Luận văn Nghiên cứu một số đặc điểm sinh học và khả năng sản xuất của lợn Bảo Lạc, huyện Bảo Lạc, tỉnh Cao Bằng

a, lông thưa và thô, đầu to, mõm nhỏ và dài, tai nhỏ và nhọn có nếp nhăn to, ngắn ở miệng (Võ Văn Sự, 2004) [41]. Điều đó có thể cho thấy sự khác biệt với một số giống lợn nội khác. Đó là nét đặc trưng của con lợn Bảo Lạc. 3.2.2. Một số chỉ tiêu sinh lý máu của lợn Bảo Lạc Máu là tấm gương phản ánh tính trạng sức khoẻ của cơ thể, phản ánh phẩm giống. Để xác định được tình trạng sức khoẻ, phẩm chất của giống và khả năng miễn dịch, sự thích nghi của lợn Bảo Lạc chúng tôi tiến hành lấy mẫu máu Lợn Bảo Lạc ở 3 lứa tuổi khác nhau. Kết quả được thể hiện ở bảng 3.4. như sau: Bảng 3.4: Một số chỉ tiêu sinh lý máu của lợn Bảo Lạc Tuổi lợn (tháng) Số lƣợng HC (Triệu/mm3) Hemo- globin (g%) Số lƣợng BC (Nghìn/mm 3 ) Công thức bạch cầu (%) Lympho Bào BCTT BC đơn nhân lớn BC ái toan 4 (n = 3) 6,55 11,03 17,63 59,73 31,5 6,77 2,0 8 (n = 3) 6,81 11,23 22,30 57,57 31,8 6,63 4,0 12 (n = 5) 7,47 13,48 22,78 59,28 26,6 12,52 1,6 T.bình 6,94 11,91 20,90 58,86 29,97 8,64 2,53 Số liệu ở bảng 3.4 cho thấy: Số lượng hồng cầu và hàm lượng huyết sắc tố (Hb) của lợn Bảo Lạc tăng dần theo tuổi. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 59 - Số lượng hồng cầu tăng dần theo tháng tuổi, lúc 4 tháng tuổi là 6,55 triệu/mm3 , đến 12 tháng tuổi là 7,47 triệu/mm3 , trung bình là 6,94 triệu/mm3 . Khi so sánh với kết quả của Hoàng Toàn Thắng và Cao Văn (2006)[44]đưa ra: Lợn lớn 5,0 triệu/mm3 máu, lợn con 4,5 – 5,8 triệu/mm3 máu, Lợn Móng Cái 5 – 6 triệu/mm3 máu, Lợn Lang Hồng 5,2 – 5,8 triệu/mm3 máu. Điều này cho thấy số lượng hồng cầu lợn Bảo Lạc thay đổi theo tuổi, ở tuổi càng cao số lượng hồng cầu càng tăng. Đồng thời kết quả này cũng thể hiện sự thích nghi của của giống với điều kiện tự nhiên, khí hậu của vùng miền núi cao, với độ cao trung bình 1000 m so với mực nước biển và nhiệt độ trung bình/năm là 21,9 0 C, lúc nhiệt độ thấp nhất xuống tới 5 0 C. Chính vì vậy số lượng hồng cầu của lợn Bảo Lạc tăng cao hơn sơ với một số giống lợn nội khác ở vùng thấp như lợn Móng Cái, lợn Lang Hồng. Khi di chuyển con giống từ vùng cao xuống vùng thấp cần cho lợn thích ứng dần dần với điều kiện địa lý mới. - Số lượng bạch cầu của lợn Bảo Lạc (20,9 nghìn/mm3 máu) cũng tương đương với lợn Móng Cái (20 - 24 nghìn/mm3 máu), nhưng tỷ lệ lympho bào (58,86%) cao hơn 11,26% so với lợn Móng Cái (47,6%) (Theo Nguyễn Xuân Hoạt và CS, 1980) [18]. Điều đó cho thấy khả năng chống chịu bệnh tật, sức đề kháng của lợn Bảo Lạc cao hơn hẳn so với lợn Móng Cái. Chính vì vậy, lợn Bảo Lạc chịu đựng kham khổ tốt, chống chịu được với điều kiện tự nhiên khắc nghiệt và điều kiện chăm sóc nuôi dưỡng kém, ít mắc bệnh. Đó là đặc điểm sinh học rất quý của lợn Bảo Lạc. - Tỷ lệ bạch cầu trung tính (BCTT) của lợn Bảo Lạc (trung bình 29,97%) thấp hơn 16,1% so với lợn Móng Cái (46,1%), điều đó cho thấy, lợn Bảo Lạc ít bị nhiễm vi khuẩn. Tuy vậy, tỷ lệ bạch cầu đơn nhân của lợn (trung bình 8,64%) cao hơn 6,54% so với lợn Móng Cái (2,1%), điều này chứng tỏ lợn Bảo Lạc nhiễm giun sán khá nặng, đặc biệt tuổi lợn càng tăng thì nhiễm càng nhiều (12 tháng tuổi có tỷ lệ bạch cầu đơn nhân lớn cao nhất (12,52%). Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 60 Do tập quán chăn nuôi thả rông, lợn tự tìm kiếm thức ăn tự nhiên, nên dễ bị nhiễm giun sán, làm cho khả năng sinh trưởng của lợn giảm. Từ thực tế trên, cần khuyến cáo các hộ chăn nuôi định kỳ tẩy giun sán cho lợn, sẽ góp phần nâng cao năng suất sinh trưởng và cho thịt của lợn Bảo Lạc. 3.3. Khả năng sản xuất của lợn nái Bảo lạc Trong chăn nuôi lợn khả năng sinh sản là chỉ tiêu kinh tế quan trọng quyết định đến sự thành công hay thất bại của người chăn nuôi. Nó phản ánh trình độ hiểu biết về kỹ thuật của người chăn nuôi. Khả năng sinh sản của lợn được đánh giá thông qua một số chỉ tiêu sinh sản và tiềm năng tạo ra thế hệ sau của phẩm giống. Khả năng sinh sản là sự kết hợp của di truyền và sự thích nghi bởi các tác động của điều kiện tự nhiên môi trường sống. Để thấy được khả năng sinh sản của lợn Bảo Lạc đang tồn tại và phát triển trong điều kiện tự nhiên kinh tế xã hội của huyện Bảo Lạc, chúng tôi tiến hành nghiên cứu theo dõi một số chỉ tiêu sinh sản, kết quả như sau: 3.3.1. Một số chỉ tiêu sinh lý sinh dục của lợn nái Bảo Lạc Hoạt động sinh lý sinh dục là một đặc điểm sinh học hết sức quan trọng trong việc duy trì nòi giống. Khả năng sinh sản của lợn nái phụ thuộc rất nhiều vào đặc điểm sinh lý sinh dục. Tìm hiểu về đặc điểm sinh lý sinh dục ở lợn không những có ý nghĩa về mặt khoa học mà còn có ý nghĩa trong thực tiễn sản xuất, để từ đó người chăn nuôi có thể áp dụng những biện pháp kỹ thuật, nâng cao năng suất chăn nuôi. Vì vậy, chúng tôi đã tiến hành nghiên cứu theo dõi một số chỉ tiêu sinh lý sinh dục trên một số lợn cái tại một số hộ chăn nuôi của huyện Bảo Lạc. Kết quả được trình bày ở bảng 3.5. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 61 Bảng 3.5. Một số chỉ tiêu sinh lý sinh dục của lợn nái Bảo Lạc (n =29 con) STT Chỉ tiêu ĐVT X X m 1 Tuổi động dục lần đầu Ngày 165,38 ± 4,75 2 Khối lượng động dục lần đầu Kg 18,03 ± 0,73 3 Chu kỳ động dục Ngày 20,10 ± 0,35 4 Thời gian động dục Ngày 4,21 ± 0,10 5 Tuổi phối giống lần đầu Ngày 235,66 ± 7,19 6 Khối lượng phối giống lần đầu Kg 28,80 ± 1,06 7 Thời gian động dục lại sau đẻ Ngày 95,14 ± 5,93 Qua kết quả bảng 3.5 chúng tôi có nhận xét: Tuổi động dục lần đầu của lợn cái Bảo Lạc là 165,38 ± 4,75 ngày (5,5 tháng). Khi so sánh với kết quả nghiên cứu của một số tác giả như: Kết quả nghiên cứu của Lục Đức Xuân (1997) [60], tuổi động dục lần đầu của lợn Lang Hạ Lang, Cao Bằng là 116 ngày và theo Nguyễn Thiện, Phạm Sỹ Lăng và CS (2005) [48], tuổi động dục lần đầu của lợn Ỉ là 120 - 135 ngày; Lợn Móng Cái là 130 - 140 ngày thì lợn Bảo Lạc có tuổi động dục lần đầu muộn hơn các giống lợn trên, nhưng lại sớm hơn lợn Mường Khương có tuổi động dục lần đầu là 6 - 8 tháng (theo kết quả nghiên cứu của tác giả Trần Văn Phùng, 2004) [38]. Khối lượng động dục lần đầu của lợn Bảo Lạc là 18,03 ± 0,73 kg, thấp hơn so với kết quả nghiên cứu trên các giống lợn khác của Phạm Hữu Doanh, Lưu Kỷ (2006) [9], khối lượng động dục lần đầu của lợn Ỉ, Móng Cái là từ 20 - 25 kg. Chu kỳ động dục của lợn Bảo Lạc là 20,10 ± 0,35 ngày, chu kỳ động dục này ngắn hơn so với các giống lợn nội khác. Kêt quả nghiên cứu của Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 62 nhiều tác giả khác như: Theo Phạm Hữu Doanh, Lưu Kỷ (2006) [9], chu kỳ động dục của lợn nội là 18 - 21 ngày; Nghiên cứu của Trần Văn Phùng và CS (2004) [38] đưa ra lợn Mường Khương có chu kỳ động dục là 27 - 30 ngày; Kết quả nghiên cứu của Nguyễn Quang Linh và CS đã dẫn theo Võ Văn Sự, Lê Viết Ly (2001) [29] cho biết, lợn Móng Caí có chu kỳ động dục là 21 ngày, lợn Ba Xuyên 20,07 ngày. Thời gian động dục của lợn Bảo Lạc là 4,21 ngày, gần tương đương với kết quả nghiên cứu của Lê Viết Ly (1999) [32], lợn Lang Hồng có thời gian động dục là 3,4 ngày, chu kỳ động dục là 20 - 22 ngày. Thời gian động dục và chu kỳ động dục của lợn cái huyện Bảo Lạc dài hơn so với lợn Lang Hạ Lang, Cao Bằng, có chu kỳ động dục là 18,81 ngày và thời gian động dục là 3,81 ngày. Tuổi phối giống lần đầu và khối lượng phối giống lần đầu có liên quan đến trình độ dân trí, điều kiện kinh tế và tập quán chăn nuôi địa phương bị hạn chế, nên lợn Bảo Lạc có tuổi phối giống lần đầu, khối lượng phối giống lần đầu tương ứng là 235,66 ± 7,19 ngày và 28,8 ± 1,06 kg. So sánh quy định về khối lượng khi phối giống của lợn cái hậu bị lúc phối giống lần đầu khoảng 8 tháng với khối lượng đạt 40 - 45 kg đối với lợn nội là chấp nhận để phối giống, theo Nguyễn Văn Đức (2005) [11]. Khối lượng phối giống lần đầu của lợn Bảo Lạc chỉ bằng 64 - 72% khối lượng quy định. Tuy nhiên, với khối lượng phối giống lần đầu như vậy, lợn Bảo Lạc vẫn sinh trưởng và sinh sản bình thường. Do đặc điểm của giống và sự thích nghi với tập quán chăn nuôi, nên đến giai đoạn này chúng chỉ sinh trưởng ở mức thấp. Tuy nhiên, cần phải quan tâm tới tuổi phối giống và khối lượng phối giống lần đầu vì nó rất quan trọng, liên quan đến chu kỳ kinh tế của đàn lợn nái, khi phối đúng thời điểm mà lợn đã thành thục tính dục và đạt tới 2/3 khối lượng trưởng thành sẽ nâng cao được năng suất sinh sản của lợn nái và nâng cao phẩm chất đời con. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 63 Thời gian động dục lại sau đẻ phụ thuộc vào giống, tuổi, thể trạng gia súc và chăm sóc nuôi dưỡng của người dân trong quá trình lợn nái nuôi con, chỉ tiêu này của lợn nái Bảo Lạc là 95,14 ± 5,93 ngày, so với lợn Móng Cái có thời gian động dục lại sau cai sữa là 6 ngày + thời gian cai sữa là 60 ngày (66 ngày), Trần Văn Thăng (1999) [43], lợn Bảo Lạc lại muộn hơn. Điều này chủ yếu phụ thuộc vào chế độ chăm sóc nuôi dưỡng của người dân đối với lợn nái nuôi con. 3 tuần đầu lợn nái được chăn với khẩu phần tốt hơn các loại lợn khác, gồm bột ngô số lượng nhiều hơn và rau quả có nhựa, còn giai đoạn sau khẩu phần nuôi dưỡng chung với cả đàn. Quá trình khảo sát cho thấy lợn nái nuôi con bị hao mòn nhiều so với trước khi đẻ, đồng thời thời gian lợn con theo mẹ kéo dài. Mặt khác, đa phần người dân chưa có sự chủ động tách con, nên thời gian động dục lại sau đẻ chậm. Vì vậy, cần phải hướng dẫn cho người dân chú ý chăm sóc tốt lợn nái nuôi con, để rút ngắn thời gian động dục trở lại sau đẻ và tăng số lứa đẻ /năm. Đặc điểm sinh lý sinh dục của lợn nói lên khả năng phát dục của cơ thể sớm hay muộn. Đó là chỉ tiêu để đánh giá khả năng sinh sản của một giống gia súc. Qua kết quả nghiên cứu trên, nhìn chung, lợn Bảo Lạc khả năng thành thục về sinh sản tương đối chậm. 3.3.2. Sức sản xuất của lợn nái sinh sản Bảo Lạc Đánh giá sức sản xuất của lợn nái Bảo Lạc dựa vào một số chỉ tiêu như: Số con đẻ ra/ổ, số con còn sống sau 24h, số con còn sống tới cai sữa…. qua đó mới biết được tiềm năng của phẩm giống và sự tác động của người dân trong quá trình nuôi lợn nái ở địa phương. Chúng tôi tiến hành điều tra, theo dõi một số chỉ tiêu sinh sản. Kết quả thể hiện ở bảng 3.6. như sau: Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 64 Bảng 3.6. Một số chỉ tiêu về sức sản xuất của lợn nái Bảo Lạc TT Chỉ tiêu ĐVT n X X m 1 Số lợn sơ sinh/ổ con 29 7,65 ± 0,40 2 Khối lượng sơ sinh trung bình Kg/con 125 0,48 ± 0,01 3 Số con còn sống sau 24h/ổ Con 29 7,10 ± 0,34 4 Số con còn sống tới cai sữa/ổ Con 29 7,03 ± 0,35 5 Khối lượng toàn ổ 21 ngày tuổi Kg 29 15,97 ± 1,03 6 Khối lượng toàn ổ 60 ngày tuổi Kg 29 35,30 ± 2,37 7 Sản lượng sữa Kg 29 80,56 ± 5,74 8 Khoảng cách lứa đẻ Ngày 29 211,14 ± 6,35 9 Số lứa đẻ/nái/năm Lứa 29 1,74 ± 0,04 Ghi chú: Số thứ tự 2 (125 con = 29 ổ); Số thứ tự 7 (n = 29 ổ = 121 con) Qua bảng 3.6 chúng tôi có nhận xét: Số con sơ sinh/ổ của lợn nái Bảo Lạc là 7,65 ± 0,40 con. So với lợn Móng Cái, số con sơ sinh/ổ là 10 - 12 con, lợn Sóc 6 - 10 con, theo Phạm Hữu Doanh, Lưu Kỷ [9]. Kết quả của tác giả Lục Đức Xuân (1997) [60] số con sơ sinh/ổ của lợn Hạ Lang - Cao Bằng là 8,88 con. Lợn Bảo Lạc so với các giống lợn trên chênh lệch không nhiều, có thể phản ánh được tính đẻ nhiều con của giống. Tuy nhiên, tính đẻ nhiều con còn phụ thuộc vào khả năng phát hiện động dục cũng như năng lực phối giống của con đực. Nhưng với điều kiện chăn nuôi miền núi, thì lợn nái Bảo Lạc đẻ tương đối sai và hầu như phụ thuộc vào giống, còn bản thân người chăn nuôi chưa có tác động nhiều. Khối lượng sơ sinh/con là chỉ tiêu kinh tế quan trọng, nói lên trình độ kỹ thuật chăn nuôi, đặc điểm của giống và khả năng nuôi thai của lợn mẹ. Khối lượng sơ sinh cao, thì lợn sẽ sinh trưởng nhanh ở các giai đoạn sau. Giống có tầm vóc lớn, nhưng cho phối giống sớm, khi chưa đạt khối lượng Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 65 quy định, thì khối lượng sơ sinh của con sẽ thấp, điều này phụ thuộc lớn vào các biện pháp kỹ thuật của người chăn nuôi. Quy định của lợn nái nội có khối lượng sơ sinh trung bình/con không nhỏ hơn 0,60kg/con được chọn làm giống, Nguyễn Văn Đức (2005) [11]. Trong điều kiện chăn nuôi như ở Bảo Lạc, thì khối lượng sơ sinh là 0,48kg/con là ở mức trung bình và tương đương với khối lượng sơ sinh của lợn Lang Hạ Lang, Cao Bằng là 0,43kg/con (theo Lục Đức Xuân, 1997) [60], cũng tương đương với lợn Ỉ là 0,45kg/con, (theo Phạm Hữu Doanh, Lưu Kỷ, 2006) [9], tương đương với khối lượng sơ sinh của lợn Sóc là 0,40 - 0,45 kg/con (theo Lê Viết Ly, Võ Văn Sự, 2001), dẫn theo Nguyễn Quang Linh và CS (2008) [29]. - Số con còn sống sau 24h: Phản ánh khả năng nuôi thai của lợn mẹ, cũng như năng lực làm mẹ và trình độ chăm sóc quản lý của người chăn nuôi. Lợn nái Bảo Lạc, chỉ tiêu này đạt khá cao 7,10 con (92,81% so với số con sơ sinh/ổ). Trong qúa trình theo dõi và phỏng vấn, chúng tôi nhận thấy, hầu như các hộ chăn nuôi không có sự hỗ trợ lợn nái trong quá trình đẻ - Không có người trực đẻ, và can thiệp khi cần thiết. Lợn nái trước khi đẻ tự tìm và chuẩn bị ổ đẻ ở ngoài tự nhiên, tình trạng này dẫn đến lợn mẹ đè chết con, trong khi đó, lợn con mới sinh ra còn yếu đã phải chống chịu với môi trường sống mới, nhưng số con còn sống tới 24h vẫn đạt tỷ lệ cao. Điều đó chứng tỏ lợn có khả năng thích nghi tốt, sức đề kháng cao, đó chính là do nguồn gen của giống lợn Bảo Lạc quyết định. Số con còn sống tới cai sữa/ổ: Là chỉ tiêu quan trọng có liên quan đến kỹ thuật chăn nuôi lợn con bú sữa, khả năng tiết sữa và khả năng nuôi con của lợn mẹ, chỉ tiêu này ở lợn nái Bảo Lạc khá cao 7,03 con (đạt 91,89%). Do truyền thống chăn nuôi ở địa phương là thả rông, lợn con vẫn theo lợn mẹ tìm kiếm thức ăn và bú sữa cho đến khi lợn nái có chửa. Tuy nhiên, một số ít hộ Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 66 gia đình có kế hoạch thiến lợn con ở 2 - 3 tháng tuổi thì chủ động tách con và nhốt lợn mẹ vào chuồng để chăm sóc nuôi dưỡng cho chu kỳ sinh sản tiếp theo. Điều này cho thấy, đại bộ phận người dân chưa chủ động cai sữa cho lợn con, mặt khác do điều kiện kinh tế và sự hiểu biết về kỹ thuật chăn nuôi còn nhiều hạn chế, nên người dân chưa nhận thức được tầm quan trọng của việc cai sữa sớm cho lợn là cần thiết. Kết quả về số con còn sống tới cai sữa/ổ của lợn nái sinh sản Bảo Lạc là cao. So với lợn Móng Cái là tương đương, mặc dù lợn Móng Cái ngày nay có điều kiện chăm sóc tốt hơn. Trong khi đó lợn nái Bảo Lạc vẫn sinh sống ở điều kiện vệ sinh kém, tình trạng bệnh phân trắng lợn con không trầm trọng, khi phải nhốt lợn con thì khả năng bị nhiễm bệnh phân trắng nhiều hơn so với lợn được thả rông, khi lợn bị nhiễm bệnh phân trắng hầu như tự khỏi. Do đó, tỷ lệ lợn con sống tới cai sữa cao, mặt khác thể hiện khả năng nuôi con khéo của lợn mẹ. Điều này cho thấy lợn Bảo Lạc có sức đề kháng cao, được thích ứng với môi trường khắc nhiệt ngay từ giai đoạn lợn con. Khối lượng toàn ổ 21 ngày tuổi: Thể hiện khả năng tiết sữa của lợn mẹ, vì ở 21 ngày tuổi sản lượng sữa đạt cao nhất. Thông qua khối lượng toàn ổ 21 ngày tuổi của đàn con sẽ biết được sản lượng sữa của lợn mẹ. Ở lợn Bảo Lạc khối lượng toàn ổ 21 ngày tuổi đạt 15,97 kg. Khối lượng toàn ổ 60 ngày tuổi là 35,30 kg, khối lượng bình quân/con là 5,02 kg thấp hơn lợn Móng Cái (6,5 - 6,8 kg/con) (theo Phạm Hữu Doanh, Lưu Kỷ, 2006) [9], nhưng lại gần tương đương với lợn Hạ Lang (Cao Bằng) có khối lượng bình quân là 5,9kg/con. Nói chung, chỉ tiêu khối lượng toàn ổ lúc 60 ngày tuổi, so với một số giống lợn nội khác thì hơi thấp. Do tập quán chăn nuôi quảng canh, hầu hết lợn được thả rông, lợn tự tìm kiếm thức ăn là chính, nên phát triển chậm hơn. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 67 Khoảng cách lứa đẻ là số ngày tính từ lứa đẻ trước tới lứa đẻ sau. Qua theo dõi, cho kết quả là 211,14 ± 6,35 ngày và số lứa đẻ/nái/năm là 1,7 lứa. So với lợn Móng Cái có khoảng cách lứa đẻ là 165 - 175 ngày và số lứa đẻ là 2,1 - 2,2 lứa thì lợn Bảo Lạc thấp hơn. Sản lượng sữa của lợn Bảo Lạc là 80,56 kg thấp hơn so với một số giống lợn nội khác như lợn lang Hạ Lang Cao Bằng sản lượng sữa là 115,31 kg. Lợn nái Lang Hồng là 167,13 kg, (Theo Nguyễn Văn Mậu, 1997) [34]. Có thể nói khả năng tiết sữa của lợn nái Bảo lạc là do ảnh hưởng của nhiều yếu tố như giống, tuổi và lứa đẻ, thức ăn và chăm sóc nuôi dưỡng. Trong thời gian lợn chửa cho đến khi nuôi con, lợn nái vẫn thả rông, chế độ ăn bình thường, chung sống với cả đàn… Các tác động giữa môi trường thả rông phần lớn đều ảnh hưởng đến sản lượng sữa của lợn nái Bảo Lạc thấp. Vì vậy, cần hướng cho người dân có biện pháp chăm sóc nuôi dưỡng hợp lý trong chăn nuôi lợn nái sinh sản. 3.4. Khả năng sinh trƣởng và sức sản xuất thịt của lợn Bảo Lạc 3.4.1. Sinh trưởng của lợn con giai đoạn theo mẹ * Sinh trưởng tích luỹ Sinh trưởng tích luỹ của lợn con bú sữa là một chỉ tiêu quan trọng, giai đoạn này, lợn có cường độ sinh trưởng cao, phù hợp với quy luật sinh trưởng theo giai đoạn. Khả năng sinh trưởng của lợn con nói lên tốc độ phát triển của cơ thể, phản ánh trình độ nuôi dưỡng, quản lý chăm sóc lợn con và ảnh hưởng rất lớn đến hiệu quả chăn nuôi lợn thịt. Lợn con có tốc độ phát triển nhanh, khối lượng lớn thì khả năng cho thịt sau này cao. Dựa vào các yếu tố này chúng tôi tiến hành theo dõi sinh trưởng của lợn con Bảo Lạc, thông qua khối lượng từ sơ sinh đến 8 tuần tuổi. Kết quả thể hiện ở bảng 3.7 như: Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 68 Bảng 3.7. Khối lượng lợn con từ sơ sinh đến 8 tuần tuổi (kg/con) Tuần tuổi n (con) X X m SS 169 0,47 ± 0,08 1 166 1,03 ± 0,02 2 166 1,67 ± 0,04 3 162 2,23 ± 0,06 4 161 2,72 ± 0,07 5 161 3,23 ± 0,09 6 161 3,73 ± 0,10 7 161 4,18 ± 0,09 8 161 4,80 ± 0,11 Kết quả ở bảng 3.7 cho thấy: Khối lượng lợn con tăng dần qua các tuần tuổi. Lúc sơ sinh khối lượng lợn con là 0,47 ± 0,08 đến 8 tuần tuổi đạt 4,80 ± 0,11 kg. Lúc 3 đến 4 tuần tuổi, lợn con sinh trưởng chậm, do lượng sữa mẹ giảm nhanh, lợn con chưa biết ăn nên thiếu hụt về dinh dưỡng. Từ tuần 5 đến tuần 7, sinh trưởng của lợn con chậm lại, do chưa hoàn toàn thích nghi với thức ăn bên ngoài, lợn con hay bị tiêu chảy. Nhưng từ tuần 7 đến tuần 8 lại tăng nhanh đáng kể từ 4,18 kg đến 4,8 kg, bởi giai đoạn này chúng đã hoàn toàn thích nghi với thức ăn bên ngoài, và có hiện tượng sinh trưởng bù sau thời gian khủng hoảng dinh dưỡng. So với một số lợn nội khác: Lợn Móng Cái, lợn Sóc khối lượng sơ sinh lần lượt là: 0,45 - 0,5 kg; 0,4 - 0,45 kg, theo Lê Viết Ly và Võ Văn Sự (2001) (dẫn theo Nguyễn Quang Linh và CS, 2008) [29], thì khối lượng lợn Bảo Lạc là tương đương. Nhìn chung, lợn con Bảo Lạc có khả năng sinh trưởng chậm. Do chịu ảnh hưởng của tập quán chăn nuôi là thả rông, lợn con hàng ngày theo lợn mẹ tìm kiếm thức ăn ngoài tự nhiên, số lượng, chất lượng thức ăn thu Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 69 được rất ít. Hầu như lợn con không được người chăn nuôi cung cấp thức ăn đầy đủ theo nhu cầu của chúng, mà chỉ ăn theo thức ăn của lợn mẹ. Đây là cơ sở để có hướng phát triển và cải tạo chất lượng đàn con theo mẹ, nhằm tối ưu hoá điều kiện chăn nuôi của địa phương một cách thiết thực nhất. Sinh trưởng tích luỹ của lợn con từ sơ sinh đến 8 tuần tuổi được minh hoạ qua đồ thị 3.1 0 1 2 3 4 5 6 SS 1 2 3 4 5 6 7 8 Tuần tuổi Kh ối lượ ng (k g/ co n) Đồ thị 3.1: Sinh trưởng tích luỹ của lợn con từ sơ sinh đến 8 tuần tuổi Đường biểu diễn khối lượng đi lên theo chiều tăng dần qua các tháng tuổi * Sinh trưởng tuyệt đối và tương đối Trên cơ sở số liệu ở bảng 3.7 về sinh trưởng của lợn con qua các tuần tuổi, chúng tôi tính toán được các chỉ tiêu sinh trưởng tuyệt đối và tương đối, để thể hiện rõ hơn khả năng sinh trưởng của lợn con Bảo Lạc. Kết quả được trình bày ở bảng 3.8. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 70 Bảng 3.8. Sinh trưởng tuyệt đối và tương đối của lợn con giai đoạn ss - 8 tuần tuổi Giai đoạn (tuần tuổi) Sinh trƣởng tuyệt đối (g/con/ngày) Sinh trƣởng tƣơng đối (%) Ss – 1 80,00 74,66 1 – 2 91,43 47,41 2 – 3 80,00 28,72 3 – 4 70,00 19,80 4 – 5 72,86 17,14 5 – 6 71,43 14,37 6 – 7 64,29 11,38 7 – 8 88,57 13,81 T.bình 77,32 Sinh trưởng tuyệt đối và tương đối của lợn con từ sơ sinh đến 8 tuần tuổi được minh hoạ qua biểu đồ 3.1 và đồ thị 3.2 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 g/c on /ng ày SS-1 1-2 2-3 3-4 4-5 5-6 6-7 7-8 SS - 8 Giai đoạn tuần tuổi Biểu đồ 3.1: Sinh trưởng tuyệt đối của lợn con Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 71 0 10 20 30 40 50 60 70 80 SS-1 1-2 2-3 3-4 4-5 5-6 6-7 7-8 Giai đoạn tuần tuổi % Đồ thị 3.2: Sinh trưởng tương đối của lợn con Sinh trưởng tuyệt đối của lợn con giai đoạn ss - 8 tuần tuổi có cường độ sinh trưởng cao ở giai đoạn đầu từ ss - 3 tuần tuổi, giao động từ 80,00 đến 91,43 g/ngày. Từ 4 tuần tuổi đến 7 tuần tuổi, mức tăng trọng giảm xuống biến động trong khoảng 64,29 - 72,86 g/ngày. Đến tuần thứ 8 mức tăng trọng lại tăng lên đến 88,57g/ngày. Ở 3 tuần đầu phần lớn lợn con được bú sữa mẹ đầy đủ đồng thời sản lượng sữa mẹ đạt cao nhất, sau đó giảm dần, trong thời gian này lợn con đang tập ăn thức ăn theo mẹ. Đến tuần thứ 8 lợn con thích nghi dần với thức ăn của lợn mẹ, ngoài bú sữa lợn còn được cung cấp thêm thức ăn khác,. nên giai đoạn này lợn con lại tăng trọng nhanh. Sinh trưởng tương đối của lợn con giảm dần theo các giai đoạn tuần tuổi, là hoàn toàn phù hợp với quy luật sinh trưởng của gia súc. 3.4.2. Sinh trưởng của lợn nuôi thịt Bảo Lạc Đa số các hộ gia đình nuôi lợn thịt giai đoạn đầu đều thả rông, đến khi vào mùa hoặc cần vỗ béo để phục vụ kế hoạch cần thiết trong gia đình mới nhốt chuồng. Chúng tôi tiếp tục theo dõi khả năng tăng trọng của lợn thịt sau giai đoạn lợn con của các ổ lợn tại các hộ gia đình được chọn theo dõi từ 3 đến 12 tháng tuổi, trước khi nuôi thịt, lợn đã được thiến. Để thấy rõ ảnh hưởng của Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 72 tập quán chăn nuôi đến sinh trưởng của lợn nuôi thịt Bảo Lạc, chúng tôi thể hiện kết quả ở bảng 3.9. như sau: Bảng 3.9. Khối lượng lợn nuôi thịt Bảo Lạc qua các tháng tuổi (kg/con) Tuổi (tháng) n (Số con) X X m 3 137 8,80 ± 0,22 4 137 12,76 ± 0,28 5 135 17,02 ± 0,32 6 133 21,76 ± 0,36 7 133 26,19 ± 0,40 8 133 31,48 ± 0,41 9 133 36,87 ± 0,42 10 133 41,60 ± 0,42 11 133 46,56 ± 0,44 12 133 51,98 ± 0,44 Số liệu ở bảng 3.9 cho thấy: Khả năng tăng khối lượng của lợn thịt tăng dần theo các tháng tuổi. Lúc 3 tháng tuổi là 8,80 ± 0,22 kg, đến 12 tháng tuổi đạt 51,99 ± 0,44 kg. Từ 3 tháng tuôỉ đến 5 tháng tuổi mức tăng trọng chậm, trung bình là 4,32kg/tháng; Từ 6 đến 9 tháng mức tăng trọng nhanh hơn, trung bình tăng trọng là 5,0kg/tháng. Các tháng tiếp theo mức tăng trọng cũng tăng, từ tháng tuổi thứ 9 đến 12 tháng tuổi mức tăng trọng trung bình là 5,04kg/ tháng. Những tháng đầu giai đoạn nuôi thịt, lợn chỉ phát triển dài ra, cao lên, từ 7 tháng tuổi trở đi lợn bắt đầu béo ra và tăng trọng nhanh hơn. Khi so sánh với lợn Sóc lúc 12 tháng tuổi đạt 40,45kg, Trương Tấn Khanh và CS (1999) [ 23] thì khối lượng lợn nuôi thịt Bảo Lạc ở lứa tuổi này cao hơn, nhưng so với khối lượng lợn nuôi thịt Mường Khương, lợn Ba Xuyên ở 12 tháng tuổi lại thấp hơn lần lượt là 69,31kg và 100,52kg (Theo Lê Viết Ly, Võ Văn Sự, 2001), Dẫn theo Nguyễn Quang Linh và CS (2008) [29]. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 73 Với tập quán chăn nuôi thả rông và nuôi nhốt tạm thời qua vụ gieo trồng, bình quân lợn chỉ tăng khối lượng từ 4 đến 5 kg/tháng, nuôi đến 12 tháng tuổi lợn thịt chỉ đạt 51,98 kg/con. Do vậy, người dân thường nuôi kéo dài, đến khi có việc mới giết mổ, họ coi đó là tài sản dự trữ khi cần thiết, không tính đến hiệu quả kinh tế. Lợn được giết mổ thường ở tuổi từ 1 đến 2 năm. Nhìn chung, lợn nuôi thịt trong hộ dân ở huyện Bảo Lạc có khả năng tăng khối lượng thấp. Do ảnh hưởng của tập quán chăn nuôi trong điều kiện thả rông, lợn thịt được nuôi rông dài, chỉ được cung cấp thức ăn 2 bữa/ngày, chất lượng khẩu phần thức ăn thấp, còn lại lợn tự kiếm thức ăn ngoài tự nhiên. Tuy nhiên, khối lượng ở 12 tháng tuổi cũng đã có thể giết thịt. Để thấy rõ hơn sự biến động về khả năng tăng khối lượng này chúng tôi minh hoạ bằng đồ thị sinh trưởng tích luỹ sau: 0 10 20 30 40 50 60 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Tháng tuổi Kh ối lượ ng (k g/ co n) Đồ thị 3.3: Sinh trưởng tích luỹ của lợn nuôi thịt Qua đồ thị cho thấy, đường biểu diễn khối lượng cơ thể đi lên dần theo các tháng tuổi. Sinh trưởng tuyệt đối và tương đối của lợn nuôi thịt Bảo Lạc được thể hiện qua bảng 3.10 như sau: Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 74 Bảng 3.10. Sinh trưởng tuyệt đối và tương đối của lợn nuôi thịt Bảo Lạc Giai đoạn (tháng tuổi) Sinh trưởng tuyệt đối (g/con/ngày) Sinh trưởng tương đối (%) 3 – 4 132,00 36,73 4 – 5 142,00 28,61 5 – 6 158,00 24,44 6 – 7 147,66 18,48 7 – 8 173,66 18,07 8 – 9 179,66 15,77 9 – 10 157,33 12,03 10 – 11 165,66 11,28 11 – 12 180,60 11,02 Qua bảng 3.10 cho thấy: Sinh trưởng tuyệt đối được tăng dần qua các giai đoạn tháng tuổi, tăng từ 132,0 g/ngày ở tháng tuổi thứ 3 lên 158g ở tháng tuổi thứ 6, đến tháng tuổi thứ 7 tăng trọng giảm xuống còn 147,66g/ ngày. Ở giai đoạn từ 3 đến 6 tháng sinh trưởng tuyệt đối tăng chậm nhất trong toàn giai đoạn. Sở dĩ như vậy là do phần lớn lợn ở giai đoạn này hoàn toàn được thả rông và được cung cấp thức ăn ít, nên phần nào ảnh hưởng đến khả năng tăng trọng hàng ngày. Đến tháng tuổi thứ 9 sinh trưởng tuyệt đối lại tăng lên 179,66 g/ngày, đến tháng thứ 11 sinh trưởng tuyệt đối lại giảm xuống còn 165,66 g/ngày, đến tháng thứ 12 lại tăng lên và tăng cao nhất đạt 181g/ngày. Nhìn chung, giai đoạn từ 9 - 12 tháng tuổi, sinh trưởng tuyệt đối tăng giảm thất thường, nhưng sinh trưởng tuyệt đối lại cao hơn giai đoạn đầu. Đây có thể do chịu ảnh hưởng của phương thức nuôi dưỡng, đa số ở giai đoạn tháng tuổi này người dân đều có kế hoạch nhốt lợn để vỗ béo, giết thịt, lợn được nuôi nhốt hoàn toàn và được chú ý nuôi dưỡng chăm sóc tốt hơn, nên khả năng sinh trưởng tuyệt đối cao hơn giai đoạn đầu. Sinh trưởng tương đối giảm dần theo thời gian từ 36,73% ở tháng tuổi thứ 3, giảm xuống 18,07% ở tháng tuổi thứ 8 và chỉ còn 11,02% ở tháng tuổi 12. Điều Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 75 này hoàn toàn phù hợp với quy luật sinh trưởng chung của gia súc. Từ kết quả trên cho chúng tôi thấy, tuy tăng trọng cao ở giai đoạn sau, nhưng số lượng thức ăn cần đáp ứng cao và tiêu tốn thức ăn nhiều. Vì vậy, nên giết thịt từ 12 tháng tuổi trở đi. 0 20 40 60 80 100 120 140 160 180 200 g/c on /ng ày 3-4 4-5 5-6 6-7 7-8 8-9 9-10 10-11 11-12 Giai đoạn tháng tuổi Biểu đồ 3.2: Sinh trưởng tuyệt đối của lợn nuôi thịt Bảo Lạc 0 5 10 15 20 25 30 35 40 3-4 4-5 5-6 6-7 7-8 8-9 9-10 10-11 11-12 Giai đoạn tháng tuổi % Đồ thị 3.4: Sinh trưởng tương đối của lợn nuôi thịt Bảo Lạc Qua biểu đổ và đồ thị trên cho thấy sinh trưởng tuyệt đối và tương đối của lợn hoàn toàn phù hợp với quy luật sinh trưởng chung của gia súc Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 76 3.4.3. Khả năng sinh trưởng của lợn cái hậu bị Bảo Lạc Khả năng tăng khối lượng là một chỉ tiêu quan trọng để đánh giá mức độ sinh trưởng và phát dục của gia súc, khối lượng cơ thể ở các tháng tuổi không chỉ quan trọng với lợn thịt, mà còn quan trọng đối với lợn cái hậu bị. Việc lợn cái hậu bị tăng trọng nhanh sẽ có khả năng thành thục về tính sớm và có thể rút ngắn tuổi phối giống lần đầu sớm hơn so với lợn cái hậu bị sinh trưởng chậm. Để đánh giá khả năng sinh trưởng phát dục của lợn cái hậu bị Bảo Lạc, chúng tôi đã tiến hành cân khối lượng ở các tháng tuổi. Kết quả được thể hiện ở bảng 3.11. Bảng 3.11. Khối lượng lợn cái hậu bị qua các tháng tuổi (kg/con) Tháng tuổi n (con) XX m 3 28 9,14 ± 0,53 4 28 13,27 ± 0,73 5 28 17,03 ± 1,04 6 28 20,82 ± 1,28 7 28 24,74 ± 1,53 8 28 29,08 ± 1,7 Kết quả bảng 3.11 cho thấy: Khả năng tăng khối lượng của lợn cái tăng dần qua các giai đoạn tháng tuổi, nhưng tốc độ tăng trọng không cao. Ở 3 tháng tuổi có khối lượng 9,14 kg, đến 6 tháng tuổi đạt 20,82 kg. Từ 6 - 8 tháng mức tăng trọng cao hơn, ở 8 tháng tuổi đạt 29,08 kg. So với một số lợn nội khác như Móng Cái lúc lợn 8 tháng tuổi đạt 64 kg, lợn Ỉ đạt 35 kg, Phạm Hữu Doanh, Lưu Kỷ (2006) [9] thì lợn cái Bảo Lạc có khối lượng thấp hơn. Nhìn chung, lợn cái hậu bị Bảo Lạc có khối lượng và khả năng tăng trọng thấp, có thể do thời điểm theo dõi đề tài, chịu ảnh hưởng của nhiệt độ lạnh, trong đầu năm 2008 nhiệt độ xuống thấp đến 50C, đồng thời trong quá trình chăm sóc nuôi dưỡng lợn cái hậu bị không được chăm sóc nuôi dưỡng riêng, mà hầu như được chung sống và ăn chung khẩu phần với lợn thịt khi Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 77 người chăn nuôi cung cấp thêm thức ăn tại chuồng. Do vậy, khả năng tăng trọng của lợn cái không có sự chênh lệch đáng kể so với lợn thịt. Cần phải tư vấn cho người dân về việc chăm sóc nuôi dưỡng đối với lợn cái hậu bị theo chế độ phù hợp với điều kiện thực tế của địa phương, nhằm nâng cao khả năng sinh trưởng phát dục sớm cho đàn lợn. Sinh trưởng tích luỹ của lợn nái hậu bị được minh hoạ qua đồ thị sau: 0 5 10 15 20 25 30 35 3 4 5 6 7 8 Tháng tuổi Kh ối lượ ng (k g/ co n) Đồ thị 3.5: Sinh trưởng tích luỹ của lợn cái hậu bị Bảo Lạc Để thấy rõ hơn khả năng sinh trưởng của lợn nái hậu bị qua tháng tuổi. Chúng tôi tiến hành tính toán khả năng sinh trưởng tuyệt đối và tương đối, kết quả thể hiện ở bảng 3.12. Bảng 3.12. Sinh trưởng tuyệt đối và tương đối của lợn nái hậu bị Bảo Lạc Giai đoạn (tháng tuổi) Sinh trƣởng tuyệt đối (g/con/ngày) Sinh trƣởng tƣơng đối (%) 3 - 4 137,66 36,86 4 - 5 125,33 24,82 5 - 6 126,33 20,03 6 - 7 130,66 17,21 7 - 8 144,66 16,13 3 - 8 132,93 - Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 78 Qua bảng 3.12 cho thấy: Sinh trưởng tuyệt đối ở giai đoạn 3 - 4 tháng tuổi đạt 137,66 g/ngày, đến giai đoạn 4 - 5 tháng tuổi lại giảm xuống 125,33 g/ngày. Ở giai đoạn này lợn cái hậu bị vẫn được thả rông theo đàn, lượng thức ăn thu nhận được ít, thiếu dinh dưỡng, nên tốc độ sinh trưởng chậm và không ổn định ở giai đoạn này. Từ giai đoạn tháng tuổi thứ 6 đến tháng thứ 8 sinh trưởng tuyệt đối tăng dần lên từ 126,33g/ngày lên đến 144,66 g/ngày. Ở giai đoạn này lợn được chủ nuôi chú ý chăm sóc nuôi dưỡng tốt hơn để chuẩn bị cho sinh sản. Sinh trưởng tương đối của lợn cái hậu bị cao ở 3 tháng đầu tiên, sau đó giảm dần cho đến tháng tuổi thứ 8. Mức độ tăng khối lượng tuyệt đối và tương đối của lợn cái hậu bị được biểu thị qua biểu đồ và đồ thị sau: 115 120 125 130 135 140 145 g/c on/ ngà y 3-4 4-5 5-6 6-7 7-8 Giai đoạn tháng tuổi Biểu đồ 3.3: Sinh trưởng tuyệt đối của lợn cái hậu bị 0 5 10 15 20 25 30 35 40 3-4 4-5 5-6 6-7 7-8 Giai đoạn tháng tuổi % Đồ thị 3.6: Sinh trưởng tương đối của lợn cái hậu bị Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 79 Qua biểu đồ sinh trưởng tuyệt đối và đồ thị sinh trưởng tương đối của lợn cái hậu bị đã thể hiện rõ sinh trưởng phát dục theo đúng với quy luật sinh trưởng của gia súc. 3.4.5. Khối lượng và một số chiều đo chính của lợn nái sinh sản Bảo Lạc Bảng 3.13. Khối lượng và một số chiều đo chính của lợn nái sinh sản Bảo Lạc Chỉ tiêu 1 - 2 năm (n = 22) >2 - 3 năm (n = 11) > 3 - 4 năm (n = 19) > 4 năm (n = 9) Khối lượng (kg) 57,28 ± 3,03 74,77 ± 2,91 91,17 ± 6,62 82,53 ± 3,67 Vòng ngực (cm) 83,93 ± 1,43 92,09 ± 1,38 97,47 ± 2,33 95,22 ± 1,55 Dài thân (cm) 91,27 ± 1,83 100,27 ± 0,99 103,44 ± 2,11 106,89 ± 1,46 Cao vây (cm) 46,75 ± 0,76 50,27 ± 0,69 51,11 ± 0,79 54,29 ± 1,43 Vòng ống (cm) 13,68 ± 0,26 15,64 ± 0,28 15,79 ± 0,34 15 ± 0,35 Kết quả ở bảng 3.13 cho thấy: Khối lượng lợn nái Bảo Lạc tăng dần qua các năm. Giai đoạn từ >2 - 3 tuổi là 74,77 ± 2,91 tương đương với lợn Ỉ pha ở lứa tuổi này có khối lượng 60 - 75 kg (Võ Văn Sự, 2004) [41], nhưng lại cao hơn lợn nái Hạ Lang - Cao Bằng, Lục Đức Xuân (1997) [60] lúc 3 năm tuổi là 64,72 kg. Đến các năm tuổi tiếp theo khối lượng đạt 91,17 ± 6,62 kg, từ >4 tuổi trở lên khối lượng lại giảm xuống có 82,53 ± 3,67, ở giai đoạn tuổi này do lợn nái đẻ được nhiều lứa và có sự hao mòn về thể vóc, nên khối lượng có thể giảm xuống, nhưng chiều DT lại không giảm. Như vậy tốc độ tăng trọng tuyệt đối tăng ở giai đoạn đầu, tăng 17,49 kg và 16,44kg, nhưng lại giảm xuống ở giai đoạn sau, chỉ tăng 8,64kg. Khi so sánh với khối lượng phối giống lần đầu là 28,80 kg thì thấy lợn nái tiếp tục sinh trưởng và phát triển để hoàn thiện cơ thể, không những tăng lên về mặt khối lượng, mà còn tăng lên về mặt thể tích và kích thước thể hiện qua các chiều đo. Các chiều dài thân và vòng ngực đều tăng dần theo tuổi, từ 1 đến 4 năm tuổi: Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 80 Vòng ngực: Từ 83,93 cm (1 - 2 năm) đến 97,47 cm (3 - 4 năm) và 95,22 cm (> 4 năm). Dài thân: Từ 91,27cm (1-2 năm) đến 106,89 cm lúc >4 năm tuổi). Kết quả của chúng tôi phù hợp với kết quả của Trần Đình Miên (1975) [35] khi con vật trưởng thành, sinh trưởng chậm lại, sự tăng sinh tế bào ở các cơ quan tổ chức không nhiều lắm, chỉ béo ra và to thêm, nhưng chủ yếu là tích luỹ mỡ, còn quá trình phát dục ở trong cơ thể thì ổn định. Lợn nái Bảo Lạc có tăng lên ở các năm, nhưng đến giai đoạn cuối cũng chỉ là tích luỹ mỡ, quá trình sinh trưởng chậm lại, phù hợp với sự phát triển chung của gia súc. 3.4.6. Sức sản xuất thịt của lợn Bảo Lạc Để đánh giá sức sản xuất thịt của của lợn Bảo Lạc nuôi theo phương thức truyền thống, chúng tôi tiến hành mổ khảo sát năng suất thịt. Kết quả được trình bày ở bảng 3.14. Bảng 3.14. Kết quả mổ khảo sát sức sản xuất thịt của lợn Bảo Lạc ở 12 tháng tuổi (n = 4) TT Chỉ tiêu ĐVT X X m 1 Khối lượng hơi kg 50,75 ± 1,89 2 Dài thân thịt cm 59,87 ± 0,87 3 Dày mỡ lưng cm 3,87 ± 0,54 4 Diện tích cơ thăn cm2 23,08 ± 3,06 5 Khối lượng móc hàm kg 40,20 ± 0,15 6 Tỷ lệ móc hàm % 79,56 ± 3,13 7 Khối lượng thịt xẻ kg 33,80 ± 0,94 8 Tỷ lệ thịt xẻ % 84,05 ± 2,13 9 Khối lượng thịt nạc kg 12,00± 0,62 10 Tỷ lệ thịt nạc % 35,50 ± 0,96 11 Khối lượng thịt mỡ kg 14,12 ± 0,67 12 Tỷ lệ thịt mỡ % 41,77 ± 0,89 13 Khối lượng xương kg 4,10 ± 0,13 14 Tỷ lệ xương % 12,22 ± 0,68 15 Khối lượng da kg 3,58 ± 0,30 16 Tỷ lệ da % 10,72 ± 1,17 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 81 Qua bảng 3.14 chúng tôi có nhận xét: So sánh với kết quả nghiên cứu của một số tác giả, thì lợn Bảo Lạc cũng có một số chỉ tiêu về chất lượng thân thịt gần tương đương. Ở lợn Mường Khương, tỷ lệ móc hàm là 78,85%, lợn Bảo Lạc chỉ tiêu này là tương đương (79,56%) và tỷ lệ nạc thấp hơn (35,50%) (theo Lê Đình Cường và CS, 2004) [8]. Do lợn Mươn Khương được nghiên cứu trong khẩu phần ăn theo tiêu chuẩn Việt Nam, trong điều kiện nuôi nhốt, nên tỷ lệ nạc cac hơn. So sánh với kết quả nghiên cứu của Nguyễn Thiện và CS (2005) [47] về lợn Ba Xuyên, chỉ tiêu dày mỡ lưng là 4,35 cm, cao hơn lợn Bảo Lạc 0,48cm và diện tích cơ thăn ở lợn Ba Xuyên (21 cm2), thấp hơn so với lợn Bảo Lạc 2,08 cm2. Kết quả nghiên cứu của Lê Viết Ly (2007) [33] về bảo tồn quỹ gen lợn Lang Hồng cho biết: Khối lượng giết mổ ở 10 - 12 tháng tuổi là 50 - 60 kg, tỷ lệ nạc là 38 - 42% và tỷ lệ mỡ là 35 - 38% thì lợn Bảo Lạc chênh lệch không đáng kể. Nhìn chung, các chỉ tiêu về mổ khảo sát thân thịt của lợn Bảo Lạc ở mức tương đối khá so với một số lợn nội Việt Nam. Điều đó chứng tỏ lợn Bảo Lạc có khả năng sản xuất tương đối cao, chất lượng thịt thơm ngon, nhưng chủ yếu thiên về hướng mỡ. Tuy nhiên, để nâng cao khả năng cho thịt của lợn Bảo Lạc, cần có biện pháp nghiên cứu về thức ăn có số lượng và chất lượng phù hợp theo nhu cầu sinh trưởn của lợn nuôi thịt. 3.4.7 Kết quả phân tích thành phần hoá học của thịt lợn Để đánh giá phẩm chất thịt của lợn Bảo Lạc chúng tôi đã tiến hành lấy mẫu thịt lợn giết mổ lúc 12 tháng tuổi để phân tích, kết quả như sau: Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 82 Bảng 3.15. Thành phần hoá học của thịt lợn Bảo Lạc (%) (n = 4) Chỉ tiêu XX m Trung bình Thịt thăn Thịt mông VCK 27,43 ± 0,63 27,74 ± 0,60 27,58 Protein 19,80 ± 1,05 20,27 ± 0,71 20,03 Lipit 7,11 ± 0,17 4,38 ± 0,15 5,74 Khoáng TS 0,74 ± 0,07 0,83 ± 0,09 0,78 Kết quả ở bảng 3.15. cho thấy: Các chỉ tiêu ở thịt thăn và thịt mông gần tương đương nhau, tuy nhiên hàm lượng lipit ở thịt thăn cao hơn thịt mông, thịt thăn là 7,11% và thịt mông 4,38%, trung bình là 5,74% So sánh với kết quả nghiên cứu của Trần Thanh Vân, Đinh Thu Hà, 2005 [59] cho thấy: Lợn Mẹo Phù Yên - Sơn La có hàm lượng vật chất khô (27,37%); Protein (21,36%); Lipit (5,23%) tương đương với lợn Bảo Lạc. Riêng hàm lượng khoáng tổng số (1,1%) cao hơn ở lợn Bảo Lạc chút ít. Với điều kiện và tập quán chăn nuôi như ở Bảo Lạc, các chỉ tiêu trên đạt tỷ lệ gần tương đương với một số lợn nội ở miền núi như Lợn Mẹo Phù Yên – Sơn La. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 83 KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ 1. Kết luận Căn cứ vào những kết quả điều tra, theo dõi, khảo sát, chúng tôi đưa ra một số kết luận sau: - Người dân địa phương đều có chung tập quán chăn nuôi là thả rông và nhốt chuồng tạm thời, thức ăn trong khẩu phần có số lượng và chất lượng thấp, không quản lý đực giống, dẫn đến giao phối cận huyết. - Về đặc điểm ngoại hình theo màu sắc lông: Lợn Bảo Lạc có 6 nhóm lợn theo màu sắc lông đó là: Loại lông đen có 6 điểm trắng, có khoáy trán chiếm tỷ lệ cao nhất 38,97% và loại dải lông trắng vắt quanh vai ngực chiếm 22,72. Hai nhóm lợn này chiếm phần lớn trong các hộ gia đình trong huyện. Các nhóm khác chiếm tỷ lệ thấp. - Chỉ tiêu huyết học đạt khá cao, tỷ lệ lympho bào trong máu chiếm tới 58,86% tổng số bạch cầu. - Khả năng sinh trưởng chậm: Khối lượng lợn con lúc 8 tuần tuổi chỉ đạt 4,80 kg. Lợn nuôi thịt 12 tháng tuổi chỉ đạt 51,98 kg. Lợn nái hậu bị lúc 8 tháng tuổi chỉ đạt 29,08 kg. - Khả năng cho thịt của lợn Bảo Lạc tương đối cao. Tỷ lệ thịt xẻ đạt 84,05%%, tỷ lệ nạc là 35,50%, tỷ lệ mỡ là 41,77%. - Thành phần hoá học của thịt lợn Bảo Lạc có tỷ lệ VCK 27,58%, Protein 20,03%, Lipit 5,74%, thịt thăn có tỷ lệ lipit cao hơn thịt mông; Khoáng tổng số 0,78%. - Về đặc điểm sinh dục: Lợn nái hậu bị có tuổi động dục lần đầu là 165,38 ngày; Khối lượng động dục lần đầu là 18,03 kg; Chu kỳ động dục 20,10 ngày; Thời gian động dục 4,21 ngày. Tuổi phối giống lần đầu 235,66 ngày; Khối lượng phối giống lần đầu là 28,80 kg; Thời gian động dục lại sau Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 84 đẻ là 95,14 ngày. Nhìn chung lợn cái Bảo Lạc về khả năng thành thục sinh dục tương đối chậm. - Khả năng sinh sản của lợn nái Bảo Lạc thấp: Số con sơ sinh/ổ là 7,65 con; Khối lượng sơ sinh trung bình là 0,48 kg; Số con còn sống tới cai sữa/ổ là 7,03 con; Khối lượng toàn ổ 21 ngày tuổi là 15,97kg; Khối lượng toàn ổ 60 ngày tuổi là 35,30 kg; Sản lượng sữa là 80,65 kg; Khoảng cách lứa đẻ là 211,14 ngày; Số lứa đẻ/nái/năm là 1,74 lứa. 2. Đề nghị Tiếp tục nghiên cứu áp dụng biện pháp kỹ thuật tổng hợp để chăn nuôi lợn Bảo Lạc đạt hiệu quả cao, bằng hình thức quản lý lợn đực giống, không cho giao phối cận huyết, đổi đực giống giữa các vùng để nâng cao sức sống đàn con. Chọn lọc, nâng cao khối lượng lợn nái phối giống lần đầu. Qua đó xây dựng mô hình trình diễn về chăn nuôi lợn Bảo Lạc có hệ thống, phù hợp với điều kiện ở địa phương. Nghiên cứu chọn lọc đàn lợn nái Bảo Lạc làm cơ sở cho việc sử dụng làm đàn nái nền để lai tạo giống, nâng cao năng suất, chất lượng con giống. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 85 TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Nguyễn Tấn Anh, Nguyễn Duy Hoan (1998), Sinh lý sinh sản gia súc, NXBNN, Hà Nội, tr.12. 2. Nguyễn Ân, Hoàng Giám, Lê Viết Ly, Nguyễn Văn Thiện, Triệu Xuân Thọ, (1983), Di truyền học động vật, NXBNN Hà Nội. 3. Đặng Vũ Bình (2007), “Lợn Việt Nam dưới mắt nhà khoa học”, hoc/ 4. Trịnh Bình, Phạm Phan Địch, Đỗ Kính (2004), Mô học, Nhà xuất bản Y học Hà Nội. 5. Cục chăn nuôi (2006), Tình hình chăn nuôi của một số nước trên thế giới và của Việt Nam. www.cucchannuoi.gov.vn/ccn cms/...../2006111014 6. Cục chăn nuôi (2008), “Kết quả sản xuất chăn nuôi lợn năm 2008”, Báo cáo sản xuất chăn nuôi năm 2008 và định hướng phát triển năm 2009, PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com. 7. Trần Cừ, Nguyễn Khắc Khôi, Cơ sở sinh học và biện pháp nâng cao năng suất của lợn, NXBNN, Hà Nội, 1985, tr.79. 8. Lê Đình Cường, Lương Tất Nhợ, Đỗ Trung Dũng, Nguyễn Mạnh Thành và CTV (2004), Báo cáo một số đặc điểm của giống lợn Mường Khương. 9. Phạm Hữu Doanh, Lưu Kỷ (2006), Kỹ thuật nuôi lợn nái mắn đẻ sai con tái bản lần thứ 3, NXBNN, HN, tr.5-6-41- 43- 44. 10. Trịnh Đình Đạt (2002), Di truyền chọn giống động vật, NXB Đại học quốc gia Hà Nội. 11. Nguyễn Văn Đức (2005), Nguồn gen giống lợn Móng Cái, Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn - Viện chăn nuôi, NXB Lao động, Tr.23. 12. Dwane R.Zimmerman, e.dale purkhuer, jackw parkar (1996), Quản lý lợn cái và lợn thịt hậu bị sinh sản để có hiệu quả, Pork industry Hambook, Hà Nội, Tr.185. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 86 13. FAO World Food Outlook, 2008. 14. Lê Thanh Hải, Nguyễn Văn Đồng, Nguyễn Ngọc Phục, Khuất Văn An, Phạm Thị Thuý (2007), “Khả năng sinh trưởng và cho thịt của lợn thương phẩm 3,4 và 5 giống ngoại nuôi tại trung tâm nghiên cứu lợn Thuỵ Phương”, Tạp chí khoa học công nghệ chăn nuôi, số 6 - 2007, Viện Chăn nuôi - Bộ Nông nghiệp và PTNT. 15. Trần Quang Hân (2004), “Một số kiểu hình di truyền các tính trạng năng suất sinh sản lợn nái trắng Phú Khánh”, Tạp chí khoa học công nghệ và phát triển nông thôn, số 2 - 2004. 16. Trần Thị Hân (2008), “Bảo tồn và phát triển nguồn gen giống lợn Vân Pa tại Quảng Trị”, Bản tin KHCN và Kinh tế, Số 3 - 2008. 17. Từ Quang Hiển, Phan Đình Thắm, Ngôn Thị Hoán (2000), Thức ăn và dinh dưỡng gia súc, giáo trình sử dụng cho cao học, NXBNN, Tr.111. 18. Nguyễn Xuân Hoạt, Phạm Đức Lộ (1980), Tổ chức học Phôi thai học, Nhà xuất bản Nông nghiệp, Hà Nội. 19. Hội chăn nuôi Việt Nam (2006), Cẩm nang chăn nuôi lợn, NXBNN, Hà Nội, Tr.35. 20. J.F.LASLEY (1974), Di truyền học ứng dụng vào cải tạo giống gia súc, Nguyễn Phúc Giác Hải dịch, NXB khoa học và kỹ thuật, HN, tr.134. 21. Johansson.L (1972), Phan Cự Nhân, Trần Đình Miên, Tạ Toàn, Trần Đình Trọng dịch, Cơ sở di truyền của năng suất và chọn giống động vật I, II, Nhà Xuất bản Khoa học kỹ thuật. 22. John R.Diehl, James R. D anion, Leif H. Thompson (1996), Quản lý lợn nái và lợn cái hậu bị để sinh sản có hiệu quả. 23. Trương Tấn Khanh (1999), Báo cáo thực hiện Bảo tồn nguồn gene vật nuôi Việt Nam, Hà nội, 1999. 24. Đặng Hữu Lanh, Trần Đình Miên, Trần Đình Trọng (1999), Cơ chế di truyền chọn giống vật nuôi, NXBGD, Tr.87. 25. Trương Lăng (1996), Nuôi lợn gia đình, NXBNN, HN, Tr.5. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 87 26. Trương Lăng (1997), Sổ tay nuôi lợn, NXB Thanh Hoá, Tr.148. 27. Trương Lăng, Nguyễn Văn Thiện (1995), Sổ tay chăn nuôi lợn, gà, chó, chim cảnh ở gia đình, NXBNN, Hà Nội, 1995. 28. Đỗ Ngọc Liên (1999), Miễn dịch cơ sở, NXB Đại học Quốc gia, Hà Nội. 29. Nguyễn Quang Linh, Hoàng Nghĩa Duyệt, Phùng Thăng Long (2008), Giáo trình chăn nuôi lợn, Nguồn phát hành Đại học Nông nghiệp công bố năm 2008. 30. Kiều Minh Lực và Jirawit Rachatanam (2006), Ảnh hưởng của tuổi phối giống đậu thai lần đầu đến số con sinh ra còn sống trong sản xuất của lợn nái, chăn nuôi số 5 - 2005. 31. Lê Viết Ly (1994), Bảo tồn nguồn gen vật nuôi, một nhiệm vụ cấp bách giữ gìn môi trường sống, Kết quả nghiên cứu bảo tồn nguồn gen vật nuôi ở Việt Nam, NXBNN, Hà Nội. 32. Lê Viết Ly (1999), “Bảo tồn quỹ gen lợn Lang Hồng, lợn trắng Phú Khánh”, Chuyên khảo Bảo tồn nguồn gen vật nuôi Việt Nam - Tập I - Phần gia súc, Bộ Khoa học Công nghệ và môi trường, Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn, Viện Chăn nuôi. 33. Lê Viết Ly (2007), Bảo tồn quỹ gen lợn Lang Hồng, Bảo tồn nguồn gen vật nuôi Việt Nam - Tập I - Phần Gia súc -Chủ biên-GS.Lê Viết Ly, Viện chăn nuôi - Bộ Nông nghiệp và PTNT. 34. Nguyễn Văn Mậu (1997), “Một số chỉ tiêu về sinh trưởng, phát dục, khả năng sản xuất của các giống lợn nái và lợn thịt tại huyện Đại Từ tỉnh Thái Nguyên”, Luận văn thạc sỹ khoa học nông nghiệp, Đại học nông lâm Thái Nguyên. 35. Trần Đình Miên, Nguyễn Hải Quân, Vũ kính Trực (1975), Chọn giống và nhân giống gia súc, Giáo trình giảng dạy ở các trường Đại học Nông nghiệp, NXBNN, Tr.50-51- 48- 127. 36. Trần Đình Miên, Nguyễn Văn Thiện (1995), chọn giống nhân giống vật nuôi, Giáo trình cao học nông nghiệp, NXBNN, tr.36-37. 37. Phòng thống kê (2008), Số liệu thống kê chăn nuôi năm 2008, Huyện Bảo Lạc tỉnh Cao Bằng. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 88 38. Trần Văn Phùng, Từ Quang Hiển, Trần Thanh Vân, Hà Thị Hảo (2004), Giáo trình chăn nuôi lợn, NXBNN, tr.11-58. 39. Nguyễn Khánh Quắc, Từ Quang Hiển, nguyễn Quang Tuyên, Trần Văn Phùng (1995), Giáo trình chăn nuôi lợn, Đại học Nông lâm Thái Nguyên, tr.134. 40. Nguyễn Hải Quân, Nguyễn Thiện (1977), Giáo trình thực hành chọn giống và nhân giống gia súc, NXBNN. 41. Võ Văn Sự (2004), Át lát các giống vật nuôi ở Việt Nam, NXBNN. 42. Võ Trọng Thành (2007), “Làm thế nào để đạt mục tiêu 30 lợn con/nái/năm”, Trường ĐHNNI Hà Nội - Tạp chí chăn nuôi - số 6 năm 2007. 43. Trần Văn Thăng (1999), “Khả năng sinh trưởng, sinh sản của lợn nái Móng cái và khả năng sản xuất của lợn thịt F1 nuôi tại huyện Phú Bình tỉnh Thái Nguyên”, Luận văn thạc sỹ khoa học nông nghiệp, Đại học nông lâm Thái Nguyên, 1999. 44. Hoàng Toàn Thắng và Cao Văn (2006), Giáo trình sinh lý học động vật, NXBNN, 2006. 45. Nguyễn Thiện, Nguyễn Tấn Anh (1993), Thụ tinh nhân tạo lợn, NXBNN, Hà Nội, tr.42. 46. Nguyễn Thiện, Phan Địch Lân, Hoàng Văn tiến, Võ Trọng Hốt, Phạm Sỹ Lăng (1996), Chăn nuôi gia đình và trang trại, NXBNN, Hà Nội. 47. Nguyễn Thiện, Trần Đình Miên, Võ Trọng Hốt (2005), Con lợn ở Việt Nam, NXBNN, 2005. 48. Nguyễn Thiện, Phạm Sỹ Lăng, Phan Địch Lân, Hoàng Văn Tiến, Võ Trọng Hốt (2005), Chăn nuôi lợn hướng nạc ở gia đình và trang trại, NXBNN, Hà Nội. 49. Nguyễn Văn Thiện, Võ Trọng Hốt, Nguyễn Khánh Quắc, Nguyễn Duy Hoan (1998), Giáo trình chăn nuôi lợn sau đại học, NXBNN, HN, tr.12-14 50. Trịnh Văn Thịnh (1978), Sổ tay chăn nuôi thú y, NXBNN, HN. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 89 51. Tiêu chuẩn Việt Nam TCVN (2008), Giống vật nuôi - Quy trình khảo nghiệm lợn nái sinh sản, Viện Chăn nuôi - Bộ Nông nghiệp và PTNT biên soạn, Tổng cục tiêu chuẩn, Đo lường và chất lượng đề nghị, Bộ khoa học và công nghệ công bố. www.vnast.gov.vn/ 52. Vũ Đình Tôn, Trần Thị Thuận (2005), Giáo trình chăn nuôi lợn, Dùng trong các trường THCN, NXBHN, tr.18-19-151-154. 53. Đặng Đình Trung, Nguyễn Văn Đức, Giang Hồng Tuyến và Đoàn Công Tuân (2006), “Khả năng cho thịt của giống lợn nội Táp Ná”, Báo cáo khoa học năm 2006, phần công nghệ sinh học và các ván đề kỹ thuật chăn nuôi - Bộ Nông nghiệp và PTNT - Viện chăn nuôi, Hà Nội, 2007. 54. Vũ Kính Trực (1994), “Cơ chế di truyền về khả năng sinh sản cao, đẻ sai con của lợn, vị trí và chức năng của giống lợn Móng Cái”, Tạp chí chăn nuôi, số 1, Tr.14. 55. Giang Hồng Tuyến, Nguyễn Văn Đức (2008), “Năng suất sinh sản của nhóm lợn Móng Cái MC 3000 và khả năng sản xuất của nhóm lợn Móng cái 15 qua 4 thế hệ chọn lọc”, Viện chăn nuôi - Bộ Nông nghiệp và PTNT, Tạp chí Khoa học công nghệ chăn nuô,i số 11 năm 2008. 56. Giang Hồng Tuyến (2009), “Nghiên cứu chọn lọc tính trạng số con sơ sinh sống/ổ đối với nhóm lợn Móng Cái 3000, khả năng tăng khối lượng và tỷ lệ nạc đối với nhóm lợn MC 15”, Luận án tiến sỹ Nông nghiệp. 57. Trần Văn Tường và Nguyễn Quang Tuyên (2000), Giáo trình chăn nuôi đại cương, NXBNN, HN, tr.68 58. Uỷ ban nhân dân huyện Bảo Lạc (2005), Tổng quan huyện Bảo Lạc. 59. Trần Thanh Vân, Đinh Thu Hà (2005), “Khảo sát một số chỉ tiêu sản xuất của lợn Mẹo nuôi tại huyện Phù Yên Sơn La”, Tạp chí chăn nuôi, số 1 - 2005. 60. Lục Đức Xuân (1997), “Một số chỉ tiêu của giống Lợn Lang huyện Hạ Lang tỉnh Cao Bằng”, Luận văn thạc sỹ khoa học nông nghiệp, Đại Học Nông lâm Thái Nguyên. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 90 PHỤ LỤC Một số hình ảnh minh hoạ cho đề tài Hình 3.1: Dải lông trắng vắt quanh vai ngực Hình 3.2: Đen có 6 điểm trắng (khoáy trán trắng) Hình 3.3: Nhóm lợn Đen có 6 điểm trắng (lông thưa, da xám mỏng) Hình 3.4: Khoang đen trắng không cố định Hình 3.5: Nhóm lợn đen tuyền Hình 3.6: Nhóm lợn nâu đỏ Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 91 . Hình 3.7 Lợn nái nuôi con thả rông Hình 3.8.Đực con nhảy lợn mẹ Hình 3.9.Chuồng nuôi lợn vỗ béo Hình 3.10. Thịt lợn Bảo Lạc Hình 3.11. Chuồng nhốt chung cả đàn Hình 3.12. Lợn nuôi thịt vỗ béo Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 92 Hình 3.13. Chế biến thức ăn cho lợn Hình 3.14.Chợ tiêu thụ sản phẩm thịt lợn và con giống Bảo Lạc Hình 3.15. Lợn con thả rông