Luận văn Giải pháp nhằm tăng cường quản lý chi ngân sách nhà nước cho giáo dục đại học

.2.1.2.Chi NSNN cho ®µo t¹o ®¹i häc : B¶ng 6 : Chi NSNN cho ®µo t¹o §¹i häc §¬n vÞ : tû ®ång N¨m ChØ tiªu 2002 2003 2004 KH 2005 A.Chi NSNN cho GD-§T 20.623 25.765 32.130 40.140 B.Chi NSNN cho ®µo t¹o 4.605,062 5.897,608 7.431,669 9.067,626 C.Chi NSNN cho §T §H 2.002,493 2.530,123 3.206,574 4.066,182 Tû lÖ C / B 43,49 (%) 43 (%) 43,15 (%) 44,84 (%) Tû lÖ C/ A 9,71 (%) 9,82 (%) 9,98 (%) 10,13 (%) Nguån: Vô tµi chÝnh hµnh chÝnh sù nghiÖp_ Bé tµi chÝnh Qua b¶ng sè liÖu trªn cho thÊy, hµng n¨m NSNN chi cho ®µo t¹o §H lu«n chiÕm 1 tû lÖ t­¬ng ®èi æn ®Þnh (9,5% – 10 %) trong tæng chi sù nghiÖp ®µo t¹o. §iÒu nµy cho thÊy sù quan träng cña ®µo t¹o §H trong hÖ thèng ®µo t¹o cña n­íc ta. Bªn c¹nh ®ã, sè chi NSNN cho ®µo t¹o §¹i häc hµng n¨m còng kh«ng ngõng t¨ng lªn. N¨m 2003 t¨ng 527,63 tû (t¨ng 11,46%) so víi n¨m n¨m 2003. KÕ ho¹ch n¨m 2005 t¨ng 859,606 tû (t¨ng 26,8%) so víi n¨m 2004. Nh­ vËy tèc ®é t¨ng b×nh qu©n trong giai ®o¹n nµy lµ 26,67%. Cao h¬n tèc ®é t¨ng b×nh qu©n cña chi NSNN cho ®µo t¹o lµ 24,67% vµ tèc ®é t¨ng b×nh qu©n cña chi NSNN lµ 18,56%. §iÒu nµy cho thÊy sù ­u ®·i vÒ chÝnh s¸ch ®Çu t­ cña Nhµ n­íc ®èi víi sù ph¸t triÓn cña ®µo t¹o ®¹i häc. V× trong giai ®o¹n hiÖn nay, ®Êt n­íc ®ang rÊt cÇn nguån nh©n lùc cã tr×nh ®é cao ®ã chÝnh lµ s¶n phÈm, lµ kÕt qu¶ cña sù nghiÖp ®µo t¹o §¹i häc. Chóng t¸ cßn cã thÓ nghiªn cøu tèc ®é chi NSNN cho gi¸o dôc ®¹i häc trong t­¬ng quan víi tèc ®é t¨ng cña quy m« ®µo t¹o : B¶ng 7: Tèc ®é t¨ng chi NSNN cho §T§H vµ t¨ng quy m« ®µo t¹o §¬n vÞ : % 2003/2002 2004/2003 2005/2004 B×nh qu©n Quy m« ®µo t¹o 107,47 107 105 106,49 Chi NSNN cho §T§H 111,46 126,74 126,81 121,67 Theo sè liÖu b¶ng trªn ta thÊy tèc ®é cña chi Ng©n s¸ch cho ®¹Þ häc th­êng gÊp 3 ®Õn 4 lÇn so víi tèc ®é t¨ng qui m« ®µo t¹o,víi tèc ®é t¨ng chi nµy phÇn nµo ®· ®¸p øng ®­îc nhu cÇu chi phôc vô cho sù nghiÖp ®µo t¹o §¹i häc. MÆc dï chi ng©n s¸ch cho ®µo t¹o §¹i häc lu«n gi÷ kho¶ng 10% so víi tæng chi ng©n s¸ch cho gi¸o dôc ®µo t¹o. Nh­ng cã thÓ thÊy r»ng con sè ng©n s¸chµy cßn thÊp ch­a t­¬ng xøng víi vai trß vµ vÞ trÝ quan träng cña ®µo t¹o ®¹i häc. Thùc tÕ, nh÷ng n¨m gÇn ®©y tuy ®êi sèng cho gi¶ng d¹y trong c¸c tr­êng §¹i häc – Cao ®¼ng cã ®­îc c¶i thiÖn nh­ng nh×n chung vÉnd cßn nhiÒukhã kh¼n dÉn ®Õn chÊt l­îng gi¶ng d¹y. Häc tËp cßn h¹n chÕ, hÖ thèng c¬ së vËt chÊt. trang thiÕt bÞ thiÕu thèn. Nh÷ng h¹n chÕ nµy mét phÇn cã quyÒn nh©n tõ viÖc chi NSNN cho gi¸o dôc ®µo t¹o, nãi chung vµ ®µo t¹o ®ai häc nãi riªng cßn thÊp. Cã thÓ lý gi¶i vÊn ®Ò nµy nh­ sau: - Trong tæng thÓ hÖ thèng gi¸o dôc quèc d©n, sù nghiÖp gi¸o dôc ®­îc coi lµ c¬ së, nÒn t¶ng ®Ó n©ng cao d©n trÝ. MÆt kh¸c, sè l­îng häc sinh ë bËc gi¸o dôc ®«ng h¬n nhiÒu so víi bËc ®µo t¹o vµ ®µo t¹o ®¹i häc v× thÕ NSNN ph¶i bao cÊp, ph¶i chi cho ®¹i häc cßn thÊp. §iÒu nµy lý gi¶i v× sao møc chi NSNN cho ®µo t¹o ®¹i häc cßn thÊp. - Trong giai ®o¹n tr­íc ®©y, gi¸o dôc ®µo t¹o nãi chung vµ ®µo t¹o ®¹i häc nãi riªng hoµn toµn sö dông kÝnh phÝ NSNN nh­ng trong giai ®o¹n hiÖn nay, gi¸o dôc ®¹i häc ph¶i chuyÓn sang tù tóc mét phÇn chi phÝ nªn møc chi gi¸o dôc ®¹i häc gi¶m ®i. 2.2.1.3.C¬ cÊu chi th­ßng xuyªn cho ®µo t¹o ®¹i häc: Chi NSNN cho ®µo t¹o ®¹i häc bao gåm c¸c kho¶n chi XDCB, chi ch­¬ng tr×nh môc tiªu vµ chi th­êng xuyªn. Nh­ ®· nãi trong phÇn giíi h¹n cña ®Ò tµi, ph¹m vi nghiªn cøu cña bµi viÕt chØ xin ®Ò cËp ®Õn c¸c kho¶n chi th­êng xuyªn cho ®µo t¹o ®¹i häc. Chi th­êng xuyªn lµ c¸c kho¶n chi ®Ó duy tr× sù ho¹t ®éng vµ ph¸t triÓn cña hÖ thèng gi¸o dôc ®µo t¹o. Còng gièng nh­ c¸c kho¶n chi th­êng xuyªn cho c¸c ®èi t­îng kh¸c, chi th­êng xuyªn cho gi¸o dôc ®¹i häc ®­îc chia thµnh 4 nhãn sau: Nhãm I: Chi cho con ng­êi. Nhãm II: Chi cho c«ng t¸c qu¶n lý hµnh chÝnh Nhãm III: Chi cho gi¶ng d¹y – häc tËp – nghiªn cøu. Nhãm VI: Chi cho mua s¾m söa ch÷a. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, kÕ ho¹ch chi cho tõng nhãm môc chi ®­îc lËp nh­ sau: B¶ng 8 : C¬ cÊu c¸c nhãm môc chi th­êng xuyªn N¨m Tæng chi TX (tû ® ) Nhãm I ( %) Nhãm II ( %) Nhãm III ( %) Nhãm IV ( %) 2002 1.736,161 32 16,7 31 20,3 2003 2.213,857 35 16,5 25,37 23,13 2004 2.693,522 41,15 14,7 25,9 18,25 KH 2005 3.476,586 43,63 12,44 27,59 16,34 Nguån: Vô tµi chÝnh hµnh chÝnh sù nghiÖp_ Bé tµi chÝnh Víi tû träng c¸c nhãm môc chi th­êng xuyªn trong thêi gÝan qua ta cã thÓ thÊy r»ng:Kho¶n chi giµnh cho con ng­êi lu«n chiÕm tû träng lín nhÊt. N¨m 2002 lµ 32%. N¨m 2003 lµ 35% n¨m 2004 lµ 41,15% vµ kÕ ho¹ch n¨m 2005 lµ 43,63%. §iÒu nµy chøng tá sù chó träng trong chÝnh s¸ch ®Çu t­ tíi nh©n tè con ng­êi. V× ®©y lµ kho¶n chi quyÕt ®Þnh ®Õn chÊt l­îng gi¶ng d¹y vµ häc tËp ë bËc ®¹i häc. Ph¶i cã kÕ ho¹ch chi hîp lý thi ®êi sèng c¸n bé gi¸o viªn míi ®¶m b¶o, míi cã ®iÒu kiÖn gi¶ng d¹y vµ nghiªn cøu. §ång thêi còng ph¶i cã chÕ ®é häc bæng phï hîp míi ph¸t huy, khuyÕn khÝch sinh viªn hµng sang häc tËp nghiªn cøu. Kh«ng nh÷ng chiÕm tû träng lín nhÊt mµ sè chi cho nhãm I cïng cã xu h­íng ngµy cµng t¨ng vµ cµng chiÕm tû träng lín h¬n n÷a. §iÒu nµy cã thÓ lý gi¶i lµ do dù t¨ng lªn vÒ quy m« gi¶ng viªn §¹i häc – Cao ®¼ng. MÆt kh¸c, do gi¸ c¶ tiªu dïng cã xu h­íng ngµy cµng t¨ng nªn møc l­îng cho c¸n bé – gi¸o viªn còng ph¶i t¨ng lªn míi ®¶m b¶o ®­îc ®êi sèng cña hä. Tuy nhiªn, trªn thùc tÕ do tæng chi th­êng xuyªn cho gi¸o dôc ®¹i häc cßn Ýt nªn tæng chi cho nhãm I còng kh«ng nhiÒu, mÆt kh¸c tuy lµ chiÕm tû träng lín nhÊt trong c¬ cÊu chi th­êng xuyªn nh­ng do tèc ®é t¨ng gi¸ c¶ hµng tiªu dïng cßn nhanh h¬n tèc ®é t¨ng l­¬ng v× thÕ víi tû träng nh­ vËy còng ch­a ®ñ ®Ó ®¶m b¶o t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng cho ®éi ngò gi¸o viªn vµ do ®ã ch­a khuyÕn khÝch ng­êi thÊy tham gia nghiªn cøu n©ng cao chÊt l­îng giê gi¶ng. §èi víi c¸c kho¶n chi cho nhãm II, nhãm chi qu¶n lý hµnh chÝnh, tû träng cña nhãm nµy cã chiÒu h­íng gi¶m xuèng - ®©y lµ chiÒu h­íng tÝch cùc bëi viÖc gi¶m chi cho nhãm II chøng tá hiÖu qu¶ qu¶n lý ®· ®­îc n©ng cao, nªn gãp phÇn sö dông hiÖu qu¶ vµ tiÕt kiÖm trong nhãm kÝnh phÝ cho 3 nhãm chi cã tÇm quan träng h¬n. §èi víi c¸c kho¶n chi cho nhãm III, nhãm chi gi¶ng d¹y, häc tËp, nghiªn cøu khoa häc, ta cã thÓ thÊy trong b¶ng c¬ cÊu trªn th× sè chi cho nhãm nµy chiÕm tû träng lín thø hai sau nhãm I. Môc ®Ých cña c¸c kho¶n chi thuéc nhãm nµy lµ ®¸p øng c¸c ph­¬ng tiÖn cho ®µo t¹o nh­: Kinh phÝ mua tµi liÖu, s¸ch gi¸o khoa, gi¸o tr×nh, ph­¬ng tiÖn gi¶ng d¹y…V× thÕ cã thÓ coi kho¶n chi nµy lµ mét trong nh÷ng nh©n tè quyÕt ®Þnh ®Õn chÊt l­îng häc tËp gi¶ng d¹y.§©y lµ kÕt qu¶ cña viÖc nhËn thøc ®­îc r»ng ngoµi nh©n tè con ng­êi lµ quan träng, th× yÕu tè gi¶ng d¹y, häc tËp, yÕu tè c¬ së vËt chÊt còng quan träng kh«ng kÐm. Tuy nhiªn, tû träng cña nhãm chi nµy trªn thùc tÕ ch­a ®¶m b¶o ®ñ ®­îc ®iÒu kiÖn gi¶ng d¹y, gi¸o tr×nh, trang thiÕt bÞ häc tËp chËm ®èi míi, thiÕu dông cô thÝ nghiÖm ë c¸c tr­êng §¹i häc – C¶o §¼ng hiÖn nay. §©y lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n dÉn ®Õn chÊt l­îng ®µo t¹o ®¹i häc cao ®¼ng ë n­íc ta cßn nhiÒu h¹n chÕ, sè ®«ng sinh viªn ra tr­êng chØ cã lý thuyÕt su«ng. Do kh«ng cã ®iÒu kiÖn thùc tÕ nªn chøa thÝch øng víi nghÒ nghiÖp vµ c«ng nghÖ, phong c¸ch lµm viÖc míi. §èi víi c¸c kho¶n chi cho nhãm IV, môc ®Ých lµ ®Ó mua s¾m, trang bÞ thªm hoÆc kh«i phôc l¹i gi¸ trÞ cña TSC§.§©y còng lµ mét kho¶n chi quan träng v× trang thiÕt bÞ TSC§ còng lµ mét trong nh÷ng yÕu tè ¶nh h­ëng ®Õn chÊt l­îng ®µo t¹o §¹i häc. Theo b¶ng trªn chóng ta cã thÓ thÊy c¸c kho¶n chi thuéc nhãm nµy th­êng cã tû träng ®øng thø 3 sau nhãm I vµ nhãm III. §iÒu nµy chøng tá sù quan t©m cña c¸c tr­êng tíi c¬ së vËt chÊt , trang thiÕt bÞ. TSC§ phôc vô cho c«ng t¸c gi¶ng d¹y vµ häc tËp ®­îc tèt h¬m. §iÒu hµnh c«ng t¸c qu¶n lý chi NSNN cho ®µo t¹o ®¹i häc. HÖ thèng c¸c tr­êng §¹i häc–Cao ®¼ng ë n­íc ta bao gåm 2 khèi. Khèi c¸c tr­êng do TW qu¶n lý vµ khèi c¸c tr­êng do ®Þa ph­¬ng qu¶n lý. V× thÕ nguån NSNN chi cho sù nghiÖp ®µo t¹o ®¹i häc còng bao gåm nguån t­ NSTW vµ nguån tõ Ng©n s¸ch ®Þa ph­¬ng.Do ®ã, quy tr×nh qu¶n lý chi NSNN cho 2 khèi tr­êng nµy còng cã ®«i nÐt kh¸c nhau. 2.2.2.1. Quy tr×nh lËp dù to¸n chi NSNN cho ®µo t¹o ®¹i häc a./ C¸c tr­êng h­ëng NSTW: Quèc héi ChÝnh phñ Bé tµi chÝnh Bé KH-§T Bé chñ qu¶n Tr­êng §H-C§ trùc thuéc b./ C¸c tr­êng h­ëng NS ®Þa ph­¬ng Quèc héi ChÝnh phñ Bé tµi chÝnh Bé KH-§T UBNN tØnh Tr­êng §H-C§ trùc thuéc Chó thÝch: Giao sè kiÓm tra Tæng hîp tõ c¬ së Giao nhiÖm vô chÝnh thøc Phèi hîp kÕ ho¹ch ng©n s¸ch LËp kÕ ho¹ch chi NSNN cho ®µo t¹o ®¹i häc còng ph¶i tu©n theo tr×nh tù chung lËp kÕ ho¹ch NSNN, cô thÓ bao gåm 3 b­íc sau: B­íc1: Giao sæ kiÓm tra. C¨n cø vµo kh¶ n¨ng nguån vèn cña NSNN dù kiÕn cã thÓ dïng cho nhu cÇu chi cña ®µo t¹o ®¹i häc trong kú kÕ ho¹ch, ChÝnh phñ ban hµnh chØ thÞ vÒ lËp kÕ ho¹ch ph¸t triÓn KTXH vµ lËp NSNN trong ®ã x¸c ®Þnh phÇn vèn ng©n s¸ch cã thÓ chi cho ®µo t¹o ®¹i häc lµ bao nhiªu. Trªn c¬ së ®ã, bé KH§T – Bé Tµi chÝnh sÏ h­íng dÉn cho c¸n bé chñ qu¶n vµ UBND c¸c ®Þa ph­¬ng. Trªn c¬ së nµy, c¸c bé vµ UBND h­íng dÉn c¸c tr­êng trùc thuéc x©y dùng dù to¸n chi ng©n s¸ch ch n¨m kÕ ho¹ch B­íc 2: X©y dùng tõ c¬ së. Dùa vµo sæ kiÓm tra do bé chñ qu¶n hoÆc UBND giao, tuú theo ®iÒu kiÖn cô thÓ cña tõng tr­êng ®Ó x©y dùng dù to¸n chi cho hîp lý. C¸c kho¶n chi ®­îc x©y dùng theo môc lùc ng©n s¸ch vµ dùa trªn c¸c ®Þnh møc, tiªu chuÈn do Nhµ n­íc ban hµnh. Sau khi c¸c tr­êng x©y dùng xong dù to¸n chi th× göi lªn bé chñ qu¶n hoÆc UBND, c¸c bé hoÆc UBND sau khi tæng hîp dù to¸n cña c¸c tr­êng trùc thuéc sÏ göi lªn Bé KH§t vµ Bé tµi chÝnh. Bé KH§T vµ Bé tµi chÝnh sau khi phèi hîp víi nhau xem xÐt l¹i dù to¸n cña c¸c bé chñ qu¶n vµ c¸c UBND göi lªn , th× tæng hîp dù to¸n vµ tr×nh lªn ChÝnh phñ. ChÝnh phñ dùa trªn kÕ ho¹ch chi ®µ ®­îc x©y dùng tr×nh quèc héi phª duyÖt. B­íc 3: Giao nhiÖm vô chÝnh thøc. Dù to¸n chi NSNN cho ®µo t¹o ®¹i häc n»m trong dù to¸n chi NSNN nãi chung, sau khi ®· ®­îc quèc héi phª duyÖt vµ th«ng qua, chÝnh phñ míi giao nhu cÇu chi chÝnh thøc xuèng cho c¸c bé vµ c¸c UBND.C¸c bé chñ qu¶n vµ UBND sau khi nhËn ®­îc dù to¸n míi giao cô thÓ xuèng cho c¸c tr­êng trùc thuéc. NhËn xÐt: Quy tr×nh lËp dù to¸n chi ng©n s¸ch cho ®µo t¹o §H lµ mét quy tr×nh khÐp kÝn, cã sù tham gia cña nhiÒu ®¬n vÞ tõ c¬ së ®Õn c¸c c¬ quan chñ qu¶n cÊp trªn,. Trong qu¸ tr×nh qu¶n lý chóng ta cã thÓ nhËn thÊy mét sè ­u vµ nh­îc ®iÓm cña quy tr×nh nµy nh­ sau: ¦u ®iÓm: - §¶m b¶o tÝnh d©n chñ, trong qu¸ tr×nh lËp dù to¸n, kÕ ho¹ch ng©n s¸ch ®­îc ®¶m b¶o tÝnh c«ng khai minh b¹ch. - Ph¸t huy quyÒn tù chñ cña c¸c c¬ së, c¸c tr­êng ®­îc chñ ®éng lËp dù to¸n chi cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn thùc tÕ cña tõng tr­êng. Nh­îc ®iÓm: - Ph©n bæ ng©n s¸ch cho ®µo t¹o thùc sù phï hîp víi yªu cÇu ®µo t¹o thùc tÕ cña c¸c tr­êng. Theo quy ®Þnh cña ChÝnh phñ, chi th­êng xuyªn cña c¸c c¬ së ®µo t¹o ®¹i häc ®­îc tÝnh trªn c¬ së sè sinh viªn trong chØ tiªu kÕ ho¹ch do Bé gi¸o dôc - ®µo t¹o vµ bé KH- §T x¸c ®Þnh, vµ mét sè c¸c ®Þnh møc tµi chÝnh kh¸c. Ph©n bæ ng©n s¸ch cho ®µo t¹o §¹i häc ®­îc theo c«ng thøc : Gi: Ng©n s¸ch cña tr­êng ®¹i häc Sij: Sè sinh viªn ®­îc Nhµ n­íc cÊp ng©n s¸ch cña tr­êng §¹i häc – Cao ®¼ng i thuéc nhãm ngµnh i. Ni: §Þnh møc chi NSNN cho 1 sinh viªn cña nhãm ngµnh i. C¸ch ph©n bæ trªn béc lé mét sè nh­îc ®iÓm lµ: - Chi phÝ ®¹o t¹o ®­îc Nhµ n­íc cÊp ng©n s¸ch cho 1 sinh viªn/1n¨m, møc chi do Bé Tµi chÝnh quy ®Þnh trªn thùc tÕ khã cã thÓ lµm c¨n cø ®¸nh gi¸ chi phÝ ®µo t¹o thùc tÕ cña tõng tr­êng vµ tõng ngµnh nghÒ.Theo th«ng t­ 38TC/NSNN, ®Þnh møc chi NSNN cho ®µo t¹o §¹i häc ®­îc quy ®Þnh lµ: B¶ng 9: §Þnh møc chi NSNN cho ®µo t¹o ®¹i häc §¬n vÞ: ngh×n ®ång Khèi tr­êng theo nhãm ngµnh ®µo t¹o Chi b×nh qu©n cho 1 sinh viªn Chi tõ NSNN 1. Kü thuËt 5900 2116 2. KHCB 6300 1165 3.Y– D­îc 6000 5189 4. VH-NT-TDTT 8000 3125 5. Kinh tÕ-ph¸p lý 5200 1217 6.N«ng-l©m-ng­ 5900 2261 7.S­ ph¹m 6300 3900 Nguån: Vô TCHC Sù nghiÖp – Bé Tµi ChÝnh. ViÖc x©y dùng vµ ban hµnh hÖ thèng ®Þnh møc nµy cßn mét sè vÊn ®Ò tån t¹i lµ: ThiÕu sù râ rµng ®èi víi c¸c tiªu chÝ ®Ó ®Þnh ra c¸c ®Þnh møc chuÈn. C¸c ®Þnh møc bÞ chi phèi nhiÒu bëi sù s½n cã cña nguån ng©n s¸ch h¬n lµ dùa trªn chi phÝ thùc tÕ. C¸c ®Þnh møc cho tõng ngµnh kh«ng nhÊt qu¸n, kh«ng phï hîp víi sù ­u tiªn ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi. Trong khi chó träng vµ n©ng cao ®Þnh møc cho khèi VH – NT – TDTT th× ®Þnh møc cho 1 sè nhãm ngµnh quan träng nh­: Khèi s­ ph¹m, y tÕ, khoa häc c«ng nghÖ…l¹i thÊp h¬n 2.2.2.2 Quy tr×nh chÊp hµnh quyÕt to¸n chi NSNN cho ®µo t¹o ®¹i häc a./ C¸c tr­êng h­ëng NSTW : 1a Bé tµi chÝnh KBNN TW 1b 3 2b Bé chñ qu¶n KBNN tØnh 4 2a C¸c tr­êng thuéc TW qu¶n lý  1a,1b : LÖnh cÊp ph¸t NSTW cho ®µo t¹o ®¹i häc 2a,2b : C¸c bé chñ qu¶n th«ng b¸o dù to¸n chi th­êng xuyªn cho c¸c tr­êng 3 : §iÒu chuyÓn trong hÖ thèng KBNN 4 : C¸c tr­êng rót dù to¸n vÒ s­ dông b./ C¸c tr­êng h­ëng NS ®Þa ph­¬ng 2 1b 1a C¸c tr­êng §H-C§ thuéc tØnh (TP) qu¶n lý KBNN tØnh (TP) UBND tØnh (TP)  1a,1b : UBND th«ng b¸o dù to¸n cho c¸c tr­êng 2 : C¸c tr­êng rót dù to¸n n¬i ®¬n vÞ më tµi kho¶n Quy tr×nh cÊp ph¸t NS cho ®µo t¹o ®¹i häc cßn béc lé h¹n chÕ sau: - Ch­a thùc sù kÕt hîp gi÷a ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o NS víi yªu cÇu qu¶n lý qu¸ tr×nh §T. Vai trß cña Bé GD - §T víi t­ c¸ch qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ ®µo t¹o cßn h¹n chÕ trong qu¸ tr×nh qu¶n lý kÝnh phÝ ®µo t¹o. HiÖn nay, bªn c¹nh Bé GD - §T cßn cã nhiÒu bé ngµnh kh¸c nhau trùc tiÕp tham gia qu¶n lý c¸c c¬ së ®µo t¹o. KÕt qu¶ kh¶o s¸t ®µo t¹o vµ tµi chÝnh ë c¸c tr­êng §H, C§ cho thÊy: §HQG cã chÕ ®é b¸o c¸o ®éc lËp, 57% sè tr­êng §H do Bé GD - §T trùc tiÕp qu¶n lý (kÓ c¶ c¸c tr­êng d©n lËp), 37% sè tr­êng trùc thuéc bé ngµnh kh¸c. HiÖn cã 6,4% c¸c tr­êng CD trùc thuéc UBND tØnh, 12,3% trùc thuéc Bé GD - §T, 23,3 trùc thuéc c¸c Bé ngµnh kh¸c. CÊp ph¸t NSNN cho ®µo t¹o ®¹i häc hiÖn nay cßn nhiÒu môc kh«ng phï hîp víi diÔn biÕn ®a d¹ng cña qu¸ tr×nh ®µo t¹o.k §iÒu ®ã nhiÒu khi dÉn ®Õn viÖc gi¶m quyÒn tù chñ tµi chÝnh cña c¸c c¬ së tham gia ®µo t¹o. - Quy tr×nh cÊp ph¸t ch­a thùc sù lµ c¬ chÕ t¨Þo ®éng lùc ®Ó t¨ng c­êng chÊt l­îng, hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c ®¶m b¶o Ng©n s¸ch cho ®µo t¹o ®¹i häc nãi riªng vµ c«ng t¸c ®¶m b¶o Ng©n s¸ch cho GD - §T nãi chung. T¸ch rêi quyÒn lîi vµ nghÜa vô cña c¸c chñ thÓ tham gia vµo tæ chøc qu¸ tr×nh ®µo t¹o. C«ng t¸c thanh tra, kiÓm tra viÖc qu¶n lý, sö dông kinh phÝ ë c¸c c¬ së lµm ch­a nhiÒu. C¬ quan tµi chÝnh vµ c¬ quan cÊp trªn nhiÒu n¨m còng chØ míi dõng l¹i ë viÖc ®i duyÖt quyÕt to¸n cho c¬ së, do ®ã ®· n¶y sinh c¸c tån t¹i: chi v­ît chÕ ®é, sai môc ®Ých, chøng tõ thu chi cßn thiÕu chÆt chÏ… Qu¶n lý tµi s¶n ë mét sè n¬i cßn nhiÒu chÆt chÏ kh«ng ®óng quy ®Þnh nh­ kh«ng ®¶m b¶o c¸c thñ tôc vÒ mua s¾m, xuÊt nhËp, kiÓm kª tµi s¶n. C«ng t¸c b¶o qu¶n, sö dông mét sè n¬i cßn yÕu, cßn ®Ó x¶y ra mÊt m¸t, ch­a ph¸t huy hiÖu qu¶. 2.2.2.3. Quy tr×nh quyÕt to¸n C¸c tr­êng ®­îc NSNN cÊp ph¸t kinh phÝ thùc hiÖn quyÕt to¸n trùc tiÕp víi bé chñ qu¶n. Bé chñ qu¶n xÐt duyÖt quyÕt to¸n cho c¸c tr­êng vµ tæng hîp quyÕt to¸n víi Bé Tµi chÝnh. §èi víi c¸c tr­êng h­ëng ng©n s¸ch ®Þa ph­¬ng quyÕt to¸n víi Së Tµi chÝnh vËt gi¸. Së Tµi chÝnh vËt gi¸ tæng hîp quyÕt to¸n tr×nh UBND tØnh (thµnh phè) ¦u ®iÓm: §¶m b¶o tÝnh tù chñ cña c¸c ®¬n vÞ h­ëng NSNN, t¨ng c­êng kh¶ n¨ng tham gia ®iÒu hµnh Ng©n s¸ch cña c¸c ®¬n vÞ thô h­ëng. Nh­îc ®iÓm: VÒ mÆt thêi gian: Thêi ®iÓm phª duyÖt quyÕt to¸n cho c¸c tr­êng th­êng kÐo dµi h¬n so víi thêi ®iÓm häp quèc héi th«ng qua quyÕt to¸n n¨m ng©n s¸ch C«ng t¸c quyÕt to¸n cßn nhiÒu môc chi tiÕt ch­a thùc sù phï hîp víi tÝnh ®a d¹ng, mÒm dÎo cña kinh tÕ thÞ tr­êng, ¶nh h­ëng ®Õn tÝnh tù chñ cña c¸c c¬ së tham gia ®µo t¹o. §¸nh gi¸ vÒ c«ng t¸c qu¶n lý chi NSNN cho ®µo t¹o ®¹i häc Qua ph©n tÝch t×nh h×nh ®Çu t­ vµ m« h×nh qu¶n lý chi NSNN cho sù nghiÖp ®µo t¹o ®¹i häc chóng ta nhËn thÊy: Bªn c¹nh nh÷ng mÆt tÝch cùc nh­ nguån vèn ®Çu t­ NSNN t¨ng lªn hµng n¨m, chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ ®µo t¹o cã sù c¶i biÕn râ rÖt, m¹ng l­íi vµ quy m« ®µo t¹o ngµy cµng ®­îc më réng…th× c«ng t¸c qu¶n lý chi NSNN vÉn cßn mét sè tån t¹i sau: VÒ t×nh h×nh ®Çu t­ cho ®µo t¹o ®¹i häc - Quy m« nguån tµi chÝnh cho ®µo t¹o ®¹i häc cßn nhá, phÇn cÊp ph¸t tõ NSNN t¨ng chËm ®· ¶nh h­ëng ®Õn ph¸t triÓn quy m« vµ m¹ng l­íi ®µo t¹o. C¬ cÊu nguån tµi chÝnh ch­a hîp lý, chøa cã chÝnh s¸ch thÝch hîp ®Ó huy ®éng nguån tµi chÝnh ngoµi ng©n s¸ch ®Æc biÖt lµ häc phÝ vµ kinh phÝ hç trî tõ c¸c ho¹t ®éng nghiªn cøu khoa häc, c«ng nghÖ. C¬ cÊu chi th­êng xuyªn ph©n theo 4 nhãm ®èi t­îng sö dông ch­a phï hîp víi ®Æc tr­ng cña qu¸ tr×nh ®µo t¹o ®¹i häc. Nhãm chi qu¶n lý hµnh chÝnh chiÕm tû träng lín ®· dÉn ®Õn nhiÒu bÊt hîp lý trong viÖc ph©n bæ nguån vèn cho nghiªn cøu khoa häc thiÕt bÞ…vèn lµ ®iÒu kiÖn n©ng cao chÊt l­îng ®µo t¹o. VÒ qui tr×nh lËp dù to¸n chi NSNN cho ®µo t¹o ®¹i häc - LËp dù to¸n chi mang tÝnh dµn tr¶i vµ phô thuéc nhiÒu vµo nguån thu NSNN. C¬ së cña viÖc lËp dù to¸n chi ch­a v÷ng ch¾c, ®Þnh møc chi ®µo t¹o ch­a phï hîp víi thùc tÕ. LËp dù to¸n th­êng ch­a tÝnh ®Õn kh¶ n¨ng thu cña mçi ®Þa ph­¬ng, mçi tr­êng. - Cã nhiÒu c¬ quan tham gia lËp kÕ ho¹ch Ng©n s¸ch nh­ng nhiÖm vô kh«ng râ rµng ®· ¶nh h­ëng ®Õn c«ng t¸c lËp dù to¸n. LËp kÕ ho¹ch chi theo t©m lý chia ®Òu g©y t©m lý dùa vµo NSTW. H¹n chÕ viÖc s¸ng t¹o trong khai th¸c nguån lùc ®Þa ph­¬ng. - ViÖc ph©n bæ Ng©n s¸ch cho ®µo t¹o (tån t¹i 2 chØ tiªu) hiÖn nay kh«ng phï hîp víi qu¸ tr×nh ®µo t¹o t¹i nhµ tr­êng. §Þnh møc chi b×nh qu©n cho chØ tiªu ®­îc NSNN cÊp kinh phÝ kh«ng ph¶n ¸nh chi phÝ thùc tÕ cña qu¸ tr×nh ®Çu t­, ¶nh h­ëng ®Õn hiÖu qu¶ qu¶n lý chi NSNN cho ®µo t¹o ®¹i häc. - KÕ ho¹ch ®µo t¹o ph©n t¸n chång chÐo (nhiÒu Bé/ngµnh cïng qu¶n lý tr­êng) giao chØ tiªu tuyÓn sinh ch­a tËp trung vµo ®Çu mèi theo quy ho¹ch nªn lËp kÕ ho¹ch chi th­êng kh«ng b¸m s¸t yªu cÇu cña Bé, ®Þa ph­¬ng cã tr­êng ®µo t¹o. VÒ qui tr×nh cÊp ph¸t vµ quyÕt to¸n chi NSNN cho ®µo t¹o ®¹i häc - Quy tr×nh cÊp ph¸t vµ quyÕt to¸n chi NSNN ch­a thùc sù thèng nhÊt trong toµn ngµnh, cßn ch¾p v¸, ch­a ®ång bé tõ trung ­¬ng ®Õn ®Þa ph­¬ng. Bé GD - §T vµ BTC khã cã sè liÖu tæng hîp ®Ó ph¶n ¸nh mét c¸ch kÞp thêi, chÝnh x¸c vÒ t×nh h×nh hiÖn NS§P cho ®µo t¹o ®¹i häc ë c¸c ®Þa ph­¬ng, Bé/ngµnh. - Sö dông nguån tµi chÝnh tõ NSNN hiÖn nay ®ßi hái ®óng môc ®Ých, c¬ cÊu vµ néi dung chi. NÕu thñ tôc thanh to¸n cßn r­êm ra trong ®iÒu kiÖn tiÕn ®é cÊp ph¸t Ng©n s¸ch kh«ng ¨n khíp víi tiÕn ®é triÓn khai thùc hiÖn kÕ ho¹ch ®µo t¹o th× t×nh tr¹ng tån ®äng kinh phÝ ®Õn cuèi n¨m vÉn cßn lµ vÊn ®Ò nan gi¶i. - ViÖc cÊp ph¸t NSNN cho ®µo t¹o ®¹i häc cßn ph©n t¸n nhiÒu cÊp, nhiÒu ngµnh. ViÖc cÊp ph¸t kinh phÝ gi÷a TW vµ ®Þa ph­¬ng th­êng kh«ng thèng nhÊt nªn bÞ chång chÐo, cã khi gi¸n ®o¹n vµ viÖc tæng hîp b¸o c¸o hÕt søc kho kh¨n. - Quy tr×nh cÊp ph¸t kinh phÝ ®µo t¹o ®¹i häc nh­ hiÖn nay kh«ng tËp trung vÒ mét ®Çu mèi qu¶n lý lµ Bé GD - §T ®· ¶nh h­ëng ®Õn viÖc thu thËp th«ng tin vÒ kinh phÝ ®Çu t­ cho ®µo t¹o ®¹i häc, Bé GD - §T khã cã sè liÖu tæng hîp t×nh h×nh ®Çu t­ NSNN cho tÊt c¶ c¸c tr­êng ®µo t¹o §¹i häc. - Qu¶n lý viÖc cÊp ph¸t, sö dông, quyÕt to¸n ng©n s¸ch cho ®µo t¹o ®¹i häc nãi riªng vµ cho GD - §T nãi chung hiÖn nay cßn nhiÒu kho¶n môc chi tiÕt, cøng nh¾c kh«ng phï hîp víi tÝnh ®a d¹ng cña qu¸ tr×nh ®µo t¹o. Nh÷ng tån t¹i trªn ®ßi hái chóng ta ph¶i nghiªn cøu ®Ó t×m ra c¸c gi¶i ph¸p thÝch hîp ®¶m b¶o n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn ng©n s¸ch cho ®µo t¹o ®¹i häc trong thêi kú CNH – H§H ®Êt n­íc. Trong ®iÒu kiÖn nguån vèn NSNN h¹n hÑp, viÖc tæ chøc qu¶n lý , lËp kÕ ho¹ch, ph©n bæ, cÊp ph¸t, sö dông thanh quyÕt to¸n c¸c kho¶n chi NSNN cÇn ph¶i ®­îc c¶i tiÕn phï hîp víi yªu cÇu ph¸t triÓn cña GD - §T nãi chung vµ sù nghiÖp §T§H nãi riªng. Kinh nghiÖm qu¶n lý chi cho ®µo t¹o ®¹i häc cña c¸c n­íc : §èi víi nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi, viÖc qu¶n lý nguån NS cho GD - §T thùc hiÖn theo c¬ chÕ ph©n cÊp kh¸c nhau tuú theo m« h×nh kinh tÕ – x· héi chÝnh s¸ch cña mçi n­íc. Qu¶n lý tµi chÝnh cho Gi¸o dôc §¹i häc ë Ausiralia : ë Ausiralia bé m¸y chÝnh quyÒn Nhµ n­íc tæ chøc theo kiÓm liªn bang. Tõ n¨m 1974 ChÝnh phñ ®ã hoµn toµn do c¸c Bang qu¶n lý. Nguån tµi chÝnh tõ ng©n s¸ch cho Gi¸o dôc §¹i häc do chÝnh phñ liªn bang. Bé Tµi chÝnh, Bé GD - §T viÖc lµm – c¸c vÊn ®Ò thanh niªn vµ tr­êng §H thamg gia trong qu¸ tr×nh ph©n bæ, cÊp ph¸t. Vai trß cña Bé Tµi chÝnh trong qu¸ tr×nh ®ã dõng l¹i khi quèc héi phª chuÈn vµ chÝnh phñ th«ng b¸o chÝnh thøc møc chi ng©n s¸ch cho GD ®¹i häc trong 3 n¨m tíi. C¸c c«ng viÖc cßn l¹i cña qu¸ tr×nh ph©n bæ kinh phÝ cô thÓ cho c¸c tr­êng §H hoµn toµn phô thuéc Bé GD - §T viÖc lµm vµ c¸c vÊn ®Ò thanh niªn. Kinh phÝ cho ®µo t¹o ®¹i häc ®­îc cÊp trän gãi cho c¸c tr­êng trong 3 n¨m - ngay khi b­íc vµo n¨m ®Çu. C¸c tr­êng ®Þnh kú (2 tuÇn / lÇn) rót kinh phÝ ë Ng©n hµng vµ tù chñ víi tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn h¹n cao trong lÜnh vùc ®¶m b¶o ®iÒu kiÖn vÒ tµi chÝnh ®¸p øng nhu cÇu c«ng viÖc theo chøc n¨ng nhiÖm vô cña m×nh. Qu¶n lý tµi chÝnh cho Gi¸o dôc §¹i häc ë Th¸i Lan : ë Th¸i Lan, c¬ quan qu¶n lý GD - §T bao gåm: Bé GD chÞu tr¸ch nhiÖm chÝnh vÒ Gi¸o dôc tiÓu häc, trung häc vµ phÇn lín ®µo t¹o gi¸o viªn, d¹y nghÒ. Bé §H qu¶n lý c¸c tr­êng §H, häc viÖn, tr­êng C§ cña Nhµ n­íc còng nh­ t­ nh©n. Uû ban Gi¸o dôc Quèc Gia trùc thuéc ChÝnh phñ gi¶i quyÕt toµn bé c¸c chÝnh s¸ch kÕ ho¹ch dµi h¹n cho c¸c cÊp gi¸o dôc trªn c¬ së ®ã c¬ quan tµi chÝnh lËp kÕ ho¹ch cÊp ph¸t kinh phÝ. Ng©n s¸ch cña ChÝnh phñ lµ nguån chñ yÕu ®Çu t­ cho ph¸t triÓn gi¸o dôc ë Th¸i Lan. N¨m 1997 chi phÝ ®µo t¹o ®¹i häc ë Th¸i Lan chiÕm 15,39% trong tæng ND ®Çu t­ cho GD §T. Bªn c¹nh phÇn Ng©n s¸ch cña ChÝnh phñ dµnh cho ®µo t¹o ®¹i häc, chÝnh phñ Th¸i Lan ®Æc biÖt khuyÕn khÝch khu vùc t­ nh©n ®Çu t­ cho ®µo t¹o ®¹i häc th«ng qua chÝnh s¸ch ­u ®·i ®Çu t­; miÔn thuÕ ®µo t¹o,gi¶m thuÕ cho c¸c c«ng tr×nh x©y dùng c¬ së h¹ tÇng cho GD.Ch­¬ng 3 gi¶I ph¸p nh»m t¨ng c­êng qu¶n lý chi nsnn cho gi¸o dôc ®¹i häc Nh÷ng Nh÷ng c¨n cø ®Ó t¨ng c­êng c«ng t¸c qu¶n lý chi NSNN cho ®µo t¹o ®¹i häc. Bèi c¶nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ®Êt n­íc §µo t¹o ®¹i häc nãi riªng vµ GD§T nãi chung ë n­íc ta ®ang ph¸t triÓn trong bèi c¶nh kinh tÕ x· héi míi lµ : N¨m 2005 lµ n¨m cuèi cïng cña kÕ ho¹ch 5 n¨m 2001-2005 v× thÕ trong n¨m nµy c¸c cÊp c¸c ngµnh ®ang gÊp rót hoµn thµnh c¸c nhiÖm vô cña m×nh, ®Ó cã thÓ ®¹t ®­îc c¸c chØ tiªu kÕ ho¹ch ®· ®Ò ra.Trong n¨m nay chØ tiªu ph¸t triÓn GDP lµ 8,5%,®©y lµ mét nhiÖm vô t­¬ng ®èi nÆng nÒ ®èi víi c¸c cÊp c¸c ngµnh liªn quan; Chóng ta ®ang nç lùc ®Ó ®ùoc gia nhËp WTO trong n¨m 2005 nµy; Bªn c¹nh ®ã nÒn kinh tÕ cña chóng ta ®ang trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ b­íc sang nÒn kinh tÕ tri thøc.V× thÕ vai trß cña gi¸o dôc ®¹i häc lµ v« cïng quan trong ®Ó ®µo t¹o ra nguån lao ®éng cã kü n¨ng, cã tr×nh ®é cao; LuËt gi¸o dôc 1998 ®ang ®­îc c¸c nhµ lµm luËt nghiªn cøu ®Ó söa ®æi vµ bæ sung; …Bèi c¶nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ®Êt n­íc trong thêi gian nµy cã ¶nh h­ëng tíi sù ph¸t triÓn cña ®µo t¹o ®¹i häc vµ v× thÕ cung ¶nh h­ëng ®Õn c¸c chÝnh s¸ch nh»m t¨ng c­êng qu¶n lý chi NSNN cho ®µo t¹o ®¹i häc . Chñ tr­¬ng cña §¶ng vµ Nhµ n­íc vÒ ph¸t triÓn GD§H giai ®o¹n 2001-2010. ChiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi 10 n¨m (2001 –2010) cña n­íc ta ®· nªu lªn râ c¸c quan ®iÓm ph¸t triÓn chung lµ: Ph¸t triÓn nhanh, hiÖu qu¶ vµ bÒn v÷ng, t¨ng tr­ëng kinh tÕ ®i ®«i víi thùc hiÖn tiÕn bé c«ng b»ng x· héi vµ b¶o vÖ m«i tr­êng. Coi ph¸t triÓn kinh tÕ lµ nhiÖm vô trung t©m, x©y dùng ®ång bé nÒn t¶ng cho mét n­íc c«ng nghiÖp lµ yªu cÇu cÊp thiÕt. §Èy m¹nh c«ng cuéc ®æi míi, t¹o ®éng lùc gi¶i phãng vµ huy ®éng mäi nguån lùc. Theo quan ®iÓm nµy, ph¸t triÓn GD§H ë n­íc ta trong giai ®o¹n tr­íc m¾t ph¶i coi träng vÇn ®Ò chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶. V× vËy, ph¶i thu hót m¹nh mÏ c¸c nguån vèn ®Çu t­. MÆt kh¸c trong t­¬ng lai chóng ta sÏ cã nh÷ng b­íc nh¶y vät vÒ kinh tÕ vµ c«ng nghÖ, do ®ã ph¶i ®Æc biÖt chó träng vèn ®Çu t­ cho viÖc ®µo t¹o ®éi ngò c¸n bé khoa häc – c«ng nghÖ. Trong qu¸ tr×nh x©y dùng tiÒm lùc kinh tÕ vµ c¬ së vËt chÊt kü thuËt ®¸p øng yªu cÇu cña sù nghiÖp CNH – H§H ph¶i chó träng ®Õn kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ x· héi, trong ®ã cã GD§H ®Ó gãp phÇn ph¸t triÓn m¹nh nguån lùc con ng­êi víi yªu cÇu ngµy cµng cao. ViÖc ph¸t huy søc m¹nh tæng hîp cña ®Êt n­íc, kÕt hîp c¸c nguån lùc trong n­íc vµ ngoµi n­íc ®Ó ph¸t triÓn kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ x· héi nãi chung, ph¸t triÓn GD§H nãi riªng lµ tÊt yÕu kh¸ch quan phï hîp víi ®iÒu kiÖn vµ hoµn c¶nh ®Êt n­íc. GD§H cÇn ph¸t triÓn nhiÒu lo¹i h×nh ®µo t¹o, chó träng ph¸t triÓn lo¹i h×nh gi¸o dôc ngoµi c«ng lËp, ®ång thêi t¨ng c­êng vai trß chñ ®¹o cña hÖ thèng gi¸o dôc c«ng lËp. ViÖc t¹o m«i tr­êng ®Çu t­ thuËn lîi ®Ó thu hót m¹nh mÏ vµ sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c nguån vèn ngoµi n­íc ®Çu t­ cho GD§H lµ rÊt quan träng. Bªn c¹nh quan ®iÓm trªn, mét sè quan ®iÓm chØ ®¹o ®èi víi ph¸t triÓn GD§H còng ®­îc chØ ra trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi ®ã lµ: Thø nhÊt, ph¸t triÓn gi¸o dôc-®µo t¹o nãi chung vµ ph¸t triÓn GD§H nãi riªng lµ mét trong nh÷ng ®éng lùc quan träng thóc ®Èy sù nghiÖp CNH – H§H, lµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó ph¸t huy nguån nh©n lùc – yÕu tè c¬ b¶n ®Ó ph¸t triÓn x· héi, t¨ng tr­ëng kinh tÕ nhanh vµ bÒn v÷ng. Thùc hiÖn quan ®iÓm nµy, trong nh÷ng n¨m tr­íc m¾t cÇn ­u tiªn ®µo t¹o nguån nh©n lùc phôc vô ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi cña ®Êt n­íc, ®µo t¹o lùc l­îng lao ®éng cã tr×nh ®é ®¹i häc víi c¬ cÊu ngµnh nghÒ thÝch hîp ®¸p øng yªu cÇu c¶i biÕn c¬ cÊu lao ®éng vµ c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ. Thø hai, t¨ng ng©n s¸ch cho gi¸o dôc vµ ®µo t¹o theo nhÞp ®é ph¸t triÓn kinh tÕ. Ng©n s¸ch Nhµ n­íc ®­îc coi lµ nguån vèn ®Çu t­ chñ yÕu cho gi¸o dôc ®µo t¹o, ®Æc biÖt lµ ®èi víi gi¸o dôc phæ th«ng. §èi víi GD§H, Nhµ n­íc sÏ tËp trung ®Çu t­ b»ng nhiÒu nguån vèn cho x©y dùng l¹i c¸c ®¹i häc quèc gia, c¸c tr­êng ®¹i häc träng ®iÓm. MÆt kh¸c, c¸c tr­êng ®¹i häc, cao ®»ng ph¶i tù th©n vËn ®éng, t¨ng c­êng më réng c¸c nguån vèn ®Çu t­ b»ng nhiÒu ho¹t ®éng h­íng tíi ®a d¹ng ho¸ c¸c kªnh t¹o nguån. Thø ba, thùc hiÖn c«ng b»ng trong GD§H vµ t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn tµi n¨ng. Trong bèi c¶nh chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ vµ xu thÕ héi nhËp quèc tÕ, GD§H ViÖt Nam cÇn gi÷ v÷ng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. Nguyªn t¾c nµy thÓ hiÖn chñ yÕu trong hai mÆt: Thø nhÊt, GD§H cã môc tiªu, gi¸o dôc nh÷ng con ng­êi cã lý t­ëng ®éc lËp tù do vµ chñ nghÜa x· héi; Thø hai, GD§H ph¶i t¹o ra sù b×nh ®¼ng vÒ c¬ héi häc tËp ®¹i häc cho mäi ng­êi. Chèng l¹i khuynh h­íng th­¬ng m¹i trong GD§H. Cã thÓ cã nhiÒu c¸ch thøc ®Ó thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi trong GD§H. Mét trong sè ®ã lµ thùc hiÖu chÝnh s¸ch häc phÝ kÕt hîp víi chÝnh s¸ch hç trî sinh viªn ®Æc biÖt lµ nh÷ng sinh viªn nghÌo hoÆc sinh viªn thuéc diÖn chÝnh s¸ch x· héi th«ng qua c¸c ch­¬ng tr×nh cho vay, häc bæng, trî cÊp. §a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc, ph­¬ng thøc ®µo t¹o ®¹i häc nh»m võa më réng GD§H, võa t¹o c¬ héi cho mäi ng­êi lùa chän con ®­êng thÝch hîp nhÊt cho riªng m×nh ®Ó cã häc vÊn cao phï hîp víi ®iÒu kiÖn, hoµn c¶nh còng lµ biÖn ph¸p ®Ó thùc hiÖn c«ng b»ng. §i ®«i víi viÖc ®a d¹ng ho¸ cÇn thèng nhÊt qu¶n lý GD§H theo tiªu chuÈn ®Ó ®¶m b¶o chÊt l­îng ®¹o t¹o. Nh÷ng ng­êi giái vµ tµi n¨ng ®­îc x· héi vµ nhµ tr­êng khuyÕn khÝch häc cao h¬n, nh÷ng c¬ së ®µo t¹o ®¹i häc cã chÊt l­îng cao, cã uy tÝn vµ m¹nh vÒ c¬ së vËt chÊt, trang thiÕt bÞ vµ ®éi ngò gi¶ng viªn ®­îc giao nhiÖm vô thùc hiÖn nh÷ng chøc n¨ng ®Çu tÇu trong hÖ thèng GD§H. Thø t­, thùc hiÖn x· héi ho¸ gi¸o dôc, ph¸t triÓn ®a d¹ng c¸c h×nh thøc ®µo t¹o, ®Èy m¹nh viÖc x©y dùng c¸c quü khuyÕn khÝch tµi n¨ng. CÇn tiÕp tôc ph¸t triÓn c¸c ®¹i häc d©n lËp phï hîp víi ®Þnh h­íng cña hÖ thèng GD§H, ®ång thêi ph¶i ®¶m b¶o c¬ së vËt chÊt, chÊt l­îng gi¸o viªn… Trong thêi ®¹i ngµy nay, c«ng nghÖ, kü thuËt th­êng lµm biÕn ®æi rÊt mau lÑ, ng­êi lao déng muèn lµm viÖc tèt cÇn ph¶i th­êng xuyªn cËp nhËt tri thøc míi. HÖ thèng c¸c tr­êng ®¹i häc, cao ®¼ng ph¶i quan t©m thÝch ®¸ng ®Õn nhiÖm vô gi¸o dôc th­êng xuyªn. Tr­êng ®¹i häc gi÷ vai trß lµ trung t©m v¨n ho¸, khoa häc cña c¸c vïng, ®Þa ph­¬ng, gãp phÇn h×nh thµnh mét x· héi häc tËp. Thø n¨m, ph¸t triÓn GD§H ph¶i coi träng c¶ ba mÆt: quy m«, chÊt l­îng vµ hiÖu qña. Thùc hiÖn ph­¬ng ch©m häc ®i ®«i víi hµnh, gi¸o dôc kÕt hîp víi lao ®éng s¶n xuÊt, nhµ tr­êng g¾n víi x· héi. Mèi quan t©m hµng ®Çu ®èi víi viÖc ph¸t triÓn GD§H trong nh÷ng n¨m tíi lµ ph¶i n©ng cao chÊt l­îng ®µo t¹o ®¹i häc. Nh©n tè quyÕt ®Þnh chÊt l­îng ®µo t¹o lµ ®éi ngò gi¸o viªn. Do vËy, cÇn triÓn khai nhanh c¸c biÖn ph¸p cÊp b¸ch x©y dùng vµ båi d­ìng ®éi ngò gi¸o viªn ®¹i häc, x¸c lËp c¬ chÕ t¹o ®iÒu kiÖn cho nh÷ng ng­êi cã tr×nh ®é cao ë bªn ngoµi tr­êng ®¹i häc (ViÖn nghiªn cøu, c¸c nhµ khoa häc lµ ng­êi ViÖt Nam ®Þnh c­ n­íc ngoµi, chuyªn gia, gi¸o s­ quèc tÕ…) tham gia gi¶ng d¹y ë c¸c tr­êng ®¹i häc ë ViÖt Nam nh»m båi d­ìng thªm tr×nh ®é cho ®éi ngò gi¸o viªn trÎ. C¸c gi¶i ph¸p nh»m t¨ng c­êng c«ng t¸c qu¶n lý chi NSNN cho ®µo t¹o ®¹i häc . Gi¸o dôc ®µo t¹o nãi chung vµ ®µo t¹o ®¹i häc nãi riªng ®ù¬c §¶ng vµ Nhµ n­íc ta x¸c ®Þnh lµ quèc s¸ch hµng ®Çu, v× thÕ trong nh÷ng n¨m qua ®· cã nh÷ng chÝnh s¸ch ­u tiªn vÒ ®Çu t­ cho gi¸o dôc. C«ng t¸c qu¶n lý chi NSNN cho ®µo t¹o ®¹i häc trong thêi gian qua ®· t¹o nhiÒu ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho sù ph¸t triÓn ®µo t¹o ®¹i häc, v× thÕ sù nghiÖp ®µo t¹o ®¹i häc ®· ®¹t d­îc nh÷ng kÕt qu¶ kh¶ quan nh­ trªn. Tuy nhiªn m« h×nh qu¶n lý hiÖn nay cña chóng ta vÉn cßn nhiÒu thiÕu sãt nh­ ®· ®Ò cËp ë ch­¬ng II. MÆt kh¸c, do nguån kinh phÝ NS cßn h¹n hÑp, trong khi ®ã nhu cÇu ph¸t triÓn gi¸o dôc ®¹i häc ®ßi hái võa ph¶i t¨ng qui m« võa ph¶i n©ng cao chÊt l­îng ®µo t¹o.V× thÕ viÖc kh¾c phôc nh÷ng thiÕu sãt, h¹n chÕ vµ t×m ra gi¶i ph¸p t¨ng c­êng c«ng t¸c qu¶n lý vµ sö dông NS cho ®µo t¹o ®¹i häc lµ vÊn ®Ò cÊp b¸ch hiÖn nay. Thay ®æi ph­¬ng thøc cÊp ph¸t NSNN cho ®µo t¹o ®¹i häc HiÖn nay, Ng©n s¸ch Nhµ n­íc cÊp vèn cho c¸c tr­êng ®¹i häc c«ng lËp theo ph­¬ng thøc dùa vµo yÕu tè ®Çu vµo cña c¸c tr­êng ®¹i häc (chØ tiªu tuyÓn sinh hµng n¨m) vµ møc chi phÝ chuÈn theo ®Çu sinh viªn tuyÓn vµo ®èi víi tõng ngµnh. C¸ch ph©n bæ ng©n s¸ch nh­ vËy cßn rÊt nhiÒu bÊt cËp: ®ã lµ khã cã thÓ x¸c ®Þnh chÝnh x¸c ®Þnh møc chi cho tõng ngµnh sao cho hîp lý nhÊt, mÆt kh¸c nÕu lÊy chØ tiªu sinh viªn tuyÓn sinh hµng n¨m ®Ó lµm c¨n cø cho viÖc cÊp Ng©n s¸ch Nhµ n­íc cho c¸c tr­êng ®¹i häc c«ng lËp lµ ch­a ®ñ c¨n cø bëi v× sè l­îng sinh viªn ®­îc tuyÓn lµ do quy ®Þnh cña Bé GD&§T. H¬n n÷a, c¸ch cÊp vèn nµy tá ra kÐm hiÖu qu¶ trong viÖc khuyÕn khÝch n©ng cao hiÖu qu¶ vµ ®Èy m¹nh chÊt l­îng ®µo t¹o cña c¸c tr­êng ®¹i häc. Trong ®iÒu kiÖn ViÖt Nam hiÖn nay, th× chóng ta nªn chuyÓn sang ph­¬ng thøc cÊp ph¸t vèn Ng©n s¸ch Nhµ n­íc cho c¸c tr­êng ®¹i häc dùa vµo ®Çu ra, tøc lµ dùa trªn sè l­îng sinh viªn ra tr­êng, cã thÓ nãi sö dông chÊt l­îng ®Çu ra lµm th­íc ®o ®Ó cÊp vèn sÏ ®em l¹i hiÖu qu¶ cao h¬n, hîp lý h¬n cho c¸c tr­êng ®¹i häc trong viÖc nhËn nguån vèn ®Çu t­ tõ Ng©n s¸ch Nhµ n­íc. C¸ch cÊp vèn Ng©n s¸ch Nhµ n­íc dùa trªn chÊt l­îng ®Çu ra sÏ kh¾c phôc ®­îc yÕu ®iÓm hiÖn nay ë c¸c tr­êng ®¹i häc lµ chØ ch¹y theo chØ tiªu sè l­îng, kiÓm so¸t chÆt ®Çu vµo song níi láng ®Çu ra, mét h×nh thøc lµm gi¶m nhÑ ®i hiÖu qu¶ ®µo t¹o. §ång thêi, cÇn nhanh chãng ®æi míi néi dung, ph­¬ng ph¸p vµ kÕ ho¹ch ®µo t¹o ®¹i häc, ph¶i tiÕn hµnh c¶i tiÕn c¬ chÕ ph©n bæ chØ tiªu tuyÓn sinh vµ cung cÊp tµi chÝnh trong GD§H hiÖn nay. ViÖc sö dông hai lo¹i chØ tiªu trong phÇn giao kÕ ho¹ch bÞ chi phèi bëi c¬ chÕ ph©n bæ Ng©n s¸ch cho c¸c tr­êng ®¹i häc hiÖn nay lµ mét trong nh÷ng lý do lµm mÊt hiÖu lùc cña c«ng cô kÕ ho¹ch ho¸. C¬ chÕ ph©n bæ Ng©n s¸ch Nhµ n­íc theo møc chi tÝnh trªn ®Çu sinh viªn cÇn thiÕt ph¶i ®­îc thay ®æi ®Ó h­íng tíi viÖc thùc hiÖn môc tiªu ph©n cÊp qu¶n lý trong hÖ thèng gi¸o dôc ®¹i häc, t¨ng c­êng tÝnh chñ ®éng vµ tÝnh tù chÞu tr¸ch nhiÖm cña nhµ tr­êng còng chÝnh lµ néi dung cña c¬ chÕ tù chñ tµi chÝnh ¸p dông cho c¸c ®¬n vÞ sù nghiÖp cã thu. X©y dùng khu«n khæ chi tiªu trung h¹n cho gi¸o dôc ®¹i häc Trong thêi gian qua, dù to¸n chi NSNN nãi chung vµ chi NSNN cho ®µo t¹o ®¹i häc nãi riªng ®­îc lËp cho tõng n¨m mét. Do ®ã chi NSNN chØ míi tÝnh ®Õn kh¶ n¨ng cña NS trong tõng n¨m riªng rÏ chø ch­a tÝnh ®Õn c¶ mét thêi kú. C¸ch qu¶n lý nµy lµm cho qu¸ tr×nh chi NSNN thiÕu tÝnh chiÕn l­îc, lµm qu¸ tr×nh ®Çu t­ cho ®µo t¹o ®¹i häc thiÕu träng ®iÓm, kh«ng liÒn m¹ch. §Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng nµy, chóng ta nªn chuyÓn tõ lËp kÕ ho¹ch ng©n s¸ch theo tõng n¨m sang lËp kÕ ho¹ch ng©n s¸ch trong mét giai ®o¹n 3 n¨m. Theo ®ã kÕ ho¹ch chi tiªu cña sù nghiÖp ®µo t¹o ®¹i häc sÏ ®­îc lËp cho c¶ mét giai ®o¹n 3 n¨m. Gi¶ sö n¨m nay lµ n¨m 2005 th× kÕ ho¹ch chi tiªu ®­îc lËp cho c¶ giai ®o¹n 3 n¨m 2006,2007,2008. Tuy nhiªn kÕ ho¹ch NS vÉn ®ù¬c lËp cô thÓ cho tõng n¨m riªng nh­ng ph¶i n»m trong kÕ ho¹ch chung cña c¶ giai ®o¹n. Do ®ã, trong n¨m 2005 nµy sÏ vÉn lËp kÕ ho¹ch chi cho n¨m 2006 nh­ng ph¶i trong mèi liªn hÖ cña c¶ 3 n¨m. Sang tíi n¨m 2006, chóng ta lai lËp kÕ ho¹ch chung cho giai ®o¹n 2007 ®Õn 2009, ®ång thêi l¹i lËp kÕ ho¹ch chi cho n¨m 2007. Theo c¸ch x©y dùng kÕ ho¹ch chi nh­ trªn sÏ gióp cho qu¸ tr×nh qu¶n lý chi NSNN cho sù nghiÖp ®µo t¹o ®¹i häc ®ù¬c chñ ®éng h¬n vÒ nguån NS, ®Çu t­ cã tÝnh chiÕn l­îc h¬n, hiÖu qu¶ cao h¬n. §æi míi c¬ cÊu chi th­êng xuyªn cho ®µo t¹o ®¹i häc ViÖc s¾p xÕp c¸c kho¶n chi th­êng xuyªn cho ®µo t¹o ®¹i häc lµ gi¶i ph¸p cÇn thiÕt ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông c¸c nguån kinh phÝ. Tuy nhiªn víi nguån kinh phÝ NS cßn h¹n hÑp nh­ hiÖn nay,viÖc bè trÝ sö dông c¸c kho¶n kinh phÝ ®ã nh­ thÕ nµo ®Ó ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ ®µo t¹o vµ hiÖu qu¶ sö dông mét c¸ch tèi ­u l¹i lµ vÊn ®Ò kh«ng hÒ ®¬n gi¶n. §Ó n©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý vµ t¨ng c­êng chÊt l­îng ®µo t¹o trong thêi gian tíi th× cÇn ph¶i ®æi míi c¬ cÊu gi÷a c¸c kho¶n môc chi trong chi th­êng xuyªn. V× ®©y lµ kho¶n chi lín nhÊt cho ®µo t¹o ®¹i häc vµ cung lµ kho¶n chi dÔ dÉn tíi tiªu cùc nhÊt, bëi vËy c¬ cÊu chi th­êng xuyªn trong thêi gian tíi cÇn ®­îc bè trÝ theo h­íng : Nhãm chi cho con ng­êi : Trong nhãm nµy bao gèm c¸c kho¶n l­¬ng, phô cÊp l­¬ng, phóc lîi, BHXH cho gi¸o viªn, häc bæng sinh viªn…HiÖn nay, ®©y lµ kho¶n chi chiÕm tû träng lín nhÊt gÇn 50%, kho¶n chi nµy qu¸ lín sÏ lµm ¶nh h­ëng ®Õn sè chi cho c¸c nhãm kh¸c.V× thÕ trong thêi gian tíi cÇn ph¶i ®iÒu chØnh l¹i cho phï hîp h¬n. Tuy nhiªn viÖc gi¶m tû träng nhãm chi nµy l¹i m©u thuÉn víi yªu cÇu thùc tÕ vÒ ®¶m b¶o kh«ng ngõng t¨ng thu nhËp cho gi¸o viªn hiÖn cã vµ nhu cÇu më réng ®éi ngò gi¸o viªn trong t­¬ng lai,v× tû lÖ sinh viªn trªn 1 gi¸o viªn hiÖn nay ë n­íc ta cßn rÊt cao kho¶ng xÊp xØ 30SV/GV trong khi ®ã ë c¸c n­íc tû lÖ nµy lµ 10/1- 15/1. §Ó gi¶i quyÕt ®­îc m©u thuÉn nµy, mét mÆt c¸c tr­êng cÇn ph¶i s¾p xÕp l¹i ®éi ngò c¸n bé phôc vô theo h­íng tinh gi¶n, mÆt kh¸c ph¶i t¨ng c­êng huy ®éng c¸c nguån tµi chÝnh kh¸c nh­ thu vÒ tham gia nghiªn cøu khoa häc, gi¶ng d¹y thªm…trªn c¬ së ®ã cã thÓ t¹o thªm nguån tµi chÝnh ®¶m b¶o chi tr¶ cho ®éi ngò gi¶ng viªn, thùc sù khuyÕn kkhÝch hä ®Çu t­ c«ng søc cho nghiªn cøu vµ gi¶ng d¹y. Nhãm chi nµy nªn gi¶m dÇn tû träng trong tæng chi th­êng xuyªn xuèng cßn kho¶ng 32-35% trong giai ®o¹n 2005-2010. Nhãm chi cho c«ng t¸c qu¶n lý hµnh chÝnh : Nhãm chi nµy bao gåm c¸c kho¶n: chi vÒ c«ng t¸c phÝ, nghiÖp vô phÝ, héi nghÞ phÝ… nh»m ®¶m b¶o c¸c nhu cÇu vËt chÊt phôc vô cho c«ng t¸c qu¶n lý hµnh chÝnh trong c¸c c¬ së ®µo t¹o ®¹i häc-cao ®¼ng. Thêi gian qua mÆc dï tû träng nhãm chi nµy cã xu h­íng gi¶m xuèng, song tû lÖ nµy trªn thùc tÕ vÉn cao h¬n so víi kÕ ho¹ch ( thùc tr¹ng nhãm chi nµy chiÕm 15-20% trªn tæng chi th­êng xuyªn, trong khi theo kÕ ho¹ch nã chØ chiÕm kho¶ng 8% ). Trong nh÷ng n¨m tíi c¸c tr­êng nªn tiÕp tôc gi¶m nhãm chi nµy bëi nã kh«ng trùc tiÕp quyÕt ®Þnh tíi chÊt l­îng ®µo t¹o, mÆt kh¸c ®©y còng lµ nhãm chi dÔ dÉn tíi tiªu cùc. §Ó thùc hiÖn môc tiªu nµy mét mÆt ph¶i tinh gi¶m bé m¸y, mÆt kh¸c ph¶i thùc hiÖn biÖn ph¸p kho¸n chi hµnh chÝnh theo qui ®Þnh cña Nhµ n­íc, ®ång thêi ph¶i x©y dùng ®­îc hÖ thèng c¸c ®Þnh møc chi cho ho¹t ®éng nµy ë møc tiÕt kiÖm triÖt ®Ó cã thÓ ®­îc. Tû träng nµy nªn gi÷ æn ®Þnh ë møc 7%-8% trong giai ®o¹n 2005-2010 lµ hîp lý. Nhãm chi cho gi¶ng d¹y, häc tËp vµ nghiªn cøu khoa häc §©y lµ nhãm môc chi cã vÞ trÝ träng yÕu ¶nh h­ëng trùc tiÕp vµ quyÕt ®Þnh chÊt l­îng ®µo t¹o v× nã ®¸p øng kinh phÝ cho viÖc mua s¾m tµi liÖu,s¸ch gi¸o khoa,gi¸o tr×nh,thùc tËp,kiÕn tËp ngoµi tr­êng. V× vËy trong nh÷ng n¨m tíi nhãm chi nµy ph¶i ®­îc t¨ng lªn c¶ vÒ tû träng vµ tèc ®é. Thùc tÕ trong thêi gian qua, nhãm chi nµy cã xu h­íng t¨ng lªn nh­ng kh«ng ®¸ng kÓ. §ång thêi víi viÖc gi¶m tû träng cña nhãm chi cho con ng­êi vµ qu¶n lý hµnh chÝnh, chóng ta cã thÓ t¨ng chi cho nhãm nµy. Tû träng cña nhãm nµy nªn chiÕm kho¶ng 33%-35% trong tæng chi th­êng xuyªn trong giai ®o¹n 2005-2010 lµ hîp lý Nhãm chi mua s¾m söa ch÷a Møc ®é c¸c kho¶n chi nµy phô thuéc vµo thùc tr¹ng nhµ cöa, trang thiÕt bÞ cña nhµ tr­êng vµ chÝnh s¸ch chÕ ®é cña Nhµ n­íc trong tõng thêi kú. Tû träng cña nhãm chi nµy cã xu h­íng t¨ng lªn trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. §©y còng lµ nhãm chi cã ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn chÊt l­îng ®µo t¹o. Trong thêi gian qua do ®­îc sù quan t©m cña §¶ng vµ Nhµ n­íc trong chÝnh s¸ch ®Çu t­ nªn hÖ thèng c¸c tr­êng líp t­¬ng ®èi ®ång bé vµ ®Çy ®ñ, nh­ng c¸c trang thiÕt bÞ cßn l¹c hËu vµ ®¬n gi¶n ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña ph­¬ng ph¸p gi¶ng d¹y míi trong c¸c tr­êng §H-C§. Do ®ã, qu¸ tr×nh häc tËp vµ nghiªn cøu chñ yÕu chØ trªn lý thuyÕt nªn hÇu hÕt c¸c SV khi ra tr­êng th­êng bì ngì víi thùc tÕ, ph¶i mÊt thêi gian kh¸ l©u míi thÝch nghi ®­îc. §Ó kh«ng ngõng n©ng cao chÊt l­îng ®µo t¹o th× viÖc ®¶m b¶o nguån tµi chÝnh cho c¸c kho¶n chi mua s¾m, söa ch÷a trang thiÕt bÞ…hiÖn nay lµ hÕt søc cÇn thiÕt. Trong giai ®o¹n tõ 2005-2010 nhãm chi nµy nªn chiÕm tû träng tõ 25-27% trong tæng chi th­êng xuyªn lµ hîp lý. Hoµn thiÖn ®Þnh møc chi cho ®µo t¹o ®¹i häc Trong thêi gian qua, ®Þnh møc chi cho ®µo t¹o ®¹i häc vÉn theo th«ng t­ sè 38 tc/NSNN do Bé tµi chÝnh ban hµnh. Qua thùc tÕ thùc hiÖn ph©n bæ c¸c nhiÖm vô chi NSNN theo ®Þnh møc qui ®Þnh t¹i th«ng t­ 38 ®· ®¹t ®­îc mét sè kÕt qu¶ nh­ng bªn c¹nh ®ã còng ph¸t sinh nh÷ng tån t¹i. §Þnh møc ph©n bæ chi NSNN theo th«ng t­ 38 ®· quy ®Þnh nh­ng tiªu chÝ nhÊt ®Þnh nh­ lµ ph©n bæ theo häc sinh, theo ngµnh nghÒ, theo cÊp ®µo t¹o, chi qu¶n lý hµnh chÝnh ph©n bæ theo biªn chÕ… ®· gióp cho c«ng t¸c x©y dùng, ph©n bæ dù to¸n NSNN t­¬ng ®èi hîp lý. Tuy nhiªn, nh­ ®· ph©n tÝch ë ch­¬ng II, ®Þnh møc ph©n bæ ®ã vÉn cßn mét sè ®iÓm bÊt hîp lý nh­: ch­a g¾n víi nguån thu cña ®¬n vÞ, ®Þnh møc gi÷a c¸c nhãm ngµnh ®µo t¹o ch­a phï hîp víi chi phÝ thùc tÕ ph¸t sinh, ®Þnh møc ®· qua l¹c hËu do ch­a tÝnh ®Õn yÕu tè tr­ît gi¸ cña ®ång tiÒn…Nh­ vËy hÖ thèng ®Þnh møc ban hµnh theo th«ng t­ 38 cã nhiÒu ®iÓm kh«ng cßn phï hîp víi t×nh h×nh hiÖn nay.Do ®ã, cÇn ph¶i x©y dùng vµ ban hµnh ®Þnh møc ph©n bæ NSNN cho ®µo t¹o ®¹i häc phï hîp víi thùc tÕ h¬n. Sau ®©y lµ ®Þnh møc ph©n bæ ®­îc x¸c ®Þnh l¹i cho tõng nhãm ngµnh sau khi ®· cã sù ®¸nh gi¸ nghiªn cøu thùc tr¹ng chi NSNN cho ®µo t¹o ®¹i häc hiÖn nay: B¶ng 10: Dù kiÕn ®Þnh møc chi NS cho ®µo t¹o ®¹i häc Lo¹i h×nh ®µo t¹o §Þnh møc chi ®µo t¹o(Tr.®/1SV/1 n¨m) 1.Khèi nghÖ thuËt, TDTT 2,8 2.Khèi s­ ph¹m 3,2 3.Khèi tæng hîp 1,9 4.Khèi y tÕ, d­îc 2,7 5.Khèi n«ng, l©m, thuû s¶n 2,6 6.Khèi kü thuËt - c«ng nghÖ 2,2 7.Khèi kinh tÕ hµnh chÝnh 1,8 Thùc hiÖn ph©n cÊp qu¶n lý hîp lý cho c¸c tr­êng ®¹i häc. HiÖn nay chóng ta ®ang ®èi mÆt víi mét khã kh¨n lµ kh¶ n¨ng chi cña NSNN lµ cã h¹n, trong khi ®ã nhu cÇu vÒ ph¸t triÓn ®µo t¹o ®¹i häc l¹i ®ang t¨ng m¹nh c¶ vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng,®Ó phôc vu cho sù nghiÖp phat triÓn kinh tÕ x· héi cña ®Êt n­íc. §øng tr­íc thùc tr¹ng ®ã,muèn huy ®éng thªm nguån vèn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông nguån kinh phÝ cho ®µo t¹o ®¹i häc, Nhµ n­íc cÇn ph¶i tiÕp tôc ®Èy m¹nh ph©n cÊp qu¶n lý cho c¸c tr­êng ®¹i häc. Coi viÖc ph©n cÊp lµ mét nh©n tè trung t©m cña chiÕn l­îc nh»m c¶i tiÕn kh¶ n¨ng ®øng v÷ng ®­îc vÒ tµi chÝnh æn ®Þnh h¬n vµ Ýt phô thuéc h¬n vµo nguån Ng©n s¸ch Nhµ n­íc. Muèn vËy, c¸c tr­êng ph¶i tiÕn hµnh c¶i c¸ch c¬ b¶n khung chÝnh s¸ch cho c¸c ho¹t ®éng t¨ng thu nhËp. C¸c nguån thu nhËp khai th¸c thªm ®­îc ngoµi Ng©n s¸ch Nhµ n­íc cã gi¸ trÞ ®¸ng kÓ cho c¸c tr­êng ®¹i häc c«ng lËp th× kh«ng nªn ®­a vµo c©n ®èi Ng©n s¸ch Nhµ n­íc ®Ó tõ ®ã gi¶m kho¶n chi Ng©n s¸ch Nhµ n­íc cÊp cho c¸c tr­êng mµ thay vµo ®ã ®Ó cho c¸c tr­êng nép vµo kho b¹c, sau ®ã lÊy ra ®Ó chi tiªu. KhuyÕn khÝch c¸c tr­êng sö dông c¸c kho¶n thu nhËp ngoµi Ng©n s¸ch Nhµ n­íc vµo c¸c ho¹t ®éng ph¸t triÓn chuyªn m«n, trî cÊp thiÕt bÞ vµ nghiªn cøu thÝ ®iÓm, mua tµi liÖu…vµ mét phÇn bï vµo l­¬ng cho ®éi ngò gi¸o viªn nÕu møc l­¬ng Nhµ n­íc tr¶ cho hä lµ thÊp. T¨ng c­êng thanh tra,kiÓm so¸t qu¸ tr×nh sö dông kinh phÝ chi cho ®µo t¹o ®¹i häc. C«ng t¸c thanh tra, kiÓm so¸t chi NS lµ rÊt quan träng v× nguån ng©n s¸ch cña n­íc ta cßn eo hÑp, huy ®éng néi lùc ch­a cao, trong khi ®ã hiÖn t­îng sö dông ng©n s¸ch l·ng phÝ vµ n¹n tham nhòng cßn tån t¹i. V× thÕ c«ng t¸c kiÓm so¸t chi kh«ng nh÷ng cã t¸c dông tiÕt kiÖm c¸c kho¶n chi mµ cßn lµm t¨ng hiÖu qu¶n cña c¸c kho¶n chi cho ®µo t¹o ®¹i häc. §Ó thùc hiÖn tèt c«ng t¸c kiÓm so¸t chi NSNN cÇn ph©n c«ng tr¸ch nhiÖm kiÓm so¸t chi cho 3 c¬ quan chñ yÕu: §èi víi ®¬n vÞ thô h­ëng: Víi tinh thÇn lµm chñ, tinh thÇn khai th¸c tèt néi lùc, h¬n ai hÕt ®¬n vÞ thô h­ëng vèn NSNN ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm suèt c¶ qóa tr×nh chi tiªu ( tr­íc, trong vµ sau khi chi ) sao cho ®¶m b¶o chi ®óng môc ®Ých, tiªu chuÈn, chÕ ®é, thùc hµnh tiÕt kiÖm vµ mang l¹i hiÖu qu¶ cao nhÊt. C¬ quan tµi chÝnh : ChÞu tr¸ch nhiÖm kiÓm so¸t chi suèt c¶ qu¸ tr×nh chi NS (tr­íc,trong vµ sau khi chi ), suèt c¶ 3 kh©u: xÐt duyªt, theo dâi tiÕn ®é chi tiªu,kÕ to¸n, quyÕt to¸n chi ®Ó ®¶m b¶o cÊp vèn kÞp thêi hoÆc ®×nh chØ cÊp ph¸t. Do ®ã c¬ quan tµi chÝnh ph¶i dùa vµo hÖ thèng c¸c tiªu chuÈn, ®Þnh møc lµm c¨n cø lËp, duyÖt dù to¸n, kiÓm so¸t thanh to¸n vµ quyÕt to¸n chi NSNN…nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ c«ng t¸c kiÓm so¸t chi NSNN. Kho b¹c Nhµ n­íc: KBNN cã chøc n¨ng quan träng lµ qu¶n lý quü NSNN. Do ®ã, KBNN võa cã quyÒn võa ph¶i cã tr¸ch nhiÖm kiÓm so¸t chÆt chÏ mäi kho¶n chi cña NSNN. KiÓm so¸t chi NSNN chñ yÕu lµ trong qu¸ tr×nh chi, nghÜa lµ tõ lóc xuÊt tiÒn tõ kho b¹c cho ®¬n vÞ thô h­ëng. Do ®ã ®Ó t¨ng c­êng c«ng t¸c thanh tra, kiÓm so¸t qu¸ tr×nh chi NSNN cho ®µo t¹o ®¹i häc, hÖ thèng kho b¹c nªn ¸p dông c¸c biÖn ph¸p tÝch cùc trong c«ng t¸c kiÓm so¸t chi, ®ã lµ : KBNN TW cÇn ban hµnh nh÷ng v¨n b¶n h­íng ®Én cô thÓ hå s¬,thñ tôc vµ quy tr×nh kiÓm so¸t chi ®èi víi c¸c ®¬n vÞ ®µo t¹o sö dông kinh phÝ ®­îc cÊp b»ng lÖnh chi tiÒn qua tµi kho¶n tiÒn göi kh¸c cña ®¬n vÞ , v× hiÖn nay vÉn cßn t×nh tr¹ng c¸c ®¬n vÞ ch­a ph¶n ¸nh toµn bé c¸c kho¶n thu, chi cña NSNN ph¸t sinh t¹i ®¬n vÞ. KBNN TW hµng n¨m cÇn tæ chøc c¸c líp tËp huÊn nghiÖp vô, båi d­ìng kiÕn thøc, hoµn thiÖn c«ng t¸c kiÓm so¸t thanh to¸n c¸c kho¶n chi NSNN cho ®µo t¹o ®¹i häc qua kho b¹c. Mét khi c¸c c¬ së ®µo t¹o §H-C§ thùc sù coi träng c«ng t¸c kiÓm so¸t chi NS céng víi sù v­¬n lªn cña ngµnh KBNN th× ch¾c ch¾n c«ng t¸c kiÓm so¸t chi NS sÏ ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ cao. C¸c gi¶i ph¸p ®iÒu kiÖn nh»m t¨ng c­êng qu¶n lý chi NSNN cho ®µo t¹o ®¹i häc. CÇn cã sù quan t©m h¬n n÷a cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ®èi víi sù nghiÖp ®µo t¹o ®¹i häc Trong thêi gian qua, sù nghiÖp gi¸o dôc nãi chung vµ ®µo t¹o ®¹i häc nãi riªng ®· ®­îc sù quan t©m rÊt nhiÒu cña §¶ng vµ Nhµ n­íc. Tuy nhiªn trong thêi gian tíi, sù quan t©m ®ã kh«ng thÓ chung chung mµ ph¶i ®­îc cô thÓ ho¸ th«ng qua c¸c ®­êng lèi, chiÕn l­îc ph¸t triÓn sù nghiÖp ®µo t¹o ®¹i häc vµ chóng ph¶i cã hiÖu lùc trong thùc tiÔn. KhÈn tr­¬ng thùc hiÖn c¶i c¸ch hµnh chÝnh CÇn rµ xÐt ph©n lo¹i tr×nh ®é chuyªn m«n cña c¸n bé gi¸o viªn tõ ®ã bè trÝ ®óng ng­êi, ®óng viÖc t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸n bé c«ng chøc ph¸t huy tèi ®a n¨ng lùc cña m×nh. Nh÷ng bé phËn phßng ban bé m¸y cång kÒnh ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶ g©y c¶n trë cho sù nghiÖp ®æi míi cÇn kiªn quyÕt tinh gi¶n bé m¸y, bè trÝ l¹i lao ®éng. Mçi mét vÞ trÝ c«ng t¸c hay bé phËn trong c¬ cÊu tæ chøc bé m¸y qu¶n lý cÇn ph¶i ®­îc x¸c ®Þnh râ rµng néi dung ho¹t ®éng nh»m tiÕn tíi x©y dùng ®éi ngò c¸n bé gi¶ng viªn cã tr×nh ®é chuyªn m«n nghÒ nghiÖp cao, cã tinh thÇn tr¸ch nhiÖm. ViÖc thùc hiÖn c¶i c¸ch hµnh chÝnh kh«ng nh÷ng lµm n©ng cao hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c gi¶ng d¹y ë c¸c tr­êng mµ cßn lµm t¨ng thu nhËp cho c¸n bé gi¶ng viªn ë c¸c tr­êng §H-C§. §Èy m¹nh huy ®éng, thu hót thªm c¸c nguån vèn kh¸c ngoµi ng©n s¸ch cho ®µo t¹o ®¹i häc. MÆc dï chi NSNN cho ®µo t¹o ®¹i häc t¨ng liªn tôc trong thêi gian qua, nh­ng trªn thùc tÕ nguån vèn ®Çu t­ vÉn ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu míi vÒ quy m«, chÊt l­îng, m¹ng l­íi ®µo t¹o. V× thÕ chóng ta cÇn ph¶i t×m ra gi¶i ph¸p ®Ó më réng nguån kinh phÝ thùc hiÖn môc tiªu chiÕn l­îc trong ®µo t¹o ®¹i häc. MÆt kh¸c, ®µo t¹o ®¹i häc mang l¹i nhiÒu lîi Ých cho toµn x· héi chø kh«ng riªng g× ng­êi ®­îc ®µo t¹o. V× vËy, vÒ nguyªn t¾cnguån lùc ®Ó duy tr× vµ ph¸t triÓn sù nghiÖp ®µo t¹o ®¹i häc kh«ng chØ tr«ng chê vµo NSNN mµ phaØ huy ®éng tõ sù ®ãng gãp cña c¶ c¸c tæ chøc vµ c¸ nh©n trong x· héi. Mèi quan hÖ gi÷a lîi Ých vµ chi phÝ lµ c¬ së cña viÖc x©y dùng c¸c c¬ chÕ chÝnh s¸ch huy ®éng nguån lùc dµnh cho ®µo t¹o ®¹i häc . Cã thÓ huy ®éng nguån lùc ngoµi NSNN cho ®µo t¹o ®¹i häc tõ c¸c nguån sau : Huy ®éng sù ®ãng gãp cña ng­êi häc th«ng qua h×nh thøc thu häc phÝ, lÖ phÝ theo xu h­íng t¨ng lªn hîp lý. C¸c tr­êng ®¹i häc c«ng lËp cÇn thiÕt ph¶i thùc hiÖn huy ®éng sù ®ãng gãp cña ng­êi häc th«ng qua h×nh thøc häc phÝ, lÖ phÝ (®©y lµ mét h×nh thøc thu håi chi phÝ c¸ nh©n trong ho¹t ®éng gi¸o dôc ®¹i häc). Chóng ta ®· biÕt häc phÝ lµ kho¶n ®ãng gãp mét phÇn cña gia ®×nh ng­êi häc ®èi víi sù nghiÖp ®µo t¹o ë c¸c tr­êng ®¹i häc. LÖ phÝ lµ nh÷ng kho¶n thu ®èi víi nh÷ng dÞch vô ®Æc biÖt nh­ tuyÓn sinh, thi cö, tèt nghiÖp. Thùc hiÖn chÕ ®é thu häc phÝ ë c¸c tr­êng ®¹i häc c«ng lËp ®· xo¸ dÇn t©m lý û l¹i vµo Nhµ n­íc cña gia ®×nh ng­êi häc do tr­íc ®©y Nhµ n­íc thùc hiÖn chñ tr­¬ng “§µo t¹o kh«ng mÊt tiÒn”, tõ ®ã t¹o ®iÒu kiÖn cho gia ®×nh ng­êi häc thùc hiÖn nghÜa vô, tr¸ch nhiÖm ®èi víi viÖc häc cña con em m×nh. Thu häc phÝ kh«ng nh÷ng cã ý nghÜa vÒ mÆt kinh tÕ, hç trî cho nguån Ng©n s¸ch Nhµ n­íc mµ cßn cã ý nghÜa vÒ mÆt chÝnh trÞ x· héi t¹o nªn sù hiÓu biÕt vµ tù gi¸c cña ng­êi häc trong viÖc ®ãng gãp mét phÇn kinh phÝ cho nhµ tr­êng. Trong n¨m qua, møc häc phÝ cña c¸c c¬ së gi¸o dôc ®µo t¹o trong hÖ thèng gi¸o dôc quèc d©n ®· t¨ng. §èi víi c¸c c¬ së ®µo t¹o c«ng lËp ®· t¨ng møc trÇn häc phÝ lªn mét møc chung lµ 180.000/1sv/th¸ng. ViÖc t¨ng häc phÝ nµy, cÇn thiÕt v× møc l­¬ng tèi thiÓu ®· t¨ng tõ 210.000 ® lªn 290.000 ®. §iÒu nµy lµ hoµn toµn phï hîp víi thùc tÕ vµ nhu cÇu cÇn thiÕt ®èi víi sù nghiÖp gi¸o dôc ®µo t¹o. Nh­ng viÖc t¨ng nµy lµ lµm ¶nh h­ëng tíi ®èi víi nh÷ng gia ®×nh ng­êi häc ë n«ng th«n. Do ®ã, Nhµ n­íc cµng ph¶i hç trî, hay kh«ng t¨ng møc häc phÝ nµy ®èi víi nh÷ng ®èi t­îng ®ang theo häc lµ nh÷ng ®èi t­îng thuéc diÖn khã kh¨n ®Ó ®¶m b¶o hä vÉn cã thÓ theo häc, còng nh­ ®èi víi nh÷ng ®èi t­îng sÏ dù thi vµo ®¹i häc hoÆc c¸c ngµnh nghÒ kh¸c. Nguån tõ phÝa ng­êi s­ dông lao ®éng ®· qua ®µo t¹o ®¹i häc. HiÖn nay, cã mét thùc tr¹ng lµ c¸c doang nghiÖp, c¸c c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh ®ang thu hót mét l­îng lín lao ®éng cã tr×nh ®é §H vµo lµm viÓc trong khi tr­íc ®©y hä kh«ng ph¶i bá chi phÝ ®µo t¹o hoÆc bá rÊt Ýt. Do ®ã cÇn ph¶i cã chÝnh s¸ch huy ®éng sù ®ãng gãp cña c¸c ®¬n vÞ nµy ®Ó t¨ng thªm nguån kinh phÝ cho ®µo t¹o ®¹i häc. Cô thÓ cÇn sím ban hµnh qui ®Þnh ®ãng gãp cña c¸c doanh nghiÖp sö dông lao ®éng cã ®µo t¹o §H-C§ theo h×nh thøc b¾t buéc vµ ®­îc phÐp tÝnh vµo gi¸ thµnh s¶n phÈm. Huy ®éng nguån vèn ®Çu t­ tõ trong néi bé c¸c tr­êng ®¹i häc c«ng lËp. C¸c tr­êng ®¹i häc lµ n¬i tËp trung tri thøc lín cña c¶ n­íc bao gåm nhiÒu lÜnh vùc, nhiÒu ngµnh nghÒ, nhiÒu tr×nh ®é, ®a d¹ng vµ phong phó, sö dông mét khèi l­îng kh«ng nhá nh÷ng ph­¬ng tiÖn kü thuËt víi nh÷ng trang thiÕt bÞ hiÖn ®¹i kÓ c¶ c¸c lo¹i thiÕt bÞ quý hiÕm. ChÝnh v× thÕ, c¸c tr­êng ®¹i häc cã thÓ khai th¸c thªm nguån thu b»ng c¸ch thùc hiÖn c¸c hîp ®ång nghiªn cøu ho¹t ®éng cho c¸c ngµnh, c¸c doanh nghiÖp, c¸c tæ chøc vµ b»ng lao ®éng s¶n xuÊt th× ngoµi phÇn chi phÝ cÇn thiÕt ®Ó thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc cÇn thiÕt cña hîp ®ång cßn cã mét kho¶n thu nhËp t¨ng thªm. ViÖc ®éng viªn nguån ®Çu t­ tõ trong néi bé c¸c tr­êng ®¹i häc lµ mét kh¶ n¨ng thùc tÕ g¾n liÒn víi sù tr­ëng thµnh vµ ph¸t triÓn cña c¸c tr­êng trong qu¸ tr×nh t×m tßi ph­¬ng thøc kÕt hîp: §µo t¹o–nghiªn cøu khoa häc–lao ®éng s¶n xuÊt b»ng nhiÒu h×nh thøc vµ biÖn ph¸p phï hîp víi kh¶ n¨ng vµ ®iÒu kiÖn cô thÓ trong tõng tr­êng. Trong lóc Ng©n s¸ch Nhµ n­íc ®Çu t­ cho c¸c tr­êng ®¹i häc cßn h¹n hÑp, kh«ng nªn ®Ó t×nh tr¹ng Nhµ n­íc bao cÊp kinh phÝ ®µo t¹o cßn c¸c ®¬n vÞ sö dông l¹i kh«ng ®ãng gãp g×. Thùc hiÖn liªn doanh,liªn kÕt víi n­íc ngoµi vÒ ®µo t¹o ®¹i häc. Lµm nh­ vËy, mét mÆt nh»m huy ®éng thªm nguån tµi chÝnh tõ bªn ngoµi; mÆt kh¸c ®ã còng lµ con ®­êng ng¾n nhÊt ®Ó ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o VN, ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o chuÈn quèc tÕ, gi¶ng viªn trong vµ ngoµi n­íc cã dÞp ®­îc tiÕp cËn, hç trî bæ sung lÉn nhau.§©y cã thÓ xem lµ mét trong nh÷ng gi¶i ph¸p ®i t¾t ®ãn ®Çu trong viÖc tiÕp thu kü thuËt vµ c«ng nghÖ tiªn tiÕn phôc cho ®µo t¹o nguån nh©n lùc tri thøc phôc vô cho s­ nghiÖp CNH-H§H ®Êt n­íc. X©y dùng nh÷ng kü n¨ng qu¶n lý n¨ng ®éng ®Ó thùc hiÖn thay ®æi trong c«ng t¸c qu¶n lý chi NSNN cho ®µo t¹o ®¹i häc. Nh­ vËy, ®Ó t¨ng cuêng qu¶n lý chi NSNN cho ®µo t¹o ®¹i häc th× ngµnh gi¸o dôc cÇn ph¶i thùc hiÖn nhiÒu biÖn ph¸p mang tÝnh c¸ch t©n. C¬ héi vµ th¸ch thøc mµ qu¶n lý ngµnh gi¸o dôc-®µo t¹o gÆp ph¶i sÏ lµm n¶y sinh yªu cÇu míi vÒ kü n¨ng qu¶n lý ë tÊt c¶ c¸c cÊp. Bé GDDT cÇn c¨n cø vµo c¸c môc tiªu quèc gia ®Ó x©y dùng kÕ ho¹ch ph¸t triÓn nguån lùc toµn ngµnh.Trªn c¬ së ®ã thùc hiÖn c¸c b­íc cÇn thiÕt nh»m x©y dùng n¨ng lùc qu¶n lý nguån lùc hiÖu qu¶ h¬n. Kh«ng nh÷ng ph¶i n©ng cÊp c¸c kü n¨ng qu¶n lý chiÕn l­îc trong Bé GDDT, mµ cßn cÇn xem xÐt t¨ng c­êng kh¶ n¨ng cña Bé trong viÖc t¸c ®éng lªn toµn ngµnh kÓ c¶ c¸c c¬ së ®µo t¹o §H-C§ do bé ngµnh kh¸c qu¶n lý . Cã ®æi míi, n©ng cao ®­îc c¸c kü n¨ng qu¶n lý th× nhòng biÖn ph¸p ®Ò ra ®Ó t¨ng c­êng c«ng t¸c qu¶n lý chi NSNN cho ®µo t¹o ®¹i häc míi thùc hiÖn ®­îc mét c¸ch thuËn lîi vµ ®¹t hiÖu qu¶ cao. Môc lôc