Lãi suất tín dụng và sự điều hành lãi suất tín dụng của Ngân hàng Nhà nước ở Việt Nam hiện nay

Lêi më ®Çu L·i suÊt lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò hÕt søc phøc t¹p, nã võa lµ c«ng cô hÕt søc quan träng vµ nh¹y c¶m trong viÖc ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ,võa lµ gi¸ c¶ sö dông vèn cña ho¹t ®éng tÝn dông. V× vËy, nã cã t¸c ®éng to lín ®èi víi viÖc t¨ng hay gi¶m khèi l­îng tiÒn l­u th«ng, thu hÑp hay më réng tÝn dông t¹o thuËn lîi hay khã kh¨n cho ho¹t ®éng ng©n hµng.Vai trß cña l·i suÊt ngµy cµng trë nªn quan träng trong giai ®o¹n ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng,®Æc biÖt trong giai ®o¹n ®Êt n­íc tiÕn hµnh c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸. §èi víi ViÖt Nam,l·i suÊt lu«n lu«n lµ mét trong nh÷ng mèi quan t©m hµng ®Çu cña c¸c chuyªn gia kinh tÕ,c¸c nhµ qu¶n lý kinh tÕ vµ c¸c tÇng líp d©n c­.trªn c¬ së nh÷ng kiÕn thøc ®· häc vµ nh÷ng tµi liÖu thu thËp ®­îc còng nh­ nh÷ng hiÓu biÕt thùc tÕ cu¶ m×nh,em chän nghiªn cøu ®Ì tµi: "L·i suÊt tÝn dông vµ sù ®iÒu hµnh l·i suÊt tÝn dông cña Ng©n hµng Nhµ n­íc ë ViÖt Nam hiÖn nay”. Do hiÓu biÕt cßn h¹n hÑp,ch¾c r»ng bµi viÕt cña em kh«ng tr¸nh khái nh÷ng khiÕm khuyÕt. Em rÊt mong ®­îc sù gãp ý phª b×nh cña thÇy c«.Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n. I.nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ l·i suÊt 1.Nguån gèc vµ b¶n chÊt cña lîi tøc Nh÷ng ng­êi cã vèn tiÒn tÖ nhµn rçi nh­ng ch­a cã nhu cÇu tiªu dïng ,®Çu t­ th× hä cã thÓ cho ng­êi kh¸c vay sö dông sè vèn nµy.tÊt nhiªn hä vÉn lµ ng­êi së h÷u sè vèn nµy.Nh÷ng ng­êi®i vay sau khi chÊp nhËn mét c¬ chÕ nµo ®ã cña ng­êi cho vay ®Æt ra,th× hä ®îc vay vèn. ng­êi ®i vay cã toµn quyÒn sö dông sè vèn nµy trong thêi gian ®· tho¶ thuËn.tuy nhiªn hä kh«ng ph¶i lµ ng­êi së h÷u sè vèn trªn.Nh­ vËy, trong quan hÖ tÝn dông,quyÒn së h÷u vµ quyÒn sö dông vèn ®· t¸ch rêi víi nhau.Do ®ã ®Ó ®¶m b¶o an toµn vèn cña m×nh,ng­êi cho vay ph¶i “rµng buéc” ng­êi ®i vay b»ng nh÷ng c¬ chÕ tÝn dông hÕt søc nghiªm ngÆt. Ng­êi ®i vay sö dông vèn vµo môc ®Ých kinh doanh-s¶n suÊt,lîi nhuËn ®­îc t¹o ra trong qu¸ tr×nh nµytÊt yÕu ®­îc ph©n chia theo mét tû lÖ tho¶ ®¸nggi÷a ng­¬× ®i vay vµ ng­êi cho vay,t­¬ng øng víi nguån vèn bá vµo s¶n suÊt kinh doanh.PhÇn lîi nhuËn dµnh cho ng­êi cho vay ®­îc gäi lµ lîi tøc. Nh­ vËy vÒ b¶n chÊt ,lîi tøc lµmét phÇn cña lîi nhuËn ®­îc t¹o ra trong qu¸ tr×nh s¶n suÊt mµ ng­êi ®i vay ph¶i nh­îng l¹i cho ng­êi cho vay theo tû lÖ vèn ®· ®­îc sö dông. VÒ sè l­îng lîi tøc ®­îc xem xÐt tõ hai phÝa * VÒ phÝa ng­êi ®i vay ,lîi tøc lµ sè tiÒn ngoµi phµn vèn,mµ ng­êi ®i vay ph¶i tr¶ cho ng­êi cho vay sau mét thêi gian sö dông tiÒn vay * VÒ phÝa ng­êi cho vay,lîi tøc lµ kho¶n chªnh lÖch t¨ng thªm gi÷a sè tiÒn thu vÒ vµ sè tiÒn ph¸t ra ban ®Çu,mµ ng­êi së h÷u vèn thu ®­îc sau mét thêi gian cho vay nhÊt ®Þnh. NÕu vèn ®­îc coi nh­ lµ mét lo¹i hµng ho¸,cã thÓ mua b¸n trªn thÞ tr­êng vèn,th× lîi tøc chÝnh lµ gi¸ c¶ ®­îch×nh thµnh trong qu¸ tr×nh mua b¸n vèn trªn thÞ tr­êng.gi¸ c¶ nµy còng lªn xuèng theo quan hÖ cung cÇu cña vèn,nh­ng kh¸c víi gi¸ c¶ cña c¸c lo¹i hµng ho¸ th«ng th­êng :ph¶n ¸nh vµ xoay xung quanh gi¸ trÞ cña chóng.Gi¸ c¶ cña vèn hoµn toµn kh«ng ph¶n ¸nh ®­îc gi¸ trÞ cña vèn.Nã chØ b»ng mét phÇn rÊt nhá so víi gi¸ trÞ cña vèn.ChÝnh v× thÕgi¸ c¶ cña vèn ®­îc coi lµ mét lo¹i gi¸ c¶ ®Ëc biÖt Trªn thùc tÕ,nÕu chØ xem xÐtvÒ sè l­îng,th× lîi tøc ch­a ph¶n ¸nh ®­îchiÖu qu¶ cña sè vèn cho vayph¸t ra.V× vËy,trong kinh doanh tiÒn tÖ,l¬i tøc lu«n lu«n ®­îc so s¸nh víi sè vèn cho vay ®Ó x¸c ®Þnh kh¶ n¨ng sinh lêi cña tõng lo¹i vèn cho vay trªn thÞ tr­êng.chØ tiªu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ nµy chÝnh lµ l·i suÊt tÝn dông. 2.Kh¸i niÖm vÒ l·i suÊt tÝn dông Mét trong nh÷ng ®Æc tr­ng cña tÝn dông lµ sau mét thêi gian nhÊt ®Þnh ng­êi sö dông ph¶i hoµn tr¶ cho ng­êi chuyÓn nh­îng mét l­îng gi¸ trÞ lín h¬n gi¸ trÞ ban ®Çu. phµn gi¸ trÞ lín h¬n chÝnh lµ lîi tøc tÝn dông.Lîi tøc tÝn dông chÝnh lµ phÇn ng­êi ®i vay ph¶i tr¶ cho ng­êi cho vay.Lîi tøc tÝn dông ®­îc coi nh­ lµ mét h×nh th¸i bÝ Èn cña gi¸ c¶ vèn vay,v× nã ph¶i tr¶ cho gi¸ trÞ sö dông cña vèn vay(®ã chÝnh lµ kh¶ n¨ng ®Çu t­ sinh lêi hoÆc ®¸p øng nhu cÇu tiªu dïng).Lîi tøc tÝn dông còng biÕn ®éng theo quan hÖ cung cÇu trªn thÞ tr­êng vèn nh­ gi¸ c¶ hµng ho¸ th«ng th­êng. Nh­ng lîi tøc tÝn dôngchØ lµ h×nh th¸i bÝ Èn cña gi¸ c¶ vènvay mµ theo møc ®ã lµ h×nh th¸i gi¸ c¶ phi lý,v× nã chØ ph¶i tr¶ cho gi¸ trÞ sö dông mµ kh«ng ph¶i lµ quyÒn së h÷u còng kh«ng phØ quyÒn sö dông vÜnh viÔnmµ chØ lµ trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh h¬n n÷a lîi tøc tÝn dông còng kh«ng ph¶i lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña gi¸ trÞ vèn vay nh­ gi¸ c¶ hµng ho¸ th«ng th­êng mµ nã ®éc lËp t­¬ng ®èi hay nhá h¬nnhiÒu so víi gi¸ trÞ vèn vay. Lîi tøc tÝn dông lµ sè tuyÖt ®èi nªn ®Ó biÓu hiÖn mét c¸ch tæng qu¸t vÒ lîi tøc tÝn dông ng­êi ta sö dông chØ tiªu t­¬ng ®èi lµ l·i suÊt tÝn dông . L·i suÊt tÝn dông lµ tû lÖ %gi÷a sè tiÒn mµ ng­êi ®i vay ph¶i tr¶ cho ng­êi cho vay (lîi tøc) trªn tæng sè tiÒn vay sau mét thêi gian nhÊt ®Þnh sö dông sè tiÒn vay ®ã.L·i suÊt tÝn dông cã thÓ ®­îc tÝnh theo th¸ng hoÆc n¨m ( ë viÖt n¨m th­êng c«ng bè theo th¸ng cßn hÇu hÕt c¸c n­íc c«ng bè theo n¨m) Tuú theo tõng h×nh thøc tÝn dông mµ ng­êi ta ph©n biÖt l·i suÊt tÝn dông thµnh c¸c lo¹i kh¸c nhau víi nh÷ng qui ®Þng cô thÓ kh¸c nhau. L·i suÊt tÝn dông th­¬ng m¹i tÝnh trªn c¬ së gi¸ gi÷a viÖc tr¶ tiÒn ngay víi viÖc kÐo dµi thêi gian tr¶ tiÒn. ng­êi ta th«ng b¸o cho ng­êi mua biÕt cã thÓ mua chÞu hoÆc tr¶ tiÒn ngay vµ nÐu tr¶ tiÒn ngay cã thÓ gi¶m gi¸ 2%. L·i suÊt tÝn dông nhµ n­íc chÝnh lµ l·i suÊt c¸c tr¸i phiÕu,tÝn phiÕu theo c«ng bè khi nhµ n­íc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu tÝn phiÕu.l·i suÊt nµy cã thÓ cè ®Þnh trong suèt thêi gian vay. VÝ dô: lo¹i tÝn phiÕu cã thêi h¹n 3 n¨m l·i suÊt 6% th× trong suèt thêi h¹n 3 n¨mng­êi mua tÝn phiÕu ®ùc h­ëng l·i suÊt 6%/n¨m.l·i suÊt còng cã thÓ biÕn ®æi.vÝ dô còng lo¹i tÝn phiÕu 3 n¨m n¨m ®µu c«ng bè hay ghi trªn mÆt phiÕu cßn n¨m thø 2 n¨m thø 3 sÏ ®iÌu chØnh theo t×nh h×nh cô thÓ cña nh÷ng n¨m ®ã (cã thÓ lªn hoÆc xuèng theo thÞ tr­êng). Trong thùc tÕ l·i suÊt ®­îc quan niÖm thèng nhÊt lµ :”L·i suÊt tÝn dông lµ tû lÖ phÇn tr¨m so s¸nh gi÷a sè lîi tøc thu ®­îc víi sè tiÒn bá ra cho vay trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh”. sè lîi tøc thu ®­îc trong kú L·i suÊt tÝn dông = -------------------------------- ´ 100 (%) sè tiÒn vay ph¸t ra trong kú Trong ®ã lîi tøc tÝn dông lµ sè tiÒn ng­êi ®i vay ph¶i tr¶ cho ng­êi cho vayngoµi phÇn vèn gèc sau mét thêi gian sö dông tiÒn vay,hay nãi c¸ch kh¸c®ã chÝnh lµ phÇn gi¸ trÞ t¨ng thªm so víi phÇn vèn gèc mµ ng­êi cho vay thu ®­îc sau mét thêi gian nhÊt ®Þnh. L·i suÊt tÝn dông lµ mét chØ tiªu ®Æc biÖt ®¸nh gi¸ møc ®é lîi tøc coa hay thÊp kh¸c nhau. 3.Nguyªn t¾c x¸c ®Þnh l·i suÊt Nh÷ng nguyªn t¾c x¸c ®Þnh l·i suÊt h×nh thµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng: 3.1.C¨n cø vµo quan hÖ cung-cÇu tiÒn vay: Cung tiÒn vay chÞu t¸c ®éng cña c¸c yÕu tè: + Møc thu nhËp:sù gia t¨ng thu nhËp trong nÒn kinh tÕ sÏ lµm t¨ng c¸c kho¶n tiÒn d­ thõa ngoµi chi tiªu dÉn ®Õn sù t¨ng lªncña cung tiÒn vay qua ®ã kÐo l·i suÊt h¹ xuèng. + Møc l¹m ph¸t: sù gia t¨ng l¹m ph¸t lµm cho gi¸ trÞ thùc tÕ cña c¸c kho¶n tiÒn gi¶m xuèng lµm cho gi¸ trÞ c¸c kho¶n tiÒn thu vÒ khi cho vay gi¶m,cung tiÒn gi¶m , ®¶y l·i suÊt t¨ng lªn. + Møc rñi ro cña viÖc cho vay: khi møc rñi ro trong cho vay t¨ng lªn,lµm gi¶m bít viÖc cho vay,cung vÒ tiÒn vay gi¶m ®Èy l·i suÊt lªn cao. Nh÷ng yÕu tè t¸c ®éng ®Õn cÇu tiÒn vay: + Møc lîi tøc dù tÝnh cña c¸c c¬ héi ®Çu t­: Khi møc lîi tøc nµy t¨ng lµm t¨ng nhu cÇu vÒ vèn ®Çu t­,cÇu tiÒn vay t¨ng ®Èy l·i lªn suÊt lªn cao. +Møc l¹m ph¸t: Sù gia t¨ng l¹m ph¸t lµm gi¶m chi phÝ thùc tÕ cña viÖc sö dông tiÒn vay,cÇu vÒ tiÒn vay t¨ng ®Èy l·i suÊt lªn cao. +Møc béi chi ng©n s¸ch nhµ n­íc: ng©n s¸ch nhµ n­íc béi chi lµm t¨ng cÇu tiÒn vay dÉn ®Õn l·i suÊt t¨ng. Khi cung tiÒn vay nhá h¬n cÇu tiÒn vay th× l·i suÊt t¨ng vµ ng­îc l¹i.Khi cung tiÒn vay b»ng cÇu tiÒn vay th× l·i suÊt æn ®Þnh. 3.2.C¨n cø vµo thêi h¹n cho vay: L·i suÊt L·i suÊt L·i suÊt tÝn dông < tÝn dông < tÝn dông ng¾n h¹n trung h¹n dµi h¹n 3.3.C¨n cø vµo c¬ chÕ l·i suÊt d­¬ng: Tû lÖ L·i suÊt L·i suÊt Tû suÊt l¹m ph¸t < huy ®éng < cho vay £ lîi nhuËn b×nh qu©n vèn b×nh qu©n b×nh qu©n b×nh qu©n. 4.C¸c lo¹i l·i suÊt tÝn dông: Trªn thÞ tr­êng vèn ë c¸c n­íc ,th«ng th­êng cã c¸c lo¹i l·i suÊt sau ®©y: 4.1. L·i suÊt c¬ b¶n:Lµ l·i suÊt do NHT¦ c«ng bè lµm c¬ së cho c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i vµ c¸c tæ chøc Ên ®Þnh l·i suÊt kinh doanh. 4.2. L·i suÊt sµn vµ l·i suÊt trÇn: lµ l·i suÊt thÊp nhÊt vµ cao nhÊt trong mét khung l·i suÊt nµo ®ã,mµ NHT¦ Ên ®Þnh cho c¸c NHTM, hoÆc do c¸c NHTM qui ®Þnh trong hÖ thèng cña nã,nh»m thèng nhÊt c¸c ho¹t ®éng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. 4.3. L·i suÊt t¸i chiÕt khÊu:lµ l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n mµ NHT¦ dµnh cho c¸c NHTM,trong tr­êng hîp cÊp vèn cho chóng th«ng qua nghiÖp vô t¸i chiÕt khÊu th­¬ng phiÕu vµ giÊy tê cã gi¸.L·i suÊt t¸i chiÕt khÊu lµ l·i suÊt cña c¸c NHTM ®Î tõ ®ã chóng Ên ®Þnh l·i suÊt chiÕt khÊu vµ l·i suÊt cho vay kh¸c trong khung l·i suÊt ®­îc phÐp. 4.4.L·i suÊt t¸i cÊp vèn: Lµ l·i suÊt do NHT¦ ¸p dông khi t¸i cÊp vèn. 4.5.L·i suÊt danh nghÜa: lµ l·i suÊt mµ ng­êi cho vay ®­îc h­ëng,kh«ng tÝnh ®Õn sù biÕn ®éng cña gi¸ trÞ tiÒn tÖ 4.6.L·i suÊt thùc:Lµ l·i suÊt sau khi ®· lo¹i trõ sù biÕn ®éng cña gi¸ trÞ tiÒn tÖ ,nh­ l¹m ph¸t hoÆc lªn gi¸ tiÒn tÖ. 4.7. L·i suÊt trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ liªn ng©n hµng:lµ l·i suÊt mua b¸n vèn gi÷a c¸c NHTM do NHT¦ ®iÒu hµnh vµ Ên ®Þnh. C¸c lo¹i l·i suÊt tÝn dông ®­îc h×nh thµnh mét c¸ch ®a d¹ng trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng.§¹i bé phËn chóng ®Òu do NHT¦ kiÓm so¸t vµ khèng chÕ.Xu h­íng chung sÏ tiÕn tíi mét l·i suÊt phæ th«ng ®¬n gi¶n.HiÖn nay,ë c¸c n­íc chËm ph¸t triÓn l·i suÊt tÝn dông cßn cao.Cßn ë c¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn l·i suÊt th­êng h¹.Ngµy nay do sù héi nhËp kinh tÕ gi÷a c¸c quèc gia,cho nªn mÆt b»ng l·i suÊt cã c¬ héi ®­îc thiÕt lËp gi÷a nhiÒu n­íc trong khu vùc vµ nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi. 5.C¸c yÕu tè ¶nh h­ëng ®Õn l·i suÊt tÝn dông: 5.1.Cung vµ cÇu vÒ tiÒn vay Nh­ phÇn trªn ®· ®Ì cËp,cung-cÇu tiÒn vay cã ¶nh h­ëng ®Õn sù biÕn ®éng l·i suÊt 5.2.Møc ®é rñi ro trong viÖc hoµn tr¶ vèn: Khi møc ®é rñi ro cµng cao th× ng­êi ta sÏ tÝnh l·i suÊt cµng cao vµ ng­îc l¹i.do vËy,tuú theo ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o vµ møc ®é b¶o toµn vèn vay cña c¸c kho¶n tiÒn vay mµ l·i suÊt cã thÓ cao hay thÊp. 5.3.Sè l­îng vay vµ thêi h¹n vay: Th«ng th­êng sè l­îng lín vµ thêi h¹n vay dµi sÏ ®­îc tÝnh l·i suÊt cao h¬n sè l­îng nhá vµ thêi h¹n ng¾n v× møc ®é rñi ro th­êng cao h¬n. 5.4.Møc sinh lêi cña nÒn kinh tÕ: Møc l·i suÊt cho vay chØ ®­îc chÊp nhËn khi nã nhá h¬n møc sinh lêi cña nÒn kinh tÕ ®Î ®¶m b¶o cho ng­êi vay cã l·i khi sö dông vèn trong qu¸ tr×nh s¶n suÊt kinh doanh.Møc sinh lêi cao th× l·i suÊt sÏ cao vµ ng­îc l¹i. 5.5 Thu - chi ng©n s¸ch: Khi ng©n s¸ch nhµ n­íc béi chi,chÝnh phñ bï ®¾p béi chi b»ng c¸ch ph¸t hµnh vµ b¸n tÝn phiÕu,tr¸i phiÕu chÝnh phñ,lµm t¨ng nhu cÇu vay tiÒn vµ t¨ng l·i suÊt. Ng­îc l¹i khi ng©n s¸ch béi thu sÏ t¨ng møc cung cña quü cho vay lµm cho l·i suÊt gi¶m. 5.6.Chi phÝ ho¹t ®éng ng©n hµng: V× l·i suÊt cho vay = l·i suÊt huy ®éng + chi phÝ ho¹t ®éng ng©n hµng. Do ®ã chi phÝ ho¹t ®éng ng©n hµng cao sÏ ®Èy l·i suÊt t¨ng vµ chi phÝ ho¹t ®éng gi¶m sÏ lµm l·i suÊt gi¶m. Nh­ vËy ®Ó duy tr× møc l·i suÊt võa ph¶i ,thóc ®Èy nhu cÇu vay vèn th× c¸c ng©n hµng cÇn tÝch cùc gi¶m chi phÝ ho¹t ®éng còng nh­ thu hÑp c¸c bé phËn c¸n bé d­ thõa hay c¸n bé kÐm n¨ng lùc,tiÕt kiÖm chi phÝ ®Ó gi¶m l·i suÊt cho vay. 5.7.L¹m ph¸t: Khi l¹m ph¸t cao th× ng­êi cho vay sÏ kh«ng muèn cho vay,cung tiÒn vay gi¶m xuèng trong khi cÇu tiÒn vay t¨ng lªn (do chi phÝ cho kho¶n vay gi¶m ®i) ®Èy l·i suÊt t¨ng cao. L·i suÊt tÝn dông chÞu t¸c ®éng cña rÊt nhiÒu yÕu tè cho nªn ®Ó x©y dùng mét chÝnh s¸ch l·i suÊt hîp lý,c¸c nhµ qu¶n lý,c¸c c¬ quan chøc n¨ng cã liªn quan ph¶i cã mét c¸ch nh×n nhËn tæng hîp s¸t thùc ®Ó cã nh÷ng quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n ®em l¹i lîi Ých cho ng­êi ®i vay còng nh­ ®¶m b¶o quyÒn lîi cña ng­êi cho vay, b¶o toµn ®ång vèn vµ ®¶m b¶o cho c¸c NHTM ,tæ chøc tÝn dông kinh doanh cã l·i vµ cao h¬n n÷a lµ æn ®Þnh gi¸ trÞ ®ång tiÒn,thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ. 6.ý nghÜa cña l·i suÊt tÝn dông trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng L·i suÊt tÝn dông lµ mét trong nh÷ng ®ßn bÈy kinh tÕ quan träng cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng .Nã t¸c ®éng ®Õn tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp cã sö dông vèn tÝn dông nãi riªng vµ do ®ã ®Õn tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ quèc d©n nãi chung .t¸c dông cña l·i suÊt ®­îc thÓ hiÖn ë nh÷ng néi dung sau ®©y: 6.1.L·i suÊt tÝn dông lµ c«ng cô ®iÒu tiÕt kinh tÕ vÜ m«: T¨ng hay gi¶m l·i suÊt cho vay,sÏ lµm vèn cña doanh nghiÖp gi¶m xuèng hay t¨ng lªn.Nh­ vËy quyÕt ®Þnh ®Õn viÖc thu hÑp hay më réng s¶n suÊt.T×nh tr¹ng nµy sÏ dÉn ®Õn sè l­îng c«ng viÖc lµm trong x· héi t¨ng lªn hay gi¶m xuèng.§iÒu ®ã cã nghÜa r»ng,l·i suÊt tÝn dông ®· cã ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn viÖc gi¶i quyÕt t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp trong x· héi MÆt kh¸c, t¨ng hay gi¶m l·i suÊt tiÒn göi,®Æc biÖt lµ l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu sÏ cã ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn sè l­îng ngo¹i tÖ ®i vµo trong n­íc .do ®ã sÏ ¶nh h­ëng ®Ðn cung cÇu ngo¹i tÖ dÉn ®Õn sù thay ®æi tû gi¸ vµ quan hÖ xuÊt nhËp khÈu trong tõng thêi kú. Nh­ vËy,cã thÓ kh¼ng ®Þnh l·i suÊt lµ c«ng cô ®iÒu tiÕt kinh tÕ vÜ m«. 6.2.L·i suÊt tÝn dông lµ c«ng cô ®iÒu chØnh kinh tÕ vi m«. Trong nÒn kinh tÕ,th­êng x¶y ra nh÷ng ®ét biÕn ë tõng khu vùc hay trong toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n do nh÷ng nguyªn nh©n kh«ng l­êng tr­íc ®­îc. khi x¶y ra nh÷ng hiÖn t­îng nh­ vËy chÝnh phñ th­êng sö dông nh÷nh c«ng cô kinh tÕ trong ®ã cã l·i suÊt tÝn dông ®Ó ®iÒu chØnh l¹i nh÷ng quan hÖ t¹o ®iÒu kiÖn cho kinh tÕ khu vùc,ngµnh hay toµn bé nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn .Ch¼ng h¹n,trong ®iÒu kiÖn l¹m ph¸t,chÝnh phñ cã thÓ t¨ng l·i suÊt tiÒn göi ®Ó rót bít tiÒn trong l­u th«ng vÒ, hoÆc cã thÓ ¸p dông møc l·i suÊt kh¸c nhau gi÷a c¸c khu vùc , ®Ó ®iÒu hoµ l­u th«ng t¹o mÆt b»ng gi¸ c¶ hîp lý, ®¶m b¶o cho s¶n suÊt vµ l­u th«ng hµng ho¸ ph¸t triÓn. Lµ c«ng cô ®iÒu chØnh kinh tÕ vi m«, l·i suÊt tÝn dông ph¶i ®­îc xö lý kÞp thêi vµ chÝnh x¸c. §iÒu ®ã ®ßi hái hÖ thèng ng©n hµng ph¶i n¾m v÷ng th«ng tin kinh tÕ, biÕt xö lý th«ng tin, ®Ó cã nh÷ng quyÕt ®Þnh chÝnh x¸c trong viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch l·i suÊt. 6.3. L·i suÊt tÝn dông lµ c«ng cô khuyÕn khÝch c¹nh tranh gi÷a c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i Trong khung l·i suÊt cho phÐp, ®Ó t¨ng khèi l­îng nguån vèn huy ®éng ®ång thêi ®Ó më réng quan hÖ tÝn dông víi kh¸ch hµng, c¸c NHTM cã thÓ n©ng l·i suÊt tiÒn göi vµ h¹ l·i suÊt cho vay . §©y chÝnh lµ ho¹t ®éng c¹nh tranh gi÷a c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i. Thùc chÊt cña qu¸ tr×nh nµy lµ ph©n chia khèi l­îng tiÒn göi vµ më réng ph¹m vi ¶nh h­ëng cña ngaan hµng ra thÞ tr­êng. §Ó ®¶m b¶o c¹nh tranh th¾ng lîi, mçi ng©n hµng th­¬ng m¹i ®Òu cã chiÕn l­îc kh¸ch hµng cña m×nh.ChiÕn l­îc nµy ®­îc thùc hiÖn b»ng l·i suÊt ­u ®·i. Muèn vËy c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ®Òu t×m mäi biÖn ph¸p gi¶m thÊp chi phÝ kinh doanh vµ chi phÝ qu¶n lý. Sù c¹nh tranh lµnh m¹nh gi÷a c¸c NHTM sÏ t¹o ra lîi Ých kinh tÕ chung cho toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n. 6.4.L·i suÊt tÝn dông lµ c«ng cô khuyÕn khÝch tiÕt kiÖm vµ ®Çu t­. Theo lý thuyÕt tµi chÝnh, chóng ta cã thÓ ®­a ra mét ph­¬ng tr×nh ®¬n gi¶n vÒ thu nhËp. Thu nhËp = Tiªu dïng + TiÕt kiÖm Ph­¬ng tr×nh nµy kh«ng nh÷ng ®óng víi ®Æc ®iÓm tµi chÝnh cña c¸c hé gia ®×nh, c¸c doanh nghiÖp mµ c¶ ®ãi víi nÒn tµi chÝnh quèc gia. Gi¶ sö , trong ®iÒu kiÖn cña méy nÒn kinh tÕ b×nh th­êng, tû lÖ gi÷a tiªu dïng vµ tiÕt kiÖm lµ hîp lý. §Ó t¨ng tû lÖ tiÕt kiÖm,khuyÕn ®Çu t­,tøc lµ t¨ng kh¶ n¨ng tµi chÝnh cho toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n,th× biÖn ph¸p cã hiÖu qu¶ nhÊt lµ t¨ng l·i suÊt huy ®éng vèn. Khi l·i suÊt huy ®éng vèn t¨ng lªn, th× tr­íc hÕt c¸c hé gia ®×nh ph¶i xem xÐt l¹i c¸c kho¶n chi cho tiªu dïng th­êng xuyªn,cã thÓ gi¶m chi hoÆc ho·n mét sè kho¶n chi nµy , ®Ó t¨ng thªm tû lÖ tiÕt kiÖm trong tæng thu nh¹p. Sau ®ã tõ kho¶n tiÕt kiÖm nµy, hä sÏ chän h­íng ®Çu t­ : Göi vµo ng©n hµng , vµo quÜ b¶o hiÓm , hay ®Çu t­ vµo thÞ tr­êng chøng kho¸n... khi thÊy cã lîi h¬n. Nh­ vËy cã thÓ kh¼ng ®Þnh l·i suÊt lµ c«ng cô can thiÖp cã hiÖu lùc ®Ó ph©n chia gi÷a quü tiªu dïng vµ tiÕt kiÖm.Nh­ng n©ng l·i suÊt huy ®éng vèn ®Õn møc ®é nµo,th× cÇn ph¶i c©n nh¾c thËn träng ®Ó ®¶m b¶o sù ph¸t triÓn hµi hoµ cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. II. Thùc tr¹ng l·i suÊt tÝn dông ë ViÖt Nam - ­u nh­îc ®iÓm & t¸c dông ®èi víi viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi 1.Thùc tr¹ng vÒ l·i suÊt tÝn dông cña ViÖt nam KÓ tõ n¨m 1998 ®Õn naylµ giai ®o¹n chuyÓn biÕn chung cña nÒn kinh tÕ tõ kÕ ho¹ch cøng nh¾c sang c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc, theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa c¬ chÕ l·i suÊt ®· ®­îc ng©n hµng nghiªn cøu sö dông nh­ mét c«ng cô quan träng nhÊt, dÓ t¸c ®éng ®Õn qu¸ tr×nh huy ®éng vèn vµ cho vay cã hiÖu qu¶.ChÝnh s¸ch l·i suÊt ®· ®­îc thay ®æi rÊt c¬ b¶n: l·i suÊt tiÕt kiÖm cao h¬n tèc ®é tr­ît gi¸ ; n©ng l·i suÊt tiÒn göi vµ l·i suÊt tiÒn vay cña c¸c tæ chøc kinh tÕ gÇn víi l·i suÊt huy ®éng tiÕt kiÖm. L·i suÊt huy ®éng vèn tõ th¸ng 04/1989 - 06/1989 ®èi víi lo¹i tiÕt kiÖm cã kú h¹n lµ 12 % / th¸ng, kh«ng kú h¹n lµ 9% / th¸ng. l·i suÊt huy ®éng chøng chØ tiÒn göi cña c¸c ng©n hµng vµ hîp t¸c x· tÝn dông, cña c¸c tæ chøc kinh tÕ lµ 13 - 14% / th¸ng.víi sù hÊp dÉn ®Æc biÖt cña møc l·i suÊt trªn, c¸c tæ chøc kinh tÕ vµ c¸c tÇng líp d©n c­ ®· å ¹t kÐo ®Õn göi tiÒn vµo ng©n hµng. c¸c NHTM ,c¸c trung t©m tÝn dông ®· huy ®éng ®­îc nguån vèn to lín ,®É gãp phÇn chÆn ®øng c¬n sèt l¹m ph¸t cao tõ møc 14,2% / th¸ng xuèng cßn 2,9% / th¸ng n¨m 1989 . thËm chÝ chØ sè l¹m ph¸t th¸ng 05/1989 xuèng cßn - 0,2% ; th¸ng 06/1989 xuèng cßn - 2,9% ; th¸ng 07/ xuèng cßn - 2,5% / th¸ng. Cã thÓ nãi ®©y lµ bµi häc thµnh c«ng vÒ gãc ®é sö dông l·i suÊt huy ®éng vèn ®Ó kiÒm chÕ l¹m ph¸t. Song ¶nht h­ëng cña chÝnh s¸ch l·i suÊt ®èi víi nÒn kinh tÕ vµ b¶n th©n ng©n hµng nh­ thÕ nµo? Giai ®o¹n tõ 1981 tíi 1990 Thêi kú 1981 - 1991 n­íc ta l©m vµo cuéc khñng ho¶ng tr× trÖ vÒ kinh tÕ nghiªm träng nhÊt cã nguy c¬ dÉn ®Õn mÊt æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ x· héi.Trong giai ®o¹n nµy cÇn ph¶i më réng ®Çu t­ lµ biÖn ph¸p h÷u hiÖu nhÊt ®Ó chèng ®×nh trÖ, ®Ó phôc håi vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ tho¸t ra khái c¬n khñng ho¶ng.Nh­ng trªn thùc tÕ, v× liÒu thuèc l·i suÊt huy ®éng vèn qu¸ cao ®Ó chèng l¹m ph¸t nh»m æn dÞnh tiÒn tÖ chóng ta ®· bÞ thÊt b¹i trong chÝnh s¸ch ®Çu t­ kh«ng nh÷ng t¨ng mµ cßn gi¶m sót nghiªm träng do l·i suÊt huy ®éng vèn qu¸ cao vµ chËm ®­îc ®iÒu chØnh so víi hÖ sè l¹m ph¸t, thùc tÕ kh«ng cã s¶n suÊt kinh doanh g× l·i b»ng göi tiÒn vµo ng©n hµng, nªn ng­êi ta kh«ng bá vèn vµo s¶n suÊt kinh doanh, thËm chÝ cßn b¸n c¶ tµi s¶n cè ®Þnh ®i ®Ó göi vµo ng©n hµng . C¸c ng©n hµng ®· huy ®éng ®­îc nguån vèn rÊt lín víi ®Çu vµo rÊt cao ( 12 - 15% / th¸ng ). Víi l·i suÊt cho vay nµy, kh«ng mét nhµ s¶n suÊt kinh doanh ch©n chÝnh nµo cã thÓ chÞu ®ùng næi nªn hä kh«ng d¸m vay ng©n hµng. §Ó gi¶i phãng nguån vèn, chèng thua lç, ng©n hµng ph¶i cho vay b»ng mäi gi¸. KÕt qu¶ lµ nh÷ng ng­êi bu«n gian b¸n lËn hµng ngo¹i, nh÷ng ng­êi vay tiÒn ng©n hµng ®Ó ch¬i ®Ò , ch¬i hôi, göi vµo c¸c trung t©m tÝn dông, göi vµo c¸c trung t©m lõa ®¶o nh­ n­íc hoa thanh h­¬ng, ®¹i thµnh, xacogiva... HËu qu¶ lµ nguån vèn ng©n hµng kh«ng ®i vµo s¶n suÊt - kinh doanh mµ ®Ó vµo c¸c sßng b¹c, khi ®Õn h¹n phÇn lín ng­êi vay kh«ng tr¶ ®­îc nî, hÖ thèng hîp t¸c x· tÝn dông bÞ ph¸ s¶n, c¸c tæ chøc huy ®éng vèn vì nî ng©n hµng th­¬ng m¹i thùc chÊt ®· bÞ ph¸ s¶n nÕu kh«ng ®­îc nhµ n­ãc khoanh nî hµng ngµn tû ®ång ®Õn nay vÉn kh«ng thu håi ®­îc. M·i ®Õn hiÖn nay ch­a ai tÝnh ®­îc hiÖu qu¶ cña chèng l¹m ph¸t vµ møc thiÖt h¹i to lín cña nÒn kinh tÕ do chÝnh s¸ch l·i suÊt “siªu thùc tÕ “ trong giai ®o¹n 1989 - 1990. 1.2. Giai ®o¹n tõ 1990 tíi 1993. Tõ khi cã ph¸p lÖnh ng©n hµng 05/ 1990, chÝnh s¸ch l·i suÊt liªn ng©n hµng d­îc ®æi míi thªm mét b­íc quan träng. C¬ chÕ l·i suÊt tiÕn dÇn víi l·i suÊt b×nh qu©n d­¬ng, b¶o toµn ®­îc vèn cho c¶ ng­êi göi vµ ng­êi vay. C¬ cÊu l·i suÊt bao gåm: L·i suÊt huy ®éng vèn gåm l·i suÊt c¬ b¶n ( l·i suÊt thùc) vµ chØ sè gi¸ c¶ cña thÞ tr­êng x· héi, l·i suÊt cho vay b×nh qu©n b»ng l·i suÊt huy ®éng vèn b×nh qu©n céng thªm tû lÖ chi phÝ vµ l·i hîp lý cho ngµnh ng©n hµng. l·i suÊt ®­îc ®iÒu chØnh l¹i hµng th¸ng hµng quÝ theo sù thay ®æi cña chØ sè gi¸ c¶ thÞ tr­êng x· héi. Thñ t­íng chÝnh phñ quyÕt ®Þnh khung l·i suÊt c¬ b¶n vµ gi¸ c¶ thÞ tr­êng. Trong ph¹m vi khung l·i suÊt ®ã, thèng ®èc ng©n hµng nhµ n­íc ®­îc c«ng bè møc l·i suÊt cô thÓ. Møc l·i su©t cho vay ®­îc ®iÒu chØnh dÇn h­íng tíi ¸p dông thèng nhÊt cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, gi¶m dµn sè l­îng qu¸ nhiÒu møc l·i suÊt cho vay nh­ thêi kú tr­íc . KÕt qu¶ thùc tiÔn cho thÊy r»ng : ChÝnh s¸ch l·i suÊt míi ®· khuyÕn khÝch ®­îc göi tiÒn yªn t©m h¬n do kh«ng sî gi¸ trÞ ®ång tiÒn mÊt ®i do tr­ît gi¸, mµ cßn cã l·i, nh­êi ta thÊy göi tiÒn vµo ng©n hµng cã lîi h¬n nhiÒu so víi mua vµng. chÝnh v× vËy nguån vèn huy ®éng cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i t¨ng lªn coa vµ æn ®Þnh. ChØ riªng lÜnh vùc ng©n hµng c«ng th­¬ng nhuån vèn huy ®äng n¨m 1991 lµ 2.828 tû t¨ng h¬n n¨m 1990 lµ 0,8 tû ; n¨m 1992 lµ 4.126 tû t¨ng h¬n so víi n¨m 1991 lµ 1.300 tû ; s¸u th¸ng ®Çu n¨m 1993 4.341 tû t¨ng h¬n ®Çu n¨m 0,125 tû. §øng trªn tæng thÓ toµn nghµnh, l·i suÊt cho vay ®· tho¸t khái t×nh tr¹ng l·i suÊt ©m, t¸c ®éng tÝch cùc buéc ng­êi vay ph¶i sö dông ®óng môc ®Ých vµ cã hiÖu qu¶ kinh tÕ . D­ nî tÝn dông ®­îc më réng vµ t¨ng lªn ®¸ng kÓ, chÊt l­îng tÝn dông cao h¬n tr­íc , nî qu¸ h¹n tõ 25% gi¶m xuèng d­íi 10% n¨m . HÖ thèng ng©n hµng chuyªn doanh ®· trë nªn n¨ng ®éng h¬n trong kinh doanh, t×nh tr¹ng thua lç tõng b­íc ®­îc kh¾c phôc, nhiÒu ng©n hµng ®· b¾t ®Çu kinh doanh cã l·i thùc. Tuy vËy, chÝnh s¸ch l·i suÊt hiÖn t¹i vÉn cßn næi lªn mét sè vÊn ®Ò cÇn ph¶i gi¶i quyÕt sau ®©y: C¬ chÕ l·i suÊt ch­a thùc sù phï hîp víi b¶n chÊt cña nã lµ c¨n cø vµo cung - cÇu cña thÞ tr­êng vèn. ChÝn s¸ch l·i suÊt vÉn cßn bÞ chi phèi bëi nhiÖm vô chÝnh trÞ chñ yÕu lµ chèng l¹m ph¸t vµ lµ c«ng cô cña Nhµ n­íc ®Ó tµi trî cho c¸c nghµnh s¶n suÊt kinh doanh yÕu kÐm. Do ®ã, l·i suÊt cßn mang nÆng chÝnh s¸ch bao cÊp nh»m b¶o vÖ lîi Ých cho ng­êi göi tiÒn tiÕt kiÖm. L·i suÊt thùc cña ng­êi göi tiÒn tiÕt kiÖm lín h¬n l·i suÊt thùc cña ng­êi cho vay, l¸i suÊt cho vay qu¸ cao, lín h¬n møc sinh lêi b×nh qu©n cña nÒn kinh tÕ So s¸nh l·i suÊt huy ®éng vèn tiÕt kiÖm 3 th¸ng, l·i suÊt cho vay víi kinh tÕ ngoµi quèc doanh víi chØ sè tr­ît gi¸ hµng th¸ng thÊy r»ng : N¨m 1990, l·i suÊt huy ®éng vèn lµ 53%/n¨m;chØ sè tr­ît gi¸ b×nh qu©n 53%/n¨m.Nh­ vËy ng­êi göi tiÒn b¶o tån gi¸ trÞ ®­îc göi nh­ng kh«ng cã l·i. Ng©n hµng cho vay víi l·i suÊt ©m -19,07%/n¨m.N¨m 1991,l·i suÊt huy ®éng tiÕt kiÖm 45%/n¨m;chØ sè tr­ît gi¸ b×nh qu©n 43,4%/n¨m;l·i suÊt cho vay 40,2%/n¨m. Ng­êi göi ®· b¶o tån ®­îc vèn cho vay vµ cã l·i 1,6%/n¨m. Nh­ng nh×n chung ng©n hµngvÉn bÞ lç vèn do l¹m ph¸t-3,2%/n¨m; lç vèn do l·i suÊt cho vay thÊp h¬n l·i suÊt tiÒn ghi-4,8%/n¨m. N¨m 1992,l·i suÊt huy ®éng tiÕt kiÖm 33,6%/n¨m,chØ sè tr­ît gi¸ b×nh qu©n 16,47%/n¨m ; tØ suÊt cho vay 43,2%/n¨m.Ng­êi göi tiÒn vµ ng©n hµng kh«ng nh÷ng b¶o tån ®­îc gi¸ trÞ cho vay mµ cßn cã l·i rÊt lín16,9%/n¨m.Ng©n hµng cho vay còng cã l·i suÊt tiÒn göi 43,1% -33,6% = 9,5%/n¨m.S¸u th¸ng ®Çu n¨m 1993, l·i suÊt tiÒn göi 15,75%,tØ lÖ tr­ît gi¸ 4,12%.Ng­êi göi tiÒn sau khi ®· trõ tØ lÖ tr­ît gi¸ cßn l·i :11,1% -4.12% =6,98%.VÊn ®Ò næi cém lªn rÊt râ lµ tõ n¨m 1992 ®Õn 30/6/1993,ng­êi göi tiÒn cã l·i suÊt rÊt lín,ng©n hµng cho vay cã l·i suÊt kh«ng ®¸ng kÓ ,ng­êi ®i vay ph¶i chÞu l·i suÊt qu¸ cao . M©u thuÉn vÒ lîi Ých gi÷a ng­êi cho vay vµ ng­êi göi ch­a ®­îc gi¶i quyÕt .HËu qu¶ lµ ng©n hµng kh«ng më réng ®­îc ®Çu t­ ,vèn bÞ ø ®äng,ng©n hµng kinh doanh ch­a cã l·i ,nhiÒu chi nh¸nh tØnh,thµnh phè bÞ thua lç .C¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh«ng d¸m vay vèn ®Çu t­ vµo s¶n xuÊt v× chu k× ®Çu t­ dµi ,tr¶ l·i lín sÏ thua lç ,vèn vay chñ yÕu ®i vµo môc ®Ých l­u th«ng,kinh doanh, dÞch vô vßng quay nhanh míi ®ñ tr¶ l·i ng©n hµng.Víi l·i suÊt 2,6%/th¸ng nªn chu k× s¶n xuÊt 3 th¸ng th× gi¸ thµnh ph¶i chÞu lµ: 2,6.3 = 7,8%,l·i suÊt ng©n hµng tÝnh trªn gi¸ vèn .Víi l·i suÊt cho vay b×nh qu©n 3,58%/th¸ng th× tØ lÖ l·i suÊt ph¶i tr¶ ng©n hµng víi s¶n phÈm cã chu k× 3 th¸nglµ: 3,59%.3 = 10,77%. L·i suÊt cho vay qu¸ cao sÏ lµm h¹n chÕ ®µu t­ g©y ra tr× trÖ trong nÒn kinh tÕ,t¨ng thÊt nghiÖp .V× vËy chÝnh s¸ch l·i suÊt trªn chØ kiÒm chÕ t¹m thêi®­îc c¬n sèt l¹m ph¸t ,nh­ng l¹i h¹n chÕ sù t¨ng tr­ëng cña nÒn kinh tÕ.Ch¾c ch¾n sÏ lµm cho l¹m ph¸t bïng næ víi tèc ®é lín h¬n. MÆt tån t¹i c¬ b¶n cña chÝnh s¸ch l·i suÊt trªn míi lµ viÖc chØ t¹o khung l·i suÊt cña chÝnh phñ vµ ®iÒu hµnh l·i suÊt cña Thèng ®èc NHNN vÉn ch­a linh ho¹t vµ phï hîp víi c¬ chÕ thÞ tr­êng . MÆt kh¸c c¬ së ®Ó ChÝnh phñ vµ Thèng ®èc NHNN ®iÒ chØnh l·i suÊt chØ c¨n cø vµo sù thay ®æi cña chØ sè gi¸ c¶ thÞ tr­êng mµ ch­a c¨n cø vµo “gi¸ c¶” cña hµng ho¸ tiÒn tÖ trªn thÞ tr­êng vèn v× vèn ë n­íc ta cßn s¬ khai vµ thùc chÊt lµ ch­a cã.do vËy kh«ng thÓ x¸c ®Þnh mét tØ lÖ l·i suÊt phï hîp víi c¬ chÕ thÞ tr­êng ®­îc.Mét thÞ tr­êng vèn hoµn h¶o lµ c¨n cø ®Ó x¸c ®Þnh l·i suÊt hîp lý. chÝnh s¸ch l·i suÊt hiÖn hµnh næi lªn m©u thuÉn gi÷a nhiÖn vô chÝnh trÞ ®èi víi nÒn kinh tÕ vµ nhiÖm vô h¹ch to¸n kinh doanh tiÒn tÖ tÝn dông cña ng©n hµng . XÐt vÒ gãc ®é h¹ch to¸n kinh doanh c¸c kho¶n cho vay mãn nhá th× chi phÝ ®Çu vµo cña ng©n hµng lãn,hÖ sè rñi ro cao,do ®ã l·i suÊt cho vay ph¶i cao h¬n c¸c kho¶n tÝn dông thêi gian ng¾n .Nh­ng thùc tÕ l·i suÊt cho vay dµi vµ trung h¹n thÊph¬n l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n ,l·i suÊt cho vay ngµnh s¶n xuÊt cã chu k× s¶n xuÊt dµi tõ 3 ®Õn 9 th¸ng thÊp h¬n c¸c ngµnh th­¬ng nghiÖp dÞch vô cã thêi h¹n ng¾n d­íi 3 th¸ng .VÊn ®Ò lµ ®iÒu kiÖn kinh tÕ cña tõng ngµnh ,tõng ®Þa ph­¬ng mµ ng©n hµng th­¬ng m¹i ®ãng trªn ®Þa bµn chÞu ¶nh h­ënh trùc tiÕp cña chÝnh s¸ch l·i suÊt nãi trªn ,ph¶i h¹ch to¸n nh­ thÕ nµo ®Ó phôc vô ®­îc nhiÖm vô chÝnh trÞ vµ kinh doanh. Nh­ vËy c¬ chÕ l·i suÊt hiÖn hµnh tuy cã nhiÒu ®æi míi nh­mg vÉn bÞ ®éng ch­a gi¶i quyÕt ®­îc m©u thuÉn nan gi¶i lµ kiÒm chÕ l¹m ph¸t vµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ ,nhiÖm vô h¹ch to¸n kinh doanh vµ nhiÖm vô chÝnh trÞ cña hÖ thèng ng©n hµng. C¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i vÉn ch­a tho¸t khái bao cÊp vÒl·i suÊt huy ®éng vèn vµ cho vay ,kh«ng ph¸t huy tÝnh tù chñ ®éc lËp trong kinh doanh.c¸c nguån vèn ch­a ®¸p øng yªu cÇu chi tiªu ng©n s¸ch ,chèng l¹m ph¸t còng nh­ c¸c biÖn ph¸p tµi chÝnh-ng©n hµng trong chÝnh s¸ch l·i suÊt. Trong hÖ thèng qu¶n lý l·i suÊt ®­îc coi lµ c«ng cô qu¶n lý cã ¶nh h­ënh trùc tiÕp lín nhÊt ,®Æc biÖt lµ viÖc chuyÓn sang l·i suÊt thùc d­¬ng.ViÖc sö dông ph¶i b¶o ®¶m tÝnh linh ho¹t mÒm dÎo,phï hîp víi chØ sè l¹m ph¸t thùc tÕ. theo h­íng ®ã NHNN khèng chÕ tèi ®a møc ®é chªnh lÖch gi÷a l·i suÊt tiÒn göi nh»m ®¶m b¶o cã lîi cho c¶ ng­êi göi vµ ng­êi cho vay,bï ®¾p chi phÝ thuÕ vµ mét phÇn rñi ro ®ång thêi cã móc l·i hîp lý.Më réng thªm quyÒn tù do cho c¸c ng©n hµng tronh viÖc Ên ®Þnh khung l·i suÊt ®èi víi tiÒn göi vµ tiÒn cho vay,tæ chøc c¸c ho¹t ®éng:dÞch vô chuyÓn tiÒn thanh to¸n b»ng c¸c lo¹i thÎ tÝn dông.Nhµ n­íc chñ ®éng can thiÖp l·i suÊt thÞ tr­êng ®Ó gi÷ møc l·i suÊt chØ ®¹o .Trªn tæng thÓ vÉn ®¶m b¶o l·i suÊt vËn ®éng theo c¬ chÕ thùc d­¬ng. §Ó cã thÓ chØ ®¹o l·i suÊt trªn thÞ tr­êng cÇn tiÕp tôc hoµn chØnh khung l·i suÊt nhÊt lµ l·i suÊt t¸i cÊp vèn.ViÖc ®iÒu hµnh khung l·i suÊt ph¶i ®¶m b¶o nguyªn t¾c kh«ng c¶n trë xu h­íng tù do ho¸ l·i suÊt b¾t ®Çu h×nh thµnh khi nÒn kinh tÕ n­íc ta vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êngvíi qu¸ tr×nh tù do ho¸ gi¸ c¶ gÇn nh­ lµ phæ biÕn.ViÖc sö dông c«ng cô l·i suÊt néi tÖ®Æt trong t­¬ng quan hîp lý víi sö dông c«ng cô l·i suÊt ngoaÞ tÖ,x¸c lËp t­¬ng quan gi÷a cho vay b»ng ngo¹i tÖ víi cho vay b»ng tiÒn ®ång. Th«ng qua viÖc t¹o tiÒn ®Ò ®Èy nhanh xu h­íng tù do ho¸ l·i suÊt n©ng cao dÇn tr×nh ®é kinh tÕ tiÒn tÖ cña nÒn kinh tÕ.ViÖc tù do ho¸ l·i suÊt kh«ng m©u thuÉn víi can thiÖp cña Nhµ n­íc nh»m thùc thi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ mµ lµ c¸ch thøc ®Ó thùc thi tèt h¬n chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Mét biÓu hiÖn cña tù do ho¸ l·i suÊt lµ: c¸c chñ thÓ tham gia thÞ tr­êng tiÒn tÖ ®­îc quyÒn tham gia Ên ®Þnh møc l·i suÊt.Hä lµ ng­êi cã kh¶ n¨ng t×m ph­¬ng ¸n sö dông vèn tèt nhÊt,h¹n chÕ bít rñi ro.§ång thêi møc l·i suÊt h×nh thµnh trong hoµn c¶nh ®ã sÏ phï hîp nhÊtvíi c¬ chÕ thÞ tr­êng,®am b¶o quan hÖ gi÷a c¸c lo¹i tÝn dông.Trong ®iÒu kiÖn b×nh th­êng tØ lÖ l¹m ph¸t vµ tØ lÖ lîi nhuËn lµ khung cña l·i suÊt tiÕt kiÖm vµ l·i suÊt cho vay.VÒ lý thuyÕt,®ã chÝnh lµ gi¸ trÞ chªnh lÖch do viÖc sö dông vèn t¹o ra vµ ®­îc ph©n chia cho c¸c chñ thÓ tham gia:ng­êi cã tiÒn göi,ng©n hµng,tæ chøctÝn dông, c¸c nhµ s¶n xuÊt kinh doanh.Khi nÒn kinh tÕ suy tho¸i ,tØ suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n cã thÓ thÊp h¬n tØ lÖ l¹m ph¸t,c¬ chÕ tù ®iÒu chØnh cña thÞ tr­êng sÏ thùc hiÖn mét c¬ chÕ ph©n bè rñi ro gi÷a c¸c chñ thÓ tham gia.Sö dông c«ng cô l·i suÊt ®Ó cã sù t¸c ®éng thÝch hîp ®Õn viÖc thùc hiªn c¸c môc tiªu cña nÒn kinh tÕ vÜ m« . Tù do ho¸ l·i suÊt kh«ng ®ång nghÜa víi viÖc xo¸ bá toµn bé c¸c kho¶n vay ­u ®·i.ChÝnh phñ tuú theo kh¶ n¨ng cã thÓ dïng vèn cña m×nh thùc hiÖn c¸c ch­¬ng tr×nh ,dù ¸n ph¸t triÓn mang tÝnh chÊt ­u ®·i víi l·i suÊt thÊp h¬n th«ng qua c¸c tæ chøc tµi chÝnh,NHTM nh­ng cÇn ¸p dông c¬ chÕ kiÓm tra chÆt chÏ h¬n tr¸nh nh÷mg tiªu cùc cã thÓ x¶y ra. Sö dông tèt c«ng cô l·i suÊt cÇn nhÊn m¹nh nç lùc t¹o tiÒn ®Ò ®Ó sö dông tèt h¬n c«ng cô l·i suÊt chiÕt khÊuvµ t¸i chiÕt khÊu.§ã lµ con ®­êng t¸c ®éng ®Õn khèi l­îng tiÒn tÖ vµ khèi l­îng tÝn dông l­u th«ng.CÇn t¹o m«i tr­êng thuËn lîi cho cæ phiÕu th­¬ng m¹i ra ®êi ,l­u hµnh réng r·i ®Ó tÝn dông th­¬ng m¹i trë thµnh ho¹t ®éng b×nh th­êng cña mäi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh hîp ph¸p .Ph¶i tõng b­íc t¹o lËp m«i tr­êng kinh tÕ vµ m«i tr­êng ph¸p lý cho sù l­u th«ng tù do c¸c chøng tõ cã gi¸ nãi chung, chøng tõ th­¬ng phiÕu nãi riªng . Bªn c¹nh sù t¸c ®éng gi¸n tiÕp lªn khèi l­îng tiÒn tÖ vµ tÝn dông l­u th«ng,NHNNcã thÓ t¸c ®éng vµo biÕn th¸i l·i suÊt thÞ tr­êng th«ng qua ngiÖpvô thÞ tr­êng më.§Ó cã thÓ vËn dông c«ng cô nµy th× cïng mét lóc ph¶i thùc thi hai phÇn viÖc: Mét lµ: xóc tiÕn tæ chøc thÞ tr­êng,vèn thÞ tr­êng tiÒn tÖ . Hai lµ :x©y dùng c¬ chÕ thùc thi nghiÖp vô thÞ tr­êng më. §Ó t¹o tiÒn ®Ò më réng ph¹m vi ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng giÊy cã gi¸ cÇn xóc tiÕn tæ chøc thÝ ®iÓm x©y dùng thÞ tr­êng vèn ë mét sè tô ®iÓm giao dÞch kinh tÕ th­¬ng m¹i lín nh­ :thµnh phè Hå ChÝ Minh, Hµ Néi , H¶i Phßng.Trªn c¬ së ®ã ®óc kÕt kinh nghiÖm®Ó më réng dÇn ,®¸p øng yªu cÇugiao l­u vèn ,ph¸t triÓn kinh tÕ.CÇn tæ chøc nghiªn cøu c«ng phu c¸c nghiÖp vô thÞ tr­êng më .§Ó viÖc tæ chøc vµ vËn hµnh thÞ tr­êng vèn diÔn ra an toµn ®ßi hái ph¶i ban hµnh nh÷ng v¨n b¶n luËt ®ñ hiÖu lùc ph¸p lý nh­: LuËt ph¸t hµnh chøng kho¸n vµ c«ng t¸c thùc thi ph¸p luËt ph¶i ®­îc chÊp hµnh nghiªm chØnh,thèng nhÊt tr¸nh tuú tiÖn. Suy cho cïng nghiÖp vô thÞ tr­êng më còng chÝnh lµ ho¹t ®éng tæ chøc thùc hiÖn c¸c mua b¸n chøng kho¸n ng¾n vµ dµi h¹n trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ vµ thÞ tr­êng vèn cñaNHT¦.Do ®ã ho¹t ®éng cña NHT¦ ë lÜnh vùc còng ph¶i tu©n theo c¸c quy luËt chung cña thÞ tr­êng vèn. III.mét sè gi¶i ph¸p ®iÒu hµnh tÝn dông ë viÖt nam 1.§Þnh h­íng 1.1. L·i suÊt c¬ b¶n L·i suÊt c¬ b¶n lµ l·i suÊt do NHNN c«ng bè lµm c¬ së cho c¸c tæ chøc tÝn dông(TCTD) Ên ®Þnh l·i suÊt kinh doanh . L·i suÊt c¬ b¶n vÉn lµ møc l·i suÊt d­îc NHNN Ên hµnh mét c¸ch hµnh chÝnh, chø kh«ng ph¶i tù h×nh thµnh trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ vµ c¸c TCTD buéc ph¶i c¨n cø vµo møc l·i suÊt nµy ®Ó x¸c ®Þnh c¸c møc l·i suÊt kinh doanh. Còng tõ ®Þnh nghÜa nµy cÇn ph©n biÖt râ l·i suÊt l·i suÊt c¬ b¶n vµ l·i suÊt t¸i cÊp vèn hiÖn hµnh cña NHNN. Thùc tÕ l·i suÊt t¸i cÊp vèn cña NHNN còn cã ¶nh h­ëng toµn diÖn tíi hÖ thèng l·i suÊt trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng vµ còng do NHNN x¸c ®Þnh. tuy nhiªn, ho¹t ®éng t¸i cÊp vèn l¹i kh«ng ph¶i lµ ho¹t ®éng b¾t buéc ®èi víi c¸c tæ chøc tÝn dông - thùc tÕ, nã ®­îc thùc hiÖn mét c¸ch tù nguyÖn theo nhu cÇu cña mçi TCTD. Nãi c¸ch kh¸c, l·i suÊt t¸i cÊp vèn(mÆc dï lµ mét møc l·i sÊt nhÊt ®Þnh trong mét thêi gian nµo ®Êy) kh«ng ph¶i lµ møc l·i suÊt b¾t buéc ®ãi víi c¸c TCTD (nÕu TCTD kh«ng cã nhu cÇu t¸i cÊp vèn th× nã kh«ng trùc tiÕp liªn quan tíi l·i suÊt t¸i cÊp vèn).còng v× lý do nµy, luËt NHNN ®· t¸ch b¹ch hai lo¹i l·i suÊt trªn c¬ së qui ®Þnh:” NHNN x¸c ®Þnh vµ c«ng bè l·i suÊt c¬ b¶n vµ l·i suÊt t¸i cÊp vèn”. 2. Mét sè ý kiÕn hoµn thiÖn chÝnh s¸ch l·i suÊt theo ®Þnh h­íng l·i suÊt c¬ b¶n 2.1. VÒ c¸c quan ®iÓm hiÖn nay GÇn ®©y ®· vµ ®ang xuÊt hiÖn nhiÒu ý kiÕn kh¸c nhau xoay quanh viÖc NHNN bá qui ®Þnh l·i suÊt “trÇn”, ®Ó chuyÓn sang Ên ®Þnh vµ ®iÒu hµnh linh ho¹t b»ng mét l·i suÊt c¬ b¶, theo nh­ tinh thÇn qui ®Þnh t¹i ®iÒu 18 vµ kho¶n 12 ®iÒu 9 LuËt NHNN hiÖn hµnh. Quan ®iÓm tËp trung nhÊt chøa ®ùng c¸c néi dung sau: vÒ xu h­íng chung lµ bá “trÇn” l·i suÊt v× cøng nh¾c l©u nay (vÉn cßn 3 lo¹i trÇn l·i suÊt). Trªn c¬ së l·i suÊt t¸i cÊp vèn hiÖn hµnh sÏ céng thªm mét biªn ®é ­íc ®Þnh ®Ó h×nh thµnh l·i suÊt c¬ b¶nhoÆc dùa vµo l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n phæ biÕn céng thªm mét biªn ®é ­íc ®Þnh ®Ó h×nh thµnh l·i suÊt c¬ b¶n. Nh×n chung, c¸ch lËp luËn cho lo¹i quan ®iÓm nµy míi dõng ë ®Þnh tÝnh, cßn bá ngá nhiÒu khÝa c¹nh khoa häc vµ ph¸p lý liªn quan ®Õn viÖc c¶i tiÕn chÝnh s¸ch l·i suÊt hiÖn nay. Mét lµ: CÇn ®Þnh d¹ng ®óng ®¾n l·i suÊt t¸i cÊp vèn vµ l·i suÊt c¬ b¶n ®Ó tr¸nh ¸p dông m¸y mãc qui ®Þnh t¹i diÒu 18 vµ kho¶n 12 ®iÒu 9 luËt NHNN (liªn quan): + L·i suÊt t¸i cÊp vèn, chñ yÕu h­íng tíi 3môc ®Ých: (1) NHTW cho vay l¹i víi t­ c¸ch nh­êi cho vay cuèi cïng ®èi víi nÒn kinh tÕ c¨n cø vµo nh÷ng kho¶n tÝn dông ®· cÊp cña NHTM (cho vay l­u phiÕu, thÕ chÊp khÕ ­íc tÝn dông, chøng tõ liªn quan) ; (2) NHT¦ t¸i chiÕt khÊu c¸c th­¬ng phiÕu d­îc NHTM cho vay; (3) NHT¦ sö dông nguån vèn dù tr÷ (DTBB, nguån dù tr÷ kh¸c) cho vay hç trî kn¶ n¨ng thanh to¸n t¹m thêi cña c¸c NHTM (th«ng qua cÇm cè, thÕ chÊp c¸c chøng tõ cã gi¸ kh¸c nhau). L©u nay, ta dïng kh¸i niÖm t¸i cÊp vèn (refinancing) lµ gäi chung cho c¸c néi dung trªn.Khi t¨ng tû träng cÊp tÝn dông d­íi h×nh thøc t¸i chiÕt khÊu - cßn gäi lµ cöa sæ t¸i chiÕt khÊu (resdiscount window) - th× míi cã nghiÖp vô t¸i chiÕt khÊu , nãi kh¸c ®i kh¸i niÖm t¸i chiÕt khÊu ®­îc sö dông phæ biÕn h¬n. + L·i suÊt t¸i cÊp vèn / l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu th­êng ®­îc Ên ®Þnh chñ quan bëi NHT¦. Tuy nhiªn, møc ®é chñ qu¸nÏ gi¶m khi c¸c nghiÖp vô t¸i chiÕt khÊu cã c¬ së h¬n, cã hµng ho¸ ®ñtiªu chuÈn h¬n cho viÖc cÊp tÝn dông d­íi h×nh thøc t¸i chiÕt khÊu thay v× t¸i cÊp vèn theo kiÓu gi¶n ®¬n nh­ c¸ch lµm cña ViÖt Nam l©u nay. Khi thÞ tr­êng tiÒn tÖ ®· kh¸ ph¸t triÓn , c¸c nghiÖp vô mua b¸n vèn theo hîp ®ång giao ngay, hîp ®ång kú h¹n - ng¾n h¹n... gi÷a c¸c lùc l­îng thÞ tr­êng trë nªn phæ biÕn, theo ®ã l·i suÊt giao dÞch liªn ng©n hµng (interbank interest rate), l·i suÊt chiÕt khÊu giÊy tê cã gi¸ (l·i suÊt Lombardy), hay l·i suÊt mua b¸n hîp ®ång xoay vßng kú h¹n (l·i suÊt Repo) ®­îc h×nh thµnh ... §ã lµ ®iÒu kiÖn thÞ tr­êng hÕt søc quan träng ®Ó NHT¦ ®iÒu hµnh ®óng ®¾n l·i suÊt t¸i cÊp vèn / l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu. Tr­íc m¾t, do ch­a ®ñ diÒu kiÖn vÒ c«ng cô giao dÞch nh­ ®· nªu, viÖc h×nh thµnh l·i suÊt t¸i cÊp vèn chñ yÕu dùa vµo l·i suÊt “trÇn” yheo sù Ên ®Þnh chñ quan cña NHT¦ nh­ l©u nay. Qua ®©y, cÇn kh¼ng ®Þnh mÆc dÇu l·i suÊt t¸i cÊp vèn ®ang ®ãng vai trß nhÊt ®Þnh, nh­ng ch­a ®Õn møc ®é ®ñ ®Ó cã thÓ dùa vµo ®ã h×nh thµnh l·i suÊt c¬ b¶n. §©y míi chØ lµ dÊu mèc cßn kh¸ mê nh¹t ®Ó tiÕn tíi l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu nay mai. + L·i suÊt c¬ b¶n h­íng vµo hai môc ®Ých: (i) lµm tiªu chuÈn h×nh thµnh l·i suÊt kinh doanh cña c¸c NHTM; (ii) lµm c«ng cô ®Ó NHT¦ can thiÖp vµo thÞ tr­êng tiÒn tÖ mét c¸ch uyÓn chuyÓn h¬n lµ khèng chÕ bëi l·i suÊt “trÇn” , dï ë møc nµo vÉn mang tÝnh cøng nh¾c. ý ngh·i “®Þnh chuÈn” cña l·i suÊt c¬ b¶n biÓu hiÖn nh­ mét lo¹i gi¸ vèn ph¶n ¸nh ®iÓm hoµ vèn b×nh qu©n cña c¸c NHTM. NHTM nµo huy ®éng vèn víi l·i suÊt thÊp h¬n vµ cho vay tèi thiÓu b»ng møc l·i suÊt c¬ b¶n cã c¬ chÝ Ýt lµ hoµ vèn.Cßn huy ®éng víi l·i su¸t cao h¬n lµ b¾t ®Çu khã kh¨n. sù can thiÖp cña NHT¦ th«ng qua l·i suÊt c¬ b¶n trë nªn ®¬n gi¶n ë chç kh«ng cÇn khèng chÕ trÇn (cøng nh¾c dÔ bÞ ph¶n øng) vµ kh¸ch quan h¬n, t¹o sù tin cËy ®èi víi c¸c NHTM. VÊn ®Ò lµ x¸c ®Þnh ®óng vµ Ên ®Þnh cho linh ho¹t. XÐt trªn nhiÒu mÆt, thùc chÊt l·i suÊt c¬ b¶n ®· lµ mét b­íc th¶ næi l·i suÊt. +L·i suÊt c¬ b¶n cã c¬ së x¸c ®Þnh t­¬ng ®èi ggièng l·i suÊt trÇn sµn, nghÜa lµ còng chñ yÕu dùa vµo quan hÖ cung cÇu vèn phæ biÕn, ®­îc ph¶n ¸nh bëi c¸c lùc l­îng thÞ tr­êng chiÕm thÞ phÇn chñ yÕu (hiÖn nay vÉn lµ c¸c NHTM quèc doanh). thÕ hn­ng vÒ mÆt tÝnh to¸n cã kh¸c: l·i suÊt trÇn, sµn th­êng lÊy con sè tham chiÕu “ chÆn trªn”, “chÆn d­íi” cßn l·i suÊt c¬ b¶n th× b×nh qu©n ho¸ gia quyÒn c¸c tham sè chän mÉu, nªn th­êng chuÈn x¸c kh¸ch quan h¬n. l·i suÊt c¬ b¶n ®­îc x¸c ®Þnh nh­ vËy khiÕn kho¶ng c¸ch bÊt b×nh ®¼ng vÒ c¹nh tranh l·i suÊt gi­· c¸c NHTM m¹nh, yªua kh¸c nhau ®­îc gi¶m thiÓu . TÊt nhiªn, viÖc tÝnh to¸n chÝnh x¸c l·i suÊt c¬ b¶n phøc t¹p n¬n l·i suÊt trÇn. Bëi vËy , khi míi ¸p dông th­êng ch­a ®ñ c¨n cø ®Ó Ên ®Þnh chÝnh x¸c ph¶i sö dông mét biªn ®é nhá ®Ó ®iÒu chØnh . C¸ch x¸c ®Þnh biªn ®é còng kh«ng tuú tiÑn ®­îc mµ ph¶i c¨c cø vµo dung sai - cßn gäi lµ ®é lÖch tiªu chuÈnb×nh qu©n gi÷a c¸c møc l·i suÊt kh¸c nhau vµ l·i suÊt trung b×nh chän mÉu. Hai lµ: CÇn lµm râ ­u nh­îc ®iÓm cña l·i suÊt t¸i cÊp vèn , còng nh­ b¶n th©n trÇn l·i suÊt hiÖn nay lµm c¨n cø cho viÖc c¶i tiÕn l·i suÊt. Qua mÊy lÇn NHNN kÞp thêi ®iÒu chØnh trÇn, l·i suÊt ®¨ bít cøng nh¾c gÇn víi quan hÖ cung cÇu h¬n ( tõ nhiÒu trÇn xuèng cßn 3 lo¹i trÇn, ®ång thêi møc l·i suÊt gi¶m ®¸ng kÓ so víi ®éng th¸i gi¶m ph¸t). Tuy nhiªn, t×nh h×nh m©u thuÉn hiÖn nay lµ ë chç: ¸p lùc gi¶m tiÕp l·i suÊt vÉn ®Æt ra trong lóc b¶n th©n viÖc h¹ “trÇn “ l·i suÊt ®· ë vµo giíi h¹n kh¸ thÊp ®ang g©y khã kh¨n cho c¸c NHTM trong viÖc chñ ®éng linh häat ho¸ c¸c møc l·i suÊt thùc tÕ cho vayvµ kh¾c phôc nguy c¬ thua lç, thiÕu kh¶ n¨ng tµi chÝnh do chªnh lÖchgi÷a l·i suÊt huy ®éng vµ cho vay còng bÞ thu hÑp lín. Nh­ vËy, khi viÖc ®iÒu hµnh theo l·i suÊt “trÇn cßn nhiÒu tån t¹i th× b¶n th©n c¸ch Ên ®Þnh l·i suÊt t¸i cÊp vèn còng thiÕu c¬ së kh¸ch quan, kh«ng thÓ lÊy l·i suÊt t¸i cÊp vèn hiÖn nay lµm c¬ së tÝnh to¸n l·i suÊt c¬ b¶n. MÆt kh¸c, l·i su¸t “trÇn” hiÖn nay cßn bÊt cËp, th× tr­íc m¾t nªn ch¨ng lµ kÕ thõa hoµn thiÖn nã h¬n lµ bá h¼n ®Ó thay b»ng l·i suÊt c¬ b¶n trong lóc ch­a ®ñ ®iÒu kiÖn. Ba lµ: CÇn cã sù ph©n biÖt thø bËc thÊp cao, ®¬n gi¶n vµ phøc t¹p gi÷a hai lo¹i l·i suÊt ; l·i suÊt c¬ b¶n lµ b­íc ®Öm tiÕn tíi vµ ®­îc thay thÕ bëi l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu sau nµy hay ng­îc l¹i cïng tån t¹i l·i suÊt t¸i cÊp vèn / l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu vµ l·i suÊt c¬ b¶n?. VÒ l©u dµi, h×nh thµnh l·i suÊt c¬ b¶n lµ t¹o lé tr×nh thuËn lîi cho hoµn thiÖn chÝnh s¸ch l·i suÊt theo h­íng tõng b­íc th¶ næi. B¶n th©n l·i suÊt c¬ b¶n còng ®­îc coi lµ mét b­íc th¶ næi v× nã tiÕn bé h¬n l·i suÊt “trÇn” víi c¸ch Ên ®Þnh hoµn toµn tuú thuéc vµo quan hÖ cung cÇu, lÊy c¬ së tÝnh to¸n lµ c¸c møc l·i suÊt thùc. Tuy nhiªn, bá l·i suÊt “trÇn” ®Ó chuyÓn sang l·i suÊt c¬ b¶n còng ph¶i cã nh÷ng b­íc chuyÓn nhá, kh«ng thÓ m¸y mãc g©y sèc. Thùc chÊt qui ®Þnh t¹i c¸c ®iÒu18, ®iÒu 9 kho¶n 12 LuËt NHNN kh«ng nªn hiÓu ph¶i cã ngay l·i suÊt c¬ b¶n khi ch­a cã ®ñ ®iÒu kiÖn, mµ vÊn ®Ò lµ NHNN ph¶i qui ®Þnh l·i suÊt nh­ thÕ nµo ®Ó c¸c TCTD dÔ dµng Ên ®Þnh l·i suÊt kinh doanh. Thµnh thö lo¹i l·i suÊt nµo mµ NHT¦ ®­a ra ®¸p øng ®­îc c¸c yªu cÇu ®Æt ra còng ®· lµ mang d¸ng dÊp hay tÝnh chÊt nh­ l·i suÊt c¬ b¶n. ë ®©ycã thÓ nhÊn m¹nh lµ hoµn thiÖn l·i suÊt “trÇn” hiÖn nay vµ n©ng cÊp l·i suÊt t¸i cÊp vèn theo s¸t h¬n l·i suÊt thÞ tr­êng vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho nã ®­îc sö dông th­êng xuyªn h¬n phôc vô cho viÖc ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña NHNN míi lµ thiÕt thùc. Lêi kÕt Nh­ ®· nãi, l·i suÊt lµ gi¸ mua b¸n vèn trªn thÞ tr­êng. C¬ së kinh tÕ cña l·i suÊt lµ do c¸c hiÖn t­îng t¹m thêi “ thõa “ vµ t¹m thêi “thiÕu “ vèn tiÒn tÖ trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ vµ g¾n víi nã lµ vai trß trung gian cña ng©n hµng trong viÖc tËp trung vµ ph©n phèi l¹i vèn tiÒn tÖ th«ng qua c«ng cô l·i suÊt. L·i suÊt cao hay thÊp do quan hÖ cung - cÇu vÒ vèn quyÕt ®Þnh, khi cung lín h¬n cÇuvÒ vèn th× l·i suÊt gi¶m , khi cÇu lín h¬n cung th× l·i suÊt t¨ng . L·i suÊt rÊt nh¹y c¶m trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, ®ã lµ mét trong nh÷ng c«ng cô quan träng cña nhµ n­íc trong viÖc x©y dùng vµ thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®Ó qu¶n ký vµ ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ. §èi víi ViÖt nam, ®æi míi nÒn kinh tÕ , x©y dùng nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, viÖc nghiªn cøu ®Ó lu«n cã mét chÝnh s¸ch l·i suÊt phï hîp víi ®iÒu kiÖn n­íc ta hiÖn nay lµ hÕt søc cÇn thiÕt. L·i suÊt ®· trë thµnh mét c«ng cô quan träng trong ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ë n­íc ta. Trªn thùc tÕ, tõ n¨m 1990 chóng ta ®· tõng b­íc chuyÓn tõ c¬ chÕ l·i suÊt ©m sang l·i suÊt d­¬ng , vµ tõ th¸ng 06/ 1991, ®· thùc hiÖn triÖt ®Ó chÝnh s¸ch l·i suÊt d­¬ng trong ho¹t ®éng tÝn dông. L·i suÊt v­ît trªn chØ sè l¹m ph¸t vµ ®­îc ®iÒu chØnh theo sù biÕn ®éng cña thÞ tr­êng, cã tham kh¶o l·i suÊt trªn c¸c thÞ tr­êng khu vùc vµ quèc tÕ. ChÝnh s¸ch l·i suÊt ®É tõng b­íc xö lý hµi hoµ lîi Ých ng­êi göi tiÒn, c¸c TCTD vµ ng­êi vay tiÒn, còng tøc lµ gi÷a yªu cÇu kiÒm chÕ l¹m ph¸t vµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ.Chªnh lÖch gi÷a l·i suÊt tiÒn göi vµ tiÒn vay tõ 1986 ®Õn 1995 nh­ sau: 1986 - 1990 1991 1992 1993 1994 1995 l·i suÊt tiÒn göi BQ th¸ng (%) 6,0 2,9 1,9 1,4 1,3 1,4 l·i suÊt tiÒn vay BQ th¸ng (%) 4,3 3,5 2,5 1,8 1,5 1,7 ( nguån : NH ViÖt Nam 45 n¨m x©y dùng vµ tr­ëng thµnh) Tõ ®Çu n¨m 1996 , chÝnh s¸ch l·i suÊt cña NHNN cã sù thay ®æi theo h­íng tù do ho¸,hñy bá c¸c quy ®Þnh vÒ l·i suÊt tiÒn göi ,®iÒu chØnh gi¶m møc l·i suÊt trÇn cho vay ,chªnh lÖch gi÷a l·i suÊt cho vay vµ l·i suÊt huy ®éng vèn b×nh qu©n lµ 0,35%/th¸ng . §Ó Ên ®Þnh møc l·i suÊt cho vay vµ l·i suÊt huy ®éng vèn trªn thÞ tr­êng vµ tõ th¸ng 11 n¨m 1997 NghÞ quyÕt cña Quèc héi ®É kh«ng quy ®Þnh vÒ møc chªnh lÖch l·i suÊt lµ 0,35% ®èi víi ho¹t ®éng tÝn dông ng©n hµng.ChÝnh s¸ch l·i suÊt ®· ®¶m b¶o ®­îc yªu cÇu cña l·i suÊt vay trung vµ dµi h¹n cao h¬n l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n, rót ng¾n kho¶ng c¸ch gi÷a l·i suÊt tiÒn göi d©n c­ vµ tiÒn göi doanh nghiÖp. Møc chªnh lÖch l·i suÊt cho vay vµ l·i suÊt huy ®éng vèn kh«ng cßn bÞ khèng chÕ mµ phô thuécvµo thÞ tr­êng vµ hiÖu qu¶ kinh doanh cña tõng TCTD.Nh÷ng gi¶i ph¸p ®ã ®· ®­îc thÞ tr­ßng chÊp nhËn vµ gãp phÇn rÊt lín vµo viÖc thùc hiÖn môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Tµi liÖu tham kh¶o 1.ThÞ Tr­êng Tµi chÝnh TiÒn TÖ th¸ng 6. 1999 2.T¹p ChÝ Ng©n Hµng sè 14.1999 3. T¹p chÝ Ng©n hµng sè 15 .19 .2001 4. Gi¸o tr×nh lý thuyÕt tiÒn tÖ Ng©n hµng – Häc viÖn Ng©n hµng 5. Lý ThuyÕt TiÒn TÖ (Sgk Tr­êng §¹i häc Tµi chÝnh - KÕ to¸n)