii) yªu cÇu. §iÒu 23 (a) (ii) quy ®Þnh: “Trõ khi cã quy ®Þnh kh¸c trong tÝn dông, nÕu mét tÝn dông yªu cÇu mét vËn t¶i ®¬n tõ c¶ng tíi c¶ng, c¸c ng©n hµng sÏ chÊp nhËn mét chøng tõ dï ®­îc gäi tª nh­ thÕ nµo mµ… ii… Bèc hµng lªn tµu hoÆc giao hµng lªn mét con tµu ®Ých danh cã thÓ ®­îc thÓ hiÖn b»ng mét tõ in trªn mÆt vËn t¶i ®¬n vµ ph¶i chØ râ r»ng hµng ®· ®­îc bèc xong lªn tµu hoÆc giao trªn mét con tµu ®Ých danh. Tr­êng hîp nµy, ngµy ph¸t hµnh vËn t¶i ®¬n ®­îc coi lµ ngµy bèc hµng lªu tµu vµ lµ ngµy giao hµng…”. §Ó tiÖn gi¶i quyÕt, vµ còng nh­ §iÒu 14 môc (c) UCP 500 cho phÐp, Ng©n hµng I th«ng b¸o cho Ng­êi yªu cÇu më tÝn dông vÒ nh÷ng bÊt hîp lÖ vµ xin ý kiÕn chÊp nhËn bÊt hîp lÖ vÒ thanh to¸n. (§iÒu 14 UCP 500 quy ®Þnh: “NÕu Ng©n hµng ph¸t hµnh quy ®Þnh r»ng c¸c chøng tõ xÐt vÒ bÒ ngoµi cña chóng lµ kh«ng phï hîp víi tÝn dông, ng©n hµng cã thÓ tù m×nh quyÕt ®Þnh th¨m dß ý kiÕn riªng cña Ng­êi yªu cÇu më tÝn dông kh«ng tÝnh ®Õn c¸c sai sãt ®ã…”). Ng­êi yªu cÇu më tÝn dông tõ chèi chÊp nhËn bé chøng tõ vµ tõ chèi thanh to¸n. Vµ Ng©n hµng I lËp tøc th«ng b¸o cho Ng©n hµng A b»ng telex vÒ viÖc tõ chèi bé chøng tõ do nh÷ng bÊt hîp lÖ ®· nªu vµ yªu cÇu cho chØ thÞ v× bé chøng tõ ®ang ®­îc gi÷ tuú ý gi¶i quyÕt cña Ng©n hµng A. Ng©n hµng A th«ng b¸o cho Ng­êi thô h­ëng vÒ viÖc Ng©n hµng I tõ chèi bé chøng tõ. Ng©n hµng A, theo chØ thÞ cña Ng­êi thô h­ëng, ®Ò nghÞ mét sù b¶o l­u cho viÖc thanh to¸n tÝn dông víi c¸c chøng tõ bÊt hîp lÖ. Tuy nhiªn, bëi v× viÖc b¶o l­u chØ ®­îc ®­a ra víi Ng©n hµng I vµ yªu cÇu më tÝn dông ®· tõ chèi viÖc thanh to¸n cho nªn b¶o l­u kh«ng ®­îc chÊp nhËn. Ng­êi thô h­ëng chÝnh thøc yªu cÇu thanh to¸n tiÒn cho lÇn giao hµng thø ba theo tÝn dông th­. Ng­êi thô h­ëng nãi r»ng VËn t¶i ®¬n ®­îc xuÊt tr×nh lµ phï hîp vµ còng hoµn toµn gièng nh­ VËn t¶i ®¬n cña hai lÇn giao hµng tr­íc. Nh÷ng vËn t¶i ®¬n nµy ®· ®­îc Ng©n hµng A, Ng©n hµng I, Ng­êi yªu cÇu më tÝn dông chÊp nhËn mµ kh«ng cã ý kiÕn g× cho lµ bÊt hîp lÖ. Ng©n hµng A th«ng b¸o cho Ng©n hµng I biÕt ý kiÕn cña Ng­êi thô h­ëng liªn quan ®Õn nh÷ng lÇn giao hµng tr­íc ®©y vµ viÖc chÊp nhËn c¸c VËn t¶i ®¬n ®­¬ng tù mµ kh«ng cã ph¶n ®èi. Ng©n hµng I tr¶ lêi b»ng bÊt cø nh÷ng ho¹t ®éng nµo chÊp nhËn nh÷ng chøng tõ ®· xuÊt tr×nh tr­íc ®©y ®Òu kh«ng liªn quan ®Õn lÇn xuÊt tr×nh nµy, V× vËy, Ng©n hµng I vÉn coi bé chøng tõ lµ bÊt hîp lÖ vµ vÉn cßn ®ang gi÷ bé chøng tõ tuú ý gi¶i quyÕt. VÊn ®Ò nµy vÉn tiÕp tôc kh«ng ®­îc gi¶i quyÕt, Ng©n hµng I tõ chèi thanh to¸n, Ng­êi yªu cÇu më tÝn dông kh«ng chÊp nhËn bÊt hîp lÖ vµ kh«ng ®ång ý thanh to¸n vµ Ng­êi thô h­ëng th× vÉn ®ßi tiÒn bé chøng tõ. Gi¶i quyÕt: Trong tr­êng hîp nµy, Ng©n hµng I tõ chèi bé chøng tõ v× kh«ng phï hîp víi UCP 500 §iÒu 23 môc (a) (ii) lµ ®óng. TÝn dông yªu cÇu mét bé vËn t¶i ®¬n ®­êng biÓn hoµn h¶o. UCP 500 §iÒu 23, môc (a) (ii) yªu cÇu r»ng mét vËn t¶i ®¬n ghi r»ng hµng ho¸ ®· ®­îc bèc lªn boong tµu, xÕp lªn tµu ®Ých danh. §iÒu kho¶n nµy cßn quy ®Þnh r»ng viÖc bèc hµng lªn boong tay hay xÕp hµng lªn tµu ®Ých danh cã thÓ ®­îc ghi chó b»ng c¸c tõ in s½n trªn vËn ®¬n lµ hµng ho¸ ®· ®­îc bèc lªn, xÕp lªn mét tµu ®Ých danh, mµ trong tr­êng hîp ®ã ngµy ph¸t hµnh vËn t¶i ®¬n sÏ ®­îc xem lµ ngµy bèc hµng lªn boong tµu vµ ngµy giao hµng. Mét c¸ch kh¸c, vËn t¶i ®¬n ph¶i ®­îc ghi r»ng hµng ho¸ ®ang ë trªn tµu ®Ých danh, b»ng mét ghi chó trªn vËn t¶i ®¬n cã ghi ngµy mµ hµng ho¸ ®­îc bèc lªn boong tµu, trong tr­êng hîp ®ã ghi chó bèc hµng lªn tµu sÏ ®­îc xem nh­ ngµy giao hµng. H¬n n÷a, Ng©n hµng I ®· hµnh ®éng phï hîp víi UCP 500 §iÒu 14, môc (c). §iÒu môc nµy cho phÐp Ng©n hµng ph¸t hµnh tham kh¶o ý kiÕn cña Ng­êi yªu cÇu më tÝn dông vÒ viÖc chÊp nhËn nh÷ng bÊt hîp lÖ. VÒ phÝa Ng©n hµng A, hä cïng hµnh ®éng hoµn toµn phï hîp víi UCP 500 §iÒu 14, môc (d) (i) vµ (ii). §iÒu môc nµy yªu cÇu r»ng nÕu Ng©n hµng ph¸t hµnh quyÕt ®Þnh tõ chèi bé chøng tõ, th× ph¶i göi th«ng b¸o viÖc Êy b»ng viÔn th«ng kh«ng ®­îc chËm trÔ, nh­ng kh«ng trÔ h¬n thêi ®iÓm kÕt thóc ngµy lµm viÖc thø b¶y tiÕp sau ngµy nhËn ®­îc chøng tõ. Nh÷ng th«ng b¸o ®ã ph¶i ®­îc ®­a cho ng©n hµng mµ tõ ®ã hä ®· nhËn ®­îc chøng tõ hoÆc cho Ng­êi thô h­ëng nÕu nh­ hä nhËn ®­îc chøng tõ trùc tiÕp tõ hä. §iÒu môc 14 (d) (ii) quy ®Þnh r»ng th«ng b¸o bÊt hîp lÖ ph¶i nªu tÊt c¶ nh÷ng bÊt hîp lÖ vµ còng ghi râ ng©n hµng ®ang gi÷ bé chøng tõ tuú ý quyÕt ®Þnh cña ng­êi xuÊt tr×nh hay ®ang ®­îc göi trë l¹i. 2.4 Ghi ngµy kh¸c nhau trªn c¸c chøng tõ (UCP 500 §iÒu 21 vµ 22) D÷ liÖu: - Lo¹i tÝn dông : Kh«ng huû ngang (Irrevocable) - ¸p dông : UCP 500 - Ng©n hµng ph¸t hµnh : Ng©n hµng I - Ng©n hµng th«ng b¸o : Ng©n hµng A - HiÖu lùc : Tr¶ ngay t¹i Ng©n hµng ph¸t hµnh - HÕt hiÖu lùc : T¹i quÇy giao dÞch cña Ng©n hµng ph¸t hµnh T×nh huèng: Ng©n hµng I ph¸t hµnh mét tÝn dông th­ kh«ng huû ngang cho Ng­êi thô h­ëng vµ th«ng b¸o th«ng qua Ng©n hµng A. Trong nh÷ng ®iÒu kiÖn cña tÝn dông cã yªu cÇu: 1. Hai b¶n Chøng nhËn xuÊt xø do Phßng Th­¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp X ph¸t hµnh. 2. Danh s¸ch ®ãng hµng ®­îc ký Ng©n hµng A kiÓm tra bé chøng tõ do Ng­êi thô h­ëng xuÊt tr×nh vµ nhËn thÊy r»ng bé chøng tõ hoµn toµn phï hîp víi c¸c ®iÒu kho¶n vµ ®iÒu kiÖn cña tÝn dông vµ göi bé chøng ®ßi tiÒn Ng©n hµng I. Khi nhËn ®­îc bé chøng tõ, Ng©n hµng I kiÓm tra vµ ph¸t hiÖn bé chøng tõ bÊt hîp lÖ. Ng©n hµng I lËp tøc th«ng b¸o r»ng telex cho Ng©n hµng A r»ng m×nh tõ chèi bé chøng tõ v× nh÷ng lý do sau: 1. Chøng nhËn xuÊt xø ®­îc ghi ngµy sau giao hµng. 2. Danh s¸ch ®ãng hµng kh«ng ®­îc ghi ngµy. Khi nhËn ®­îc th«ng b¸o tõ chèi bé chøng tõ, Ng©n hµng A tr¶ lêi b»ng telex nh­ sau: Chóng t«i kh«ng chÊp nhËn th«ng b¸o tõ chèi thanh to¸n v× nh÷ng lý do sau: a) Chøng nhËn xuÊt xø cã ngµy ph¸t hµnh sau ngµy giao hµng lµ kh«ng cã g× sai c¶. Chøng nhËn xuÊt xø ®­îc thùc hiÖn tr­íc khi hµng ho¸ ®­îc giao lªn tµu. H¬n n÷a, TÝn dông vµ c¶ UCP ®Òu kh«ng cã ®iÒu kho¶n nµo chøng minh lý luËn cña Quý Ng©n hµng. Chøng nhËn xuÊt xø nµy cã ngµy ph¸t hµnh trong thêi h¹n hiÖu lùc cña tÝn dông vµ ®­îc xuÊt tr×nh phï hîp víi §iÒu 43, môc (a) UCP 500. b. Kh«ng cã yªu cÇu nµo vÒ viÖc danh s¸ch ®ãng hµng ph¶i cã ngµy ph¸t hµnh. Néi dung cña danh s¸ch ®ãng hµng ph¶i kh«ng m©u thuÉn víi c¸c chøng tõ kh¸c vµ nh­ vËy lµ phï hîp víi c¸c ®iÒu kho¶n vµ ®iÒu kiÖn cña tÝn dông. Gi¶i quyÕt: Ng©n hµng I tõ chèi thanh to¸n lµ kh«ng ®óng. Trong tr­êng hîp nµy kh«ng cã c¬ së ®Ó tõ chèi chøng tõ ®­îc xuÊt tr×nh. Kh«ng cã ®iÒu kho¶n nµo trong UCP chØ ®Þnh viÖc ghi ngµy cña chøng nh©n xuÊt xø vµ quy ®Þnh Danh s¸ch ®ãng hµng cÇn ph¶i ghi ngµy trõ khi nã ®­îc tÝn dông yªu cÇu. Tuy nhiªn ®Ó xem xÐt vÊn ®Ò nµy, cã thÓ dÉn chiÕu c¸c ®iÒu kho¶n sau cña UCP 500. §iÒu 22 UCP 500 quy ®Þnh: “Trõ khi cã quy ®Þnh kh¸c trong TÝn dông, c¸c Ng©n hµng sÏ chÊp nhËn mét chøng tõ cã ghi ngµy ph¸t hµnh nã tr­íc ngµy më tÝn dông miÔn lµ c¸c chøng tõ ®ã ph¶i ®­îc xuÊt tr×nh trong thêi h¹n quy ®Þnh trong TÝn dông vµ trong c¸c ®iÒu kho¶n nµy”. §iÒu 21 UCP 500 quy ®Þnh: “Trõ c¸c chøng vËn t¶i, b¶o hiÓm vµ ho¸ ®¬n th­¬ng m¹i, khi c¸c chøng tõ ®­îc yªu cÇu xuÊt tr×nh th× TÝn dông ph¶i nªu râ c¸c chøng tõ do ai lËp vµ néi dung sè liÖu cña c¸c chøng tõ ®ã. NÕu tÝn dông kh«ng quy ®Þnh nh­ vËy, c¸c Ng©n hµng sÏ chÊp nhËn c¸c chøng tõ nh­ ®· xuÊt tr×nh, miÔn lµ néi dung sè liÖu lµ kh«ng m©u thuÉn nhau”. §iÒu 13 UCP 500 quy ®Þnh: “a. C¸c Ng©n hµng ph¶i kiÓm tra c¸c chøng tõ ®­îc quy ®Þnh trong TÝn dông víi sù thËn träng hîp lý…” vµ “C¸c chøng tõ thÓ hiÖn trªn bÒ mÆt cña chóng m©u thuÉn víi nhau sÏ ®­îc xem nh­ lµ trªn bÒ mÆt cña chóng lµ kh«ng phï hîp víi c¸c ®iÒu kiÖn cña TÝn dông”. V× vËy, trong tr­êng hîp nµy dù liÖu hay néi dung trªn chøng nhËn xuÊt xø lµ kh«ng m©u thuÉn víi tÝn dông vµ c¸c chøng tõ kh¸c. Ngµy ph¸t hµnh cña Chøng nhËn xuÊt xø vµ danh s¸ch ®ãng hµng lµ v« h¹i ®èi víi viÖc giao hµng hay trÞ gi¸ hµng ho¸ hay c¶ viÖc th«ng b¸o nguån gèc hµng ho¸. NH÷NG TåN T¹I TRONG HO¹T §éNG THANH TO¸N THEO L/C §¦îC ¸P DôNG UCP 500 (1) ViÖc hiÓu vµ ¸p dông UCP 500 cña c¸c ng©n hµng cßn nhiÒu tån t¹i. HÇu hÕt c¸c ng©n hµng ch­a cã quy ®Þnh vÒ ®iÒu kiÖn vµ c¸ch thøc më vµ thanh to¸n L/C, ®Æc biÖt lµ L/C tr¶ chËm, do ®ã g©y nhiÒu khã kh¨n cho kh¸ch hµng vµ c¸n bé ng©n hµngtrong qu¸ tr×nh më vµ thanh to¸n L/C. C¸c ng©n hµng vµ kh¸ch hµng ViÖt nam th­êng ch­a chó ý ®Õn mèi quan hÖ gi÷a L/C vµ UCP 500 vµ th­êng cã sù hiÓu kh«ng ®óng khi L/C ghi râ : “ L/C nµy chÞu sù ®iÒu chØnh cña Quy t¾c vµ thùc hµnh thèng nhÊt tÝn dông chøng tõ (UCP 500) cña Phßng Th­¬ng m¹i quèc tÕ” th× cã nghÜa lµ trong L/C kh«ng ®­îc ghi c¸c ®iÒu kho¶n kh¸c víi quy ®Þnh trong UCP 500 hoÆc UCP 500 kh«ng ®Ò cËp ®Õn. Nh­ng thùc tÕ c¸c quy ®Þnh trong UCP 500 lµ nh÷ng quy ph¹m tuú ý chø kh«ng b¾t buéc. Do ®ã, trong UCP 500 th­êng cã quy ®Þnh: “ NÕu trong L/C kh«ng cã quy ®Þnh râ rµng mét c¸ch kh¸c th×...” cã nghÜa lµ khi trong L/C kh«ng cã quy ®Þnh kh¸c ®i th× míi cã nghÜa nh­ UCP 500 quy ®Þnh. Nh­ng c¸c doanh nghiÖp t¹i ViÖt nam th­êng quy ®Þnh UCP 500 trong L/C nh­ng khi thùc hiÖn thËm chÝ l¹i kh«ng hiÓu hÕt ®­îc LuËt nµy. (2) NhiÒu hîp ®ång ngo¹i th­¬ng ký kÕt víi kh¸ch hµng n­íc ngoµi cã ®iÒu kho¶n thanh to¸n kh«ng râ rµng ®· ®Ó x¶y ra nh÷ng tranh chÊp ®¸ng tiÕc g©y thiÖt h¹i cho phÝa kh¸ch hµng ViÖt nam nh­: do kh«ng rµng buéc ®èi t¸c vÒ thêi h¹n më L/C khi c¸c doanh nghiÖp ViÖt nam xuÊt khÈu nªn khi thÞ tr­êng vµ gi¸ c¶ quèc tÕ bÊt lîi cho ng­êi mua (kh¸ch hµng n­íc ngoµi), hä cã thÓ kh«ng më L/C dÉn ®Õn phÝa ViÖt nam kh«ng giao ®­îc hµng còng kh«ng thÓ khiÕu n¹i ®­îc vµ kÕt qu¶ lµ phÝa ViÖt nam bÞ thiÖt h¹i do ®äng vèn, ®äng hµng. Nguyªn nh©n chñ yÕu lµ do tr×nh ®é c¸n bé ngo¹i th­¬ng cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt nam cßn yÕu kÐm, ch­a n¾m v÷ng ®­îc c¸c th«ng lÖ quèc tÕ. HoÆc cã tr­êng hîp do kh«ng chó ý trong qu¸ tr×nh më L/C dÉn ®Õn cã ®iÒu kho¶n trong L/C kh«ng phï hîp víi hîp ®ång mua b¸n ngo¹i th­¬ng còng nh­ nhiÒu ®iÒu kho¶n kh«ng phï hîp UCP 500 dÉn ®Õn ph¶i ®iÒu chØnh nhiÒu lÇn g©y phÝ tæn vµ chËm trÔ trong giao hµng. (3) Thñ tôc më L/C cña c¸c ng©n hµng ViÖt nam cã nhiÒu tr­êng hîp thiÕu chÆt chÏ, kh«ng tu©n thñ ®óng c¸c quy ®Þnh h­íng dÉn trong Quy t¾c vµ thùc hµnh thèng nhÊt tÝn dông chøng tõ (UCP 500). NhiÒu tr­êng hîp phÝa ViÖt nam khiÕu n¹i ®ßi båi th­êngnh­ng khi gi¶i quyÕt tranh chÊp l¹i kh«ng ®ñ chøng cø. Thªm vµo ®ã thñ tôc x¸c nhËn L/C qua mét ng©n hµng kh¸c còng khã kh¨n phøc t¹p, kh«ng quy ®Þnh cô thÓ viÖc ¸p dung UCP 500 ®èi víi L/C ®Ó kh¸ch hµng tõ chèi giao hµng khi gi¸ c¶ bÊt lîi vÒ phÝa hä. (4) ViÖc lËp chøng tõ trong ph­¬ng thøc tÝn dông chøng tõ lµ rÊt quan träng v× c¸c bªn ng­êi mua, ng©n hµng ph¸t hµnh, ng©n hµng thanh to¸n,ng­êi b¸n chØ giao dÞch trªn c¬ së chøng tõ. Do ch­a cã kinh nghiÖm trong thanh to¸n quèc tÕ nªn ta kh«ng chó ý ®Õn kh©u lËp chøng tõ khi xuÊt khÈu vµ kiÓm tra chøng tõ khi nhËp khÈu. V× vËy th­êng dÉn ®Õn nhÇm lÉn, thiÕu chÝnh x¸c vµ kh«ng hîp lÖ... g©y nhiÒu trë ng¹i cho thanh to¸n gi÷a 2 bªn. MÆt kh¸c, nhiÒu tr­êng hîp ng©n hµng kh«ng thùc hiÖn ®óng theo quy ®Þnh trong UCP 500, c¸c ng©n hµng kh«ng bao giê ®­îc chÊp nhËn viÖc thanh to¸n mét th­ tÝn dông khi c¸c chøng tõ ®­îc xuÊt tr×nh kh«ng ®Çy ®ñ hoÆc tÝnh hîp lÖ cña chóng víi th­ tÝn dông lµ kh«ng ®­îc x¸c minh râ rµng. (5) C¸c ng©n hµng ViÖt nam sö dông c¸c lo¹i L/C ®¬n gi¶n chñ yÕu lµ L/C kh«ng huû ngang , ch­a chó ý ®Õn c¸c ­u ®iÓm cña c¸c h×nh thøc L/C kh¸c. §iÒu nµy xuÊt ph¸t tõ nhiÒu nguyªn nhËn, nh­ng chñ yÕu lµ kh¸ch hµng ViÖt nam thiÕu hiÓu biÕt vÒ h×nh thøc L/C ®­îc sö dông trong thanh to¸n quèc tÕ, ­u ®iÓm nh­îc ®iÓm cña mçi h×nh thøc, mÆt kh¸c ng©n hµng l¹i kh«ng tæ chøc tèt c«ng t¸c t­ vÊn cho kh¸ch hµng cña m×nh, chØ cã mét vµi ng©n hµng lín thµnh lËp bé phËn t­ vÊn cho kh¸ch hµng nh­ VIETCOMBANK, VIETINCOMBANK... cßn hÇu hÕt c¸c ng©n hµng ch­a thµnh lËp ®­îc bé phËn t­ vÊn cho kh¸ch hµng vÒ c¸c dÞch vô cña ng©n hµng (bao gåm c¶ thanh to¸n tÝn dông chøng tõ). (6) Mét tån t¹i kh¸c th­êng xuÊt hiÖn trong ho¹t ®éng thanh to¸n quèc tÕ cña c¸c ng©n hµng ViÖt nam lµ kh«ng tu©n thñ c¸c quy ®Þnh cña Ng©n hµng Nhµ n­íc vÒ cho vay vµ b¶o l·nh trong viÖc më vµ thanh to¸n L/C tõ ®ã dÉn ®Õn nhiÒu thiÖt h¹i cho chÝnh b¶n th©n ng©n hµng vµ kh¸ch hµng, ®ång thêi ®¹t ho¹t ®éng cña ng©n hµng cã ®é rñi ro cao. VÒ ho¹t ®éng b¶o l·nh cña c¸c ng©n hµng cho c¸c doanh nghiÖp më L/C , do nhËn thøc cña c¸c ng©n hµng vÒ ho¹t ®éng b¶o l·nh chØ ®¬n thuÇn ch¹y theo lîi nhuËn cao, c¸c ng©n hµng ®· chÊp nhËn nhiÒu kho¶n b¶o l·nh kh«ng ®óng víi c¸c quy ®Þnh cña Ng©n hµng Nhµ n­íc. (7) Ho¹t ®éng cho vay më L/C tr¶ chËm cña c¸c ng©n hµng lµm ¶nh h­ëng ®Õn c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ cña ®Êt n­íc. Ng©n hµng Nhµ n­íc ®· cã quy ®Þnh c¸c kho¶n cho vay më L/C tr¶ chËm ph¶i n»m trong h¹n møc vay vèn n­íc ngoµi ®· ®­îc Thèng ®èc Ng©n hµng nhµ n­íc duyÖt. Tuy nhiªn, trªn thùc tÕ kh«ng thÓ kiÓm so¸t ®­îc ho¹t ®éng cho vay nµy cña c¸c ng©n hµng nªn dÉn ®Õn Ng©n hµng Nhµ n­íc gÆp nhiÒu khã kh¨n trong viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña m×nh. (8) Th«ng th­êng trong th­¬ng m¹i quèc tÕ c¸c bªn th­êng t×m kiÕm biÖn ph¸p, c¸ch thøc ®¶m b¶o quyÒn lîi cña m×nh. Trong c«ng t¸c thanh to¸n quèc tÕ, c¸c Ng©n hµng ViÖt nam ch­a ¸p dông c¸c biÖn ph¸p b¶o ®¶m kÌm theo h×nh thøc thanh to¸n tÝn dông chøng tõ. Trªn thùc tÕ, cã nhiÒu tr­êng hîp do ng­êi mua thiÕu thiÖn chÝ, thËm chÝ lõa ®¶o, sau khi nhËn ®­îc tiÒn trªn L/C råi kh«ng tiÕn hµnh giao hµng dÉn ®Õn thua thiÖt cho ng­êi mua. Ch­¬ng 3 Gi¶i ph¸p nh»m ¸p dông cã hiÖu qu¶ ho¹t ®éng thanh to¸n ë ViÖt nam trong thêi gian tíi Ph­¬ng h­íng ph¸t triÓn kinh doanh XUÊT NHËP KHÈU trong thêi gian tíi 1. §Þnh h­íng c¬ b¶n vÒ nhÞp ®é t¨ng tr­ëng XNK. Trong nÒn kinh tÕ më, cã thÓ nãi ngo¹i th­¬ng lµ h¹t nh©n cña bµi to¸n t¨ng tr­ëng, nhÞp ®é t¨ng nhanh cña ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu kÐo theo nhÞp ®é t¨ng tr­ëng chung cña nÒn kinh tÕ còng nhanh t­¬ng øng, nh­ minh ho¹ sau ®©y: NhÞp ®é XNK vµ GDP cña mét sè n­íc vµ vïng l·nh thæ cã nÒn kinh tÕ ®ang t¨ng tr­ëng tèt: N­íc, vïng NhÞp ®é t¨ng XuÊt khÈu NhÞp ®é t¨ng NhËp KhÈu NhÞp ®é t¨ng GDP 80-90 90-94 80-90 90-94 80-90 90-94 1. Trung quèc 11,4 14,3 10,0 24,8 10,2 12,9 2. Indonesia 5,3 21,3 1,2 9,1 6,1 7,6 3. Th¸i Lan 14,3 21,6 12,1 12,7 7,6 8,2 4. Malaysia 11,5 17,8 6,0 15,7 5,2 8,4 5. Chile 5,7 10,5 1,4 14,5 4,1 7,5 6. Hµn Quèc 13,7 7,4 11,2 7,7 9,4 6,6 7. §µi loan 11,6 5,9 12,8 14,2 8,4 6,1 8. Hång k«ng 15,4 15,3 11,0 15,8 6,9 5,7 9. Singapore 12,1 16,1 8,6 12,1 6,4 8,3 (Nguån: From Plan to Market, World Bank, World Development Report 2002) Theo thø tù xÕp trªn b¶ng, nÒn kinh tÕ cña c¸c n­íc Trung quèc, Indonesia, Th¸i lan, Malaysia, Chile ®ang ë trong giai ®o¹n cÊt c¸nh m¹nh mÏ, cßn Hµn quèc, Hång c«ng, §µi loan, Singapore ®· trë thµnh nh÷ng n­íc c«ng nghiÖp míi (NICs) vµ vÉn duy tr× ®­îc nhÞp ®é ph¸t triÓn kh¸ nhanh. Trong mèi t­¬ng quan nhÞp ®é xuÊt nhËp khÈu víi nhÞp ®é t¨ng tr­ëng GDP cña c¸c nÒn kinh tÕ nªu trªn cã nh÷ng xu thÕ biÕn ®éng mang tÝnh quy luËt nh­ sau: XÐt mét c¸ch tæng qu¸t th×, nhÞp ®é t¨ng xuÊt khÈu th­êng cao h¬n nhÞp ®é t¨ng nhËp khÈu do b¶n chÊt h­íng ngo¹i cña nÒn kinh tÕ; ®ång thêi, c¶ hai møc xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu ®Òu t¨ng h¬n møc t¨ng GDP. Nh­ng l­u ý, nhÞp ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ nãi chung cßn thÊp trong thêi kú ®Çu c«ng nghiÖp ho¸, sÏ cao dÇn lªn khi nÒn kinh tÕ ®i vµo tr¹ng th¸i ph¸t triÓn æn ®Þnh, sau khi hoµn tÊt qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ vµ ®¹t ®­îc møc ph¸t triÓn cao råi th× nhÞp ®é t¨ng tr­ëng sÏ gi¶m dÇn (v× khi ®ã qui m« so s¸nh cña nÒn kinh tÕ rÊt lín). Do ®ã, sù c¸ch biÖt cao h¬n cña nhÞp ®é t¨ng xuÊt nhËp khÈu so víi nhÞp ®é t¨ng GDP sÏ cµng më réng khi nÒn kinh tÕ cµng ph¸t triÓn. MÆt kh¸c, sù c¸ch biÖt cao h¬n cña nhÞp ®é t¨ng xuÊt nhËp khÈu so víi nhÞp ®é t¨ng GDP nhiÒu hay Ýt cßn tuú thuéc vµo quy m« nÒn kinh tÕ vµ tiÒm n¨ng thÞ tr­êng lín hay nhá. Cã hai tr­êng hîp sau: + Tr­êng hîp 1: Nh÷ng n­íc cã quy m« vµ tiÒm n¨ng thÞ tr­êng néi ®Þa to lín (Trung quèc, Indonesia) hoÆc quy m« võa nh­ng m·i lùc thÞ tr­êng ®· ®­îc n©ng cao (Hµn quèc, §µi loan) th× nhÞp ®é t¨ng xuÊt nhËp khÈu chØ cao h¬n nhÞp ®é t¨ng GDP víi møc ®é võa ph¶i. + Tr­êng hîp 2: Nh÷ng n­íc cã thÞ tr­êng néi ®Þa nhá bÐ (Hång K«ng, Singapore) hoÆc cã quy m« kh¸ nh­ng m·i lùc thÞ tr­êng cßn thÊp (Th¸i lan, Malaysia, Chile) th× nhÞp ®é t¨ng xuÊt nhËp khÈu th­êng cao h¬n nhÞp ®é t¨ng GDP trªn d­íi 2 lÇn, chøng tá ho¹t ®éng th­¬ng m¹i quèc tÕ ¶nh h­ëng rÊt m¹nh ®Õn t×nh h×nh ph¸t triÓn chung cña nÒn kinh tÕ. ViÖt nam thuéc vÒ tr­êng hîp 2 ( cã quy m« thÞ tr­êng néi ®Þa kh¸ lín nh­ng m·i lùc cßn thÊp). Xem xÐt c¸c møc t¨ng tr­ëng kinh tÕ giai ®o¹n 1996-2002 (sau khi ngo¹i trõ yÕu tè gi¶m ®ét ngét 1998 ®Ó ®¶m b¶o tÝnh æn ®Þnh trong xu thÕ ph¸t triÓn), cho thÊy c¸c chØ sè ®¹t ®­îc kh¸ tèt nh­: nhÞp ®é t¨ng xuÊt khÈu 31%/n¨m, nhÞp ®é t¨ng nhËp khÈu 33,6%/n¨m , cao gÊp 3,1 vµ 3,4 lÇn so víi nhÞp ®é t¨ng GDP cïng kú 9,1%/n¨m. Tuy r»ng xuÊt ph¸t ®iÓm thÊp, quy m« ban ®Çu cßn nhá, nh­ng t×nh h×nh ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ ®· ®­îc c¶i thiÖn rÊt ®¸ng kÓ. 2. Ph¸t triÓn s¶n xuÊt ®Ó t¹o nguån hµng xuÊt khÈu. Nh÷ng yªu cÇu c¬ b¶n trong vÊn ®Ì ph¸t triÓn s¶n xuÊt trong thêi gian tíi lµ: ph¶i t¨ng nhanh tû träng xuÊt khÈu hµng c«ng nghiÖp (®ång nghÜa víi viÖc t¨ng tû träng xuÊt khÈu hµng tinh chÕ, gi¶m nhanh tû träng xuÊt khÈu hµng hµng th« vµ s¬ chÕ); t¨ng tÝnh æn ®Þnh vµ chu ®éng trong viÖc tæ chøc cung øng hµng xuÊt khÈu, kh¶ n¨ng c¹nh tranh vÒ chÊt l­îng vµ gi¸ c¶ s¶n phÈm trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. ViÖc t¨ng c­êng ®Çu t­ ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ®Ó ®¸p øng yªu cÇu s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu lµ rÊt quan träng. Cã mét yªu cÇu tÊt yÕu kh¸ch quan lµ ph¶i kh«ng ngõng ®æi míi thiÕt bô vµ c«ng nghÖ s¶n xuÊt. Theo kinh nghiÖm cña c¸c n­íc NCs, cÇn m¹nh d¹n mua c«ng nghÖ hiÖn ®¹i cña c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn vµ khuyÕn khÝch c¸c ®¬n vÞ c¬ khÝ sao chÐp, n©ng cao chÊt l­îng thiÕt bÞ chÕ t¹o néi ®Þa ®Ó dÇn dÇn s¸ng t¹o ra c«ng nghÖ cña riªng m×nh, phï hîp víi nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Æc thï s¶n xuÊt trong n­íc. - CÇn ph¶i h×nh thµnh c¸c liªn hiÖp s¶n xuÊt ph©n c«ng chuyªn m«n ho¸ s©u vµ bè trÝ ph©n t¸n (theo m« h×nh NhËt B¶n): ph¸t triÓn nhiÒu doanh nghiÖp cã qui m« võa vµ nhá d­íi h×nh thøc c«ng ty cæ phÇn, bè trÝ ph©n t¸n theo ®iÒu kiÖn mÆt b»ng, chuyªn chÕ t¹o linh kiÖn theo tiªu chuÈn thèng nhÊt, lµm vÖ tinh cung cÊp b¸n thµnh phÈm cho mét sè doanh nghiÖp quy m« lín l¾p r¸p hoµn tÊt s¶n phÈm víi chÊt l­îng cao, ®¸p øng tèt nhu cÇu xuÊt khÈu. - N©ng cao quy c¸ch chÊt l­îng s¶n phÈm ®Ó t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. Tr­íc hÕt chóng ta ph¶i thÓ chÕ ho¸ sö dông nh·n hiÖu hµng ho¸ kÓ c¶ nh·n hiÖu néi ho¸ vµ nh·n hiªô cña n­íc ngoµi. Trong ®ã, b¾t buéc c¸c doanh nghiÖp ph¶i sö dông nh·n hiÖu riªng ®Ó chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ chÊt l­îng hµng ho¸, tiÕn ®Õn chÊm døt t×nh tr¹ng xuÊt khÈu s¶n phÈm kh«ng cã nh·n hiÖu. Bæ xung quy chÕ kiÓm tra chÊt l­îng s¶n phÈm chÆt chÏ h¬n, trong ®ã quy ®Þnh chÕ tµi nghiªm ngÆt (®èi víi c¶ ®¬n vÞ cung cÊp, nhµ xuÊt khÈu vµ ®¬n vÞ kiÓm phÈm) trong c¸c tr­êng hîp xuÊt khÈu hµng kÐm phÈm chÊt, lµm mÊt sù tÝn nhiÖm cña kh¸ch hµng quèc tÕ, g©y thiÖt h¹i cho nÒn kinh tÕ. MÆt kh¸c, ®Ò nghÞ c¸c c¬ quan qu¶n lý chÊt l­îng s¶n phÈm tÝch cùc h­íng dÉn c¸c doanh nghiÖp ®¨ng ký thùc hiÖn qu¶n lý chÊt l­îng s¶n phÈm theo tiªu chuÈn quèc tÕ (ISO 9000, ISO 14.000.....) v× ®©y lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt ®Ó xuÊt khÈu hµng ho¸ trong t­¬ng lai, khi ngµy cµng cã nhiÒu thÞ tr­êngquy ®Þnh b¾t buéc hµng ho¸ ph¶i ®¹t ®iÓm chuÈn ISO míi ®­îc nhËp vµo. 3.Më réng thÞ tr­êng xuÊt nhËp khÈu. Trong viÖc më réng thÞ tr­êng xuÊt nhËp khÈu, tr­íc hÕt ®ßi hái ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp thÝch øng tèt víi nh÷ng vÊn ®Ò héi nhËp vµ tù do ho¸ th­¬ng m¹i . §ång thêi , x¸c lËp cho ®­îc hÖ thèng thÞ tr­êng c¬ b¶n víi nh÷ng mèi quan hÖ v÷ng ch¾c ®Ó thóc ®Èy ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu ph¸t triÓn ngµy cµng m¹nh mÏ h¬n. - Tæ chøc thÞ tr­êng néi ®Þa thÝch øng tèt víi c¸c ®iÒu kiÖn héi nhËp vµ tù do ho¸ th­¬ng m¹i. C¸c c¬ quan qu¶n lý thÞ tr­êng t¨ng c­êng kiÓm so¸t chèng bu«n lËu triÖt ®Ó h¬n ®Ó hç trî cho ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu chÝnh ng¹ch. Më réng c¸c lo¹i h×nh chî b¸n lÎ hiÖn ®¹i (siªu thÞ, cöa hµng tù chän, b¸n hµng qua ®iÖn tho¹i, qua m¹ng m¸y vi tÝnh giao tËn nha...) kÌm theo c¸c chiÕn dÞch qu¶ng c¸o, tuyªn truyÒn vËn ®éng tiªu dïng hµng néi liªn tôc. ThiÕt lËp vµ hoµn thiÖn dÇn c¸c lo¹i h×nh chî b¸n bu«n hiÖn ®¹i (nh­: trung t©m th­¬ng m¹i, së giao dÞch hµng ho¸) ®Ó ®Èy m¹nh c¸c ph­¬ng thøc ®Êu thÇu, giao dÞch hµng ho¸ cã kú h¹n, thanh to¸n bï trõ... - §Èy m¹nh c¸c ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i. Chóng ta cÇn ph¶i n©ng cao tÝnh chñ ®éng trong viÖc nghiªn cøu tiÕp thÞ trªn ph¹m vi thÕ giíi, thiÕt lËp v¨n phßng ®¹i diÖn, chi nh¸nh ë c¸c khu vùc thÞ tr­êng c¬ b¶n, trùc tiÕp tham gia c¸c phiªn ®Êu thÇu quèc tÕ ®Ó giµnh hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu æn ®Þnh c¶ n¨m hoÆc dµi h¹n h¬n. §èi víi c¸c ®¬n vÞ, c¬ quan chøc n¨ng xóc tiÕn th­¬ng m¹i (Phßng C«ng nghiÖp vµ Th­¬ng m¹i ViÖt nam, C«ng ty Héi chî triÓn l·m...) cÇn ph¶i phèi hîp ho¹t ®éng víi nhau chÆt chÏ h¬n, duy tr× th­êng xuyªn c¸c ho¹t ®éng triÓn l·m, héi chî quèc tÕ, c¸c héi nghÞ xóc tiÕn th­¬ng m¹i ®Ó hç trî thiÕt thùc cho ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu cña c¸c doah nghiÖp. Ngoµi ra, ChÝnh phñ ViÖt nam nªn t¨ng c­êng ký kÕt c¸c ho¹t ®éng th­¬ng m¹i, hîp ®ång trao ®æi hµng ho¸ liªn chÝnh phñ (Government-to-government contracts) ®Ó ph©n bæ l¹i cho c¸c doanh nghiÖp thùc hiÖn. T¨ng ®­îc tû lÖ xuÊt nhËp khÈu theo Hîp ®ång cña ChÝnh phñ sÏ cµng cã lîi v× hîp ®ång lo¹i nµy th­êng lµ hîp ®ång dµi h¹n, gi¸ tèt vµ lÞch tr×nh giao nhËn hµng ho¸ æn ®Þnh, c¸c doanh nghiÖp dÔ thùc hiÖn mµ hiÖu qu¶ cao. - TiÕp cËn víi c¸c khu vùc thÞ tr­êng xuÊt nhËp khÈu c¬ b¶n. Dùa trªn c¸c mèi quan hÖ ngo¹i giao, ®Æc thï cña tõng thÞ tr­êng ®Ó lªn ph­¬ng h­íng vµ kÕ ho¹ch th©m nhËp thÞ tr­êng. VÝ dô : thÞ tr­êng ASEAN nªn tu©n thñ ®óng HiÖp ®Þnh vÒ ch­¬ng tr×nh ­u ®·i thuÕ quan cã hiÖu lùc chung (CEPT) vµ c¸c quy ®Þnh kh¸c cña AFTA, APEC; thÞ tr­êng Nga vµ §«ng ¢u : chó träng më chi nh¸nh s¶n xuÊt kinh doanh ë vïng ViÔn §«ng ®Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu l­¬ng thùc thùc phÈm chÕ biÕn vµ hµng tiªu dïng.... 4. C¶i tiÕn c¬ chÕ qu¶n lý ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu. ViÖc nµy nh»m môc ®Ých t¹o ra m«i tr­êng ho¹t ®éng thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp ph¸t huy tèi ®a kh¶ n¨ng ®Ó n©ng cao quy m« vµ hiÖu qu¶ xuÊt nhËp khÈu. ViÖc c¶i tiÕn quy chÕ qu¶n lý sao cho hîp lý, ®ång bé vµ tæ chøc l¹i bé m¸y qu¶n lý cho tinh gän mµ vÉn ®¶m b¶o ho¹t ®éng kiÕn hiÖu h¬n. - C¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc ®¬n gi¶n ho¸ h¬n n÷a c¸c thñ tôc qu¶n lý xuÊt nhËp khÈu vµ h­íng dÉn cho c¸c doanh nghiÖp n¾m v÷ng thñ tôc, tr¸nh ®­îc phiÒn hµ v­íng m¾ kh«ng ®¸ng cã. Phæ biÕn ®Çy ®ñ c¸c thñ tôc b¾t buéc c¸c doanh nghiÖp ph¶i tu©n thñ trong quan hÖ giao dÞch víi cacs tæ chø mËu dÞch mµ ViÖt nam ®· vµ sÏ tham gia (AFTA, APEC, WTO) víi c¸c khèi thÞ tr­êng chung (EU) hoÆc c¸c quèc gia n­íc ta cã ký kÕt hiÖp ®Þnh song ph­¬ng. - VÒ biÖn ph¸p ®iÒu chØnh thuÕ quan: Do hoµn c¶nh chËm tiÕn, lé tr×nh c¾t gi¶m thuÕ khi gia nhËp AFTA (kÓ c¶ gia nhËp WTO s¾p tíi) cña ViÖt nam ®­îc kÐo dµi h¬n nhiÒu thµnh viªn kh¸c. Cô thÓ ®èi víi AFTA, ®Õn 2006 ViÖt nam ph¶i hoµn thµnh h¹ thuÕ suÊt xuèng cßn tõ 0-5% (so víi thêi h¹n cuèi cïng cña c¸c thµnh viªn kh¸c lµ 2003). Trong thêi h¹n ®­îc phÐp kÐo dµi lé tr×nh gi¶m thuÕ ChÝnh phñ nªn ¸p dông c¸c møc thuÕ suÊt (thuÕ nhËp khÈu) cao ®Ó gi¶ quyÕt ®ång thêi nhiÒu môc tiªu: b¶o vÖ s¶n phÈm néi ®Þa,t¨ng kh¶ n¨ng xuÊt khÈu ngµnh c«ng nghiÖp vµ cßn ®¶m b¶o nguån thu t­¬ng ®èi cho ng©n s¸ch nhµ n­íc. Chóng ta còng nªn gi÷ biÓu thuÕ suÊt æn ®Þnh t­¬ng ®èi ®Ó c¸c doanh nghiÖp yªn t©m tÝnh to¸n kÕ ho¹ch ®Çu t­ ®a d¹ng ho¸ s¶n phÈm dµi h¹n. - Qu¶n lý vµ ph©n bæ h¹n ngh¹ch (quota) xuÊt nhËp khÈu: N©ng dÇn møc h¹n ng¹ch hµng n¨m cña c¸c mÆt hµng do phÝa ViÖt nam quy ®Þnh h¹n ng¹ch cho ®Õn khi ®¹t giíi h¹n trªn (quota ceiling - ®­îc Ên ®Þnh tr­íc phï hîp víi t×nh h×nh ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ) th× xo¸ bá c¬ chÕ qu¶n lý b»ng h¹n ng¹ch. Trong qu¸ tr×nh ®ã, ®iÒu chØnh dÇn thuÕ suÊt (n©ng cao thuÕ xuÊt khÈu hoÆc gi¶m thuÕ nhËp khÈu) ®Ó kh«ng g©y ra ®ét biÕn gi¸ c¶ hµng xuÊt khÈu. Nguyªn t¾c ph©n bæ h¹n ng¹ch (kÓ c¶ ph©n cho c¸c ®Çu mèi vµ ®Êu thÇu) lµ lÊy hiÖu qu¶ kinh tÕ lµm tiªu chuÈn hµng ®Çu, chø kh«ng ph©n bæ b×nh qu©n vïng l·nh thæ nh­ tr­íc ®©y. ChÝnh phñ nªn giao h¹n ng¹ch th¼ng cho c¸c doanh nghiÖp ®Çu mèi vµ doanh nghiÖp tróng thÇu tr¸nh moÞ r¾c rèi, chËm trÔ cã thÓ x¶y ra, g©y phiÒn hµ cho c¸c doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu trong b­íc t¸i ph©n phèi c¸c h¹n ng¹ch. - §iÒu chØnh tû gi¸ hèi ®o¸i: thùc hiÖn theo c¬ chÕ tû gi¸ hèi ®o¸i linh ho¹t ®Ó t¸c ®éng kÝch thÝch xuÊt khÈu.Ng©n hµng cÇn t¹o ta sù dÞch chuyÓn hîp lý gi÷a tiÒn göi b»ng néi tÖ vµ b»ng ngo¹i tÖ m¹nh theo cung cÇu trong thÞ tr­êng tiÒn tÖ. Khi thÞ tr­êng tiÒn tÖ kh«ng ®¹t ®­îc sù c©n b»ng cÇn thiÕt, th× Ng©n hµng tham gia vµo thÞ tr­êng hèi ®o¸i víi t­ c¸ch lµ ng­êi mua, ng­êi b¸n cuèi cïng ®Ó kÝch thÝch t¸i lËp sù c©n b»ng. C¸c gi¶i ph¸p nh»m xö lý c¸c v­íng m¾c ph¸t sinh tronG ho¹t ®éng thanh to¸n ë ViÖt nam trong thêi gian tíi. Ph­¬ng thøc tÝn dông chøng tõ lµ mét ph­¬ng thøc kh¸ hoµn h¶o vµ ®­îc ¸p dông phæ biÕn nh­ng kh«ng ph¶i lµ kh«ng cã rñi ro. Hîp ®ång kh«ng chØ bÞ vi ph¹m khi yÕu tè trung thùc ®­îc t«n träng gi÷a hai bªn mua vµ b¸n. Víi ph­¬ng thøc tÝn dông chøng tõ, ng©n hµng chØ ®¸nh gi¸ hµng ho¸, chÊp nhËn thanh to¸n hay kh«ng ®Ó th«ng qua chøng tõ. Do vËy b¶n Quy t¾c vµ thùc hµnh thèng nhÊt tÝn dông chøng tõ (UCP 500) (vµ hiÖn nay b¶n quy t¾c nµy ®­îc biÕt ®Õn lµ 500 ) dïng ®Ó ®iÒu chØnh c¸c mèi quan hÖ trong ph­¬ng thøc tÝn dông chøng tõ lu«n lµ mét yÕu tè quan träng trong bu«n b¸n quèc tÕ vµ ngµy cµng cã nhiÒu ng­êi quan t©m t×m hiªñ. Tuy nhiªn kh«ng cã lý luËn nµo cã thÓ gi¶i ®¸p ®­îc mét c¸ch ®Çy ®ñ cho sù ph¸t sinh thùc tÕ hµng ngµy. Trong thùc tiÔn, c¸c bªn liªn quan ®Òu thõa nhËn UCP 500 lµ chuÈn mùc ®Ó thùc thi nghÜa vô vµ quyÒn lîi cña m×nh. UCP 500 ®· cã nhiÒu tiÖn dông vµ ­u ®iÓm kh«ng ph¶i bµn c·i n÷a. Tuy nhiªn UCP 500 vÉn cßn vÊn ®Ò tån t¹i lµ ch­a cã biÖn ph¸p nµo h÷u hiÖu ®Ó ng¨n ngõa nh÷ng hµnh vi lõa ®¶o trong khi thùc hiÖn thanh to¸n theo chøng tõ. Bän lõa ®¶o gian dèi ®· dïng nhiÒu thñ ®o¹n tinh vi ®Ó lËp chøng tõ phï hîp víi L/C (chøng tõ gi¶ m¹o) ®Ó rót tiÒn tõ ng©n hµng mµ thùc tÕ kh«ng cã hµng ho¸ hoÆc hµng ho¸ kh«ng theo ddóng quy ®Þnh cña L/C. UCP 500 còng nh­ c¸c b¶n quy t¾c tr­íc ®©y ®Òu cã mét sè ®iÒu kho¶n quy ®Þnh cho ng©n hµng ®­îc miÔn tr¸ch vÒ viÖc nµy. VÝ dô quy ®Þnh: “ Ng©n hµng xö lý nghiÖp vô L/C chØ c¨n cø bÒ ngoµi cña chøng tõ mµ kh«ng cÇn c¨n cø vµo hµng ho¸ thùc tÕ” “ Ng©n hµng kh«ng chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ chøng tõ gi¶ m¹o vµ c¸c hµnh vi gian dèi trong chøng tõ”. C¶ thÕ giíi ®· thõa nhËn nh÷ng quy ®Þnh nµy v× ng©n hµng ch­a cã biÖn ph¸p h÷u hiÖu nµo ®Ó trõ bá ®­îc rñi ro nµy. §ã lµ vÊn ®Ò chung cña c¶ thÕ giíi. 1. VËn dông c¸c ph­¬ng thøc thÝch hîp nhÊt cho tõng lo¹i h×nh xuÊt nhËp khÈu vµ tõng lo¹i kh¸ch hµng. Tõng lo¹i h×nh xuÊt nhËp khÈu. §èi víi tõng s¶n phÈm hµng ho¸ khã tiªu thô, hµng míi b¸n lÇn ®Çu cÇn t×m kiÕm thÞ tr­êng míi th× nªn ¸p dông c¸c ph­¬ng thøc thanh to¸n t¹o ®iÒu kiÖn ­u ®·i cho ng­êi nhËp, ®Ó thu hót t¹o hÊp dÉn cho mua hµng nhiÒu nh­ ph­¬ng thøc tr¶ chËm, ph­¬ng thøc chuyÓn tiÒn hay nhê thu dùa trªn chÊp nhËn trao chøng tõ. §èi víi hµng gia c«ng, hµng ®«i hµng hay hµng ®­îc giao th­êng xuyªn theo chu kú nªn ¸p dông ph­¬ng thøc tÝn dông chøng tõ ®Æc biÖt nh­: Th­ tÝn dông tuÇn hoµn, ®èi øng; §èi víi hµng ho¸ ®­îc kinh doanh qua trung gian… nªn ¸p dông lo¹i thanh to¸n phï hîp nh­ tÝn dông th­ gi¸p l­ng, tÝn dông th­ chuyÓn nh­îng. §èi víi nh÷ng s¶n phÈm hµng ho¸ lµ thùc phÈm n«ng s¶n phÈm mau h­ háng nªn ¸p dông th­ tÝn dông dù phßng ®Ó ®¶m b¶o viÖc thùc hiÖn hîp ®ång cña c¶ hai bªn xuÊt vµ nhËp. Ph©n lo¹i kh¸ch hµng. §èi víi nh÷ng kh¸ch hµng cã quan hÖ th­êng xuyªn;giao hµng theo chu kú nªn ¸p dông ph­¬ng thøc tÝn dông th­ tuÇn hoµn, ®Ó tiÕt kiÖm chi phÝ vµ thêi gian. §èi víi kh¸ch hµng cã sù hiÓu biÕt vµ tin cËy cao th× nªn ¸p dông c¸c ph­¬ng thøc thanh to¸n ®¬n gi¶n, tiÕt kiÖm chi phÝ vµ rót ngÊn thêi gian nh­ ph­¬ng thøc chuyÓn tiÒn hay nhê thu. §èi víi kh¸ch hµng quan hÖ lÇn ®Çu ch­a hiÓu râ vÒ nhau th× ¸p dông ph­¬ng thøc tÝn dông chøng t­kÌm theo ®ã lµ lo¹i th­ tÝn dông ®Æc biÖt ®Ó ®¶m b¶o quyÒn lîi cña m×nh cho dï khi ¸p dông c¸c lo¹i th­ tÝn dông th­ ®Æc biÖt th× lÖ phÝ sÏ cao h¬n vµ ®é phøc t¹p còng nh­ thêi gian t¨ng h¬n nh­ng ng­îc l¹i rñi ro thanh to¸n sÏ gi¶m xuèng. H¹n chÕ tèi ®a c¸c rñi ro trong thanh to¸n quèc tÕ. Trong thanh to¸n quèc tÕ tuú thuéc vµo ph­¬ng thøc thanh to¸n do ng­êi xuÊt nhËp khÈu sö dông mµ vÞ trÝ vai trß cña ng©n hµng còng nh­ c¸c rñi ro vµ thu nhËp cña nã còng sÏ kh¸c nhau. §èi víi c¸c ph­¬ng thøc ®¬n gi¶n nh­ chuyÓn tiÒn, nhê thu, trao chøng tõ giao tiÒn… th× vai trß cña ng©n hµng chØ lµm vai trß trung gian trong viÖc thùc hiÖn lÖnh chi tr¶ hay nhê thu cho kh¸ch hµng ®Ó thu phÝ mµ kh«ng chÞu tr¸ch nhiÖm trong viÖc cã thu ®­îc tiÒn hay kh«ng, hay kh«ng thÓ chñ ®éng trong viÖc thanh to¸n. Còng chÝnh v× vËy mµ khi tham gia thùc hiÖn c¸c ph­¬ng thøc nµy ng©n hµng Ýt bÞ rñi ro lµ mÊt tiÒn hay kh«ng thu ®­îc tiÒn do ng­êi b¸n kh«ng thùc hiÖn hîp ®ång hay ng­êi mua kh«ng chÞu tr¶ tiÒn vµ ng©n hµng còng chØ thu ®­îc lîi nhuËn b»ng chi phÝ c¸c bªn tr¶ khi cung cÊp dÞch vô cho kh¸ch hµng. §èi víi ph­¬ng thøc phøc t¹p nh­ tÝn dông chøng tõ ngoµi viÖc thu phÝ më tÝn dông, ng©n hµng cßn sÏ thu ®­îc thªm phÝ tu chØnh, söa ®æi x¸c nhËn b¶o l·nh hoÆc thªm c¸c dÞch vô kh¸c nÕu cã do kh¸ch hµng yªu cÇu nh»m ®¶m b¶o an toµn trong thanh to¸n cña kh¸ch hµng, tuy nhiªn ®èi víi tõng dÞch vô cung cÊp tuú vµo tr¸ch nhiÖm nÆng hay nhÑ mµ ng©n hµng thu phÝ cao hay thÊp, vµ chóng ta còng biÕt r»ng lîi nhuËn vµ rñi ro lµ 2 ng­êi b¹n song hµnh; ®èi víi c¸c tÝn dông th­ ®ßi hái sù b¶o l·nh, x¸c nhËn cña ng©n hµng hay thËm chÝ víi tÝn dông th­ b×nh th­êng mµ nhÊt lµ ®èi víi TÝn dông th­ cã thÓ huû ngang, tr¸ch nhiÖm cña ng©n hµng rÊt cao v× ph¶i ®øng ra cam kÕt thanh to¸n cho ng­êi b¸n (ng­êi h­ëng lîi) rñi ro sÏ x¶y ra khi ng­êi mua do nhiÒu lý do mµ huû L/C hay kh«ng nhËn hµng, tõ chèi bé chøng tõ kh«ng hîp lÖ, ng©n hµng th× l¹i kh«ng b¾t buéc ký quü 100% trÞ gi¸ L/C ; ®èi víi nh÷ng kh¸ch hµng ®ã th× ng©n hµng sÏ ph¶i chÞu mäi hËu qu¶. HoÆc do tÝnh chÊt phøc t¹p cña nhiÒu lo¹i L/C lµm cho viÖc kiÓm tra bé chøng tõ cã nhiÒu khã kh¨n, ng©n hµng kiÓm tra bá qua nh÷ng sai sãt vµ ®· thanh to¸n cho ng­êi h­ëng lîi nh­ng ng­êi mua l¹i ph¸t hiÖn vµ tõ chèi thanh to¸n bé chøng tõ, ng©n hµng ph¶i chÞu hËu qu¶ t×m c¸ch gi¶i quyÕt bé chøng tõ vµ l« hµng ®ã. Nh÷ng ®Ò xuÊt cô thÓ ®èi víi thanh to¸n t¹i ViÖt nam. 3.1 T¹o ®iÒu kiÖn cho ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu ph¸t triÓn Qua nghiªn cøu lý luËn ë trªn , tr­íc hÕt chóng ta thÊy râ vai trß cña ng©n hµng trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn qu¸ tr×nh thanh to¸n quèc tÕ: võa lµm trung gian thu hé tiÒn, võa thùc hiÖn chi tr¶ tiÒn hµng theo lÖnh, võa lµm ®¶m b¶o cam kÕt sÏ thanh to¸n theo yªu cÇu cña kh¸ch hµng, ®ã lµ nghiÖp vô kinh doanh cña ng©n hµng. Ng©n hµng muèn t¨ng lîi nhuËn th× ph¶i c¶i tiÕn më réng c¸c s¶n phÈm dÞch vô ®¸p øng ®­îc yªu cÇu ®a d¹ng ho¸ cña ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt nhËp khÈu th«ng qua ®ã mµ gãp phÇn thóc ®Èy ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu ph¸t triÓn. V× thÕ quan ®iÓm tr­íc tiªn cña c¸c ®Ò xuÊt ph¶i nh»m vµo phôc vô yªu cÇu cña ng­êi xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu. B»ng c¸c dÞch vô t­ vÊn sÏ cung cÊp cho kh¸ch hµng c¸c th«ng tin hoÆc nh÷ng lêi khuyªn ®Ó gi¶m bít rñi ro, gi¶m chi phÝ thanh to¸n vµ t¨ng møc ®é an toµn. B»ng viÖc c¶i tiÕn ®a d¹ng ho¸ c¸c s¶n phÈm dÞch vô mµ t¹o ®iÒu kiÖn dÔ dµng cho ho¹t ®éng thanh to¸n quèc tÕ víi ph­¬ng ch©m “Kh¸ch hµng lµ th­îng ®Õ” nh­ng c¸c c¶i tiÕn ®ã ph¶i phï hîp víi t×nh h×nh kinh tÕ chÝnh trÞ x· héi n­íc ta. 3.2 Phï hîp víi t×nh h×nh kinh tÕ chÝnh trÞ t¹i ViÖt nam NÒn kinh tÕ cña n­íc ta hiÖn nay ®ang trong giai ®o¹n më cöa, më réng quan hÖ kh¾p n¬i trªn thÕ giíi thÓ hiÖn qua sù thay ®æi trong chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng “§a d¹ng ho¸ thÞ tr­êng, ®a ph­¬ng ho¸ quan hÖ kinh tÕ” TÝnh ®Õn nay ViÖt nam ®· mët réng bu«n b¸n víi h¬n 110 n­íc trªn thÕ giíi, trong ®ã ®· ký hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i víi h¬n 60 n­íc, cã nhiÒu thÞ tr­êng lín nh­ ASEAN, NhËt b¶n, EU, SNG, gÇn ®©y lµ thÞ tr­êng Mü. §Ó cã thÓ c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng quèc tÕ, ViÖt nam cÇn ph¶i c¶i tiÕn lÒ lèi lµm viÖc n©ng cao tr×nh ®é qu¶n lý vµ phôc vô cña nh÷ng ban ngµnh cã t¸c ®éng ®Õn ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng mµ trong ®ã vai trß cña ng©n hµng chiÕm vÞ trÝ quan träng. Ng©n hµng ph¶i tù trang bÞ c¸c thiÕt bÞ hiÖn ®¹i còng nh­ ph­¬ng ph¸p lµm viÖc kinh doanh cho phï hîp víi tr×nh ®é thÕ giíi, ®ång thêi chó ý ®Õn t×nh h×nh thùc tÕ cña ViÖt nam vÒ tr×nh ®é, kinh nghiÖm, nguån vèn ®Ó cã nh÷ng c¶i tiÕn hîp lý, do ®ã c¸c ®Ò xuÊt còng ®i kh«ng chÖch ra khæi quan ®iÓm nµy. Tuy nhiªn kh«ng ph¶i v× b¶o vÖ quyÒn lîi cña kh¸ch hµng m×nh mµ ng©n hµng vi ph¹m tËp qu¸n bu«n bans quèc tÕ lµm ¶nh h­ëng ®Õn uy tÝn cña ng©n hµng trªn th­¬ng tr­êng thÕ giíi. 3.3 Phï hîp víi th«ng lÖ thÕ giíi Ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng lµ viÖc thùc hiÖn bu«n b¸n gi÷a c¸c chñ thÓ hoÆc nh÷ng n­íc kh¸c nhau, mçi n­íc cã nh÷ng luËt lÖ kh¸c nhau, chÝnh v× vËy ®Ó tr¸nh nh÷ng tranh chÊp do hiÓu lÇm hay do cè ý vi ph¹m trong thanh to¸n quèc tÕ, Phßng Th­¬ng m¹i Quèc tÕ ICC (International Commercial Chamber) ban hµnh c¸c quy t¾c ®Ó h­íng dÉn c¸c bªn khi tham gia thùc hiÖn thanh to¸n quèc tÕ nh­: ULC 1931 (Uniform Law for Check), ULB (Uniform Customs for bill ß Exchange), UCP (Uniform Customs and Practice for D/C), URC (Uniform Rules Collection).v..v Ng©n hµng ®øng ra thùc hiÖn c¸c dÞch vô trong thanh to¸n quèc tÕ theo yªu cÇu cña kh¸ch hµng, ph¶i lµ ng­êi am hiÓu h¬n hÕt c¸c quy t¾c nµy ®Ó tõ ®ã cè vÊn cho kh¸ch hµng ttrong ký hîp ®oßng còng nh­ trong thanh to¸n ®Ó kh«ng bÞ rñi ro, ng©n hµng còng kh«ng lµm ¶nh h­ëng ®Õn uy tÝn cña m×nh trªn th­¬ng tr­êng quèc tÕ. 3.4 T­ vÊn cho kh¸ch hµng khi ký hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu nªn chän ®iÒu kiÖn th­¬ng m¹i nµo. Ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu ë n­íc ta chØ míi ®­îc ph¸t triÓn thùc sù trong vµi n¨m trë l¹i, chÝnh v× vËy c¸c nhµ kinh doanh xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt nam còng cßn lóng tóng vµ thiÕu kinh nghiÖm trong viÖc ký hîp ®ång nh­ thÕ nµo ®Ó b¶o vÖ quyÒn lîi cña c«ng ty mµ kh«ng ¶nh h­ëng ®Õn th­¬ng m¹i quèc tÕ. §iÒu tr­íc tiªn ®Ó th­¬ng th¶o hîp ®ång ®­îc tèt, cÇn n¾m v÷ng c¸c ®iÒu kiÖn quèc tÕ, chØ mét sù m¬ hå thiÕu chÝnh x¸c nµo ®ã trong viÖc vËn dông ®iÒu kiÖn th­¬ng m¹i lµ cã thÓ cã h¹i ®èi víi c¸c bªn ký kÕt hîp ®ång, dÉn ®Õn nh÷ng vô tranh chÊp, kiÖn tông lµm t¨ng thªm chi phÝ trong kinh doanh. Trong c¸c ®iÒu kiÖn th­¬ng m¹i quèc tÕ Incoterms 1990 (International Commercial Terms) chia ra lµm bèn nhãm víi 13 ®iÒu kiÖn cã quy ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm cña hai bªn vµ phï hîp víi c¸c ph­¬ng tiÖn vËn chuyÓn kh¸c nhau, tuú thuéc vµo kh¶ n¨ng vµ sù tho¶ thuËn c¸c bªn sÏ chän mét ®iÒu kiÖn ®Ó thùc hiÖn viÖc giao nhËn hµng ho¸. 3.5 T­ vÊn cho kh¸ch hµng lµ nh÷ng ng­êi xuÊt khÈu qua trung gian nªn lùa chän lo¹i tÝn dông th­ nµo ®Ó ®¶m b¶o quyÒn lîi. Ngµy nay h×nh thøc mua b¸n qua trung gian rÊt phæ biÕn trong ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu, sù tån t¹i cña nh÷ng ng­êi trung gian nµy thùc sù cÇn thiÕt v× nã t¹o ®iÒu kiÖn cho ng­êi mua, mua ®­îc hµng mµ m×nh ®ang cÇn vµ ng­êi b¸n th× tiªu thô ®­îc hµng ho¸ mµ c¶ hai bªn ®· mua vµ b¸n kh«ng biÕt nhau ®Ó thùc hiÖn ý ®Þnh. Nhµ xuÊt khÈu ViÖt nam ®ang ®øng tr­íc thÞ tr­êng tiªu thô réng lín vµ xa l¹ cho nªn b­íc ®Çu tiªn th­êng cÇn nh÷ng ng­êi trung gian ®Ó b¸n ®­îc s¶n phÈm cña m×nh cho dï b¸n qua trung gian hä sÏ kh«ng cã lêi nhiÒu nh­ng qua ®ã hä sÏ häc hái kinh nghiÖm vµ më réng quan hÖ bu«n b¸n t×m hiÓu ®­îc thÞ tr­êng. §Ó gióp cho nhµ xuÊt khÈu gi¶m bít rñi ro khi ¸p dông ph­¬ng thøc thanh to¸n tÝn dông chøng tõ víi c¸c lo¹i tÝn dông th­ ®Æc biÖt, ng©n hµng cÇn t­ vÊn cho kh¸ch hµng lµ nhµ xuÊt khÈu nªn cÈn träng vµ lùa chän lo¹i tÝn dông th­ ®Æc biÖt mµ cã ®¶m b¶o cho nhµ xuÊt khÈu. Qua lý thuyÕt chóng ta thÊy r»ng mua b¸n qua trung gian th­êng ¸p dông hai lo¹i tÝn dông th­ chuyªnr nh­îng vµ gi¸p l­ng. §èi víi tÝn dông th­ chuyÓn nh­îng quyÒn lîi cña ng­êi xuÊt khÈu kh«ng ®­îc ®¶m b¶o bëi c¸c lý do sau: Hîp ®ång b¸n hµng ký víi mét ®èi t¸c (trung gian) l¹i kh«ng ph¶i lµ ng­êi chÞu tr¸ch nhiÖm thanh to¸n mµ hoµn toµn tuú thuéc vµo ng­êi mua lµ ng­êi më th­ tÝn dông. Lµm thÕ nµo ng­êi xuÊt khÈu biÕt ®­îc ng­êi më Th­ tÝn dông cã thiÖn chÝ hoÆc lµ doanh nghiÖp cã tÇm cì. RÊt cã thÓ bé chøng tõ sÏ dÔ bÞ tõ chèi v× mét lçi rÊt nhá nÕu hµng xuèng gi¸ trªn thÞ tr­êng, kh¶ n¨ng tieu thô khã kh¨n hoÆc ng­êi më th­ tÝn dông cã dÊu hiÖu thua lç... mÆc dï ng­êi b¸n ®· thùc thi ®Çy ®ñ nghÜa vô trong hîp ®ång. Nhµ xuÊt khÈu kh«ng thÓ kiÖn hoÆc khiÕu n¹i ng­êi ký hîp ®oßng (ng­êi trung gian) hoÆc ng©n hµng chuyÓn nh­îng v× hä lµm ®óng qui ®Þnh cña Th­ tÝn dông vµ b¶n ®iÒu lÖ UCP 500. Ng­êi b¸n chØ tr«ng chê vµo thiÖn chÝ cña ng­êi trung gian cã tÝch cùc ®ßi tiÒn ë ng­êi mua kh«ng? Nh­ng tr­íc m¾t ng­êi xuÊt khÈu sÏ bÞ thiÖt h¹i. VÒ mÆt thñ tôc thanh to¸n, ng­êi xuÊt khÈu kh«ng thÓ chñ ®éng hoµn toµn mµ cßn tuú thuéc vµo hµnh ®éng cña ng­êi trung gian (ng­êi h­ëng thø nhÊt) vÒ ng©n hµng chuyÓn nh­îng. MÆc dï nhµ xuÊt khÈu hoµn chØnh tuyÖt ®èi bé chøng tõ giao hµng nh­ng chØ theo quy ®Þnh cña th­ tÝn dông ®­îc chuyÓn nh­îng mµ th«i. Lµm sao mµ nhµ xuÊt khÈu biÕt ®­îc biÕt ®­îc néi dung cña Th­ tÝn dông ®­îc chuyÓn nh­îng vµ th­ tÝn dông gèc ®Òu nh­ nhau khi mµ ng­êi h­ëng lîi thø nhÊt cã quyÒn kh«ng th«ng b¸o c¸c söa ®æi TÝn dông th­ cho ng­êi h­ëng thø hai? Do vËy bé chøng tõ xuÊt tr×nh theo TÝn dông th­ chuyÓn nh­îng lµ hoµn h¶o ch­a h¼n phï hîp hoµn toµn víi c¸c ®iÒu kho¶n vµ ®iÒu kiÖn cña TÝn dông th­ gèc. H¬n n÷a, ho¸ ®¬n , hèi phiÕu cña ng­êi h­ëng lîi thø nhÊt lËp ®Ó thay thÕ kh«ng hoµn chØnh sÏ bÞ ng©n hµng ph¸t hµnh tõ chèi. Do ®ã ch­a kÓ bé chøng tõ ®­îc l­u gi÷ t¹i ng©n hµng chuyÓn nh­îng bao l©u vµ thêi gian ®ã cã ¶nh h­ëng ®Õn thêi h¹n xuÊt tr×nh t¹i ng©n hµng ph¸t hµnh hay kh«ng? TÊt c¶ nh÷ng vÊn ®Ò trªn ngoµi tÇm kiÓm so¸t cña ng­êi xuÊt khÈu (ng­êi h­ëng thø hai). Mäi lçi lÇm thiÕu sãt cña ng­êi trung gian sÏ g©y hËu qu¶ mµ ng­êi xuÊt khÈu g¸nh chÞu. ChÝnh v× nh÷ng rñi ro trªn mµ ng©n hµng th­êng tõ chèi chiÕt khÊu chøng tõ cña ng­êi xuÊt khÈu xuÊt tr×nh. §iÒu nµy g©y khã kh¨n vÒ vèn cho ng­êi xuÊt khÈu, nhÊt lµ c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. Cßn ®èi víi tÝn dông th­ gi¸p l­ng th× quyÒn lîi cña ng­êi b¸n sÏ ®­îc ®¶m b¶o h¬n so víi ng­êi trung gian bëi v×: Ng­êi trung gian dùa trªn TÝn dông th­ (TDT) gèc më cho m×nh h­ëng sÏ ph¶i më TDT gi¸p l­ng cho ng­êi xuÊt khÈu h­ëng. Ng­êi xuÊt khÈu biÕt râ néi dung TDT gi¸p l­ng vµ hä chØ cÇn lµm ®óng theo c¸c ®iÒu kiÖn vµ ®iÒu kho¶n cña TDT gi¸p l­ng lµ hä sÏ ®­îc thanh to¸n tiÒn cho dï ng­êi trung gian cã ®­îc ng­êi mua thanh to¸n hay kh«ng. Trong nghiÖp vô TDT gi¸p l­ng, c¸i lîi cña nhµ xuÊt khÈu cung cÊp hµng ho¸ chÝnh lµ c¸i bÊt lîi cña ng­êi trung gian, ng­îc l¹i víi TDT chuyÓn nh­îng. 3.6 T­ vÊn cho nhµ xuÊt khÈu khi bé chøng tõ bÊt hîp lÖ. Qua thùc tÕ cña mét sè ng©n hµng t¹i ViÖt nam thÊy r»ng cho dï khi ng©n hµng kh«ng thùc hiÖn thanh to¸n hay chiÕt khÊu bé chøng tõ, víi tinh thÇn tr¸ch nhiÖm ®Ó b¶o vÖ quyÒn lîi cho kh¸ch hµng tr¸nh tr­êng hîp chuyÓn chøng tõ qua l¹i nhiÒu lÇn tèn phÝ, th«ng th­êng khi kiÓm tra nÕu bé chøng tõ cã sai sãt th× ng©n hµng th­êng xö lý nh­ sau: Sai sãt cã thÓ thay thÕ hoÆc söa ch÷a ®­îc, ®Ò nghÞ kh¸ch hµng thay thÕ hoÆc söa ch÷a. Sai sãt kh«ng thÓ söa ch÷a hay thay thÕ ®­îc, ®Ò nghÞ kh¸ch hµng xin tu chØnh TÝn dông th­ (nÕu cã thÓ) hoÆc th«ng b¸o cho ng©n hµng ph¸t hµnh nªu râ c¸c sai sãt, xin chÊp nhËn thanh to¸n. Sai sãt kh«ng ®­îc chÊp nhËn, ®Ò nghÞ kh¸ch hµng chuyÓn sang h×nh thøc thanh to¸n nhê thu hoÆc tr¶ l¹i chøng tõ cho hä. Trong thùc tÕ nhiÒu nhµ xuÊt khÈu ViÖt nam do ch­a hiÓu râ vÒ thanh to¸n trong tÝn dông chøng tõ víi nh÷ng ­u thÕ cña nã vÒ tr¸ch nhiÖm cña ng©n hµng ph¸t hµnh vµ quyÒn lîi cña ng­êi h­ëng lîi khi xuÊt tr×nh chøng tõ, cho nªn khi biÕt bé chøng tõ cã sai sãt g× th× th­êng yªu cÇu ng©n hµng chuyÓn chøng tõ ®i ®Ó thanh to¸n theo ph­¬ng thøc nhê thu (Collection payment), nÕu lµ nh­ vËy sÏ g©y bÊt lîi cho nhµ xuÊt khÈu v× lóc ®ã bé chøng tõ sÏ ®­îc xö lý theo quy t¾c thèng nhÊt vÒ nhê thu (Uniform Rules for Collection) gäi t¾t lµ URC. H¬n n÷a, nÕu ¸p dông URC, cã nghÜa chøng tõ mÊt quyÒn ®­îc ®¶m b¶o víi ®iÒu lÖ UCP 500 mµ theo ®ã ng©n hµng ph¸t hµnh ph¶i thùc hiÖn ®óng nhiÖm vô lµ kiÓm tra bé chøng tõ trong thêi gian hîp lý nh­ng kh«ng qu¸ 7 ngµy lµm viÖc kÓ tõ ngµy nhËn bé chøng tõ, nÕu qu¸ thêi h¹n trªn ng©n hµng ph¸t hµnh sÏ bÞ mÊt quyÒn tõ chèi thanh to¸n, ngoµi ra nÕu bé chøng tõ cã bÊt hîp lÖ ng©n hµng ph¸t hµnh cã theo ý kiÕn riªng cña m×nh tiÕp xóc ng­êi më TÝn dông th­ vÒ viÖc chÊp nhËn bÊt hîp lÖ, tuy nhiªn ®iÒu nµy còng kh«ng ®­îc v­ît qu¸ thêi h¹n 7 ngµy lµm viÖc. Trong khi ®ã URC cho phÐp ng©n hµng ph¸t hµnh hoÆc ng©n hµng x¸c nhËn cã thÓ kh«ng cÇn kiÓm tra chøng tõ, hoÆc th«ng b¸o nh÷ng bÊt hîp lÖ v­ît thêi gian quy ®Þnh cho phÝa xuÊt tr×nh cã nghÜa lµ hä kh«ng bÞ khèng chÕ thêi gian th«ng b¸o, hä chØ hµnh ®éng ®óng víi c¸c ®iÒu kho¶n cña cña URC, kh«ng bÞ rµng buéc víi cam kÕt sÏ thanh to¸n trong TÝn dông th­ n÷a, ®iÒu nµy hoµn toµn ng­îc víi TDT quy ®Þnh ¸p dông theo UCP 500 vµ tr¸i víi tËp qu¸n quèc tÕ vÒ giao dÞch tÝn dông chøng tõ. Tuy quyÒn chän göi bé chøng tõ thanh to¸n theo ph­¬ng thøc nµo lµ cña ng­êi h­ëng lîi, nh­ng ng©n hµng víi bÒ dµy trong kinh nghiÖm thanh to¸n quèc tÕ còng nh­ cã tr×nh ®é hiÓu biÕt vÒ thanh to¸n theo tÝn dông chøng tõ vµ lu«n lÊy ph­o­ng ch©m phôc vô kh¸ch hµng ®Õn møc tèi ®a nªn t­ vÊn cho kh¸ch hµng: Khi bé chøng tõ cã bÊt hîp lÖ, ng­êi h­ëng nªn yªu cÇu chuyÓn chøng tõ trªn c¬ së chÊp nhËn thanh to¸n (on approval) vµ ghi râ ¸p dông theo UCP 500 (Documents are remitted on approval subject to uniform customs and practice for D/C, 1993 Revision ICC publication No. 500) chø kh«ng nªn göi trªn c¬ së nhê thu (on collection). 3.7 T­ vÊn cho kh¸ch hµng khi sö dông ph­¬ng thøc nhê thu Ph­¬ng thøc nhê thu dï rÎ tiÒn, tiÖn lîi song b¶n th©n nã l¹i chøa ®ùng rñi ro lín cho tÊt c¶ c¸c bªn trong quan hÖ, vµ kh«ng lo¹i trõ c¶ c¸c ng©n hµng khi c¸c ng©n hµng nµy ®øng ra quyÕt ®Þnh tr¶ tiÒn tr­íc cho kh¸ch hµng cña m×nh. §èi víi c¸c kh¸ch hµng xuÊt nhËp khÈu, viÖc ¸p dông ph­¬ng thøc nµy chØ vµ chØ khi hai bªn mua b¸n hµng ho¸ cã mèi quan hÖ mËt thiÕt vµ tin cËy lÉn nhau. Cßn ®èi víi c¸c ng©n hµng, do viÖc kh«ng cã mét ®iÒu luËt quèc tÕ nµo vÒ tr¸ch nhiÖm cña c¸c ng©n hµng, nªn khi quyÕt ®Þnh thanh to¸n tr­íc ®èi víi bé chøng tõ nhê thu hµng xuÊt nªn cã sù c©n nh¾c vµ thËn träng v× sù thÊt b¹i trong viÖc ®ßi tiÒn cã thÓ x¶y ra n»m ngoµi kh¶ n¨ng kiÓm so¸t cña hä. Nªn ch¨ng, c¸c ng©n hµng nªn quy ®Þnh nghiÖp vô thanh to¸n ngay ®èi víi bé chøng tõ nhê thu hµng xuÊt chØ nªn ¸p dông cã kÌm theo c¸c biÖn ph¸p b¶o ®¶m kh¸c nhau tõ cÇm cè, thÕ chÊp, b¶o l·nh ®Ó ®¶m b¶o an toµn. 4. Mét sè ý kiÕn ®­îc ®Ò xuÊt khi sö dông ph­¬ng thøc thanh to¸n b»ng ph­¬ng thøc tÝn dông chøng tõ cô thÓ nh­ sau: Tr­íc khi ký kÕt hîp ®ång th­¬ng m¹i, mét viÖc rÊt quan träng kh«ng thÓ xem nhÑ lµ bªn mua cÇn ph¶i thÈm tra xem xÐt chän läc ®èi t¸c cña m×nh (bªn b¸n) thËt kü, qua nhiÒu nguån th«ng tin kh¸c nhau; cã thÓ thÈm tra qua ng©n hµng ®¹i lý, qua ®¹i diÖn ViÖt nam ë n­íc ngoµi, nhÊt lµ c¸c nguån tin vÒ kh¶ n¨ng tµi chÝnh, lÞch sö c«ng ty, phong c¸ch ®ao ®øc trong kinh doanh... Tr­íc lóc cho bªn b¸n ®­îc th¸o kho¸n (rót tiÒn) theo chøng tõ, ng©n hµng më L/C nªn liªn hÖ chÆt chÏ víi bªn mua (c«ng ty nhËp khÈu ) n¾m v÷ng c¸c th«ng tin. L/C cÇn quy ®Þnh : Ngay khi giao hµng, bªn b¸n ph¶i dïng ph­¬ng tiÖn nhanh nhÊt (telex, fax, ®iÖn b¸o...) th«ng b¸o cho bªn mua vµ ng©n hµng më L/C biÕt sè l­îng hµng ho¸ ®· giao, tªn tµu chë hµng, sè vËn ®¬n (B/L), tªn c¶ng ®i, c¶ng ®Õn, ngµy tµu khëi hµnh, ngµy dù kiÕn tµu ®Õn, ®iÒu kiÖn b¶o hiÓm (nÕu lµ CIF)... Khi cÇn thiÕt, bªn mua vµ ng©n hµng më L/C cã thÓ phèi hîp th«ng qua trung gian hoÆc c¸c ph­¬ng tiÖn riªng cña m×nh ®Ó x¸c minh l¹i néi dung cña th«ng b¸o giao hµng nãi trªn, nÕu trong ®ã cã hµnh vi lõa ®¶o chóng ta cã thÓ ph¸t hiÖn sím. VËn ®¬n ph¶i ghi râ hµng ®· xÕp hoµn h¶o (Clean shipped on board). Mét sè hîp ®ång nhËp hµng ho¸ lín víi phÈm chÊt, quy c¸ch kü thuËt cao vµ sè tiÒn lín, L/C nªn quy ®Þnh viÖc thanh to¸n tiÒn ®­îc thùc hiÖn nhiÒu ®ît ë c¸c thêi ®iÓm kh¸c nhau, cÇn gi÷ l¹i mét phÇn tiÒn sÏ thanh to¸n theo kÕt qu¶ t¸i gi¸m ®Þnh hµng ho¸ t¹i c¶ng ®Õn; ®èi víi thiªt bÞ m¸y mãc, thêi ®iÓm thanh to¸n cuèi cïng cã thÓ lµ thêi ®iÓm nhiÖm thu hoÆc cuèi kú h¹n b¶o hµnh. Thanh to¸n tiÒn theo b¶o l·nh cña ng©n hµng, tr­êng hîp cÇn thiÕt L/C nªn quy ®Þnh khi xuÊt tr×nh chøng tõ ®Ó thanh to¸n t¹i ng©n hµng mét Th­ B¶o l·nh cña mét ng©n hµng cã uy tÝn ®­îc bªn mua chÊp thuËn, b¶o l·nh r»ng trong thêi h¹n 30 ngµy (hoÆc 45 ngµy) kÓ tõ ngµy thanh to¸n nÕu bªn mua ph¸t hiÖn chøng tõ cã m©u thuÉn víi ®iÒu kho¶n L/C hoÆc bªn b¸n vi ph¹m hîp ®ång th­¬ng m¹i g©y tæn thÊt víi bªn mua trªn 10% gi¸ trÞ L/C, ng©n hµng b¶o l·nh chÞu tr¸ch nhiÖm båi hoµn sè tiÒn t­¬ng øng cho bªn mua th«ng qua ng©n hµng cu¶ bªn mua khi nhËn ®­îc khiÕu n¹i cña bªn mua. Nh÷ng ®iÒu trªn ®©y nhÊt lµ ®iÒu 4 cã thÓ bÞ mét sè ng­êi thiÕu thiÖn chÝ tõ bªn b¸n ph¶n øng, thËm chÝ gay g¾t, Êy lµ ®iÒu dÔ hiÓu. Tuy vËy, chóng ta nªn hiÓu r»ng UCP 500 lµ “®¹o luËt” tù nguyÖn. C¸c bªn h÷u quan cã quyÒn lùa chän ¸p dông; cã quyÒn ghi vµo L/C nh÷ng ®iÒu mµ UCP kh«ng quy ®Þnh miÔn lµ ®­îc c¸c bªn h÷u quan tho¶ thuËn. Ngoµi ra, c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ph¶i tu©n thñ chÆt chÏ c¸c quy ®Þnh cña UCP 500. §Æc biÖt lµ viÖc kiÓm tra chøng tõ xuÊt tr×nh cho viÖc thanh to¸n theo ®iÒu 13(a), (b) cña UCP 500. Ng©n hµng ®¶m b¶o kiÓm tra tÝnh hîp lÖ vÒ mÆt h×nh thøc cña c¸c chøng tõ trong thêi gian ®­îc phÐptheo quy ®Þnh cña UCP 500. Tr­êng hîp chøng tõ kh«ng hîp lÖ, ng©n hµng thay v× tõ chèi nhËn chøng tõ, cã thÓ yªu cÇu ng­êi xuÊt khÈu chØnh lý l¹i chøng tõ hay yªu cÇu ng­êi më L/C söa ®æi th­ tÝn dông (®iÒu 14 UCP). Thªm vµo ®ã c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i nªn cã mét bé phËn t­ vÊn thªm cho kh¸ch hµng vÒ luËt lÖ, tËp qu¸n thanh to¸n cña tõng thÞ tr­êng; h­íng dÉn cho kh¸ch hµng c¸ch lËp “§¬n xin më L/C “ theo mÉu cña ng©n hµng, c¸ch lËp bé chøng tõ thanh to¸n sao cho ®Çy ®ñ, râ rµng, chÝnh x¸c vµ thèng nhÊt; l­u ý kh¸ch hµng nh÷ng vÊn ®Ò th­êng m¾c ph¶i trong qu¸ tr×nh tiÕn hµnh nghiÖp vô tÝn dông chøng tõ; h­íng dÉn vµ ®Ò nghÞ kh¸ch hµng nghiªn cøu kü c¸c ®iÒu kho¶n cña UCP 500. KÕt luËn BÊt cø quèc gia nµo muèn ph¸t triÓn kinh tÕ kh«ng chØ dùa vµo s¶n xuÊt trong n­íc mµ cßn giao dÞch quan hÖ víi n­íc kh¸c. Do kh¸c nhau vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn nh­ tµi nguyªn, khÝ hËu..v...v nÕu chØ dùa vµo nÒn s¶n xuÊt trong n­íc kh«ng thÓ cung cÊp ®ñ nh÷ng hµng ho¸, dÞch vô ®¸p øng nhu cÇu s¶n xuÊt tiªu dïng cña nÒn kinh tÕ mµ ph¶i nhËp nh÷ng mÆt hµng cÇn thiÕt nh­ nguyªn liÖu, vËt t­, m¸y mãc, thiÕt bÞ, hµng tiªu dïng thiÕt yÕu trong n­íc kh«ng s¶n xuÊt ®­îc, hoÆc s¶n xuÊt ®­îc nh­ng gi¸ c¶ cao h¬n. Ng­îc l¹i, trªn c¬ së khai th¸c tiÒm n¨ng vµ lîi Ých kinh tÕ vèn cã, nÒn kinh tÕ ngoµi viÖc phôc vô nhu cÇu trong n­íc, cßn cã thÓ nt¹o nªn nh÷ng thÆng d­ cã thÓ xuÊt khÈu sang n­íc kh¸c, gióp phÇn t¨ng ngo¹i tÖ cho ®Êt n­íc ®Ó nhËp khÈu c¸c thø cßn thiÕu vµ ®Ó tr¶ nî. Nh­ vËy, do yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ ph¸t sinh nhu cÇu trao ®æi giao dÞch hµng ho¸ gi÷a c¸c n­íc víi nhau, hay nãi c¸ch kh¸c ho¹t ®éng XuÊt nhËp khÈu lµ yªu cÇu kh¸ch quan trong nÒn kinh tÕ. Còng nh­ ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng, c«ng t¸c thanh to¸n quèc tÕ còng rÊt phong phó vµ ®a d¹ng, lu«n lu«n ph¸t triÓn trong tõng giai ®o¹n. B»ng nh÷ng kiÕn thøc ®· ®­îc häc trong tr­êng §¹i häc Ngo¹i th­¬ng còng nh­ nh÷ng thùc tÕ trong c«ng viÖc, t«i ®· chän ®Ò tµi “ViÖc ¸p dông UCP 500, ICC 1993 vµo Ph­¬ng thøc tÝn dông chøng tõ – Thùc tr¹ng vµ biÖn ph¸p”. Trong bµi viÕt cña m×nh t«i ®· nªu ra tÇm quan träng cña giao dÞch TÝn dông chøng tõ ®ßi hái ph¶i cã hµnh lang ph¸p lý ®Ó c¸c ng©n hµng thùc hiÖn, thùc tr¹ng ¸p dông UCP 500, nh÷ng t×nh huèng tr¸i víi th«ng lÖ trªn thÕ giíi. §ã lµ nh÷ng Quy t¾c thÓ hiÖn ®Çy ®ñ Th«ng lÖ vµ tËp qu¸n quèc tÕ vµ ph¶i ®­îc c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i trªn thÕ giíi chÊp nhËn vµ ¸p dông vµo giao dÞch TÝn dông chøng tõ. T«i xin göi lêi c¶m ¬n s©u s¾c tíi TiÕn sü Ph¹m Duy Liªn – ng­êi ®· h­íng dÉn t«i hoµn thµnh b¶n kho¸ luËn nµy. T«i còng xin göi lêi c¶m ¬n ®Õn c¸c gi¶ng viªn tr­êng §¹i häc Ngo¹i th­¬ng, c¸c b¹n ®ång nghiÖp t¹i ng©n hµng Ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam, Ng©n hµng EXIMBANK, Ng©n hµng C«ng th­¬ng khu vùc §èng ®a.... ®· gióp t«i cã nh÷ng tµi liÖu thùc tÕ ®Ó vËn dông vµo ®Ò tµi nghiªn cøu cña m×nh. Do thêi gian nghiªn cøu cã h¹n nªn luËn v¨n kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt, t«i rÊt mong nhËn ®­îc sù ®ãng gãp ý kiÕn cña c¸c thÇy c« gi¸o, c¸c b¹n ®ång nghiÖp ®Ó hoµn thiÖn thªm nh÷ng kinh nghiÖm vµ thùc tÕ trong c«ng viÖc. Hµ néi, ngµy 15 th¸ng 5 n¨m 2003 Ng­êi viÕt TrÇn ThÞ Thu H»ng Tµi liÖu tham kh¶o Gi¸o tr×nh thanh to¸n quèc tÕ trong ngo¹i th­¬ng – NXB Gi¸o dôc 2002 – PGS §inh Xu©n Tr×nh. C¸c quy t¾c vµ thùc hµnh thèng nhÊt tÝn dôngchøng tõ cña ICC sè 500 – Hµ néi 1995. C¸c quy t¾c vµ thùc hµnh thèng nhÊt tÝn dông chøng tõ cña ICC sè 400 – Phßng C«ng nghiÖp vµ Th­¬ng m¹i 1987. Uniform Rules for Collection, ICC Pub No 522 1995 Revision. Thanh to¸n quèc tÕ – Nguyªn t¾c vµ thùc hµnh – NXB Tµi chÝnh – Gi¶ng viªn ®¹i häc D­¬ng H÷u H¹nh. Sæ tay thanh to¸n quèc tÕ trong ngo¹i th­¬ng – PGS §inh Xu©n Tr×nh, Tr­êng §¹i häc Ngo¹i th­¬ng, 1992 T¹p chÝ Ng©n hµng. Documentary Credits: UCP 500 & 400 Compared – An Article-by-Article Analysis – XuÊt b¶n sè 511 cña ICC 10/1993. Analysis of Uniform Customs and Practice of International Chamber of Commerce publication 500 – Bunkers Trust Company. §Þnh h­íng ph¸t triÓn hµng xuÊt khÈu cña Bé th­¬ng m¹i – B¸o c¸o chuyªn ®Ò ngµy 11/8/2001. B¸o An ninh ThÕ giíi sè 318 “ V× sao C«ng ty CENTRIMEX mÊt tr¾ng gÇn 1,5 triÖu USD – §Æng HuyÒn “ – Ngµy 20/2/2003 (Trang 12,13). LuËt Th­¬ng m¹i – 1997 Tranh chÊp tõ hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu ¸n lÖ träng tµi vµ kinh nghiÖm – NXB ChÝnh trÞ Quèc gia 2002 – PGS,TS. Hoµng Ngäc ThiÕt.