Luận án Hoàn thiện quản lý hải quan đối với hoạt động xuất nhập khẩu của các doanh nghiệp công nghiệp trên địa bàn Hà Tây

chøc bé m¸y, båi d­ìng n©ng cao n¨ng lùc cña ®éi ngò c«ng chøc h¶i quan thuéc ®¬n vÞ lµ nhiÖm vô hÕt søc quan träng vµ ph¶i tiÕn hµnh th­êng xuyªn. ChÝnh v× vËy, l·nh ®¹o H¶i quan Hµ §«ng ®· dùa vµo c¸c c¬ chÕ, qui chÕ vµ chØ ®¹o cña ngµnh ®Ó cô thÓ ho¸ thµnh c¸c v¨n b¶n qu¶n lý nghiÖp vô, qu¶n lý vµ b¶o vÖ néi bé, x©y dùng tiªu chuÈn c¸n bé, c«ng chøc ®Ó lµm tiªu chÝ cho toµn ®¬n vÞ thùc hiÖn. C«ng t¸c chÊn chØnh bé m¸y, ®iÒu chØnh nhiÖm vô, lu©n chuyÓn c¸n bé ®Ó phï hîp víi t×nh h×nh, nhiÖm vô, h¹n chÕ ph¸t sinh t­ t­ëng tiªu cùc lµ viÖc lµm cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh n©ng cao hiÖu qu¶ thùc thi nhiÖm vô cña toµn ®¬n vÞ. · C«ng t¸c thanh kiÓm tra vµ gi¶i quyÕt khiÕu n¹i. Nãi chung, c«ng t¸c thanh kiÓm tra vµ gi¶i quyÕt khiÕu n¹i h¶i quan th­êng ®­îc tËp trung ë cÊp Côc H¶i quan. Tuy vËy, viÖc chñ ®éng kiÓm tra néi bé, l¾ng nghe ý kiÕn vµ cã biÖn ph¸p xö lý kÞp thêi c¸c khiÕu n¹i cña chñ hµng ngay tõ c¬ së ®· ®­îc H¶i quan Hµ §«ng chó ý. §¬n vÞ bè trÝ c¸n bé cã n¨ng lùc nghiÖp vô vµ phÈm chÊt thay mÆt ®¬n vÞ tiÕp nhËn vµ gi¶i quyÕt c¸c hå s¬ cña chñ hµng nhanh chãng, kh«ng ®ïn ®Èy, d©y d­a kÐo dµi. ChÝnh nhê lµm tèt c¸c c«ng viÖc nµy, céng víi t×nh h×nh ®Þa bµn ho¹t ®éng h¶i quan t­¬ng ®èi æn ®Þnh nªn nh×n chung, vô viÖc khiÕu n¹i ph¸t sinh t¹i H¶i quan Hµ §«ng ®­îc chuyÓn lªn cÊp trªn hoÆc c¬ quan chøc n¨ng kh«ng nhiÒu. C«ng t¸c gi¶i quyÕt, xö lý khiÕu n¹i cña H¶i quan Hµ §«ng ®¹t hiÖu qu¶ cßn xuÊt ph¸t tõ chç, ®¬n vÞ ®· lµm tèt c«ng t¸c h­íng dÉn doanh nghiÖp thùc hiÖn qui tr×nh thñ tôc h¶i quan vµ chÊp hµnh luËt ph¸p vÒ h¶i quan. · C«ng t¸c thèng kª nhµ n­íc vÒ h¶i quan. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y nhê tõng b­íc øng dông c«ng nghÖ tin häc vµo qu¶n lý, nªn H¶i quan Hµ §«ng thùc hiÖn kh¸ cËp nhËt vµ ®Çy ®ñ sè liÖu thèng kª theo yªu cÇu qu¶n lý h¶i quan. 2.3.2. Nh÷ng tån t¹i vµ nguyªn nh©n C¸c n¨m gÇn ®©y, H¶i quan Hµ §«ng ®Òu hoµn thµnh nhiÖm vô vµ cã thÓ ®¸nh gi¸ lµ ®¬n vÞ thùc hiÖn c«ng t¸c qu¶n lý h¶i quan t­¬ng ®èi tèt. Tuy vËy, do t¸c ®éng bÊt lîi cña mét sè yÕu tè kh¸c nhau, nªn c«ng t¸c qu¶n lý h¶i quan ®èi víi hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu ë ®©y vÉn biÓu hiÖn mét sè tån t¹i, ®ã lµ: · ViÖc n¾m b¾t vµ vËn dông qui tr×nh thñ tôc cho tõng ®èi t­îng lµm thñ tôc h¶i quan vÉn phøc t¹p, mét sè tr­êng hîp cã thÓ dÉn ®Õn xö lý nghiÖp vô sai sãt. · Tiªu chÝ ®Ó h¶i quan lµm c¨n cø ph©n luång ®èi t­îng lµm thñ tôc h¶i quan theo qui ®Þnh hiÖn hµnh phÇn nhiÒu mang tÝnh chÊt ®Þnh tÝnh. Bëi vËy, thùc tÕ ch­a hoµn toµn ®ñ th«ng tin ®Ó h¶i quan ®¸nh gi¸ "®é tÝn nhiÖm" cña doanh nghiÖp, "®é nh¹y c¶m" cña mÆt hµng hoÆc ®Æc ®iÓm hµng ho¸ cña n­íc xuÊt xø ®Ó ph©n ®Þnh ®èi t­îng lµm thñ tôc h¶i quan. ChÝnh sù thiÕu th«ng tin nµy nªn h¶i quan khã thùc hiÖn chñ tr­¬ng ph©n luån chÝnh x¸c ®Ó ¸p dông biÖn ph¸p kiÓm ho¸ phï hîp. · ViÖc qui ®Þnh thêi gian tèi ®a mµ c«ng chøc h¶i quan lµm thñ tôc h¶i quan ®¸p øng chñ tr­¬ng c¶i c¸ch m¹nh mÏ thñ tôc h¶i quan hiÖn nay. Tuy vËy, hiÖn nay t¹i H¶i quan Hµ §«ng víi ph­¬ng ph¸p kiÓm ho¸ chñ yÕu lµ thñ c«ng, thiÕu ph­¬ng tiÖn kü thuËt hiÖn ®¹i cÇn thiÕt, th× vÉn dÉn ®Õn chËm trÔ trong viÖc gi¶i phãng hµng cho doanh nghiÖp. · ViÖc qui ®Þnh chñ hµng ph¶i khai b¸o tõng lÇn cho mçi l« hµng nhËp hoÆc xuÊt còng lµm gia t¨ng sù qu¸ t¶i trong thô lý thñ tôc h¶i quan. Trªn ®Þa bµn tØnh Hµ T©y, mét sè doanh nghiÖp ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu c¸c mÆt hµng t­¬ng ®èi æn ®Þnh, cã tÝnh chÊt truyÒn thèng, viÖc ¸p dông qui ®Þnh nµy g©y tèn kÐm thêi gian vµ chi phÝ cho c¶ doanh nghiÖp vµ c¬ quan h¶i quan. · Do c«ng chøc kiÓm ho¸ h¶i quan ch­a ®­îc trang bÞ ph­¬ng tiÖn kü thuËt hiÖn ®¹i vµ cã ®ñ nghiÖp vô chuyªn ngµnh, nªn viÖc ph¸t hiÖn ®èi t­îng hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu vµ ph­¬ng tiÖn vËn t¶i "cã vÊn ®Ò" vÉn chñ yÕu nhê c¬ quan chøc n¨ng tæ chøc thÈm ®Þnh. §©y lµ mét sù phèi hîp g©y mÊt thêi gian, tèn kÐm chi phÝ cho c¬ quan h¶i quan. MÆt kh¸c, nÕu kÕt qu¶ thÈm ®Þnh lµ kh«ng cã vÊn ®Ò th× kh«ng nh÷ng g©y thiÖt h¹i cho c¬ quan h¶i quan mµ cßn thiÖt h¹i ®èi víi doanh nghiÖp. · §èi víi hµng xuÊt, H¶i quan Hµ §«ng lµ n¬i lµm thñ tôc xuÊt chø hµng ho¸ ch­a thùc xuÊt, mµ ph¶i chuyÓn tiÕp tíi c¸c cöa khÈu theo sù ph©n luång. Do sù kh«ng ®ång nhÊt ®Þa ®iÓm nµy còng g©y kh«ng Ýt khã kh¨n cho c«ng t¸c gi¸m s¸t qu¶n lý hµng ho¸ xuÊt khÈu. ViÖc quyÕt ®Þnh ®Þa ®iÓm kiÓm ho¸ ë ®©u ®Ó võa ®¶m b¶o cho c«ng t¸c qu¶n lý gi¸m s¸t h¶i quan cña c«ng chøc h¶i quan, võa t¹o thuËn lîi cho doanh nghiÖp lµ kh«ng dÔ. · VÒ c«ng t¸c ¸p gi¸ tÝnh thuÕ, tõ khi thùc hiÖn qui chÕ 283/TCHQ ngµy 12/8/1999 cña Tæng côc H¶i quan c«ng t¸c ¸p gi¸ ®· thuËn tiÖn, nhanh, chÝnh x¸c. Tuy vËy, do trong biÓu thuÕ xuÊt nhËp khÈu cßn cã nhiÒu môc ch­a râ rµng, mét mÆt hµng cã thÓ xÕp vµo 2 hoÆc 3 m· tÝnh thuÕ kh¸c nhau, theo qui ®Þnh th× ph¶i ¸p m· cã thuÕ suÊt cao, dÉn ®Õn tranh c·i gi÷a h¶i quan vµ chñ hµng. · HiÖn t­îng g©y phiÒn hµ, s¸ch nhiÔu, tiªu cùc cña mét bé phËn c¸n bé h¶i quan ®èi víi chñ hµng ®· gi¶m nh­ng ch­a ®­îc lo¹i trõ triÖt ®Ó. NhiÒu v­íng m¾c ë c¸c kh©u nghiÖp vô vÉn ch­a ®­îc gi¶i quyÕt kÞp thêi. ViÖc gi¶i quyÕt c«ng viÖc vÉn cßn cøng nh¾c, c¸ biÖt vÉn cßn hiÖn t­îng mãc nèi, th«ng ®ång víi chñ hµng. · ViÖc ®iÒu ®éng, bè trÝ c¸n bé t¹i c¸c kh©u nghiÖp vô h¶i quan víi yªu cÇu ®óng ng­êi, ®óng viÖc cã mét sè n¬i vÉn ch­a ®¸p øng ®­îc. ChÊt l­îng chuyªn m«n nghiÖp vô cña c¸n bé, nh©n viªn H¶i quan cßn h¹n chÕ. Mét bé phËn kh«ng nhá c¸n bé nh©n viªn H¶i quan tr×nh ®é ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu c¶i c¸ch. · Quan hÖ gi¶i quyÕt c«ng viÖc cña c¸c cÊp trong ngµnh h¶i quan tuy ®· ®­îc c¶i tiÕn mét b­íc c¬ b¶n theo qui ®Þnh t¹i c«ng v¨n 725/TCHQ-QSQL ngµy 10/3/1998 nh­ng vÉn cßn mét vµi kh©u ph¶i xem xÐt thªm. HiÖn t­îng ®ïn ®Èy tr¸ch nhiÖm cho nhau, cÊp d­íi ®ïn ®Èy cho cÊp trªn trong viÖc gi¶i quyÕt c«ng viÖc cßn kh¸ phæ biÕn. · Ch­a cã c¬ chÕ, qui chÕ, qui ®Þnh cô thÓ vÒ viÖc c«ng khai ho¸ c¬ chÕ chÝnh s¸ch h¶i quan vµ thñ tôc h¶i quan réng r·i trong nh©n d©n. Ch­¬ng III C¸c gi¶i ph¸p c¶i tiÕn qu¶n lý h¶i quan ®èi víi ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu cña c¸c doanh nghiÖp c«ng nghiÖp trªn ®Þa bµn tØnh Hµ T©y 3.1. Mét sè quan ®iÓm c¶i tiÕn qu¶n lý h¶i quan 3.1.1. Quan ®iÓm thóc ®Èy khai th¸c tiÒm n¨ng, thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ h­íng tíi xuÊt khÈu §èi víi n­íc ta, chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng tõ xuÊt ph¸t ®iÓm thÊp víi nÒn kinh tÕ chñ yÕu lµ n«ng nghiÖp l¹c hËu, c«ng nghiÖp kÐm ph¸t triÓn, do ®ã, tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan. Nh­ng ®Ó rót ng¾n qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, chóng ta ph¶i biÕt sö dông lîi thÕ vÒ vèn, c«ng nghÖ, thÞ tr­êng,... cña c¸c n­íc ®i tr­íc, võa ph¶i biÕt khai th¸c tiÒm n¨ng, lîi thÕ so s¸nh cña m×nh. TiÒm n¨ng vµ lîi thÕ so s¸nh cña n­íc ta ®­îc thÕ giíi ®¸nh gi¸ cao lµ kh¶ n¨ng s¶n xuÊt s¶n phÈm n«ng nghiÖp, khai th¸c thuû s¶n, c«ng nghiÖp nhÑ vµ c«ng nghiÖp chÕ biÕn víi chi phÝ thÊp do gi¸ nh©n c«ng rÎ. ChÝnh v× vËy, khai th¸c tiÒm n¨ng, thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ h­íng tíi xuÊt khÈu lµ chñ tr­¬ng tõ nhiÒu n¨m nay cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta. §Æc biÖt §¶ng vµ Nhµ n­íc cßn coi ®Èy m¹nh xuÊt khÈu lµ tiÒn ®Ò c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc, lµ mòi nhän cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®èi víi viÖc thùc hiÖn c¸c môc tiªu kinh tÕ x· héi ë n­íc ta. §Ó khai th¸c tiÒm n¨ng, thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ h­íng tíi xuÊt khÈu, Nhµ n­íc sö dông ®ång bé nhiÒu chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p kh¸c nhau. Trong ®ã, c¸c c«ng cô c¬ b¶n ®Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu ®­îc Nhµ n­íc tËp trung sö dông lµ: Thø nhÊt, thñ tôc h¶i quan ®èi víi hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu. Thø hai, c«ng cô h¹n chÕ sè l­îng hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu (h¹n ng¹ch, giÊy phÐp). Thø ba, qu¶n lý ngo¹i tÖ ®èi víi hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu. Víi chøc n¨ng vµ nhiÖm vô cña m×nh, nh­ vËy, H¶i quan lµ "m¾t xÝch" hÕt søc quan träng mµ th«ng qua nã ®Ó Nhµ n­íc thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®Èy m¹nh xuÊt khÈu, bëi v× trong ba c«ng cô trªn th×: · H¶i quan lµ c¬ quan thùc thi c«ng cô thø nhÊt. · H¶i quan lµ c¬ quan gi¸m s¸t viÖc thùc thi c«ng cô thø hai, b¶o ®¶m cho hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu theo sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc. · H¶i quan còng lµ c¬ quan gãp phÇn gi¸m s¸t viÖc thùc thi c«ng cô thø ba. Cïng víi c¬ quan chøc n¨ng qu¶n lý tiÒn tÖ, c¬ quan H¶i quan tham gia gi¸m s¸t viÖc thùc hiÖn c¸c qui ®Þnh cña Nhµ n­íc vÒ di chuyÓn tiÒn tÖ qua ®­êng biªn cña c¸c chñ hµng ho¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu. Do vÞ trÝ quan träng nh­ vËy nªn chÊt l­îng c«ng t¸c qu¶n lý h¶i quan cã ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu nãi chung vµ viÖc thùc hiÖn chñ tr­¬ng kÝch thÝch xuÊt khÈu cña Nhµ n­íc nãi riªng. Mét c¬ chÕ qu¶n lý h¶i quan th«ng tho¸ng, ®ñ chÆt chÏ, vµ viÖc thùc thi c¬ chÕ ®ã mét c¸ch nghiªm tóc sÏ t¹o m«i tr­êng cÇn thiÕt ®Ó thóc ®Èy xuÊt khÈu, thùc hiÖn chÝnh s¸ch khai th¸c tiÒm n¨ng cña ®Êt n­íc vµ ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ h­íng tíi xuÊt khÈu. LuËn ®Ò ph©n tÝch trªn cho phÐp kÕt luËn, viÖc c¶i tiÕn qu¶n lý h¶i quan tr­íc hÕt ph¶i ®øng trªn quan ®iÓm thóc ®Èy khai th¸c tiÒm n¨ng, thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ h­íng tíi xuÊt khÈu. 3.1.2. Quan ®iÓm c¶i tiÕn qu¶n lý h¶i quan trªn tinh thÇn qu¸n triÖt chñ tr­¬ng c¶i c¸ch nÒn hµnh chÝnh quèc gia Nhµ n­íc ta lµ Nhµ n­íc ph¸p quyÒn, cña d©n, do d©n, v× d©n. §Ó Nhµ n­íc ta lµ Nhµ n­íc thùc sù cña d©n, do d©n vµ v× d©n, §¶ng vµ Nhµ n­íc chñ tr­¬ng: c¶i c¸ch tõng b­íc nÒn hµnh chÝnh quèc gia. T¹i NghÞ quyÕt sè 38/CP ngµy 4/5/1994, ChÝnh phñ ®· x¸c ®Þnh tiÕp tôc c¶i c¸ch nÒn hµnh chÝnh quèc gia mµ tr­íc hÕt lµ c¶i c¸ch lÜnh vùc thñ tôc hµnh chÝnh. ChÝnh phñ chØ râ: "C¶i c¸ch thñ tôc hµnh chÝnh lµ mét ®ßi hái bøc xóc, ®¸p øng yªu cÇu chÝnh ®¸ng cña nh©n d©n. §©y còng lµ mét néi dung quan träng cña c¶i c¸ch mét b­íc nÒn hµnh chÝnh quèc gia" [23]. Sau khi cã NghÞ ®Þnh 38/CP ngµy 4/5/1994, ChÝnh phñ ®· chän lÜnh vùc xuÊt nhËp khÈu, trong ®ã cã H¶i quan lµ mét trong b¶y lÜnh vùc träng ®iÓm ®Ó c¶i c¸ch thñ tôc hµnh chÝnh. §èi víi lÜnh vùc H¶i quan, th× c¶i c¸ch thñ tôc hµnh chÝnh, trung t©m lµ c¶i c¸ch thñ tôc h¶i quan, bëi lÏ: · C¶i c¸ch thñ tôc h¶i quan thùc chÊt lµ lµm ®¬n gi¶n ho¸, c«ng khai ho¸ vµ tõng b­íc hiÖn ®¹i ho¸ c«ng t¸c h¶i quan. Qu¸ tr×nh nµy sÏ t¹o ra m«i tr­êng th«ng tho¸ng cho ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu, ®Çu t­, du lÞch,... ®¸p øng yªu cÇu chÝnh s¸ch më cöa kinh tÕ cña ®Êt n­íc; ng¨n chÆn, h¹n chÕ quan liªu, cöa quyÒn, phiÒn hµ, s¸ch nhiÔu, tiªu cùc néi bé trong c¸c tæ chøc thùc thi nhiÖm vô h¶i quan g¾n liÒn víi ®Êu tranh chèng bu«n lËu, tham nhòng vµ x©y dùng lùc l­îng H¶i quan trong s¹ch, v÷ng m¹nh. · C¶i c¸ch thñ tôc h¶i quan lµ kh©u "®ét ph¸ khÈu" ®Ó thùc hiÖn c¶i tiÕn ®ång bé c«ng t¸c qu¶n lý h¶i quan tõ qu¶n lý Nhµ n­íc ®Õn qu¶n lý nghiÖp vô h¶i quan. · Th«ng qua c¶i c¸ch thñ tôc h¶i quan b¾t buéc c¶i c¸ch ®ång bé thÓ chÕ hµnh chÝnh h¶i quan bao gåm: tæ chøc bé m¸y, luËt ph¸p vµ hÖ thèng nh©n sù h¶i quan. Ch¼ng h¹n, ®Ó thùc hiÖn nghiªm tóc thñ tôc h¶i quan sau khi thñ tôc nµy ®· ®­îc c¶i c¸ch th× ph¶i cã bé m¸y tæ chøc h¶i quan hîp lý víi ®éi ngò c¸n bé, c«ng chøc h¶i quan ®¸p øng yªu cÇu thùc hiÖn thñ tôc ®ã. Ph©n tÝch trªn cho thÊy r»ng, c¶i c¸ch thñ tôc h¶i quan ®· cã t¸c dông rÊt lín trong qu¸ tr×nh qu¶n lý ho¹t ®éng h¶i quan. Hay nãi c¸ch kh¸c, c¶i c¸ch thñ tôc h¶i quan lµ kh©u quan träng trong qu¸ tr×nh c¶i tiÕn qu¶n lý h¶i quan. Nãi tãm l¹i, yªu cÇu c¶i c¸ch nÒn hµnh chÝnh quèc gia mµ tr­íc hÕt lµ c¶i c¸ch thñ tôc hµnh chÝnh quèc gia, ®· ®ßi hái ph¶i c¶i tiÕn qu¶n lý h¶i quan. V× vËy, viÖc c¶i tiÕn qu¶n lý h¶i quan ph¶i ®øng trªn quan ®iÓm qu¸n triÖt chñ tr­¬ng c¶i c¸ch nÒn hµnh chÝnh quèc gia. 3.1.3. Quan ®iÓm c¶i tiÕn qu¶n lý h¶i quan ph¶i lµm gi¶m chi phÝ x· héi. C«ng t¸c qu¶n lý h¶i quan cã t¸c ®éng trùc tiÕp, gi¸n tiÕp lµm thay ®æi chi phÝ cña nÒn kinh tÕ ®èi víi lÜnh vùc h¶i quan. Ch¼ng h¹n, mét thñ tôc h¶i quan víi thêi gian ng¾n sÏ lµm lîi cho doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu mét l­îng chi phÝ ®Çu vµo ®¸ng kÓ; hoÆc ng­îc l¹i, mét thñ tôc h¶i quan phøc t¹p vÉn dÉn ®Õn ïn t¾c hµng ho¸ cña doanh nghiÖp t¹i cöa khÈu, sÏ lµm gia t¨ng chi phÝ vµ thêi gian cho doanh nghiÖp, g©y c¶n trë giao th«ng vµ nhiÒu thiÖt h¹i kh¸c. T­¬ng tù, mét kÕt qu¶ kiÓm ho¸ kh«ng chÝnh x¸c cã thÓ dÉn ®Õn thiÖt h¹i cho doanh nghiÖp, cho chÝnh c¬ quan h¶i quan vµ g©y nhiÒu thiÖt h¹i kh¸c. §øng gãc ®é mét doanh nghiÖp ho¹t ®éng xuÊt khÈu, qu¶n lý h¶i quan lµ kh©u kh«ng lµm t¨ng gi¸ b¸n s¶n phÈm xuÊt khÈu nh­ng lµm t¨ng chi phÝ ®Çu vµo cña s¶n phÈm ®ã. Møc t¨ng nµy phô thuéc cung c¸ch qu¶n lý h¶i quan. Víi gi¶ ®Þnh, doanh nghiÖp chÊp hµnh ph¸p luËt h¶i quan tèt, th× tr×nh thñ tôc h¶i quan, th¸i ®é xö lý cña c«ng chøc h¶i quan ®èi víi tõng bé hå s¬ h¶i quan l¹i lµ "yÕu tè" lµm t¨ng hay tiÕt kiÖm chi phÝ ®Çu vµo, lµm t¨ng hay gi¶m chi phÝ c¬ héi cho doanh nghiÖp. §øng gãc ®é toµn nÒn kinh tÕ, chØ trong lÜnh vùc xuÊt nhËp khÈu, cung c¸ch qu¶n lý h¶i quan kÐm hiÖu qu¶ sÏ t¸c ®éng: - Lµm t¨ng chi phÝ ®Çu vµo s¶n phÈm xuÊt khÈu do vËy lµm gi¶m lîi nhuËn kinh doanh xuÊt khÈu. - Lµm t¨ng gi¸ hµng ho¸ nhËp khÈu mµ doanh nghiÖp hoÆc ng­êi tiªu dïng g¸nh chÞu. - N©ng cao chi phÝ ho¹t ®éng cña ngµnh h¶i quan. - Gia t¨ng chi phÝ cña c¬ quan qu¶n lý chøc n¨ng. - ThiÖt h¹i cña nÒn kinh tÕ do viÖc ïn t¾c giao th«ng, bÕn b·i. - T¨ng chi phÝ gi¸n tiÕp (chi phÝ c¬ héi) cña doanh nghiÖp do lì c¬ héi ®Çu t­, kinh doanh. Cßn nhiÒu t¸c ®éng kh¸c, nh­ng cã thÓ nãi tãm l¹i, c«ng t¸c qu¶n lý h¶i quan ¶nh h­ëng tíi chi phÝ x· héi, lµm gi¶m hoÆc t¨ng chi phÝ x· héi khi nã ®­îc qu¶n lý tèt hoÆc ch­a tèt. ChÝnh v× vËy, yªu cÇu cña c«ng t¸c qu¶n lý h¶i quan lµ lµm sao cã thÓ gi¶m ®­îc chi phÝ x· héi vÒ lÜnh vùc h¶i quan. Hay nãi c¸ch kh¸c, viÖc c¶i tiÕn qu¶n lý h¶i quan ph¶i ®øng trªn quan ®iÓm lµm gi¶m ®­îc chi phÝ x· héi vÒ lÜnh vùc h¶i quan. 3.1.4. Quan ®iÓm c¶i tiÕn qu¶n lý h¶i quan ph¶i phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ vµ g¾n liÒn víi tiÕn tr×nh héi nhËp. H¶i quan lµ mét lÜnh vùc quan träng g¾n liÒn víi ho¹t ®éng ®èi ngo¹i vµ kinh tÕ ®èi ngo¹i nh­ ®· ®Ò cËp t¹i Ch­¬ng I. Nhµ n­íc ph¶i cã chÝnh s¸ch thÝch hîp ®Ó nã võa b¶o vÖ tèi ®a lîi Ých vµ chñ quyÒn quèc gia, nh­ng võa ph¶i phï hîp víi phong tôc vµ th«ng lÖ quèc tÕ. NhÊt lµ trong ®iÒu kiÖn Nhµ n­íc thùc hiÖn chñ tr­¬ng më cöa kinh tÕ, n­íc ta ngµy cµng ra nhËp víi nhiÒu tæ chøc kinh tÕ, th­¬ng m¹i khu vùc vµ quèc tÕ. TiÕn tr×nh héi nhËp nµy, chóng ta ph¶i thùc hiÖn ®Çy ®ñ, nghiªm tóc c¸c cam kÕt song ph­¬ng, ®a ph­¬ng. Trong ®ã, h¶i quan lµ mét lÜnh vùc "nh¹y c¶m" nhÊt, b¾t buéc chóng ta ph¶i c¶i c¸ch thñ tôc vµ c¶i tiÕn c«ng t¸c qu¶n lý sao cho phï hîp c¸c ®iÒu ­íc quèc tÕ mµ m×nh ®· cam kÕt. NÕu c¶i tiÕn qu¶n lý h¶i quan kh«ng qu¸n triÖt quan ®iÓm ph¶i phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ vµ tiÕn tr×nh héi nhËp, th× râ rµng n­íc ta rÊt khã thùc hiÖn chÝnh s¸ch më cöa, më réng quan hÖ quèc tÕ song ph­¬ng, ®a ph­¬ng cïng cã lîi. 3.2. Gi¶i ph¸p c¶i tiÕn qu¶n lý h¶i quan ®èi víi ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu cña c¸c doanh nghiÖp Hµ T©y. 3.2.1. Gi¶i ph¸p c¶i tiÕn vÒ c¬ cÊu tæ chøc bé m¸y vµ c¸n bé qu¶n lý h¶i quan C¨n cø chøc n¨ng, vÞ trÝ cña H¶i quan trong bé m¸y hµnh ph¸p nhµ n­íc; c¨n cø vµo vai trß nhiÖm vô cña H¶i quan trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña ®Êt n­íc, LuËt h¶i quan n­íc ta cã hiÖu lùc tõ 01/01/20001 ®· qui ®Þnh: "H¶i quan ViÖt Nam ®­îc x©y dùng thµnh mét lùc l­îng trong s¹ch, v÷ng m¹nh, cã tr×nh ®é chuyªn m«n s©u, ®­îc trang bÞ vµ lµm chñ kü thuËt hiÖn ®¹i, ho¹t ®éng cã hiÖu lùc vµ hiÖu qu¶". V× vËy, nãi ®Õn c¶i tiÕn qu¶n lý h¶i quan trong t×nh h×nh hiÖn nay, tr­íc hÕt lµ c¶i tiÕn vÒ tæ chøc bé m¸y vµ c¸n bé qu¶n lý h¶i quan theo h­íng thùc hiÖn néi dung qui ®Þnh trªn cña LuËt h¶i quan. §Ó theo h­íng nµy, m« h×nh tæ chøc bé m¸y H¶i quan ph¶i ®­îc x©y dùng trªn c¬ së: · C¬ cÊu tæ chøc bé m¸y phï hîp qu¶n lý ho¹t ®éng chuyªn ngµnh, võa ®¸p øng c«ng t¸c qu¶n lý nhµ n­íc vÒ h¶i quan võa ®¸p øng qu¶n lý nghiÖp vô h¶i quan. · C¬ cÊu tæ chøc bé m¸y h¶i quan võa b¶o ®¶m thùc hiÖn nguyªn t¾c qu¶n lý tËp trung thèng nhÊt, võa g¾n liÒn víi ®Þa bµn ho¹t ®éng h¶i quan. Trong ®ã, ®Þa bµn ho¹t ®éng h¶i quan võa b¶o ®¶m thùc thi nhiÖm vô cña h¶i quan theo qui ®Þnh cña luËt ph¸p, võa t¹o thuËn lîi cho ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu, xuÊt nhËp c¶nh, qu¸ c¶nh ph¸t triÓn. · C¬ cÊu tæ chøc bé m¸y h¶i quan ph¶i bao gåm hÖ thèng nh©n sù (c¸n bé, c«ng chøc h¶i quan) ®ñ vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng, ®¸p øng yªu cÇu chung cña ChÝnh phñ vÒ c¸n bé, c«ng chøc vµ võa ®¸p øng yªu cÇu riªng ®èi vìi lÜnh vùc h¶i quan. C¸n bé, c«ng chøc h¶i quan ®­îc trang bÞ ®ñ ph­¬ng tiÖn kü thuËt, trang phôc cÇn thiÕt. Trªn tinh thÇn ®ã, viÖc c¶i tiÕn c¬ cÊu tæ chøc bé m¸y qu¶n lý h¶i quan cña H¶i quan Hµ §«ng theo h­íng c¸c gi¶i ph¸p sau ®©y: a. X¸c ®Þnh ®Þa bµn ho¹t ®éng vµ chøc n¨ng, nhiÖm vô ho¹t ®éng. · §Þa bµn ho¹t ®éng, bao gåm: - Toµn bé l·nh thæ tØnh Hµ T©y. - L·nh thæ mét sè tØnh l©n cËn. - C¸c cöa khÈu h¶i quan trong c¶ n­íc. · Chøc n¨ng, nhiÖm vô ho¹t ®éng: - Gi¸m s¸t, qu¶n lý thùc hiÖn thñ tôc h¶i quan ®èi víi ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu thuéc c¸c lo¹i h×nh: s¶n xuÊt xuÊt khÈu, gia c«ng xuÊt khÈu, nhËp khÈu s¶n xuÊt, nhËp khÈu kinh doanh, nhËp khÈu ®Çu t­, t¹m nhËp - t¸i xuÊt, t¹m xuÊt - t¸i nhËp cña c¸c doanh nghiÖp trªn ®Þa bµn tØnh Hµ T©y vµ c¸c tØnh l©n cËn. - KiÓm so¸t, ®Êu tranh chèng bu«n lËu vµ gian lËn th­¬ng m¹i cña c¸c tæ chøc, c¸ nh©n trong ®Þa bµn ho¹t ®éng h¶i quan. - Qu¶n lý hµnh chÝnh nhµ n­íc vÒ h¶i quan trªn l·nh thæ tØnh Hµ T©y. - Thèng kª nhµ n­íc vÒ h¶i quan trªn ®Þa bµn ho¹t ®éng. b. C¶i tiÕn m« h×nh tæ chøc bé m¸y. §Ó phï hîp víi ®Þa bµn, chøc n¨ng, nhiÖm vô nãi trªn, víi tÝnh chÊt lµ ®¬n vÞ h¶i quan ngoµi cöa khÈu, H¶i quan Hµ §«ng nªn cã m« h×nh tæ chøc bé m¸y nh­ sau (m« pháng theo s¬ ®å sè 1 vµ s¬ ®å sè 2). · Tæ chøc qu¶n lý, ®iÒu hµnh: - L·nh ®¹o H¶i quan Hµ §«ng. - V¨n phßng H¶i quan Hµ §«ng. · Tæ chøc qu¶n lý nghiÖp vô: - Hai ®éi lµm thñ tôc h¶i quan t¹i ®iÓm H¶i quan Hµ §«ng. - Tæ d÷ liÖu, xö lý th«ng tin vµ thèng kª. - Tæ hç trî doanh nghiÖp. - Tæ c«ng t¸c ¸p t¶i. - Tæ kiÓm so¸t bu«n lËu. - Tæ kiÓm tra sau th«ng quan. Trong ®ã, v¨n phßng H¶i quan Hµ §«ng bao gåm c¸c bé phËn: S¬ ®å sè 1: M« h×nh tæ chøc bé m¸y H¶i quan Hµ §«ng §éi 1 lµm thñ tôc h¶i quan t¹i ®iÓm H¶i quan Hµ §«ng §éi 2 lµm thñ tôc h¶i quan t¹i H¶i quan Hµ §«ng Tæ c«ng t¸c ¸p t¶i Tæ hç trî thñ tôc h¶i quan vµ theo dâi ho¹t ®éng XNK t¹i doanh nghiÖp Tæ kiÓm tra sau th«ng quan L·nh ®¹o H¶i quan Hµ §«ng V¨n phßngH¶i quan Hµ §«ng Tæ d÷ liÖu, xö lý th«ng tin vµ thèng kª Tæ kiÓm so¸t bu«n lËu S¬ ®å sè 2: M« h×nh tæ chøc bé m¸y V¨n phßng H¶i quan Hµ §«ng Tæ chøc hµnh chÝnh C¸c chuyªn viªn ph¸p luËt C¸c chuyªn viªn nghiÖp vô Tæ thanh tra, xö lý khiÕu n¹i V¨n phßng H¶i quan Hµ §«ng Tæng hîp - Tæ chøc, hµnh chÝnh. - Tæ thanh tra, xö lý khiÕu n¹i. - C¸c chuyªn viªn ph¸p luËt. - C¸c chuyªn viªn nghiÖp vô. Víi m« h×nh tæ chøc bé m¸y nh­ trªn, c¬ chÕ ®iÒu hµnh, qu¶n lý nh­ sau: - L·nh ®¹o H¶i quan Hµ §«ng ®iÒu hµnh, qu¶n lý trùc tiÕp c¸c ®éi c«ng t¸c, tæ c«ng t¸c vµ v¨n phßng H¶i quan Hµ §«ng. - L·nh ®¹o H¶i quan Hµ §«ng ®iÒu hµnh, qu¶n lý c¸c ®éi c«ng t¸c, tæ c«ng t¸c th«ng qua v¨n phßng H¶i quan Hµ §«ng. - §éi tr­ëng c«ng t¸c chØ ®¹o, qu¶n lý c¸c tæ c«ng t¸c vµ c«ng chøc h¶i quan trong §éi. - Tæ tr­ëng c«ng t¸c (®éc lËp) chØ ®¹o, qu¶n lý c¸c c«ng chøc h¶i quan trong Tæ. c. N©ng cao chÊt l­îng c¸n bé, c«ng chøc. ChÊt l­îng c¸n bé, c«ng chøc h¶i quan cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®Õn viÖc hoµn thµnh hay kh«ng hoµn thµnh nhiÖm vô cña c¸c ®¬n vÞ h¶i quan, ®iÒu nµy ®Æc biÖt ®èi víi c¸c ®¬n vÞ h¶i quan c¬ së. ViÖc c¶i c¸ch thñ tôc h¶i quan nãi riªng vµ c¶i tiÕn qu¶n lý h¶i quan nãi chung cã thµnh c«ng hay kh«ng phô thuéc 2 yÕu tè: - Sù phï hîp cña c¸c qui ®Þnh vµ luËt ph¸p h¶i quan. - Con ng­êi thùc hiÖn c¸c qui ®Þnh vµ luËt ph¸p ®ã lµ c¸n bé, c«ng chøc h¶i quan. ChÝnh v× vËy, viÖc n©ng cao chÊt l­îng ®éi ngò c¸n bé, c«ng chøc h¶i quan lµ yªu cÇu b¾t buéc trong c¶i tiÕn qu¶n lý h¶i quan. §èi víi H¶i quan Hµ §«ng, vÊn ®Ò n©ng cao chÊt l­îng ®éi ngò c¸n bé, c«ng chøc cÇn xö lý theo c¸c h­íng sau: Tr­íc hÕt, tiÕn hµnh tiªu chuÈn ho¸ vµ ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c trªn hai mÆt: phÈm chÊt vµ chuyªn m«n nghiÖp vô tõng c¸n bé, c«ng chøc hiÖn cã. Trªn c¬ së ®ã, theo sù ph©n cÊp qu¶n lý c¸n bé cña Tæng côc H¶i quan L·nh ®¹o H¶i quan Hµ §«ng ®iÒu chØnh, bè trÝ tõng c¸n bé, c«ng chøc vµo ®óng vÞ trÝ thÝch hîp, sµng läc theo tiªu chuÈn, tr­íc hÕt lµ tiªu chuÈn phÈm chÊt, ®Ó ®iÒu chuyÓn ngay nh÷ng c¸n bé, c«ng chøc kh«ng ®ñ tiªu chuÈn ë c¸c vÞ trÝ c«ng t¸c cã ®é nh¹y c¶m cao. Thø hai, cã kÕ ho¹ch båi d­ìng vµ ®µo t¹o l¹i ®èi víi sè c¸n bé, c«ng chøc ch­a ®¸p øng tiªu chuÈn chuyªn m«n. §Æc biÖt, ®èi víi c«ng chøc lµm nhiÖm vô kiÓm ho¸, ph¶i ®­îc gÊp rót trang bÞ c¸c kiÕn thøc chuyªn m«n nhÊt ®Þnh vÒ ph©n biÖt vµ ®¸nh gi¸ chÊt l­îng mÆt hµng nh­: ®iÖn tö, ho¸ chÊt, dÖt may, ®iÖn m¸y,... Trªn c¬ së ®ã, tõng b­íc chuyªn m«n ho¸ ®éi ngò kiÓm ho¸ viªn theo nhãm hµng cã khèi l­îng xuÊt nhËp khÈu lín. Thø ba, thùc hiÖn nghiªm tóc qui tr×nh, tiªu chuÈn thi tuyÓn, tuyÓn dông c¸n bé, c«ng chøc. Thø ba, X©y dùng qui ho¹ch ®µo t¹o, sö dông c¸n bé, c«ng chøc; cè g¾ng tèi ®a sù x¸o trén, thuyªn chuyÓn c¸n bé, c«ng chøc mµ viÖc thuyªn chuyÓn nµy ¶nh h­ëng ®Õn c«ng t¸c cña ®¬n vÞ. Song ®Þnh kú vµ cã thÓ ®ét xuÊt cÇn thùc hiÖn c¬ chÕ ®iÒu chuyÓn c¸n bé, c«ng chøc tõ bé phËn nµy sang bé phËn kh¸c ®Ó h¹n chÕ tiªu cùc ph¸t sinh do c«ng chøc ®ã chuyªn qu¶n qu¸ l©u mét sè doanh nghiÖp. Thø t­, T¨ng c­êng c«ng t¸c thanh tra néi bé, cã biÖn ph¸p xö lý, ng¨n chÆn ngay c¸c hiÖn t­îng tiªu cùc trong thùc thi nhiÖm vô. §èi víi c¸c vÞ trÝ c«ng t¸c cã sù nh¹y c¶m, dÔ ph¸t sinh tiªu cùc, l·nh ®¹o H¶i quan Hµ §«ng ph¶i t¹o ®­îc c¬ chÕ kiÓm so¸t: c¸c bé phËn kiÓm so¸t lÉn nhau; c¸c c«ng chøc kiÓm so¸t lÉn nhau; kiÓm so¸t cña doanh nghiÖp ®èi víi c¸n bé, c«ng chøc h¶i quan; kiÓm so¸t cña nh©n d©n ®èi víi c¸n bé, c«ng chøc h¶i quan;,... Tæ chøc hßm th­ n¬i thuËn lîi ®Ó doanh nghiÖp, c¸c tæ chøc vµ c¸ nh©n ph¶n ¸nh vµ gãp ý kiÕn. Thø n¨m, X©y dùng c¬ chÕ thi ®ua, th­ëng ph¹t râ rµng ®Ó ph¸t huy viÖc tèt, ng­êi tèt vµ h¹n chÕ viÖc xÊu, ng­êi xÊu. Thø s¸u, ph¶i t¹o ra c¬ chÕ thÓ hiÖn sù ch¨m lo, quan t©m cña tËp thÓ ®èi víi mçi c¸n bé, c«ng chøc; trªn c¬ së c¬ chÕ, qui ®Þnh cho phÐp, b¶o ®¶m tiÒn l­¬ng, thu nhËp vµ c¸c chÕ ®é kh¸c cho tõng c¸n bé, c«ng chøc. Thø b¶y, c¸c cÊp l·nh ®¹o H¶i quan Hµ §«ng ph¶i thùc sù tÝch cùc kiÕn nghÞ, ®Ò nghÞ ®Ó ngµnh quan t©m ®Çu t­ ph­¬ng tiÖn kü thuËt hiÖn ®¹i cÇn thiÕt ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ nghiÖp vô h¶i quan. 3.2.2. Gi¶i ph¸p c¶i tiÕn thñ tôc h¶i quan C¶i tiÕn thñ tôc h¶i quan lµ kh©u "®ét ph¸" cùc kú quan träng cña qu¸ tr×nh c¶i tiÕn qu¶n lý h¶i quan. Song, c¶i tiÕn thñ tôc h¶i quan lµ mét qu¸ tr×nh phøc t¹p, l©u dµi, ®ßi hái ph¶i duy tr× mét c¸ch liªn tôc míi ®¹t hiÖu qu¶. C¶i tiÕn thñ tôc h¶i quan thùc chÊt lµ lµm ®¬n gi¶n ho¸, c«ng khai ho¸ qui tr×nh thñ tôc h¶i quan vµ tõng b­íc hiÖn ®¹i ho¸ c«ng t¸c qu¶n lý h¶i quan. Bëi vËy, theo tinh thÇn nµy, c«ng t¸c c¶i tiÕn thñ tôc h¶i quan t¹i H¶i quan Hµ §«ng ph¶i cã c¸c gi¶i ph¸p sau: 1. Ph©n luång hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu theo ®èi t­îng Môc ®Ých cña viÖc ph©n luång lµ ®Ó ph©n biÖt ®èi t­îng tõ ®ã ¸p dông h×nh thøc vµ ph­¬ng ph¸p thùc hiÖn qui tr×nh thñ tôc h¶i quan thÝch hîp. §ång thêi, th«ng qua ®ã ®Ó h¶i quan cã ®iÒu kiÖn tËp trung sù kiÓm tra, gi¸m s¸t vµo nh÷ng ®èi t­îng träng ®iÓm, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c chñ hµng chÊp hµnh tèt chÝnh s¸ch, ph¸p luËt h¶i quan. ViÖc ph©n luång hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu võa cã môc ®Ých t¨ng c­êng c«ng t¸c qu¶n lý h¶i quan, võa cã môc ®Ých phôc vô c¸c th­¬ng nh©n tham gia ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu. C¸c th­¬ng nh©n khi lµm thñ tôc h¶i quan cã thÓ ®­îc ®¨ng ký vµo mét trong 3 luång: luång xanh, luång vµng vµ luång ®á, tuú vµo kÕt qu¶ ®¸nh gi¸ c¸c tiªu chÝ. Luång xanh ®­îc miÔn kiÓm tra thùc tÕ hµng ho¸ khi lµm thñ tôc h¶i quan; luång vµng ¸p dông h×nh thøc kiÓm tra thùc tÕ theo x¸c suÊt, kh«ng qu¸ 10% sè l­îng hµng ho¸; luång ®á ¸p dông h×nh thøc kiÓm tra thùc tÕ toµn bé hµng ho¸. Nguyªn t¾c ®Ó ph©n ®èi t­îng lµ dùa vµo c¸c tiªu chÝ do Tæng côc H¶i quan x©y dùng vµ qui ®Þnh b»ng v¨n b¶n. Tiªu chÝ nµy bao gåm: - Tiªu chÝ "th­¬ng nh©n": Lµ tiªu chÝ ®­îc ®¸nh gi¸ trªn c¬ së møc ®é chÊp hµnh ph¸p luËt trong ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu cña th­¬ng nh©n. Møc ®é nµy biÓu hiÖn qua sè lÇn, møc ®é tõng lÇn vi ph¹m hµnh chÝnh; th«ng tin vÒ bu«n lËu, gian lËn th­¬ng m¹i; nî qu¸ h¹n bÞ c­ìng chÕ trong ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu cña th­¬ng nh©n. - Tiªu chÝ "mÆt hµng nh¹y c¶m": Lµ tiªu chÝ ®­îc ®¸nh gi¸ trªn c¬ së xÕp lo¹i hµng ho¸ cã hay kh«ng thuéc lo¹i hµng ho¸ mµ bän gian th­¬ng th­êng bu«n lËu, gian lËn th­¬ng m¹i, trèn thuÕ. - Tiªu chÝ "tuyÕn ®­êng vËn chuyÓn": Lµ tiªu chÝ ®­îc ®¸nh gi¸ trªn c¬ së xÕp lo¹i tuyÕn ®­êng, c¶ng biÓn mµ ph­¬ng tiÖn chuyªn chë hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu ®i qua. Th«ng th­êng nh÷ng tuyÕn ®­êng, c¶ng biÓn mµ bän bu«n lËu dÔ chuyªn chë hµng ho¸ ®i qua lµ H¶i quan tËp trung ®Ó ý khi ph©n luång ®¨ng ký thñ tôc h¶i quan. - Tiªu chÝ "th«ng tin tõ c¸c kªnh": §©y lµ tiªu chÝ cã tÝnh chÊt bæ sung. Tr­êng hîp khi cã th«ng tin vi ph¹m ph¸p luËt cña chñ hµng (®· ®­îc thÈm ®Þnh l¹i) H¶i quan sÏ ¸p dông h×nh thøc thñ tôc h¶i quan chÆt chÏ ®Ó ph¸t hiÖn xö lý. HiÖn nay, thùc hiÖn sù chØ ®¹o cña c¬ quan h¶i quan cÊp trªn, H¶i quan Hµ §«ng ®· triÓn khai viÖc ph©n luång hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu. Tuy nhiªn, do ®©y lµ mét c«ng viÖc míi (tr­íc ®©y ch­a thùc hiÖn) ®ßi hái ph¶i cã ®ñ th«ng tin míi ph©n lo¹i ®èi t­îng chÝnh x¸c, kÞp thêi, nªn viÖc triÓn khai vÉn nhiÒu khã kh¨n. Lµ ng­êi n¾m thùc tiÔn ë c¬ së, ®Ó th¸o gì c¸c khã kh¨n, t«i ®Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p cô thÓ sau: a. VÒ x¸c ®Þnh vµ ¸p dông tiªu chÝ ®Ó ph©n luång. · Luång xanh: §èi t­îng ¸p dông cho tiªu chÝ nµy ®¹t tiªu chuÈn sau: - Tiªu chÝ "th­¬ng nh©n": Th­¬ng nh©n cã Ýt nhÊt 2 n¨m liªn tôc ch­a bÞ xö ph¹t hµnh chÝnh hoÆc cã bÞ xö ph¹t hµnh chÝnh b»ng tiÒn kh«ng qu¸ 2 lÇn, mçi lÇn kh«ng qu¸ 1 triÖu ®ång. §èi víi th­¬ng nh©n míi lµm thñ tôc h¶i quan lÇn ®Çu kh«ng ¸p dông tiªu chÝ nµy. - Tiªu chÝ "mÆt hµng nh¹y c¶m": Nh÷ng th­¬ng nh©n xÕp vµo luång xanh cã c¸c hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu sau ®©y: + Hµng ho¸ nhËp khÈu göi kho ngo¹i quan, hµng ho¸ xuÊt khÈu tõ kho ngo¹i quan. + Hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu cña khu chÕ xuÊt. + ThiÕt bÞ m¸y mãc ®ång bé nhËp khÈu h×nh thµnh tµi s¶n cè ®Þnh. + Hµng láng, hµng rêi, bét mú, sîi, ph©n bãn, nhùa, lµ hµng nhËp khÈu cña c¸c doanh nghiÖp nhËp khÈu th­êng xuyªn. + Hµng n«ng, thuû s¶n; thñ c«ng, mü nghÖ kh«ng lµm b»ng gç; may mÆc, giµy dÐp, cao su tù nhiªn, lµ hµng xuÊt khÈu. · Luång ®á: §èi t­îng ¸p dông cho luång ®á n»m trong diÖn sau: - Tiªu chÝ "th­¬ng nh©n": Th­¬ng nh©n trong 2 n¨m liªn tôc ®· tõng bÞ xö ph¹t vi ph¹m hµnh chÝnh hoÆc xö ph¹t hµnh chÝnh b»ng tiÒn 2 lÇn trë lªn, mçi lÇn trªn 1 triÖu ®ång. Th­¬ng nh©n lµm thñ tôc h¶i quan lÇn ®Çu kh«ng xÕp theo tiªu chÝ nµy. - Tiªu chÝ "mÆt hµng nh¹y c¶m": Th­¬ng nh©n thuéc diÖn luång ®á cã c¸c hµng ho¸ sau: + Hµng ho¸ nhËp khÈu d¸n tem. + Hµng ho¸ nhËp khÈu ®· qua sö dông. + Hµng ho¸ nhËp khÈu cã thuÕ suÊt tõ 30% trë lªn. · Luång vµng: §èi t­îng ¸p dông cho luång vµng nh­ sau: - Tiªu chÝ "th­¬ng nh©n": C¸c th­¬ng nh©n kh«ng thuéc hai luång nãi trªn. - Tiªu chÝ "mÆt hµng nh¹y c¶m": Nh÷ng th­¬ng nh©n ®­îc xÕp vµo luång vµng cã c¸c lo¹i hµng ho¸ sau: + Hµng kh«ng ®­îc xÕp vµo hai luång nãi trªn. + Hµng ho¸ nhËp khÈu cïng chñng lo¹i, ®ãng gãi kh«ng ®ång nhÊt. b. VÒ ¸p dông h×nh thøc kiÓm tra ®èi víi mçi luång. · Luång xanh: MiÔn kiÓm tra thùc tÕ toµn bé hµng ho¸. H¶i quan chØ thùc hiÖn kiÓm tra sau gi¶i phãng hµng khi cã th«ng tin chÝnh x¸c vÒ vi ph¹m cña l« hµng ®ã. · Luång vµng: KiÓm tra x¸c suÊt víi tû lÖ tõ 5-10% l« hµng ®èi víi hµng nhËp khÈu; tõ 3-5% l« hµng ®èi víi hµng xuÊt khÈu. · Luång ®á: KiÓm tra 100% lµ hµng ho¸. 2. C¸c b­íc trong qui tr×nh thñ tôc h¶i quan theo sù ph©n luång Víi sù ph©n luång nh­ trªn, qui tr×nh thñ tôc h¶i quan ®èi víi hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu t¹i H¶i quan Hµ §«ng ®­îc tiÕn hµnh nh­ sau: a/ Hµng ho¸ miÔn kiÓm tra, kh«ng cã thuÕ. · B­íc 1: Lµ b­íc ®¨ng ký tê khai h¶i quan, do 1 c«ng chøc h¶i quan thùc hiÖn. ë b­íc nµy, c«ng chøc h¶i quan lµm c¸c thñ tôc sau ®©y: - KiÓm tra hå s¬ h¶i quan - KiÓm tra khai b¸o cña chñ hµng - §¨ng ký tê khai h¶i quan - NhËp d÷ liÖu vµo m¸y tÝnh - ChuyÓn toµn bé hå s¬ h¶i quan cho l·nh ®¹o. · B­íc 2: Lµ b­íc do mét l·nh ®¹o H¶i quan Hµ §«ng thùc hiÖn, bao gåm: - QuyÕt ®Þnh miÔn kiÓm tra - Gi¶i quyÕt v­íng m¾c (nÕu cã) - X¸c nhËn lµm thñ tôc h¶i quan - ChuyÓn hå s¬ cho bé phËn tæ phóc tËp hå s¬, giao quyÕt ®Þnh miÔn kiÓm tra cho chñ hµng ®Ó chñ hµng gi¶i phãng hµng. b/ Hµng ho¸ miÔn kiÓm tra, cã thuÕ · B­íc 1: Nh­ b­íc 1 ë môc a, nh­ng thªm kiÓm tra D/O · B­íc 2: Nh­ b­íc 2 ë môc a, nh­ng ph¶i chuyÓn hå s¬ cho tæ kÕ to¸n thu thuÕ. · B­íc 3: TÝnh thuÕ, th«ng b¸o thuÕ, thu thuÕ, do 1 c«ng chøc h¶ quan thùc hiÖn. c/ Hµng cã kiÓm tra, kh«ng thuÕ · B­íc 1: Nh­ b­íc 1 ë môc b · B­íc 2: - L·nh ®¹o H¶i quan quyÕt ®Þnh h×nh thøc, tû lÖ hµng ho¸ kiÓm tra - Gi¶i quyÕt c¸c v­íng m¾c (nÕu cã) - ChuyÓn hå s¬, quyÕt ®Þnh kiÓm tra cho bé phËn kiÓm ho¸. · B­íc 3: Lµ b­íc kiÓm ho¸, do 1 c«ng chøc h¶i quan thùc hiÖn: - C«ng chøc kiÓm ho¸ c¨n cø quyÕt ®Þnh h×nh thøc vµ tû lÖ kiÓm tra ®Ó kiÓm tra thùc tÕ hµng ho¸. - X¸c nhËn kÕt qu¶ kiÓm tra: NÕu kiÓm tra kh«ng cã vÊn ®Ò g× th× chuyÓn hå s¬ cho tæ phóc tËp hå s¬ vµ chuyÓn x¸c nhËn kiÓm tra cho chñ hµng ®Ó gi¶i phãng hµng. Tr­êng hîp kiÓm tra thÊy cã vÊn ®Ò th× xin ý kiÕn cña l·nh ®¹o ®Ó xö lý tiÕp. d/ Hµng cã kiÓm tra, cã thuÕ · B­íc 1: Thùc hiÖn nh­ b­íc 1 ë môc b · B­íc 2: Thùc hiÖn nh­ b­íc 2 ë môc c · B­íc 3: + C«ng chøc kiÓm ho¸ kiÓm tra thùc tÕ hµng ho¸ theo quyÕt ®Þnh + X¸c nhËn kÕt qu¶ kiÓm tra + ChuyÓn hå s¬ cho tæ thu thuÕ. · B­íc 4: Lµ b­íc kiÓm tra, tÝnh thuÕ, do 1 c«ng chøc h¶i quan lµm, bao gåm: - KiÓm tra viÖc tÝnh thuÕ trªn tê khai cña chñ hµng - TÝnh l¹i thuÕ nÕu chñ hµng tÝnh ch­a ®óng - Ra th«ng b¸o thuÕ, viÕt biªn lai thuÕ chuyÓn cho c«ng chøc thu thuÕ vµ chñ hµng - ChuyÓn hå s¬ cho tæ phóc tËp hå s¬ · B­íc 5: Lµ b­íc thu thuÕ, do 1 c«ng chøc h¶i quan thùc hiÖn, bao gåm: - Thu thuÕ theo biªn lai - Th«ng b¸o cho chñ hµng viÖc hoµn thµnh thñ tôc h¶i quan - ChuyÓn ho¸ ®¬n chøng tõ cho tæ phóc tËp. ¦u ®iÓm cña qui tr×nh thñ tôc h¶i quan nãi trªn lµ ®· cô thÓ ho¸, tr¸ch nhiÖm ho¸ viÖc lµm thñ tôc h¶i quan cña tõng c«ng chøc h¶i quan; l·nh ®¹o h¶i quan lµm g× vµ tõng c«ng chøc lµm g×, tr¸ch nhiÖm ®Õn ®©u. Sù ph©n t¸ch tr¸ch nhiÖm tõng c«ng ®o¹n, tõng kh©u thñ tôc nh­ vËy sÏ h¹n chÕ ®­îc ïn t¾c, th«ng ®ång g©y tiªu cùc trong bé m¸y c¸n bé h¶i quan khi thùc thi nhiÖm vô. §ång thêi víi qui tr×nh thñ tôc trªn ®· giao tr¸ch nhiÖm tù tÝnh thuÕ cho chñ hµng, h¶i quan chØ th«ng b¸o thuÕ mét lÇn sau khi tÝnh l¹i. 3. Thùc hiÖn khai b¸o 1 lÇn Môc ®Ých: Khai b¸o mét lÇn lµ viÖc doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu ®Õn H¶i quan më tê khai xuÊt, nhËp khÈu cho c¶ mét hîp ®ång hoÆc mét sè l­îng hµng nhÊt ®Þnh. Tê khai ®· ®¨ng ký cã gi¸ trÞ ®Ó thùc hiÖn viÖc giao nhËn hµng nhiÒu lÇn trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh. Víi viÖc khai b¸o mét lÇn sÏ tiÕt kiÖm ®­îc thêi gian, chi phÝ, giÊy tê cña doanh nghiÖp vµ cña H¶i quan trong viÖc më vµ tiÕp nhËn tê khai h¶i quan, do: - ChØ ph¶i më tê khai lÇn ®Çu, c¸c lÇn sau chØ ph¶i th«ng b¸o l­îng hµng xuÊt khÈu, nhËp khÈu. - C¸c chøng tõ ®i kÌm tê khai chØ ph¶i nép, xuÊt tr×nh mét lÇn khi më tê khai, c¸c lÇn sau kh«ng ph¶i nép. - ViÖc tæng hîp sè liÖu (kÓ c¶ sè liÖu thèng kª liªn quan), l­u tr÷ hå s¬ thanh kho¶n hîp ®ång gia c«ng,... sÏ trë nªn thuËn lîi, ®¬n gi¶n, Ýt sai sãt. Tuy nhiªn, ®Ó phï hîp víi qui ®Þnh trong LuËt thuÕ xuÊt nhËp khÈu söa ®æi, th× viÖc khai b¸o mét lÇn chØ cã thÓ thùc hiÖn ®èi víi nh÷ng hµng ho¸ sau ®©y: - Hµng xuÊt nhËp khÈu kh«ng cã thuÕ vµ cã thuÕ suÊt b»ng 0%. - Hµng ®­îc miÔn thuÕ xuÊt nhËp khÈu. - Hµng xuÊt khÈu t¹i chç theo ®iÓm 7, Th«ng t­ liªn tÞch sè 23/TTLT-BTM-TCHQ ngµy 31/12/1998 cña Bé Th­¬ng m¹i - Tæng côc H¶i quan. - Hµng gia c«ng xuÊt nhËp khÈu. §èi víi c¸c lo¹i h×nh nµy do kh«ng ph¶i nép thuÕ nªn kh«ng nhÊt thiÕt ¸p dông qui ®Þnh tê khai xuÊt khÈu chØ cã gi¸ trÞ 15 ngµy, tê khai nhËp khÈu chØ cã gi¸ trÞ 30 ngµy nh­ ®èi víi hµng ph¶i nép thuÕ. Tuy nhiªn ®Ó viÖc khai b¸o mét lÇn ®­îc thùc hiÖn ®¹t hiÖu qu¶ vµ ®óng quy ®Þnh ®ßi hái ph¶i cã sù cè g¾ng, hîp t¸c cña c¶ hai phÝa H¶i quan vµ doanh nghiÖp. a/ PhÝa H¶i quan: - CÇn ph¶i cã sù phèi hîp, chÆt chÏ gi÷a c¸c ®¬n vÞ H¶i quan cã liªn quan ®Ó cã sù thèng nhÊt trong qu¸ tr×nh lµm thñ tôc còng nh­ trong suèt qu¸ tr×nh diÔn ra ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu cña doanh nghiÖp. - Qu¶n lý theo dâi c¸c sè liÖu, ®èi chiÕu cô thÓ víi tõng l« hµng. - Ph¶i hiÓu vµ n¾m v÷ng c¸c b­íc trong quy tr×nh lµm thñ tôc. b/ PhÝa doanh nghiÖp: - Ph¶i ®¶m b¶o viÖc xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ ®óng thêi h¹n ®· khai b¸o, ®óng sè l­îng ghi trong tê khai, phèi hîp gióp ®ì H¶i quan trong qu¸ tr×nh lµm thñ tôc. TiÕn hµnh thanh lý tê khai, thanh kho¶n hîp ®ång ®óng thêi gian quy ®Þnh. 4. C«ng khai ho¸ qui tr×nh thñ tôc h¶i quan Thùc tÕ l©u nay viÖc ïn t¾c, phøc t¹p trong thñ tôc h¶i quan cßn cã lý do lµ c¸c doanh nghiÖp khi tiÕn hµnh thñ tôc h¶i quan kh«ng biÕt hä cÇn ph¶i lµm g×, tr¸ch nhiÖm ®Õn ®©u, gi¶i quyÕt tõng kh©u th× gÆp bé phËn hoÆc tõng c¸n bé, c«ng chøc nµo. V× vËy, kh«ng Ýt tr­êng hîp hå s¬ h¶i quan ph¶i ®iÒu chØnh, lµm ®i lµm l¹i; bªn c¹nh ®ã, c¸n bé, c«ng chøc h¶i quan cã thÓ lîi dông sù kh«ng c«ng khai nµy ®Ó g©y khã kh¨n cho doanh nghiÖp, ®ïn ®Èy tr¸ch nhiÖm lÉn nhau vµ ph¸t sinh nhiÒu lo¹i tiªu cùc kh¸c nhau. C¶i tiÕn thñ tôc h¶i quan cã hiÖu qu¶ hay kh«ng phô thuéc rÊt nhiÒu vµo vÊn ®Ò c«ng khai ho¸ qui tr×nh thñ tôc h¶i quan. ViÖc c«ng khai ho¸ thñ tôc h¶i quan võa t¹o thuËn lîi cho doanh nghiÖp rót ng¾n thêi gian vµ gi¶m chi phÝ thñ tôc h¶i quan, võa t¹o c¬ chÕ ®Ó doanh nghiÖp vµ c¬ quan h¶i quan gi¸m s¸t lÉn nhau vµ gi¸m s¸t trong néi bé h¶i quan. Trªn c¬ së néi dung thùc hiÖn thñ tôc h¶i quan, viÖc c«ng khai ho¸ qui tr×nh thñ tôc h¶i quan ®èi víi H¶i quan Hµ §«ng bao gåm c¸c biÖn ph¸p sau: a/ X¸c ®Þnh néi dung ph¶i c«ng khai ho¸: - LuËt ph¸p, chÕ ®é vµ c¸c qui ®Þnh vÒ h¶i quan ®èi víi ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu. - C¸c b­íc cô thÓ cña qui tr×nh thñ tôc h¶i quan (bao gåm c¶ thêi gian thùc hiÖn) - Tiªu chuÈn ph©n luång hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu vµ h×nh thøc, tû lÖ kiÓm tra h¶i quan. Trong viÖc x¸c ®Þnh ®èi t­îng vµo luång, th× c¬ quan h¶i quan cã quyÒn h¹n ®Õn ®©u vµ doanh nghiÖp cã quyÒn h¹n, tr¸ch nhiÖm ®Õn ®©u. - M· thuÕ vµ viÖc ¸p m· thuÕ ®èi víi tõng mÆt hµng vµ nhãm mÆt hµng. - Lo¹i giÊy tê vµ sè l­îng tõng lo¹i giÊy tê mµ doanh nghiÖp ph¶i lµm vµ chÞu tr¸ch nhiÖm theo ph¸p luËt hoÆc theo qui ®Þnh cña c¬ quan h¶i quan. - Ph©n c«ng tr¸ch nhiÖm, quyÒn h¹n cho c¸n bé, c«ng chøc ë tõng vÞ trÝ c«ng t¸c. - Qui ®Þnh h×nh thøc xö lý vµ møc ®é xö lý c¸c vi ph¹m trong qu¸ tr×nh thñ tôc H¶i quan mµ H¶i quan Hµ §«ng ¸p dông. - Qui ®Þnh ®Þa ®iÓm, thêi gian, quy tr×nh gi¶i quyÕt khiÕu n¹i cña H¶i quan Hµ §«ng ®èi víi chñ hµng. - Quy ®Þnh thêi gian lµm viÖc cña c¸c bé phËn c«ng t¸c. b/ H×nh thøc vµ ph­¬ng ph¸p c«ng khai ho¸. - C«ng khai ho¸ th«ng qua ph­¬ng tiÖn v¨n b¶n göi cho c¸c doanh nghiÖp cã ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu. - C«ng khai ho¸ th«ng qua ph­¬ng tiÖn v¨n b¶n d¸n t¹i trô së h¶i quan. - C«ng khai ho¸ th«ng qua c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng, b¸o chÝ, truyÒn h×nh trung ­¬ng vµ ®Þa ph­¬ng. - C«ng khai ho¸ th«ng qua gÆp gì doanh nghiÖp ®Þnh kú hoÆc ®ét xuÊt cña c¬ quan H¶i quan. - C«ng khai ho¸ th«ng qua c¸c c«ng chøc trùc tiÕp lµm nhiÖm vô hç trî doanh nghiÖp gi¶i quyÕt thñ tôc h¶i quan. 3.2.3. Gi¶i ph¸p c¶i tiÕn h×nh thøc vµ ph­¬ng ph¸p kiÓm tra h¶i quan C¶i tiÕn h×nh thøc vµ ph­¬ng ph¸p kiÓm tra h¶i quan lµ yªu cÇu bøc thiÕt, cã ý nghÜa quan träng ®Ó n©ng cao chÊt l­îng qu¶n lý h¶i quan. Sau ®©y lµ c¸c ®Ò xuÊt c¶i tiÕn ®èi víi H¶i quan Hµ §«ng: a/ T¨ng h×nh thøc kiÓm tra vµ ¸p dông ®ång bé h×nh thøc kiÓm tra. HiÖn nay viÖc kiÓm tra hå s¬, chøng tõ vµ kiÓm tra thùc tÕ hµng ho¸ cña H¶i quan Hµ §«ng ®Òu th«ng qua h×nh thøc thñ c«ng b»ng ng­êi trÇn m¾t thÞt, võa h¹n chÕ tèc ®é, võa h¹n chÕ chÊt l­îng kiÓm tra. Trong khi ®ã yªu cÇu c¶i tiÕn thñ tôc h¶i quan ®ßi hái rót ng¾n thêi gian thñ tôc h¶i quan nh­ng ph¶i n©ng cao ®­îc chÊt l­îng kiÓm tra h¶i quan. §Ó gi¶i quyÕt yªu cÇu ®ã, H¶i quan Hµ §«ng cÇn nhanh chãng ¸p dông ba h×nh thøc kiÓm tra míi lµ: - KiÓm tra th«ng qua hÖ thèng m¸y tÝnh. - KiÓm tra b»ng c¸c m¸y mãc kü thuËt hiÖn ®¹i, chuyªn dông nh­: m¸y ®o, ®Õm, c©n tù ®éng; m¸y ngöi ma tuý; m¸y soi ruét hßm s¾t, gç vµ mét sè m¸y mãc chuyªn dông kh¸c. - KiÓm tra th«ng qua pháng vÊn chñ hµng. ViÖc kiÓm tra th«ng qua m¸y tÝnh ®­îc ¸p dông vµo c¸c kh©u: kiÓm tra sù ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c cña c¸c yÕu tè trong tõng lo¹i giÊy tê cña bé hå s¬; kiÓm tra qui c¸ch, kÝch th­íc, tiªu chuÈn chÊt l­îng, nh·n m¸c khi kiÓm tra hµng ho¸ thùc tÕ. Ph­¬ng ph¸p kiÓm tra nµy c¨n cø vµo d÷ liÖu "chuÈn" cña lo¹i giÊy tê ®ã, hµng ho¸ ®ã ®· nhËp s½n vµo m¸y ®Ó tham chiÕu víi thùc tÕ. KiÓm tra th«ng qua pháng vÊn chñ hµng th«ng th­êng ®­îc tiÕn hµnh t­¬ng tù nh­ nghiÖp vô ®iÒu tra, viÖc nµy ®ßi hái c¸n bé, c«ng chøc h¶i quan ph¶i cã kiÕn thøc vÒ nghiÖp vô ®iÒu tra. Ch¼ng h¹n, ®èi víi tr­êng hîp cã sù gian lËn khi lµm thñ tôc h¶i quan, th«ng th­êng chñ hµng mÊt b×nh tÜnh. NÕu c¸n bé h¶i quan biÕt c¸ch pháng vÊn, th× chñ hµng dÔ biÓu hiÖn bèi rèi vµ kÕt côc lµ b¹i lé sù gian lËn ®ã. Cïng víi ph­¬ng ph¸p kiÓm tra b»ng h×nh thøc thñ c«ng, H¶i quan Hµ §«ng nghiªn cøu ®­a dÇn c¸c h×nh thøc kiÓm tra kh¸c nãi trªn vµo c¸c kh©u, c¸c l« hµng cho phÐp. VÒ h×nh thøc kiÓm tra hµng ho¸ thùc tÕ theo tû lÖ, ®Ó gi¶m thiÓu sè l« hµng, sè mÆt hµng ph¶i kiÓm tra, ®ßi hái H¶i quan Hµ §«ng ph¶i lµm tèt c«ng t¸c ph©n luång. Theo tiªu chÝ ph©n luång sau khi ®· th«ng b¸o c«ng khai ho¸, H¶i quan nªn giao tr¸ch nhiÖm cho doanh nghiÖp tù xÕp luång; trªn c¬ së ®ã, cïng víi kÕt qu¶ theo dâi, kiÓm tra, vµ c¸c th«ng tin ®· cã trong d÷ liÖu m¸y tÝnh ®Ó h¶i quan quyÕt ®Þnh cô thÓ. b/ Linh ®éng ho¸ trong viÖc lùa chän ®Þa ®iÓm kiÓm tra ®Ó thùc hiÖn h×nh thøc vµ ph­¬ng ph¸p kiÓm tra. VÒ nguyªn t¾c, doanh nghiÖp khi nhËp khÈu ph¶i khai b¸o, lµm thñ tôc h¶i quan t¹i cöa khÈu ®Çu tiªn vµ khi xuÊt khÈu ph¶i khai b¸o, lµm thñ tôc h¶i quan t¹i ®Þa ®iÓm lµm thñ tôc h¶i quan gÇn nhÊt theo sù ®¨ng ký lµm thñ tôc h¶i quan cña doanh nghiÖp. Nh­ng nguyªn t¾c nµy ¸p dông ®èi víi doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu trªn ®Þa bµn tØnh Hµ T©y dÉn ®Õn mét sè khã kh¨n cho c¶ h¶i quan vµ cho c¶ doanh nghiÖp. · Tr­êng hîp nhËp khÈu, doanh nghiÖp trªn ®Þa bµn Hµ T©y th­êng gÆp mét sè khã kh¨n, nh­: - Do ®èi t­îng lµm thñ tôc h¶i quan t¹i cöa khÈu th­êng qu¸ t¶i, ®Þa ®iÓm kiÓm tra chËt hÑp, dÉn ®Õn ph¶i chê ®îi. - Do l« hµng cña doanh nghiÖp cã qui m« lín ph¶i göi kho ngo¹i quan ®Ó lµm thñ tôc h¶i quan, dÉn ®Õn t¨ng chi phÝ cho doanh nghiÖp. - Yªu cÇu gi¶i phãng nhanh hµng ®Ó phôc vô kÞp thêi s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp kh«ng ®¸p øng. - C«ng t¸c gi¸m s¸t h¶i quan cña c¸n bé H¶i quan Hµ §«ng còng gÆp khã kh¨n do xa c¸ch trô së. T×nh h×nh nãi trªn ®· ®ßi hái cÇn linh ®éng ho¸ ®Þa ®iÓm kiÓm tra trong viÖc lµm thñ tôc h¶i quan cho phï hîp thùc tÕ, gi¶m chi phÝ cho doanh nghiÖp vµ cho c¬ quan h¶i quan. §Ó gi¶i quyÕt viÖc nµy trong nh÷ng tr­êng hîp cô thÓ, H¶i quan Hµ §«ng vµ doanh nghiÖp ®­îc thèng nhÊt ®Þa ®iÓm kiÓm tra h¶i quan thÝch hîp nhÊt. · Tr­êng hîp xuÊt khÈu, trong nh÷ng tr­êng hîp doanh nghiÖp lùa chän ®iÓm kiÓm tra hµng ho¸ t¹i doanh nghiÖp hoÆc t¹i cöa khÈu xuÊt ®Ó gi¶m chi phÝ vµ thêi gian vËn chuyÓn, th× H¶i quan Hµ §«ng cè g¾ng ®¸p øng trªn nguyªn t¾c b¶o ®¶m chÊt l­îng kiÓm tra. c/ T¨ng c­êng h×nh thøc kiÓm tra sau th«ng quan. TÊt c¶ hµng ho¸ khi lµm thñ tôc h¶i quan cã ¸p dông h×nh thøc kiÓm tra hay kh«ng ¸p dông h×nh thøc kiÓm tra ®Òu cã thÓ ®­îc H¶i quan kiÓm tra sau th«ng quan khi cã nghi ngê doanh nghiÖp vi ph¹m ph¸p luËt h¶i quan. Cïng víi viÖc gi¶m bít ®èi t­îng ¸p dông h×nh thøc kiÓm tra ®Ó t¹o thuËn lîi cho doanh nghiÖp, th× viÖc t¨ng c­êng h×nh thøc kiÓm tra sau th«ng quan lµ cÇn thiÕt. §Ó t¨ng c­êng h×nh thøc nµy, c«ng t¸c gi¸m s¸t, kiÓm so¸t h¶i quan ph¶i ®­îc tËp trung cao h¬n. Tuy nhiªn, viÖc t¨ng c­êng kiÓm tra sau th«ng quan ph¶i g¾n liÒn víi nguyªn t¾c: viÖc quyÕt ®Þnh kiÓm tra ph¶i b¶o ®¶m chÝnh x¸c. 3.2.4. Gi¶i ph¸p hç trî t­ vÊn, th«ng tin §Ó c¶i tiÕn qu¶n lý h¶i quan ®èi víi ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu cña doanh nghiÖp trªn ®Þa bµn Hµ T©y, c«ng t¸c hç trî t­ vÊn vµ th«ng tin hÕt søc quan träng. Yªu cÇu cña c«ng t¸c hç trî t­ vÊn, th«ng tin, bao gåm: a/ §èi víi hç trî t­ vÊn Hç trî t­ vÊn ®Ó c¶i tiÕn qu¶n lý h¶i quan t¹i H¶i quan Hµ §«ng cÇn ®­îc hiÓu bao gåm hai gi¸c ®é: hç trî t­ vÊn ®èi víi doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu vµ hç trî t­ vÊn ®èi víi c¸n bé, c«ng chøc h¶i quan. · Hç trî t­ vÊn ®èi víi doanh nghiÖp: Trªn c¬ së m« h×nh tæ chøc bé m¸y hiÖn cã, H¶i quan Hµ §«ng tæ chøc ra mét tæ c«ng t¸c cã nhiÖm vô th­êng xuyªn gióp ®ì doanh nghiÖp gi¶i quyÕt c¸c khã kh¨n trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn thñ tôc h¶i quan nãi riªng vµ chÊp hµnh ph¸p luËt vÒ h¶i quan nãi chung. Tæ c«ng t¸c nµy ®­îc c¬ cÊu ®éc lËp, thuéc qu¶n lý cña l·nh ®¹o H¶i quan Hµ §«ng (m« h×nh tæ chøc trong bé m¸y H¶i quan Hµ §«ng nh­ trªn s¬ ®å sè 1). C«ng chøc thuéc tæ ph¶i cã nghiÖp vô cÇn thiÕt vÒ ph¸p luËt, kÕ to¸n, vµ c¸c nghiÖp vô h¶i quan. L·nh ®¹o H¶i quan Hµ §«ng ph¶i t¹o cho c¸c c«ng chøc nh÷ng quyÒn h¹n kÌm theo tr¸ch nhiÖm cô thÓ ®Ó xö lý c¸c vÊn ®Ò t¹i doanh nghiÖp. Ngoµi ho¹t ®éng t­ vÊn th­êng xuyªn nãi trªn, viÖc tæ chøc c¸c cuéc gÆp gì gi÷a doanh nghiÖp vµ h¶i quan ph¶i ®­îc tiÕn hµnh nhiÒu h¬n. §Æc biÖt, khi cã c¬ chÕ, chÝnh s¸ch, qui ®Þnh vÒ h¶i quan thay ®æi th× c¬ quan h¶i quan ph¶i th«ng b¸o kÞp thêi, cËp nhËt cho doanh nghiÖp. · Hç trî t­ vÊn ®èi víi c¸n bé, c«ng chøc h¶i quan: Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, nh×n chung tr×nh ®é nghiÖp vô cña c¸n bé, c«ng chøc h¶i quan cßn nhiÒu h¹n chÕ. V× vËy, viÖc c¬ cÊu trong v¨n phßng H¶i quan Hµ §«ng, bao gåm mét sè chuyªn viªn luËt ph¸p vµ chuyªn viªn nghiÖp vô lµ hÕt søc cÇn thiÕt. NhiÖm vô chñ yÕu cña c¸c chuyªn viªn nµy lµ, kÞp thêi gióp ®ì c¸n bé, c«ng chøc xö lý nh÷ng khã kh¨n trong thùc thi nhiÖm vô do kh«ng n¾m v÷ng ph¸p luËt hoÆc nghiÖp vô. b/ §èi víi hç trî th«ng tin C«ng t¸c hç trî th«ng tin t¹i H¶i quan Hµ §«ng cÇn gi¶i quyÕt trªn c¬ së c¸c biÖn ph¸p sau. b1. H×nh thµnh tæ d÷ liÖu vµ xö lý th«ng tin víi chøc n¨ng ho¹t ®éng nh­ mét trung t©m xö lý th«ng tin cña H¶i quan Hµ §«ng. NhiÖm vô cña Trung t©m nµy bao gåm: · Thu thËp th«ng tin: - Th«ng tin vÒ doanh nghiÖp theo tiªu chÝ ph©n luång. - C¸c th«ng tin vÒ doanh nghiÖp liªn quan ®Õn ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu tõ c¸c kªnh: H¶i quan b¹n, H¶i quan cÊp trªn, c¬ quan qu¶n lý cña doanh nghiÖp, c¸c c¬ quan chøc n¨ng, b¸o chÝ, truyÒn thanh, truyÒn h×nh. - C¸c d÷ liÖu trªn tõng bé hå s¬ ®¨ng ký lµm thñ tôc h¶i quan. - Néi dung luËt ph¸p, qui ®Þnh vÒ lÜnh vùc h¶i quan còng nh­ c¬ chÕ, chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc vÒ qu¶n lý h¶i quan, vÒ ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu. - Th«ng tin vÒ thÞ tr­êng hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu: sè l­îng, gi¸ c¶, luång hµng ho¸. · Sµng läc th«ng tin vµ xö lý th«ng tin. Trªn c¬ së c¸c th«ng tin ®· cã trong m¸y, chuyªn viªn m¸y tÝnh ph©n tÝch, sµng läc, xÕp lo¹i th«ng tin theo tiªu chÝ ®Ó phôc vô qu¶n lý. Tiªu chÝ nµy ®­îc x©y dùng trªn c¬ së g¾n liÒn víi tõng chñ hµng, tõng lo¹i doanh nghiÖp, tõng lo¹i h×nh xuÊt nhËp khÈu. 3.3. Mét sè kiÕn nghÞ vÒ chÝnh s¸ch vÜ m« t¹o hµnh lang thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p c¶i tiÕn qu¶n lý h¶i quan Trong thêi gian gÇn ®©y, chÝnh s¸ch, c¬ chÕ vµ c¸c qui ®Þnh cña ph¸p luËt liªn quan ®Õn lÜnh vùc h¶i quan ®· cã nhiÒu ®iÒu chØnh, ®æi míi theo h­íng t¹o ra mét m«i tr­êng thuËn lîi ®Ó thóc ®Èy ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu, ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ du lÞch quèc tÕ ph¸t triÓn. Qu¸ tr×nh c¶i tiÕn, ®æi míi qu¶n lý h¶i quan cña ngµnh h¶i quan ®Ó ®¸p øng hoµn thµnh nhiÖm vô trong t×nh h×nh míi, v× vËy, còng cã m«i tr­êng t¸c ®éng thuËn lîi, th«ng tho¸ng h¬n. Tuy nhiªn, nh×n tõ gãc ®é tæng thÓ còng nh­ cô thÓ, th× sù kh«ng ®ång bé, kh«ng ®Çy ®ñ, kh«ng râ rµng, kh«ng thèng nhÊt cña chÝnh s¸ch, ph¸p luËt khiÕn cho c¸n bé h¶i quan rÊt lóng tóng khi thùc hiÖn, ph¶i xin ý kiÕn gi¶i thÝch, h­íng dÉn cña nhiÒu cÊp, nhiÒu ngµnh, kh«ng Ýt tr­êng hîp ph¶i xin ý kiÕn chØ ®¹o cña ChÝnh phñ vµ Thñ t­íng ChÝnh phñ trong thùc tÕ vÉn th­êng xuyªn xÈy ra. §Ó c«ng t¸c c¶i c¸ch thñ tôc h¶i quan nãi riªng vµ c¶i tiÕn c«ng t¸c qu¶n lý h¶i quan nãi chung thu ®­îc hiÖu qu¶, t¸c gi¶ ®Ò xuÊt mét sè kiÕn nghÞ sau: 3.3.1. VÒ chÝnh s¸ch thuÕ §èi víi ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu, chÝnh s¸ch thuÕ lµ c«ng cô kÝch thÝch hÕt søc nh¹y c¶m. C¸c doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu cã thÓ ph¸t triÓn khi hä chÊp nhËn ®­îc møc thuÕ ¸p dông cho tõng mÆt hµng vµ møc thuÕ ®ã cã sù æn ®Þnh ®Ó doanh nghiÖp chñ ®éng quyÕt ®Þnh kinh doanh. Nh­ng thùc tÕ l©u nay cho thÊy, biÓu thuÕ nhËp khÈu th­êng xuyªn ®­îc Bé Tµi chÝnh ®iÒu chØnh, kh«ng ®ñ thêi gian ®Ó doanh nghiÖp ®iÒu chØnh kÕ ho¹ch kinh doanh, ký kÕt c¸c hîp ®ång nhËp khÈu. Kh«ng Ýt tr­êng hîp doanh nghiÖp ph¶i chÞu lç do viÖc ®iÒu chØnh thuÕ nµy. Bëi v× hµng ho¸ nhËp khÈu th­êng ®­îc giao nhËn sau tõ 3 ®Õn 4 th¸ng kÓ tõ ngµy ký kÕt hîp ®ång. §­¬ng nhiªn nh­ vËy, chØ tÝnh riªng vÒ viÖc hoµn thµnh nghÜa vô thuÕ h¶i quan cho Nhµ n­íc, khi doanh nghiÖp lç th× hä ®ñ lý do ®Ó chËm nép hoÆc ch©y × thuÕ. VÒ viÖc hoµn thuÕ hoÆc tho¸i thu thuÕ cho doanh nghiÖp, theo c¬ chÕ hiÖn hµnh, thêi gian hoµn thuÕ rÊt chËm ch¼ng h¹n nh­, doanh nghiÖp ph¶i chê ®Ó trõ vµo l« hµng sau. Theo qui ®Þnh th× tr­êng hîp miÔn thuÕ, hoµn thuÕ ph¶i ®­îc c¬ quan thuÕ xÐt, víi c¬ chÕ nµy, ®· lµm cho viÖc hoµn thuÕ rÊt khã kh¨n, phøc t¹p, doanh nghiÖp mÊt nhiÒu thêi gian. VÒ qui ®Þnh trong biÓu thuÕ xuÊt nhËp khÈu, vÉn cßn rÊt nhiÒu môc ch­a râ rµng, mét mÆt hµng cã thÓ xÕp vµo 2 ®Õn 3 m· thuÕ kh¸c nhau, theo qui ®Þnh th× mÆt hµng ®ã sÏ ®­îc ¸p vµo môc cã thuÕ suÊt cao g©y bÊt lîi cho doanh nghiÖp, dÉn ®Õn tranh c·i gi÷a c¬ quan h¶i quan vµ doanh nghiÖp. VÒ qui ®Þnh thêi gian chËm nép thuÕ, víi qui ®Þnh hiÖn hµnh (doanh nghiÖp ®­îc chËm nép tõ 15-30 ngµy) ®· t¹o kÏ hë ®Ó mét sè doanh nghiÖp lîi dông tho¸i th¸c, ch©y × nép thuÕ cho Nhµ n­íc. XuÊt ph¸t tõ thùc tÕ ®ã, kiÕn nghÞ: - Nhµ n­íc vµ Bé Tµi chÝnh cÇn nghiªn cøu ®Ó cã chÝnh s¸ch thuÕ xuÊt nhËp khÈu æn ®Þnh, th­êng xuyªn cã th«ng tin kÞp thêi vÒ møc thuÕ ®èi víi tõng lo¹i h×nh kinh doanh, tõng mÆt hµng ®Ó doanh nghiÖp chñ ®éng thùc hiÖn kÕ ho¹ch kinh doanh vµ lµm thñ tôc thuÕ. - Bé Tµi chÝnh cÇn qui ®Þnh râ h¬n, cô thÓ h¬n trong viÖc xÕp m· thuÕ, gi¸ tÝnh thuÕ ®èi víi tõng mÆt hµng. Trong tr­êng hîp cã nhiÒu m· thuÕ cã thÓ ¸p m· ë c¸c møc thuÕ kh¸c nhau, cho phÐp c¬ quan h¶i quan ®­îc ¸p m· ë møc thÊp nhÊt nh»m t¹o thuËn lîi cho doanh nghiÖp. - Bé Tµi chÝnh thay c¬ chÕ xÐt miÔn thuÕ, hoµn thuÕ bëi c¬ chÕ qui ®Þnh tiªu chuÈn miÔn thuÕ, hoµn thuÕ. C¬ quan h¶i quan c¨n cø vµo tiªu chuÈn ®ã ®Ó lµm thñ tôc hoµn thuÕ ®èi víi doanh nghiÖp. 3.3.2. VÒ chÝnh s¸ch qu¶n lý xuÊt nhËp khÈu b»ng hµng rµo thuÕ quan vµ phi thuÕ quan Theo NghÞ ®Þnh sè 57/1998/N§-CP ngµy 31/8/1998 cña ChÝnh phñ, Nhµ n­íc cã 4 h×nh thøc qu¶n lý hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu, trong ®ã cã h×nh thøc: hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu ph¶i cã ®iÒu kiÖn lµ h¹n ng¹ch hoÆc giÊy phÐp. Do tÝnh chÊt qu¶n lý nµy, thùc tÕ vÉn dÔ lµm nÈy sinh c¬ chÕ "xin - cho" ®èi víi doanh nghiÖp, lµm gia t¨ng ho¹t ®éng bu«n lËu, gian lËn th­¬ng m¹i. C¬ chÕ nµy còng cã t¸c ®éng lµm nÈy sinh tiªu cùc cho c¸n bé, c«ng chøc h¶i quan khi lµm thñ tôc h¶i quan. HiÖn nay xu thÕ trong khu vùc vµ thÕ giíi, c¸c n­íc qu¶n lý xuÊt nhËp khÈu vÒ mÆt sè l­îng chñ yÕu sö dông c«ng cô thuÕ quan. V× vËy, ®Ó h¹n chÕ c¸c tiªu cùc ph¸t sinh vµ phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ, chÝnh s¸ch qu¶n lý xuÊt nhËp khÈu b»ng c«ng cô phi thuÕ quan cÇn ®­îc ChÝnh phñ nghiªn cøu chuyÓn dÇn sang b»ng c«ng cô thuÕ quan. Th«ng qua ®iÒu tiÕt b»ng biÓu thuÕ suÊt, doanh nghiÖp lùa chän nªn hay kh«ng nªn xuÊt nhËp khÈu vµ sè l­îng xuÊt nhËp khÈu bao nhiªu. Cßn ®èi víi h¶i quan, c«ng chøc h¶i quan chØ viÖc lµm thñ tôc h¶i quan nh­ ®èi víi hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu b×nh th­êng (hµng ho¸ tù do xuÊt nhËp khÈu). Còng trong vÊn ®Ò chÝnh s¸ch qu¶n lý xuÊt nhËp khÈu, hiÖn nay chñ tr­¬ng cña ChÝnh phñ, th«ng qua ®iÒu tiÕt cña c«ng cô thuÕ suÊt nhËp khÈu nh»m khuyÕn khÝch doanh nghiÖp t¨ng dÇn tû lÖ néi ®Þa ho¸ trong c¸c s¶n phÈm thuéc lo¹i h×nh l¾p r¸p, gia c«ng hoÆc s¶n xuÊt xuÊt khÈu. Song c¬ chÕ qu¶n lý ®ã, theo qui ®Þnh hiÖn hµnh, vÉn g©y kh«ng Ýt khã kh¨n cho c¬ quan h¶i quan trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn thñ tôc h¶i quan. Ch¼ng h¹n, ®Ó lµm thñ tôc h¶i quan, c«ng chøc kh«ng chØ n¾m biÓu thuÕ theo tû lÖ néi ®Þa ho¸ cña mÆt hµng ®ã, mµ ph¶i n¾m ®­îc chØ tiªu s¶n l­îng hoÆc ®Þnh møc cho tõng s¶n phÈm cña doanh nghiÖp t­¬ng øng víi sè l­îng nhËp khÈu ®­îc h­ëng chÕ ®é ­u ®·i thuÕ theo tû lÖ néi ®Þa ho¸. Nh­ng chØ tiªu s¶n l­îng cña doanh nghiÖp l¹i do c¬ quan chøc n¨ng kh¸c qu¶n lý. Cßn ®Þnh møc do doanh nghiÖp tù x©y dùng, tù chÞu tr¸ch nhiÖm tr­íc ph¸p luËt, trong khi ®ã h¶i quan ch­a ®ñ kh¶ n¨ng vµ biÖn ph¸p h÷u hiÖu ®Ó kiÓm so¸t ®Þnh møc nµy. Nh­ vËy, râ rµng ®Ó gi¶i to¶ ¸ch t¾c trong thñ tôc h¶i quan ®èi víi lo¹i h×nh cã yÕu tè néi ®Þa ho¸ vµ s¶n xuÊt xuÊt khÈu, ChÝnh phñ cÇn cã v¨n b¶n qui ®Þnh cô thÓ, theo ®ã, giao cho H¶i quan ®­îc phÐp kiÓm tra kÕ ho¹ch vµ thùc hiÖn kÕ ho¹ch s¶n l­îng cña doanh nghiÖp nhËp khÈu s¶n xuÊt cã yÕu tè néi ®Þa ho¸. 3.3.3. ChÝnh s¸ch qu¶n lý xuÊt nhËp khÈu vÒ mÆt hµng HiÖn nay ngoµi c¸c mÆt hµng xuÊt nhËp khÈu do Bé Th­¬ng m¹i cÊp h¹n ng¹ch hoÆc giÊy phÐp th× cßn hµng tr¨m mÆt hµng ph¶i cã giÊy phÐp cña c¬ quan qu¶n lý chuyªn ngµnh. Cã nh÷ng mÆt hµng do nhiÒu c¬ quan qu¶n lý chøc n¨ng cÊp phÐp, ch¼ng h¹n, mÆt hµng thùc phÈm cã nguån gèc ®éng vËt cã 3 c¬ quan qu¶n lý vµ cÊp phÐp: n«ng nghiÖp, y tÕ, thuû s¶n. Sù qu¶n lý trång chÐo nµy g©y kh«ng Ýt phiÒn hµ cho doanh nghiÖp, dÔ g©y ïn t¾c khi lµm thñ tôc h¶i quan. Còng do nhiÒu c¬ quan qu¶n lý chuyªn ngµnh nªn khi ph¶i gi¸m ®Þnh chÊt l­îng hµng ho¸, c¬ quan h¶i quan rÊt khã kh¨n trong xö lý, bëi mçi c¬ quan qu¶n lý cã mçi kÕt luËn gi¸m ®Þnh kh¸c nhau. §Ó th¸o gì nh÷ng khã kh¨n nªu trªn, ChÝnh phñ cÇn rµ so¸t ®Ó gi¶m bít danh môc hµng ho¸ ph¶i cã qu¶n lý chuyªn ngµnh vµ qui ®Þnh mçi mÆt hµng chØ cã mét c¬ quan qu¶n lý. §ång thêi, ChÝnh phñ qui ®Þnh cô thÓ tr¸ch nhiÖm qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi tõng mÆt hµng theo h­íng gi¶m tèi ®a danh môc hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu ph¶i kiÓm tra nhµ n­íc vÒ chÊt l­îng. Môc lôc